Da Hz t/^4-1- V.I BOUGHT WITH THE INCOME FROM THE SAGE ENDOWMENT FUND THE GIFT OF Henrg W, Sage 1891 ^.\'n•^^^^ 1/4/ in 04-. The date shows wh^athis volume was taken. JUL 2 8 1976 S 77 AG All laooks not in use for /induction or re- search are litiiited to all borrowers. Volumes of periodi- cals and of pamphlets f ouprise so many sub- 4e^, that they are held in the library as much as possible. For spe- O gcial purposes they are given out for a limited time. Graduates and sen- iors are allowed five volumes for two weeks. Other students may have two vols, from the circulating library for two weeks. Books not needed^ during recess periods should be returned to the library, or arrange- ments made for their return during borrow- er's absence, if wanted. Books needed by more than one person are held on the reserve list. Books of special value and gift books, when the giver wishes it, are not allowed to circulate. Cornell University Library The original of this book is in the Cornell University Library. There are no known copyright restrictions in the United States on the use of the text. http://www.archive.org/details/cu31924091752034 HISTORICAL MANUSCRIPTS COMMISSION. REPORT ON MANUSCRIPTS IN THE WELSH LANGUAGE. VOL. I. ^re^enUti ta ha^ ^auiei at ^atlixment h^ Cotirmanlf a£ Igec ^ajeitts. LONDON: PRINTED FOE HER MAJESTY'S STATIONERY OFFICE, BY EYRE AND SPOTTISWOODE, PRINTERS TO THE QDBEN'S MOST EXCELLENT MAJESTY. And to be purchased, either directly or through any Bookseller, from EYRE AHD SPOTTISWOODE, East Harding Street, Fleet Street, E.G., and 32, Abingdon Street, "Westminster, S.W.; or JOHN MENZIES & Co., 12, Hanover Street, Edinburgh, and 90, West Nile Street, Glassotv; or HODGES, FIGGIS, & Co., Limited, 104, Grafton Street, Dublin. 1^1^8829.] Price Is. 4d. 1898. JALE OF GOVERNMENT PUBLICATIONS. "%The tmder-mentioned Firms have been appointed sole Agents for the sale of Ooremment Pablioations, inolnding Parliamentary Beports and Papers, Acts of Parlia- ment, Record Office Publications, Ac, Ac, and all Buch works can be purchased from them either directly or tbroogh retail booksellers, who, under the provisions of the sale agency oontracts, are entitledto a discount of 25 per cent, from the selliog prices :— IN ENGLAND :— For all publications exesptinff Ordnance and Geological Maps, the Hydrographioal Works of the Admiral^, and Patent Office Pablications :— IIebsbb. Etu and SFomsirooDS, East Harmng Street, E.C. For Geological Maps : — Mr. E. Siaxk)Bs, Oookspnr Street, B.W. For Hydrographical Works of the Admiralty :— Mr. J. D. Potibb, 31, Poultry, B.O. Patent Office Publications are sold at the Patent Office. For all Publications eue^ting this Sydrographical Works of the Admiralty and Patent Office Publications : — IN SCOTLAND :— Msbsbb. Johb Mehzhb & Co., 12, Hanover Street, Edinburgh, and 90, West Nile Street, Glasgow. IN IRELAND : — Mebsbs. Hodobs, Figsis, A Co., Lthheo, 104, Grafton Street, Dublin. The following is a list of some of the more important Parliamentary and Official publications recently issued i^ ff urliameutary : ■tatntra— PuiZio General, Session 1897. With Index, Tables, Ac. Oloth. Price 3». Seeond Bwised EddUon. By authority. Yol. I. A.D. 1235-1713. Yol. IL A.D. 1714-1800. Yol. in. A.D. 1801-1814. Yol. lY. A.D. 1814-1830. Yol. V. A.D. 1830-1836. Yol. YI. A.D. 1837-1842. Yol. YIL A.D. 184S-184& Yol. Yin. A.D. 1847-1862. Yol. IX. A.D. 1852-1867. Yol. X. A.D. 1858-1862. Yol. XL A.D. 1863-1867. Yol.XIL A.D. 1868-1871. Koy. 8vo. Boards. Price 7«. 6d. each. B»vi»ed EdUiotu. Tables showing subsequent Repeals, effected by Acts of Sessioit 60 & 61 Yict, 1897. Roy. 8to. 34 pp. Stitched. Price 6d. BtaMes in Force. Index to. Thirteenth Edition. To the end of the Session 68 A 59 Yict. 2 Yols. Roy. 8vo. Cloth. Price 10*. 6d. The Statutory BuUb and Orders revised. Statutory Rules and Orders, other than those of a Local, Personal, or Temporary Character, issued prior to 1890, and now in force. Yols. I. to Vni. Price 10«. each. Stalmtory Bule$ and Ordert other than those of a Local, Personal, or Temporary Character. With a List of the more important Statutory Orders of a Loou. Character arranged in classes ; and on Index. Boy. 8vo. Boards. Issued in the years 1890, 1891, 1892, 1893, 1894, 1896, and 1896. Price 10». eaoh. BtaMtory Bides and Orders in force on 1st January 1893. Index to. Price 10». Statiitori/ Bules a/nd Orders, 1898. Registered under tne Rules Publication Aot, 1893. In course of issue. Acts of Parliament, Public and Local and Private, Session 1897, are now published. [C. 8667.] Ctjerenct. Proposals made by the United States on. Correspondence- respecting. Price 2*d [C. 8698.] Explosives. Testing Coal Mines. Report of Departmental Committee on. [0. 8732.] Bkitish South Akrioa Compant's Tbrriiobies. Correspondence relating to- the Proposed Changes in the Administration. Price 2d [C. 8734.] Labd Acts and Land Ptochase Acts (Ibelahd). Report of the Royal Com- missioners on the Working of. Price 4d [C. 8761.] Ptjpil Teacher Ststbm. Report of Departmental Committee on. Yol. I./ rO.8762.] Ditto. Yol. II Evidence with Index. 'Priwl???" U'v?''5f-^,„'^^''^-,^n'^„°o^^ Exchange Sebvice in Glasgott. Reoort of an Inquiry Priced/ £97 Life AsBUBANCE Companies. Statement of AccoSor the yli fl.C. No. 376. 1897. Fokeign Import Duties in force January, 1898. RetS^rof.'' ^**' MINM. ^ Reports of Her Majesty's Lispectors for the year 1896. with SnmmrrieTof'tii Statistical portion under the provisions of the Coal Mines Regulation Act 1887 ! • .MetaUifermisMines Regulation Acts, 1872-1876 ; Slate Mines (Guf Jowder) Ac\ iS Districts Nos. 1 to 13 (complete). ^ Pri k« o^ ^'^Afte7^\m^^'''^°^^^^''^^''^''''' andL-eland,and the Isle of Man. I^ai QcAEaiEB. Ditto. • ditta ditto. ditto ■^""p^,^"".,''' ^^SSf" f^*»^.o»^- List of the Plans of Corrected to 3lBt December 1896. Price 9i" The foUowmg appear periodically, and can be subscribed for •— ' Tbadb or TEE Unhed EiNopoM WITH British Possebbioks aotFobeiok Coitntries showing tiie Quantities and the Declared Yalue of the Articles ^"TOTbies,. w^Z'ofte=°^ J^^HT^"* '> ^•'^i? '^^ ^^'»*'» B^si-^esa i^e published daily- House of Lords, pnce Id. per 4 pp. ; House of Commons, Id. per 8 m ^%^;nS^r.l,V^:rTZi£!''''''''°''^'' -^*^ i^orma^n'rf£li.e to their ''i:if:^z^.lr£^&i:^^r''''''^' '"^ ^"'-^^^ °°-*"". -<^ Report., HISTORTOAL MANUSCRIPTS COMMISSION. REPORT ON MANTJSCRIPTS IN THE WELSH LANGUAGE. VOL. I. ^are^jiitfjr to bati) ^auiei of parliament fiy (iD0mmanlf of |§cv ;fiSajr^tu. LONDON: PRINTED FOR HER MAJESTY'S STATIONERY OFFICE, BT ETBE AND SPOTTISWOODE, rBINTEES TO THE QUEEN'S MOST EXCELLENT JTAJESTT. And to lie purchased, either directly or through any Bookseller, from EYRE AND SPOTTISWOODB, East Haeding Stkeet, Fleet Street, E.G. ; ond 32, ABrNQDON Steeet, Westminstee, S.VV. ; or JOHN MENZIES & Co., 12, Hakotek Steeet, Edinbubgh; and 90, West Nile Stbeet, Glasgow ; or HODGES, FIGGIS, & Co., Limited, 104, Gkaeton Street, Dublin. [C— 8829.] Price Is. 4c?. 1898. l\.\'\'\A'^']^ TFTE WELSH MANUSCRIPTS OP LOED MOSTYN, AT MOSTYN HALL, CO. Flint. INTRODUCTION. There are forty-two manuscripts at Mostyn Hall in the Welsh language. One of the most noteworthy of these is numbered 158, and its most noteworthy part are some 550 pages devoted to the history of Henry VIII. and his time. The author, Ellis GriflSth, describes himself as a " soldier of Calais " (fol. 6896). He seems to be a native of the parish of Llan Asaph in Flintshire ;* at all events he owned property in that neighbourhood (fol. 26), and his History when completed was sent to a friend living at Pant y llongdy, in Gwespur, in the said parish (fol. 6896). This inference is also supported by certain peculiarities in his orthography. At what time he left Wales, what he did in London, when he joined the army, these and other particulars concerning him.self are probably told in the body of the work. " At the close of the twentieth year of Henry VIII., to wit, on the 27th of January, I entered on my wages (?) as one of the Retinue at Calais,t where I remained, and there I passed the greater part of my life from that time forth, a witness of many things which deserve to be put down in writing. And immediately I had taken the oath at Calais I went over sea to London to fetch my apparel, and to give up the olRce of custodian of Wyngfild Palace, which I had watched for four, nay, for seven years " (fol. 4856). While returning to Calais his ship experienced a terrible stonn, and most of the cargo had to be thrown overboard, including the trunks of Ellis Griffith and his fellow passengers. A specialist in the history of the period would have to read the whole of the second half of the manuscript before a final judgment could be pronounced on its value from a purely historical point of view. But a hurried examination shows that the passages where the author writes as an eye-witness are astonishingly numerous, and make his work one which cannot be ignored by future historians of * Since writing the above we have come across the statement that Ellis Griffith came from " Gronnant Ucha ymhlwyf Llan Hassaph." See British Museum Additionai- MS. 15,034, p. 342. t " ^ doetlium J mewn w.u waedgys [? = waedgys un] o Rettunw Kalais." e 87130. Wt. 7509. - g 2 11 Henry VIII. and Edward VI. He appears to have moved about a good deal, and to Lave kept both eyes and ears always open, with the pleasing result that he imparts some personal touch to most of his accounts. He also distinguishes between the gossip of the hour and what specified persons tell him, or what he finds in documents. Sometimes he gives more than one version of an event, and declares that he cannot get " true knowledge " of the matter. His style is simple, direct, graphic, and he appears incapable of taking sides, a wisdom perhaps taught by the times. His sympathies, however, with the weak and oppressed are openly expressed again and again, but always without exaggeration or a trace of passion. Take the following account of the rising in Essex as an example :■ — • " It is safe to say that the men who laboured in the country to persuade the people to promise a tithe to the king were beset with the same dilRculty as those who strove to procure payment from the citizens of London, who set up their backs resolutely against the tax. And yet I often heard many of the citizens say that they were subscribing for the king a large sum of money as a new year's gift which would put an end to the tax. But it was very unlikely the king would accept this. Meanwhile the folk of Lanham [or Lavenham], a town on the borders of Essex and Suffolk, had according to credible witnesses agreed, in common with the men of the towns of Kent, Essex, SufFolk, and Norfolk, to rise at the sounding of bells or an alarum. This matter came speedily to the ears of the Cardinal who, by command of the king, caused artillery harness and sliarpened weapons to be sent to Windsor Castle, while the duke of Suffolk and the duke of Norfolk were sent to raise their tenants and serving-men to form an army, both foot and horse, to check the rising and coming together of the commonalty. But before the dukes had mustered all their people, over ten thousand ' fighters ' had assembled together in and around Lavenham. These the duke of Suffolk wished to attack and destroy, but the duke of Norfolk would not agree because, of a sooth the serving-men and tenants had let drop many words which showed their reluctance to fight against their kindred and companions who, they deemed, were suff-ering from utter Ill injustice. For this reason the lords fell to talking with their followers. At this time some men came out of tlie town to a field near, wherein the lords and theii' dependants were stationed, having charged their comrades left within the town to watch unremittingly what the lords would do unto them and, should the lords be observed to raise an alarm, to set the bells in motion (the clappers of which a rich man in the town had removed). " A long conference ensued, and the lords agreed to hear the people's grievances. Thereupon a large number of them came to meet the lords, and began, with the characteristic indiscretion of the ignorant, to speak all at the same time like a flock of geese in corn. For this reason the lords bade them return, ' press ' their heads together, and consider whether they would maintain their foolish purpose against the king and his council (against whom they could do nothing except to bring destruction on themselves and their neighbours for ever), or would submit to the king's grace for violating the law. If the latter, they should appoint one of their number to plead their cause, and show the reason of their assembling together under arms. In order to sho\7 their obedience to the king and their repentance for causing a disturbance in the country, they sent sixty of their number in their night- shirts to meet the lords, whom they found ready to listen civilly to their plaints, and to become their keepers and protectors against the king's ire for breaking the law. This the sixty, on their return, reported to their comrades, who began to babble and shout, every man with his plan. Those who loved strife and disorder more than goodwill and peace protested their preference to die like men in their quarrel with such as were daily* despoiling them of what- ever God sent them for the labour of their hands. Others, who loved quiet and peace more than wax*, wished to fall in * We have ia Peniarth MS. 104, p. 29, a curious reflection of Welsh feeliug concerniDg this dunning for taxes in the following Englyniou : — Treth faith treth nawaith treth newj'dd treth fawr treth a fynan bovnydd (i-eZ foru a threnjdd) trethav fil jn i gilidd treth ar dreth hvd feth a fvdd Treth bell treth gastell treth ged troth gadarn trelh i gadw dieilhred treth garis treth gowired treth i ladron kryfion krcd. Rob: ap Hujh, IV with the suggestions of the lords. Atter a prolonged talk the majority chose the worse part, and sent certain companions to the town to sound an alarum. These sped thither, showed the will of tlie men in the iield, and a rush was made for the bells. When these were found without their clappers, and the belfries shut, an uproar ensued within the town. At the same time the men in the field, noticing that their comrades in the town did not come forth and that the bells did not sound, began to lose courage and to fear in their hearts that they were betrayed. They, therefore, accorded more quickly with the will of the lords and such gentlefolk of the district as were there on horseback, treating the matter between them and the dukes, before whom as many as sixty of their number appeared in their shirts, bareheaded, and kneeling down. And he whom they elected to tell their tale was a little man, wizened and ill-formed, a weaver by trade. After a brief conversation he, kneeling a short space in front, was asked by the duke of Norfolk : ' "Wherefore, and against whom are ye intending to go ? ' The weaver answered that it was their intention to go to his grace the king to complain of the Cardinal on account of the taxes which he set men one day after another to demand of them, though they had not the wherewithal to pay. And he showed their poverty in so many ways that it were too long to repeat here. "After various questions and answers the lords asked who was chiefest among them and their captain. The weaver declared that they knew no captain other than Poverty, which caused them to rise and do that which was not lawful for them to do. And no one in the assembly was able to find any fault with the answers which the weaver made to the lords. Indeed, I heard Sir Humphrey Wyngffild, who was esteemed one of the ablest lawyers at Gray's Inn, say that no four of the ablest lawyers in the kingdom, even after a week's consultation, could make an answer so meet as did the weaver within less than two hours' space. And everything was smoothed among the people in that part of the kingdom. The weaver, however and thirteen of his fellows were sent to the Fleet, where they were imprisoned till the feast of St. Andrew. Some time after the Cardinal sent for them to appear before him at Westminster, in the Star Chamber, in which I, Elis Griffith, was then and there present. I heard the Cardinal reprove them greatly for the rising and tumult they had caused among the people, the subjects of the king who in his clemency forgave their revolt and pardoned their lives. But they must keep watch over themselves in future, and be obedient to the king and his council, lest punishment overtake them. Finally, the Cardinal commanded them to settle with the keeper of the prison for their meat, drink, and garnish money {avian carchar), whereupon the weaver, on his bended knees, stated their case fully, and spake after this manner : ' Merciful lord, we beseech you, for the glory of God, to hear me unfold the poverty of our lives, inasmuch as we have not, God is my witness, or here or in our country, fourteen shillings in money. And when we return to our homes we shall have no means of providing meat, drink, and clothing for ourselves, our wives and kin, save and except by what we shall obtain by the labour of our hands, if perchance those who were wont to employ us aforetime receive us again ; but that which I am greatly in fear of is that they will not, and for this reason we beseech your grace to look mercifully on our poverty.' And after a ' long process ' the Cardinal said that the king would pay for their board and lodgment in prison, and the keeper thereof was ordered to give four score pieces and ten of silver to every one of them, and to set them free to go back to their country," &c. (fols. 4786-806). It was evidently a happy thing for these wretched men that Wolsey himself had come from their country, as they probably owed this parting gift to geographical sympathy. We thank Ellis Griffith for this ray of light to relieve a gloomy picture. There is naturally much about Wolsey. The account of the embassy to France, which left London on the third of July 1527, is a fair instance of his descriptive power, and of his habit of seeing everything with his own eyes as far as possible. The Cardinal, he tells us, spent some XX days in preparation, VI and, after receiving the king's warrant to help himself from the treasury at Calais,* sent out word on the eve of his departure - " that all should be ready with their horses to ride with him at x of the clock on the morrow. He gives orders that his carriage shall pass through the city during the night and next morning. Consequently I was early at Paul's yard .... watching the carriage being driven at a good pace through the streets, and looking for the Cardinal's own coming, when I heard certain men around me questioning each other if he was going towards West- minster to get a glimpse of the gentlemen waiting for the Cardinal there, and to see him take horse to ride forth on hisjournej'. An oldish gentleman among them answered, ' Ha, Sirs, you can dine at your leisure and be there in good time enough to see him mount his horse, because he will not start till the planet Jupiter enters into the house of Venus {yn enttrio o vewn tyy Vemvs). This takes place between two and three of the clock, an hour to which he and his astrologers have been looking forward for three months past, under the belief that whatever a man under- takes and begins at this time will prosper better and better.' Nevertheless, I went from there direct to the palace of the Cardinal, where I remained watchfully seeking an opportunity to speak with certain men of the chamber of the Cardinal who, as the old gentleman had said, put his foot in the stirrup between two and three of the clock in the afternoon, and rode out of his court into the street, where a large number of gentlemen were sitting on their horses, and had kept their saddles warm, most of them, for two or three hours past, awaiting his pleasure (amynedd) to set out on the journey. The Cardinal rode through the streets on horseback as a humble prelate, lest the citizens should speak of him as proud. As soon as I saw him on his horse and past Charing Cross, I hurried back to the palace, and there took a boat and rowed quickly along the Thames to Pepper Alley (beppuralle) stairs, at the south end of London Bridge, where I landed and reached the street before the front part of the procession had reached that place " (fol. 466?* ) * ■' The king allowed him 1,000 marks a day towards his expenses as I sawTT" certain document " (fol. 4676). ^ ' ^ ^"^^^ ''^ a Vll Then follows a description of the procession and its progress to Calais, where the Cardinal " ordered Sir Kobert Wingfield, the Deputy of Calais, to bring the keys of the town to him that he might keep them that night. Sir Kobert obeyed and sent one of bis serving-men to bring the chest of keys from his own chamber to that of the Cardinal's in the ' Staple,' to be placed at the head of the bed." Soon after, the Cardinal entered his room to go to bed but found Sir R. Wingfield there. They chatted a while, then the Cardinal asked why the knight was there. He was politely told that it was to watch the king's keys, which he had sworn to guard. " Besides, my friends in England," said he, " have bound themselves under a heavy forfeit that I shall never neglect the custody of the keys and the town, and I must be excused for spending the night where the keys are kept." After some further talk the Cardinal ordered Sir Robert to take the keys with him to his own palace. We are next told how the Cardinal emptied " the Calais exchequer of every minted coin, and, if we may believe the king's serving-men, filled three waggons with chests containing barrels of gold." Then follows an account of the Cardinal's progress till he meets the French king, and of the mission of learned doctors he had sent on to Paris to discuss the question of divorce with scholars there. When these agreed that " it was clearly lawful for the king to divorce the queen," the Cardinal aimed at bringing about a betrothal between the king of England and the sister[-in-law] of the king of France (fols. 466-68) " And about Michaelmas they began to talk, both at the court and in London, that the king would divorce the queen. When she heard this from the mouths of the servants she took the matter more seriously than l)itherto. And when she saw her opportunity she broke the subject to the king, who, after many high words, bid her set her heart at rest and live merrily for he was resolved to be divorced from her as soon as matters could be arranged. This filled her with heaviness and bitterness. At this time she would come frequently to the apartment of a Spaniard and his wife who had come over with the queen to this kingdom. The man, who was one of the queen's sewers, was named Philip, and the woman was a sort of doctor to the queen as well as a cook to prepare for her certain dishes Vlll after the manner of Spain. To this woman the qiieen would tell oft and at great length much of her secrets. And at this time I was intimate with master Philip's servants, who had all come from Wales, and who showed me many of the talks the queen had many a time with their master and mistress in Spanish, a language which the men understood and spoke fluently, especially David np Robert, who had been born at Llangollen" (fol. 4696-70). Such sources of information naturally show some side-lights not seen in other works. Our author followed the king's love affairs with evident zest, and he was of opinion that Anne Boleyn's discreet conduct intensified the king's eagerness to remove the one obstacle by divorcing queen Catherine. The accounts of the coronation of Anne Boleyn, and of the coming of Anne of Cleves to Calais and thence to England, with Henry running to have a look at her by the way " in a coat of grey velvet with hat of the same material, on which there was a gold chain for a band," present living pictures full of those charming personal touches which makes much of this history the most readable prose in the Welsh language after the Mabinogiou. We do not merely see the pageantry and hear the huzzas, but we seem to mix with the crowds and learn their mind. Before we follow our author across the English Channel a few extracts about Wales must be given. " After the dry summer [of 1518] a plague fell on the cattle of Wales, especially in Anglesey, where the animals died at such a rate that the man who owned 100 heads on Lammas day had not one left at Allhallowtide (fol. 449) ; . . . . and there was such scarcity of the material for making bread in the shires of Carnarvon and Denbigh, in Penllyn, in Edeirnion, and thence to Ardudwy, that the inhabitants of these parts fetched corn from such distant places as Derby, and Nottingham, and Lichfield. But the scarcity was also so great in these places that nothing was allowed to be carried away except peas, beans, and a little barley, It was this want of bread Avhich taught the dwellers on the mountains of Wales to become better farmers tlmn their forefathers, and all who had strength and energy set them- selves to plough the land, to sow oats and rye, from which they derived much succour and help " (fol. 4516). This lesson IX taught by adversity was not lost on the Welshmen. In the 18th year of Henry VIII.'s reign the seasons were so " unnatural from the middle of March to the middle of November " that when the crops had been harvested the ears were found empty, and husks only remained. There was a corn famine in London, " and in many parts of the kingd6m a large number of the people could not get enough pea or bean bread to satisfy their hunger, yet several men from Wales told me that there was abundance of bread-stuff in the three counties of GwyneS, because the men dwelling on the mountains cultivated oats and rye, which flourished greatly that year in the gravelly soils. And this was deemed very wonderful and miraculous at that end of Wales " (fol. 460). Considerable space is devoted to the quarrels between Lord Feris or Ferrers, Chamberlain of South Wales, and Rhys ap Griffith ap Syr Rhys ap Thomas, who was in the service of the Cardinal and married to the sister of the duke of Norfolk. When Rhys went down to Wales the whole country, we are told, turned out to welcome him. This made Lord Feris envious and jealous, and his aggressiveness led to a personal encounter with Rhys, and their quarrels brought 'them to the *Star Chamber, " and it chanced that I was present on that day with many others from all parts of the kingdom, when and where I heard the ugliest accusations and charges that two gentlemen could bring each against other — charges and accusations which thousands of poor men would not for any amount of wealth have had brought against them by word of mouth, much less in writing. . , . And notwithstanding the numerous threats of the Cardinal against them I never once heard a word from him in defence of the poor whom both had grievously wronged * The order of the proceedings in this case was of the following nature. Both parties were summoned before the Court, where " each of them made the most serious complaints and allegations against the Other that was possible, not only about the affray {ffrae) that had been between them, but in respect of the oppression of the people and the bribery of which each said the other was guilty. And when the Court had listened to their mutual accusations for some time, the Cardinal summoned the case before him into the Star Chamber," where, it is clear, all was heard over again, because it was not till " after a long process of time " that the Cardinal " bade them take up their written evidence (i hysgriuen o gyhudiant)." Both parties were next censured severely for their misdoings, and Lord Ferrers in particular for his bad temper and want of sense in quarrelling with one young enough to be his sou, and whose youth must be his excuse. They are finally disihissed with the command that they were to make peace between their respectlre followers " and to depart thence by land and water arm in arm to the palace and the Fleet " (fols. 4816-82). according to the written statements of each about the other " (fols. 4816-82). The death of Rhys ap Griffith was generally- looked upon as the visitation of God for the many deeds of injustice and spoliation done by his father, grandfather, and great-grandfather — " For I heard many people from that part of the country [lying between the Tawe and the Towy] say that within 20 miles around the place where old Sir Rhys ap Thomas dwelt there was not in the possession of the poor yeomen (gwreyng) any land which, if he fancied it, he did not obtain, either as a gratuity or by purchase, without consulting the owners, who without doubt heaved oft against him, his children, and his grandchildren, ' heavy sighs ' which, in the opinion of the many, fell on his grandson. Thus do we see the truth of the proverbs exemplified : ' The children of the unjust are uprooted.' ' After haughtiness, a long death ' " (fol. 4926). There were troubles also in North Wales. In the coui'se of the years 1534-35 " there was much disorder within the districts of Powys, Kynlleth, and Mochnant. And at this time the king appointed [Rowland Lee] Bishop of Chester* as president of his council in that part of Wales, and gave him and ' his people ' full authority to administer punishment to those who merited it according to their deserts, and it is said that over 5,000 men were hanged within the space of six years, among whom were certain men of the guard with the king's liveries on their backs. It was at this time that the bishop made complaint of certain laws and customsf wliich were observed and upheld in certain lordships and sanctuaries (nodduaiav) in Wales, and as a con- sequence the sanctuaries lost their ' authority ' as places of refuge both in Wales and England from this time forth, except in cases of ' chance medley 'f and killing in self-defence. It was at this time also that the king assumed the royalty of every lordship in the kingdom under his government, an act Avhich made it lawful for the king's ofiicer to fetch a felon out of every lordship in England, if any such had attempted to escape the punishment^ of the king's law. Moreover on the bishop's advice * The Bishops of Liuhfield and Coventry were often described as bishops of Chester till the creation of that See in 1541. t See Letters and Papers, Foreign and Domestic, of the reigu of Henrv VITI for the year 1.536, Vol. X., Nos. 330 and 453. ^ J Compare the elegy to Sion Eos by Dd: ap Edmwnt. § See Areilh Wynn, page 242. the parliament enacted at Westminster that no man within the borders of Wales should bear a sword or dagger, or bow, or spear, or glaive, or a weapon o£ any description in his hand either to church, market, shire [moot], hundred [moot], pleadings, court, assembly, or session (thitting) under pains of a heavy penalty and imprisonment " (fol. 5096). The writer records with sometliing like a chuckle that Henry was compelled to ask the Welshmen to " rise, take up arms, and come quickly " to his help within a year of passing the above statute. After Ellis Griffith was settled at Calais we hear more of his difficulties to obtain "true knowledge" of events in this country ; he makes Wolsey fall ill and die at Nottingham, but he is not singular in the statement that the' Cardinal "took so much physic with his own hand that all his strength was scoured out of him." The accounts however of the embassies that passed through Calais, of the life, doings, plottings, persecutions, and burnings that went on there want no detail. When it was rumoured " about the beginning of February, after Henry was married to Anne of Cleves, that there would be a great war between England and France concerning the tribute," and the duke of Norfolk was sent in hot haste as ambassador to the French Court, Ellis Griffith notes that the duke lands with his spurs on and immediately rides off to Boulogne with his three servants. On his return his grace stays three nights at the Staple palace with the Deputy, Lord Lisle, who complains that over sixty soldiers of the gai'rison are " outside the Catholic faith," and says that he had often reported this to the Lord Privy Seal in England, asking him for power " to remove and consume " them. The particulars of the burnings at Calais are gruesome reading. Lord Ijisle, however, suspects that the Lord Privy Seal sympathises with the heretics, since he set Thomas Brook at liberty, and allowed him Cb return to Calais, " where he now lives riotously, eating meat on Fridays and Saturdays and fast days." Thomas Brook is summoned before the duke, who thinks the accusers " more to blame for their fault-finding than Brook for eating meat in his weak state of health." Nothing daunted. Lord Lisle complains that none of those who had been sent over to England had been punished by the Lord Privy Seal. " But I do not think that the duke was told that there XII was not a man in Calais who would accuse any one of them before the Council." Lord Lisle, however, expected great things after the duke's return to England. Still " it is safe and true to say that he thought that the duke was long in sending authority to 'winnow ' certain soldiers out of the town, and to hang others, for the Deputy had sworn many an oath that he would cut the throats of forty of their number or would cut his own. This was not because any soldier had done any hurt to the Deputy, as everyone can understand since the law empowered him, as I believe, to winnow, hang, or punish such as did ought against the Council of Calais. It is, therefore, .safe to say that no one had been guilty of opposing either the Deputy or his Council, or the Council of the king, but according to the general opinion and impression the Deputy was angry because the soldiers did not die faster, as he received twenty or forty florins for the place of every one that died. Aye, he would often accept the money of two or three [applicants] before the soldier lying ill was dead. He was angry with others because they would not lend his lordship money, and did not make presents to his lady"" &c., &c. (fol. 5426). All that happened on the other side of the English Channel since the advent of our author into Calais is reported with so much detail that this part of his History cannot fail to add to our knowledge. The second half of the manuscript should be published in its entirety. The passage quoted in this Catalogue (p. 221) about Owen Glyndx^r roaming at early dawn on one of the mountain slopes, where he meets the Abbot of Valle Crucis, affords the best explanation yet offered of the sudden disappearance of Owen who shared the superstitions of his age s,nd believed in the "prophecies." Since the Abbot hails him as a "man who has appeared a hundred years before his time " it is clear that he cannot be the promised deliverer of his land from the yoke of the Saxon. His late reverses confirm him in this conviction. He loses faith in his mission, and straightway vanishes from the sight of men like the mists of the Dee with the risino- of the sun. Manuscript 131, though written in verse, has more value as history than as poetry. It shows how hard the Roman Catholic faith died in North Wales ; and the fact that nearly all those who wrote (between ItSOO and 1618) in defence of the old faith chose to remain unknown is not without its significance. The petition of 1594 for permission to hold an Eistcdvod is prnited for the first time at the end of this Catalogue (p. 293). it is instructive for the light it throws on the manner of conducting this festival in the sixteenth century, when there were no annual gatlierings and money prizes as in our day. It cannot be said that any sordid element entered into the contests of those days, for even the silver model of " chair," or " harp," or " cn^tli," or " tongue " won by poet or musician was not given to the successful competitor to keep, but " remained in the hands of gentlemen not professed in any of those sciences." Members of the Mestyn family were particularly distinguished among these gentlemen, and the " harp " won at the Caerwys Eistedvod of 1568 may still be seen in the Mostyn Hall libi'ary. Ti'e reference to the Statute of Griffiik ap Kynan is also interesting. If we refer to the charges of Sion Tudyr* we see one reason for the strong language of the Proclamation, and the necessity for " inventing " something like the Statute of Griffith to put down " rogues and vagabonds." Those who drew up the " Statute," unfortunately for them, forgot that some of the " 24 metres," about which it legislates, were not in existence till Griffith ap Kynan had been at rest for three hundred years. It is no wonder, therefore, that the termin- ology is modern, that there is no mention of the " Statute " in the Life of Griffitht and the older known manusci'ipts. It is not proposed at present to review the other manuscripts in this first part of the Catalogue, because they contain many * According to Sion Tudyr, tlie bards were prone to fabricate ancient pedifrrees for upstart families, and to praise all and sundry for a consideration (p. 1856). There is also a much older allusion to " the manner of the bards" differinn- from that of" History " (p. 63, 1.21). But this is not enough to account for the sad and evil days which Simwnt Vychau laments as having fallen on the bards (p. 250/i). The Lords Marchers and those in authority spoke English ; the more infiuerit'al families in Wales, consequently, gave up speaking Welsh more and more, and thus gradually but surely lost touch with their surroundings, and, therefore, their sympathies with the ancient ways and customs. They could no longer understand the eulogies of themselves, but they did understand that the bards were numerous and their fees grievous. Thus it is that a diflference of language raises an impassable barrier, and "barren hate, sour-eyed disdain, and discord" enslave the hearts and minds of men. f See Peniarth MS. 17"Hengwrt 406, written in (he first half of the xnith century. e 871.30. h subjects in common with mimuscripts in other 'collections. It is therefore thought best to have one Index and one General Introduction in order to facilitate reference and avoid repetitions. The in'thography and many of the special characters of the manuscripts have been reproduced. The practice of under- dotting u, c, c), 1, and t, to represent the sounds of \v, ch, (1, tt, and th, respectively, will be familiar to readers of Athravaeth Gristnogcnvl* or the Grammar* of Griffith Roberts. What we suppose to be the liolograph manuscript of William Kynwal shows another method of using the dot.f The fact that 3 1 was employed 290 years ago, by John Jones of Gelli Lyvdy, to denote the sound of ng will probably cause surprise among students of phonetics ; he also wrote ij and rgj in place of ngh and m/i. The character 6 is an alternative form of lu in vellum manuscripts ; and J and j serve to differentiate the setni-vowel in ^olo, feuan, jawn, &c. from the vowel in such words as /van, and iag. The double use of v to represent both the vowel u and the consonant /=i'§ is calculated to distress tho.?e unaccustomed to old books and manuscripts. Though v played this double part, initially, as early as the Xiiith century, yet its general substitution for u dates from the decay of writing consequent on the rise of the art of printing. The scribes, finding it difficult to distinguish the form of their ^^ from their n, wrote v for the vowel. We aho come across other devices between the years 1540 and 1640, such as li, fi, u, ii, li, v, -0^, v which all represent the vowel u. Other difficulties arise from the use of i,y,%i, or u, without mucl) discrimination : for example, i mae, kar?/ i rwy, y\i, Dt/w, dvn, elfud, Gritffwt, trigared, for tlic usual y mae, karii yv wy, it, Diiw, di/n, elf ?/d, Griffith, trwgare^. Wliun the vowel is obscure, as in unaccented syllables, we meet such extreme varia- tions as an-, en-, yn-, vn-wedig. However such vagaries do not occur in the best manuscripts of the xvith century. The * The iiractice of oveidotliiig p and underdotting t, dates after the publication of these works. t See pages 2G-.S.') of this Catalogue. W. Kynwal grew tired of liis own device before finishing the MS. X See pp. 111-13 of Catalogue. § In many MSS. a distinction is made in the formation, the consonant being ivritten lilie an italic v, and the vowel with a loop resembling that of script 6, but bending forward much more. John Jones writes both charncters ali"Ke, but in some MSS. puts a dot in the angle of the vowel, thus V • The ordinary scribe, however, makes no distinction, hence such strange looking words as vv, vvn vvvd - fu fun' ufydd. orthography of these being a natural growtli is at once scientific and historically accurate in all essentials, as well as being much more nearly phonetic than its representative of to- day. The reader of modern Welsh will do well to note and digest the differences. He will look in vain for such uncouth agglomera- tion of letters as in " yng ng&vdd," " ynry NgYiymvu," " yin mhellder," because the yn is a proclitic, and consonants should not be doubled in unaccented syllables.* The spurious forms " ei," " ein," " eich," make their earliest appearance in the holo- graphs of Bishop Davies and William Salesbury, and, though introduced into the first editions of the New and Old Testaments, the correct forms i (his, her), yn (our), ych (yours) prevailed in manuscripts for another century, and are still met with in the letters of the " uneducated." If the modern readerf will bear these remarks in mind he will find no difficulty in reading any part of the Catalogue. Finally, we have much pleasure in recording our warm thanks to Lord Mostyn for facilitating the work of Cataloguing, for placing a considerable portion of the manuscripts in the Bodleian Library, for consulting the conveniences of the writer in many ways, nnd for much personal kindness. J. GWENOGVRYN EVANS. Oxford, January 1898. * The alternative practice of writing " yn ughymru," " jn ngardd," " yu mhellder," betrays a hopeless ignorance of the laws of Welsh mutations, ff we cannot follow the practice of the MSS. hy writing ynghymru, yngardd, yniwedd, jmangor, ymon, ymhellter, »&c., why not adopt the example set by 13p. Morgan in his Bible and write jng-Hymru, yng-ardd, ym-hellter, &c. No one dreams of writing " ang nghydf od," " am mharchus," " an nhraethol," yet the cases are precisely parallel, an and yn being both proclitics and causing the same mutations. t The South-Wahan reader must remember further the " mischievi'ous " and " fami/ous " habit of inserting a jod which is practised freely in the northern dialects, not merely after diphthongal syllables, but in such words as /ach = ach, &c. But the miawn = mywn is probably correct historically. The letter h is also much abused in the MSS. written in North Wales and Glamorgan. € 87130. XVI BRIBE SUMMARY OF CONTENTS. Adrian ag Epig, Ymaiaaii, Vo. Alexander, Ystori Alistys yn kyng- hori, 224. Areith J. Goch, 114, 140; J. B. Hir, 115; Wgan, 2-12. Arms, Coats of, 17, 26-35, 47-8, 52, 115, 125, 139, 148, 212-13, 222, 286. Astrology, Astronomy, 14, 16, 17, 25-26, 130, 140, 170. Autograph Manuscripts : Guttyn Owen, MS. 88, -written 1488-9. Ellis Griffith, MS. 158. Richard Mostyn, MS. 129, written in 1574. Dd: ap Jenkin, MS. 159, written 1586, pp. 222-4. Wm: Kynwal, ? MS. Ill, written circa 1575. Syr Tho: ap Wiliam,* MSS. 110 and 204, pp. 23-6,276. Eogcr Morris, ? MSS. 113* & 135, written circa 1595, pp. 47-52, 118-9. David Jones of Llanfair D.C., ?MS. 110 (p. 216, &c.). Thomas Jones, ? MS. 212b. Thomas Prys, ?MS. 112, written before 1631. John Jones, MSS. 131, 133, and 212", Pt. HI., written 1G05-23, pp. 87-97, 100-15, 291. J. D. Laes, MSS. 130, 165, and possibly, 1, 96 (pp. 25-64), and 211. Robert Vaughan, MSS. 110 (p. 112, &c.), and 136, died 1666. R. Jones, MS. 163. Robin Dii o Von, MS. 164. Bede, 278. Beirft, Dull y, 63, 185, their burial places, 25. Boned y Saint, 54-5. Botanology, 15. Bown of Hampton, Ystoria, 119. Brenin cadarna, Y xxiv., 139. Breuftwyd Grono Du, 25, 105. Breuflwyd ILywelyn Goch, 23. Breudwyd Maxen, 24. British Chronology, 119-21. Bruts : Dares Phrygius, 23, 56 (twice), 222. B. y Brenhined, 23, 56 (twice), 63, 222, 277. B. y Tywyssogiou, 57-62, 126, 222. B. y Saeson, 277. Cadw Doeth, 140. Calendars, 14, 16-7, 224, Cantreds and Commotes of Wales, 25, 115. Cas-bethe, 23-4, 139 ; -Synion, 72. Kerdwrieth, ILyvyr. See Gram- mars. Chronicles, 222, 278. Darogan Beli, 25 ; MerSin, 104. Dewis-bethe, 23-4, 95, 134, 139. Drudwas ap Treffin, 168. Dwnn, Griffith, 274-5. Dyved, boundary of, 288. Eistedvod, The, 274, 291-5. Elucidarius, 139. Fliting poems, 10-11, 8S, 143-4, 150, 163, 186-7, 224-6, 280. Fortune, Wheel of, 14. Gildas, 276. * Syr Thomas ap Wiliam, vel Tho: Wiliems, physicwr, was a contemporary of Koger Mon'is. Their handwritings at one period bear a strong likeness. A certain MS. in Shirburn Castle is attributed to Eoger Morris : this is from tlie same pen as Mostyn MS. 1 13, which is, therefore, wrongly assigned to Thomas Wiliems in this Catalogue (p. 47). T. Wiliems did not, as far as our memory serves us, adopt the plan of underdotting i.i, c, 1, &c., except in the case of his transcript of the Grammar of Gr: Boberh. See Peniarth MS. 62, pp. 120-41. XVll Geoffrey of Monmouth. See Bruts y Brenliined. Grammars, 23, 24, 274. Gr: ap Kynan, Statute of, 15-6, 140. Guido o dre Vieu, 223. Gwell, Y XXIV., 71. Gwydir Family, History ol', 273. Heraldry. See Coats of Arms. History. See Bruts, British, Chronicles, and Ystoria. History from " Adam to Asclobi- totus," 17. History of England and Wales, 214-21. Holy Grail, 274-6. Howel Da, Laws of, 278-9. Letters (Annerch, 24, 125), 74, 119-21, 195, 203, 213, 224. Iiyvyr Berth Du, 46 = MS. 148 (p. 197). ILyvyr Brithdir, 101. ILyvyr Koch Nanneu, 131-51. ILyvyr Gwyn CorsygeJol, 161-68. ILyvyr Gwyn Hergest, 25. ILyvyr Gwyn Khyflerch. 118. ILyvyr Gwyra, 259-64. ILyvyr Havodweu, 222. ILyvyr John Middleton, 74 = MS. 147. ILyvyr ILynwenueu, 111. ILyvyr S. Malhews o Ruabon, 212. ILyvyr Syr Hir o Gremsuam, 113. ILyvyr T. ap Rhys, 1 05. ILyvyr Wm: Middleton, 108. ILywarch Hen, 24. Mabinogion, 119, Martin, Life of Saint, 17. Medical, 15-7, 26, 80, 255. Maxen, MerSin. See BreuSwyd, Darogan. Moftygon Mydvei, reference to, 15. Meters, The 24 Welsh, 138. Morgan abad Ystrad Flur, 288. Morgannwg, Boundary of, J 287. Mostyn Family, Eulogies of the, 18-22. Nennius, 278. Nicodemus, The Gospel of, 24. Owen Glyndwr, 9i, 132, 178,. 220-1. Palmistry, 14. Pedigrees, 17, 47-55, 63, U5-8, 130, 140, 145, 148, 223, 286-90. Peredur, 119. Planetary tables, 14, 16, 17. Planispheres. See Rotae. Prices of Corn, 69, 70, 88^9. Prophecies, 100-14. Prophwydoliaeth yr Eryr, 104. Proverbs, 47, 64-6, 71, 75, 86, 98,. 140, 142-3, 223, 276. Eotae, 14-17. Saints, 16-7, 25, 54-5, 139. Salesbury, Wm: 23-4, 48, 50, 275, 295. Sheriffs of Cardiganshire, List of the, 223. Silvester, Ystori, 223. Taliesin, Ystoria, 264 ; TrioeS, 98. Thvs, Y XIII., 223. Triads, 71, 72, 98, 139, 224. Trioefl y Beira, 23. Unlucky days, 16. Ymborth yr Eneid, 25. Ystoria. See Alexander, Bown, Bruts, Chronicles, History. XVlll A LIST OF THOSE POETS WHOSE EESPECTIVE WORKS ARE PARTIALLY COLLECTED TOGETHER. D. ap Gwiliin, 1, 150, 167-8, 169, 176, 204, 225, 245, 279-86. D. ap ^euan ap Rhys, 236. D. ILwyd ap IL'n ap Griffith, 241-:^. D. Nanmor, 123-4, 228-9. Dd : Trevor, 238. Deio ap ^euan Du, 237. Edmwiid Prys, 163-4, 187. Griffith Dd: Du, 129. Griffith Grug, 150, 225. Griffith Hiraethog, 233-4, 251. Gntto'r Glynn, 6-9, 172-4, 209, 229-30. Ho: Dd: ap J. ap R., 236. Ho: Reiuallt, 235-6. ]ferwerth Vynglwyd, 240. ifeuan ap Tudyr Penllyn, 122-3. folo Goch, 178, 2.34-5. J. Dd: Laes, 21. L. Glyn Cothi, 238-40. Lewis M6n, 240-1, 245. ILowaen, 232-3. Mredya ap Rhys, 238. Rhys ap Kadwaladr, 20-1. Rhys Jones, 259-64. Robert ap Ifan, 89-90. Robin Du o Von, 265-7. Sion Philip, 10-11. Sion Tudyr, 9-12, 81, 230-1. Sion Kent, 47, 85-6. SyrDd: ILoyd, 129. Thomas Prys, 1, 35-46, 192-3, 256-7. Tudur Aled, 12-4, 226-8. Tudur Penllyn, 121-2, 236-7. Wm: Kynwal, 1-6, 26-35, 153-5, 163-4, 187. William TLfn, 224-3. 232. 3 »= -ch, -erob, &c., as in GoeA, verch, &c. II denotes that the JIS. is imperfect and -wants what goes before, if placed at the beginning of a line ; or what shonld follow, if placed at the end of an extract. At-terisks * * * * are used when a portion of a page or of a line is wanting, ( ) enclose later additions in the MS., and [ ] insertions by the Editor. CORRECTIONS. 23, ]. 16. For " by T. W. before he began " read " after he began." 64, 1. 2. For " oed yr argh " read " oed yr argl." 1 24, 1. 33. For " liber est mens " read " liber est mens." 1 70, 1. 2 1 . For " Uywia ddawn ieddaw " read " lly wia ddawn ieddiaw.' 171, 1. 9. For " an kerain " read "ain kerain." 171,1. 11. For " kevaidd " read " krvaidd." 224, 1. 32. For " circa 1600 " read " circa 1620." DESCRIPTIVE CATALOGUE OF MANUSCRIPTS IN THE WELSH LANGUAGE. MOSTYN LLBRARY. MS. 1. Cywydeu AC Odlbu by Thomas Prys, Diivid ap Gwilim, Wiliam Kynwal, Gutto'r Glynn, Sion Tudyr, and Tudyr Aled. Paper; 18^ X 7 inches ; 896 pages ; xviith century ; bound in white vellum. Pages 1-18. Blank. Pages 19-141 contain 106 Cywydeu and 6 Odleu by Captain Thomas Prys, of Plas lolyn, Denbighshire, who died 1634. These compositions seem to be direct copies of those in Mostyn MS. 112, q.v. infra. Pages 142-194. Blank. Pages 195-295 contain 158 Cywydeu by David ap Gwilim tran- scribed from Mostyn MS. 212. {Sec below.) The copy follows the same order as its original, except that it inserts numbers 98, 99, 100 of MS. 212 after number 21. It also omits numbers 39, 60, 78-85, 856, 86, 96, 97, 171-176. Pages 296-306. Blank. Poetical Works of William Cynwal. Pages 307-392 contain poems numbered respectively 1-78 which are transcribed from Mostyn MS. Ill, q.v. The figures at the end of various poems in MS. Ill refer to the number of the poem in MS. 1. Pages 393-498 contain the following additional poems by W. Cynwal, as well as a few by other writers whose names are appended to their compositions. The poems are numbered respectively : — 79 Moliant Sion Gr : o gefnamlwch yn llyn Y Barwnfab or winfaingc a Trwy Eigion byd trig yn benn 80 Marwnad Sian merch Morys ap Elistan ap Morys Rhy fer yw'r oes mewn gloes glau b Enaid Sian garr bronn duw sydd 81 C. yn dangos lie i priodwyd plant Pyrs Mostyn a Dalacrau Y carw gwindraul caer gandrws .... c AMmod hir yvv mam ai tad 82 Marwnad Mredydd ap Gromv ap Gr : Y mann ni bydd llawenydd mwy d Naf ynys nef yw enaid 83 Y fun uddfwyn fain weddus .... e Penn feinioes fydd pann fynnych 84 Marwnad Owen Gr : o benn Machno AnnodJ iawn yn nydd eunyd f Nefoedd "j Owain ifangc 85 Y dewr ifangc diryfedd g Am y fort yma a fydd 86 Moliant S' Lewis qffeiriad Corwen Y lien gwirion ilawn gariad h Dwy oes na wypom d'eisiau e 87130. A MOSTYN MANUSCRIPT 1. 87 Cowydd J ofyn bwa J Bxjrs ap Siati-Oimn.dvos Wowc Gr: , , Pa vrc gorau pur gariad. ...... • * GyiTodd yt fawl o gaii.«id 88 Y Ueian wych a lliw ISTonn * Ath gar i eitha gweryd 89 Moliant Tomas Wi/nn o Lann Rust Y Hew mawr ar gallu mwy .-.y a fyth ja byw gann fethv ,/ u / byd b. Kowydd i ofyn karw dof [75] Y gwraidd walch a gerir 6 ladd kant o hiliant / i / hwnn 315 er rhyfel vchel er achwyn c yma ddydd ini ymddiddau 315 Kowydd i yrry y kyffylog at Mrs groffydd [76] Y kyw ir brych akw or bryn d heb grogi na boddi byth 319 Kowydd dy chart i Thomas Hanmer ag i Rys Kain [77] Ymkanv i mae kynen e ar frys i kair ferr Eys Kain 324 Er pan adwen ail deiana f ni alia i mwy ynill merch 325 Atteb by Rys Kain [78] Vn gwr enwog a evrir g llai / r / bayoh -wellhav / r / bvchedd 331 Mae math ar ryw gath yn gethrin h wych wrthiav a wna cbwerthin 6. Hai bladvr a dvr / i / dorri i OS yw yn fadws yn fedi c. Atteb i gowydd Rys Kain [79] Barvs ]fawn brav i soniwn ft OS hen mae yn ddrwg / i / synwyr 335 Kowydd i yrry j y / bi yn gennad by Hvw Robert [80] Y bi edn y gwybodaeth j ooh ym edn o chymodir 338 Kowydd atteb ir bioden [81] Yr edn mwyn iawn i rodiad m chwerw margen fy chwaer marged 343 Marwnad Sr. John llwyd o Jal [82] Och och been vwch vwch bevnydd f^ yn ^ach wyr byw och or byd 348 Marwnad Thomas glynn [83] Och ddydd farn och ddiwedd foes ' o fachwyn aeth i nef vchod 354 Owdl Marwnad John Grvffyth [111] Dydd brawd am y mrawd mae ymronn p dyddbrawd or dyrnawd a roed amaf 358 Y gwr a welir yn gorndyn g wr traws i ffair tros y fforth 369 Marwnad llawer o gymdeithimi da [84] Gwae a rydd nid gwreiddiach r yn i plith yn vn oi plaid 363 Kowydd gwr wedi passip [85] Y byd kaeth heb wadv kwyn hyny a geifi i henaid CAPTAIN THOMAS PEICE'S POEMS. '43 365 er pann adwen wenn ail anna ' ' '^ a hyn a wyr dvw baner da 366 Kowydd i ofyn kessig [86] Yn fwyna / i / gair e fv gynt ' b ar oror daun wryrv 370 Marwnad Elis Prys [87] Torwyd om perllan taerwaeth c i lys y nefol ifesv 375 Nid oes am / r / oes ymryson / a dvw /..... d y gwallys klwyfys ar klat' b. Kowydd i ddiolch am ewig ddof i S' John Konvoy [88] Y marchog gwych mowrwych kail e dra fo hydd ar fynydd fyth 379 Kowydd / i I yry gog at owen fychan Dydd da yd y gog ar glog Iwyd .... / a newydd yw hen ewythr 382 Gyrr am hvw er dvw wr dig g ynghoch[l] oedd ynghylch eiddig b. Kowydd i ofyn milgi [89] ■ ' Y Hew kynes He i kanwyd A o gerdd fry a bery byth 387 Kowydd i ofyn gown [90] Y llew a grym oil a gwraidd i am y gown yma a ganwyd 391 Y fvn a giriodd fwyneb k dowch dowch chycbwi ai dichon 392 Marwnad Hanibol Prys [91] Beth a wnawn byth ^awn enyd -i / dvw da a eill doed i wllys 395 K: iddangos fod oed dyn fal pedwar amser y flwyddyn [92] Medrais fynych ymadrodd ...... m i oleini i mi a men 398 Kowydd i yry / r / eos yn genad i gymrv o Ivndain [93] Yr eos fwyn aeres falch n dvw maddav bob dim vddynn 403 Mae / n / wirion y fronn o fryd ...... ' o am hen gast mae hynn i gyd 404 dvw dad a cheidwad ar ychydig p anudon yn anwedig b. Kowydd i yrry y llygoden i gymrv yn genad o Ivndain [94] Y llygoden llygadwyllt ■ q i Ivndain ar dy lowndvth 410 Kowydd ir angav [95] Blin yw r byd mal blaenawr bach r a bery byth bvra byd 415 Kowydd i ddangos mae vfferti yw llvndain [96] Mal i mae nef loewdref Iwys « tan gwyllt fo tani i gyd 44 MOSTYN MANUSCRIPT 112. 419 Kowydd i ofyn march dros Thomas vychan [97] Y ddevgar foneddigaidd o av ffwl i ffernvU i ffy Thomas Prys 4:15 tachwedd a Ragfyr byrr ar big h gwael vwch fydd gwiliwch feddig 425 Kowydd i yrry r / scyfarnog yn genad at helwyr [98] Y bryfes gynes geiuach e Oes batten t ir ysp[y]tty 428 Beth a ddaw llidiaw nid lies, .... d ai swyddog difiog ar des b. Kowydd i ddyfalv / r / spectakl Mae / r / ifaink a mawr afiaeth e Eagor Ewng y mor ar maes / 429 Kowydd trafferth y hyd ar gyfraith [99] Anifir mewn ifawn ofyn f nag offis mwy nag i vffern 434 Kowydd i ofyn elyrch [100] Y mon mae iviriou mowrwysg jr i blavo mon am blv mwy 441 Owdl ddychan dibiti syryddion [112] Krach swyddog wr Hog ar llais anfwynaidd . . . h £Eei jddew o gred mor ffiaidd i grach 446 Kowydd i ofyn Ueddav [101] Hawdd ^awn nis haddav anael » i oes ar dwyn er i fwyn fo / 450 Kowydd i ofyn tarw [102] Y gwr doeth gowira dyn .... k / i / byrhav ir neb ai rhoes 454 Yn ol kael gafael yn gyfan / a thi I fenaid oil i fynd allan 455 Kyngor yw fab Sion [103] Hen ydwyf ym penodav m doro happ i bob dewr hael / 460 Marwnad JPirs grvffydd or penrhyn [104] Y byd hen kyn gwybod hav / « oleini yw hael wyneb 465 Yrwy yma yn herwa / yn hwyr a borav o dyw dvw gwynn dydi ai gwyr 466 Marwnad William Wynn o llanfair 1632 [105] Pa ddyn heb weiddi o anap p drigaredd ir dewr gwrawl Pages 471-4. Blank. 475 Marwnad Mr. wiliam wynn or Ty gwynn yn K,an lleehid Troes duw waiwloes trist alar g att rwysg ar blant ar i ol Watkin Klywedog Marwnaden Rob: Wynne o Fodyscallan l6gi 485 Ond servyll nod ias oerfel ^ geirwir sy / n / j drugaredd ' John dauies POEMS BY VARIOUS AUTHORS. 45 493 Wele dydd wylo a ddaeth a Hylaw ras i law r ^esu 500 fforget not any good tura dune b and help thy neghbiours need 501 Marwnad Rowland Vaughan o gaer-gai 166J ' Twll ywr dydd sy wyll oei' dii c llywydd gofodiad Uawen Rees TV"" alias Constable Coch 508 Treth haf treth auiaf treth od d ein pain lion an pen Uowydd Pages 511-4. Blank. 515 Marwnad ir ail to or kymdeithion da wyf dan glwyd o gronglwyd grin .... e ag yn bennwyn gwfl boeni er hynn ni fynn angav fi Thomas Prys Dwy farwnad i AP Thomas P[»'y*] o bias Jolyn 1634 521 Mawr fraw aeth yn biraethawg f ai alw i fyw ir ail fyd Hvw Machno b11 Och hireth am awen addysc g nawdd rinwedd a nef ir enaid Edward Prys Pages 533-45. Blank. 546 Englyn anfonwyd i Thomas lloyd Thomas gyweithas wiw ^feithydd h Wedd hynod dy ddihoeni Jno. Vaughan Esqr. 547 Ateb : Nid haeddawl im fawl am fed .... i A drylliaf ei hwyan drewUyd Jhon Price 549 Tribaneu : Wrth droi n ol a syn ystyrio .... k Pair imi ,gael r a. fynwes Escob bangor 552 Dyn glan i ymddidan, yw ddydd, yn araf .... I yw th)^b i llaeth heb i Uo Thomas Prys b. Achwyn rhag achwyn yn goeth, yw ochel .... m eisie bwyd yn sFwbodia Gruffydd Peylynn 553 Bvm gan wen seren is irwydd bron .... n wj'th waith or naw waith yn ol Robin Thomas Englynion by Thomas Pets. 553 Er dy loes ar groes gwir ')esv gyfion &c. o 554 Eys a folaiit at Eys Kain p am sy wir y messvrav b. Arthvr sioswy &c. {see p. 40 g, above). q c. Heb wedd mae / n / rhyfeddod na theli &c. r 555 Wrth fabilon afon ddinwyfav isod ..... s ol yn ol yn tylynav b. J S' jf"" Conwy pan yn glaf oi olwg wrth gofio etto wrth atteb ir hael t ar saint mor niwaid ar Sion 46 MOSTTN MANUSCRIPT 112. 556 (Eecipes to bind broken glass and stones.) h. er achwjn er kwyn er kynig ami a jm rodio tyno or tir 557 Mil chwechant gwarant oed ner gwyn . . . . • 6 pyr waed hen y pryd hyny 6. dy geraint ai braint mewn bri gwen anwyl .... c na rhodio llwdlo yn Uynn 558 [Eobart salsbri ffri yn ffres d o deil a chnwp dalv ioh nai Jon Mowddwy] 559 fal kynydd mewn gwydd yn gwav e mor digio er llithro r Hank 560 Bhoi possel ir drel oer drem &c. / b. Ynglynion ymryson rhwng M' Firs gr:* a Mr. T. Prys ymhlvmwth ynghylch y mor kefaist ras ddyraa ddirad / a ifortyn .... g oer yw mynd Eyd eira man oerach yw mynd heb arian .... hwre drwsio hir draserch 562 Wrth geisio devdro mewn didrap .... h gwiliwch bawb gwelwch y byd 564 Marwnad sion wyn ab Wiliam l62g Gwrendewch alaith wylo yno i orfEwys o fewn arch Edward Prys Pages 569-71. Partly blank and partly scribbled over. 572 Kyn del rhyfel daw rhyfeddod or mor .... k yn y tir mogelwch y tan Robin ddv b. Balchder o hyder i hvdo / salfab .... I yn i stad fawn stidier Robin ddv Paet II. — paper slightly shorter. Page 573. Tabl llyfyr howydde o waith m' Thomas Prys o Blasiolyn, i.e., pages 575-581 = Index to the subjects of the poems in this MS. Pages 585-597. Tahl llyfyr howydde a gefes j i j n y Berthddv, which now forms Mostyn MS. 148, pages 1-738. Page 601. Dyma dabl llyfyr a raned yn dri llyfyr ag yn dec/ire y kyntaf gan roi kifri or dalenne ag or howydde j Mawrth xxxi : l631, viz. ; — Pages 601-603. F llyfyr hyntaf= Pages 609-617. Yr ail llyfyr =M.ostjD. MS. 161, pages 1-434. Pages 623-625. Ytrydydd llyfyr=Mostyn MS. 161, pp. 513-683. Pages 631-644. Dyma dabl llyfyr howydde sydd a chayad gantho o barsmant gwyn : — Begins : Kowydd i dduw o waith doctor Sion Kemp Ends : Kowydd arall i Eys ap Mredydd o waith Theodor Alet * There is nothing bearing this signature in the MS. ARMS AND PEDIGREES. 47 Pages 651-654. llyma dahl o gowydde y doctor Sion Kemp ar y sydd y llyfr ar kaead partsmant Gwyn. 1 prydv a wna mwva mawl &c. a 2 Tri oedran hovwlan helynt &c. b 3 Och gymrv fynych gamfraint &c. c 4 Y gwr ywch ben gorywch byd &c. d 5 Digam i gwnaeth dvw gymwyll &c. e 6 fymliwrs melfed fy mherson &c. f 7 Ryfedd ywr byd rhywfodd beth &c. gr 8 Uyma fyd llawn i fedydd &c. k 9 Ystydio yddwyf was didwyll &c. i 10 Uyma / r / hael lie mae rhaid &c. k 11 Tydi ddyn tew dy ddoniav &c. t 12 Ef piav r byd kyd kydnerth &c. m 13 Gwyn i fyd er gwyufydv &c. n 14 Yr vn bai er yn bowyd &c. o 15 Kamair hv kam yw Rwol &c. p 16 llyma fyd hyd i mae havl &c. g 17 Blin y trailed Eod ar hwn &c. r Pages 789-811. An incomplete copy of Griffith Hiraethog's Collec- tion of Welsh Proverbs with a dedication to Richard Mostyn : Att vcbelder diledryw foneddigeiddrwydd brytanaidd Mr. Eissiart Mostyn Gruff. Hiraethoc yn damvno eiddvno ae ewyllyssio birhoedl ac vrddas &c. . . . The copy ends : dod fenthig i noeth nis kai dranoeth / Blank pages=47l-4, 509-14, 533-45, 569-70, 574, 582-4, 598- 600, 604-8, 618-22, 626-30, 646-50, 655-786, and 812. MS. 113. Coats of Arms and Pedigrees in Welsh and English. Paper; 7| x 5| inches; 318 pages; well bound in Russia leather; the margins of the top outer corners are injured. " This booke seemeth tO' have beene compyled aboute the yeere of o"^ Lorde . 1572." (p. 177), and is apparently in the hand of Sir Tho' Wiliems. See also the entry on page 161. It has the name " William Williams booke / 72 / " on p. 1 j and " Richard Euance " vel. " Evannce " on p. 84, &c. Page 1. Coats of Arms : Lyuelyn aurdorchaue a due arian leu passant uyneb gyfan o aur ai arveu or gouls ai gynphon druy ei afl tros ei gefn tu ai din. / &c. : ends with the arms of " Syr Wiliam of Pool." Page 9. Mam Tvdyr Trefor oedd Ehieingar V3 kriadog freichfraisk ^arll henffordd &c. b. Arthur a ddoeth ir goron a thyrnasy yn oedran 15 mlwydd Anno- D'ni 490 ag a wladychodd deuddeg mlynedd a deigen. c. Arthurus regnavit 26 annos ab anno 516. Vide Ro. Casnalensi lib 2. Per. 2. Ed. Pouel. Page 10. The Coate of armes of Richard Evans of Denbigh &c. Page 11. The Pedigree of „ „ „ Page 13. The pedigree of Robert Wynn of Kessalgyfarch (Car- narvonshire). "48 MOSTYN MANUSCRIPT 113. Page 19. DosBARTH arueu. being a treatise on the origin and utility of COATS OF ARMS, US ivell OS On the signification of colours, birds, quadricpeds, Sfc, usually quartered therein. Megis y darparuyd ynn yr oes gyntaf or byd vod henuaii ar dynion val i gelit urth hynny i haduabod : a phaub vely ynn yr oessoed erail guedi diliu pan amlhaod y bobyl ar y dayar a chyfodi terfysc a rhyfeloed ym plitli yr ordeiniuyt i Ryfeluyr a guyr maur guedi ymdyrchafel meun rhagor o anrhyded ac vrdas aruydion am arvaii yn duyn megis y gelit i hadnabod huynt ai etifedion rhac lau &c. Page 38. Gan darvod traethii am aruydion byuiol meun arfaii belach i mae traethii am aruydion maraolion. Ac. or rheini yrdassaf aruyd yu Croes Ac or aruyd hunn y guedai traethii ynn gyntaf or deudec amrafael gruys a gair meun arfaii &c. Page 42. Arfaii a Tharianaii : Mae rhai yn duyn i harfaii yn chuarteroc lyfn o amravaelion liuiau &c. Page 49. Belach i mae traethii am labelaii meun arfaii y rhai a roir 1 frodyr ioyaf i duyn diphrens &c. Page 55. Lyma arfaii Briittanieid o Ynys Brydain : Briittiis ef a ■diic aiir Leu gouls passaunt neii sinobl. &c. Page 60. Arufs pendefigion o lau W. Salisburi from due f osue vab JNun to Cadualadr Vendigaid and afterwards as follows : Giiyned, Grr, ap Kynan ; Deheubarth, Ehes ap Theodor ; Powys, Bledyn ap Cynfyn Morganuc, Criadoc ap festyn; Rhung Guy a Hafren, Elystan Glodryd Tegengil, Vchdrud ap Eduin & Eden ouein Bendeu ; Suyd Dinbech^ Marchudj Breint hir, & Hed ap Moluynoc ; Tir Mon, Louarch ap Bran ><& Hufa ap Cyndelu. Arfe — Mad. ap L'n, Mad. ap Mered', Ken. ap Riualon, Ouain Cyueilioc, Syr Houel ap Gr., Eobt. ap Mered', Rhirit Vlaid, Ynyr o 'Jal, yr hen Phuc ap Guaruic, Gueryd ap Rhys Goch, L'n ap ]fer. druyndun, Sir Roger Puleston, yr Hanmers, Cradoc Hard, Corineus, Kuhelyn o Vochnant, Einion ap Gualchmai, Louarch Goch, W" Bastard, Harri vap yr Emerodres, Hed Moluynauc, Dyfnual Eigion ap Geraint, W™ Buclei, Rhirid Vlaid luytb Penlyn, ^ardur Juyth y LecLued, Madoc or Hendur, Marchud, Ednyfed Vychan, Cadugan ap Bledyn, Cynan ap ]Fago, Sandef Hard, Philip ap f for, Gr. ap Houel ap Gr. o Von, ler. goch, John Pilstun, Tyguared ap Robt. ap Assur, Houel y Varf o Vrechinoc, & Syr Gr. Luyd. Page 69. An account of Hiiu Mortimer and of Houel ap \In Vychan •o Vrecheinoc and their descendants. Page 73. Ach ac arfeii S' John ap Rys marchog vrdol ac vn o gynghoriaid y brenhin ynghymrii. b. Lanvair ym milelt — G r. Herbert ap Sir W. Herbert o Golbruc &c. Page 74. Brenhinluyth morganiic : Kriadoc ap Jestyn ap Gurgan ap jfthel &c. Page 75. Kynvyn ap Gurystan ap Guaithvoed beitig an account of Ms marriage, descendants, and their territorial lordships in Powys, SfC. Page 83. The pettygree of the Rosindales «of foxhall, and their armes. Page 85. Pedtoar Englyn : Llaw howel wimel enwog syr mathav Uyfr iachav llaw freithog .... Pwyn waetha .... Ai dyn a wyr dav wyneb Ai r dyn ni wyr air da ineb. Page 86. The pettygree of Richard Evance by his father s mother. PEDIGREES. 49 Page 87. Lyma dechreii ystoria o achoed brenhinoed a thuyssog- ion ac ysguieiriaid a bonedigion Cymberii ac ynn ol hynny guehelaetheii y tair Talaith ac yn gyntaf i traethun o Han-i uythfed brenhin ^iOeg^. Page 90. Tiidiir ap Gronou ap Tiidiir ab Gronou ab Ediiyved vychan &c. with aa account of his five descendants and the collateral relations of the family. ■ Page 99. Pump costoiigluyth Cymhery helach : Kyntaf yu y Blaid rhiid or Gest yii Efionyd. Yr ail yu Ada vaur yh neheiibarth Y Trydyd yu Alo yrahouys Y pedueryd yu Guenuys ymhouys Y Pumed yu Heilin Ysteilphorch. / b. Tair berr ach Guyned Canteli Vydel, Mabon glochyd, ac Osburn Vydel, / c. An account of the children and lordships o/Dd ab ^eu. ap Einion and of Cuneda Vledic. 102 Syr John Gr. ap Syr Thomas . . . . ap Ednyfed Vychan. b. Tri dyn a gyfanheda lys. Bard Kau a bard tant, a bard phithlem &c. 103 Houel Vychan a dd a Gr. meibion Ehys ab dd ab Tho' and their descendants. 106 Llyma henuau pynntheck luyth Guyned ac arveii rhai o nadunt. 108 Arveii Elystan Glodriid, Rikart ab Einon, and Houel ab ifeiiaf. b. Eduard ap Ho! ap Jeu. luyd and collateral relations. 110 Guehelyth DeJieiibarth: Ehys ap Gr. ap Rhys ap Teudur &c. Guehelyth Kayo : Davyd vongam ab dd. ap Ho' &c. 111 Guehelyth Powys : Gr. maelaur ap Yuain vychan &c. Guehelyth Aruystli : (a.) Houel ab ^eua ab Yuain &c. „ ,, \b.) Mered. ab Einion ab Kynvelyn &c. „ „ (c.) Yuain ab dd. ab Einion distain ab fer. &c. „ „ (d.) Yuain moel ab jfer. ab Gurgeneii &c. Guehelyth Kyveiliauc : Gronu ab Ednyfed ab Seisylt &c. 1 12 Guehelyth mechain is coed : Jer. voel ab ^eiia Sais &c. Gue. Generdinle ar 11 tref Kroesvain : Syr Roger ab Gr. ap ^ankyn &c. Gue. Luydiarth ymhouys : Kelynin ap Rhirid ab Kyndelu &c. Gue. Abertanad ymhowys : Mered. vychan ab yr hen Vered: &c. Gue. Kegidva : Guyn ab Gruff, ap Beli ab Selyf &c. 113 Gue. Burgeding ymhliiy Kegidva: ifthel goch ad dd. ab mered. &c. Gue. Yuain : ]fer. Vychan ab Jer. goch &c. Giie. Caer Einion : Gr. ab M6red. ab dd. ab Gr. Vychan &c. Gue. Ystrad Alim : L'n ab Kynvric evel ap Mered. &c. Gzie. Pulfford a mhortiin : Sandef hard ab Caradoc &e. 114 Gue. Krilheth yn suyd Croes Osualt : Einion Greiilon ab Ein. ab Rhirid vlaid rf Beiilyh. G. y Kaduynfaen ym rnechen vuch coed ; Gr. dec ab Gr. ab Einion &c. Guehelyth Keri : (a.) Mered. ab maelgun ab Oadualon ab Mad. &c. ^^ „ (6.) Randulph ab ^er. ab Talhayarn &c. ^, „ (c.) Einion ap Ho! apTiid'^ab E" vychan &c. e 87130. » 50 MOSTYN MANUSCRIPT 113. G. Meilienyd rhung Guy a Hafreh: Kadualon ab Mad. ab ifdnerth &c. 115 G. Elvel is mynyd a Glyn biich : Ivor hen ab ^er. ab Lyuarch ab dinaual o von. G. Aber Edu yn Elvael \ (a.) Yuain ab Mered. ap Einion &C. vuch mynyd J (i.) Oadugon ab Gr. ap Ho! Sais &c Giiehelytho Vilelt : (a.) Ehikert ab Einion ap Gr. &c. 116 „ „ (b.) Y Brych Kadarn a eluid Ein. ab Mered. lien &c. Gije. Brecheiniauc : (a.) Trehayarn arg. ab Trebayarn vychan &c. ^j J, (6.) Bledyn ab Maynyrch ab driim benauc &c. Gue. Guent : Morgan ap Ho! ab Jer. &c. 117 Giie. Sainhenyd: Gr. ab ]fvor ab meiiric vychan &c. Gue. Guentlue : Yuain ab Elen v'ch Lyuarch &c. Gue. Morgamic : Morgant ab Cradauc ab ^estin &c. 118 Gttyned belach Gue. Veirio>i7iyd : Ynyr vychan ab ynyr ab meiiric &c. Gue. aral o vyned : Elisss ab ^er. ab Yuain Brogeintiin. Gue. Nankoniiy .- Ho! Koetmor ab Gr. Vychan &c. Gue. aral o Vyned : Einion Goluyn Goec ab Ednyuain &c. Giie. Merionnyd: Yuain ap Brochvaelan ab Ednyfed &c. 119 Giie. Penlyn : Meirian ab Leiifodeii ab Ehoet &c. Gite. dogveilin : Kynvvic ab Alaeth ab Eliid &c. Gue. Rhos : Houel varfehinauc* ab Giie. aral o Arduduy : Bleiidyd ab Caradauc ab f euanaul &c. 120 Giie. Nannaii : Lyuarch ap Bledyn a Chadugan &c. Gue. Edeirnion : Bledyn ab yuain Brogeintiin ab Mad. &c. 121 Plant Yuein Guyned ueithion: lerwerth druyndun a maelgun a Guenlian | Guladus oed eii mam &c. 124 Lyma y tri le yr aeth argiuydiaeth Guyned i gogeU nid amgen vn o nadiint fii Stratueil v'ch Adeaun ab Kyuan &c. 6. Meibion Rhodri maur and their descendants. 126 Boned Einion ab Gaalchmai ab Meilyr ab Mabon &c. 127 Boned Hitfa ah Kj/ndelu ab Kunus ab Ki].in. 129 Boned Fran : Cadugan ac Jar: meibion Lyuarch ap Bran &c. 130 Guyr Pentraeth : Geraint ab Teguared ab Kynvaur &c. 131 Boned guyr Arvon : Kyfnertli Vychan ab Kyfnerth &c. Luyth Goluyn . Moruyd ac Eginir ac Ednyfed &c. 132 Luyth Bed. W. S.] Tri meib Hed ab Aliinauc &c. 0, iSrychan Brycheiniauc ab Anlech Goriiauc vrenhin ]fuerdon &c. £. Guelygordion Saint: Tair guelygord ynys Brydain — Plant Brychan B. a phlant Kiineda vledic a phlant Cau o Brydyn arg. Cum Cauluyd. a. Plant Caxi . / Dirmic, Kilid, Vstic, Ethymvo &c. 133 Plant Kyndriiyn: Elvan / Kyuon / Guiaun &c. b. Plant Brychan : Kynauc / Banhadled &c. * " Arf vinioc " in margin in Sir Tho. WiHems's later hand, t W. S. stand apparently for Wiliam Salustury, and many additions or variants have W. S. after them. PEDIGREES. 51 136 Plant Jaen : Dirmic / Guynn / Stiaun &c. h. Plant T.yuarch hen: Gueir / Pil / Laur / 137 Plant vrien ab Kynvarch : Yuein ab Vrien Eheged &c. h. Plant Kynvarch oer (ap meiriaun) : Leu / Araun / &c. c. Plant Keneii ab Coel godeboc : Padarn &c. (and their descendants). 138 Plant Don : Dogyn verthyr o Arvon / Guydion &c. 6. Kadugon ab Gr. Dun ab Phylib dordii &c., with an account of the diyision of the Ph. dordu estate in Tralung byrr. 139 Ach John Hanmer ap Siankin ap S"^ Phylib &c. 140 Ehobyn ab morgan ab ^er. Vychan &c. 6. L'n ap dd. ab ^er. ab Mad. dii ab Gr. ab f er Vychan &c. c. Ho! ab feuan ab Gr. ab Mad. ab Edn. Goch &c. 141 Ho! ab Gronu ab ^euan ab Gronu ap Huna &c. 142 Syr Eoger o Kinast ab Gr. ab Rankin &c. 143 ]fohn Eiitiin ap ^ams ab mad. ab ^euan &c. b. Ho! ap Ehys ab dd. ap Ho! ap Gr. ap yuain ap Bledyn &c. 144 Mam Jankyn decka oed Adles v'ch dd ab Lyuarch Goch o degeingl. b, Eobert ab ^euan vychan ab Mad. ap Ho! &c. c. Morys ab ^euan Gethin ab Madog' ab KyiEn &c. 145 ^eraerth voel ab ^er; goec ne ]fer. vychan &e. 146 Tri maib Dudiir Trefor: Ludycka, a Dingad, a Gronuy. &c. b. Guilim vychan ab Gr. ab Guilim &c. c. Madogr ab ifeuaf ab Madog ab Meilyr &c. d. ^euan ab Ada ab ^er. ab ^euaf &c. e. Ehys vychan ap Ehys Gryc ab yr Arg. Eys Ac. 147 Dd. ab Gr. ab dd. ab L'n ab dd. ab Gronu &c. 148 Gr. ap Morgan goch ab Gr. ab f er. voel &c. b. Edn. a Huva meibion Kyn^Hc ab Ehiualon ab Dingad ab Tiidiir Trevor Ac ynu yr ach honn o D. Trevor alan y mae ymrysson maur meun lyfraii achoed y rhain a Nynniau ab Kyncric bioed Suyd Gaer a Suyd y Muythic &c. c. Madog, ho! a Gr. meibion Mered. ab Bledyn ab Kynvyn &c. 149 Giiehelyth Dyffryn Cluyd : Tho" ab Jer. ap Lyuarch / ^er. at) L'n o Geinmeirch / Bledyn ab ^feuan Domoc or Garneduen a chubul uyr. Sychtiin &c. 150 John ab Eduart ab dd. ab Ednyved [Gam] &c. 151 Ehys ab Mered. ab Yuain ab Ho! da . . . . Ehai a dyuaid fod mab i Ho! da ab Cadel a eluid Eduin o El£B.ed guraic Elystan vrenhin Eduin bioed y dalaith / ac nid yu hynny meun Cronik ynu y byd nac meun lyfr da or hen achoed &c. 152 Mastyr Hiiu Trygarn a eluid Ho! ab Kyn. ap Bledyn &c. b. Plant L'n ap Hulkyn ap Ho! ab ]fer. dii gr: apdd: ap einon ap f enkin lloid &c. 206. Arglwydd y tywyn : John ap "Rys ap Rydd} ap "Rys &c. .21. Castell gwis ; fohn ap Risert wgan ap syr fohn wgan &c. 23. Pentre Jevan : My thomas ap owen ap %yr fames ap ow: &c. 236. Picktmn : M"^ W"^ Phes o pictwn ap m' fohn ap syr tho: &c. 24. Ywch Auron : David ap gr: dd: ab feu: ap gr: &c. 246. plant vrien reged oithen owen a Rin a Ry^vallon ag elfBn a ffasken a thadail a chiudeirne &c. 25. guehelyth Jenkin lloyde o gemes : Hugh lloyd ap tho: lloyd &c. 28. Brechon sa' ■ Phillipp ap fohn ap ^ra ap dd : ap watk: ilwyd &c. 286. Thomas lloid ap fohn Ilwyd ap dd: ap gr: ap fohn &c. 29. Dauid ap howell ap m'gan ychan ap morgan &c. 6. Glamorgan sh' : IL'in ap feu: gethin ap feu: ap Ueison ap Rees &c. 296. Mab eilfyw : Owen ap w™ ap fenkin . . . . ap Rydd3 ap tewdwr mawr &c. 306. M" Gr: ap Bees ap S' gr: ap S'^ Rees ap t.ho^ ap gr: ap nicholas 33. GwBNT : S'' w™ herbert ap S'^ Ris; herbert Colbrooke &c. 6. Gilfach Wenn : fenkin ap Rees ap dd: . . , a wnaeth y plas &c. 336. Brycheinog — Brodorddyn: Tho* vychan ap water vychan &c. 34. Dauid ap Rees ap W" ap Eynon ap morgan vechan &c. 54 MOSTYN MANUSCRIPT 114. 36. Chiehelyth S' Gruffith llwyd o Wynedd ap 'Rijs ap gr: ap Ednyvett vechan &c. 366. ArglimjddlKewelyn ap fer: drwyndwn ap Ow: gwynedd &c. b. Mbrionedd : Ynyr vyclian ap ynyr ap meirik &c. 37. RWNG Nedd AG AuAN: W™ ap ^enkin ap hopkin &c. 5. TiR Jarlh : f evan ap david ap f enkin a tho« meybon howell &c. c. Yr Radyr y Morganniogg : M'^ w™ ap S"' Siors ap S"' W™ &c. 37. "Pembk / 18 martii Ao Eliz : 34 Sessione Quadr' Com' Pembr' these chalenges were putt in by Gelly meyrick esqr. in diuerse suytes betweene him & hugh Owens & others deff'" for to chalendge Owen Jones & Jeuan ap W" Coroners for advoyding delaies for returning y= Juryes." Then follow the pedigrees of the two sides. 396. Y Radyr : Sioned vcrch tho^ ap phe' ap Adam vychan A mab y fy yddi Eys ap Adda oddyno y priodes ^eu: ap Hia ap Kynfryg Arg: yr adyr a morgannwg Ag ef y fy yddi fab a elwid ^eu: Bin &c. h. Trefdegir : M"^ w™ ap m'^ f obn ap S' morgan ap S' ^obu ap feu: ap flin ap morgan jip ftin ap ]ffor &c. 40. Gwern y Kleppa : Phillipp w™ ap Jobn ap morgan ap tho' [ap] ffor bael &c. b. Mechain : The' ap Eoland ap tbo>' ap S'" f ohn ap f ou: ap Hin &c. ' 406. Gwehelyth Rees Dd: ap Eynon ap dd: ap feu: blayne &c. 43. ILanweini : S"' f ohn Salbri marchog ap S'^ Eoger Salbri ap S'^ tho* Salbri ap tbo^ ben salbri ap harri salbri ap Rowling salbri. 6. Gwehelyth Jal : f evann ap Hnn ap gr: lloid. c. Penllyn : fobu ap dd: llwyd ap bowell &c. d. Kydetuain . Arg: Kedewain pedd m'edds ap Rob* ap Uowareh &c. e. Kefeiliog : fevan blayne ap feu: ap koedmor ap fthel ap meilirddy. 436. Gwehelyth Harri VIII. brenin JLoeger vab Harry VII. &c. 446. ILyma ffordh yr aeth merched Griffith llewelyn foethis : Vn oedd f oned gwraig Nicbolas ap phe'. Yr ail oedd gwraig bowel inelyn o dir gwyr &c. 6. Gorwst ap Rywalhon ap Henwyn ap Bleiddyd ap Asser &c. fol. 37. c. Ray o hlant Arg: Rees — Gr: ap yr Arg: Rees y mab hynaf &c. 45. Plant Owein Gwinedd ynt / Dauid / Eodri / Cadwallon abad Enlb / Angbarad. &c. 46. Byellt a llangamarch ym myellt — Rydd: ap Eees ap feu: &c. 6. Brechinogg : Thomas ap morgan ap trahayarn &c. 47. Tref Faldwyn : Edward herbert ap S'' Risiart berbert. 476. Plant Edward IV. — Edward V. ag Elizabeth &c. 48. Dauid lloid Blaene ap tho^ ap feu : llwyd '.. j . c gweithio a gobeithio bvn / ,Anon 68 Pen ereaddwyd nefoedd gint ..... ^ rhai oi war&fnt efo / Eychard mo?tyii a.sgrivfjoothhwn.oed yr arglwydd 1574>AAo B' Eliz, xiiij'°. 71 lie tnegir yry'derin e llyna fith y"flwyn a'fin. 72 Kam i-Wte'yiii gymhenv drwy gynwr .... / blin yw mynd. heb laa i modd , . 74 with weled liQWyni^d ■ mevnael wich evrwallt ... g vawaith agaf ai nath gaid / 75 Yr methv r Uygad kair m-WA'the ar llaw &c. . . h b. Myu y Ci'wys «v ar y dail gwiail he he &c. » 76 but I whose faith & troth thou hast h ■ or. els increase my wo/''' ' ' 77 I grant I have offend ofEende / clirist briuge vs all of his mercye me?-cye fjinis j 78 The instruction of a christen women : Mae kvr a dolvr wedi eiliaw / n / fais in garv gwen ir i gwra. / Anon 79 Y karw dvank- yr afwych n dre vo gwn wrth dref a gwal / John Tvdvr ■83 MariLmad Rys ap John o lynn nedd:'/ Pant hyr na welyr ond nos ..... o swydd. gwl»|i sy heddew gloff a swydd eglwys sydd ogloff .... o liydd vyth wrth yen bodd to/ jfe7-' vynglwyd 86 Panddangoso rrw dro rrydd p a llaw fair dros y llafvrwr Jolo goch 89 Y bardd iowndrefn bwrdd windravl q sion tvd'' pa sant ydwyd ..... Ehys / n'/ Kwr prys'dop / r / hod Wiliam Kyln^wal 92 Y bardd gwyn ebrwydd ganiad r Wiliam kynwal inae kenyd awen gwell no nyni i gyd i gyd i rof gida rys John tyd' 90 yf that in vertu y" take eny payne * the payne departeth, but vertues remayne yf that thou mayst not thou travayle to gett The things that cause a quiet lyff wrytten by marsyall 97 My frende the thinges y' do attayne t yf you can do better, my frendes set it forth yf not, use this, & take it well in worthe ; / Page 98. Be it kngwcyi \nto all men by thes presents y* I ^ohn wood ol meladew owe to Eic: iiicston y'^ fomc of thi'cc pounds MOSTYN MANTJSCEIPT 129. 67 .... the thii'de day of februarye in the eighteenth year of the Steigne of Elizabeth &c. ..... b. gwych y gwuaeth evrich gwnethvried difai &o. a c. gad dy saisneg feg ir ffallt ar ehwedel &c. , b 99 . mis ionor myglyd dyfFiijfn !'..,., . c a dderfydd y nydd a nos {cf. 21 supra) 101 Aperte cwm est mala mulier &c. d b. An Englyn to the earthquake of 1634 e c. Arian a drwsian pob dy^as^rch byd &c. f d. Gelyn gwydd Iwyd ar y Ian ywr Uwyuog &c ^ ,. ^ g e. Ewy fal ir wy, yrwin yn gvl ,&'(i. ' h 102 duw ai gwir magwir ntiaith iw ghalpn &c. . i b. " ir pen las gward'Wg mbii " 1518. ' k c. mil a phedwar cant heb ddim mwy &c, / d. Bewtye is a bloson y* vadeth away m and vertue is a fflowr y' doth not decaye yf bewtye & vertue in one woman be yf she want a housband then send her to me Jiic : Moston j Ric : Mostyn «. duw mynyeli yr wy yn dymvnaw , n fy mvn fy mod rrwiig ych dwylaw J. Richarde Mostytf pier llyver }'ma Anno d'ni 1 574 A'o RR' Eliz : xiiij'°. g. nid oes or byd ond dymchwelyd : / o 10.3 A recipe " against the plagg " &c. p 104 This ffor your sake have if wrought &c. q b. ]f am as styll as the stonne &c. r c. Jn you my choyce J do reioyce &c. &c. &c. * d. nee scio quid sit amor, nee amo, &c. t 105 dyn gwan wyf dan g«yn ofvud u del y mvn yn dal i mi Simivnt fi/chan 106 Y praffgry . dd . or prif weithgreft &c. v 107 digara y gwnaeth duw ai gymwyll w mab brenin mwy an prynno ' dd ddv o hiraddvc 110 A certayne man two sonnes he had x they made good chere /Jinis / 111 doe kenes y mynwes mor t/ S' Risiart ai ddart o ddvr bwckle ydych benadvr .... avr gleddav mawr arglwydd men ' Klidro 114 Mi a wn glod i person glan z S''. EJis .0 Ian elian ' my line kaer am y ki / Robert Klidro ,117 Aeth yn wan darn or dyrnas aa klidro ail iago alas efo rodiai yn brydydd koesfain i degaingle bob dydd medrvs mewn llys a Han a difvr yn y dafam ai kythrel o ifalster ffol ai Haw iddew ai lladdodd .... gore krythor yughymrv gore bardd a fydd ac a fv / Sioti tudvr E 2 68 MOSTYN MANUSCRIPT 129. 120 Kowydd i ofyn liwch : j ■ Pwy iwr dvr yn pyrhavr dewredd T yw dai r . hawc dyro . r . hwch Sion tudvr 123 Owdwl Ric : Johnes o fvellt Rhisiart sion grevlon gwroliaeth lloegr oil b enioes i risiart nas arhoesodd / Sion Tvdr 127 Gvttvii ddv felin ddifoliant was kvl c gvttin war kettin yn oer i kottech / Anon 132 Tro yma dy wyneb farglwydd dduw d ath hoU arch (?) ymwlyn Anon 134 T fercli ar ael wine fain e dduw n fach na cheisiwn ddyn fyth Robert leia . 135 O ddvw ond trist oedd nad rhydd f i dig ym ai dwc ymaith Gruff: ap Jeuan 138 Am wawr Ian yv wyf mor lew g yn weddw ith gair vnwaith gwen Gruff: ap Jeuan 140 Serch a Roes ar chwaer esyllt h farnv y myw ue farw yn y man / 143 Marwnad dd ap Edmwnd ILaw dduw a f v . u . lladd awen i Roi paradwys ir prydydd Tvdr Aled 146 Merddyn wyllt am Rvw ddyn wyf k- ai chael o fodd i chalon ff xlvn or koi-nwyd Onrt oedd drvan ,yr yraddithan ..... a llawer gwas glaii di ddoeth allan. / 234 faiiwyl gyfyrder odydych was glan, b chwe ellech pea meuoch fyngolling yn rhedd 236. This page is blank. 237 Na fyn was dyrras heb doriad ith feddv &c. &c. c 238 shall distance part our loue &c. d b. valient Hercnles was commanded by omphalie &c. &c. e 239 Englynion to Tobacco and lubricity in later hand. (dail gwern, Coed vffern, Ciw diffaith, baw Coed &c.) / 240 Y grynva addiva ddyn g myned heb ffon ir ffron frv. / b. (kymer ddyske dod ddysk dwad dda &c.) h 241 Derhebion: Nid Ergys bwyd end i brofi : nid esmwyth ymgyflogi : nid twyll twyllo twyllwr 242 Khy dyn a dyr : rhy lawn a gill Ac. i b. Serch. wylo. gwilio o gilwc gv,ryl ameg &c. k c. Yr hvn ar gwaid ling medd yr hen wr doeth &e. / ' ' d. ' fEei or byd i gyd am gododd o brydd &c. m e. Y devben a fv ddiball im enuyd &c. n 243 Doethineb gwir dothion. j Tri ffeth ni bydd bir bara . Ehydig heb vrddas, kenernit heb gydwybod . hir bechod heb ydyfeirwch ends : Tri kadarn byd : arglwydd : drvd a diddim : / 244 Y ixiv Gwell . / Gwell gwr oi berchi . , . . . gwell goddef no gofal . /, b. Kof a llythyr : . Uythyr a gewdw ..... o knawd gwarth o fynich gynllwyn : / ,. 246 Mae anras dywas. ar darren ne wb p ai yr hen ffydd ai r . newydd ir nef . / {also p. 273) 247 Dyrhebion . j Eira mynydd blin iwr byd q ni wvr neb ddamwayn golvd ydiwr ifank digynor / 250 Ni fyn merch nai hannerch nai hen wi &c. (a/so p. 317, b.) r 251 Kat ferch ierwerth ddyn gerth gain s kymen yn gofvn kymod / dd: ap gwiliin 252 Svr wy dy biban heb svt &c, Dd. ap Edmwnde t b. Pob Uais a gerais pob gwirion &c. W llin u c. fal gwydday yn bynn'ay ne bevnod &c. JEd: Mailor v d. pibydd yn magv paban brat &c. Robt. Clidro to e. 03 koleth geneth . gonell goeg anian &c, x 263 Pen oedd saint senedd frevi y ar ol bregeth ddewi yn dwyn o bob kyffini / ? Kyf&ni— glossed Kledi ; 254 Ni b;^dd byrracfc y daith ir gwrando y gwesaneth . . . z A garo trigaredd gweddied ar alpha / / - 72 MOSTYN MANUSCRIPT 129. 255 G[io]asscarkerdd taliedn Nid oes vn gair gwir heb voliant ir drindod . . . . er na vydd segvr oth vodd oni ddelych ar dy Elor. b. yscvdwaith bardd j Na ddystyra wr bychan, nag ofna wr mawr b nag ymddiriaid ond i wir dduw / 503 y kyalcanawdd Devvi esgob ag y kyscodd Saint Siors Pen sant Eaer lleon 586 y kolles Kadwaladr y Goron. 256 Pa ddaioni benna; Gorvarch Gyviownder &c. Taliessin b. Gore vn bwyd; bara gore gwaith vn dyn ; gwarchad yn ddiwyd. 257 vynghyngor : yw ymofyn a doeth ; tewi wrth ynvyd &c. b. Ni thai dim y llafvr ni enillir o bono ddim gobrwy .... ends: nid dim heb ddyw. / Taliessin 258 Tri ffeth sydd anodd i gael — Taliwr di orwag; my linydd kowir : tafarnwr heb arddychawnt Tri ffeth ni na hir bara, llyff kornant, rrwysc mab gwreng, a than mewn eithin / 260 Kas ddynion Sele ddoeth . j dyn ni wypo da, ag nis dysco . . . . ends : dyn a farchnatto bob peth ag ni ffrin ddim / 262 Mi a ddoyda i cbwi chwedle newydd .... ends : Tno i kaid y gwragedd gweddwon ond i gogwyddo. 263 Teach youth to knowe the good ffrom bad ..... c vnborne is better then vntaght. / b. ffi ar ddim dirvm a dyrrodd &c. d d. Er gwrtaith fowrdaith ar lafvrdir dol &c. e 264 Dvw kreawdvr nef a davar (also p. 291) f dvw gwin ath law dwc ni ith wledd dd nanmor 266c. Y betteni ar senturi sydd ar ryw &c. {also p. 317) g d. Keafais a lewais trwy lawen gymryd &c. h 267 Mawr gennym awr ag enyd t i bwrn ai dyke yw bedd. / Gruff: Mraddog 270 Mae vn ai barch mewn y byd h drwy bawb ac fo fendiar byd. John Tvdr 275 Moliant Pirs Mostyn o Dal acre Pob diav mawr pob dim aeth I torred yn ol natvriaeth Aed eryr hwnt i daren ar hwiad hwff ir hyd hen y karw hen akw ar hydd tvrri ymaen tv ar raynydd ar eos lies aeres Uwyn kydlais i waelod koyd-lwyn ar bronfraith avr berflfaith big glwysfron i fedw glas-frig ar hedydd awyr bedeg ar war y dydd ir awir deg llwybyr y gler He bo . r . glod ni ddaw kerdd frevgei'dd ar frya allan He ni bo yr wUvs chwechoes roed diw ych iechyd Lewes Powell 277 Mawrdyr a roddir irwy ddyn ag avr &e. m MOSTYN MANUSCRIPT 129. 73 278 Gwilie addoeth arnaf a fPawb aeth i glera . . « . a ni wydde noi hen haner fyng hampe : / Klidro 280 Eoddais ymryd ar hyd yr haf h noeth i dyn yia eitha dwr. / Roht. Clidro 282 Gwrandewch i wyrda fal i bvm i yn peakotta ... c yn bwrw 11am yr olwyn rhynthi a ffull heli Robt Clidro 283 A fyiiwch i owdwl kerddor, ni wnaeth irioed gyngor . . . d ni ddewais ddim yn i kyfer liobt Clidro 285 Kowydd odieth. o ddiwedd pawb Ofer i ddyn i roi yn dda e ai law yno i lywenydd S' dd trevor 288 Kowydd y hyhydd ar hael Y kybydd difedvdd dig / fab a na nertb fab nef yn ol &c. / John tvdr 290 ]fn pnmis kytcben sugei- 21 lb., &c,, &c. 291 For first line seep. 321 below. 293 Aslvdio i ddwy was didwyll g a sw ami ^esv Amen / Doctor John Kent 297 pwy ywr gwr ar power i gyd h piav bvchedd pob iechyd oen duw yngod an diango Raff ap Robert 300 Goyalv heb dv heb dal i pan fynnych fydd penn feinioes Tvdr Aled 303 Troi llygad o ddiarnad i ddwy &c. " k 304 Kowydd Pirs moston hyna : j Y karw gwindravl kaer gandrws ..... I ainod hir iw mam ai tad / JVilliam Kynwall 307 Kowydd John Salusbury o rye / y Hew o rvg garllaw . r . aUt m aed ar dduw dad dyrddo di Sion Tvdvr 310 Pedwar peth barietb lie i boch pie bynnag » pob vnawr ymgrovsoch rrag y kythrel pen weloch a mellt, agwn a mallt goch 311 Marwnad Willi&m Mostyn, 15T6 Y danfono duw yn fynych a fowyd hir a nef yw tad William llynn 314 Kowydd dager i howell ap John ap harry e. j Howell eryr hail wryd p del vwch wawd a diolcb hyr 'John Tvdvr 31 7c. Bydd gall a deall bob dyn &c. q 318 Resoninge betwyne christ Sf man. j Ifn the begining I made made man of nought . . r then shall you win to me / 321 Kowydd yn erbyn harv y byd j Gwn nad da gwae enaid dyn s ar dal nef yr adeilwn ni (=1. 54) .... a bodd dvw erbyn diwedd / (=p. 291) S' dd trefor 323 Aer Uepprog Eowiog o R^w t fyth ich penpryd hyfryd hydd Hvm: prys, Gloehydd Assaph 74 MOSTYN MANUSCRIPT 129. 6. Yn d^engwath a-\vna deg . '■ . ,. ■-.'.' ends: myrdd ddengwaith a wna rhiallv, rhiallv ddengwaith a wmi bvna, bvna ddengwaith a wna gaterfa. c. y kefell o bell heb wad kvl egwan &c. « 324 Pen el y bvd / i / gid yn bwrs &c. 6 6. y gwenith iwr gwannyd efrydd c c. Ai dyma / r / . . . Iwgwr a logodd &c. Bic: Gr: d d. Os darfv ym annwyldad a fEyred o ffyriad &c. e Page 325. Dau Englyn gan Gr: Phillip "i ddyn (och waedd !) yn faedd a fu," yn lire R'utliin.' Page 326. The diuision of the Hwndred of Counsild whatsoeuei- flails "vppon the Hwndred the 3d part ffalls vppon whitfford & Holliwell, the other 2 parts vppon northop kilken Halkin & fflint, as for northop the deuide into 5 parts one vppon fflint & liberty & one vppon krevallwch & one uppon swchton kellterton & leadbrook major & one uppon northop & leadbrook minor & one uppon wepera & gwlftyn, & the other half vppon kilken & halkya most bee deuided in 3 parts one to halkyn & tow to kylken with one warrant to kylken & tow warrauts to Halkyn the 3d part aboue the mowntayn & 2 parts to llan & Elygen y werue. Page 327. Holliwell Receues one moytie & whitfford the other & in Holliwel the 7* part •^'ppon greenffeeld. b. Inclyte Johannes divine et nomine Davib, &c. / MS, 130. Welsh Poetry from the " Cors-y-Gedol Library." Paper ; 8;^ X 6| inches ; i.-xxvi., and 490 pages ; late xviith and early xviiith centuries — the larger part appears to be in the autograph of John Davies, and a conaiderable number of poems are anonymous ; bound in white vellum.* Page i. A table of the Anwyl family. !". Pages ii.-iii. Blank. Pages ix., x., xv., xvi. Dangoseg ILyfr John Middleton Esqr. ya awr (1767) yn Meddiant leuan Brydydd hir, yn cyiiwys 364 o ddalennau yn 4 plyg Tew. , Pages xi.-xiv. A list of Welsh poets alphabetically arranged with references to pages containing their poems, being the original of the ♦ Among the numerous marginalia are the following : — Kind S' This is w"" Love to you hoping you are in good health as I am att present praise be to god for it I want one favour of your Kindness if you want anny Chool Master In your parts I wood be very obliged for that favour if you be pleace to give me answer good Sr who is ready att your Command P. Benjamin (p. 25) ; Benjamin Johnson of Brynmawer Dolgelley — Lewis Griffith sosayd Mr Vincent Johnson of Brvnmawer — Edward Rowland his Book 1728 (pp. 24 & 139) ; David Lewis 173| (p." 26); Ellis Humphres his book 1726 (pp. 37 & 139) j What Fitts us best is best 'Tis good and Meet To make our Shooes According to our Feet Lewis Griffith is my true friend , Robert Edwards 1724 (p. 69) ; Thomas Lloyd of Bryn ada (p. 70) ; Huntington Hemeford : Grey | Holland : Hughes (p. 125) ; William Johnson his book (p. 140) ; July 30 Dies 1725 Honored Mother | This is to Let you Know yet that I am In good health hoping you are In god as I am att present praise be to god for it I have oneley time to tell ygu Let j hear for you Dear Mother as Soon as you can I remaining your most obedient son Vincent Johnson of Brynmawer (p. 355) ; Owen Robert of Lanfachreth (p, 357) ; David Lewis 1737 (p. 365). MOSTYN MANUSCRIPT 130> 75 above " Dangoseg."- These pages (5,| x 4 inches) are beautifully wrifteri— 'date circa 1669. Pages xvii.-xxvi. Mynegau ne yspysrwydd i gael ygerdd fel y maent yn y llyfr hwn. Pages 1-16 wanting. These pages con(;ained according to the Index : — Cowydd Brut by D'' ILwyd TL.G. Creu trin nis cred rhai eunyd &c. (p. 1). a Cowydd arall — Griffydd awenydd &c. by dd ILwyd IL. Gr. b (p. 3). Dai-fu pob gallu or golled &c. by W" Eiyn (p. 5). c ifon a ddanfones lesu &c. by dd. IL. IL. Gr. (p. 11). d Dall iw r byd o duellir &c. by Ho. dd. ap. E. (p. 13). e Am ei lliw y mae llawer &c. by lolo Goch (p. 14). / Dau Englyn yn amser y brenyn W™ (p. 16). , g 17 Yniddiddan rhwng Adrian ag Epiy : Adrian a ofynnodd beth iw 'r nef ? Epig attebodd. mae peth o ddirgeledig ddeinydd ydoedd &c ends : Adr : Beth a fydd o antexst hyd ddydd y farn ? E. 40 niwrnod. 21 Yniddiddan rhwng y Corff ar Enaid Y Corff digall ciafF i degwedd Gowyr fyth boed gwir a fo ' 25 Moliant ir parch: Gr: Nanney o Nanney ■ Y" Hew gwyn alluog wedd i Yr Aerod ai orwyrion John Davies 28 Nid oes nSd hir oes i ti, Nag escys k I gysci 'n hu gweddi &c. &c. &c. Page 29. Proverbial couplets. Pages 31-32 wanting. 33 Sic Cambden ex Giraldo. Nee alia, ut arbitror, gens quam Cambrica, nee alia lingua &c. 34 Englynion : ]fesu fi 'n pryni fab rhad &c. &c. I 35 Cowydd i ofyn derieen dros Ed. Prys J Ric. Jones Y gwreidd-fab gwar addfwyn m Tra fo pren derwen ar d^r William Phylip 38 Arch anian mcrfarch mowrfydd &c. William Phylip n b. I dduw : f'escyrn cedyrn codwch, bridd a gwaed ... o am ^echyd hefyd wyt ti William Phylip 41 Yngylynion y wnaed ar ymadawiad W" Pugh a faethafarn i fyned ir Mwythyg Mathafarn gadarn deg odiaeth foddion ..... p Naws dil^th nes y deloch. Anon 42 Cowydd dros Pees Grythor i ofyn gwydd i aer Perion Robert ap RJ^s daclys d6n q Bette r uch foi bwytae R^s Sion Tudor Pages 43-44 wanting. 45 Carol Cupyd Iroeddwn n6s-wener yn cymryd f'smwythder .... r tra bythwi 'n ymsurio am fy seren Edward Morris 48 Ni chan mialchen ennid &c. s 49 Poen anghall na ddeallwn • t At Hu yno ir Uawenydd- 76 MOSTYN MANUSCRIPT 130. 51 Y pJiiol frech : At aur bren rwj> 'n tynni om bro ... a A chynydd iw pherchenawg 53 Y gwr t'yth a garo ferch b Air om pen ar wenn o wir Tho: Price 55 Camolielh gwraig, a gogan iw gwr Cerais f^n fwyn i hwyneb c a d 1 i goed el ai gwr Sion Tydder 57 Caernarfon hen gofion gwyr d Ar Haw genych iarll Gwynedd Wiliam TLyn 60 Oes barlwr, Oes dwr, Oes dii &c. e h. fiydd faith a gobaich gan gybydd &c. / c. Gwenwynddant gilddanl ar goedd g Gwaiw haint a wna daint yn don d. Prii a gnu ymdru 'n drwch mewn dannedd d trist ar bowyd draw o duw dro gair dy drigaredd William ILyn 189 Coxvydd ar y X gorchymyn llawrodd a rocs duw i Foesen ,f dyscwn ag eirwn b6b gair Dd. ddu o hiraddug (medd erill D' J. Kent) 191 Myfyrio wrth rodio i rwyf q 'n pair un mab Mair Amen Dd. ap dd. JLwyd Dolbran 193 Carol \in disparagement of the Protector'] Fob ffydd-lon galonne edrychwch ar fryche ... r fendithion duw 'n'gyfan iw gofio Hugh Morris Rhiw odlau o hen gywddau, or selected passages. 195 Ascell o bob eden gwiscwych g Ar fryn a wnae 'r fran yn wych &c. &c'. 196 Y feiol er i fwa • t i llais fel breferiad lie 197 Carwn dyminwn fy mod fpdri i cholu ni chnel MOSTYN. MANUSGEIPT" 130. 79 1976. Ar enillaia ar naill-law a Bonheddig irddedig ddyn 198 Am y bdd: Gwylan dinllydah lledwyllt b dorllwyth o dylwyth i dlr, &c. &c. &c. 199 Cowydd i ferch ag iw mam Tngwynedd y mae niweddi c HoU ddiawl el a hwy ill dwy Davidd ILoyd 200 Proverbial lines- from' the poets ■ - - Mirnio da mai'w 'u y diwedd d a dar byd nid k ir beddt &c. '. ap G. f. Pedair Arch ith gyfarcha m Yu rhwydd a chwbwl on rhaid D' J. Cent 395 Jr Hobbi Ctctta : Yr hobi a ddiarhebwyd .... n Garw drwsd er a gaer drosdo John Mowddwy 397 Atteb: Dydi r bardd wyd awdyr byd ..... o A gad i mi gadw r March Richard Phylip 40U Yr Wylan deg ar Ian dwr p dwi- a b&r yn Afv i bo Sion Phyllip 402 Cywydd ymlaid y Bermo Sion Phyllip su 'n hofif alarch q cawn dwils coch y pwils och pen John David Jenkin 404 Atteb : Fewythr llwyd f'athro lliwdeg r a giddio i hen gowydd hi John Phyllip 40fi Mar: am Ast : Wrth edrych llewych Uaweii .... s tin wych oedd yn iach iddi Jo" Davies 408 Aiudl foliant ir Col: Hugh Nanney o Nanney Cornel wyt wrol at euro dynnion .... * a Chati-in unol i'ch Twr Nannau Jo" Davies l6g3 412 C. yr Oen i ymgynghori ag ef, yn erbyn C. y llwynog Y gwirionllwdn teg rhawnllaes .... u a rein heddwch ir enaid Foulh Prys 414 Cywydd i ofyn Rhees Grythor Y Bardd iown-drefn bwrdd windraul .... v ■RhJ>s yn hii PrJ^s ynhop rhod William Cynical MOSTYN MANUSCRIPT 130. 85 416 Cyivydd i roi Rhys Y Bardd gwyn ebrwydd ganniad .... a ^ g^d ir hof gida E.%s Sion Tudur 419 Cyioyddtros Ynyr Vaughan i ddiolch am gleddau i Griffydd Vaughan o Gorsygedol, l6SS. Tri oedd hael trwy dda heljnt .... h , drwy Tf esu Haw dduw drosoch Jo" Davies 422 Dyriau Cynghoratel ir JJienctyd Gwrandewcii arna 'n traethi baled .... c gwna di gyngor Hittyn garpiog William Phyllip 425 Y gwr a wnaeth y llyged d ar pen ar clustie i glowed .... ag yn dy fedd y fori. (Psalm 94) „ „ h. Cyioydd ar fariholeth W. Nanney Fe gaed yn y goedwig lath fawr o Iwyth Feirig . . . e Mewn gwladfendigedig i gadw Hugh Bevan 426 Henaint : Tynni ir ail adail ar redeg J rw^ .... / gar bron y gwr a brynodd William Phyllip 428 T forwyn deg firain dal .... g ath nawdd er y gwr ath wnaeth Jo" Phillip 430 Yr eos deg aeres dail .... h ai cloi medd ai cael im iawn Rhys Cain 432 Cyioydd Camolieth merch Y duwiessau dewisawl .... i brig cwyr pwy ni wyr pwyn iw Sion Phillip 434 Carol a wnaed yn amser y Protector 1651 Pa fyd a gawn weithiau sur awyr sy'r owan . . . . k oth fendith goruchel gwiriachys William Phillip 437 Fe ddarfii'r awenydd gan dryrader a chystydd . . . I ai farnu fo i farw am i 'feredd John Wynn 439 Atteb i Sion Davies yn rhoddi i forwyn (see p. 366) iddo Nid adwen ddyn wy'n dwedyd .... m Cei di 'n dda Cadw 'n ddiwall Row: Pryse 445 /)• Ilaf : Gau godi 'r dydd Cynta o fai or ciauara ... . n Cyn diwedd gwir ifyiiiant Gorphenna Edw: Morris 448 Cerdd merch iw chariad a reportiodd i gwrthod Glan rianod clowch ar datbd cwyno hynod geii i o h^d . . o gaii fwyn gynar ganiad llafar o riw alar ar ei 61. 450 Fy ffryns am cymdeithion, perfFeithlwys pur fEyddlon . . p ^ ganu it fawl ^fcsu 'n felusol Thomas ILoyd Penmaen Ctwybeu duwiol by De. John Kent. 453 ILyma fyd llwm o fedydd .... ag yrawrthod ar pechod pwl* 454 Gwii nad ta gwae enaid tyn .... a bodd duw ar bob [yel ni bydd] diwedd 456 Prydd'lawn iw 'r corfE pridd-lyd .... heb orphen amen un inab Mair. * Attributed also to lolo Gocli. 86 MOSTYN MANUSCBIPT 130. 459 Du-w ^01- y duwiau eraill .... o ddifydd er y ddioddefawdd 461 Vn fodd iw 'r byd cyngyd eel . . . rhai a gaifE nefoedd i ^yd rhai boenau a rhiw benyd .... liyd na lliw nad gwiw'n gwaith 462 Doe'n gyfflybrwydd i daw .... yn aur yno ir enaid 464 Beth a g^iifE Cristiwn or byd, O dir ag angau yn ddiau y ddaw 466 Myfyr i rwy 'n ymofyn .... gida Mail' i g^d Amen. 467 Y gwr uwchben goruwch bj^d . . . O dduw ne madde i ni 468 J dduw y rwyf weddiwr .... g rhai 'n lew gida r fEydd newydd rhai yn ffest gida r hen fEydd ymlowio cair mal y cwn ym hob peii y mae piniwn .... ni son am offeren y sul na chyfFes mwy na cheffyl ni all dduall a ddowaid ynte yn fiwl etto ni fEaid .... gair duw fab a greda fi Sion Brwynog 470 Cywydd yn erbyn Pabyddieth Pe da oedd y byd a f J^ . h bau oedd heb i wybyddj^ .... beth a dal ir diofala bod yn ddall ar byd yn dda nid yn ddall fEol heb olwg ond yn ddall drwy ddeall drwg dyna ddallder arferwyd delwe oedd well na duw Iwyd .... ni all angel penfelyn na llu o saint ddim lies in ... . a nef iu heneidie yn 61 Gr. ab Evan ab IL'n Vauglian 473 Pwy sj> ben yn passio byd ? . . . . i yn fab duw ja dduw yn ddyn Hugh Lewis* 475 Diharebion sathredig Adwyog cae anhwsmon . , . , k Yr hai a laddodd yr hwch 476 Darn o goicydd SfC. Och ddj^n balch heddiw 'n y byd &c. t b. Mae balchder llawer yn lliwio iw gilydd &c. »» c. Rhinweddau llyssiau ai llun ai graddau &c. n d. O erw i gant i ra gwr Ac. o «. Gwlych yn ei waed golch yn wyti &c. p f. Trowch wineb at drychanyn &c. q g. Gwyn i fyd rhyd yd lie rhodio, 'r dyn &c. r ' Y gwr a dr6dd Perl mewn adfyd yn Gymraeg. MOSTYN MANUSCRIPT 130. 87 h. y ddweto a fynno o fau, Am arall &c. a i. fe j Sion o Fon fenaid, fwy nag ych &c. L li. Ehiw ddyn ai golyn iw gSg, Ar i ddant &c. c I. Os bym dincerdd cliworwgerdd chwj^th &c. d 477 Cowydd yn erbyn Medd-dod Barus iw 'n gwlad gwiriad gau .... e Am bechod medd-dod Amon Edw: Morris 479 Cowydd yn erbyn ofer Lyfon Ar ddwj> Lech ar wydd oi law .... / di faswedd dy wefussau. Edtuard Morris 482 Cowydd yn erbyn dilyn Cwrw Y Owrw rhydd Car yr heidden .... g a thafarn ddiffaith hefyd Rich: Phyllip 484 Cywydd i ofyn March Gida un a geidw Wynedd .... h Merch d^g be bae march iw dwyn Tydyr Aled 486 Oiodwl Moliant i Rich: John greilon o Fuellt — un o loyr Gard y Frenhines Elizabeth Richard Sion greilon gwroleth ILoegr oil ... . i einioes i Bisiart nas arhosodd Jo' Tudor 489 Mind ai warthege heb fadde ni feiddiodd .... k crei byd iis nef charybdys a nofiodd 490 Carol ar fessur triban J ofyn suit o ddillad dros sawdiwr gwrol Yr hael-walch gli,n Oariadys I fe werth ei gap ei hunan MS. 131. liYVYR Engltnion Gelli Lyvdy from the Cors y Gedol Library ; Paper ; 7| X 5| inches ; pages 3-164 and 1-874 ; written by John Jones of Grelli Lyvdy between 160.5 and 1618, bound in white vellum. Pages 3^140. Byrdau or Bann kyntaf i bob Englyn or lyfyr hunn, i.e , an Index to the first line of every Englyn. Page 141-164. Englynion dycan (Plaints). Page 1. ILyfr Sion ap Wiliam ap Sion o Englynion: Six Eng: Marwnad Moesen Powel deon Moesen ber asven or brig / mae eissiav .... m gwraidd na dysk a gerdd yn d'ol Rrys kain 4 Six Eng: dychan i Jevan ap morgan a ffwl oedd ef, a dyn glwth bwyteig oedd j Rrvmengawl vffernawl ffyrnig / yw . . . . n gyw lettraws i gallatra Sion Tvdvr 6 Gorchymyn at vn wyfc wr . . ■ . o i glos bvn heb g— 1 ysbar./ Lewis ap Edwart 8 Dwsing o Englynion iw tri kariadev.j Tri gwalch tri alarch tri eryr / tri Hew ... p mewn koed heb illwng vn ki./ Tair ewig o sir Dinbech II Mol: Merch : ifr athrod sorod er sorri &c. Anon q 13 Gwae fi gwn godi ym gas &c. r g h i k ben ef 88 MOSTYN MANUSCRIPT 131. 14 Dwyn pil ith wegil oth ogan &c. a 15 y Slwt : ffei garnast filiast fowlyd &c. Sion Tvdvr b 17 Enghjnion ir Misoedd Mis ^onawr myglvd dyffrvn c a derfydd ynydd, a nos./ Eneirin Gwowdrydd Page 23. Englynion ir Eos by Sion Tuder, TV. Kynwal, W. ILyn, Richard escob Myniw, Rob: Gr: ap Jeiian, Bartholin' Jones, Hvw ILyn, and Elis ap Rys ap Edwart. 29 J Domas Gowldwell escob llan Elwy A.D. 1556 ffynon avr eigion, rowiogaicfd d kad hwnn, ni ddamvnwn mwy. / Sion Tvdvr Englynion J Katring Jvans (30) ; i Elin Pilstwn o wrexam (32) ; i verch (33) — all anonymous. 41 Pyscotwi- wy, mewn pais gwtta &c. D. ap Edmwnt e b. Melin a glin, ac aelwyd a fEont &c. „ „ / c. Dwr, tan, awyr, ser, terra &c. d. Pais las, gown glas, rac gloysion &c. 42 Penn ddel terfjsc, ymysc myrdd &c. b. Devair am gaidair, ac vn / cm gene &e. 43 jf Domas Cricmicel Arg: Siawnsler penn dorred i Tair / c / pedair / c / a bair son / yn ILoeger .... I . . . doe gidwm, dy godiad yn arglwydd, a heno, trymgo tramgwydd Crwmwel, heb na sel na swydd Howel ap Gr: ap Jthel 50 Jr anvdonwyr : Heddiw o edliw hynn adiadd .... m dy well am daenell o dir Huw ap Risiart ap Dafydd 54 Y vorwyn a w yn dwyn duu n i dy Ddvw He da i ddyn Anon Pages 59-78. A seriesof Englynion of a flyting character between Gryifylh ap Nicolas, Otcain Dwnn, and Gr: Bennrraw, Page 78. Ag velly y terfjDa a ysgrifenwyd ar ol kyfri I'oegr pann oedd oed krist /1589 / 30 ^animrii o goppi a yskrifcnnasei L'n ap Math / i m' Edwart ystradling / au : do: 1567 / a minnav ai adyBkrifennais o law Kosier Morys / 1605 /. Pages 79-81. More Englynion by Gr: ap Nikolas and 0. Dwnn 82 Dav Eng: Marwnad Gr: Hiraethog Amherffaith iownwaith enwog o Hiraethog hwyr weithiaw kerdd Anon 84 Englynion ir blynyddoedd drvdion / 15g^ Er kaethed gweled prvdd galon gwynfan .... p gwae rrevdyssion trvain ar hob yn Brvthyn ir rrain trwy och hagr er (ri chweigain (see US. 129, pp. 194 & 207.) Mae / n/ gobaith y kair yr hob er koron / Simwnt Vychan 88 Pwr beth a gaiff y dyn i gyd q angav yn ddiav a ddaw Dolttor Sion Kent o law Roesier Morys / 1606/ JOHN JONES GELLI LYVDY. 89 92 Heb lyswyr heb gwyr heb gweirio / y marw . . . . « o ddvw deg pa vn am dyge ai yr hen ffydd ai yr newydd ir ne. / Hittin grydd 1606 118 Deg Englyn ir deg gorchymyn Geirie/r/ tad gad yii dy go/drwy iniondeb &c. Anon b 127 Jr anvdonior : Nid tiflas nid kas krokysswr / digllon . . c tynn lyfyr odd i tan ei law Sion Tvdvr 129 Englynion dychan i Gr. Hiraethog Krikied kyw kaened kykynen / kostrel .... d kyw chwil y kewch ei weled Rraff ap Rrobert 136 Rrobert ap ffan i dri gelyn enaid dyn Byd ffel av kythrel fo i kaid e tri meddig trwyai meddodd 138 Jr hafsych 156S Bv loy w/ r hin heb law/ r / rrawg &c. fV. Kynwal f 142 Elin wedd iesin ddewisol .... g nad fi dros gof dy ras gwen Anon 144 Moliant gardd plas Mysoglen ond hardd a vydd gardd a gwaith .... h ai gwnaeth ar waith kyfraith kor Rrobert ap Jevan 148 J^' Plas newydd a seiliodd Owen Rrywtwn yn y kerrig llwydion yngolfftyn ar dir y Bithels, 1515. Bendigid Dvw llirig oil arwydd .... i YngowlfFdyn ynn yn anuedd Robert ap Jevan 149 Ni charav Ddvwiav ni chad .... k dy ddengair ynnydd angav Sion Brwynog 152 Jr vrenhines mari, ag i iarll warioig j ag ir hen offrennev Mavi yn y Dvwmarea/o gehvydd I galwvd yn dractvres fo wnai wlad a fynnai les varw honn yn vrenhines ni wnn i vod o ddefod dda Dvw/n/ bvr ond yn y bara./ hirddydd a gaiff ei hvrddas./ Anon 156 Ir waiorddydd : Dowaid galon doiin bob dydd / awch odieth .... m a llais gwayiddyais gwawrddydd./ Rrydderch ap Risiart 160 ILe i kerais dan f'ais nid yw vydd .... n fynghariad gwir ddeiad gwawrddydd./ Robert ap Jevan \ 64 TreiFynnon dirion lie da i weryd / klaf .... o kroywddwr kry ennaint daioni pair i echrys pvr achri heb gel ymadel a mi ... . dro gwiw ras ai drigaredd Anon Englynion by Rrobert ap ^evan : 166 Bronfraith periaith or pvva .... p klav gwiw yw modd keliog main 169 Pennaeth yw Sion hap aned / ar dannav .... q krwth a swn mawr, krwth Sion Mon 90 MOSTYN MANUSCRIPT 131. b. J Elis ap Rrisiart ap Morys R, ap fevan Elis Hew dilis lie i delycli .... a Gofyu fEonn linon olav .... a roddai help ar rodd hwnn 171 f Harri ap Dd i erchi hyngrod ne ystyllod dirwyn i Annes Y glain nod pennod hap.iownwydd .... fi dwyn swydd yn benna dan ser./ 175 fr ddaeargryn llSISJ 26 ChwefroLj 178 Mr. Owain [Briwtwn] glain gwivsr aliwn .... c hardd lain o Ednowain wyd./ Moliant Annes verch Hvw ai phlant 179 Dvw diolclied a tlialed i etholion d a byth wrth ei bodd i bon 180 Er kvr a dolvr er dialedd // a phoen .... e am weled Uiw dy wiw wen kawn fagad mewn konfigen 182 Owain a Hvw, Dvw iawndaith .... f gras Je;sv gras iaswyn./ 185 Moliant plus Bodowyr IS"! 2 Glasdy mayn siastys va&elnl syth .... g batrwn avr yn ei bwttri 188 Gwaith tvrnor Tryssor lie i trwssiwyd .... h yw y bonedd heb annod 198 Jr arglwydd lywelyn Dowed wi'tli Aeron galon galed » mai myfi yw Gronw gyfrfab. Ednyfed pe i bawn byw gid am llyw nis lleddid // mor rhwydd // heb waed ar orwydd gyfrwydd j^yfred Koffa benn percheu parehedic // yw lys a las uos nadolic ^ koffa y golwyth or Mwythic or tan a roddes naid tic Dowaid ith arglwydd rhwydd rhwyddwas vod llv dvried yn aros nad kyfrwydd karv kares nid hwy ennyd b}'d no bys Vyngharw gvvynn bannoc penhyddgad // y llv // llvric Ddvw am danad saf ar garn o ddiarnad syll ar goed briwgyll rrac brad 211 Moliant Simwnt Vychan i Kloddaith Gloddaith avr oddaith o wreiddion .... ^ kor adiaeth kaer Evda .... Krevddyn lie mae/r/ ddevddyn dda Simwnt Vychan 213 Henwae y brenhinoedd a vv wedi/r/ konkwest Wiliam a Wiliam eilwaith // a Hari .... I Elsbeth ddawii kyfiawn i kas./ Rhys Goch: gwr a heuyw o gylch tir Gwent 215 Kafod a thafod ac eithafion // .... m e vv well o bell bwyllaw ac a vydd rhvw ddydd a ddaw / Simwnt Vychan JOHN JONES GBLLI LYVDY. 91 216 Anvdon dynion daw ennyd .... a Dvw mawr ni vynn dym arian gidar gwir i gadw/ r/ gwann./ Sion Tvdvr 218 Nid oes neb heb i fai./ b- Vo aeth y gwii- on tir an lai . . . . ni wnn fod tafod di fai . . . . na all draw beidiaw a bai Anon 225 Nid oes awch einioes ni chad // daioni .... c beth y\v diwedd pob gweddi end Dvw dy nawdd yn tad ni Davydd Glyndyfrdwy 250 DychaniRvff: Hiraethocj [a/*o pp. 107; 130; 225] Bras frog brav bolioc byrr bowlyd // banel d bannog brwnt Uedynfyd bowl yw i gorff bol i gyd bwl afradlon half rydlyd./ ' Raff ap Robert 253 Gwrol tragwrol trigaroc // wrol .... e ni bv tragwrol na bai trigaroc Tvdvr Aled 254 fr henffydd ac ir Eglwyssi Kwynwn kwyn wylwn kynn elawr // kann och / / kawn achwyn vwch allawr kwyn am aberth gerth goelfawr kwympio/r/ eglwys Iwys i lawr./ .... ni char Sais och ar y siad YfEeren nac Yffeiriad .... mae korff Dvw byw vel i bv./ Anon 258 Eglwys wych dilewirch diliwiaut . , . . g ac yna mi a wela i wedd./ „ 272 Abad mvl brychiad moel broch .... h nac a phwrs gwag a Phirs goch T. Aled 279 Jr ddaeargryn 15T^ : Mil pvnikant profiant pob rhi // . . . { a Dvw a wyr i deall./ Hvw Tomns 283 J Jevan ap Gr: leia am na chysgei yn yr vn gwely ar bardd. Gwybydd lo trefydd aelie tryfer .... k darn arall yn dyrnorion./ Gvttor Glynn 286 Moliant y vrenhines Elsheth Elsbeth gwawr ddifeth gwyr ddofi // gelyn // . . . . I vrddas y dyrnas ai dawn .... ami aeth i honn mal i thad./ ■ ' Anon 295 Dydd da yt Sion dirion wyt wrawl .... m bytho Iwk mab Jthel wynn./ Edivart ap Raff 312 Ohware siack a thybacco//a bir . . . . n nawdd Dv^v rhac i fwc vo./ 315 Rhobert Jevans iffowk llwyd o Ian Cynhafal Dewraidd a mwynaidd ym wyd .... o- dros gyllell dair oes gwelliant./ R. jfevans 323 Sion Mowddwy i Hvw ap W" Benet.j Pan eloch gwyddoch dan ged .... p amlwc krair voi keumyl Icred./ S. Mowddwy 314 f Domas 3Iiltion : Mae/n/ ILanvair vowrair am varwn . . . y bid drvt y byd troiedic./ Ed. ap Raff Ac fai hynn y terfyna y lyfr hvinn y 26 dyd o fis mourt oet krist // 1612 // 92 MOSTYN MANU:3CRIPT 131. 328 Ye ail eann oii Lyfr Englynion hunn. John Jones. In this Second part the Englynion are arranged in alphabetical order. 357 ' Anodd yw dysgv anoeth, a djsc a yw mddiddan a doeth : &c. T. Aled 359 J Alis : Ar hynn y gellir raowrhav .... b yderyn dyryn diwall bobl lolo Goch 368 Bvm draw ya treiglaw trwy oglai.9 // y byd .... c a thew gaiadlwyn a thvy./ Davydd Nanmor 392 Terfyn y / 30 / dydd o Bagfyrr . 1613. 401 Deffro Dwm gidwm gedyrn .... d myn Pvw a minne nim dawr Dafydd Nanmor 404 Dydd varu dydd kadarn y dydd y kodwa .... e ag eilwaith drwy dy galon./ Gwerfyl Mechain 422 Devgaint a mil myn dvgain oed Dvw / a dwy a phedwar vgain pan las ILewelyn pavn lain Y mvellt kynn term Owain Anon 424 Dvw Def Dvw/n/oref Dvw na,{ //D-vw /n/evrgledd g Ti'^-^l'al arglwydd gorvchaf Dvw yw y mowyd am da£ Dvw byth nis diobeithaf./ lolo Goch b. Dvw/n/ parch Dvw/n/ kyfarch Dvw/n/ ko h Tivw/n/ meddwl // Dvw/n/ madde in dybio Duw byth ir wy/n/ dy obeithio nim kair lieb Ddvw nef im ko./ Gr. Gryg 427 Adeilwyd Klochdy TLan Drillo yn Rhos nev Dinerth 1552 457 Eioion pa Enion, i pinwn &c. T. Aled i b. Er ffrydiav gweliav, gloywon &c. „ „ k c. Edrychais hyllais hvU overwyr &c. D. ap Edmwnt I 465 Garvrvlin gvr drahlin gwrdrwbl &c. „ „ m 475 Golwyth hvdnwy gwlith hednaid &c. Z). ap Gwilim n 482 Gwilied bawb bob gwlad i boch o OS lloer las y llawr a wlych OS or gwynt y hi sydd goch vn wenn sydd o anian sych Grvffydd Hiraethog* P. 482, 6. Gvtto r Glyn pan aeth yn hen aeth yn ddall ac yna y kymerth abed llynegwestl ef ir vynachloc i dario yno tra vai vy w : ac ychydic o vlaen i varw^ef a gysgodd byd yn ol banner dydd ac yno y deffroes ac y govyunodd ir llank oedd yn i wasnevthv beth oodd hi or dydd ac a ddyfod yntev i bod hi gwedi hanner dydd a bod yr abad ar ddiwedd kinio : ac yno y dywad Gvtto pam na chlowswn i y klych yn kanv : pam na chlowswn i ganv yr organ : sef a attebodd i was : ef a ganwyd y klych yn ddfgon vchel ef a ganwyd yr organ hevyd : chwi a alleesech i klowed : ac yna y kanodd Gvtto : Gwae/r/ gwann dav oedran nid edrych// p ni chwardil//ni chei-dda led y rrych gwae ni wyl yn gynnilwych gwae ni chlyw organ na chlych lolo Goch * Attributed to Dd. Nanmor (p. 496) with a slight variation. JOHN JONES QELLI LYVDY. 93 487 Gyrraist tueddaist vi om tyddyn &c. 492 Gvttvn Owain gain gwyr kwynaw &c. 508 Gore i ddyn gweddyn gweddol // didwyll doedyd yn rrysymol gair drwc a wna wg yn ol gaii- da a wna gwr diwiol 509 Hir ordderchv mvrsen, hir gas Ac. 510 Hiri hwyr gwaytha gwas &c. 511 Hyllais pan welais hoUwyr ofer &c. ^ 513 Hanner pais hynn a wyr pawb &c. 514 Jr sehon : Hawddvyd ir byd a welson golchi yn wyn heb ddim or sebon* a chmyscv dwr a llvdw a golchi yn Ian a hwnnw./ 517 Harddlech a Dinbecli pob dor // yn kynnev Nankonwy yn varwor. / mil a phedwarkant im ior a thrvgain ac wyth rhagor./ 526 Hawddamor bob awr bybyrwaith . ap Gwilim h b. Mwdran mwllgamlam mwllgymale &c. „ „ j 623 Mi ath grerais kredais kriadvr &c. S.ffylib./ k 654 Mateu, ]fenan, Pedyr, Matias &c. D. Nanmor I 656 Mr Bugan meun Ian a lys &c. Gi\ Hiraethog m 678 Ni syrthiodd deigr disyrth ach &c. D. ap Gwilim n 693 " J varged Salbri fy nain i mam yn had — John Jones." O dei i Lvnden, ddyn landeg // i drigo &c. T. Aled o 697 gwely di wr koch kam « yn ymofyn y gyrnig wenn dywaid y bod hi yn ochyr glynn a nod y glo ar y ffenn./ Owen Glyndwr (!)./ .: 699 Or swyddav diav wedi devir ir byd &c. T.Aledq 722 Pvm llais nis kerais, llais y koriaid &c. „ , ' r 725 Vn 1541 y llosges eglioys Gilkain. 730 Pam y bras gwydd las ar lynn &c. D. ap Edmwnt s 753 Rhodiais tre fynuais, trwy fannav &c. , t 1b4. Rhy ddrwg yw d'englyn ry ddrel &c. T. Aled u 756 Englyn i waets syr Tomas Mostyn, sef yw waets Mock ■ byrhan yw arwain mewn' poked. Rrvw glekwas dyrras yn taro <&c. S' Hvw Roberts v 765 Svr yw di bibe heb svtt &c. D. ap. Edmwnt w -b. Eng: Marwnad i Sion Eos penkerdd graddol yr hwnn a her- wydd tra chas ac ychidicfai a ddihenyddwyd yn swydd y Wavn am ladd gwr mal y tystiolaetha y cowydd marwnad a ganodd Davydd ap Edmwnt iddaw, a phan oedd ef ar yr yscol yn myned yw ddihenyddv ef a alwodd am ei delyn ac a ddyehmygodd gaink o qerdd ac ai hanodd ami ac a elwir y yaink honno JOHN JONES GELLI LYVDY. 95 Kaink Sion Eos./ Siou Eos yn vnnos a wnaeth // oi ganiad // i gannyu ddwyn hiraeth ac ar ol i varwolaeth i ganv i Ddvw gwynn ydd aeth. / 768 Svl, Gwener, Mercher am wavcliad &c. 770 Sandde gyrr y vran odd i ar wyueb dvran kv anwyl i magodd i vam./ 772 Syr Edward Pilstun sy rydain &c 783 Tawy tra tawy towyn gwmpas &c. 784 J varged ferch Rys ap Kynrig ap Robert Ti a gai od ai i von basteiod o bys dvon a thv o bridd a tho brwyn a thanllwyth o eithinllwyn 785 Tri heb i gcni a ganan &c. D. Nanmor b c Arthvr T. A led d D. ap Gtcilim e f Dd. ap Edmwnt T. Aled g 786 Gr: ap Nikolas pann oedd yn vrowdwr ar yr avian dlyssav a barodd ir prydyddion vyned pawb or neilltv a chanv englyn ac na chane neb ar destyn i gilydd : Davydd ap Jemwnt a enwodd bob peth a ellid kanv arno val na allai neb arall ganv i ddim heb ganv ar i destyn e_f./ Tan awyr Uwrf, dwryf daiarfa &c. h 794 Tri pheth meun kantir a hoffa &c, Gr: Hiraethog i 805 Vy newis beth er yn was li merch i estron a march glas a heddiw uid ynt gyfaddas JLowarch Hen 826 Ymbedwar prW gas erioed I a gyvarvv a mi yn vnoed pas // a henaint // haint // a hoed./ K,: Hen 829 T bryd, a gyvyd or gwellt &c. T. Aled m b. Y vran, ar ddwy hossan vratt _&c. Gr: Hiraethog n 843 Tm by v kyd baen haelion o avar ir byd bod hebddvn Uawer o blant teg llawen a heno rwyf vy hvnan Ytnhedrain rriain yn rriw &c. Yssubub or bobl ansyber &c. 846 870 872 ILow: Hen D. ap Gwilim p dyd fis Ag fal hyn y terfyna y kysefin lyfr Englyuion hunu y Aust oed Crist : 1618 : 873 Ag fal hyri y glan derfyna y kyssefia lyfyr Englyuion hunn y : 25 : Vaurt: 1640 : 874 John Jones. There are englynion also by the following authors on the pages enumerated after their names : — Anomjmous,S4.-5 ; 92; 124; 125; 129; 131-3; 140,6,7; 165, 7, 8; 173-7; 189; 191, 6-9; 200,5-6; 207-11 ; 221-2, 4; 229; 231, 5, 8; 244, 7, 9; 258; 261-70, 3, 7-9; 281, 5, 6, 9; 290; 300, 2; 318, 9; 320, 1, 5; 330-40. Anwyl and Bardd. See Lewis and Dwyran. Badda, Doctor, 576 ; Bleddyn tvas i gtcd, 335. Beinon, Wiliam, 856. Cvttvns. See Sion Q-, 96 MOSTYN MANUSCKII'T 131. Byrsinsia vel Byrshinshaw, Wm., 58 ; 368. Davjdd Alaw, 252-3 : ap H'n, 82 : ap Howel ap H'n, 719. „ ap Eobert, 800 : ap Sion, 617 : du o Hiradug, 721. llwyd ap Gr., 313. ap ft'n ap Gr., 443, 464, 606 ; o lal, 646. „ meredydd, 836 : Veddic, 435, 771. Deio ap lefan ddu, 488 : Dwyran, Bardd, 481 ; 684. Dwnn, Twain, 61-2, 5, 6 ; 510. Ednyfed Vychan, 363. Edward ap Griffith, 241. „ „ lefan ap H'n Vvchan, 104-6 ; 244; 251-2; 400; 605; 789; 832; 857. „ Eaff, 297; 302,4; 329; 461 ; 550; 704. „ Brwynllysg, 676. „ Maelor, 250, 432, 476, 494, 581, 711, 761, 779, 851. Edwards, David, 241. Einion ap Gwalchmai, 230, 667. Elis ap Erys ap Edward, 109 : Elis Drwynhir, 667. Gethin. See Griffith and Lewis. Griffith ap ^euan, 505 : ap Nikolas, 61-5 : ap Eobert, 40. „ „ Twain Gethin, 406 : Gr. Bennrraw, 62-6. Grvffydd, Davydd, 305 : Huw Gr., 705, 770. Gvtto moel, 456 : Gwenhwyfar verch Ho'l ap Gr : 530. Gwilim ap Sefnyn, 846 : Gwilim Geflin, 223. Harri ap Tomas ap Wiliam, 665. Hittyn Grydd, 366, 612, 636, 683, 745, 778, 795, 826-7, 833. Howel ap Gr: ap Ithel, 409. „ Syr Mathew, 350, 486, 497, 551, 722, 847. „ Bangor, 121-4 ; 466, 491, 503, 592, 671, 712, 869. „ Velyu, 806. Huw ap Dd. ap. Ithel, 112, 831 : ap Ervs Wynn, 155, 6. „ ,; Sion, 505 : Huw Griffith, 705, 770. „ Kae ILwyd, 82 : Huw Madoks, 556, 756. levan Esgob, 700 : levan ILafar, 126. „ ILwyd SiafEre, 333 ; Syr levan llwyd, 716. levans. See Eobert and Thomas. Jones, Dd., Vicar Dyffryn Klwyd, 276, ?291, ? 717. „ Owen, 421 : Syr Edward, 628 : Tomas Jones, 610. Kyffin, Eoesier, 232, 4. Kynrig, Dai, 354 : Kynwrig, Hanmer, 103, 358. Kynwal, William, 134, 8 ; 330-1, 342, 413, 423, 487, 509, 517-8, 570, 672, 707, 749, 811, 832, 855, 870. Lewis ap Edwart, 139, 192, 452, 755. See Ehydderch. „ Anwyl, syr, 136 : syr Lewis Gethin, 190, 753. „ Manai, 306, 363, 698 : Mon, 703 : Lewis Pedler, 161. „ y defaid, syr, 135 : Hugh Lewis, 284, 293. ILewelyn ap Guttyn, 729. ILyn, Wiliam, 133, 309, 568, 574, 744, 797. Mathew, Wiliam, 372. Madohs. See Huw M. Midlton, Eobert, 680 ; Miltwn, 58. W" Midlton, 680. Morgan up Howel, 624 : ap Tudur, 855 : ap Huw Lewis, 736. Mort)dd Esgob, 202, 228, 370. Morys ap Edwart, 272, 496 : ap lefan ap Einon, 400, 468. „ Berwyn, 478, 627, 637, 821. „ Kyffin, 559: Morys ILwyd, 561. Mostyn, Pirs, 212. Owain Meirig, 784: O. Gwynedd, 322, 626. JOHN JONES GELLI LYVDY. 97 Penllyn, 126. Thomas Ponllyii, 322. Parri, Gabriel, 396 : Prys, William, 455. EafF ap Robeft, 100, 7, 8 ; 225 ; 338; 362; 376; 452, 5; 464; 472; 659; 683; 694-5; 731; 741,4; 761 ;769; 855; 858; 866. Ilhyderch, syr, 419 : Lewis Rbyddorcb, 3 t6. Rbyddeich ap Icu: ILwyd, 247 : Rikart ap Robert ap Dd., 750. Robert ap Dd. ILwyd, 377 : ap Elis, 86, 108, 371, H45. „ If;m, 134,6; 756 : Rob. Ivan, 126; 156: Iovans,273. ,, „ ILewelyn, 552 : R. ap Siankyn, 822. ., Klydro, 355, 480, 701. Roberts, D-^ Griffitb, 625. Rys ap Dd. ap Tvdvr, 98 ; 705, 8 ; 786 ; ? 555. „ „ Einon, 673, 803 : Rys ap Harri, 108. „ „ Sion, 104-6, 251, 407, 558. „ Dd. ap Ip.van, 709 : Rys Goch or Yri, 247-8. „ Kain, 240,2; 309; 540; 571; 595; 611; 662, 3; 677; 743; 764; 807. Sian verch John ap Ithel,- 547. Sion op Dd. ap Howel, 135 : ap Edwart o Lanwddyn, 309. „ ,, Howel, 253 ; 2:)8-300 : ap Wiliam, 688. „ Brwynoc, 345 ; 412 ; 531 ; 679 ; 868. „ Gvttvns, o/S*; 465; 533; 838. ,, ILwyd ap Robert, 713. „ Meirion, 352; 428; 720. „ Morys (1589), 217: S. Mowddwy, 738 ; 796. „ Mredydd, 201 : S. Teg, 652 : S. Tomas, 88. „ Tvdvr, 102; 113, 4, 6; 133, 9; 105; 240; 421 ; 433;. 467; 500; 502; 541, 8, 9; 568; 610; 639; 696; 747; 755, 7 ; 806. Simwnt Vycbaii, 1 17 ; 201 ; 274 ; 301 ; 349 ; 353 ; 367 ; 426 ; 487 ; 666 ; 726 ; 731 ; 739 ; 771 ; 81 1 ; 820 ; 841 ; 859 ; 862, 4. Sipyn Kyvelioc, 346. Thoma.s ap Edwart, vVm., 59, 311. See Sion. Tomos ap Dd. ap Rys, 488. ., „ Madog (gM-as Henri VIIL), 708. „ ;, Morys, 499 ; 544. „ „ Sion ap Rys o Abcr Chwilar, 317. „ Grytbor, 100; 112; 814; 829: T. Wmffic, 867- „ levans, 337, 597 : Sion Catti, 195 ; 673. Tvdvr Peiillyn, 799: Twm Tegid, 340; 579; 627. Wiliam. See Kynwal, ILyn. „ ap lefan, 418, 9 : 425 ; 725 ; 759; 782. „ „ Rys ap Dd., 97 ; 353 ; 490 ; 588 ; 627 ; 638 ; 818 ; 848. „ „ Sion Wynn, 23-3, 6; 24); 360. Wmffre ap Howel ap Sianldn, 831. See Thomas. Williams, Syr Sion, 547. Wynn OB Kadvvaladr, Rhys, 373, 5. „ „ „ Robert, 177 ; 871. e 87130. 98 MOSTYjSr MANUSCRIPT 132. MS. 132. Moral Triads.. Proverbs, and Poetry : Paper ; 8;^ x 6 inches; 118 pages; late xvith century; bound in Russia leather. This is apparently a composite MS., -wanting folios 6, 15, 19, 24, 28, 158, 1G8. Pages 3-44 are marked as folios 4-30; pp. 45-108 as folios 140-73; pp. 109-11 as folios 55-57; pp. 115-16 as folio ?183. On p. 116 we read " Hugh Wynn est verus possessor." Pages 1-12,117-18, are slightly imperfect. Page 1. The names of the months in Latin and Welsh, and of " The four wyndes" in English and Welsh. 3 TLyma driodd Taliessin : — Tri pheth sydd anawdd i kael byth — Taeliwr di orwae, mehnydd kywir, Tafarnwraic heb arddichwant &c. &c. . . . ends : Tri pheth chydymddaith sydd ir diawl — Balchder, Kynfigen, A lledrad. ffinis. 11 Na waria dy dda yn ddywies ar iyn a na chiroh lawer wtres gwyr rrydrayl a gar rrodres gildia lai gwilia dy les Treilied tra gried dyn tragwrrol byth beth dda persenol er rroi swm yn rrysymol nef ui ad eisie yn i ol Anon 11 Diarebion hiffredtnal yn hymraiec ar rool lleithrene* Abl i bawb i gidradd ends (p. 44) : b Y neb a vo a march ar i helw a gaifE venddic march. 45 -De votii (sic) et celibatii clericoruin : Vota reddenda de scriptura docet &c. 57 The twelve sigiies yn the tvealshe metter Hwrdd trwy gyfwrdd, tarw gefell &c. c b. TLyma rol i gael yr enydd {=ynyd=:shrovc-tide) Prif brifiaw ddaw rryf ddaw ddydd &c. d c. Uyma roil* i gael y push Tridiav o svliav y sydd &c. e (/. Y pedwar engelystor Mark ywr Hew, glew a glowir &c. / 58 Songas made by famyoiis wealshemen of syndrye shorttc% Gwn jia ta gway enaid Iyn .... g a bodd dvw ni bydd diweild Sion Kent .A.f'rayd i ddyn arbed i dda h ar Ian yno ir llywenydd Syr dafydd Trefor 63 Doy yn gyfflybrwydd i daw i yn ir avr yno ir enaid Mredith aiJ Rys Go Ty di ddyn tew dy ddoniav -,,,.. k i ddyn dim ai ddvw yu ddig Doctor Sion kent 68 Pryddlawn ywr korff priddlyd / heb oiffen amen mab mair Sion Kent The folloiving sarcastic Englyn is on margin of p. 69. Y gwenith iwr gwan vd efrydd m yr efre iwr pvr vd pwy a dybie ar fyr enyd ir rai yn benn dinn y byd Anon MOSTYN MANUSCRIPT 132. 99 73 Kry fyr ywr byd rry fawr betli a lie cawn amyl ywr llan yma Sioii Jient 78 Pcrigyl rryfel ryfelbvvn . . . . : h eiricli i dda i arall Sion Kent ■ SO Di gam y gwaith dvw gymwyll c duw merclier, myvyr vvi- inab |[ (1. IC;. ^1 II duarbed y gwiieth dvw ar bab .... d fin adda o flynyddoedd* 52 Yma yr ys yn ymrysou .... e fy nvw a roddo net' yu* 85 Myddyliad an vddolic .... f w)th raid im enaid Amen Howell Kilan «7 Ua doeth o fynnwes dvw dad , • . . . g gwledd i mab arglwydd Amen Dafydd ap Edmwnt 89 Y Tad or decbrevad chw[y]rn . h yn rrydd a chwbwl on rraid Slon Kent SI Y Gwr vwchben goriwcb byd .... i yma dvw nef maddau i mi Dafydd ap Rys 53 Vn fodd ywr byd kyngyd kel .... k hvd a lliw nad gwiw yn gwailb Sion Kent 96 Ystvdio ddwy was didwill .... / asw a mi jfetfv Amen — imperfect. „ „ 100 ILyma fydllwm i fedydd .... m a rof im kyfaill o rran Doctor John Kent 103 Be da oedd y byd a fv . . . . re a nef in eueidie yn ol Gr: ap Jeuan ap Wen vachant 108 Ym fi i byriodi drwy ddygyn been .... o ag ym been nef im lienaid Doctor Ellis Page 109. The Assuranuces thought mett by the donnes in tajde of tbe mano'' of Whittonton to be bad — " Jn pnmis m'' albenye shall make an entrye portioulein in eue;'y pfwcell in tayle ■Jtem sythen the conveyanuce made by tbe Erie of Arunndell be conteyned in the dede of tbe gift m tayle, soo as the dede maij not be cancelled without losse of the benyfit of the said ■comvinnnte.? [? covenants] Therfor the donnes in tayle yoyntly or seue;-aily shall levey a fyne of ther portions to the said albenye or ells .shall suffer a recouerie agaynst them seuerally to the use of the said albenye retynyng ther senio'' dedes &e. 110 ^ poejii to Seedanen or Sydanen " Devysed ^- Sett forth yn commendation of the queues hyhnes." Pfloe statelye Juno samos fro, ^j ffrom dealos straight dyana go ... , Sydanen conqueres kyngs wyth quyll Sydanen governnes states at will Sydanen scares her foes wyth penne wythe peace Sydauen connqueres mere .... Wytho goddes Pandora is her name wythe me pamphilia is the same * There is the usual space, but no signature, after these poems. G 2 100 M05TYN MANUSCRIPT 132. right wher slie is pansophia stawlde, yn wales she is Sydanen cald : ffrom brutus steme, from dardan lyne &c. &c. lodwick lloyd^ 111 Another poem to Queen Elizabeth ^ovas cbeffe yn ryall seat .... a 1 can but prayse and prayer dysplaye Tliy spottles liff, neuer to decay . . . And egillcs quylle* at gode* will MerodMe hanm&c Page 115. De confirmatioMe : Credit catholica ecclwia, quod sunt Apostoli baptizati sunt &c. (11 lines in all). Page 117. Index istins voluminis Secundi. Page 118. Blank. MS. 133. Pkophecies, etc. : in prose and verse. Paper; 8 X 5f inches; pages i.-xiv., 1-656, and 1-16; bound in Eussia leather. Pages 1-640 and 1-16 are in the autograph of John Jones of Gellb Lyvdy (1606-1623) ; the other pages are later, and by several hands. Pages 477, 524-26, 551-56, 597-601 are blank. Some leaves have- stuck together, and some chemical in the ink has made the paper so brittle in parls that it is in a crumbling state, i. A vellum leaf. iii. When James shall seeke a 2* crowen .... b & this the tenth & last shall be/ V. A pvofesie of Tho: Ashadoume written in 1356 The moone obscured sixiio yeare c shall get her light & shyne full cleare The time shall come that there shall be shewed many strange thinges first the preachinge of Traytors .... Prom the w'^'' Allmighty god defend & bringe vs to thy blisse Sweete -fesus / vi. Sawl sudd a ffleser gantho/doed unes/i/ wrando .... d duw a safe gida diaries | y Brenin ar frenhines E chida /!/ gingor da fo sydd yn kadw ffydd drwyr / r / dernes Os Gofyn neb pwy ai gwnelo | niab or ffydd heb failio A rhydd y korff /c/ /i/ fflaid | tra vo'r enaid ynddo. fhon ap Hugh ix. The tyme will come as true as the creed e of priests & clarkes we shall have no need .... Tims yuesseth humphry Tyndal viker of TVellinger of his pvofesie. [London : printed for J. M., 1642.] xii. ProphwydoUath S' Tho. Aeheccet Archeshob Canterburie ... a gaed yn hen scrythyr yn ddiweddar yn Abinglon trwy Dd' Awlsw'th : y JilLe a gaif yn lie gore a gaiff entrio /i/ dir y Hew ends: ag y geiff fyncd /i/ dir /r/ Addewid &c. vltimo July : 66. /(. A prophecie found vnder ye church of S' Denis in f ranee S)- send by ye popes Nuncio to ye Cardinall Burges 1616. 1620 Great warres generally throug Italie .... 1630 There shalbe but one church & on pastor, xiii. ye p;-ofesie of Thomas a Begket in English (^ee xii. above). JOHN JONES GELU LYVDY. 101 xlv. When 8 times 8 & 3 (imes 3 . . . . n In dust shall lay y' royall whoi-o Distayn'' like y' old Jane Shore & all her brats turned out of dore. J. R. to ye sadl shall slide & furiously to Rome shall ride His principls no longer hide The Pope shall have a fatall fall & nove;- more trouble White Hall Nor Englands people more enthrall JJut he y' chwnceth to survive to see the year 85 shall see y« Land begin to thrive "1674" TLyfr Sion ap WiLiAM AP SiON hen vrvdiev yr hen veirdd 1 Synge y wille but alias b ^ngelonde sum tyme was .... Discedunt prospera grata Ilegnorum geina perata Galant is purse penyles if hyt be as y gesse. per vicos ecce vagantur male soluunt quod mutuantur./ 7 Oon with another anoon .... c for ful wel he knoweth Satagit coinitterre guerram .... Quanto dolet Anglia luctu./ Y broffwydoliaeth iion a, gefais i yn ysgrifenedig ar ddau ddarn o femrwu .... wedi ei hjsgrifennv yn deg iawn o ysgrifen a elwir Bastart secretaris | Terfyn y / 5 / o vai 1607. 14 TLyma froffxeydoliaeih . . a gefais i mewn hen gronikl . or eiddo fy ewythr Sion Grvffydd or Brithdir. Tolls caput mortis bis &c. d 15 The time shall come as true &c. {see p. is. above) e 16 Cum fuerint anni xxxx. transact! m.ccc. &c. 17 A.r y dydd y gorffwysodd yn arglwydd ni yr ymysgydwa y .tyrchod ag y llithyr y gwenwyn ir vn lie . . . ends : Ag velly y terfyna ymadrawdd y brawt am y byt hwnn, / sef ^euau true y ularan. 19 Byddawt Eryr yn wir ar dir Dewi f a Grvffydd a vedd y goron // Taliessin 21 Ef a c'.daw byd yngryt a chyt och i . . . . g Yna y digwydd y goron mewn kyveiliorni./ „ 23 Hoean Borchellan borchellyn lion h Y bydd Kymrv yn kymryt alldvdion // Merddin Wyllt b. Gwyr Gwynedd ar ddyhedd i Yn Eiundain llafar Kymry./ Adda vyras 24 ILew Prydan yn ILundain yn llaith .... k Beli a Grvffydl yn rryt rrydeoedd „ „ 25 Dyrogan y vor vorwyn ag o ffraink y daw honno I Gwelais morawt ag a doet yspyddvt kynann kycliwyn lliaws en Uvhit nit Talicsin 102 MOSTYN MANUSCRIPT 133. 26 Gogyverchais gogyfavcha gogyferchydd .... _ , « na bwyff im dirwen iia molwyfi vi vrien. / Taliesin 29 Orddod vron gorvod kaled a vydd ILoygyr fr wys heb ffydd dydd drwy dynged .... advn a fydd iach rrydd gwared ifif 30 Proff: y lili : Lili a vydd yn brenhiniaeth yn y rran vonheddika or byt, a gychwyn yn eibyn mab y Hew nit amgen nor dvk o fflandrys &c. etids : yna y kyftlowuir y profEwydoliaethav./ 32 Drogan y llynges drom droch [Drocb] dvw svl voloch | dvw svl gwrthgroch . . . . c- mat no yn nia gwr ai gwna 33 Pan vo oet Krist mil a phedwar kant- a pliedwar vgain yr Ysgotiaid a gyfyd ug a wnan gynnwr ends : Y tarw a vydd marw yn ^affetli yngalvaria Jesv a ro trvgaredd y w euait amen./ 36 Amies Brutlaen faur Droganat' i hynn // kad ym hob meryn .... d armes Bryttayn veclian . / Taliessin 42 JProJf; Ffiowr ddylvs a vylodeva a Uawer a ddwg o geinkiav ag ni bydd brenhiuol yr vu o honvnt ends: yn amser y porcbellyu gwedi hynny y kadarna ai gledde biev y dyrnas ar goron 45 Proff: mewn modd arall : Fflowr delis avylodeva ai blodav a vydd teg a Uawer o geinkiev, a pbob rryw gaink a ddiflanna heb ffrwyth bronhinol ends : ag velly i bydd diwedd i tiveddion ILoegyr i goUi i hytiveddiaeth yn dragwyddol amen./ 48 Proff: y keiliog : Galw di y keiliog darian anedvs o vyrvttvs nit ehetta yderyn yn y byt kyfEelib ir keiliog .... ends : Erddwch pedyrevwch a byddvvch Ian e oni vo marw tarw torvoedd Uydan./ 63 Ath gyvarcnaf vardd hynaf binin f glew megis Hew yn lladd i elyn Hinin vardd b. fVo ddaw rriain a bair diflannv hil Xpwrssia . . . . gp ag a adnewydda i fiordd i Gwlen i nythyd i ddiweddva./ Taliessin 56 Mod; daw byt y gryL yngred uyf anant .... It a ssaif bit llawen pan chedant „ 58 Crist ^essv amkv amkyilvydd i aichent trvgaredd kyn dybcdd i ddydd./ „ 60 Pryderawt kevdawt priawt prydain vawr a chwyssawr k ar lawr Uawer ocliain am galan Jonaur .... yn ddiev kyffnot gwedi i oryot yn i arvav Mer: wyllt 62 Yn ol y llewes y keir mab dall yr hwnn a enir yn // ab// ag a vegir yn wadd &c ends : Yna i kly wir llais genevev y bobl- oedd kyn gwelet yr amser rrai ereill o wynvyd anyr ol ddiarbet nid amgen kyn dan pen byd./ 1575. 64 Dyrogan am vain Gioynedd Pan gotto main Gwynedd oi gorveddva .... I ag o Vaelawr vawr ymgywira Taliessin 66 Koronawg vaban diargel ryvel rrwyf gosgorddion ... m byddawt naw gwragedd am yr vngwr./ t See statement in small type on page 148 and footnote thereon. JOHN JONES GELLI I,VVDi'. 103 67 Koronog vaban droganaf pwyllaf pellenigion .... « i gost llavyn aer dost post Prjdain./ 09 Kyliwitor gwynt kyliwitor glaw .... i, gylvin gevel gavel How./ Taliessin 70 Iloeyan borchell oedd rrait gweiddi .... c pea devig derwin Duw yw noddi./ Merddin imjllt 71 Hoean boi-chellan liandaw di yn awr .... d nev o helionaeth nyii didolawr./ Merddin Wyllt 72 Avallen beien bren ail wyddva .... g Ilias mah gwenddydd vy llaw ai gwna 73 Van vo oedraii krist l^^/f gwedi hyuny y gorou vylodevog f a g-svympa rrwng olwyii kerbyd kaer Evyiog .... Yn rrydd hyt byth nis diddorwn./ ' Merddin 7-1 (jweilch y Gogyledd ai vyssedd y tyvi .... « pauit tost vv yr peiiyt dav./ 75 Mab a gyfyd o abryt wrthaw , . , . A ni bydd noa ymwartt o get iddaw./ 76 Orddot vron orddot gwisgant dair kad i drwy vradwyr a thwjllwir y kyvodiad .... pvm bys y sydd ar law | a thair blyuedd byclian" glaw gwedi y tair kyn y naw | piim breiihinieth a ddaw 78 Dvw a ossodes tervyn pob rryw dii- .... k ag velly y tervyna iiynuy ya -wir it-;4' Myrddia Wyllt 80 jOian borcliellaii na vydd livnawg . , . . I gwell bedd na drwg obeithiawg./ Merddin b. Crist fessv gorvchaf i ti y kredaf .... Yna yr helpir Owain glaia golevaf./ Taliessin 81 Ivoronog vaban medd taliessin . , , , ,j Yn yffryn ]fasbar lie maer tir issel 87 fAvallen bcren bren diled k)'nt .... o nam yn sait ledwag wedi lied kynt / Merddin wyllt 88 jPedwar kynnwrf ar vrys a ddaw ir ynys , . » , » pan vc vy Hew ar llv dyvrys//./ b. fOian borchellan brychini andav .... n ag ymladd yn daer am ddwy Ian dywi „ , 89 Pan vo kyffro yn y bryn kywaethog .... r i glwyd vawr ai gvvaylod vydd./ 90 Gwyn i vyd y vedwen ymlymhynnon .... s a menych ar veirch yn varchogion//./ b. Hoyan borchellan brychvvyn breith vron .... t a cbynnwrff yn y twr gwyn a ILundain mewu dycbryn 91 Pan glywer ,j ag yna i tyr E,vndain i chalon Hitnn vardd 92 Gwyn i byd gwyndid byddod Beli .... v bieivydd koron ynys y kowri. // 93 Gwedi koder y bedde ymonwent goffre .... bid dydd llawen gwedi Dvw nydolig Taliesnn •f See statement iu small type on page 148 and footnote thereon. m w 104 MOSTYN MANUSCRIPT 133. b. H«rri wedi rrus a rawofn ar agen .... ag a ddaw or diwedd ir vn bressen./ 94 fKoronaw;;; vrenin a ddaw ai vonedd o dalayth Aberffraw . . . bid yno gymro i ddc-rbyn alltvdion./ £5 jYr hydd ar vynydd offa o awydd ymdaraw .... bo niver yn rrydd rryvig dervyn 97 f^th o gyvarcliaf vrenin y gorllewin .... i ag ar bed rriw rrawd o gigvrain// 08 fAth gyvarcliaf irenin am vyd gorvyddin .... a gway wynt Sayson pan i gwypon./ 100 fEf a ddaw byd anhyffryd i Saeson rrag maint i gallv ni aUant vvddion Yr liyd vor koed kadarn nis kvddion na dim ni bydd wrth i boddion kyvyd o gvdd gwr a wna bvdd yow obeithion ag ywain vydd i henw benardd gylfrangon Hew glew a glywir i at chwelon llongav yn dJiav a ddaw i aberou itberoedd a vydd vyddion a Chymi-y yn hy ynghaer vrangon kaffant wledd kylauedd oi gelynion Ywain a vv owain a vydd etto Owain a rydd gwared am dir i Vrytlion./ 101 jVal hyn 3' dywaid ^evan twrch y dara ]fevau y bostol val liyn y dechra\' Y govidion a rrymiant .... ends : yna y kyvyd breniu or dehav yr hwn a vydd vrddasawl ag a vyn pawb dan yr vn iav ag a vydd bendigeilig./ 103 Pan ddel kyffro ar vor havreu vawr ef a gryn llawr Han ILieni ef a ddaw y blaidd i vays hyfedd i weiddi &c ends : ag arwynt y gorou honno a gcidw lieddwcli tragwyddol hyd tydd xarn yn hyrnas Loygjr val na orfFo tynnv kledde or wain mwy byth / Taliesin ^^5 109 Kyvoesi Merddin Wyllt Ky\arcliaf ym heleth vrawt a welais i vaeth . . . . j ai vonedd o Aberfferaw a vydd dwy vlynedd a naw./ \%^^ 1 1 1 JLyma val y dyvot Merddin Emrois am Harri vrenin: Niueus -iiuoqjte scnex in-iiiiieo equo flumen Pvronis &c ends: nam jnipetum cursus sui in vlteiiore Hysbaiiia protendet / or in Welsh: Yr hen gwyn ar varch kaii welw a drosa avon berydon . . . ends: rrythvr i redeg a ystyn i eithavoedd yr Ysbaeu./ 113 ILyma brqff'wydoliaeth yr Eryr pan oeddid yn adeilad kaer Mynydd y Paladr : Megis y gwrtL ladd y ddraig wen y goch velly J bwrw y dwyll y wen &c ends: Oddyna y gogoncddvs ifyniant ef ni ddioddef amrrainc na sarhaet yr hwn ni bo tangby- nevcddvs yr dyrii^s a ddigwydd. 1 19 Dyrogan Merddin Emrys o vylaen Gortheyrn Gorthenav SfC. •fAc val yd oed Gortheyrn yn eisteij ar glau y liyn gwehynedig y kyvodassant dwy draig o honavv y neill oedd wen ar Hall oedd goch a gwed) dinassaw pob vn oi gilyd o nadvnt &e ends : e gwreid ar aiigev a ymcbwelunt evchwyl a nevvidier y gvy^eirhred a vyd anrry- vedawg echtywyne digrw|| — imperfect. t See Btatement in small type on j.age 148 and the next footnote. JOHN JONES GELLI LYVDY. 105 145 TLyma Henway y mae beirdd yn i roddi ar y droganwr a ynnill y groes vendigaid : Dewi sant ai yelwis et Mab y dyn. St. Tho: o Ganterbyri ai gelwis ef Brenin y morwyndawd. &c. 148 Beli yn ynill yn wir dir ystradtewi .... a diffaith viycbeiniog a dieuwog drefi b. Pan vo kad ymErydyn .... h yiiys jTiydain gain gyfechwyn / 1604/. Llyma ral y terfyna yr hoU ddyroganav oedd gwcdi i ysgrifenv* yn llyfr Thomas ap Hrys up Howel ap Jevan vychan (lythyren yu Uythyren val yr oeddunt yn ysgrifeuedig) yr hwn Domas oedd gydyu.aeth a chywely i liys Nanmor. 149 Gwr oedd gynt a elwid Gronwy ddv o Von ag yr oedd y gwr hwnnw yn gwyliad yngwylfa yr hon wylfa a elwid y berifro y Mon ag y doeth adre o[r] wylfa honno j'n Uyddcdig ag erchi a wnaeth baratoi a tbany i wely &c. . . . ends : ag yna y kwnyr y Kymrv ag y kloigyr y saeson ag yn yr amser hwnnw tyrnas direol a welii' a vryfedtlod yn agos./ Ag velly y teri'yna hrevddxcyd Gronwy ddv « fori, o gwmwd Twrkelyn o blwyf llan Eletli vrenin. 155 Brevddwyd Gronwy ddv ar ol Haw Tomas ap lirys : My vi a bair tervyn gelyn i gilblant .... c a marvolaeth heb gwyn a drvdanieth heb newyn./ 1604 158 Chwedl Banistr o Brydain vawr : Pan vo oct Kiist yn harglwyddyn vil a banner yna y dau / H / aniwair . . . . ef a ostega bawb a becbo yn i erbyn./ .... Padrig a ddyfod mae o Hn /H/y daw / E / a honno a geiddw i morwyndod oni vo marw ag ni vedyddir mewn bedyddvaen./ &e ends: Wedi/H/ y daw / E yn vrenin a cbwedi / E / M / a goronir agwedi M / E / eilwaith, ar eglwys a ddymchwel yn i hoi./ 162 Vmddiddan rrwng Gwenddydd a Merddin : G. Panwyl vrawd pa brydy daw bvddygoliaeth ir Brytanied./ M. Pan vo amlaf J bobyl a gwaethaf i rrol &e ends : yna y daw Brython yn ddiamav i yrawasg mynydd yr yri ag oi ner.th i cbwarddwn ag i byddwn digrif Merddin Wyllt ai dyfod. 166 Droganaf vi brif gad gan geidwad Prydain a biain d yn gwiliaw a chan kelain a -chylancdd heb vedd digrain .... or diwedd vydd | llvoedd gv.'endyd | llawcn vyddant/. Adda vras 168 Pan enkilio Grvffyih rryfeloedd .... e day dri gida cliwech a ddwg Harddlech gan Harri./ Tal: 169 Mi a dystiaf yn gyntaf am yr haf hir felyn . . . . f kynvUawg ywr amser Lloygyr ir Hew goresgynir./ l7l Haf liir wynog kyfodog o law beth wedi ef . . g am losgi kreiriav ag esgyrn seiutiav a difa llawer or eglwysav./ Taliessin 1?2 Pan ddel eryr tros vor ai drysor o ddevtv .... h a haf gwlybyrog heb gog yn kanv .... a gwragedd yn greirie ai koryne yn lyfv./ Adda vras 173 Bid /S/ Wyddeles yn weddillion .... i bid yno Gymro yn kymryd alltvdion./ Merddin * Those marked f were not written bj- Thos. ap Khys. 106 MOSTfN MANUSCKIPT 133. 174 Pont ar Venai kalan Mai ymlaen gwndyd .... a ag alltvdion val llif avon Uitlirant i gyd Taliessin b. Pan vo rrvdd rredyu "1 " pan vo koch kelyn >ai bwiall awcliliw y daw gwyr ILychlyn J Gidag Ovvain Lowgoch "] ai baladr rryddgoch VYngliors Vocliuo./ i gyro Saj'son val inochj Taliessin 175 Pan ddigwydd yr abarch y bydd diarbortli deifri . . . e A diffeth Vercheiniog a dieawog ticfi Merddin 176 Y meibion moelion a vydd alltvdion d yngharchav yn wrn Saeson .... ar Loygrwys diredd y terfynant./ 177 Edwart yw hwn oedd gwrolaeth .... e dir yw Engkil ar hil Henri Taliessin 178 Dyfydd chvvedlav newydd yn amser kog a mai , , . , f a ILoygyr heb gyfal o gyfraith y Ihvynog „ 179 Eryr a gyfyd bryd ymRython .... ^ blwyddyn y pecha | ffraink ai ffrwyna o dradiriaw Merddin 180 Ysgotlant a gwyn tyngliedfen ag agnef twysawg avr benig yr hwn a wisg attaw i Lvn bob lie or mor bigilidd &c. . . . ends : y Brytauiaid ar Ysgotiaid a lliwiant y tadolioa dyrnasoedd yntwy a wladycliant i gyd yn rrwydd dangnefeddvs wedi gwrthladdon i gelynion hyd ddydd brawd./ 182 Merddin a ddyfod y kyfode kath las or Dwyrain gida Hew a llosgwrn draig ag a waliardd y bleiddiav ILoygyr &c ends : yna y daw blaidd o Werddou ag a diria i Aber dav gleddav ag a letfca i esgill dro3 Gymrv a ILoygr ag yn ol hwnnw y kaiff Kymrv heddwch yn dragwyddol./ ILyma ychidig o broffydoliaethav bychain ac eraill o tiAESNEG. 186 Naw mlynedd rryfedd rryfeddodav &c. Taliessin k If. Eriain a ddaw rriain ni ddaw &c. Hinin vardd i c, Kastell Rrvddlan yn dan nim dawrdd &c. k 187 Mieire beegineth English Profeseis a. When /E/ is gone the warres shalbe so3 greate &c. I b. Merlin saeth there shalbe a parliment which shall begin with beads and end wytli blowes, &c. c. In March the lawiers, and after the spiritualitie shall beare great rvle in the ende great mischiefe will followe &c. 188 There shalbe a wonderows wett Soraer &c. b. When commeth /M / D / fortie and three score m mania wilbe wearie of feightinge and will fight no more &c. c. A dead man shall arise and take a sworde &c. n 189 Marke and ye shall see (er it be longe) without auie blame o all falshood sett vppe wythout anie shame .... Then England shall full raerrye bee and all the relmcs in Cristianitie JOHN JONES GELLI LYVDY. 107 192 In thatyeare -when there shalbe a greate counsel in Wintei' &c. 193 Bvt when the Winter is greene as yt never was &o. b. A IJT) II with a double Ij R Jl Jl a bastarde iu wedlock boino shall come and thinke tho crowne to obtaeu but it is not hi that shall haue the beast gaine &c. 194 Will Ambros saitli that tho red dragon shall cast his foame at Charinge crosse and the most parte o Saxons shalbe destroyed./ Then shall land at Milforde haven the widowe of Callabourc wherat the Brvtes shall crie havocke and he shall goe to London and beseedge yt three dales &c. &c. 195 When the Bearo is muffled and may not bite .... a then shall broade foot England wynne 196 These armes shall prosber in England. I A black Crowe of a true line that shall rise in the blood of JCadwaladyr &c. b. These folowing shalbe slaine./ A king uppon a stonne tho red fox his ffrindes &c. &c. 197 When llempe hath ruled the lande of England then shall yw see therin tribulation, warres &c. &c. b. When Hempe is come and gone then English men take hede to your selfes make your selfes readie to wavr &c. 198 The profecije of an holy anhar : Jn kinge Egelfredvs tim / Henrico libro sexto./ Englishmen for as much as they are given to dronkenes &c. 199 Gwyr Mon a welyn ar yr vn penrryn 6 yna i gossodan wr a elwir Owain yn vrenin koronawg ar ynys Brydain ag yna y gwisgir koron am i ben ar bont ILvndain . . ag ni bydd Sais byth yn Ynys Brydain mwy written in 1/fT6 ; copied Nov. 7, l60!i. 207 Dihedd a drossed dros weilgi .....' c rryfel avo / val mor dylan / am ben dvlvn./ 1476 / 1604./ 209 *Yn ol y llewes y kair mab dall yr hwn y elwir yn / ab / af a vegir yn wadd ag ai gwaithredoedd gwenwynig a bery yn ynys B. &c. ends : Mab Mair an rryddhao er y graddav d a wnaeth iawn am yn pechodav Merddin 213 Therof profficied an holy Ankerf &c. 215 Bruti posteritas : Albanis associata &c, b. When faythe fayles in priestes handcs : &c. e 216 The prophecie of Tvrquartus : Out of the East shall come desmale blacke dogge that like a theefe by night shall enter Germanie &c. 218 Tvrquartus . . vppon the j 1 2 j monethes of the yere . 15g6. ifn the nioneth of January the angri heavens doe foretell vppon the lande where moste synu and wickednes do abounde &c ends : that wee may singe all holi holi holi to the migti god of ]fsrael. * See p. 62 above, but there is " more in this prophecy." f See p. 198 above — extracted from an old English chronicle belonging to Harri Jones Lwyn y Kosyn. 108 MOSTYN MANUSCEIPT 133. 226 A proffesi [for the years lu91-1600] that was found in Paris written on a greeuo marble stoa &c. . . . 1591 Navarre Cippres fland«rs and Germany wilbe devided from the faith &c. 229 Mark ^rland they faull / tyar on and tyar all &c. a 230 Kyfoesi Merdin a Gwendyd Pan vo Owain y Manaw b gogeled Dvw o Wenddydd. 243 Tri pet a distry wia Loegr : Kynwys dieitred idi // A rydhau Tvarcaror // ac anregu y gur moel./ &c. . . . ends : Ef a wnair fcam ar y baglau a symudir ei kouglau ir kanol ac a vyd haul ar y toleidiau./ y Bard disc 245 Edryc arwydion : pan del argoelion .... c a gurtnebu pla a traha y Saesson./ Taliessin 247 Krift ^essu keli iti y koeliaf d Na bard na difard eytyr duu dofyd Merdin leylt 250 Ef a daii byd ef a dau ■ e a Cymru biau vyd or mor yu gilycl Robin Dit 258 Duu guynn a roes terfyn pob tir . . . , f a huunu yu / r / maru a broffuydir Merdin wylt 260 Yr anwired pobl a distrywant yr hoi dyrnassoed ai hanwired valcder &c ends : A duu maurt pasc gwedi liyuny y byd newyd yr haul, ac yn ol hynny o amseroed nid ymlad Saesson am dir muy yn hoi ynys Brydain, o hyny nlan hyd dyd farn./ Taliessin 265 Ef a dau riain fain fodussa : g a bair diilanuu hil Saxonia Ac yno yn dragowyd y byd ei orffuysfa./ Taliessin 270 Yd uyf fi yn kaffel oedran Krist yn 1533^ &c. A 273 Af.d!en beren bur ei blodeu i felys ei haeron garcarorion greirie./ Ac ar ei ol ef y dau Owain yn die./ 275 Ef a dau gur moel milioed &c M. Wylt k 276 » « * * » asked Merlyn, when shall the line cf the Bryttons be exalted &c ends : Colchester sayth a queene shal dey ia a fylde by the draughte of a bow and the stroke of an arrowe./ 282 The region in the myddle parte of the worlde shalbe moved against the sonne of the lyon that is to say kinge of fflaunders shall come into the land of the lyon &c 286 The inophesie of the hermyle from the hegininye of the world fpp The hermyit in tlie history of Almaen and Marlion in the history of Bryttaen at Sondyforde betweeue / v. and J wonder in England shalbe seene and between J and one all is done./ Marlion cauleth hym a bull of threefould naturs &c etids : When olde father Bleth the begar can say two creds and haue lybarty to walk & wander wyth his wallet, and mother Synikyn the sage fawles agayn to her beade then prists beware your palets when the postols preehing and breking the brede shalbe turned to sacrifice & pray not for soules, then prists wyth a cowtorde shall cover there noi when ij mares shall come out of towre they shall offer sacrifRce wyth there owne blood Troy vntryw shall tremble and quake for feare of hym that many hym dredes./ 311 ^ professie of all the miserie in general y' shall jail on jEnglund. Of all the marvells of Merlyn how hee maketh his mune tak heede of his talkinge & talys wheare hee tells how a lion shalbe ravyshed and to Barwick gone by the Kose d:c. JOHN JONES GELLl LYVDY. lOD' 317 There shall a swonle come over the sea wjth a spereand a sliilde aud a redd lyon &c. 320 Tn the yere l5o'2 and one // such things shall befall adowing and alsoe donn in Bryttaen &c 324 The pye J poked and downe sliall hee wyth Tvaters that be bolb styff and boulde &c. 327 The yeare / 1558 / and betweene the pertyng of Aprell and not farr from May, the Bull shall depart away &c. 329 Betwixt iiij. and . v. that is to vnderstand a black Crowe shall arise agayne &c. 331 When Rome is removed into England // and every preest hath y^ popes power in hand // wilt waiter, or walow or ly on je vegge, for y' while fean Scotland and ffraunce for then they are fleggen [sic~\. 340 Wiiat tyme faulyth. i|. soniers in on yeai'e .... how yt hee yade me from f could not wyt./ 342 Ould Biyttaen is England / the sumhell ys at Newcastyl &c. 343 The lantern lightneth anonne shall waxe d?rke, the feren shall wax wondorous warnie who shall here the gsyne that daye no man J tro dot wryght. 346 The Egel shall weryd be of fyghtinge as J wene &c. 350 The fox wyth bonds he shall hunt the fulymer shall doe a singuler in fere what syde of soever he be bent &c. 352 To London the lordes shall wyiid, all with that noble kyng when all warrs be broght to end &c. 354 When all this worke be brought to end in England shall uoe more warr bee, v.'hen the black flyet of Norway is com and gone &c ends: littyl mann mett wyth mee tould mee this profiycy in this tale and what yt should bee, god that dra[n]ko both ayscii & gawl &c. Brydlington 363 In the land of more Bryttaen / shalbe a lorde of grete renome / in whose tyme as bokes sayne / shall be treson in towre and towne &c. 365 Of littell Bryttaen lords fell / shall be joyfull men of this &c. 366 Evangolium Christi circum ciria notantur &c. 367 The myghty man shall shyne that before was shadowyd &c. 371 That the dead shall aryse a kinge whose generatione was of a dun'ne cowe and dyd general hym out of the sea &c. 372 A Bishop beinge noe geutylman shall overcome the crowne for one yeare and vse yt as hym lysteth &c. 375 The sonn of mann is called mab y dyn o Dirmon, for the generation of Tudur cam out of the ^le of Mon, and in proffising [sic] of hym y' hee shall kill his mother, & yett haue his minhei's blessing &c ends : he shall plant a true religion in vj kindomes make an vniversall peace throughout all the world./ John ap Robert Gioyned 377 That an arrowe shall be y« destructione of three lions &c. The: Gwyned S^ Edw: Poxcel sayd yt.j 378 This is the forshore and the xj generatione of the house of Tydwrth that shall give armes and Edward shall be his name &c. W ap Giocned ap Edijart sayd yt. 110 MOSTYN MANUSCRIPT 133. 379 A lion slialbe generat out of the bere by tbo full strength an nature of a dunn cow &c. Owain laiigog. 381 To iudge the truth as before hath bynu : a soe iudge wee may as that of. vs shalbe sene. / A thousand five hundred fieftie two and one shall these thinges be adoinge and alsoe sone gonne./ . . . Ha geatyl talbot beware well thine head for sure a greene dragon shall putt thee to dread. / , . . . A: P: shall rule the king as his lyst any way but at last hee shall lose his head for his traytors play./&c. Laurentius Minatensis. 386 That age succeding out vppon the hills shalbe better and more prayse worthy, little of our lawes shall yt disanuU &c. 388 At Ma'liburg was found a cronickle havinge these words./ A : 100 : yeare age of the blood of Charles the emperoure &e. 389 Greate and dreadfull mutationes of all kindes are at hande, the settinge store by nionkes shall perish &c . 390 The kinge shall forsake the men of his church &c. 392 ifower beastes shall binde theyre tayles together, a lion a beare, a hors, and an Antilop &c ends : E: shall weare the crowne of- Englaud but shall not continue longe : / J: shall weare the crowne of England and shall continue longe &c. 395 Therefore arise vpp trew Richard filius but before this shalbe much adoe the bull and the read rose shall stande at strife &c. 396 The Saxons shall be putt downe and declyne and then the truth sb.iU come home agayne &c. 399 The blewe bore with the mullet thorowe Englaud shall ride / &c. b. The emperoure shall be awakyd as a man fallen into sweete sleep the same shalbe counted of menn as dead &c. 400 When y" gryffon flyeth then the marlyon shall win &c. Jinis : per me nameles. j 401 A Bueke shall rise out of the northwest and one insurrectione bee shall mak under whoso stondard shall be slayne . . the gentyl Talbot &c. 403 Though Poiils was soo long drey that men might wade wyth pynsons the tyme will come that they shall flow over all England &c. 404 A Bishop shall have the crowne in governance which never was born to the estate the comons of hym shall ask vengiance &c. 405 Yt was profissied by an Ancres in king Adfyldes dayes that England .shall be conquered by the Danes &c. 407 When the prince of Englande shall clymbe vppon the holy place, and sytt one the alter destroinge &c. 409 A best at Milforde haven shall land, at Eose a battell of barons shalbe in the Hay mor besyde Carmarthen &c. 410 Temes shall runn wyth bloodo & the rose female and all her llowers forever shall fawle a dragon shall fle out of the tower &c. 411 When gostlie vnkindnes in a well shall be wroght fortified by / k / all goodnos abused &c. 413 Many lives shall be spent and all for a babe whose name wilbe refused when : k : is transposid to his dignitie &c. JOHN JONES GELLI LYVDY. Ill 415 Covetous[ness] and lecheri cannot be all still wheare vertue and verginitie hath preheminens &c. finis per me namelesse. N.B. — Urdassanl dniieyd mi a ysgrifennais y dryl yma or llyfr (pp. 243-416) allan o heu lyfr o eido m"' Sion Lewis o ILynnwenneu yn sir Vaeshyfaid : y dryl Kymracg (pp. 24.3- 275) ocd wedi ei e.sgrit'ennu o hin gymreigaid deg./ Ar dryl Saessonaeg (pp. 26G-370) ued gwedi ei esgrifcnnu o lau aru fals . . . y i}ylc arcser Edward VI.; ac o 371-416 o lau arall y g^yle amser Mari nou docreuad y vrenhines Esbet ac myfi ai esgrifennais lytyr y lytyr yn ol y lau yd ysgrirennessid lii nessaf oc y gelais. 13 Mai 1623. 419 Ct/foesi Gwcndi/d a Merdin * Deutum attad fy mraud, yngnadiet a ir Gogled yu gennyf syu pob tud ti'aet .... gogeled duu o wendyd. 455 Yr assen luyduen hen ei gen ai grud &c. b b. Erenin a davi or tir drau ~] c ar ei droed gogyfoed V.Rys bardd bach gur heru vyd o hiroed r (bardd kwsg) iii car awar henu un or Henrioed. J 456 Left blank for the insertion of the beginning of a prophecy continued on the next page : — 1| Shall shei-e the fetterlokc iii 3'' parts then shall the power of England abyde at Hardly castell these shall comfort ffrencemen Danes and Scottes and men of Calabyr and the widowe of Calabyr &c. 463 When gostly vnkindness &c. (see p. 411 above) 469 brenhinbren a dorrir ac a wasgerir ei dail ai geinkiau ai ba^ladr a dros dair eru o dir &c. 471 Val rod yn troi tramaet huyliau d tralaud med tracymel tretau &c. — end wanting 475 Llif a leinu lewis a laweinaid gwenyn gwanec dan baladr aradr ar disgin esgob yn bort ag aur &c. 478 Main maur ir laur mi ai golyngaf &c. e 479 Koronoc vaban dau byd briu breidvan &c. . . , . / 480 Haul galed y goleuni &c. g 481 Kyfyd ffair r\m^ y peduir ffynnon .... A a nant yn divraint ar dyfred j'n gocion y bardd kiisc 482 Klydydau gloywon i gledon &c. i 483 Pump bys syd ar fy lau .... k yu ol y pump wedi nau /. 484 My ii a cuereais y dissiau a gwedi hynny y dabler &c. / 489 Afalen beren a dyf y glaii lynn m lawer ar nis gwyr ai gofyn : &c. Merdyn wyllt 490 Kynaur dyguaur am digyfing bortloed ... n a ]ywio pobl ger pibyl Merddin wyllt * Alan o lyfr Mr. Lewis ucod a ysgrifenessid alan o hen dext [gan un uas] medrai ei darjain .... ysgrifenod ef yn ffals lawer iaun o ciriau a mi a geiydais lawer . . . . ag a edewais le i dodi rai erail i meun ar a edowsid ajan . 16 May . 1623. — John Jones, 112 MOSTYN MANUSCRIPT 133. 492 Pan acuyn luyn luded ayron y deiryd tair cuioied ... a Y kyfyd y wad i weidi ag^yfrait sait iait a dau i Wyned./ 493 Y mo[r]tmeriaid yn heidiau a Cymru yn gadau .... h el ai huyl ar lon>^eu gadarn vale y deau./ 496 Yr hoi dyrogan aet gan ysgolan : .... c or mynydoed ar tiroed pob on heb vcistyr i for ywerdon./ 502 Pan noeter gwybodau y trais y traenir badwyr c. Vaticinium Adamsoni in . . tempore Caroli primi Regibus e Gallis orietur Caesar et ex te frc. 655 Y seren gynffonnog sidd arvvudd nodidog .... A* ar breniu mewn heddwch ceifE- huno 656 William Bulkeley of Coydane gets £2 5 " in full discharge" 29 Novembris [16]59. b. Auno cui .... tria sex obruitur rex &c. c. Mawr ryfel digel daw geljn dros for &c. i PAET II. ILyfr Sion ap Wiliam ap Sion o araethet. 1. Areith Jolo Goch am y rriain ardderchawg : [KJyfoeth Kvawn befr vab Drothach wledig oedd Wynedd gynt : a chyvoetb Brochwel ysgithroc oedd Bywys . / A mackwy serchowg ddeddf kystvddliw devrvdd las o gyvoeth Ervawn Befr oedd yn Uadrad garv nebvn rriain . . . . o deyrnlwyth Brochwel Ysgithroc &c. . . . . e7ids : Arglwyddes heb y gwas pa bryd bydd hynnyf Pann vo kynn deked ol dwgen ddvgloff yn kerdded tomen y Bala, ac ol Olwen verch Yspadaden penn kawr yr honn y tyvai pedair meillionen gwynnion yn olav i thraed pa le bynnac y kerddai hi./ * Cf. p. 563 above. MOSTYN MANUSCRIPT 134. 115 11. TLyma araitli Jevan brydydd Mr: ILawer o bethav gwi'th- wyneb yswaeth y sydd i serchowgrwydd val y gwyr ^evan brydydd bir o wylldineb sercli, o lesineirwydd ovyddiaoth yn llesmeiriaw kysgv &c ends : gwenn araf, liw gwawn oror « gwnn yw lliiv gauv llawer./ Jevan brydydd Mr 15. TLyma araith a wnaeth Sion Tvdvr i anredyd yr englynion a wnaeth Anneirin gwowdrvdd ar y missoedd yn llys Maelgwn Gwynedd : j Mis ifonov myglyd dyffrynn b gnawd kwi'w lie bo kerwyn &c. (see above MS. 129) This MS. ends witli the 6th line of the 2nd " Englyn " on page 16. MS. 134. Genealogies, Arms, &c. : Paper ; 8| X 5| inches ; 84 folios ; early xviitb century ; bound in Russia leather. Folios 3-8 are more or less imperfect, the paper having decayed. 1 and 2. Wanting. 3 and 4. Greater part torn away. 5. ILyma Enway y Tayr Sir Gwynedh ay luomydav ay Trefydh dinas y gyd ar y sydh ynghymry : — 'Sir Von : Kwmjdeu Menai, Malhtraetb, ILifon, Talybolmon \_sic\, Tindaethwy, Twr kelyu. Sir Gaer Narfon : Tri Ch-frmwd ILj>n, kymyt maen, Gwlogion, Tinllaen, yfionydd, Ywch Gorfai, fs Gorfai, ILecbwedb ycha, ILechwedh ^ssa, y kereddyn, Nan konwy. Sir feirionydh: kwmwd yr dydwy, ystymauer, Pen ILynu, y Deirnion, Tal y Bont, ar Syni. Omng to the partial decay of the MS. a complete list of " treuydh dinas " and of the " pymp llwyth " cannot be made out. 5b. Pymthec llwyth Gwynedh — imperfect. 6. Y fair Beriach — imperfect. Yspyssrwydd Gwehelt/th hall Gyinry :- — Gwehelyth tir Dehevbarth (66), Powys (7), Nanav (7-8), Morgannwc & Gweut (8), Dyfed (86), Kadellic o gegidfa (86- 106) ; ILwyth ywch ayron. 106. Jack y Pymp breninllwyth liymry : Gwynedh, Powys, Rhwng Gwy a Hafren, Morgannwg, a Deheybarth. 116. Jack Pymthec llwyth Givynedh: ILwyth Men, Tegaiugl, Dyffryn klwyd, Penllyn. 12^ Swydh Ddimbych : ILwytheu Js Aled, Ywch Aled, ywch Dvlas, Js Dvlas// Mon, ardvdwy, meirionydh, Arfon, yn Arllechwedh, Nan konwy, kynllaith. 14. Trevor llangollen : Maths wynn app dd: ap Bdw: &c. 146. Y Traian, Swydh y Drewen, Trayan Swydh Groesysswallt. 15. Plant Kynfyn; Plant Bleddyn ap Kynfyn. 156, Plant Ririd, Meredith, a Chadwgan, meib Bleddyn; Plant madoc a Gruffi meib Mred: 166. Harry VIII. o ran y kymrv. 17. Ach y gwr y naeth Abergwili. II 2 116 MOSTYN MAMUSCBIPT 134. SiK Aberteivi : Vwch Kerditi^TLe'n ap Gwillim lloyd &c. (176), Meibion mr Hugh ap ILe'n lloyd a phlant Da^rid ddy (18) Gwernan (186), ILanvair glydoge—DA. ap ^eu: lloyd ychan &c. a meib dd. ap howellychan (19); Arglwydd y 7>«)y»— Morgan ^ohii ap Eees ap Eudd3 &c. (20) ; Ache Pentre Jvan (206) ; Ach Lewes dd ap meredydh (21); Vwch ^«)-on— Tyhvyth ^euan ap Rudd} ap ^euan lloyd &c.; & Gilvach we?i— Sienk'in ap Eees &c. (216) ; Dd: ap lle'n o Gefn Melgoed; & Y Tywyn Mawr—RaMi ap Eees &c. (22) ; Ceraint dam Sioned Mathe yn ywch Avron (23) ; Gilvach Wen—Ys Kerdin— Corrwys (23). Sir Gaer Fyrddin : Aber Maries — Sr Harry vab Sr Thomas Johnes (236) ; Vychans Clan towy (24) ; Pan oedh oed Kriat 1531 y darfu am Mr Eees ap S-- Gruff (246) ; Sr Eees ap Thomas (25) ; Rhyd Odyn ynghayo ; & Llan y Krwys (266) ; Gwilhm G05 ap Thomas &c. (276) ; S"' ^ohn Wgan ap sr ^ohn wogan o Wgan y Wgan // or Vychans or Harberth o waed dav lidr &e. (2H6) ; ILan ystyphan — Eees lloyd ap E. lloyd &c. ; and Aber gwili — Lewis ap tho: ap ^ohn &c. (29) ; merched Gr: ap Nicholas o Siaen (296) ; Plant Gr: ap Nicholas vabli V5 Vredydh ap Henri Dwn ag o V3 Sr Thomas Perod (30) ; JLan llwni — Dauid lloyd ap howell &c. (306) ; Plant Thomas ap Gr : ap Nicolas (316); Merched Henry ap gwilim ap Tho' Vychan (32); Plant Gr: ap kvnan (326) ; John ILoyd o dywi(?) (33); Pew Kelliymyl y Kastell Neioydd yn Emlyn — Eees Thomas ap Ow: ap 0«r: ap ^enkin lloyd o Gemais &c.; and Kwinivd is Kennen — G*. ap ifeuan ll'n ddv hv,. (34) ; ILwelin Voythys ; & Plwyf y Disserth (346) ; Llanvihangel brynbvan (356) ; Forth Amal — Sr. Eosser vychan vab M"" Wakin Vychan . . o drer Twr &c. (366) ; ILan Gathen — meib Harry ap Eees dd hir (376) ; Games Eyd . . . . ap Tho : Eyd h^n o Harotwn Cwrt ^estys Sir Gaer Fyrddin (39) ; Tir Kidweli — ystrad Morfbyor ym hwlwy llan dyfayloc — Gr: Dwn ap ow: dwm ap Eob: dwn ap gr: &c. (396). Sir Fysta'ed — Eichardvab Hugh &c. (406). Sir Vtnwy — y Wern goch, Dd: ap Wm: Morgan &c. MoRGANWC — y Koety, M"' ^ohn Gamaidg ap Eob &c. Tal y Uyn — Hughe ap ho'U &c. ; Tre degyr — Morgan ap ll'n &c. ; Elvel ywch Mynydd—E\en vj dd ap Eeea &c. (41) ; jD^mjc— 1607— W"- y kynqwerwr y nillodd Loeger // gidae e£ y doyth syr Eosser ffytz hamwon a syr Eoger de Londres &c. (416) ; Wilcoc twrbil &c. ; S' William riemin &c. (426).; TFhitne—S'' James o Whitne &c. (43) ; Kil yrw— Eosser vychan ap Eos: vy: . . . o Hergnest ; and Y dre newydd (^Y marchmoc) Merched Ed: Games &c. (436). Sir Dre Valdwyx./ Sion gwyn Owain ap Ho .veil vychan (44); Kastell maen — Eees ap IL'in &c. ; Herstle — James Bascertield (446) ; JLin Wennen — Arg: ILin W: // John ap gwatkin &c, ; Trer delin — John Mil vap Henri &c. ; Morys or Mwr ap dd ap Eees &c. ; Glascwm — Thomas ap John &c. (45). Elvel ywch mynydh — Plant Hyve dd ap Lewes ; Y Eosse»aid — S' Eosser ap Eosser hen ap g' Sais &c. (456). TiR Gw^R — Gr: ap gr : gwyr &c. (456). Ardau./ Dyma enwav y hynqwerwyr y rhai yddoith y WLAD VoRGANWC av harvav.* j 46. Arvav Jarll Clar, Spenser, Jarjl Staffart, fflemin, gwenn vo, Dalaber, Tuberuil, Gamais, Ystradlin, Butler, Aig: Barclev, Arg: ILan Dochav, Began, y Kemaisaid, Maliffant. • After each name a description of the arms follows. CIENEALOGIES, ARMS, ETO. ]17 466. GwENT : Arvav S"^ Thomas Morgan, Gwion Benarw, .=yr Wilcok Wiriot, si/r Ed: Hasting ; Kydifor vawr o Vlaen Kych, IL'in mredydd gam o ddyfed, Kydifor ap Dinawal o gredigion, Meilir ap gwallawc ap gwaith voed o gredigion, Bledri ap Kydifor. 47. Arvav sgr Ed: Crofft, Kydwgan Vawr o Gydweli, syr Williaw* Herbart o golbrook, Edwyn, Tydvr trevor, Bleddyn ap kynvyn, Elystan glodrydd, Gwaith voed o Wynedd, Marchrydd, Ehyrid Vlaidb, syi- The: Johnes, &yr Wm. Thomas ap Ruddj ap Rees, Gwilim goch ap the: ap tho: vychan. 476. Arvav syr Wm. Mathew, syr James W™, John Scudmor, y Rhj^ds, yr Adames o sir Aherteiji, g' ap ^^euan, gr: gwyr, gr: vab gr: gwyr, Gronwy goch o sir Gaerfyrddin. 486. Sertain a arvav ILoeger ac eraill : — IPawcyn ar ifedrlog dros ^ork .... John lloyd o dywi .... Broehwel yscithroc .... Rees ap Tewdwr, ILawdden o gredigion, Kynon ap ^ago, Gwyddno garonir arg: Mirionydd, . . . ^estyn ap Gwrgan twssoc Moi-gannwc, Madoc ap Saythydd. 49. Plwy Abergwili // Cwmwd Whidigada ya Sir gaer fyrddinj Arvav syr Aron ap Ynyr marchoc ac Arg: (iwidi gada ac Elved. 496. Y Matheuaid — Dauid Mathev ap Jeuan ap gr: gethin &c. 6. Plant -frien ap Kynvarch. c. Yr Adub : Sioned V3 Domas .... a briodes ^eu: ap ll'n ap Cynwric y Radur y Morgannwe. 50. Brycheinoc — S"^ dauid gam ap ll'n ap he'll &c. 6. Gwraic briod Dauid Machen Hen oedh Wenllian vj dd ap Gwi: ♦ . . . o Gerniw &c. &c. 516. Enioav y nawnyn y diriwyd yn fforest Glyn kothi : — (1) Gronwy goch yn fforest y Penaint ; (2) Madoc ap Saethydd yn y JLystyn; (3) ^euan ap ferorth ap Tegri yn y Croff't ; (4) Madoc Velyn ap Madoc ap Saethydd yn y Brithdir ; (5) Madoc Vychan ap Madoc ap Saethydd yii yr Esgair verr ,- (6) Morwni Vaerwraic yw y voel Goloroc ; (7) Kynvric vinrwth, y myarth TLwni ; (8) Y lleidr Melyn y mhwll kynbyd ; (9) Dauydd Mailir yn yr Esgair hir. Rent y Bre»hin yu r amser hynny ar y nawnyn hyn am dir y fforest oedd Trigain ar bob vn or nawnyn; sef yw hynny Trigain a dwy bynt. ifevaa Brechva ap ^erorth a sgrivennodd hyn o gyfrwydhyd &c. 52. Arvav Braint Hir, Hedd ap Molwynoc, March weithian, & Evnydd ap Gwerngwy. 526. Ros Gelyn ym Mun : ILe'in ap Mred: &c. 53. Gwehelylh G-went : Morgan ap ho'U ap yerorth &c. 56. Plant Kaw, ILwarch Hen, Vrien, Gorwyst Ledlwm, a Kynfarch Oer. 566. Siir f ohn dwn ap gr: &c. ; Meuenydh—TLwMeu ap ferorth &c. '57. Hyfaidd Henllyn Arg: Maesyfaidd ; Ryn ap gronwy vychan ; Meisgin meibon y bach ap y gwaith voed// 576. Sain Henydd.j Madoc ap ho^ Velyn &c. b. Pymthec llwyth gwynedh : and (61) Gwynedd. 646. Tre Escob : M' Lewes gwyn ap ^enkin &c. ; Powys : Tho= ap Rees &c. 118 MQSTYN MA.NUSCEIPT 134. 65. Ciomwd hirfnjn ILanvair or Brynn : Del: ap ho'l ap Kudd} &c. 656. Aber Ka-nric : Eees Awbrey ap Wm. Awbrey &c. {see 666 aw(Z68). 66. Phillip Johres ap gw" ap dd ap gwatkin &c. 666. Brycheinoc dijfjf'ryn wysg : W™ Awbrey ap liopkin &c.. 67. S' William gr: Chambrlen Gwynedh ap mjr Wm: ap gr: ap H'n &c. ; Brychinoc : f ohn games ap ^ohn &c. 676. Merched Gr: ap ll'ia Voythys ; plant gwilim ap Ph: ap Elidr ddv. 68. Gwehelyth yr Awbreyeid {cf. 66b and 666) : Morys Awbrey ap dd ap Morgan Awbrey &c. 686. Mr ^obn Phillip ap syr thomas ap Ph: marchog &c. 69. Kicmicd hirfryn, ILanvair or Brynn [see fol. 65), 696. Edward Games ap ]fohn ap Morgan &e. 70. Tre : r / Twr : William Vjchan ap Christor vyehan he. 706. I{'7-ug Hoioel : Edward Harbart vab Walkin harbart &c. 6. Sain Silian . Lewes gwnter ap tho: ap. Wm. &e. 71. TLcmnhaniKlch . Sion Walbi ap Rob. Walbi &c. 716. Pencelli: Ricliard Harbart ap Mr. Eich: Harbart &c. b. Harri Vychau ap Edwart ap tho: &c. 72. Si/r .Tames o Whitne ap syi- Robert &c. 726. Watkin ap Thomas ap Rees ap Lewes &c. 73. Abcr Hoddni : Thomas Lewes ap H'n ap Morgan &c. 756. JSlvel ywch mynydd : Lewes ap dd ap Jeffrey &c. 766. Hanleii y Elvel : Morgan ap 33 ap Jcffre &c, 776. Y Warn goch yn sir Vynnivy : Dauidd ap William morgan &c, h. Gorddior Melenydd : Owen ap gr: ap Mredd &c. 78. Plant Henri VII. 79. Sir Henffordd : Thomas ap Siarl ap Thomas Ac. 80 & 81. Wanting. 82-3. Index, 836. William Lord Compton Lord President .... is descended from the Waldonns. Richard Walden of Chrich &c. Then follow entries re the Wogans & Cadarns of Prendergast. 84, Y Kynta wnaeth Tabler yr ioed oedd fferyll &c Gwraic Pylatus a Elwyd Prociila o ynys y Bont. 846. Blank. MS. 135. The Romances of Peredur, & Bown of Hampton, and the Mabinogion : Paper ; 8| x 6 inches ; 268 pa^es ; end of the xvith century ; bound m Russia leather. The name of " Thomas Evans 1607 " occurs at the end of the MS. (pp. 265 and 268) in a later hand. Pages 173-4, 266-7 are blank. " The text of this MS. is a direct transcript of the White Book of Roderick (= Peniarth MSS. 4 and 5). That the original MS. was damaged when this copy was made is proved by the blank spaces left in the text pf the transcript ; peculiarities of orthography are also repro- MABINOGION, ETC. 119 duced in this copy in certain passages. The copy follo-ws the system of lunderdotting d, 1, u when these denote dd, 11, and w respectively. The vowel u is over-dotted thus — ii ; while u = v ; V = W. 1. Efrauc iarl bioed iarlaeth yny Gcogled a seith nieib oed idau ac nyt oe gyfoeth yn benhaf yd ymborthei Efrauc namyn o turneimeint ac ymladeii a rhyueloed./ .... ends: Ac yna y trenis Arihiir ae teiilii gan yguidonot ac y'las guidonot kaer Loyu ol./ Ac vely y treythir o gaer yr Enrhyfedodeii / 59. Yn Ham tun yd oed ^arl a eluit Giun ac aruer a unaetli na vynnei ureic yn y ieueigtit [s«c]./ A guedy hynny pan ymdrciglaud parth a henaint y gureickaud .... ends : y duyn eii hcneideii yr nef at dilu./ En guylau a orugant y nos hoquo hyt trannoeth au nyt oed da gan Gei vrenhin eii cladii uynt ymplilh dynyon ereil, ef a beris uneiithiir ysgrin o vein marmor a pheri y vrenhiued ac escyb duyn y kyrph yr egluys a t)arassei ef ehiin y uneiithiir yn enu Saint Laurens ac yna y coronauyt Oei o goron Mumbraunt./ Ac y vely y teruyna ystoria Boun. 175. Pwyl pendeiiic dyuet a oed yn argluyd ar seith gantref dyuet , . . . ends : Sef gureic a vynnaud Kuna [sic] verch Wynn Gohoyu vab Gloyu wait lydan vab Cassanar wledic o dylcdogyon yr ynys honn./ Ac J ■yely y tervyna y geing honn ynia or mabyunogyon./ 202. Bendigeidiiran vab Lyr a oed vrenhin coronauo ar yr ynys honn, S.0 ardyrchauc o goron Lilndein .... ends : ac o acliaus yspadaut Vran pan aeth y niuer pedeir deculat a seith vgeint y guerdon y dial paluaut Branuen ac am y ginyau yn hardlech seith nilyned ac am gaoyat adar Rhianon ac yspydaut benn peduar vgeint mlyned. 222. Guedy daruot 3'r seithuyr a dyuedyssam ni vchot cladii penn Bendigeidiiran yny Guyfilvryii &c ends: Ac o aehaus y carchar hunnu y geluit y kyuaruydyt Imnnu mabinogi myuucir a niynord./ Ac y vely y teriiyna y geing honn yma or mabynogy./ 240. Math vab mathonuy oed argluyd ar Vyned a Phryderi vab Puyl ■oed argluyd ar vn cantref ariigeint yny deheii &c ends : Ynteii Leu Laugyphes a oreskynnuys eilueith y ulat ac ay guledychuys yn luydanhiis. A heruyd y dyueit y kyuaruydyt ef a vii argluyd uedy hynny ar Vyned | Ac y vely y teruyna y geing honn or mabinogi./ finis. 268. Table of contents in a later hand. ItlS. 136. Robert Vaughan's letter to Ussher, and Welsh Poetry in the autograph of the antiquary. Paper; 8 x 6 inches ; 172 pages; bound in Eussia leather. Pages 2, 3 are in a later hand ; 1,5,7,13, 17, 19, 21, 23, 25, 29, 31, 33, 35, 37, 39, 41, 43, and 44, 80-92 are blank ; 9-12 are wanting. An inquiry into the dates of the death of Maelgwn, the Battle of Arderyth, and the going of Cadwaladr to Rome. The inquiry begins with the following chronicle : — 2. Life of Vortigern to the Battle of Bannesdown where Arthur fought and overcame the^axons - 128 years. From the Battle of Bannesdown to y^ Battle of Camlan - 22 „ From Camlan's battle to the death of Maelgwn - - 10 „ From the death of Maelgwn to the Battle of Arderith » 25 „ From Battle of Arderith untill Gwrgi and Peredur were slain - . - - - - ' 'J » 120 MOSTTN MANUSCRIPT 136. From the death of Gwrgi and Peredur to the Battle of Caerlegion - - - - - - 19 yearsr^ From the Battle of Caerlegion to the Battle of Meigen - 14 „ From the Battle of Meigen unlill Cadwaladr y« Blessed went to Rome - - - - - 48 „ Starting with the date of the Battle of Camlan as 542, it is showa that Vortigern was born in 392 ; tliat Bannesdown was fought in 520 j that Maelgwn " died to sin and the world " (not a natural death) in 552, because Gildas " speaking of himself say th he was borne in y" year y' Bannesdown was faught .... 520 and that in the 44 th year of his age he first published his epistle which denoteth 564 .... at what tyme he also saith y' Maelgwn lived & flourished. And io another copie [belonging to Sir Eobert Cotton] of the same epistle .... it is said that Maelgwn when he had reigned 5 years died "...." Now having .... confined Maelgwns death betweene the yeare 564 . wherein Gildas first published his Epistle and Maelgwn lived, and the yeare, 570 . wherein Gildas (who survived Maelgwn) died .... [is] it not probable that the number of yeares from Camlans battell to Maelgwns death, & from his death, to j" battell of Arderith are misplaced, to witt y« one for y« other, as from y" battell of Camlan an* 542 . to Maelgwns death, if in steade of . x . yeares yo" reckon 25 . & from his death to y^ battyll of Arderith y" said . x . years, it denoteth that Maelgwn died within y* sayd limited tyme & in y^ yeare 567 . & y' battell of Arderith fals alsoe in its owne tyme, y* is in th^ yeare 577."^ If from 567 we deduct the " 5 yeares raigne " (Gildas and Mat. of Westminster) we find that Maelgwn was crowned in 562 " as HumfErey lloyd in his Description of Britain allegeth out of a British Law book (which I also have seen) " &c. (pp. 3-8). Arderith, 577 : " When J thinke of the slight cause — (a larkes neast^ being the cause thereof) — of this battell of Arderyd betweene Piytherch,. Gwenddoleu & Aeddan, and the battell betweene JEdaa mac Gabran the Scottish king and the Picts upon the like cause, and alsoe when J observe the coherence betweene y^ names Kintillus, Gabran or Gouran & Mian the Scottish kings, with Gwendolen, Gavran & Aeddan the- Britaines, J much suspect that sonoe of the acts of these British princes have crept into the stories of those Scottish kings their neighbours, to say nothing of the Acts of the noble Owen ap Vrien father of Kentigerm chiefe bishop of the north of Britaine, and of ILew ap Kynvarch y' upon, the sister of king Arthur begat Mordred the trayter and Gwalchmai which may be promiscuously couched in the stories of Eugen then third king of the Scotts and Lotho king of the Picts, who is vntruly sayd to be the father of Mordred and Gwalchmai aforesuid, for it is extant in our British antiquities that TLew and Lotho were distinct persons, but living neere the same tyme. And J thinke this error hath been grounded on the mistranslation of the British history by Geffrey of Monmouth ■who calleth ILew one of the husbands of Anna King Arthurs sister by the name of Lotho, whereas in all British copies of that historic he is called ILew and not Lotho, which misinterpreting gave occasion to the Scottish historians and others to thinke that Loiho king of the Picts was father to the traytcur Mordred ; whereas wee have yet some British bookes extant & very authentike which mention both and averre that ILew or Leo the sonne of Cynvarch ap Meirchion was the father of Mordred and that ILewddyn luyddawc o ddinas Eiddyn yny gogledd &c. i.e. Lotho the popular (because he could muster many men) of the citty Eiden in the north, was father to Thameta the mother of Kentigern " (pp. 32^ 34).' ' - - . , ■ THE BATTLE OF ARDERITH, ETC. 121 Gwrgi and Pei'edur were^killed in 584 by Edda Glinmawr (witness "the ancient genealogies of our British Saints") who"wasmab Gwyllty dra'ng mab Mwgmawr drefydd mab Osca gyllellfawr brenhin y Saeson y gwr a ymladdawdd" aC Arthur yngwaith Vaddon " -which the writer equates with Bannesdowne (p. 38) .... Vaughan, following Matthew of Wjestminster and Beda, fixes the battle of Caerlegion iu the year 603 and that of Meigen in 633. " Our chronologie recisoneth but 14 yeares from Caerlegion battell to y" battell of Meigen yet it reckoneth 48 years from Meigen to Cadwaladr's going; to Rome, and both these numbers . . . make 62 . which being added to y« yeare of the battell of Caerlegion an" 603 . will manifest y' Cadr went to Rome in ... . 665. And so owr Chronologie though it faileth in y« particular yet it is right in y« gene/all, for from the battell of Caer- legion An° 603 . is 30 . yeares to y® battell of Meigen (as f have cut of Beda proued before) and not ' 14. And from Meigen to Cadwaladr going to Rome is 32 & not 48 . & 30 & 32 . wil make 62 . as ^ have said before. Moreover Geff'rey Mummuth doth confesse that his going to Britan Armorick & soe to Rome was in y^ tyme that the great mortality happened ... in 665 ... in prolonging (Jadwaladrs life to the yeare 688 . or 689 . and his going to Rome, to pope Sergius his tyme, J thinke- they had noe other warrant for it but their mistaking Cadwalla the Saxon king of Wessex (who went to Rome at this tyme & died there) to be the same with Cadwalader : whereby they have much confounded his story & brought it to a great deale of doubt & vncertainty." (pp. 40, 42) . . . " Osguid filius Edelfrid regnavit . 28 . annis et sex mensibus [642-70], dum ipse regnabat venit mortalitas hominum. Gatgualater regnante- apud Britones post patrem suum, et in ea perijt." Ancient tract. Cywybeu etc. by Tddur Penllyn. 45 O dduw y rhawg a ddaw Rys .... or a chwery Rhys ni char hwn 46 Wyr Einion ai fToii'ffinied y Saeson fr iw sessiwu na chyrched ef a delw fyw dialed 49 Marionad Mallt vj, howel Sele o Nanney gwraig Gi:- ap Siancijn o Lwydiarth. F'arglwyddes feistres oedd fyw a difalch . . , , e achel a weles'ychel' wiliau./ 52 Blin yw ymddiffin am dda .... of 7*" [16]78 by his humble Servant Henry Williams of Hendre Vechau " (p. 332). " Griffith Vauchan of Corsygedol, Esq. is the true owner of this booke the 7"> of October 1683 .... In wittnesse whereof I Henry Williams put my hand this day & year Above written " (p. 443). •" The Book of Griffith Vaughan of Corsygedol Esq. so says Jo" Davies (p. 528). The following names are written on the margins: John Simon (p. 67, &c.) ; Dauid Samuel (p. 103); Ellis Rowland (p. 118) ; Mary Williams (pp. 147 and 267, 400, &c.) ; Rees Vaughan (pp. 149 ; 380) ; Katherine Nanney of Nanney ; Richard ILoyd donodynos Hopod '■■ ■' r?.- ij V / " this was wrtttenwith Time did weare my beauty I ^^^ wooden pen" Time passeth away hasty f r seen 1241 Time and age hath tamed me J i.=>cc p. i^t}- lUO Kowydd J anfon y wennol at J feistres Y wennol deg annwyl don .... n bryfsia /n/ lion ir werddon wyllt Thomas Prys 103 Kefais gan I'erch drasserch drai .... o yn ddidwyll fyth na ddwedwn „ „ 104 Moliant Mr Rvs ap Thomas ag yn y gwrthwyneb E gwnaeth y fran i nvth fry .... p bowyd och iaith bid ywch chwech jfexian Deiclwyn 105 (Ond t6st yw i mi ganu fEarwel &c. Jo' d'd') g 106 Ymddiddan y mab klaf i lowarch hen Eira mynvdd hoff yw klod .... r gan ddiofal ber yw hirnos 134 MOSTYN MANUSCRIPT 144. 109 {Jr Parchedig Griffith Vaughan Esq. 1665 mae ^vor hael mwy-fwy 'rhydd . . . , a Ehadau dawn cyd rhedo dwr) Edward Moris 110 Y bardd iowndrefn bwrdd windrayl .... b ihvs vngwr piys dopp y rhod prUliam Kynwall 112 Kowydd i roif [sic] rhys grythor Y bardd gwyn ebrwydd ganniad .... e i gyd i ihof gyda rhys John Tiidur 115 f Rys grythor: Y nevben dyfyd yn ebol &c. Sion tudur d b. (Digiodd a sorrodd seren) &c. " 16§6." e 116 Kowydd i ofyn Telyn i S' W grlyffydd'] Kariad merched am kyriay .... f ni wrdduw oedd waeth na ddoe r/vn Syr Davydd trefor 119 JLyma ddewis bethav gwr, nid amgen nay frenin yn gyflon, ai arglwydd yn gadarn &o ai ddiiw yn drigarog. h. Ond gwagedd rhyt'edd wrid rlios &c. RichwA. PAilip g 0. (Einiou ag Aron oedd ore gint "] Lewhelin ap Meirick Goch k Ar gyntedd Dolgelle I heri) who " dyed almost Pwy s' heiddiw yn dwyn swydde fa KiO years before wyr Ifan or Ar draws oad wyr Evan or dre J dre was born." 120 TLyma vychedd y gardod : Saint Awstin a ddowaid am y gardod mae peth ardderchawg yw hi a gynorthwya y tlawd &c. . . . ends : cvn rheitied iddo wrthi wedi kaffo. 121 To the parson of Edern whose service tired him when ill Syr Sion fawl vnion aflonydd i swn i Dos ymaith danu rybydd &c. gr: lloyd b. Englyn ir melinydd siaradys Die Morgan syfrdan. i siol melynwas &c. Sion Phylip k 122 Gwiliwn bawb am gael yn bwyd &c. Hobin ddv I b. Taliessin gnawd di lyssiant &c. Edward ap Bees m c. Ar Hew arall oi orwedd &c. Robin ddv n d. Adwen weithian gvd Meithoes &c. david lloyd o 123 Troi i gwlen rhwng tri gwelii &c. „ „ p b. Owain rvfain ywr ion &c. „ ,, q c. Tri gair o arwydd a ddyfod y gwyr frv (1) i doe ddistrowiad «r y mynachlogvdd ag ar yr eglwyssydd ar priordav ar tav o grefydd (2) i bydd diystvr kyrenvdd a chyfathrach (3) y daw dial fal i dowyd y penill hwu : pan ddel mab y dvn i ddial r ar y sais a rois y drwg sal. 124 Gwr a yrrodd i wraig atffrind annwyl o henwr llwyd Gyrrais fyngwraig na geiriach hyd attad &c. Anon s b. Atteb : I mae darrn gadarn ergydiol &c. „ t c. (Ymafel mewn cornel fel ki &c.) W Phylip vc d. (Glana Uuneiddia llun non &c.) Edmund Price v e. (Ir byd tros enaid traws anian &c.) Rowland Vaughan w 125 (Beth a dal ir corphin swrth) Ji, Vaughan x There are several Englynion in English on this page, but the ink is so pale that they cannot be read easily. THE RED BOOK OF NANNEY. 135 126 Koivydd i ffynon gwen frewi Y ferch wenn fvr ychwaneg .... a i gorffeno gaer y ffynon TMiir Aled 129 Chwardd iTwl ai meddwl rnewn moddion &c. Anon b 130 Kowydd i ddesgreibio meddwdod Nos da yt win os dotiav wyr .... c nad ii yw nath neidfa mwy John Phellipp 133 Kowydd i oganv gwragedd Mia gefais imi gyfoeth .... d fyth ddilin y fath ddelwav Roger Kyjffin 136 (Gwraig sydd anedwydd, medd hSii awdvvr ffgl.) J. Davies e 137 Kowydd nynghanedd heh resswm gwresog win gras ag einioes .... / a fo orig oferach Hiiio arwystli 139 Rlio diiw yal. rliaid yw gwiliaw .... g Klo bigin cawr ij-oikhv mercli Gweryl mechain 140 Fob rhiw brydydd dydd diced .... h bertb addwyn dMvr juj borth iddo Gweirryl mechain 142 f ddiiiv : Tydi ddyn tew dy ddoniav .... i i ddyn a wnai i ddiiw/n/ ddig || (1. 10) sion Kent 143-4S Blank leaves inserted when binding, but 4, at least, of the original leaves are missing here. 147 Cowydd i Sion fVyn (? o Lyn TLygwy) — imperfect II dechraij/cb/ mawl di cbwerw/cb/ maetb .... k a wna hebog ne bobi John Phylypp 1.50 Marwnad Sion Salsbri o rug O ddiiw dad pa fyd ydyw .... / i gwelom bawb i gilydd Sion Ti'idyr 153 Moliaiit gioallt melyn tnerch Y lloer gain lliw eira gweinydd .... m rbano ^ mi yr bon ai medd Sion Phillipp 156 Y wawr ddwyrain rydd evrwallt .... n heb feinioes i bwy finav „ „ 159 Owdivl i gr: vychan o gorsygedol ar y If. messiir ar higain Or brig ffrwythiedig wrtb hadv .... o pvr a iiortb odiaetb per fErwytliedig Sion Phillipp 165 ILyma gowydd i ddiiw ag o enedigeth Jessu grist yw gang ddiiiv nodolig p HenfFycb well benw hofF a cbv .... iddo yn dal ddiiw nadolig Sion Phillipp 169 Y xlix. Psalm . owdl gowydd or hen ganiad Yr boll bobloedd er ych lies .... q dan y gwydd yn rrynv. William Mydltunn 172 Fanwyl gristnogion sy/n/ carv diiw/n/ iFyddlon r ag yn y orcbmynion yn credy .... dyn ai obetb ar y tad / gael rhann oi wenwlad nefol. Dd: lloyd ap hugh 176 Kowydd cariad perffeth Ocb ddiiw pam vycbedd heb pwyll .... * air gras dwys ar grist ]fessF John phijlipp 136 MOSTYN MANUSCRIPT 144. 180 Cowydd yn erbyn anvdon ag ofer lyve . l6o6. Band rhyfedd boeyn Trwy ofid .... . * in dycko oil vn diiw cv John phylipp 184 Kowydd i forgan havl S' Davydd hy edrydd hawl .... h a duw ar ai gadawo Gr: llwyd dd; ap Einion 187 Jr anvdonicr : ffalssedd fab anwiredd nerth .... c aed ath gar adwyth gwirion. Hiigh arwystl 189 /j-^iyf/f/ar/jae/.- Kybydd fab difedydd dig .... d fab nwyf nerth fab nef yn ol. John Tiidilr 191 jf ofyn Tarw dv i Reinallt ap gr: ap bleydd dros gr: vachan Tri annerch atad Reinallt .... e ervr y twr er y tarw Tvdvr Penllyn 193 Y dabler yn i dyblig .... / i ffwyth er kael i IFoethi Moris dwyfech ap Jeu: ap Ein: 195 Y daran: Mae gair imi o gatiad .... g am ysgar meinwar a mi • D. ap gwilim 197 Kler o gamarfer a raarferant .... h a hwnw a wna diwedd ar faelgwyn gwynedd Taliessin 199 Moliant Tvdvr vychan ap gryff ap Howell ILwyth ynvr ai wyr oi ol . . . . i cawn deiiro kenav derwas Jevan ah tydyr pennllynn b. In margin: (Pobl y byd enyd 'adwaenan o f^r T jn.^^^a Abraham k fai araU yn fuan I ^. ^^^^ Ni wyl neb yn ol a vnan ( ., ■ ji it\ , • I! • ■ u \ as It IS thought.) banner i leiau i nunan J " ' 20\ f ofyn tabler J Sion gr: ap harri dros Rob* ap hugh o bennal r Hew gwych gaUvog wedd .... I deyl ryll ni cheiif diawl i ran John Mowddwy 204 Moliant M' Sion ssalbri o Rvg T Hew o Rug garllaw/r/ allt .... m aed ar ddiiw dad dyrdd(o) di Sion tiidUr 207 Marwnad Tvdvr lloyd o ial Mawr i pwis diiw marw post ial ... , n dyro nef i deivrn ial Tvdvrr Aled 210 da i sion hokedion kadarn fowyd byr &c. Wiliam llyn o 211 kerddgar dlos eos iach wiail kedwyn &c. ,, „ p b. blaeyngar swn klayar klowais gwin awefn] &c. hiiw llyn q c. eiliad mawl ganiad mel gwenvii &c. W llyn r d. kyfraniad ganiad gloyw gynar &e. hiiw llyn s e. eos braint koednaint cayadnerth &c. W llyn t f. kell bynkiav melay ynilitb y pillwydd &c. hiiw llyn u g. kanodd eos mewn keinant blelhiaday » « 150t MOSTYN MANUSCRIPT 144. 747 O haelder / fy ner / fy niidd / a nr y sydd ag a fydd fyth [D. ap Gwilini] 748 Owdle [sic] a harodd Mr Rolant Vychan J gwneythur i M'" mawnsel oedd yn gwmeythu yn y cwrt gwae galon gwirion A garodd dwyneb ..... b y galon wrol a glan eiiiiav Sion tud[yr^ 751 J fetch : Rhoes y Tad oi stad ysdedwydd o rodd . . . c vn a roes fessu yn Rassiissaidd Anon 754 Owdl farwnad Rys ah Sion o lyn nedd Vn eissiav golav rhag alon d -weithian oi eissiaii waeth yn issaf Jerwerth fynglwyd 757 A mi y'n/ gla£ er mwyn gloywferch e nag wy dioer nag Ederya D. ab gwilym 759 Cowydd i ofyn galy gaseyn Sawl yw o ddyn isel ddad / fendith ddiiw fvann daith wedd Edmwnd Prys • 762 Cowydd i ofyn Siac anap Deed wyr mens ar deid ir mor g dial i guwc diawl ai gwnaeth Bohert leiaf 764 Cowydd i ofiin gicalch Pwy biav llyfrav pob Uys h Dros yr hawg deiroes yr hydd howel [op] U'n aby? mod 766 Cywydd gwraig fy Swydd ys mwy na blwyddyn • i ni wnai /r/ byd nyni ar benn Davydd ap Edmwnd 767 Cywydd y lliain wyneb He g-wnn gael oil i gan gwlad ..... k nes i fed yn safadwy Ch-uff hiraethog 769 Marwnad : Davydd vab gwilym ynoy .... I bellach naw digrifach nef Gruff: griig 771 il/ar.- ^r; ^ry^f .• Trist oedd ddwyn trais cynnhwynol . . . m ir nef gwiw oedd ef y ddaeth Dafydd ap gwilym Cywybeu ymeysson khwng D. ap Gwilym a Gr; Gbyg. 773 Eres i ddavydd Oeryn n Angav am Arfav Morfydd grii: gryg 77-t Cynfydd cerdd biin o vnflwydd o tal am i wawd talm oi waitli D. ap gwilym 776 Gwall dwys niwn ai gwell dim p sereu br'en er i gorri Grilff: gryg 778 Graist [sic] y plwy ai grest ai plyg q nim dawr gwyn ap niidd im dwyn D. ap gwilym 779 Da\'ydd pann nad y difar r Mogel nid mi Rhys Meigen griiff: gryg 781 Gi'iiffydd gryg ddirmyg ddarmerth s ssyrad fydd sa yr hoyd film D. ap gwilim 783 Marwnad Syr Rissiart hen Jarll JPenfro Dawns y bowls doe / ^i / ysbeiliwyd t Jarll oi fab arall a fo Gvtto / r / glynn THE RED BOOK OF NANNEY. 151 786 Dau gywydd i ofyn main nielin a Y diilwyd baiin daliad bydd a mawr glod am war glediou Morys ab Jfan ah Eincjian 789 Tryssor y manngor y niedd S wyth oed yr hain ith iad Rys Tudw Aled 791 Cywydd morwyn Jfangc oedd Aeres Y fvn ^vaugc fwyn ofeg c er diiw mawr wared i mi " Ai carodd ai canodd " 793 Cowydd prydydd ni allai glera Myddylio rwyf mav ddoliir .... d a thro tra fynych a thrig Gruffuth cenric coch* 796 Cerais yn fab cwrs iawn vedd foes .... e cyd naid im enaid a mi > jfvan llwyd or towyn 798 Ctvyn am yr hen gymdeithion Gwae a rydd nid gwreiddiach f yn i plith yn vn oi plaid Thomas Price 802 Marwnad J S ion philip prydydd ag Athro, 1620. Rhodd dduw gwyn yw rhwydd ganv .... g y mlaen llei caem lawenydd Edm: Prys Archiagon 805 Nag Egor fy nor faen wryd &c. J. Ph: iw roi ar i fedd h 806 Cowydd i ofyn ceyliog bronfraith vn diiw gad hwnn ni ad gam • . . . i a daed yw diiw ai diylch Griiffiidd hiraethog €09-96 Blank. MS. 145. ILrvYR Gwyn CoRS Y GEDOL. Paper; 11| x 7 inches; 766 pages ; in good preservation ; early xvnth century ; bound in white vellum. The contents are all poetical, about two-thirds consisting of Elegies and Eulogies of historical interest. Wiliam Cynwal is specially well represented in this MS. which is written in three different but contemporary hands ; pages 193-280 are earlier than the rest of the MS., while hands A. and B. are frequently found on the same pan fo Lewys 155 Owdl foliant Wiliam Glyn Esgr: Lynlliwon 1570 Glynlliwon hyd hyn jvr ty anedd aed ar law yn llowiav^dr o Lynlliwon 158 Mar: Sian gwraig Tho: Mostyn merch syr Wm: Gr: . 1571 Hyd neuoedd mae bloedd. .... p Yn aros evrer / olvd ynifer / yngwlad nefoedd 162 Mar: Elin Argl'es Bagnol merch Ed: Gr: or Penrhyn . 1573 Gwae Arfon a Mon maenol Arglwyddi q gwae wan or gvrfa /n/ IL^n ag Arfon THE WHITE BOOK OFCOKS Y QEDOL. 155 166 Owdl foliant WoxKc TLwyd o Woxol Esgr: . ^575 Pen Gwynedd mowredd am ai-ial a pwy /n/ well i einioes pen holl Wynedd 169 Owdl farwnad TViliam Mostyn Esgr: TL&yv gref duw o nef anafodd Cymrv b dvw egor dy lys dwg ar dy law 173 Owdl fol: Wiliam Lewys esgr: o Brijsaddfed yMon . 15T2 Eych gyd yn y byd ag y bv Adda c ti yw enw y byd hyd hyny i bych 177 Mol: Ed: Almor Faelawr Bant Jocyn ysgr: . 15']0 Edwart Almor d6r derwen y deyrnas d y dyry yt eilmodd Edwart Almor l79 Owdl fol: 3Ir. Edward Mangsel o Forganwg ysgwiar . I06S Edwai't Mangsel sel dros haelion e draw yt am iownswydd Edwart Mawnsel 182 Owdl foliant Rowland Bwclai Borthamal . 156g 1 Rolant Bwclai i rvwlio f glain nod bowioclod Rolant Bwclai 185 Owdl foliant Wiliam Hanmer or JFenns . 156g Duw drosod ir rhod mawr hyder g er Uvdiaw treiswyr Haw ddvw trosod Wm: Cynical 188 Owdl foliant Rhobert Wynn ap Elisau Bryncyr Yr hydd o fionydd cryf vnion h a ffedair oes hydd fo'ch dydd 'eh dav Huw Pennant 193 Marionad Stan v} Syr Wiliam grvffydd Anwadal yw anwydav j Annedd Sian yn hiiy dduw sydd Wiliam ILyn 195 Marndd Dd: ab feuan (ap Howel) Lwydiarth aiwraig Ni bu fyd /i/ neb o f6n Ji rryngthyn / u / J- vn /n/ y nef Howel Kilan 1 96 Mar: Lewys TLwyd o gynlhaithwrn. sir drefaldwyn Oes dim olh a rroes dvw mawr I Amen dvw ai myii yw dv William Ihyn 198 Marwnad John Wyn ap huw ofodvel — also p. 518. Trawyd oes fal tro dis fii ..... . „i Att ^essii nef aed sion Wyn Rees Kain 201 Mar: Sibil (vy Sir W.) Gr: {gwraig Ow: ap Huw Fodeon) Oer oedh gynt arwydh a gaid ^ a gair naf / i / gor nefoedh W" Kynwal Dwy varwnad Sion Smyth {Carnarvon) 203 Yr angae nych ar ing ri6d „ Na dim olh ond y duw mawr Huw ap Ris' ap Dd: 204 Dii angae taer dynged tost p eirian ofeg ir Nefosdh Morys dwyfcch 206 Marwnad Jeuan ap Robert Vychan (p Neugwl . I56g) Dyn alardrwm dan Iwyrdrais n egwan wy fi ag ja jaj fais . . , , . dwg / n/ gwalch diogan ged . ith Nefadhaii ath nodhed Morys dwyfcch 156 MOSTYN MANUSCRIPT 145. 209 Martcnad Tomas Conwy o rryddlan Ba herwydh na bae hiraeth g^ Kouwy jfauk ir nefoedh Tudur Aled 211 Mar: Howel " y farf" (ddv o fon ap H'n), a Malht li wraig) Y ddeiiddyn a dhiwedhwyd 5 heb wanhaii meibon howel Rhys Pennarth 213 Marwnad Sion Br[ic'\ynog Djdli liwyr /a/ diwedh hiraeth c pryd Sedh paradwys idho Wiliam Ihyn 215 Marmiad Wm: ap Robert a elwyd sersiant y glyh Y Brud oedh y bwrid &s ^ trigaiedh ir tarw gwrol Sion Brwynog 217 Mar: EUn i'5 huw ap Ric' {gio: Rob*. Wynne) or Wernjawr Beth a dal drwy ofal draw e Enaid Elin ydolwg WiUiatn Kynwal Marionadeu Huw ap Rissiart ap Dd: o gefnlhanfair . 1.5Q0 219 Im hoeri / i / niae hiraeth f heidhiw / n / hiiy dhiiw mae hiigh hael Hiiu) Pennant 222 Pa alar olh pa waewloes g aed / i / aer hiigh oed y rrawg ffuw Machno 225 Troea fawr tref a fwriwjd fi kadwai / n / tir kedw enaid hiiw Sion Phylipp Marwnadeu ir vnryw icr at wraig Annes . 15g2 228 Gwae wir fardh pie i gwyr fyrdhiaw .... i Ihe Annes syn Ihaw Anna Sion Philip 231 Och lyn / n / f ach lawenydh k yn Ihyniaeth y Ihawenydh Huw Pennant 23-1 Lhyn wenn fy/n/lhawen vnwaith / TQ fyw oi math nef ai medh Rissiart Philipp 236 O dhiin ^essii dhewisawg m Anf onodJi nef / i / Annes Huw Machno 239 Marwnad Syr Oicain ap Gwiliin Trwm ar Ja y w tramwy / r / 6d . . . . n J trig adhysg tnigwjdhawl Wiliam lhyn 241 Mancnad Griiffydh Madryn hen Y gwv gwyu ywch gwyr gwynedh .... o sydh ■nr f\"th oeswT a fo William Lhyn 244 Marwnad Margred Salisbri Mawr ywr g<^n mawr ir gweiniaid .... p Ivwenydh yr ail einioes Hutc Machno 247 Mamad Sion Wyn ap Tomas Gruffydh o Benyherth . I5~i6 Bii oer adwyth bar ydoedh q ai ar ran diiw 'y 'rya dydh William lhyn 250 Marwnad Oicain Gruffydh ab morys o jifioHgdd Pa ryw dhirnad prydh oemi r breiideg i fro bsiradwys Morys Dicyfeeh 253 Mancnad moricyit j^ank Af o le a fii lawen * i h^s yr AngylesaQ Johm Philipp 255 Marwnad Margred Wmphre o ffastelhmareh Trees duw gwyn oer trist gwae ni < Tw henaid gwyn hoewdeg wedh Jfory* Dicj/fech THE WHITE BOOK OF GOES Y GEDOL. 167 258 Marwnad Hilw Gwynn Bodvel : Anno : -/6o6 : Dydh a roes diiw oedh resyn a Ihwydha in ^eirll y dhaii / n / 61 Ehils Kain 261 Mar: Tomas Rolant a wnaed yn Mr o amser hyn idhofarw Mae yn Va^n i lawer dyn da h ar gwyn i bawb rrag na bo Sion Philipp 264 Mar: D' Vachan, Arg: Esgoh o Lyndain : 1606 . Mawr yw / r / och am wr a wn c a ro i ni gymro / n / i 61 John Philipp 268 Marwnad Katring ferch william ap Sienkin or Plus newydh {yn Arfoti, gwraig Risiard ap Robert np Mredydd) ^ chwi ^fank o chofir d da i hyn fo diiw yw henaid William Kynwal 270 Marwnad Robert Karreg Gwae ni bawb wrth gowain bar .... e ^essii hael ai ras helaeth Huw Pennant 272 Marwnad i Riis ah Sion o lynnedh pan oedh ef meion blinder yn Ihyndain ag yn debig i golli i fowyd Pand hir na welir end nos .... / o bydh byth wrth i bodh fo Jerwerth fynglvoyd 21 5il_Maru}nad Tudur aled gadairfardh Bwi-iwd vnbardh brad enbyd g y wlad nef eled / n / jaeh Gr: ab ffan Ihe'n Vauchan 277 Marwnad Risdard III. a dyfodiad Harri VII. ir goron Maer goron y mrig Eryr h Harri sydh hiroes idho " Dd: Ihwyd ab Ihe'n ab gr: 279 {Marwnad brenin Harri . 7 .) O rhoed daiiar ar Harri i Ihu Ehissiart Ihe i rroeson — f left unfinished 280 Mol: Wiliam ap Wiliam ap Gr: ap Robin Cychwillan Y Hew uchel or llechwedd k dod ddvw / n / borth da da ddyn byw Leicis Morganwg 282 Mar: Lowri I'j JVil: Madog, gw: Owen Glyn .Abererch Trueni aeth trwy Wynedd ..... / i gael wyneb goleini Marys Dwyfech 285 J dduw nef ir addefa m drvgaredd a diwedd da {also p. 80) ffan hrydydd hir 287 J drafferth y hyd am yr henffydd ar newydd ]f dduw ,ir wyf weddiwr jj gair dy fab a greda fi Sion Brwynog Englynion y 10 Gorchymyn 290 Na chymer vn Uvn yn lie y gwirddvw o na dim a feddo nai dir Anon 291 Na char gau ddvwiav p dy ddengair y dydd-angav Sion Brimjnog 293 Y Pader : Nefol dad llawn rad llowia &c. q 294 Yr Aue Maria : Grasol mair ydwyd dy groesi &c. r 295 Y Gredo : fr tftd yn wastad estyd i credaf &c. s 296 Y Gredo: Credu ir wyf bennaf /ir tad gorvchaf/&c. f 153 MOSTYN MANUSCRIPT 145. 298 J ofyn Paderau i Farged f} Wiliam ap Wiliam o Landygdi dros Sieffrav ap Sion Y fercli wyl freichie Olwen a oed y main ar iad meinir Syr Bafydd Trefor 300 Dioloch am Baderav i Ritiart Cyffin Deon Bangor Mae vn ceidwad mewn cadair h modfeddav meydwy fyddaf Grjtto / r / Glyn 302 J Grist: Y gwr addfwyn gwiw a roddeJ c Pardwn duw rag pvrdan dig *Gwervyll Vychan 305 J Feuno : Teg yw synwyr blinlwyr blaid d amen a fEand yno i may Hhys Goch 309 7 Grist : T gwr eglur ei groglith ..... e duw mawr rhag pob dim arall Sion Brwynog 312 Duw creawdur nef a dayar / duw gwyu ath law dwg ni ith wledd \Mred: ap Rys 314 Tydi ddyn tew dy ddoniav g i ddyn i dda ai ddvw / n / ddig Master Sion Kemp 316 Arglwydd duw cylwydd yw celi ..... h, ynvw irioed yno ir ym Lewis Glynn Kothi 330 Bustl y byd : Agor nef wrth araith laf ar ..... i cnociwn ne gvrwn f agorir Sion Tvdvr 332 Yfarn : Rhyfedd yw 'r byd rhyw fodd beth .... k llawn Uawn o bob dawn a da Sion Kent 336 F Cyrtie : Duw sy / n / ben nid oes neb vweh .... I yn egr ai pyrsav / n / weigion Simwnt Fychan, isgif 340 Byrdra bowyd : Pand angall na ddehallwn m ar Haw honao ir Uywenydd Syr Dafydd Trejor 343 Cowydd i Eglwys Sain Deiniel ym Mangor Fawr pan adeiladodd Totnos Scevington hi o newyddX Mae /m/ Mangor drysor a drig n pymtliecant . . . vgain gida saith hygo Syr Dd: Trevor 345 Moliant 4 mab Tiidur llwyd ap Gronw o Fan Mynd ir wyf i Dir M6n draw o- Tre yw o Fon tra fwy fyw Jolo Goch 347 Mol: Sion ap Robert ap TL'n ap Morgan Benllech Y paun difalch pendefig p gen hyn fab gwyn a hen fych Sion Brwynog 349 Moliant Owen Glyn Dyfrdwy Dyma fyd rhag syfryd Sais ? pe mae swydd pymoes iddo Jolo Goch 351 Mol: Ro: Salbri {hen) Lann Rwst brawd SyrTho: Salbri Masdr Robert rymvs dribwrdd '' teiroes hefyd rysyfwr Tudur Aled 353 Marwnad Tomas Conwy o Ruddlan Ba berwydd na bae hiraetb * Conwy ifanc ir nefoedd „ „ * " Verch Howell Vychen Vechan \_sic] ymhoTTj'S." f Attributed also to D. Nanmor. X A marginal note states that " The Cathedral Church of Bangor was rebuilt & ledded & ye steeple furnish'', with bells in ye year 1527 by Bp.ThoaasSkevington." THE .WHITE BOOK OF GOES Y GEDOL. 15^ ■ Dwy varwnad i Mr. Tomas Owen o Efionydd . 158/f 356 dduw dad ddowad vdaw a yu llvniaeth y llawenydd Hvw Pennant 359 Bid nad llu b^d nid llawen 6 ynfyd ym nef i Domas Sion Phyli/p 362 Moliant ^ mab Cynfrig Trygarn fab Bleddyn Ef a Iwyddodd o Fleddyn c gwnnach fo i chwithav gannoes Howel Reinallt Maewnadeu Sion Gruffydd o Lyk . 1585. 365 Trwm i Ivn tramwy leni d anheddv i mae yn 'hy dduw mavvr JVilljam Cynical 367 Gwlad Lyn lie hv / t / glod lownaf .... e- dvw Iwyd Sion GrnfFydd o L^n Sion Phylip 371 Doe gwae wynedd dig ennyd f dro gorav i drigaredd Hugh Machno 374 Pa angau loes pa ing lid q teled oi enaid tilyth *Morys Dwyfech oil Och DOS och ddwynos ocli ddydd ooh forav &c. „ A 6. Pa ryw ddiliw prvdd alaeth j iarll Wynedd ir llawenydd Morys Dwyfech . 15S5 382 Duw a oere» dayaren k berl naw sir ir brevlan Sion Sion Tiidm- 385 ILyn oedd mewn Uywenydd maith I yn fynych nef yw enaid Bedo Hafesb 388 T drindod gwyr fod garw fydd .... m draw i diriondir dvw ar drindod Hiiw Pennant 392 Moliant i Sion Gruffydd o Lyn . 155g T Hew enwog holl Wynedd b yt draw ganoes drwy gynydd Wiliam llyn 395 Mar: Dorothi Mostyn gwraig Sion Gruffydd o Lyn . 15g^ I mae gwaedd trwm i goddef .... o i iawn fro aeth i ne fry Huw Pennant 398 Moliant i rds y frenhines Elsbeth . 15()4 Duw gadarn fo dy geidwad .... p. y Gymraes deg mawr i sdad ysdad bell ag ysdod b^r Elsbeth wyt odieth Tudur brenhines bvrwen hynod bell ei chlaim am bwyll a chl6d .... bo yt hap a bowyd hir Edwart ap Raffe 402 Mar: Sr Nicolas ap Huw Elis person JLann Elien ym Mon Doe /r/ ae alaeth drwy ddwywlad .... q gwledd olav f'arglwydd Elien Tudur Aled 404 Moliant Mr Wiliam Gruffydd o Garnarfon Y dewrwych host or iach bvr .... r teiroes ar hap yt eryr Huw Pennant .• , . * Morys Dwyfech = Morys ap Ifan ap Eingon. 160 MOSTYN MANT7SCBIPT 145. 407 Marwnad Rhob: Clidro a ladded yn y Deheudir drwy dyh fod gantho fawr gcweth lie nid oedd ond prinder. Na bo gwell i ddihenydd am i weithred ond mwy clwdd inch : jioed gwir fo. Sion Tudur ai cant, ar vn jfordd ac i bydde Clidro yn canv, a mwy poen a gowse yn gwnevthyr y Co[wydd] yma nag vn ar a wnaethe er moed. Aeth yn wann darn or dernas .... a gorav prydydd fydd ag a fy Sion Tudur 410 Mar: Wm: Tomas o Gaernarfon a las ynfflanders . ■I5$6 Tir Cymru / n / Uiwddu aeth pen Has mwstrio .... A caem oi ryw vrddas Cymry i werddon Dd: Goch brydydd 414 Mar: Catrin Mostyn gwraig gynta Wiliam Glynllifon. Troes cur a bair treisio cof c dvg i nef dan i deg nawdd W" Glyn llifon 416 Moliant M' Roland Fychan mab ac aer S' Roger Fychan Dalgarth yn Neheuharth Y ciw du 'mysc coed a mel d ar i oes a ro ]fesu Wiliam ILyn 419 Moliant i S' Tomas Mostyn pan wnaed ef yn Farchog Y marchog glan mawr yw'ch glqd e moes dwyn henw Mosdyn hynod pennod y fowrglod hyd fedd pinagl a thop i Wynedd Sion Tudur 422 Marwnad Rhobert Wyn o Benllech . 13g2 Gwae wlad wen gwae Iv dinas / i bo /r / tal i Robert Wynn Sion Phyllip Marwnadeu Wiliam Mostyn , 13T6 426 Mawr wylwn fal mor heli g Wiliam yn i ddvwiolaeth Simwnf Vyehan 428 Cwyn am wr cenym orig A ai fab hynaf fo benaeth Lewis Powel 431 Y da a anfono dvw /n/ fynych i fowyd hir a nef yw tad Wiliam ILyn 434 Bid o fewn byd a fyno h llyna y fann llei mae fo Sion Tudur 439 Blin yw dan blaned wen wyn / na bo ef heb nef yn 61 „ „ 442 Cowydd cymod Edmtvnd Prys Arcliiagon Meirionydd Y pielad gamp rywolwr m ywch gann hoes Archiagou hael Sion Phylip Dwy var: i Morys ap Jfan ap Eingon = M. Dwyfech . 15^0 446 Bardd wyf briw a oddefais n am yr hen fardd mae rhew /n/ f'ais croesawed yw lownged lys ion dvw mawr enaid Morys Sion Phylip 449 Gwae Wynedd oil gen waedd ddig .... o nef yw ran hyn fv i rodd Huw Pennant 452 Moliant i bvmmab JLywelyn ap Hwlcyn o Fon Mi a wn draw mynd ir wyf p einioes fawr yn ynys r6n Rhys Goch Glyn Diofrdwy 454 Marwnad Gruffydd Hiraethog Duw ir oedd awdvr addysc q golav nef ir gwiwlan nvdd Wiliam Cynwal MOSTYN MANUSCRIPT 145. 161 456 Marwnad Gruff t/dd Hirnethog ag ynte yn fyw Duw a roes y llif dros y Uawr a yn i feddiant nef iddo Syr owain ap Gwihm 459 Moliant Einion ap Gruff ydd o Chwilog yn Yfionydd Y post hardd happvs dewrddoelh b ar bawb a fioed hir i bych Grvffydd Gryg 462 Moliant Jeuan ap Einon [ap Gruffydd) Pwy sy o ry w / n / passio / r / iaith c saf ith garn sy fyw ath gar Jolo gogh 464 Moliant ^ mah Jevan ap Einion Ifan ddewr o fewn i ddawn d yn gadernid ir byd byth Owain (or Ifan) Waed ta 466 Moliant Madog ap Jevan ap Einion Pa wr ar happ pvr y rhawg e bid for ssad bedeiroes bydd Owain Waed ta 468 Mol: S' Howell {y f myall) ap Gruffith ai wraig A welai neb a welaf f a cbadw /r/ gaer iecliyd ir gwr Jolo Goch 470 Mar: Madog ap Howel ap Madog ap Ifan ap Eingan Mae oer gawdd Mair ai gwyddiad .... g oi fawr rwysc i nef ir aelh Howel Reinallt 473 Moliant ir Frenhines Elsbeth See p. 398. Wrth ddarllain coelfain celfydd h gwaed rhwyg bron icli cadw rliag brad Sion Tudnr 477 Moliant Doctor Hwyd a wnaed yn Escob yn Rhuddlan Rhwydd diball i rhodd dvw byw i vwcli oes hir chwechoes Aron. Rhys Cain 480 Mar: M'' W, Tomas o Garnarvon. See p. 410 above T maes trwm i osod traw k dvg fyd gwych yn / r / degfed gwr Sion Phylip 484 Moliant Tomas Madryn Vn gorau duw an gweryd I at henaint bwy i tynych Wiliam Kyn 487 Owdl foliant Harri Rowlands Escob Bangor O -wedd aurhydedd rhedant ,« o iawn bwyll yno awn bellenig Hinv Hyn 490 C. cymmod rhwng S' Rich: BulMey ai Arglwyddes o ran iddo drwy waith athrod i gyrry hi o ddiiortho.j Tr Eryr mawr ar warr Mon n ir gwiiion a ro gwared Richard Griffyth ofdn 494 Oivdl foliant Owen ap Sion o Gaergai Tr hydd tragowydd tir a gai o na bom awr hebod fy hynod hydd Wiliam llyn 498 Oicdl farwnad Sion Wyn ap Huw o Fodfel Pa erwin ryflin oer floedd p A grynnai /r/ boll fydoedd Morys Dwyfech 501 Cow: dychan a wnaeth Sion Gruffydd o Lyn i Forys Dwyfech i wnethur iddo ac i Forys Davies a W. S. Sion Grniffydd ais hen grafFwalch q oes awch a bar eisiav'ch bod Morys ap Jfan ap Eingan* * to wnaethai Fprys gowjdd or blaen dros Torys Davies a Wiliam Spicer o GamarfoD i ofjn cwch gan Sion Gruffydd . yn yr hwn meddai Sion Gruffydd ni ddarfasai iddo osod i lawr ei hoil gampav ef, nar gwyr dros pa rai yr oedd yn canv: a hyn oedd achos y cywydd vchod. e S7J30. L 162 MOSTYN MANUSCRIPT 145. 504 Marwnad Dafydd llwyd ap Richart o Rosgill . ISgS Beth siwraf byth sy wiriach a or dwr yn iach ar drwn nef John Philipp 508 Mar: Marged v} Humffre ' Amhredydd o Geselgyfarch gicraig Wm: Gruffydd Sion o Gastellmarch . 15§3 Troes duw gwyn oer trist ..... b yw henaid gwyn hoendeg wedd Morys Dwyfech 511 Manvnad Rolant ap Robert o Fylltheiirn . l6lO Gwae fl wrth gofio awen c yn fyw / r / ail nef i Kolant Sion Phylip 515 Mar: Mari gwraig Wm: Fychan mab Risiart mab Rhys 25 inches are left blank under the above heading by the copyist. First existing line : dwyn a wnaeth oer sowaeth son d dvw merodr enaid Mari Sion Phylip 518 Marwnad Sion Wyn ap Hugh o fodfel Trawyd foes mal tro dis fv e At Jessv nef aed Sion Wyn Rees Cain 521 Moliant Dafydd ILwyd Abad Glyhegicestl Mae / r / henwyr ai meirw / r / heini / hynaf oil heno wy fi tri ag vn trwy wiw gennad Gytto j r j Glynn 523 Moliant Huw ap Risiart ap Dafydd Gefnllanfair Pen tyrfa pwy / n / antvrfawr g chwi a hon hoedl a chynydd Wil: Cyntoal 526 Oiodl far: Huw ap Sion ap Ho: ap Gruff: o Lann Fendigaid yn Sir Feirionydd . 1511,. Ochhii' He cerir cowiriaid h am na adawe ddvw ynn Huw yn hir Wiliam TLyn 529 Oiudl far: Rob't Gr: ap Rob't Fychan o Dalhenbont yn Yfionydd . Plas hen Dibeu dirfawr ben darfv / r / byd i Dvw ban ddoetb diben ei ddydd Morys Dwyfech 533 Ymddiddan rhieng y Ihoynog ar bardd am fyw yn y byd Dydd da ir llwynog or ogof ^ ffarwel rhaid yin ffo ir allt Huw llwyd 536 A few notes in a later hand on Biblical Geography : Yn Assia y creawyd Adda &c. 537-39 Elank. 540 Owdl daith Clidro i Lwdlo A fynwch chwi Owdl cerddor .... ^ ni chafodd fawr yn ei cyfer Robin Clidro 542 Ymbil am genav milgi i Edward llwyd Lanelwy dros Hinv llwyd 1606 Hydref 6. Dydd da fynghar howddgar hy . . . . »» ymhob rhith yt bendith bid H. Salesbury 545 Owdl farwnad Cath y Bardd Gwrandewch Owdl chwithig .... '"' nid a fi fyth i gar caws Robin Clidro 648 Owdlfal y doeth y Bardd i Fachymbyd or diwedd (pages 549-50 are misplaced and follow 554). Gwilie a ddoeth arna/a ffawb aeth i glera . . . • " Caehir ap Edwin gynt nis medre ag ni wyddiad Noe hen banner fynghampe Robert Clidro EDMUND PEYS AND W. KYNWAL. 163 dd^n / 552 Owdl dychan rhi/w Berson caled Eurbarch im gyfarch Escob hael addwyn .... einioes ir Escob ai dadwisge Robert Clidro 553 f Critd : Mai a ddaeth yma i dwyn ]ffan hyd y nefoedd ^faii np ll'yn fyclian, tad Gruff: ap Jfan 555 A fynnwch chwi owdl cerddor &c. Seep. 540 aJoue. TLyma gywyddav a fv rhimig Edmwnd Prys mestr o gyl- fyddyd, a Wiliam Cy[nwal] prydydd parchedig : a chynnyrch y gerdd [a] fv fal hyn. Meistr JPrys a ganodd gyw[ydd'\ dros Rhys Wynn ap Jefan ap Gr: i [pfyn] bwa yw gwan gan W. Cynwal, 'rhmn a nacaodd or hwa fal i mae yn dangos, [y» ol^ vnwaith i addo. 557 Cyfarchaf lie caf orchest .... teiav Rhys ar tir yw hoi 560 Y cavw j n j y maes cry / n / y mwng wrth y fi cai i werth o lawl 563 O bu feirdd heb ofer ddysg . , . y bwa i Rys heb or wad 566 Y carw eglwys careglavr .... gad ymy fyw / n / gydymaith 568 Eirchiad wyf arch wawd ofer . . . cariad ym cywira d'air %^2 Y prelad hap ryw haelion .... oen da i ddvw mae / n / dy ddewis 575 Y cowirfardd cu arfod .... a thrafais nag wrth ryt'el 579 Y gwr Hen doeth gor Uanw dysc . . fwa sicr am fy sieced 583 Mae rwyd wiliam wr dilyth . . . ar did felly bid ar ben 587 Ymofynyd dylyd dysc .... tanfa llwgr tyn fy llygad 591 Gwn ddcall gvvinwydd awei; Uymwalch raor ddall a Homer 594 Y Mud ynom adweinir .... p bid towys hap yt oes hir 597 Wiliam evrfardd lem arfod . . dydd drvd a diwedd y drin 601 Y ddihareb oecld eirwir . . . no ad y gan yn dy god 604 Croch wyd Wiliam crych d'eiliad taera gwas rheitia i ti / r / g6d 608 Yr ail gwrthatteb yn gofyn i Wiliam Cynwal pain na ddoe i dy Syr Edtoart o ftaen y ddav ddewisol farnwyr Symwnt fychan a Sion Phylip. Cenais arch lie cawn i senn c&n a fagodd cenfigen ymryson mawr a csyd dygn boen a dig yn y byd Ed: Prys W. Cynwal Ed: Prys W. Cynwal Ed: Prys W. Cynwal Ed: Prys W. Cynwal Ed: Prys W. Cynwal Ed: Prys W. Cynwal Ed: Prys W. Cynical Ed: Prys 164 MOSTYN MANUSCKIPT 145. dylyn gwawd dielw yn gwaith dol Gynwal gadel gweniaith .... rhy gv oedd rhowiog i iaith . . . rhwygai sail rhy gas eilwaith OS gwr o nertli nis gwyr neb . . . ag OS dyn dangos d'wyneb. Hd: Prys 611 Y trydydd givrthatteb yn dangos fal y methodd W. C. atteb dym ar y gerdd fal i dylae SfC. Y bardd vwcliel berw ddychan a brawycbvs gais brochvs gan .... dangos ym well os gelH dyr'd i faes de-wi- ydwyf i Ed: Prys 614 f Hob: Wynn o Benllech yn llyn i ofyn casseg winav rygyngawg tros Sis' Ow: ap Wm: o Ardydmj Pwy ywr vndyn heb prinder .... b Robert Wynn hir barhaed d' oes Sion Phillip 619 Jofyn tarw i S'' Tho: Mostyn dros Gapten Rich: Gwyn a Hirdrefaig ym Mon—ioWos 627-28 are misplaced after 620. Y llowydd mawr gallvog .... c Yr hydd avr a rliodd oi werth Huw Roberts lien 623 f ofyn Bwa i Ddoctor Rolant Bwcle o Sii- Fon dros Morys Wyn ap Sion Wyn Y brelad iownfab Rolant .... d a saif tra fo Bwa a saeth Gruff: Hiraethog 625 J ofyn Miliast i Robert Wyn ap Cadwaladr or Foelas dros Sion Wyn ap Cadwaladr or Rhiwlas * Di annerch ydiw anael .... e ni bydd hwn heb fenswn fyth Will'm TLyn 628 f ofyn alarch ac alarches at Gadwaladr Piers o Faesmor dros Sion Owen ap Sion Wyn Pwy byw eryr pybyrwych .... / trown fawl tra uofio alarch Sion Phylip 632 f ofyn Moelrhon i Sion Wyn ap Utiw o Fodfel dros Wiliam Glyn o 'Lynllifon Y post ir liappus dewrwyn g ni cheisiwn ^wQ:\\ vwch Sion Wyn Hugh Pennant 635 Cowydd i ofyn milgi i Lywelyn ap Morgan o Benllech ILyvvelyn a Uiw alarch h am llowrodd im Haw arall Howel ap Reinallt 637 f ddiolch am bavn i Ddafydd ap Tomas Hir hoedl a fo im heryr i mowrdeg yw'r anrheg a roes Deio ap jffan ddv 639 jf ofyn crwth i Gyttyn Mredydd gan Wiliam ap Dafydd Mae ciw dinerth cydenog S diles Uei bo / r / nydolig Howel ap Tudur ap Jocws 641 Cowydd y ceiliog Bronfraith Y ciw eurwisc cowiriaith I ir gwr hwn ar gaer hynod Hugh Ceiriog 644 7 ddymyno ir fronfraith lonevthr cyngm- H. C. and daicad i Lyn o waith H. ap R. ap Dd: o Gefn llanfair. Y fronfraith gyfiownwaith gan m was mwynwych er fy smonaeth Hugh ap Rich: ap Dd: MOSTYN MANUSCBIPT 145. 165 647 Cowydd moliant ir haf a dycJian ir gayaf Prudd ydwyf parodd adwyth a ai- foliant yr haf eilwaith Hmv Ceiriog 649 Cowydd am fod yn esglvso y Beirdd Gwae ni / r / beirdd gan air y byd b mwy o avr siwrl ym bwrs Sion John Tiidur 652 / ofyn Meini meline dros S. Thomas Gr: (p Benyberth) gan ei gefnder Eob't ap Eisiart Gr: o Sir Fon. Y dulwyd baun daliad bvdd c a mawv glod am war gledion Morys Dwyfech 655 J ofyn march i Jthel ap Robert (o Degaingl Archdiagon) Rlio duw mawr y march blawr blwng d boyd gwir bowyd hir i hwn Jolo Goch 658 / ofijn march i Sion Gr: o Lyn dros S' Hiiw Brwynog Canaf i Benmeistr cannyn c iddo ef ond e foi dwg Gruff: Hiraethog 659 J ofyn march dros Lewys Syttwn gan Dd: Abat Glynegwestl Fwy sy ben yn passio byd f dan bwyth devnaw o bethav Tudur Aled 662 Hen gerdd i nattvrieth y misoedd Mis ionawr myglyd dyffryn g a dderfydd yn nydd ag yn nos Aneurin Waiedrydd 664 hen gerdd .- A. wawdrydd ai cant vtputo claruit A. D. 55'0 (!) Eira mynydd blin y w / r / byd h ydiw / r / ifanc heb gyngor 667 Sen gerdd : Taliessyn ne Maerglaf ap llywarch ne Aneuryn wawdrydd ai cant Eira mynydd gwyn tir pant t cysgcd bryn gwar a thalar 670 Hen gerdd : sensibly not attributed to any one. Eira mynydd caled grawn k ymhob diogelwch diiw fydd 672 jf ofyn Bivcled i m' Rob: Pilstwn dros i gefnder IVm: ap Jemxjont llwyd Y dyn ir bael dan avr hen .... I i ddav bwyth o dda bathawl Morys ap Jef: ap Enigan Q*Jb J ofyn !i o ychen gan If. ewythr dros Rys ap Dd: Pa wyr a gawn yn llawn Uythr .... rn ich nai daw ychen dvon _ Tudur Aled 677 J ofyn Ceiliog bronfraith ai gaeds [cage] i m' Huw Pilstwn wrexam dros m' Jfans Vn Duw gad hwn ni ad gam n a daed y w duw ai diylch Gruff ydd Hiraethog 680 Prognosticasiion doctor Powel archesgob Cymrv pen vstvs gwyr lien Cymbrv. Proctor or ddwy gyff'raith clochydd cyff- redinol dwy esgobeth llanelwy a — a llawer o swydde ■ yida hynny fal y gwyr Elis o fottrydan. Fo fydd hen flwyddyn ryfedd .... o Ag fellv i terfyna or llufr hwn y rhan gynta chwi a gewch y rhan arall o waith y Doctor coegddall o hyn hyd wyl-fihangel o bydd byw y Doctor Powel Sion Tvdur 106 MOSTYN MAJSUSCRIPT 145. 687 C.dresHuw Conwy iofyn march gan Rys ap Meredydd Ehodd fraisc a gair heddiw fry .... « Huw Conwy farch hacknai fydd Robert leiaf 689 fr hohi civtta heb fieng na rhawn sef meddw\d]od yr hobi a ddiharebwyd .... i garw drwst er a gaer drosto Sion Mowddwy 691 Cowydd moliant i wlad Lyn Ty di LJ^n nid tv dy liw .... c ag oes ith ddynion i gyd Morys ap Jfan ap Eingan 694 C. dros D' Elis i ofyn meini meline gan S. ap Rys o F6n Sir fon wen os rhifwn wyr .... J cair pwyth y main cair peth Diwy Gruffydd Hiraethog 697 J ofyn March i Dd: Abad Aberconwy dros Kynfrig Y pen yroed y pun ar liwn .... e gofyn dy wr ar gefii dy orwydd Tvdvr Aled 699 J ofyn March i Dd: ow.-AbadA. conioy drosJV.Ch:- or Penrhyn Pwy sy ben Powy,s o barcb .... / gofyn or Penrhyn y pwyth Tvdvr Aled 701 Diolch am fivcled i Lewis Man Caer-lydd fydd a cliylfyddyd .... g ar gledd avr Arglwydd ^rien Rys Nanmor 704 f ofyn cyllell Ddafydd ap Howel, cyllell Forestwr i dorri carw, Baslart ILe cyfiug dvrfing derfysc .... h OS gwyr hon ' ysgarrio hydd Rhys Goch 706 y ofyn cledde i Jfan Gh'iffith dros Jfan ap Robert (ap Mredydd) o yfionydd Vn wyt ai arf a wna tes . . . . i e i hvn fo ladd ^n ne ddav Jfan ap Tvdvr Penllyn 708 J ofyn cledde a dagar i Robert Wyn or Berthddu dros i gefnder Robert Wyn o Havod y Maidd Y Gwyn ifanc iawn afael .... h a dager ith gefnder gwyn Risiart Kynwal 711 Diolch am Gyllell Mr ne Baslart ILywelyn eryr gwyr gwych .... / o achos fy llawenychv Jolo Goch '714 J ofyn Gwn i Gadwaladr Prys or Rhiwlas dros Wiliam lloyd o Benniarth Mae Haw fawr am holl feirion .... m Wiliam ai tal annod teg John Philipp 717 Cowydd merch falch oiffryd ' Mafanwy liw liod .... n Mair a drwg mawr ir drych Madog Benfras 718 Vrhalenwr: Cefais o IToywdrais hydravl .... o henw serch y fireinferch fvrn „ „ 720 Herber o ddail gwiail gwiw p yn dvw oil bob dyn i nef Dd. ap Gwilim 722 Rho duw farf rydew foresc q lie noeth mwy no Uwyn eithin Jolo Goch 724 Jr Eiddiges : Mawr genym awr ag enyd >' i bwrn ai dyco yw bedd Grnff: Hiraethog MOSTYN MANUSCRIPT 145. 167 726 Cotvydd merch a roese ir bardd gae bedw Caru / r / wyf is cwrr yr allt « cae da yr hawg pe caid ai rhoes Dauydd ap Edmwnd 728 Merch feichiog : Y ferch wen fawr i chanol l> y hi yn y modd liwnw mwy llywelyn ap D'd Fychan 729 C Merch: O dduw ond trist yw nad rhydd .... c i dig ym ai dwg ymaith Gr: ap ffan ap IVn Fychan 730 Merch briod : Y ferch fwyaf a gara fi d dy gael oedd raid i gelv dy ganmol ferch vrddolwaed e dy fodd dos a dyddiav daed Tudur Aled 732 Merch briqd . Y ddya fwyn o ddawn fonedd .... / pared fvn enaid ^ j n. I iach „ „ 731 Cowydd yn gyrru y Ceiliog Mwyaloh yn llattai at ferch Y prior du per air dwys g ganv yn ol a genais H^l^o Keiriog 736 Y wawr feinael avr fonwes .... h tro ym einioes tra mynych .,, „ 738 Y fun dlws benfenaid lS,n i i gyd ai mawl gida mi Hugh ap Richard ap dauid 740 Cowydd dychan merch* Clodforais mewn cled faenawl k gwyl faddev ond gwael fowddyn 744 Cowydd merch a aethe yn lleian ag iw llenn hi ILe gwn gael oil i gan gwlad I nes i fed yn safadwy Gryffyth Hiraethog 74i'7 Y ferch wedi / r / glod a f v m a roddo i ti wra teg Robin Ddti 748 Merch briod : Gwae ni chly w eddyw iddi n hai hai hai ai hi yw hon Dafydd ap Edimvnd 751 Tri ffeth mawr i tra hoifir o o fin hon byddwn fyw yn hwy JLoivdden 752 Cerais dan hiic o eurael ^ or ail nef ar "ol yn nyn Howel Swrdwal neu ffan ap ll'yn fychan Cywybeu by Davyb ap Gwilim. 754 Y Ciliog serchog i son .... q adrodd a ganodd o gerdd 755 Pwyntiav afrwydd drwy / r / flwyddyn ..... r yn dowyll i ni yn diwedd 756 Y Cylynllwyn coel iownllwyth s er Uef a gwanwynwynt Uwra, 757 Hyder i gwelaf hil indeg t Ag annerch dy hvn genyd * Imperfect; 11. 17-18 and 41-42 are cut off by the binder; there is a blank pace at tlio end without signature. « 168 MOSTYN MANUSCRIPT 145. 758 My fi sydd devnycld dig i bydda o gwybyddir D. ap Gwilim. 760 Dydd da yt gog serchogfwyn . . . . , dygwn y ferch deg iawn fain 762 Cardda was cap [car] ddewiswyrdd nid yfydd neb ond ffor 764 Kho Duw yn n^^n rhaid i ni yn ochor y maen ni cbara mwy MS. 146. Cywtdeu and Odleu from the Glo^ddaeth Library. Paper; 11| x 7| inches; 510 pages ; written mostly in two hands — (a) pages 1-22 ; 335-406; 410-33 are written in an archaic style in the early part of the xviith century ; (h) pages 23-85; 101-33; 151-303 belong to the last quarter of the xvith century : other parts of the MS. are later additions, except the vellum leaf (pp. 305-6). Parts of this MS. are stained and the margins of the pages covered by hand (6) are in many places much injured by damp. Bound in vellum and labelled " Gwaith yr hen feirdd Cymreig." It bears the names John Eogers (p. 3) ; Thomas Owen (p. 236) ; Thomas Edwards of the poj'ish of yflon Llanrwst (p. 307) ; Eobert Williams (pp. 462 and 509) ; John Davies (p. 508). Page 1. Drvdwas ap treffln mab bre[nh]in denmark a gafas gan i wraig dri edcryn llwch gwin a hwynt awnaent beth bynag ar a archai i meistr. ag a bwvntied maes Ewng arthvr a drudwas a neb ddyfod ir maes ond nhw ill dav A gyrv i adar or blaen a wnaeth drvdwas a dovdyd y kynta addel ir maes ag fel iroedd arthur yn mynd fo ddoeth chwaer drvdwas oedd ordderch i arthvr ag ai Arthur ir maes o wllys da ibob vn o honvnt ag or di[wedd] fo ddoeth drvdwas ir maes gan dybio ladd or adar arthur yn i arch Ag ai kipiodd yr adar ef ag ai lladdasant ag yn entyrch awyr i adnabod a naethant a disgin ir llawr drwy nethvr oernad dostvra yn y byd Am ladd drvdwas i meistr ag y mae kaniad adar liwch gwin ar danav a wnaed yn yr amser hwnw i gofifav hyny ag o hyny ykafodd llowarch hen y destyn i ganvr englyn hwn : fo gafas drvdwas i drin nod angall ai dynged yn erwin vrddol o freiniol frenin laddodd adar gwar llwch gwin h. pyinthegkant foliant gorfoledd vnion onid pymtheng mlynedd hari wyn hir o wynedd aeth vwch law talaith a ehledd c. llyma rinweddav i keiliog : Myfi a goda fy denydd yrhain a elwir avr fentyll i gvro f ynghorflf i gyffroi f y nghalon i wsnevthu dvw &c . ystyffan fardd d. ymhall am honn / ywr dall ar donn &c. Anon e 4 dydd da ir llwynog or ogof .... ffarwell rhaid yw ffo ir alld {hugh lloyd) f 7 Kow: y krasv pan losgodd dd: ap gwilym odyn i dad pell i kerddais i geisiaw g am karthen din drosben draw D. ap gwilym 8 Kowydd i ofyn tarw howel if an ap Rhys gethin howel ewybr hil ifan ^* beth tra theg o bwyth tri tharw ifan llwyd hrydydd drvdwas ap treffin tria diwrnawd gan drallawd ag erddin adwy awnaeth ef gysefin adar ai lladdodd Uwcli gwin 3. Mil affedwar kant er maint fvr oed tair affedwar vgaint pan ddoeth rhisianl gard gowraint drydedd yn i fowredd faint MOSTVN MANUSCRIPT 146. 169 1 1 Owdl i syr rys ap fomas pan oedd yn glaf marchog vrddol or gardas avr drogan yfran yrwyf hwn i ben a i oes draw ganoes darogenwcli rhys naiimor 14 Y kae bedw : Manylgae fy mvn eilgoed b i vn ai tal mewn oed tydd Dd: ap edmivnd 15 pwy yw'r gorav piav r garon c dan i nawdd fenaid i nef Dd: ap Gwilim 16 da i Ihiiiodd duw dvll iownwedd d amen ag ni ddvnai mwy „ „ 17 kredaf i naf o nefoedd .... e amen ag nid rhaid vn mwy ,, „ 19 oesbrafE wyd iessv ysbryd f da fv i sioseb dy fyw siessvs „ „ 20 hanfo well i ti henferch g kymell ana hi r kymod „ ,, 21 dyfed a syned am symyd h i Ivddias hoedl fo leddir „ ,, 23 II ymddiriedwn / yw fawl kredwn i 5fvor gwynedd — a fragment. Dauid ap Edmund 25 Englynion by deio ap ifeuan dv pan lerthododd wadd ar nos ynydolig j ag i gorfv amo ddyfod i west gan vaint yr eira. " nid gwir, sypyn kyfeiliog "'in hand (a.) mab kadarn kadwaladr kydwelydd k a chwedi delych / tra vynnych trig deio ap Jeu: dv 27 Owdl ir tywyssog llyioelyn a las ymvallt lias Hew ffraw braw bryd addas I gwenwlad nef poed addef iddaw gniffyth ap Rynach a llowarch hrvdydd y moch 30 Kowydd i Owain tudyr " sy yngharchar ynghaer Ivdd " Gwddom dewi ag odde m yn Rydd i benn mynydd men Jeu: geihin ap J. ap lleision 33 Barnad Jiowell ap ll'n o von a mallt i wraig Y ddevddyn a ddiweddwyd n heb wanhay meibion howel Rys penarth 36 Y byd drwg i bedwai* bann o adref i wlad nef yn iach Howel Swrdwal 39 Oiodl i Rys TVyn : O Arvon ivon ar vrys naf . . . . p rrvgl glod rrys gorvod rros ag arvon Dd: ap Edmund 42 Owdl i ddavydd o dowyn Dewis wyd wr llwyd ar holl wyr .... q A roi doed o iessv ner hyd y dewissvd Davydd nanmor 46 Barnad i Rys o dowyn Dyn wy ni chais bod yn wych .... r dros gof betai deir oes gwyr Deio ap fetian dv 49 dvw dvw i ble Ir awn ai dowyn ai ble mae yma bla o dridyn mae gan rvffydd vevrig y gwdyn John owain, sion ^van, o evthyn C ab dauidd Vychan o tri a i ddiawl fel trai i ddvlyn | l^nn ar nos uyuolig.) tri xnWi Uedr tri lleidr llyn J {Howel Traiosnewydd aikantymhlas grufFydd 170 MOSTYN MANUSCRIPT 146. 50 Pwl vydd kerdd pob ovevddyn .... a dos ir nef dy siwrnai yw Dio ap leuan dv 54 [B]arnad llevkv llioyd llyraa haf Uwm i hoyw vardd .... _ b A chlikied yn iach levkv U'n goch ap meyrick hen 59 Owdl i Rijs Wyn o Dowyn Genav r glyn towyn minteioedd .... c yd yr aeth i glod odiaeth y glyn Dd: nanmor 62 Barnad tnerch i Rys JVyn Aeth hiraeth rrwng bronn a thoryn .... d J ddai yddyn / i ddvw ddaeth Dd: ap Edmund 65 ich llys iach llawn/wiw rys i rawn e a gwys a gawn / agos ged ath vudd wyth vael/o gvdd yw gael avr rrvdd wr hael / rrwydd y rred {Dd: ap Edm:) b. O god that made botli sea and land |j,^^ ^^ Hugonem Johne, J glue mee grace to mend my hand J 66 Henaint anghowraint a hiraeth .... g llywyo uaf hvuo nef i henaint (14) Dd: ap Gwilim 68 llyfr dwned dyved dyvyn .... h llywia ddawn ieddaw ddvw yw noddi (15) „ „ 71 Arglwydd kanon swydd vnnsyd .... i naf mon gloyw ddeon arglwyddiaidd (16) „ „ 73 Da ned ar i wared uev oror .... k hwy hvawdl ofwy vo hoedl Ivor (17) „ „ 75 f Rys TVyn : [Anodd bod hebod yn ynys dowyn] ... / II Or rhai nith garai heb wyth gwirod . . . ' . ni bo deheubarth na byd hebod Dd: Nanmor 77 y vvn glaer vwnwgl evraid .... m (geri ne) gwir yw irai fy mod (19) Dd: ap gwilim 79 y kylynllwyn kyvylion llwyth .... n gyssylltedig gair brig bron (20) „ ., 81 Dros eiddig : Y mab ai glod ymhob gwledd .... o Am wen yngod mae yn angall || (21) ,, „ 83 Y llavyrwyr : Mair a weryd i wirion .... p E,ai yn arwyr hwyr yn wyr da (23) gr: ap ho'l ap U'n vychan 85 Barnad syr Rys leuank ab syr Rys Hen ab Gurff: ab Edeneuet Vychan (24) auamyl i chwardd bardd barwn . . . . q ni Eydech gynt ar adwy Gvrffydd lloyd ab dd: Capplan 87 Of the Astrolabye — The conclucons of the astrolabye (25) \\ tell lowys my Sonne, I perceyue well by eertayne euidences ihy . . . . / abjlyte to lerne Scyence, &c ends: and if it be aftec y" middle of y'= daye set the degree of the sonne vpon the west side : 101 Goriichel ddiiw golochir ym hob va . . . . r Kael ym drigaredd a diwedd da (26) " Yspryt diito ai dyvot a thaliesin ae kant yn y ddivrekawd." 107 Y prelad iownfab rrolant .... s a salt' trafo bwa a sa[eth] ffrvff": hiraethog MOSTYN MANUSCIUPT 143. I7i 108 Koioxjdd i Meistr Rissiart bwlkylai Fwy biav llyfrav pob llys .... « dros yr hawk deiroes yr hydd (27) Owain ap ll'n Moel 111 Anodd ym vn hawddatnawr • . . , 6 pettwn i mynwu i mod (28) Jolo go} 115 (da yw bendith bardd duvv bendig &c.) Anon c 116 Merediidd marvv ir ydwyd .... d Lon a gaiff e hvn i gwr (29) Uowdden ] 18* Deincryd mawr ar led an kerain .... e a havl a ddattotai hyn Dd: ab Gwilim 119 karv ddwy kevaidd yw .... f gydg^rsk am bvn lygadgam Dd: bach ap Madog wladaidd {=:Si/pi/n Kyveilog) 121 Robert vwch riwiau Aber .... g ni bwyf rnsul heb venswn Gutto r Glynn 123 Marwnad Thomas ( ? mab Dd: llwyd), wyr Rhes wynn Angav chwerw ins; i chwarae .... h a mair os eircb Morys Wynn John Phillip 127 Y pwrs : Mawr ywr gair am y tairodd .... i fr gwr hael ar wraic ai rroes (31) Gutto j r j glyn 131 Mynnwn ymod mewn vn man .... k kwff evraid kaffo hiroes (32) „ „ 134 A list of the contents of some manuscript or book : — (1) K. E,obyn o wa[itb] G. ab Sevnyn ; (2) Kowydd y paun o wa: dd: goch ; (3) Kowydd Tarw duy ; (4) Kowydd y Tarw Koch o wa: bedo Philip bach &c ends with Ko. 73 (no entry). 135 Eniweidion ni wedynt . • . . I J mendith i blith iplas Gwilim ap sefnyn b. RRwyd yngwin rrydeg ener .... m j pwyth yttwy petliav teg K[ynvrig'] ap dd: goch 136 Vn ni fflyg er ofn a fflaid .... n arch ychen ar ichweched Anon 137 trwyr y tir ai geiriav teg .... o a gore rroi ir gwr ai rroes Bedoffylipp bach 138 Sion vychan hyd forganwg .... p lliwydd dillad Hoy ievaiuk Rhes Nanmor 139 Orie liydr yr hedydd .... q oni el i hobel heibiaw dd: ap Gl'm 140 Mon : Nos da ir ynys dowell .... »• a dwy einioes oi dynion L. Glyn Cothi 141 Ydeilais dy vry ar vryn .... s na chymmyn am ifun fyth D. ap Gwilim 142 Y gwr ar war y garreg .... t nid pab onid mab mair Gutto' glyn 143 Tydi amner tew dwymnyth .... u y graig rrag ofn dy grogi JLetvelyn ap moel 144 Ro dvw goed rrydeg ydwyd .... v llawen dal Uv oweu deiliaid „ ,, * Pages 118-26 are in later hands. 172 MOSTYN MANUSCRIl'T 146. 145 Modd elw idd wy ym myddyliaw .... a or rrai teg deg yn vn dydd Dd. ap G\rilim b. Jr hrawd llwyd : Howell vrddedig hoyw walch .... 5 drwssa brag dros i bregeth Jollo go} 147 A mi yn glaf er mwyn gloyw ferch .... c nog wy dioyr nog ederyn Dd: ap gwilim h. Melltith kler llei klower klych .... d ffiniwcb ar beddwch ir hain Gruff: ap IVn vychan 148 Kanaid ywr nwyf am kynail .... e dy obor vydd dav gowyd gain D. ap gwilim 149 Y mae llwdwn yoia llednoeth .... f trwy hafren llowdden a i llvdd Anon CrwYBEu AG Odled by Gutto'r Gltnn. 151 Kaliog wyd yn lie i koeliwn .... g gador gasf gidar gostrel GuttoW Glynn 153 Devbeth a red drwyr gwledydd .... h o dda yn y maes ni ddown mwy 155 SiefFrai ayf o saif ffraink .... "t keirw yn siep ar korn i sion also p. 250. 158 dd: o braffwyd broiFwyd .... k iw Roi yn ller henllys 160 Howel ni chyska haiacb .... I ni chwarddaf oni cherddy 163 llydan oedd gastell Edwart .... m tevlv nef ai talo in ion 166 Mi a evtbym i mwythic .... n tir fferm gvto ywr fiored 168 Dyn wyf doe anafwyd .... o taled diiw ni bydd tylawd hwn 172 Ni chair vstvs na chrystiawn .... p dyro i sion deiroes hydd 1 74 7" siyr] TV" Vychan* o raglan Sal Riigyl seiliaw Raglaii .... q gem ar wyr holl gymrv wyd 177 Mathewgoch: Pan sonier in amser ni . . . . r A gair Uoegr ir gwr llawgoch 181 Dwfr awen doe viir -wylaw .... s vv einion nef iw enaid 182 Davydd mae r beirdd yn dyvod .... t anhyfryd byd heb dy ben 185 Gynt yrhocd yn gyntaf rrann .... « ail i mab vo William ynn 187 Pwy sy geidwad teirgwlad hy . . . . v teiroes ar iad rroesser wynn 190 Mawr vv howel a mevric [Vychan] .... w aed i varw i dai vevric * " syr wiliam tomas y gelwid y gwr — y marchog glas o went y galwe rai efo " in a band dated elsewhere 1617. POEMS BY GTITTO'b GI.YN. 173 192 doe darviiv deav dervynn .... a gadii hil yn koed i hwn Gutto'r Glynn 194 ^ syr Howel vab Bat ap Jthel {Jo Lan Elwy). Pwyr mab Uenn ym hob llys .... b dan vaen dewi nev vevno 19G f dd: abad glyn egwest Mae eryr ar hell wyr llean .... c yn arva^ niaen ar vy medd 198 Marwnad TLywelyn Moel Mae arch yn ystrad niarchell .... d J rwyl a nef yw i rodd 201 ^ syr risiart gethin y mae glaw am a glowais .... e J Hew dv oil ai diail 203 Davydd brydydd a browdwr .... f J tri 'n vn ymylaen tren wyd 206 J gilio rhac i elyn .... g trvcai'edd ir tri gorav 209 Y dv hydyr or dehevdir .... h kollaist a Hoist kallest"^ wyd 212 Dyn traws vvm yn dwyn tros vor .... » ar i gwisc yra i gyscv 215 J Jeuan ap Einon Y gwrda o gywirddb .... Jt ^w tvedd vyry hyd dydd vrawd 218 Af ddiiwssul voddus aelwyd .... I o goed ta ef a gad hwn 220 Er trevlio pvnt yn Uvndain .... m nath einios natbaioQi 223 Kwngkwerwyr oedd y gwyr gynt .... n karw /r/ llai ar kwiigkwerw[r] llwyd 223 Awst y Has ynghastell i . . . . o a merch Jarll ym reichie hwn 228 , Y mae llwdwn yma Ilednoeth ... « dyfredd vo diwedd y dai 231 Maer tarw mawr or mortmeriaid .... « decved wyt dwc vyd iawu 234 Tyvodd gwr at ddavydd gam .... j. Jarlleth vwch or Hwyth vchaf 236 llwyddiaut ir tenant or tai . . . . g wledd yn iessii llwyddianvssaf 239 Y mesvr hicn . . . ni chanwyd or blaen Marw ddafydd val saeth im heseyrn t am hyscol pen keirddiaeth Marw dedryd nanmor devdraeth Marw dysc boll gymrv o daeth 6. Jarll esegks : llwyddiant drwy foliant i dryfailion « TU or Eif yn yr hyfel Anon 240 Dawns o bowns doe /n/ ysbeilwyd .... v Jarll oi vab arall a vo 174 MOSTYN MANUSCRIPT 146, 244 Ha[w]dd vyd heddiw i vwydav .... a hir aeth hagr hwyr ith ddygaf Gutto'r Glynn 247 Jrwdkneiff: yn drifEeth ith wnair rvffvdd .... h trifEwyth i vaslart RiifEiidd 250 Seffray a yf o saif ffraingk See p. 155 ahove. c 253 Dychan : Guttvn y glyn a fv glaf . . . i rroi arall y rowran Syr Rys d 255 f syr Rys : Gwae a gynhaliodd i gyd .... e dan y gyst a dwyn i gaii 258 Mae dawn diiw im dyn diwael .... f Gware ynos a -wna / n / gwr ni 261 Sieffre KyffynrVerBvva piavr owron .... g heb vanedd ni bwyf yno 264 A oes vn plas yn siampler .... A A brawd yr iarll biavr drych 267 Bronn draw bier enw a dric .... i ar elen ai heirioles 270 Deliais o glwyf a dolvr .... k pren per yr haelder ai roes 273 Duw a roes ym o dir saint .... / siars na inach syr sion mechain 275 folo tvthiodd at ^thael .... m trvnio a attor anedd 278 Roi ty /r/ wyf vry ar y vronn n mae mendith am y maendo 281 Yngred pe gallwn redec .... o Tj / V / beirdd a ffoed hir y bo 284 Mae im kefyn os pythevynos .... p Ai gwledd hi a giliodd haint* — end wanting. 287 Mae vn keidwad mewn kadair .... g modveddef mevdwy viiyddaf 290 Uys rrydd ym y sydd ansoddav llii daly .... r lie / r / hoed lies drioed llys rrydd 293 Prelad ar yu gwlad o glwyd i ddyfrdwy .... « vn diiw ath atto i lowior wlad 296 odl i dd: ap tomas ap dd: ap IVn o dyhevbarth llawen wyf implwyf am plas diofal .... t yw yn maeth an llvniaeth an llywenydd 297 A ydeilo hvdoliaeth .... u pen kenedl penaic kwynedd 300 Tri llii aeth i gymru gynt .... v kymyrv a dry yn dy raid 304. " the charges .. . spent for my stable " being 4 items of 3/4, 3-/, 5/-, 2/7. b. Val dyma val iroeddid yn dal Tomlanereb a henwe y gwji a oedd yn i dala ardreth ar ben pub vn. deilied Tomlantich ardreth gwas y brenin yno . . pedwarvgain vi* \n]'' ardreth John wyttmor o dir oonach - . ij" ardreth Owen ap Tud: vychan - - . xv' &c. * The last seven lines of the Cowydd on p. 166 follow here. MOSTYN MANUSCRIPT 146. 175 305 Hir i bu ruffudd ruddbar .... « ymgais ni wn i amgen Rhys goch 307 y mab ai glust ymho[bj glann .... b lluddia drai.s Haw dduw drosoch — imperfect Lewis mon 309 y rrisswr hir i assen c val ais oedd i velwas hen, &c. — imperfect „ „ 311 silien ith gadw Syr bened .... d ar wlan degwm y leni Tudr Penllynn 313 Diwedd hen yw r vargen vav .... e nag wyu i genflgenwr Gutto' glyn 315 Mis ^onawr myglyd dyffryu ■ . . , / hi a ddevvydd yiiydd ag yn nos 318 Yr bavl deg ar vy neges .... g f gynal y morganwg Gi': llwyd ah dd: ab Einiawii lygliw 321 y karw serch y kywiriaid .... h dy gar a ddieilch dy gwn fev: ap Tudr penllyn 323 Dart arglwydd herbart baham .... i vn klo I V I king edwart yw / r/ herbart hwn L. G. Cothi 329 Marionad Amies merch ssion ivynn — imperfect Oer yw dylyn ar dalaith .... k J annes ***** 332-34 Fragments only of these pages are left. 335 Moliant grvffydd ap nigkolas grvflfydd ar ddevi-ydd wrawl . . ., . • I gadv arglwydd gardd gridiol rhys llwyd ap rh: ap rhis' 336 f S. koetmor {pan vw n Rhviiain 11^11 . ef a vti variv ^4S'4) a byth wlad heb iaith lydaw .... »t hael pedr ai helpio adref Ho: reinalld 336c y ifan amheredydd ap tvdvr o lanfor ymhenllyn ystondardd berer arg: herbart yn tnaes ymanbri ifan wrol fanerwen .... n kan y gloch kynig i ladd tvdvr penllyn 338 Mar: d. nanmor, deio ap if: dv, tvdvr penllyn ag if: devlwyn lladd pen gwynedd o ganav .... o a gair gobaith faith a fydd Howel dd: ap Jeu: ap Rys 342 Marwnad Gwladvs verch syr Dafvdd gam Y seren o efeni .... p i dewiswii dewysawg lewis glyn hothi 343 y ofyn march : tyddyn avr vt a wedda q tvdvr wyr dvdvr wr da . . . . nid oes arian am dani nis rhydd dyn onis rhoi di gr: ab ll'n fychan o lysfaen 345 Kywydd yr owen [= Yweri] O gwnovthvm er gwraig neithiwvr .... r yno i dof inav dafydd Dafydd ap Edmond 347 Kowydd i ofyn heddwch gwyr kaer einion ymhowys Addaf pridodd dir pradwys .... * mwy bowys im bowyd lewis mon 349 Y keiliog : gwae a fo ag arno gvr .... t vm gael un dyn itn gwiliad ^etc gethin ap J. ap lleision 176 MOSTYN MANUSCRIPT 146. 350 J owain dion : y gleisiad fwnwgl asvr .... a gael dvw a gweled owain howel dd: ap Jeu: ap rhys 352 J dd: ap gwilim o Iwydiarth ymon ag i ojvn hymod i fam fo awn i wynedd yn vnion b a mon roed iminav yn. rhydd tvdvr penllyn 353 Cowydd i geisio heddwch S' Edward Stradling Pwy y\v / r / vn syr ir prins Harri .... c af vnwaith ne ddwyn fenaid Lewis Morganwg Cywydeu by D- ap Gwilim. 355 a mi yn glaf er mwyn gloywferch .... d nag wy dioer nag ederyn D. ap Gwilim Zbl gida ag icir i kai dy garv .... e i fynydd ni wybudd neb 358 y fran dreigl wman draw .... f i drais oddiar y kae draw 359 kyrch yr edn di aflednais ... g er ysmis eres ymyw 361 dydd da yt y gog serchogfwyn .... h dygwn y ferch deg wen fain 363 yr wylan deg ar lanw dioer .... i fy nihenydd fydd y ferch 364 teg forfvdd tegav evrfalch .... k kymod liw manod a mi 366 kariad ar ddyn anwadal .... ; barn iawu rhof a gwawn i gwedd 367 keisio yn lew lieb dewi .... m er ai keidw evrog hoywdal 368 digio irwyf am ail ewyn .... n i gysgod wybr i gysgv 369 echenaid wedii aflednais .... o evthyr morfydd im dihydd dyn 370 gorllwyn yrwyf ddyn geirllaes . . . • p yn oes bvn ddowod nos byth 371 dysgais ddwyn kariad esgvd &c. (II. i-is.) See p. 373. q 372 fal i roeddwn fawl rwyddaf .... r amen am wlldio fy mvn 373 dysgais ddwyn kariad esgvd .... s kowir ni mynegir mwy 374 kynar fodd kain arfeddyd . . . , t nith yrbavl vnwaith ar hon 376 hoywdeg riain am hvdai .... u na bvn na dvw sadwrn byth 377 yrwybrwynt lielynt hylaw .... ^ debre yn iach da wybren wyd 379 mwynddyn dyred ir manddail .... to yn rhydd ond ydydd ar dail MOSTYN MANUSCRIPT 146. 177 380 Mar: dd: llwyd o aber tanad a Reinallt gr: ap hleddyn Dav wr hwnt fal blodav rhos .... a yn i t'addav /n/ nef vddyn Jeuan ap tudvr penllyn 383 Moliant Reinallt gruff: ap hleddyn Nos da Hew onest llawen .... h ef a fyth fwyfwy weithian Howel Cilan 385 J sienkyn amrhed: ap Rhys dvpanfv gareharor yn ffraingk Och wyr am y karcharor .... c mair »i dwc or mor i dir Deio ap Jeuan dv 387 Gruffvdd beisrvdd bowvsran .... d a gwin yn nanav a gaf Tudur pennllyn 389 F kelioc : T krair vwch law / r / glwydiair gled . . . . e desgant hoU bradwysgerdd hvw arwystl 391 J henaint : gwae a fwriodd gof oerwas .... f ith wlad teg ith weled ti iefan brydydd Mr 393 Owdl farwnad y prins arthvr Uewod orfod dan vn baich .... g brwydr llewod briwder llowiawdr Rhys nanmor 397 Marwnad gvto r glyn yn iach awen na chowydd .... h gwledd ddvw ai arglwyddiaeth gvtvn owam 399 J ofvn march : ymae neithior yfory .... t y gwyn moel vn gwanwyn mwy tvdvr penllyn 400 etto : tri gorwydd er ysblwyddyn .... k dyro eto ym droterth „ „ 404 Kowydd y gwalld = ystordyn medd-dod doe gwelwn karwn bei kaid ... I da i trig avr ar befrf rig bvn Jeu: ap Rhy-j, ap J. llxoyd 405 dychan i dvdvr penllyn — imperfect. glan dvdvr gloew wyndodeg .... m somai yn ddifai ddwyfoch ***** 408 Mar: Harri vij: rhoed davar ar Harri .... n harri sydd hiroes iddo {S') Dauudd trefor 410 Madog ambadog gwr hynaws .... o kaw[s] tew o laethfain kaws tylwythog deio ap if an dv 413 Moliant grvffydd ap nigkolas Wrth ddechrav am swyddav .... n hvawdl y fro a hoedl yw frig Howel dd: ap if: ap rhys 415 Marwnad Hari sunt Hari sant hyf yw r oes hon .... q bid dy nai (H: 7 :) ar y byd hwn oil Gr: ap dd: Vychan 417 T gwirionllwdn teg, rhownllaes .... r a rein heddwch ir enaid ffoiogk prys 421 Moliant rhodri ap Owen gwynedd—see also 434. dymgwaddoles dvw dyfyn bwylladoedd .... * yn dragowydd antraghedig gwalchmai ap meilir 426 Antvron davar antvron t Ampryflef donyef dynyadon .... yn avr goryf yn toryf antvrion andtvron davar antvron ILowarch prydydd y Modi e 87130. M 178 MOSTYN MANUSGEIPT 146,.. 429 ardwyraf hael o hwyl aches .... -a o foli rhodii ryodres Ejowarch prydydd y Moch 434 ardwyreaf naf vt neirthyeid .... 6 athro ked bych kydfrawd a saint „ „ 438 Marwnad Owen gwynedd I. ochaf ddvw o ddyfod llaith .... c di fvner vcher ag echwydd donel ap llosgwrn mew II. Arglwydd grist kvlwydd kalon .... d nad mal kerdd dvkvn sein erwin son 446 f feihion owain tvdvr a edmwnt iarll ritsmwnt a siasbar iarll penfro Jashar dvwgk y bedford wedi hyny y ddevwr arglwyddiaidd .... e i gadw aelwyd gadwaladr Dafydd nanmor 449 Englynion i bont Ian rwst l636 pont faenwaith dramaith i dramwy .... f Ax iawn grefft yn bont wen grair Jfan John 450 Marwnad Davydd ap Edmwnt J bardd gwell nor beirdd i gyd .... g tj dvw a gaiff tad awen ffvtyn owain 452 kywydd i ysgraff borthaethwy y fFeri fawr i flair fon .... h porth iessv ir porth weission syr davydd trefor 454 kywydd kymod rhys ap einion fychan Rhys a gynail rhwysg einion .... i nessa i fair a nes a fo ifan llwyd brydydd 456 Kywydd i dd: ap siaingkin o gareg y walch dvw i gynal dy gynydd .... k kymer di o myni mwy ifan ap grvffydd leiqf 457 Kywydd i rys amhredydd ytj ni fFy oddiar y fPordd .... / Iwyr a rhwng lowri a rhys tvdvr penllyn 459 Kywydd i ofyn gwregis syr wiliam tomas a raglan J ddraig bob arynaig bobl .... m ar gerdd ir marchog vrddawl Mhys goch or yri 462 Y marchog glas o went — see p. 174 above. ssathrodd aer seithradd wryd .... n ag ynill y morganwg ll'w'yn moel y pantri Cywybeu I Owen Glyn dwr. 465 Mawr o symvd hvd hydvr .... o myn fy fEydd ryw ddydd a ddaw -folo goch 470 eryr digrif afrifed .... « ar glod ir marchog or glyn gr: llwyd ap dd: ap einion 473 Myfyrio i bvm i farwn .... q ag vnllaw yw am gynllaith folo goch 475 T gwr hir nith gar harri .... r dwg ni on rhwym dygn yn rhydd „ „ 477 Kefais er na fedrais fydr' .... s a chwnkwest hors hinsiest hen Jeu: ap By: ap J. llwyd 479 Addewais yt hynn ddwywaith .... t a ffier Uys hoff y^r I r I He folo goch MOSTYN MANUSCRIPT 146. ' 179- 482 Moliant Jeuan ap einion ap gruff: o yfionydd Pwy sy o rym passio / r / iaith .... a saf ith gain sy fy w ath gar folo goch 484 Marwnad gan gwilim ap sefnyn yw hlant Wrth edrych galarnych gael .... f> natvr kerdd fy nwyn atvn giv: ap sefnyn 486 Mar: Jeuan gethiti ap Jeuan ap lleision yw blant Duw oferglwy da farglwydd .... c ith wlad dvw ith weled ti Jeuan gethin 489 Kowydd a gad ar fedd gronwy vychan Prvddlawn ydywr korff priddlyd .... d heb orfifen a men fab mair Anon 492 An indecent Englyn. 493 y mae gair ym o garv .... e hirwallt ir sawl ai harwain Dafydd ap edmwnt 496 J * * * ag ir karcharorion ddaliwyd yn y maes ym henal Dydd egr faes Diwedd oer fu . . . . / ar graig fawr yn for groeg fo Gwilim ap Jeuan hen J feibion Jeu: vychan ap J. ap adda a fwriwyd yn i karchar 498 Duw a roes nid yw resyn .... g a men heb gynddrygedd mwy Rys goch glynn Dyfrdwy 500 mawr yw dy wrthiav r awron .... h kai glod am ddyfod ar ddav Gruffydd nanav 501 K. kymod : Gruffydd o ddolydd alwen .... t ai kred mae kowir ydwyf Howel Kilan 504 fior ydoedd oi frodaur .... k f dy ifor hael i daw David ap Ghnilym 506 einglynion i ofyn ffaling band owain wyn rofyn o wresawg .... I flaenav foth iawn folienir hvw machno b. englynion i mastr robert wyn mab syr John wyn pan oedd yn glaf or kief yd i bv farw rhoes dvw tad godiad teg ydyn .... m ach rvwm ar nych hir ymaith hvw machno 507 englynion anaed i Ivn gwr ar farch oedd yn y gwigav yngwedir ar gwr oedd hvw machno mwynwr yw r garddwr yn y gwydd .... n mawr wych i dwf a march daii ifan Johns b. Englyn i angharad law arian mam, ifor hael hawdd fyd wawn wryd wen eirian ynghaer o angharad ferch forgan &c. Anon 508-509. A series of Chronological Englynion to the Kings of England from William the Conqueror to Edward V., attributed res- pectively to (1) grvffydd ap yrynat koch, (2) bleddyn ddv, (3) kynddelw brydydd mawr, (4) llywelyn fardd, (5) dd: y host, (6) madwaith hengrys [sic] o ial, (7) llewylyn ap hwyrnerth, (8) gwilym ddv o arfon, (9) ssypyn kyfeiliog, (10) llygad gwr, (11) ifan brydydd hir, (12) gwilym ap ifan hen, and (13) howel ystoryn. u 2 180 MOSTYN MANUSCRIPT 147. MS. 147. Cywybeu AC Odleu from the Cors y Gedol Library. Paper ;' 10^ x 6f inches ; 726 pages ; bound in white vellum. Pages 1-554; 559-614 ; 616-638 seem to have been written between 1599 * and 1637 ; the remaining pages belong to various dates between 1637 and 1686, except pp. 711-725, which belong to the xviiith century. " John Myddleton Esq'' is the truw owner of this Book," and the signature of " Anne Towrrbridg " occurs many times (pp. 281, 387, 396,453, 622, 690, 705, 726) ; "Robert Parry 1686" (p. 705) ; " Robert Wynne 1696 " (p. 565). The Manuscript seems to have become the property of ^euan Brydydd Hir, as attested by the foUowino; inscription: "W™ Vaughan ] Cors y gedol | 1772 | The 1 Gift of E. Evans." The dates after some of the authors' names are not reliable : they are only approximate at best. According to the foliation eight leaves are missing at the beginning. 1 II kanmlwydd oeddent hwy yn vnawr .... a kefyn gweilgi kafnav gwelwgoed Ithel ddv 2 Kowydd i bais o vendithion Howel wyd syw hael hyd vedd .... b trevlia / r / wise trwy lawer oes Rys goch glyn dyfrdwy 5 J ofyii Gwnn : Y karw iyfank yrafwych .... c dre vo gwnn wrth dref a gwal 15§0 Sion tudur 9 Kowydd dros sion ap Edward ap Rys i ofyn wdkneiff i gr: ap R. ap dd: ap howel l/gSO Y gwr o rys geirwir wyd .... d el dayrwy yr void evraid Gutvn Owain 11 J howel ap Rys ap dd: ap ho: i ofyn hytheiaid dros dd: ap Jev: heliwr wyf hely ar ravael .... e aed i gar a dav o gwn Gvttyn owain 13 K. i ofyn gwalch dros John pilslwn i mast' hv" morgan Y gwr lien gar hoU wynedd .... / galwaf yr haelaf ai rhydd Gvttyn owain 16 Y dyllvan : Uawen nos iav llvniais oed .... g yno i bo am ofni bvn Syrr Sion leiaj* 19 Kowydd i ofyn milgi dv i lywelyn amhorgan llywelyn vnlliw alarch .... h am llowrodd im Haw arail howel reinallt 22 Ypwrs : mawr yw gair am y tair rrodd .... » ir gwr hael ar wraic ai rroes Ghitto or Glyn 25 jf ddyfalv jrj klok : kynnar vydd kan arfeddyd .... i nith yr havl vnwaith ar hon D. ap Gwilim 27 Kywydd wil ortnes i ofyn dagr ISOJ/. mae herwr yma i harri .... t moes dager vrith gostogyn Rys ap ll'n ap gr: ap Rys o emyl kroesoswallt 29 mae vn keidwad mewn kadair .... *n modveddav mevdwy fyddaf Gutto or glynn 31 Y kardie : duw a weryd i wirion .... n nev yn ardwyr hwyr yn wyrda Gruffydd ap Jevan * " D"" ap Gwilim medd arall " in B, Simon's autograph. MOSTYN MANUSCRIPT 147. 181 34 Tydi r gwynt tad eira ac od . . . . a a chan owdwl ychenidiav mredydd ap Rys, 1!^0 37 Kywydd i gvtto or glyn o dybied i foddi fo Tristach yw kymru trostyn .... b y naill i dduw ai / n / Haw ddiawl U'n ap guttyn 39 Atteh : mae llif oer mae Uiveiriant .... c i von try venaid traw Gutto or glyn 41 Kowydd i ofyn y tarw Itoch . 11^30 Edwart ai wyr ai drwyr tan .... d ond chwant tad ychen kochion teg llowdden 43 fr hae : ^erwarth drvan ddioerwas .... e rew ne eira ar vron aravl jfolo goch 45 jf ofyn tarw dros gr: vychan i reinallt ap gr: ap bleddyn Tair annerch i ti reinallt .... f eryr y twr er y tarw Tudur penllyn 100 47 fr abad davydd o Ian egwystl mae poen ym a hap enyd .... g troi amod y tri ymaith Gutto or Glynn 50 f karri gruffydd (o Euas) y dv hydr or dehevdir .... h koUest a roest kailestr wyd „ „ 53 K. dros Sion evtyn i ofyn korn hela i sieffre koetmawr Sieffre a ^f osaai flfraink .... t keirw yn sied ar korn i sion Gutto or Glynn 56 K. dros sieffre hyffin i ofyn dav vilgi i Rob: ap Jevan vychan Eobert vwch rriwiav aber .... k ni bwyf vnssvl heb venswn Gutto or Glynn 59 ^ ofyn milgi dv : Tyfodd yn rryd tav ofwy .... I ddiaink o rrodia ddaiar ? dd: lloyd ap U'n ap gr: 62 Kywydd i ofyn march i ruffydd pennryn J Gwr vngorff ag iorvs .... m oes dy ddvr dros dy ddewredd Guttyn owain 65 / ofy7i march dros hvw ap mad: i dd: ap mad: ap Jolyn dewrder rroed i wrda rrawc .... n er i vwyn i roi venaid Tvdvr Aled 68 Jr bad: doe i bvm mewn man ar lanerch .... o ai gweled gwaith gwaelod gwy hvw arwystl 70 Jr pwrs : Tydi amner tew dwymnyth .... p y graic rrac of n dy grogi U'n ap moel or pantri 73 jf ofyn wdkneiff dros John hanmer i gr: ap Rys ap tvdvr yn driffeth ith wnent rvfEvdd .... q trifEwyth i vaslart rvffydd Gytto or Glyn 76 Kowydd i ofyn kledde i mathew pilstwn y Hew main a Haw ymwanwr .... r bid teiroes yn deinioes di Gyttyn Owain 78 Kowydd dros sion ap Elis i ovyn bwkled i sion pylstwn yr vrddol a ganmolwn .... s oes yr hydd dros y rroddwr Gyttyn Owain 80 yr eglvr bavn ar glaer bais .... * a dwg wen o dv i gwr davydd nanmor 182 MOSTYN MANUSCRIPT 147. 82 madyn ronwyn ryenwir .... a yno am wen yr ymwanwn Rys Goch or yri 1^20 84 fr llafvrwr : pan ymddangoBso try w dro rrydd .... ft a Haw vair dros y llavyrwr j^olo Goch 88 Y kelioc : y krair vwchlaw 'r glwydiair gled .... c dysgant hoU byradwysgerdd hvw arwystl 1350 92 jf ofyn ysclatys dros s' gr: ap eignion i ddeon bangor Eoi ty yr wy vry ar y vron .... ^ mae niendith am y maendo Gytto or Glyn 95 y bengloc wystyn heb vn glod .... g ystyr dy ddydd na fydd falcb ll'n Goch ap mevric 97 Tydi y kariwrch ffwrch ffoawdwr .... f dy groisi bryd y groessen davydd ap Gwilym llfiO 99 y Gwyddelyn vydryn vwydrefr .... g ys vaw diawl assw fy dy iaith Jolo goch 103 Kowydd y Gwregis — rrai ai geilw Kowydd y ddraic y ddraic babyl arynaic bobyl .... k ar gerdd ir marchoc vrddawl Rys Goch or yri 107 Yklaf: Gwae a vwriodd gyverwas .... i ith weled iluw ith wlad ti Jevan hrydydd hir 12,50 110 fyngwinev farch fwngnwyfys .... h yn kynnal ar lann konwy Sion tudyr 15§0 113 Kowydd dros mredydd ap gr: ap edneved i ofyn march ir abad sion {ap Risiart o Lanegwystl) yr arglwydd rrwydd or rroddion .... I dros y march deiroes a mwy Guttyn ywain 116 Kowydd i ofyn march i Jihel ap Rotperi pwy in mysc yn pen masgnach .... m, wrtho ef am diwarthaf folo Goch 120 K. dros John hanmer i ofyn march i gr: ap R. ap dd: ap ho: yr eryr hael o ryw rrys .... » yr hydd yw vn or rroddion Guttyn owain 122 J ofyn alarch : howel adda Lael oeddwn .... o berw /r/ korff a brig koed Gr: ap howel ap tudyr . 12,50 124 Kowydd wil dafi amfeddwi y gwr ai sserch ar gwrw .... p i hwnnw meddw amen ali ai kant l600 127 (Dyfod at Wiliam ap dafydd, ir dref &c.) Huw Machno q 128 Medd-dod : nid bwrdiaw He daw vn dydd .... r a fydd ir sawl a feddwo lewis glyn kothi 130 Yr eira : heiniar aredic hynywyf .... devddyn ni bwy hyn no hwy IM Goch ap mevric 12,00 134 Mol: Rys {ap lefan ap ll'n Chwith o Chwifren) a dychan i ddikwn {o Bemertwn y Pen Justus) o dduw j'rrawc a ddaw rrys .... t a chwery Eys ni char hwn ^ev: ap T. Penllyn . 12,Bo 136 7 "/y" tarw dros Rydderch ap Rys i sion vychan Sion vychan hyd forganwc .... u Uiwydd dillad lloe iyfaink Rys iianmor . 1^6o 140 Y draenllwyn glas vrddassawl .... v a cherdd kyn farwed a chi davydd ap Gwilym MOSTTN MANUSCRrPT 147. 183 141 ifvor Gwyuedd ^or Gwinav .... a ai kred mae kowir ydwyf Howel kilan . I/^^O 143 Ymgais mynd i drigo at arg: herbart yn lie howel ap dd: mawr yw dysk yno maev da ... . b ir venis yraf innav Gutto or glyn 146 atteb yw nakav : Eyf edd ydiw yr arveddvyd .... c o daw rrac hir drigaw hwnn Hoi: ap dd: ap J. ap Rys 149 Ymddiddan byhwman hwyr .... d kystal ag ef kais dal gwyl folo Goch 153 anvon a wynaeth rriein verch .... e kar imi karv y mae D- ap awilym 166 Yr havl dec ar vyneges .... / i gynnal ymorganwc Gr: llwyd ap y haplan . 11^60 158 J ofyn march : Maestr morgan ef ai vaner .... g i gael gan Rys a gwilym Lewis glyn kothi . -1^50 161 Kowydd i ofyn march {i JFwg Salbri) deon llanelwy pa wr ymhais abram hen .... h Road duw yt yr het o ^fork gr: ap Jev: ap ll'n vychan 164 Kowydd i ddiolch pwrs i ddeon bangor mynwn ymod mewn vn man .... i kwfF evraid kaffo hiroes gutto or glyn 166 Kowydd hiraeth am syr Rys hiraeth a wnaeth ym neithwyr .... k ni bydd ar ni bo eiddic mredydd ap Rys 169 f ofyn bwkled dros wm/ffre kinast i rvff: ap ho: ap Morgan y gwr addwyn gwreiddwych .... I dy nai ath rodd don ith raid Gyttyn owain 171 Kowydd i ofyn Gwalch . 1^30 Pwy biav llyfrav pob Uys .... m dros yr hawk deiroes hydd Owen ap ll'n y moel 173 K. kymod rrwng gr: hangmer a Roister ap sion . 14§0 J ddevgar foneddigion .... n y rrain fal i bvr hynaf howel kilan 176 Kowydd i ovyn dwy gertwain . 1560 y ddav ossawc ddewissawl .... o at Iwyddiant ai tal vddyn Wiliam llyn 179 y ofyn dav alarch dros Siankin llwyd (? by deio ap fevan dv) Tomas ondras y wiwdref .... p feleireh er dengmeirch y dvg llowdden 181 y dabler yn i dyblig .... q i phwyth er kael i phoethi Marys Owyfech 183 Kowydd i ofyn gwalch dros W hangmer i syr Robert person llan vylling 149O Pwy a rann gwaed y pren gwin .... r ,s5>,v>\ amgylch havl am y gwalch hwn Tvdyr aled 185 ^ ofyn march i dd: llwyd ap ll'n ap gr: dros Robert ap Rhys Powys Iwyd pwy sy wladwr .... s o chair at y verch hirwenn Tvdyr aled 188 Kowydd i ofyn 4 bwkled i 4 mab Elis Eutun dros Siancyn ap Howel Feirionydd bwriwyd help ar y bryd hyn .... t bid ar vn bedair einioea „ „ 184 MOSTYN MANUSCRIPT 147. 190 / ojyn tarw dv dros arglwyddes or pevtyn i lewelyn amhorys ap Rys ap adda o Ian gvrig Pwy ywr enwog pvr rinwedd .... a fydd meirch ag Eleirch a gwin Kad' ap Rys trefnant 194 Kowydd i ddyfalv pibydd o sir y fflint devthvra ddvw sul diwaethaf . . . . _ 6 iddi Eilweith na ddelwy lewis Glyn kothi 195 K. i ofyn march ir abad o aberkonwy dros lewis amhadog Gidag vn a geidw gwynedd .... c ferch deg o bai farch yw dwyn Tvdyr aled 198 balcli yw llowdden y leni .... d o ymdagv mi ai dygaf howel sowrdwal 200 Atteb : erchais varcli dihafarch dv . . . . e dros i fost ar draws i farch llowdden 201 / ovyn honger i wiliam gilbert o gaer einion dros sjT gr: Johnes pexson aber hafesb y Gwr hael a gar helyat .... / gaiin y gwr i vgain gwerth Jeuan tew hrydydd 204 hawd amor glwysgor glasgoed .... g devddrwg am i wladeiddrwydd davyddap Cfwilim 205 Kowydd i lewis vyehan or ysdog lewis vyehan ymwanwr .... h bod y wch air y byd ich ol owen ap llywelyn ap j moel 207 Kowydd i ovyn korwgl i Sion Evtyn hen meddylio i ddwyn o nwyddiant .... i a gwir ddychan fydd Bran rrai fevan vyehan 210 Atteb : ystod hir ystad hoywrym .... k dros fod yn ddi byagod byth Mredydd ap Rys 213 ILwyr adwyth fu mhell rodiaw .... I kly wais gerdd o fewn klos gwydd seim oswalU dros y meissydd .... e dyf y main o daf mwy Rys brychan 2\S f ofyn karw gan Rys ap gr: ap Aran o veirion diir yw Rhys i dori Bhon .... ' m nag or Uys n6d rhys ai rhydd Rys Pennardd 217 Backws : wrth rodio mydr weithredwr .... *» keisiwn nef man kyson oedd John phylip 1S§0 220 Diill a thorriad llythyren o y sydd gan Bithagoras hen .... in diiw ir archwn yn dwyn „ „ 223 K. y deu beth ar bymthec diball ar ol Marsial ddoeth Gynt yr oedd gnot ar addysg .... p y diweddaf or dyddiav Simwnt vachan 226 Mae 405 Tri phorthor dygyfor dig .... « koyd briglaes a maes i mi „ » 408 Awdl i Voir — partly in Latin Mair yw hyder rhag perigl ... " a budd i hoU feirw a by w leu: ap Rydd} ap Jeu: lloyd 413 Teg yw synnwyr blinwyr blaid .... «> amen a ifand yno y mae ■ Rys gay or yri MOSTYN MANUSCRIPT 148. 205 Lewys tnorganwg Sr. davydd trevor o Lanallgo y mon. d 418 May son byth am sy n / y bedd Kys ai byw Eys dan wybr well Royd dvw iaitt yn yr hett hon 421 Awdl farwnad Harri viii. Marwloys gwr ar groys gwir grog dvw ai waed a geidw Edwart 425 Over i ddyn fwrw i dda . . . oil i wyneb Ilywenydd 428 Marwnad mredydd ab kynfrig doy yngod rhwng dav anger . . gway ni marw haylioni mon 431 Pwy ai penned pab vnwaith . Mr. Robart . . . ap Eys gwynn ( 434 Moliant edward prys Pwy sy drwddaw post rvddavr . now peth lownwerth pwyth laner 437 kvrig bendefigedig [sic] wyd . . kvrig vo meddig imi 440 Pwy na sir ar dir kaer dyf . . velly ddvw rag vy lladd i 443 Moliant davydd llwyd llwybr yr awch He briwir on . . o Roed hwnt harri ai tal 445 Anodd bod hebod yn ynys, dowyn ni bo dehevbarth na byd hebod 448 Y ddevlew o wyddelwernn . . dyro vddyn bydeiroes 449 Awdl moliant sion wynn Tsgwier croewder cariadog . . . croes dvw a fo ynod crist ai faner 453 Dafydd yw n ywenydd ni frawd tafydd o fro teifi .... cymer ddav gwrser am gwn 455 genavr glynn towyn minteioedd .... o ag i cyrch pob rhai . r . tai n y towyn Dd: nanmor 458 Moliant Morvs, gruffydd, robart, ag Owain Wynn J llwyn mesvr llin moesen .... p pa dras fwy pedeiroes foch Wiliam lleyn 461 i reinallt mae cledd ar groenyn yn grafE q ab grvffvdd ap pleddyn .... canhwythav glapiav gann gledd lewys glynn eothi 465 wyr enionn ai Sonn ffiuied y saeson .... r efo delw fyw diaeled 467 Moliant syr Wiliam or Penrhyn y brad henn ir brytanniaid . . . del ich cof dial ych cam 470 . w . fo fydd fwyfwy feddiant .... penn ni wedir pwyn ydych „ „ 473 Moliant gwilym ap gr: ap gl'm ap tvdvr or Pennryn twr dann faner yr eryr .... i glos dvw nag i lya dyn Rhys goch or ryri Rys go} or yri =11. l-8-^left unfinished.) Gruff: Hiraethoc Lewys glyn hothi Jerwerth vynglwyd Wylliam Egwad Dauidd Namor ' tvdvr penllyn 7 sjon brwynog gwilym ab ifan hen Tvdvr penllynn lewys mon 206- MOSTTN MANtr&ORIPT' 148. '477 rho dvw benrhyn fteisgwynn £tys a geidw frinhiniaith gadair Marwnadeu gwilym ap gruffydd 180 rho dvw galoun ddigUon bwyll . wrth fyngwawr dvw mawr amen 484 rheg ag enw rhi gogoned . . . twr o nef ywr teyrn avr 486 cefais am oerdrais mowr dravl . gida gras dvw oi gadair 489 rhad elfydd rho dvw dalfajugc . onis gwna dvw nis gwna dyn . . . ■ ' fi. as gwilym ap sefnyn Rys goch orr ryri KrWYBEU MOLIANT WiLIAM OR PeNRBTN : 493 Wiliam penn a lamp ymy . vwch aros euroch wyrion 495 gwych wiliam ag vchelwa«d eryr evraid yryri 498 pwyn i wlad penaig i wledd , . . vchdr ser iechyd ir sant 501 ydeilo o hvdoliaeth adeilad tref ar dal traeth . . . . penn cenedl penaig gwynedd 504 y gwr ai dy ar y gareg a mvr y ty yn y mor teg .... evro r gwynn eryr gwynedd 507 y mae r avr yma r awron .... nes i eni na sonient 510 Y dref ar dorr yr afonn \^Carnarvon] ar dwr hallt ar odre honn .... ni ddaw i fanaw nev fon iarit llidia r Uv wydion .... dvr wiliam fal gwydr elienn dy wr ai gwisg fal draig wen 513 morr llawen maer 11 v ifaingc . . . dyred ddvg y drydedd waith 517 y gwr mawr a egyr mon .... tir brenin teirbro wynedd 520 siambrenn mesbrenu grymvsbraiF . . sy fyw ath gais saf ith garn 523 tros gred y troes gair i wr . . mwy na sarfE am ynys wyd 529 rhaid yw ir beirdd rhodio r byd diwedd fo ytt dydd y fern 532 ofer yw gwydd i fwrw gwawd . indeg ail vn dvw ai gad 635 camrwysg arglwyddi cymru . . wiliam grvffvdd helm griffwnt . cymro ynn vrddo ynn iaith 637 prins mawr aer parawns ai medd siambrlenn yn gapdenn pob gart Rhobin ddv Cynnwrig ap dd: goch Rhobin ddv gvtto r glynn Tvdvr pennllynn Tvdvr died Tvd[vr] aled Tvdvr aled gvtto T glynn lewys mon Hvw llwyd ap dd: Mathe brwmffild ■ dd: pennant dd: llwyd ap ll'nap gr: grvff: ap tvdvr ap ho'll MOiS!r?NiJjrANusciiiPT 148. 2tV^ 540 542 545 ifor J glod fv wr glan ail ym fych wiliam vychan . , yn arfav r gaer ynn arfon yr wyd fal cwnstabl o ron . . ti a ery gael teiroes blodevawl yw o blaid Ian . . pawb a wyr ail pabo wynn pwy yw anrhaith y penrhyn Wiliam fab wilym yw fo .' . oeswr yw alw ayr wiliam rhoddwn wydd addvrn rhwyddwaisg .... c a wnai fedd yn nef iddi [i.e., Sian gwraie Wm:} ; Lewys daron dd: ap edmwnt Cynfrig ap dd: goch 548 550 Gwilytn ap sefnyn 553 556 569 Rys goch orr ryri if an dylynnior 562 566 569 572 ■575i mae act ar drvm ecdor draw amen walch jv addvrn mawr dwyn bonedd dann i benwnn . . da iacb ryw y dychrevir wiliam jvr barddlyw beirddlawr fab gwilym didawl mawl mawr fab grvffvdd jlew gwaewrvdd Uym gwaladr gwndyd fab gwilym &c. &c fab "adda dvw naf fy ner Pwy sydd yn hwpio swyddwr . . cawn dalw n benn cenedl byd Lewys mon Kywyddeu tuchan i syr Wiliam gan ifan delynior ac attehion gan syr davydd trevor ^c. T post hael hapvs dvlwyd . . . caffom oes yt y cyff mawi- ifan pa syfrdan ysydd ynn myned ynn dymentiydd pa farieth pa fyfyrio aeth gair dy fyned oth go ■ pa awen fraisgwenn av frys a dyfodd ar dy wefys .... dy law ar dant a Iwfir a gwaith dy dafod nid gwir . . draw r gwaew ar dor dy wraig di y gwr digri gwridowgrvdd ,. . , end o vn fann nida n foes Y twr wyd ar torr Uydan . . , ni ddvg [Wm:] dan i Ivrig Ian bechod mwy na dyn bychan . . uHielys yw i fys ai fawd [i.e. Ivan's] difai i ddiawl i dafawd . . . ." oni chwitiaf na chotwyf Y rhowiogwalch avr hygoll . . ar ddychan yr oedd achos . . . a wnel y gwr yn ol gwin hvdol yw r byd a heda .... y siambrlaen sydd sylfaen serch '- pa rvw addvrn pereiddwych .... y cwnstabl ar parabl per nid oes rhiain goelfain gv nas dymvnaist ai mynnv .... dy fwrw n iarll dwyfronn avr ifan dylynnior d f h syr dd: trefor ifan dylynior ifan amhadog ifan dylynior ifan am hadog 208 MOSTYN MANUSCRIPT 148. 578 er hynn arcs yr banner . . . Haw grist i groesi r Hew grym 581 Uawen fyth ni allwn fod . . . ymvroedd saint maer ddwy aian ymangor wenn myn y grog mae merch a raam y marchog . byd tydd barn boed'beddiw bo 585 Marwnad syr Wiliam, 1531. pa drwmp a ganwyd pa drin . pont oedd a ffenn siambrlen sad pais dew gwyr post ai goriad . a gras ar archolle r grog 589 Marwnad sian gwraig syr Wiliam trvgaredd gwynedd ar gogoned . oes or vn blaid swrn o blant o sian arglwyddes o went . . . martba r mars o merthyr mawr tv sdradling tost yw r vdlef . . dod i wraig orav / dvw drvgaredd ifan ap grvffvdd leia b Lewys mon gr: ap tvdvr ap ho'll d Tvdvr aled 597 601 Dwy farwnad i Syr Sion Salbri o Lyweni Y blaned heb lawenydd .... fFarwel i wr a ffriw Ian John Tudur 604 607 Trees dinestr tros y dynion .... 5fesu ar saint i Syr Sion Res kain Dwy farwnad i Mr: Wiliam Mostyn Bliu yw dwyn blaned wenwyn .... na bo ef heb nef yn ol John TvdUr Bid o fewn byd a vynno ... kladder y gryravster maith kladdwyd wyr Madoc Cloddaith .... llyraa y vann lloi mae vo John Tiid4r 611 Marwnad Sion Wyn o wedir 1S3g Rannwyd wely /r/ hen dalaith .... dvw a roes da yw i rann ddiliw i ddolwyddelan dydd y varn dy ddeav vo John brwynog 614 Moliant tf mah John wynn ap mredydd a wedir 15Tg y llwyn messur Uin moessen .... , pa dras fwy pedeir oes fach Wiliam llyn* 619 Marwnad Ms: elin salbri 15§5\ mawr yw cwyn am wraig hynod .... vo rannodd nef ir enaid John philippes* 622 Mae son fal moeseu ne fwy .... w trwy dduw . n . aer Potryddan wen John Tuder 626 Marwnad ms: gwenn salbri 13§1 dwyn enaid a chorfE dwyn annedd .... « i bu wae ninnau heb vn enaid John Ph:* * These poems, apparently, are in the autograp]! of the poets, -f Mil a banner | trigain .... deu ddeg; a ffump. MOSTYN MANUSCRIPT 148. 209 Sion Tudur dd: ddv o hiraddvc syr owain ap gwilym . . . rhidurt ap ho: ap dd: ap eingiaicn 630 Marwnad morys wynn o wedir Mae draw / r / gair am drowyr gynt Uywenydd oil yw enaid 634 Pe meddwn sseithbwn ssathrgrvc &c. 635 Marwnad gydwaladr ap rhobart 1551^ mwy ni ddichyn dyn ddim daeoni / grym .... y mae i wledychiad mal i dichynn grvffvdd hiraethog 639 Moliant Cydwaladr ap Robt: a sian or rhiwlas vcho ydd awn vwch y ddol . y ddeuddyn iawn ddyweddi 642 Marwnad elisav mab Wiliam gwae ddyn am gvddio i wyneb a chaib nawdd ddvw achvbwyf 645 Marwnad sion llwyd 1563 llawer vdfa llwyr adfyd .... ho /n / barch fal i bv / n / y byd 649 Moliant cydwaladr ai wraig yr eryr aeth ar warr ial . . . wythoe.s foch dwyoes ych dav 652 Howel ni ohysga i h'aeach ni chwarddaf oni cluoerddyf 654 Pwy sy geidwad teiigwlad hy . teiroes ar iad roeser wynn 656 dyn traws fvnn dwyn dros for . ar ai gwisg yra i gysgv 659 hawddfyd heddiw i fwydav . . hiraeth hagr hwyr itb ddygaf 661 mae eryr ar hoU wyr Hen . yn arfav maen ar fy medd grvffvdd hiraethog Lewys morganwg Gutto . r . Glynn 664 665 667 pyrerm piav . r . owronn . . eb fannedd na byf yno tyfodd vn o blant tifeth . . . na bv . r . gwr heb avr ag yd y gwi- arr warr y gareg .... n, nid y pab onid mab mair „ „ 670 af ddvw svl foddys aelwyd .... n o goed ta i fo gad hwnn ,, 672 Moliant hvw conwy ofiyn evrvn y brynn ar Ilwybr ar anedd .... r y ca enioes hvw conwy tvdvr penllyn 674 Mol: Morgan ap S. ap ho: ai wraig Elsbeth, m} hvw Comvy T carw bonheddig cwrol g oes byth vwcL a elsbeth wen ifan llwyd brydydd Thomas andras or windref .... t ni roddvvn ynhyraddvg fy eleirch er dengmeirch o dvg dio ap Jeuan dv O dvw mawr wedi . r . awr drom .... u torwyd bedd nid toriad bas o lawr teml i roi tomas .... da fydd lie mab AavydA llwyd .... bwrw carw gwych brivvo caer gaint 87130. O 676 678 2i;0 M03TYN MANUSCBIPT 14.8. siawnsler a gwchder y gwyr . a ddysg er maint a ddysgo (neb vyth a wybv fo) . . . . pwy a wyr farn heb ryw fai pann gvddiwyd penn ai gwyddai .... i weleil grym i wlad grist Rys cain 682 Moliant Mr: griiffudd wynn J siry glwys avr i gledd .... a i bo i wyneb ai einioes John Philip 686 Englynion i ruffudd llwyd wyr rvffvdd wynn imp}'ii per irvvyn pvr evrwyd .... b aer or ddwyssir vrddasswaed J. Ph. b. saates avr vonnwes arr a f v . . . . c llawer ai gwyr lloer hvw gwynn J. Ph. 687 Catrin wenn o benn y bonedd ... d ar gwaed wiwloer gadwaladr > J. Ph. b. Oes gledd dwy wynedd dydd daed .... e sion wynn kannoes nann konwy Lewys Morgannwc 690 K. i ofyn kymod TViliam mab Syr Win: or penrhyn karnarfon hen goflon gwyr .... / dig o gwyn yw digio gwr digwyn yw digio anwr .... ar Haw genych ^arll gwynedd Wiliam llyn 692 teiroes fo deinioes jw dynion : aer huw g bowyd a sercli bid i Sion .... groiw ffydd jor wyr griifFydd wynn James dwnn ISgif h. Glan Sion wyt wyr Sion tras .... h bowyd ardal Bodwrda Rys Cain c. GrufEydd wyr gruffydd graffwych &c. i d. vrddas glan i Sian sy i ennyn na dim a veddo nai dir 93 Y rwyddion ofon i fionydd, &c. See ^.Hiteloio. P Q 2 244 mosTyn ■MANUsciaiPT' 161. 94 Y paihr, ijr avi marla, y gredo '' '' ' '" "■ ■ ■■ ■■ !■ Nevol dad, llawn RaJ, llovvia'yn rH V U) V .' ■ a '' ir enaid kowir yna ,' . • ' 98 Y gredo: Kredv irwjf beiiriaf / ir tad gorvchaf' . .• . ' . '6 , ,_ bowyd o newydd / Annivveddar ' 99 3Iarwnad Rys ap Tudvr ap gronw I Tebic yw gwynedd meddir. . , , ; . e , ! ! evif awl ior wra fal ef , ; g^yffydd gnjc ,101 doy y bryttwn yr,08dd.w?i,i,i ., . ., ' , ., d ymgarv mi ac evron lies go} 105 gwn flinfyd gan fileinfercli .... e onichau yn iach vnwaith Hoivel ap dd: ap y gef 107 fal i royddwn fawl rwyddaf ...'.' f ag anerch dy hvn genyd. , Dd: ap guilim 110 My fi sydd devnvdd dig .... « i bydda o gwybyddir ' „ ^^ 112 fal yroyddwn gwyddwn gel .... k ith nawdd a dyw ith noddi „ • „(' 114 Kywydd i karri ac owain yngharcliar lidrddlech, dydd ar faes diwedd oer fv . . . . ' i ax graic fawr yn for groec fo gwilim ap Jeuan hen 117 Moliant am roi baslart ' llywelyu ervr gwyr gwych ... k achos fy llawenychv folo goch 121 Kowydd i ofyn march, i JthM ap Robert Eo dyw mawr y march blawf blwtag' V '■. ".' -v ■ • I boyd gwir bowyd hir i h^sfii! i ,. , ,. i ,,; ,,i; ^ 124 Marivnad fthel ap Robert ■'', ; i: ,!.,■■ ■ Eres y tores terra .... . , m nog itbel wr vchel i ach ' . , r '*v) >> ' 129 V tydi amner tew dwymnyth i . . . , ; ,; (.,',,, n J graig rag ofon dy grogi llywelyn moel pantri Kyicydteu Moliant syr Win: Hei-bart o Raglan 131 mawr ywr dysc yuo mayr da ... . o i feni i raf inav gytior glyn 134 Ryfedd ydiw arfeddfyd" ... .'>. ' ■ > '•' v»V ■' ■ ' p ni fvdaf o ne fydol Howel g'p dd: apfeu: ap Rys 137 fferch: gway evrfab gwiw i arfaytli . . : . q roed tyw ir gweddwon rad teg gf: lid: ap dd: ap ein: 140 P driffetli i pregethir . . . . ' ' , r ag ifank wy dra fwy tyw gr: llwi/d ap dd: dp einnion , 143 J ddiolch am ffon ilisa ap Rob: wyn See p. 93 above.' yrwyddion ofon i nonydd wiwlwys . . ., . ; « odd ddayuteth iddo yntay Ryccartap Vtydderch 144 Atteb : Arwyddlon i fon a fynen hel ** . .' '. ,. t ysgawen ne werneh #* ' Itsaap R,Obert wyn b. Tri Englyn marwnad Rys goch or yri y raaen ddarn kadarn lie kedwi • '• i • "! " brig a bon koel eigibu kmtd : iSp3 Jfitiam llyn 145 Klowais doe im klvst deav . . r fJCad' ap gr:w v gwr gwen gidam gwraig i 1; Risdo Airdrtm MOSTYN: MANUSCRICT, 161, 245 hOwelttp reinallt Leu: is 147 Moliant Jfan ap Robert , y twr o, robert eryr . . . . : ar arf wen evror fonvves i i 148 Moliant syr Wm: Herbart (o gowlbrwK) Or herbart hir ar brvt hen . . .: kroes dyw nef or krisdion wyd 151 Moliant tonias ap ri/s o'vri/n hevliarth yr oen gwar ariaii i gyd . , . , , poyd rwydd gael byw trwy heddwch , 153 Kywydd i ofyn kyniod dafydd Uvyd ^aer eimiion AdJ'af pridodd pyradwvs, .... mwy o bowys iin bowyd 155 Kywydd i ofyn kymmod Sion pilstwn, q faelor ben ddelw hon addolyijt . ., . , pe pallai ynraed pob He yn rydd 157 Kyinjdd marwnad Rys Nanmor fessv bydd eissie bardd .... nen bren pob a wen pe byw \&Q Kynirv yn ffres kymerenffrainJi kwrs ydiw karv savvdwyr . . . ni bo i gwal heb i gwj'r 161 Moliant Jlowel ap Je.van koch Hawddamawr nim dawr i dwyn 1 , ocben enaid vweh mynydd ' 163 Kywydd i " erchi alarchod " Tomas andras ar win(3ref . . fy eleirch er dengmeireh a dvg 164 Moliant 4 mab Tvdvr llwyd o fon Myned i rwy i dir men draw . . . tref yw o fon tra fwy fyw 167 Owdid farirnad grvffydd Rydderch q fon , , Troes mor ar ^for orevfan .... trosom i y troes y mor Marys gethin 170 Marwnad Dd: ap Gtoilim 1 , Davydd vab gwilini ymv .... , a thevrn oedd aelh ir nef ^olo goch 174 gway fine fed tylodi yn ymgytgan pob man a mi &c. Anun 175 Kywydd i oioain tydyr yngarchar , ,, ., da gwyudom dewi a godde, ' . yn rydd i ben mynydd mc)n gwyl bedyr i bym yn edrych. yn anreg bid tec bid liagr i , / Robert leia Jefmi devlicyn deio dp Jefaw dv Jolo goch k 177 feu: gethin ap J. ap leis'n Dd: np Gwilim 179 yr Let vedw da yth gedwir . . . gwaith wyd morvydd llwyd aii llaw 181 Y kelynllwyn kyva lownllwytb '. ' '. gyssylldedic gaer brie bron ''■ 182 doe i royddWn dioer eiddyl . . ', Uewpart a dart yn i din 184 dysgais ddwyn cariad, esgyd . |,f',, • kowir ni mynegir m«y .,1,,^ 2i6 MOSTYN MANUSCRIPT 161, sir owen ap gwilim dd: ap edmunt llowdden grvff: hiraythog Deio ap Jenan du Robert leia llywelyn ap gyttyn Anon I ewes mon 185 Kywydd i ofyn tarie i Risiart Lewis J Hew iownvraint Uawen vray . i bwyth a geir ne beth gwell 189 Myn venaicl mae yn vwyneb . . mwynen ym ai min awuaeth 191 triffeth mawr i tra hoffir . . . o vin hon byddwa vyw yn hwy 193 kevais vn kovys wener .... klaim ar hwn kael yma ai roes 195 Mab kadyr kadwaladyr kydweljdd a chwedy delych tva fynycb trie 196 Kyicydd ir kardie ai chwrath ai Tiant kefais golled om kredwch . . . yn sigir fo a gyll y sidged 198 sion moel : doed wyr mens ar deit ir dial i gynwk a diawl ai gvvnayth 201 Kywydd i gyttyn siencyn ai gi mewn Ueyad may vn JIawen ys hwy vydd kowydd y bi 202 Mis ^onawr myglyd dyfFryn . . a-ddervydd ynydd ac ynos 205 Marwnad tydyr llwyd o ial kwyn orroec gan orevgwyr . . at ^essii gwyn tvvyssoc ial 208 Kywydd i Rys ap IVn ap hwlkyn y ty kandrws tec gwindravl . ar orwyr hiiw ir evrir lioun Iwell ap Reinallt 210 Manvnad tydyr llwyd o ial Mawr yw pwys duw marw post ial ... . )■ dyro naff i deyrn o ial Tydyr cded 214 dydd da yt y gog ssercliowc fwyn .... dygwn y vercb dec iawn vain Dd: ap ginlim 216 Marwnad Hoell ap IVn o fan a'i briod y ddevddyn a ddiweddwyd . heb wnhav meibion boell 220 Ty di ywr haf tad yr hyvic . . eilwaith yr haf ai lythyr hardd 222 Moliant llys gwilim ap gr: or Penrhyn y twr dan vaner yr eryr .... i glos dyw nac i llys dyn 224 "John tydyr oifodryb" medraf mawr garaf em ragorawl . . . gryddliw yr od graddloer ydych 226 (Croger annoger yn vwch / no Ihadron / &c 227 doe gwelwn karwn bei kaid . da i trig ayr ar beferfrig byn 229 kary i rwy kyryaidd ryw . kytgwsk am byn lygytgam 231 Moliant syr rys ap einion Eden pasgen wadne pwysgaink gwawr i dwyssoe gyrdyssayr / I Res pennardd dd: ap gtcilim P Rys goch or yri John tydyr D. ap Edm:) Jeu: ap Ryi ap J. llwyd Jolo goch Rys nanmor MOSTYN MANUSCRIPT IGl. 247 dd: cdaw Lewis glyn liothi dafydd nanmor 234 Kyivydd i ojyii kyiiiod Gr: ap dd: ap hoell o Rytj (grvtfydd o ddolytlil alwen) or a gryffydd o iownwydd inawn .... ai kred m.ao koivir ydwy Ilowel Jiihtii 237 Marwiiad Rys ap hoicel o fon O.C. milaffynkant ac \ naniyn vn deigiain ofiawn nds tachwsdd gw.ie wlad brydil gweled breyddwyd .... h na i'j ddydd iiefocdd iddaw Mathew broiciijfi/d 240 Marwnad liyddercli ap Rys o dre gaycin draeu i roed drwy anrydedd .... c di'e ga3'an yn dra gowydd John hnmjnog 243 Moliant Rydderch ap rys o dre gayan y dday ddyn o ddyweddi .... d hwn heb wad a honno bytb „ „ 245 Moliant liytc ap Rys y karw im oes i kair medd . . i ti einioes hyd henaint 2-19 Maricnad gryffydd llwyd dre gayan gwae ni ddar gwynedd arab . llwyd uvdd yn Haw ddyw net 253 J fon : Nos da ir yuys dowell . . a dwy eiiiioes oi dynion 255 Kywydd i feib owain tvdvr y ddeywr arglwyddiaidd . , . i gadw aylwyd gydwaladar 258 Kywydd ir seren a weled ymon am i lliw i mae llawer .... i ac arfer chwedel a gorfod gr: llivyd ap dd: ap> einnioii 261 Owdl fartcnad rys op sion vn eissiay golay rag alon y sydd .... h weithian oi eijsiay ayth yn issaf ferwerth fynglwyd 2S5 Eo dyw y galon ddigllon bwyll .... / wrth fjiigwawr dyw mawT amen gwilim ap sefnyii 268 Moliant Wiliam vyclian o Ian dy gai y gwr ai dy ar y garrec . penn kenedyl pennaic gwynedd 270 Kywydd i Wiliam or pennrryn gwycb wiliam ac vchelwayd . eryr evrraid yryi'i 274 Kywydd i Margret verch Wiliam ap Wiliam Vercli wjl vreichie olwenn .... o oed y main ar iad meinir (syr dd: trevor) S76 pwy hynac ar a el ar llyfyr yma i fenthic doyd ac ef adyre ac oni ddaw tfaclyrefymdldith iddo, Sfc. Sfc. 277 Moliant mathay goch pan sonier in amser ni . . . . P a gair lloeger y gwr lliwgocli gyttor glyn 279 Moliant syr rysiart gethin 1 oer oedd weled yrddolion .... achadw mawnt acbadwayw mawr " " 281 (Kych gwych wrych wl)ch wych drych drist &e. D. ap G.) r gytto y glyn hynveric ap dd: goch 248 MOSTYN MAMTSCRIPT 161. 282 kaidda was kar ddewiswyrd'l .... a nid yfydd ueb ond ifor D. ap giuilym 284 Kywydd pan ddalwyd s Risdart gethin at wyr may glaw am a glowais .... J y Hew dv oil ai diail gytto or glyn 286 meinwen wych liirwen o cherais .... c a rotho ych byd wrth ycIi bodd Anon 288 Kywydd dychan i Lywelyn dylinior eirchiad yn siarad y sydd .... d OS talm ai klyw ystlym kler dd: lloyd 290 Atteb : Dafydd llwyd ofydd y llv . . . . e gwyn i fyd y byd or bedd llyw: ap gyttyn 292 Y ddyn winfayth ddymonfawr .... f Nad fyn nywidio feinioes ai harai ai kant 295 Y Cyhydd : llyma yr hawl lie mae raid .... g ing ar hynt ir angor hen Anon 298 Ro dyw ynyn raid i ni . . . . h yn ochor y maen ni cliara mwy dd: ap gwilim 301 Ty di y gwynt tad eira ac od . . . . i a chan owdyl ycliyneidiay mredydd ap rys 304 Moliant liisiart kyffin o vangor mae vn keidwad mewn kadair .... k modfeddaj- meydwy fyddaf gyttor glyn 307 edward ai wjt ai drwyr tan .... I chwant tad ychen kochion tec llowdden 310 Torraist orn teiraist arnaf .... m kent mar aythost mewn kentiach ' Res go} 314 f ddeon, Bangor: deliais o glwy a dolyr .... n pren per yr haelder ai roys gyttor glyn 317 gyttyn y glyn a fy glaf . . . . ■ o yw roi i aruU yrowron . syr rys 320 gwae a gynhaliodd i gyd ... P dan y gist a dwyn y gan gytto r glyn 323 Y gwr addfwyn gwiw a redded .... ? pardwn duw dat pvrdan die gwervyll i'3 hoell vychan o vechan ymowys 326 KwTS digwydd kerafs degav .... '" ai llvsc i ddial vy Hid dd: ap gwilim 329 y penn yrroed y pan arhwn .... * gofyn dy wr ar gefu dy orwydd Tud' Aled 3.32 Pwy sy ben powys o barch .... * gofyn or penryn y pwyth •> » 335 J rys ap sion : Pand hir na welir ond nos . . . ■ '>'■ o bydd byth wrth ych bodd i bo jfer: fynglwyd 338 llowrodd a roes i foessen . . . i scnptum 2S Jmi. i362 v dysgwn ac eyrwn bob gair J Edward ap rys 341 Y grcregys o rodd syr JViliam o Raglan y ddyraic bab or ynaic bobyr . ... '" ar gerdd ir marchawc vrddawl Res go} MOS'lTN MANUSCRIPT 1G1. 249 344 Etto : ssatlirodcl {ivr, sseitljradd wryd .... a ac ynill ymorganwg llywelyii moel pantri, 348 mae gwr ymwasgwr ymysk &c. Dd: Nanmor b b. kaer lydd fydd achylfyddyd .... c ar gledd avr arglwydd irien Hi/s nanmor 352 Kyioydd i ofyn Tiyllell i ddavydd ap hoell lie kyviug dvrving dervysc .... d OS gwyr honn yssgarrio hydd Res gocli Dwy farwnad i grvffvdd llwyd, ywenydd 356 vcbel irrwf yn ochaia .... e enaid gryfEydd llwyd yno Rijs goch 360 Pam im ken heb ywenydd .... / dy nod pair ym glod am gler Wn moel pantri 363 JL.m.yp. — lliw brwydyr val dechre Haw bredvr ... g dirried wr dyred i awn Res goch 368 Atteb : Ros dy liw Rys dylyaidd .... h ac gwynedd vyngoganv Hi' moel pantri 371 dewrddrvd lywelyu daerddraic .... i awch ymrwydyr acbymrodedd Rys goch 375 Marwnad mredydd ap kynferic o fan doe yngod rwng dav imgor .... k gwae ni mavw haylioni men „ ,, 378 Marwnad gwilim gryffydd {o Lanfaes) Rad elfvdd ro dyw daylfaink .... I onis gwnel dyw nis gwna dyn „ „ 382 / Beyno abad : Teg yw synwyr blinwyr blaid .... m a men a ffand yno i may „ ,, 387. Anno d'ni Millesimo coeco" Iviii" quarto die martij Tynyssiviad ydiw pwy bynnac a o kopeio y Uyft yma pa try d bynnao ar i tywUo yr ysgriven honn o gywydde .... gymeryd o bono ef y boen i adnywyddy hwynt mewD papyr neTrydd a bevyd yrycTwy vi yn ydolwc ir neb a gaffo y Uyfr hwn i adel ef heb i venthyckio i neb ond gadel ir neb a vynuo i ddarllen ef gartre ac irwyfi yn ymkaDy irsgrivenny kywdde j'n y llyfr hwn / o acbos da ydynt o waith yr hen brydyddion ynddiddanwch ac yn ddyskeidietb irrai a ddel yn ol hyn / ac am hynny y dowaid y lladingwr / gutta Cadat lipidem non vi sed sepe Cadendo sic homu fit sapiens non vi sed sepe legendo. Sef yw hynny y droppyn dwi- a dylla y garrec nid o herwydd kryfdwr y dwr ond vynych ssyrthio ar y garrec / relly i bydd gwr yn ddoeth nid wrtli gryfdwr ond vynych ddarllain Uyfrev ac ystoriav.* 388 Yr eglyr bavn ar glaer bais .... n a dwc gwen o dy i gwr dauid nanmor 389 Madyu Ronwyn Ry enwir .... o Am i ownf yno i ymwanwn Res goch o Ryri 390 kledd dar wynedd ai drych .... p amgen na cherdd am gynyw cbwyrn Tudvr aled 393 Uoer wen lliw eira vnnos .... q achayl nef ddyn wychlan wyd Jeuan tew brydydd 395 Atteb: |euan mawl winllan wnllwyd .... »" Nith vynn Uiwr ewyn . . . llwyd a hen wyd .... a duw vadde yt ty veddwl Syr harre * The above introduction, apparently, marks p. 387 as the original first page of the MS. t Altered into " wen." See Catalogue, p. 256, )-. 250 MOSTYN MANUSCKIPT 161. jfeuan tew hrijdydd dd: lloyd ap ICn ap gr: Hi' ap gyttyu )> J) lewys mon d f Jeuan tew brydydd Jeuan dayllwyn] h k 398 Y vvn eiliw od ar vaes . , . moes drwy hyrr ii- meistyr harri 401 Da miawn kyff dewi y raynyw a dar byd uid a ir bedd 403 May gwr im dlrtnygy arched benn eirehiad y byd 406 Ddyn fwyn a ddaw yn vynycli OS kae vil drwy nas kae vo 408 gwaer (vn) a ddvc ir ynys . . i ddwy gl# * * a ddwg ai law 410 Gtvilim ap sefnyn oi blant o vvass\_ent'\ veirw or node Wrth edrych galanwych gael .... o nattvr vy nwyn attvn Gicilim ap Sefnyn 412 Jvan tew bryd: — Y gwr oydioc a gredir .... nao aed i mi ac yd mwy Meistr Harri Kydweli 414 Atleb : Y meistyr ni ssomai estrawn .... ef a gyst avr yt gwas dewr wyf 41? Doe i kevais i gan Riain . nid a na tn* * * * na dwy 418 Duw a roes bar dros y byd . . gynt y kae veirdd digeirdd doa gynheiliaeth oil f;an haelion a ffvrrwych glod a fEarch glav a ssidan yn drwssiadav ac vrddas dec wrdd ystad ac aiir gwyr ac gwir garriad lieddiw per rron yr liaeddant ystad na charriad ni chant nac golvd naffarch nac elw nac vrddas enwoc aiddelw na chynheiliaeth Rwyddfaeth Ead na da wellwell na dillad . . . hwy pery klod mowlnod maith no golyd enwoc eilwaith . . . ar gwr ai medd evrgarw main -420 llawddamawr mvreiuvawr maith penrryu gloyw veddyglyn glas 422 Tri fiorthor digyvor dig .... ]n ai wrych gawr wrach ai [gi] ., j, 424 7 Ho: Goyltmawr : Ilowel wyd wiw hayla hyd vedd ... u a chynvydd ar nghanved jfeuan lloyd 426 SiefFrai a yf osai ffraink .... o (ayth yn) sied ar korn i ssion [gwltto" glyn 429 Marivnad syr Rys ap Tomas Dyn wy ni chais bod yn wych .... p dros go£ betai deiroes gwyr deio ap jfeuan dy 431 Mar: sienkin ap Mre'ddfarwn — See Catalogue p. 170a. Pwl vydd kerdd pob overdyn .... q # # # liad y wyf a thylawd iawn (=i, 40) || „ j, 434 klod i dduw gwir ddvw a gerddo a mawl bychan heb ynddo becliod b. J Wiliam ab Jfan or Rhiivlas Wiliam Ian abifan nid bas dwg hiroes . yma/ n / hir a fo in haros sstmunt vychaii dd: ap givillim Anon Sion Branas MOSTYX MAXUSCRIPT 161. 251 435 436 Part II. Howel winfaeth hael iowufvdd Howel par ym feiuhav y sydd . . llotcdden Am ysgobion son 439 442 445 Morys Bertcijn John Philip Roeger Kyffin fevan ap Tudr Pehlhjn Richard Phylip 453 456 462 465 466 467 469 471 473 477 480 h. 481 Jr;hn Phylip Richard Phijlip el i hwnn dreilio heiwint Mae Haw fawr am holl feirion Wiliam ai tal amod teg fal yr hydd ir glennydd glan avr i fanwyl o faenan Vn wyt ai arf a wna tes . . e i bun fo ladd vn ne ddav 447 / Mr: Pirs llwyd or deirnioti Y gwr dilwgr waedoliaetii .... diolch fydd o dal ywch fyth 450 / dref Conwy pann oedd y nodav yno Conwy deg hynod o gylch .... dijw ai nawdd n / dy nodded Y Cryf angel kryfaugawg .... a gwae fytli eiddig oi fod Dvw / Q / rh-vydd edii rrvddv ydwyd fydd eiddig nefoedd iddo 459 Kowydd i ofyn pwys o dybacco i sion IVyn Oicen Y karw gwyn car i gynau .... iach oed evrawg ich devrvdd John PhiVqjp Yr angel ar wyr yngod .... da talo dvw yt eilwaith Gr: llwyd ap Jfan Am vn a wnaeth mwy na neb . . . ai bvm oes ir neb ai * « * kenad i siarad liw seren awch ofyd &c, Sir fon wen os Rifwn wyr .... [cair] pwyth y bau kan peth mwy Yr hydd a elwir Eyddercli .... i chwi Rydderch ai Roddes A fyno da fwy no dav . . „ . Deinial a gattwo deinioes Ystiwart rhos ach dart rhvdd . . . odid byw wedi dy ben Mae gair i dad am garw dv . . . derbyn hydd dewr bonheddig evr wawr nevoddfawr naddfain &c. Grvffydd fawl rjgorawl gerdd &c. Desyf mae hwn gwnn genycli dwy siarp faethiades wych . . . rodd i gwerth i chwi / r / hydd gwych / Gr: hiraethocj sion Tcdvr Tvdvr aled Uvw llyn y kryth bach Hviv Roberts lleiij Part III. 513-15 Table of contents. Elegies to Gr: JVynn or berth ddu Esqr: 529 Bro Troya brav y trewynt . . . . huw gwyn yw fwynhav ganoes Rys Cain 252 MOSTYJS' MANUSCRIPT .161. 533 Mawr wylof trwm ywr alaeth .... _ a drig iddav /n/ dragwyddaw) hum Pennant 538 Kwjniou i ddynioii y ddwy wynedd .... j oil ai i ddwy wynedd ai holl ddynion huw maehno 544 Troes diliw tros y dalaith .... ^ vfudd oedd nefoedd iddaw Morvs berwiin 547 ^essu o nef ath lef ath wylofain .... ^ J rai amen a Eo ymynedd William ap Raff 553 ^r berth ddu / r / a Uv o fro Ueyn .... g gan fair obr a thai ir gwynn or berth ddv Sion Phylib 657 Och gynted ir hed yr oes .... f dig ywr Hid ym deigr halld a red „ Cyioydeu Moliant i Huiv gwynn Mawr ywr gair am eryr gwyn . ai gwna yn ben gwnua yn y byd Droganwn fynd draw gan foes . ar berth ddv a fvr barth hen 562 566 Risiart Phylltp Wm: ap Raphe Wynn 569 573 577 581 585 589 594 598 601 606 Y karw brav sad kroewber son . huw gwyn hwyr derfyn ar does Marwnadeu i Mr: Huib gwynn . l6l/f . O duw fyrred i fowredd .... ^ wynn i aer yn i ol Doe tybiais dowad tiben .... Huw / n / yne sydd heno yn sant Awn a chwyn heniach winwydd . . Oen duw sant yw enaid sydd Pryddfyd tro ar fyd trwy / r / f al . byrth ne i wynn or berth ddv / n / ol Mawr bevnydd mae oer benyd . ag enaid huw o gnawd hael Mai ochain heb ddim iechyd . . . i fab gwyn fo byw gaiioes Cyioydeu Moliant i Mr: Huw gwynn Y gwir eryr gorevraid ... a ro mab dvw i huw hael Y gwynn ar bob gwynn or byd . . oi llin nhwy Jeirll yn i hoi Bv Ewydd iawn gerdd beirddion gynt krist wyn a wyr kroesi does Sion Phyllip k Huw maehno I Riciart Phylip . . m Gruffydd Phylips . . . n Sion Phylip . . Kadwaladr Kesail • . . P Risiart Kynwal <1 Roger Kyffin ' ■ I '' Risiart Kynwal . . • * Huw Maehno 609 Kywydd i ofyn Medde a dagar i Robt: TVynn Y gwyn |fank iawn afael .... t a dager ith gefnder gwyn Risiart Kynwal 613 Kywydd i Mr: Robt: PFynn pan briododd Y gwyn ai drwy gonwy draw .... « Haw ddvw nef ai llwyddo/n/ vn •. » 617 3Iarwnad Mrs: Gwenn Salbri . 1SS1 Sorri o dduw saer y ddavar ... .11 ni bydd Gwenn heb ddigonedd Sion Tudur MOSTYN MANUSCRIPT 101. 263 621 Moliant i Mr: Gnjffyth Wynne Y Sirri glwys avr i gledd .... a i bo i wyueij ai einioes John Phylip 625 Mancnad Mm: Given Salbri -ISHI Dwyn enaicl a chorffe dwjfii aiincdd .... b i bv wae ninav heb vii enaid Slon Phyllh Cywyiteu Moliant i Mr: Robert fVymic C30 Y brav Ian berl o wjmedd .... c ordeinied yii hir deiuioes Huiv Maclino 634 Y Sirri gwyn sy wr gwycli .... d kodiad bir y keidvvad hvvn Risiart Kynwal 638 Y Sirri Gwynn sy ar gant .... e Oes bir yw gorff Siiri gwyu Jams Dwn G43 Kijwijdd kymod i Mr: Huie Gwyn Mae kvr ammwynt im krymv ... f awr byrth avr y Bertb ddv Rys Cain l60l 647 Moliant Mr: Robt: Wynne Y Hew on gwlad 11a wen glan .... g sir y llv \)yv/ 1^1 iarll y bycb Sion Kain 650 & 952 Mar: Sion Gruff ydd Carnarfon l60S Duw biav nevvid bowyd .... h oil enaid y llew vnion Htiic machno 655 Yr wylan fal yr alarch .... i a newydd irr mynvdd mawr Richard Kynwal 661 Kyioydd i Hvw Gwynn aer Rob: Wynne Os Dvw, i feirdd ys da fydd .... k ar y 11* fab iarll a fych Hvw Machno 666 Marwnad Jemivnt Wynn Tristwcb Wdd yn nydd a / nos .... I hynod wr yw enaid ef Ricliard Kynnwal 670 Kywydd i Hvw gwynn pan anedfo Duw a roes a da y w / r / wedd .... m a ebynnydd fwy na channoes „ „ 675 Moliant Robert Wyn esgwiair Yr esgwiair sy gv.acb .... ■n ai dravl Ian / drwy lawenydd ^ 680 Aer a welwn arr wiwlwydd .... o Uwydd kad/Uaw dduw ai kadwo l63l Ric: Phi: 683 Os hael ym hob kwys helaeth .... n Hwy bo ir tir Robert wynn Hvw Machno 688 J M' W" Wyn o lanfair pan odd yn sir if . l631 . Mae swyddwyr grymys heddyw .... q Wiliam Wynn hael yma /n/' hen Watthjn Klywedog 692 Moliant Mr: Robert wynn or berthv Esqeier Y Ehowiog lain hir i glod .... r mwy oes draw el i Meister Wynn Gr: PhylUps 695 f ofyn kymod Mr: Rob: Wynn or berth ddv Esg: Adda hiraeth a wyddiad .... * dai / r / gwynn draw i ganv Watkin Klywedog 254 MOSTYN MANUSCfilPT IGl. 700 Ynghjnion cof oedran,bedydd, a gossibion Catlierinaeres ag vnigferch Hum Wyiin or Berth ddv Esgwier . 1653. Vn mil a chwecbant iawn moli .... (, perffeth jw geneth Huw Gwynn Man: Parry 701 Marwnad s' Richard wynne Gwydyr Barronet Gwae'r, siroedJ eyhoedd i cwyn .... j Gormod gwaitb maith i mi — Uft unfmished. 743 3Iarwnad Mr: Sion Gryffydd o lyn Dydd brawd am y mrawd mae mron .... ^ dydd brawd/or dyrnawd / a roed arnaf Tomas prys 749 Marwnad Mr: Hanihal Prys beth a wnavvn / beth iawn Enyd .... ^ dvw da all / doed i wllys ^^ ^ 752 Marwnad Mrs: Marged Grvffydd o garnarvon l625 Kri mawr sy / n / y kaorav main .... <. j weled marged amen Richard Ktjnwal 756 Marwnad Sion Grvffvdd o gaernarjon l6oS mae diliw am y dalaith .... f o daw koel fydd dvwk "Wiliam Simi kain 759 Y gwr eglyr i groglitli .... „ dvw mawr rhag pob dim avail sion Brwynog Marwnadeu Rob: Wynn or berthv qui obijt 23 Febr: l6lfi 763 Troes y byd dwys enbyd son .... /j hynod wr ai enaid aetb Dd: nan Kotiwy 767 Oer iawn i doetb yr vn dydd .... i i aer gannoes ar gynnydd Humphrey ap howel 770 Doe oer f raw bir drwy r / fro lion .... k i bo /r/ tal i Eobert wyn G ruff xj dd Phy lip 776 Mae / r / oer gwj^n am eryr gwaed .... I Irwyn Ifor ir nefoedd Robert Dyfi m Y PeDWERYDD BJYFYE. 943 Table of contents. 945 Marwnad Kapten Sion Salesbri o Rvg 1611 Betb yw gwr bath a gerir .... yngolwg dvw ai ang[ylion] Signature cut off. 952 Duw biav newid bowyd See p. 650 above. H. Machno n 955 Mae diliw am y dalith &c. See p. 736 above, o 960 fr Evddiges : Mawr genym awr ag enyd .... p bwrn ai dyko iw bedd Gryffeth Hiraethog 962 Marwnad S'' John lloyd o Jale Y Hong yn gaudrell Angor .... y iawn a gawn pes bai iawn yw gael ffowh lloyd 969 Dwys ym son / nad oes ym serch .... r vn wych / oedd / yn iach iddi Gtvilim ap Jevan hen MOSTYN MANUSCRIPT 162, 255- 972 Marwnad Mrs: Margred Tomas gwraig i Mr: Sion Gryffydd o gaernarfon Yr angav / dewr gwnav / dv . . . . «- ddvw dda / drigaredd iddi Rob: ap Rhys wi/nn o raeanog 975 Vn dan faych yn dwyn i fjdd yw einios d^n .... gwiliwch mae fiel ych gelyn (1. 38) || 101 Marwnad M'Johnhoohes Gominj Esqr: Vft dan faych yn dwyn / i / f^^il ... / yn iach Hwkes galon wych hael. / dros W" fychan 104 Pob d^n gwrandawed fel i bv yn ILanddoged .... g a gaed gan Huw holant dros fynd ir mor heli Rob: Uoyd person Gw ytherin 105 A glywsoch /i/y kelwydd a lunied o newydd .... h nhw ey thyu / i / nfonydd ond eythyn i faynan 106 Atteh: A fynwch i odol hynod i wyr am i medd-dod ... i sm y gwyr aeth ir perthi na ddelon fyth ir parthe Owen Uoyd o Eglwysvach 108 Odl i Nihlas Hookes niah yfienga NiMas Hookes o gonwy B.A, i ofynffonn l638 Niklas mab K'iklas mab ner i foddion .... h Niklas mab Niklas mab ner Morys Parry lieu 111 Maricnad M" Ellisabeth JLoyd graig M' Sion Slodart o Fodidda Mawrlh I . 16/^0 Kwyn yn gwlad briwiad yn bro .... / Dvw a ro had da ar / i / hoi Watkyn hlywedog 116 When Phebus had drest himself to the west , . . . m Oh kill me kill me once againe, for ^ am prepared to die. b. Nid kowetli mawr ond gwir ffyddlondeb n heb fodlonrwjdd nid kytvndeb heb gytvndeb nid syt dynion heb dvw heb ddim dvw a digon Anon 117 fy modryb wen dirion ych kystydd sydd gaeth .... o Am gerlyn ni ofynir pen ddelo fo ir dre „ b, Yr hayl tra arayl er a drilio bylh fo aed beth heb wario p Os kyliydd a fydd fo ef a gyll gwnayd ore a gallo Anon c. Tfed ag yfed goig awen ddiffrwvth a ddefry bob kyuneu &c. n dyn j n j y byd a feder ddoedyd / i / mi e par Vn fwya / o/ ran sercli ai mab a merch sy /n/ liaru, e. honn sydd raid i mi beriodi &c. / 121 Mae ya rhef Conway wyre bonethigion .... (/ fo all jj I gore oddiarno dripio Anon b. Os bodlon dynion am advvaynen am fod .... h mewn gwall / i / myn / i / golli Rtitlier Roberts Clr j 122 Medical recipe in English b, yfwch a byddwcli wbodol &c. Anon I MS. 163. The Green Book, or the Poetical Wouks of Rhys Jones of Tyddyn Mawr, and the Historia of Taliessin, from tlic Cors y Gedol Library. Paper; 12;^x 7| inclies ; 2G5 pages ; bound in green vellum; -wrilten by the poet's "own hand on both sides of 17G4." Published with the title " Gwaith Prydyddawl y diweddar Rice Jones o'r Blaenau, Meirion." Gan Eice Jones Owen, wyr yr Awdur. (Dolgelleu: argraphwyd gan E. Richards . 1818.) i. Signature of " W™ Vaughan 1764." ii., vii., Yiii., x., 213-15, 213-65 are blank. iii,-vi. Table of Contents. ix. Y ILyfr Gwyrdd pa un sy'n cynnwys Aicdlen, Cyictjddau, Englynion a Cherddi ; Yti anrheg i'r godidawg a'r dilediaitli Gymro Gicilym Fychan o Gors y Gedol a Nannaii Vsg' Seneddicr a Chornor y Militia swydd Feirion ; a Phenn JLywydd Cymdeithas y Cymmrodorion yn ILundain. waith Rhys Jones o'r Tyddyn Maicr yn y Brynn Coch, o Blwyf TLann Fachreth ; yn Ysgrifennedicj a'i Law ei hun,o bohtu Blwydd yr Arylwydd 1161,. Duw Tad HoU AUuog, a roddo i chwi Icchyd a hir hoedl, ac a Iwyddo y feddoch oil, ac oil y feddoch. 1 Marwnad Sion Rhydderch y Sywedydd Trees Duw Adwyth trist wedi .... k I fyw, gyda Duw ei Dad 5 A mi'n hwyr ym minion Ha' .... / Wr djras yr Aderyn 8 T Gannaid ddoeth ddigynnwr &c. m b. Priodas Dafydd Gwyn o Daliaris. See MS. 165, p. 303. Hawdd ammor i'r tymmor teg .... it A Thangnef, a Nef, yn 61 12 Cywydd i Gwilym Fychan M.P. I erclii 2 drodfedd dros Ifan Sion y Teller Y pavm enwog penn Ynys .... " A chjnnydd Nef, eich Enaid E 2 260 MOSTYN MAXUSCKIPT 163. 15 Genetli gi'onn, dduon, ddwyael .... a Moi Gwefus, mwy om gafacl 16 Dyriau dros Robt: Howel Sion i Grds ei jGariad DJ^ii wyf fi, sy'n tramwy beunydd .... h gyda Gras, mi af i'r Gwely 18 Marwnad Robt: Gryffijdd o JJann y Biclch 1~i50 Duw a droes gur du dros garit .... e a ILwyddianD, well well iddyn 22 3Iar: Mrs: Sydney Prys, gw: Ho: Fychan o'r Hengwrt 1152 Pa ofid svvrth, pa f_^d sydd ... d Ddaioni y ddwy Ynys 27 Awdl Deicyn yr Adarn-r Deicyn, cyw melyu cymmalog ... e Poen i filiwnau paun fileiniodd 30 Cywydd i ofyn Deriven i G. Fychan, M.P. Y Marchog arddeichog ddawa .... f Awch dilys yn ych Dalaith 35 Eng" i'r Wlagen arian a ehcir yn yyffredin y Fuwcli Wenn o Nannaii Bnwch Eymmus, hwylus, at gynheiliaeth .... g Ni bu Buwch, gann neb o'i bath 37 Marwnad Morris TViliam o Geimarch Gwele berwyl gwlybyrawg .... h I'r ail 063, arf 61 lesu 40 Cowydd i Howel Lewis dr Helygog I ofyn Berfa drol Y Iiwdn doeth llydan ei dir . . . . i Clyw, clyvv, tra bwy byw 'n y bj^d 44 Y Wenithen wenn etliol .... Jt Yn dawel ymwel, a mi 47 Dyr'iau Ofer : Dyn wyf fi a fwriodd lawer .... I Torri gweigion Gnau sydd ofer 50 Dyr'iau dros ihr Ifangc i'w Gariad Dyn wyf fi o Iwynau Gomer .... m Eitha craff gael gafael arno 64 'Rwy 'n cwynfan mewn ILann a ILys &c. n 55 Cerdd y Dant Cribin neii Gwynfan Gwraig Geuethod gwynnion aetlius .... o I'w goryn du Myun Di.awl 57 Englyn Dedwydd a Dedwydden Dedwydd, rwydd gelwydd, Golwyn .... p Gattwo 'n un Guto, a Nel 60 JFlangcll Ysgorpionog i'r Met/wdistiaid Cerddodd, ni pheidiodd gau Brophwydi Baal . . . , q Gann eu Twyll i eigion Tan 62 Mae'n Naonau seigiau gwresogion &c. r 63 / Hugh Fychan o'r Hengwrt, Siryf Meirion 1 152 Yx Hydd dofaidd hardd dyfiad .... s fodd enwog ei Feddianaii 66 Mar: TV. Wynn, Person TL. Gynhafal a Mynafon 1l60 Dwys arwyl Duw a sorrodd .... t I Dduw anwyl ai ddoniau / RHYS JONES'S GREEN BOOK. 2f)l 71 Munciad Leivys Dafydd or Goeiref a Bronn Wion Eiifeiriaiit hyll a fwriodd .... „ I LJ's Duw, aeth Lewys deg 75 Carol i'w ganu y Plygain ddydd Nadolig Pob d^n y fedd deimlad a chalon dychweled .... 6 Diolchwn na chwynwn ychwaneg 77 Y Farn: Oh! Dduw swynn, feddyg Enaid .... c A Nef i mi, Naf Amen. 84 Annerch ir Parch: Ifan Ifans offeiriad JLann uwch y Jl.yrM, ag i ddyfalu y ddau Gioppan Arian Mater Goreuraid yr Hengiort y rhai a gyfemvyd Syrr Simon a Syrr Sion Tfan weddol, fwyn addns, Perl addysg .... d Syrr Sion yw flynuon i'y ff^^dd, Aur Simmwr A Syri' Simon beunydd .... Didwyll Gefeilliaid ydynt Dau loyw deg, diwaelod ynt .... A chynnydd i'w perchennog 89 Moliant Catrin unig ferch Roht: Fychan Humphreys o Gaer Ynwch ar fesiir " Buckle two " DeuTvcli Awenyddau / Yn glau ir golau eu gyd . . e Geill hwnnw ganu yn ei wely/A gafFo feddu'r Fun 92 Y Gannaid Euraid iraidd .... Tyrd Law yn ILaw ir ILann 95 Cyicydd i Sion Grustal Garddwr Cars y Gedol Mae Iroi Gwefl, ni bu mefl mwy .... Sian Grestog, a Sion Grustal 99 Englynion i Ddafydd Elis o Ddolgellau Dafydd, o gynnydd, Gwanas .... Genwair hardd i fardd ag oferddyn Koist .... A Benditli i blith dy Blant 100 Englynion i Edward Sawdwr a ddalwyd mewn Gwely SfC. Mewn gaflach Wits mae yn gyflwr &c. &c. 102 Cywydd i Sior Tywysog Cyniru, mab Sim- ill. Fy Awen gu fwyn ei gwaith .... Ym mhlaid, y Brutaniaid hen 104 Englyn i ddiolch am Hivrdd, tros Sion Dafydd o'r Benglog I Robert Puw, o Riw Ogof Gwr llonn, a moddion, meddal, Trugarog .... Cr5>g yw ei dwrw, a'r Oreigiau a dorrodd 107 Mar: Mrs: Sian Poole, imig ferch y parch: Mr: Anthony Poole, o Gae Nest, a Pherson Mallwyd 1162 Gwae ! fachludd, tann ludd, tynn Laid .... ffarwel Sian, a plierl y sir 111 Bedd argraff Gr: mab Dd: Gr: o Ynys Gwrtheiyrn Trafaelais trwy orfoledd, yr India .... ]Lwch Eaddwjn llechai ynddo b. Avail I chivaer y gtvr uchod Yma *n huno, mae un wenn hynawd . . A cWai, lie bu Mwtlai man 282 MOSTYN MANUSCRIPT 163. 112 Marwnad Edwart Williams o Benniarth 1^62 Doe y iLoddodd Duw 'r Heddwcli .... a Da wladvvr Duwiol ydoedd A thawel fel Angel oedd : Ni bu lid iia gwrid na gwres Anfwynaidd, yn ei Fynwes Na Dig, na E.h6cb, Br6ch, na Braw Na Thwrn, ammherffaith arnaw Ni wnai Wiliams aiiwylyd WJ^ro Barn, er aur y Byd : Cyfiawnder ei Tanner fu Forth Ehad, yn pur weithredu .... Draw i Nef yn dii-ion ^t 118 Awdl y JLoi Gieynnion o Nannmi ILoi gwerog, merog, mawrion .... b ILoi yn digoui holl weiniaid Gwynedd 120 Englyn i Fuwch Goch y Councellor Wiliams a ehcir yn gyffredin Mwynen Goch o Arfon 115!). Buwch grotliog, donog, dirion; un detbog .... canu yn y TLoerig Gymdeithas yn Nhafarn Dribs y Nant Deuwn Frodyr difyr dyjfiad .... g O naws dewrder Nos a Dydd 181 Etta: Nyni Loerigion fwynion ynfydion .... h Yn llawen yr un llwf. 182 Cowydd i ymddiffyn y TLoerig Gymdeithas mewn atteb- iad i Robt: Wiliam Blwyf ILann Gywer 1T65 Dwyre, Euterpia dirion .... j Melbodistiaid* haid di hedd .... Y bo'r mawl ewybr Amen 188 /'}• Hoccsied Fir fawr a elwir Tiberiws ynghors y gedol Celwrn Bir, cywir Brecciaidd tirion &c. ]i 189 C. jDmWmi ^765.-Rhodiais lie nid oedd Ehedyn . . . . / Yn cyrraedd DyiFryn Cariad 193 Y Breuddwyd : Mae geueth w^^cb lendid .... m Feth moel yw ILong beb Hwylbren. 196 Y Doer euraid lliw'r Aeron, Glain y mawl .... n Hwyr ddarparu | edifarn | O ddwys gani | adilas Goron. 199 Bwc a Bel : Gwir f wyniant gyrraf annerch yn ddiwyd . . . . o Byw trwy bwyll, boed bir y b6ch 202 Eng'* y Gist Goch, sef Gr: Williams o Gae Goronioy 17 66 Mae Gryffydd ddefnydd ddiofnus Wiliams .... p A'ch Gywely'n, iach galon 205 Cywydd priodas y Capten Gwynn 1^66 Af ar brangc di drangc o'm drws .... q Beitbyn tynn, b^tb ond henaint * This Cywydd contains a savage attack on Welsh Calvinistic Mctliodism. 2t)4 MOSTYN MANUSCRIPT 163. 209 Crocsaiv adre o'r India ir Capten lihisiart Garnons or Rhiw Goch 1-]66 Oes un Awen heb hunaw Foddus or soniarus naw .... Cann coron i'r Cwncwerwr 216 Ystori ynghylch Taliessin G\vr bonheddig oedd gynt ymhenllynn a elwid Tegit Foel .... ends: ac yn 61 hynny y gwnaeth y m^p Ddyhuddiant Elphin, a Moliant ; ac y prophwydodd urddas i Elphin 221 Elphin dec taw ath wylo .... b Ni ddichon neb dy orfod 222 Y gerdd uchod honn oedd y gyntaf a ganodd Taliessin Ac yno y gofynodd Gwyddno Geranir iddo ; beth oedd fo, ai DJin, ai Ysbryt .' Ac yno y canodd ynteu yr hanes sy'n canlyn Prif Fardd cyfliedin / wyf fi i Elphin .... c Ni wyddis beth yw Nghnawd, ai Cig ai pysgawd. 224 Pedetrin a wnaf, ac i'r porth y deuaf .... d Poet hir ddialedd ar Faelgwyn Gwynodd 225 Ac yno i bu Taliessin o hynny onid oedd 13 oed . . . Ac o hynny allan y gehvid er Taliessin benn Beirdd. 226 Goganwawd gyrru, a gwawd difyrru .... e A ollwng Elphiu, o'i hiial eurin 227 Culfardd ceisio yr wyf .... / O'r Hiial Eurin 228 Myfi sydd Ddewin .... g A'r Faelgwyn Gwynedd 229 Nid hwy y daith er gwrando 'r ofEeren .... h Yngwydd y Drindod, a Uu Luwsiffer 230 Na fid efgud dy Law i Iwf Anudon .... i Na ymddiricd i'th fyw, ond i Dduw ai ddisgyblion 231 Bencdico Dominus drwy nerth lesu fab Alpha ... h Pen Teyrn Teyrngedd dy drugaredd a archa 232 Pann gotto main Gwynedd o'u gorweddfa .... I Ag o hynny allan Saison a ddiflana 233 Gonichel Dduw golochir ymhobfa .... m Pwy ond cyfrwys a'u cyfrifa 237 Gwae ! a gyrcmerth bedydd .... n Anwyd, ac Eiry, ac IS, 240 Cyntaf ymluniws, ar lun d$^n glwys .... o (jerllaw hen Garthen Cyniaglwys 241 Fe ddaw b.^d, a chr^d, a chri p Oni bydd i'r Daroganwr ar i stopio hi Taliessin CERB ROBIN BU O FON. 205 MS. 164. " Cerdd IIhobin ab Huw a elwir ym mhlith y Beirdd Rhobin Ddu o Fan, wedi ei 'sgrifennu ai Law ei hun wrtb ercbiad William Fychaii Esq: Peullywydd ijr Anrhydeddus Gijmdeithas o Gymmrodorion 1772." Paper; 12^ x 7| inches; 72 pnges and 47 blank leaves ; bound in green vellum. From the " Cors-y-Gedol Library." 1 Moliant Wmffre Thomas . " Yn 13 oed i cyfansoddivyd " Prydyddion mewn pryd addas .... a Ai blant ar dyfiant bob dydd 2 Moliant Sion Or: Lewis mab Wm: Lewis o Landdyfnan Y diddig Ian Brydyddion .... b Wrol Fab yn yr ail Fyd 5 Maricnad Huiv ap Hum* ( Y Bardd Coch o Fon) ir hwn y cejais yr anrhydedd a fod yn ddisgybl Clycbau Gwynedd clywcli Gwynion .... c Lawenydd dedwydd ein dau 10 Dos lythyr yn bybyr i ben y Siwrnai &e. d b. Taw firsen goegen gegog ; taw Huran &c. e c. Y dyn o 'mofyn a mi ; am Englyn &c. f 11 Englyn i Robt: Jones Fardd ac Yscolydd Bob tro ith gofio ath gyfarch ; yr wyf &c. g b. Gair anneroh o sereb ysydd ; ir Athraw .... h Ond dewr d'atteb tyr'd etto 12 ILyma \\'ynt oerwynt erwin ; anwydog &c. i b. Ffyddlon yw'r galon gweli, fwyn Sereu &c. k c. Ir^tcst : Pren eas anaddas ini ; &c. I d. Gas daitb dra oerfaith drwy Arfon ; &c. m 13 MI dybiaia coeliais mai Calan, lonawr &c. n b. Fy Ngheidwad Dduw tad wyt ti; &c. o c. Wrth chwylio 'n grafi a gaffo; ddynan &c. « d. Na chwenych fun wych fain wedd, &c. g 14 Duw nefol orseddol Sant .... r dyddiau tawel fel a fu b. Annerch i mi gan y Bardd Coch Ith annerch mewn jfaith union &c. B. Coch. s O 12 hyd yn 15 oedy canfansoddais y Caniiau aethant heibio. Yma y canlyn swrn om Gwaitb O'n 15 hyd yn 18 oed. 15 C a gant Gwilym ab Givilym o Drefdraeth im hannerch Yr ifanc fardd oreufawr .... t Gwiw bleser, Mwynder Amen G, ab G. 18 Atteb : Y Gwr ifaugc arafwych .... u A harddwch nef ai burddas 21 Cywydd annerch Mr: Efan TLieyd o Faes y Porth Y Carw enwog cu rinwedd .... v Deled Hedd yn dal iti 23 Molawd Mon : Dwyre fy Ngwenydd dirion .... le Wedi cael madael a Mon * Y Bardd hwn a ddigwyddodd gael Clefyd trwm ac fe ddywedwyd iddo farw . . . . ac yn ebrwydd y cyfansoddaia y Cywydd [uchcd] ; eithr erbyn ei orphen mi glywais fod y Bardd yn fyw yn y 15fed Flwyddyn om hoedran y cyfansoddais y Cywydd. 266 MOSTTN MANUSCRIPT 164 25 V Byd : Pand rhyfedd oedd Arfeddyd .... a (Ai- ol y Farn) yn 'ail Fyd 28 Clywais a synnais i, ryw wrthun &c. b b. TraEferthus barua fu'r Byd &c. c c. Duw Sant er mwyniaut imi, dwg fenaid &c. d d. Gormod o ddiod i ddyn, Nid buddiol .... e Pallu a wna Pwyll a Nerth 29 Blinder im hamser o hyd .... f Myned un ffordd a Minnau h. Cais egor y dddr fy mun dda &c. g c. Was da rol a'th ddistrewlwch &c. h 30 Duw o'th annedd brudweddawl .... i b. Dau Englyn i Ferch am Fremian ^c. k 31 Cyffes y Serclwgioas Fy boll Gymdeithion purion parod .... I Yn barod hyd y Bedd Y Canuau nesaf a wnais o'n 18 hyd yn 21 oed 33 Cowydd Cydchwedl rhwng y Bardd ar Garddwr sef Wm: Morris o Gaergyhi Croesaw fardd gan y Garddwr .... m Heb wad cyn yr ymadael Yma'n rbwydd y mwynwr hael O fawr ged ffafor a gi,f . . , dy Delyn Ledr* ag edrych .... Na cbeinaob yn ei chanol 41 Myfyrdawd y Bardd am ei Gariad aethai i Ynys Manaio 1163 Galar or Cwrr bwy gilydd .... rt Liw'r manod, yn dod i dir 44 Cerdd i Ferch ar " Nansi Dawson " Och ! fi ba betb yw liyn o fyd .... o F'anwylyd yw fy Neli. 46 Pnodasgerdd Abel Fyclian y Cigydd o Lansannan — ar " Noble Race of Siencyn " Pob glan wr ifangc tawel .... p Yn Abel Gwr i Gadi 48 Dear Chloe come give me sweet lusses O Meirian dod imi gusanau .... o Fodlonir a chydig 3'a wir 49 Busy curious thirsty Fly Sycbedig Bryfyn mwth wyt ti . . . . r Ni weli monynt bwy nag un 50 Dyhuddiant y Carwr gwrthodedig Er bod rhai yn taeru 'n galed .... s- Ond ymolchi mewn Pwll budr 61 Cyffes y Carwr qfiaethus] ar " Saiodl Buwch " Y ILaugciau iifiaethus .... t Yn gyfion imi a ga' * " Y Delyn Ledr ydoedd Lyfr o Gasgliad gwerthfawr hen Ganiadau Tvedi ei ysffrifenu ar Femrwn gan Mr. W. Morris." f " Yd 18 oed y gwnais y Gerdd hou." CEllR ROBIN SU O FON. 267 55 Caniad 1/r Amser : ar Jesur Bi/rr Dud Andaw Y rhai sy' ar liyd y Byd yn bod .... « Y derfydd am yr Amser 59 Carol JPlt/ffain ijO^ Cymaiorth Duw i draethu o'm genau .... b Yn gysurus yn y Diwedd GG Englyn a gant Michael Evans o LannerchymeJd hnn lettyfais gydag ef Y pur Gysgadur cais godi ; y Bardd &c. c 67 Atteh : Ba froliivr heriwr fal hyri .... d Gan ddyrnod, ai gwna'n ddarnaii 6. Mi fum a'm bwriad am fercli, jn iefangc .... e Ai'n curio fyth y cair fi ? 68 Englyn i ofyn Coron gan yr Arglwyddes Stanley i brynii Tannau i Sion Telyniwr y Gwyneddigion Mawr yw Cwynion Sion cr's ennyd .... y Ehyd y Sir yn rbodio Sion 69 J Rywiin : Bydd cant a feiant ar f'ol, er adwyth ... g Gwrysiaf ac ymdrecbaf dro 70 Englyn i Borllnoas Porth Aetliwy Dois eisoes o wlad Saeson, a doethym (te. h b. Er cymmaint ei braint ai bri yw ILundain &e. i c. J Fieliael Evans o Lannerchymedd ban oedd afiachus 'Rhwn biau rhannu bywyd, i ddynion &c. k 71 Y Cymmrodorion doetbion dethol .... I Ai bwriad tyner, or Bryttaniaid b. Bedd Argraff Michael Evans Corph Micbael yn wael ei wedd m Wr dawnus A roed danaf i orwedd Trist gweled weithian ei Annedd Oerddu (ILon Iwrcb a fu) A ILannerch-ei-fedd MS. 165. Cywybeu relating for tbe most part to tbe families of Nannaii and Cors y Gedol, Histoey op the Gwydir Family, &c. Paper ; 12^ x 7 finches; pages i.-x., 1-498 ; bound in leather. Pages 1- 184, and 197-213 were transcribed circa 1690 by " John Davies, com- monly called John David Laes [see MS. 130], a family- poet at Nannau" (pp. iii. and 497) ; pages 217-32,289-95 are in the auto- graph of Eev. W™ Wynn who died 1760 (p. 295) ; pp. i.-viii. and 497-98 are in the hand of Lewis Morris of Anglesey ; and the rest of the MS. seems to belong to the first quarter of the xviiith century. Pages 1-6 are torn at the upper inside corners. The book plate of " William Vaughan Oorsygedol" as well as his signature, dated "Feb: 1737-8,'.' is on inside of front cover. Pages i., ii., iv., ix., X., 7-8, 33-40, 117-20, 185-6, 191-6, 221,. 405-81, and 488-96 are blank. 268 MOSTyN MANUSCRIPT 165. ii). Title page — Cywyddeu Cymraeg &c. v.-viii. A Table of Contents, giving the first line, the subject, the writer's name, and the page. 1 Cowydd i Howell ap Meirig Uauglian ap Ynyr Ua^^ a Meirig lloyd ei fraivd o Nannau ^c. O dduw a'i pechod i ddyn .... a Nid un o'r Gler ofer wyf .... Adar* llwch gwin ym ydynt .... Can gan eu Prydydd dydd da Gr: TLwyd ap dd: ap Ei" 3 Cowydd i Feurig Uaglian a davydd ei Fab Mawr fii Howel a Meirig .... h aed i farw i dai Feirig Gytto'r Glynn 5 Cowydd i ddiolch i Dd: ap Meirig am Farch Brou draw biaii r enw a drig .... c Drwy 'r 115^s ai dorau ar lied (1. 60) || „ „ 9 T mae c6f a mi ai can d mawr gof och Meirig LTaughan .... ar ddaii sydd urddas iddun „ „ 10 Heiniar adfydig hoewnwyf .... 'e deuddyn na bwi h.^n. na hwynt TIJn goch ap Meirig hen 12 Marionad ILeuccil JLwyd ILyma liaf llwm i hoewfardd .... „ » / a chlickied yn iach Leuckii 14 Cywydd i Howell ap Dd: ap Meurig alias Hino Nanney Mawr fii lithr marfolaethau .... g Huvv Nannau oes hwy na neb Tudur Aled 16 Moliant Gr: Derwas ap Meurig JLwyd o Nannail Mi af i yfed y medd .... A a duw ni wnaeth dynion well Lewis Glyn Cothi 17 Cywydd Tudur Uaghan ap Gr: ap Howell ap Gr: Derwas ILwyth ynyr ai w^r iw ol . . . . i Cawn d'euro Cenau Derwas Jeuan ap Tudur Penllyn ' 19 Owdl foliant i Ruffydd Nanney I. Esq" Bon gwreiddiau Nannau uwch Naint .... k Dyro naw einioes i Deyrn Nannaii William TLyn 21 Cywydd i Hugh Nanney o Nannau Y Preii a ro Duw 'n prynwr .... I h$>n einioes fo i Huw Nannaii JV'' LLyn 23 Benidisiti Dominus vt ^esu fab alffa .... m Dy Drugaredd a archai Taliesin 25 Cywydd i geisio gyrru Rich: Philip o Nanney Oes diareb ystyriais n hai praw 'r byd hwy peril 'r bir John Philip P8 Atteh: Y Genfigen gwan fagiad .... o Ni woeir hynt o Nannaii r hawg Richard Phylip 30 Cywydd i ofyn newid John Philip am Rich: ei Frawd Wyf gennad af ag annerch .... p Ardudwy rhaid i adel || (1. 106) * Vultures. See MS. 146, p. 1 above. e IN PEAISE OF H. NANNEY, ETC, 269 3£arimadeu Huw Namiei/ afufarw 1623 41 Aei- Gruffydd gemrydd Qym'ro rhinweddol . „ 1 ddileu tiistedd ai law trosto Richard Philip 43 Dyn wyf ar draelli dan for drud , /, attad i Xefohvlad fawr " J) 46 Mawr nycli yn liir Meirion aotli .... <, Dyg Duw enaid Huw at liwn 'K„gh Uachno 49 Dig iw 'n byd o gaii un bedd .... ^^ yn fyw gwn i Nef gyniie.s Griffith Hafren 52 Hir beunydd iw rbyw benyd .... hyn i Enaid Hugl. Nannaii Richard Cynwal 56 Breuddwyd i gant brudded gvvedd .... f i hun Enaid Huw Nannau ' ' Sion Cain 59 Ddoe i bii ddiweddii byd .... Un a fii hael Kef i Huw James Dimn 62 Duw a -wnaetli diau ini . . . . ^ ar wyii enaid aor Nannaii Sion Clawedog 65 Mawr yw anap Meirioiiydd .... j aur brefi a ffynniant ir brig Robert Dyfi 68 Marwnad Amies vi Rys Fychan gwraig H. Nanney Wylo 'r wyf fyth o lawr f'ais .... yj duw ir enaid a ranuodd Richard Philip l621 72 Englynion gan Roivland Vaughan o Gaergai i daid ai nainHuw Nanney ag Annes vi Rys Vawghan 1627 Mil chwechant hen want oed hynod .... / ag aohreth Clocb Fachreth fain Row: Vaughan 73 Marwnad i Chiffydd Nanney l6og Arwydd meth a roe dduw mawr .... ,;j dirion enaid aer jSTannaii Richard Philip Cywyddeu moliant i'r hen Huw Nanney 76 d^'n a godo Duw 'n gadarn ^ di ddiwedd fydd hyd ddydd farn .... Chweigeinoes ywch yw gynnal Rhys Cain 78 Pwy iw 'r dj^n pur diweniaitii .... o da duw iw fath d5>aid fo* John Philip 82 Gweiiwn feirdd a gauo fawl .... j, accw yn dy stad cawn d'oes di Thomas Penllyn Cywyddeu moliant Huw Nanney ap Gr: Nanney ap yr hen Huw Nanney ag ef yn Siryf 'l62~i. 84 Duw biaii 'r byd ai biir bwyll q duw a edwyn y didwyll .... duw hyn ynod Huw nannaii Richard Philip 87 Yr H5'dd gwych rhoddiog uchel .... j- ichwi 'n un Walcli Nannaii 1625 Sion Cain 90 Nodi haelion da hylwydd .... s Cei air Huw 'mhob cwrr i hon 'l62~ Gr: Hafren 93 Y gwalch aur i gylch eirian .... t gader hwn in cadw yrhawg \_162'1'] Hum: ap Howell * ir oedd yr heu Lyfi' wedi torri ag nid wneuthjm ond dyfahi llawer pennill yniwedd y Cywydd hwn. [J. D.] 270 MOSTYN MANUSCRIPT 165. 95 Esgusatod Sion Watgin rhag bod yn Gwmtabl Y piii- geidwad por gwaedawl a pennaeth y fainf^k pwy nith fawl .... dair oes parch dj Wrsip Huw Wathin Clywedog i)7 f ofijn March a phdr o ddillad dros Lewis Gwyn Gethin i H. Nanney a Lewis Gwyn o'r Dolegwyn Y ddaugar foneddigaidd .... h Ni chais mwy yn achos mawl Rowland Vaughan 100 J Hugh Nanney ag Ellis TLioyd o Rhiwgoch i ofyn march dros Hugh Gryffydd 1615. Y gwjT yn Saint gwar ynn sydd c Gyfion dirion Gefnderwydd .... degoes fo'th dwyoes eicli dau Richard Philip 102 Marwnad Sion ail mnh Gr: Nanney l632 Ehwygwyd brig rhywiogwaed braii .... d Yn y Ne Sion Nannau sydd „ „ Diey fanvnad i Wiliatn, trydydd mdb Gr: Nanney 1636 105 Hir gwyuoch awr ag ennyd .... e Nannau awn ninnau iw ol John Cain 108 Bid amur y byd yiha .... /' dra fo ar y ddaiar ddyn Humphrey ap Howell 1 10 Mar: Elin trydedd merch Huw Nanney hen a gwraig Jo^ Vaughan o Gaergai 161^ Aeth llawn adwyth He nodal .... g gael Sion fal i gvvelais i Richard Philip 113 Marwnad Jo'^ Nanney ap Gr: Nanney Gwae lii 'r Sir gwyl yr oes bon .... h Crist Wynn croesed i enaid John Cain 115 Marwnad Wiliam mab if a [sic] Hugh Nanney Ocb ! w}»r ystyriwch eicb oes .... i gwrol ar ei heol hi || (i. 62) 121 Mar: Gr: Nannau ap H. Nannau Hen — His picture is at Nanney painted 1632 aged then ^ — died l653. [Och faith duw graffvvailh dug Rufiydd] .... h II Adwythig yw brig a bron a pheifedd .... Ir rhywiog RufFydd o'r gwyr boffion Harry Howell 122 Moliant Lewis Gwyn o'r Dolegwyn Oed y graig uwch deugwr allt .... I ai dawn a'i drych Duw 'n dy ran Rhys Caiu 124: j^ ofyn milgi llwyd gan John Vaughan o Gaergai dros Lewis Gwyn o'r Dolegwyn Gweuaf yt hawdd gofiwyd hyn .... m doed ith gar dy odiaeth gi Rich: Philip 127 Marwnad John ILoyd or Rhiwgoch Och ! dduw hael ddiwehUion .... n Y Nef a fo 'n i afael Rowland Vaughan 128 Marwnad y Frenhines Elizabeth Trwm a fii tree yma far ... . o bo yma i Siams bum oes hydd Richard Philip 131 Marwnad y twysog Harry mab hynaf James I. Cri'n galw b^d cronigl o'i ben .... p Coronog cair i enaid John Philip IN PRAISE OF GOES Y GEDOL FAMILY, ETO, 2'71 134 Mar: Charles n. — ]Lwyn oedd gynt llawcn ddi gas .... a gcaiinoes gael lago iuni John Davies 137 Cywydd i Harry vii., new Arthur ei fab pan i ganwyd Arthur penudur ydoedd .... b a Haw Grist rhag cvvn ILoegr oil Dd: ILivyd ap ll'n Gr: o fathafarn l/^So 138 J Edward III. — Edwart ap Edwart gwart gw$>r ... c Yiio i doi yii i diwedd lolo Goch 140 Cywydd i Owen Tiidur pan oedd Yngharchar Gwyddom devvi a goddef .... d yn rhydd i Befimynydd Moii leu: Gethin ap I. ap lleis". 142 Moliant y parch: Gr: Nannau 16§1 Y Hew gwar alluog wedd .... e yr aerod o'i orwyrion John Davies 144 Mar: ir un gwr l6§S : Tioes Duw niwl trist anaele ... / mewn gogoniant y Saut sydd John Davies 148 Cywydd priodas y parch: Huw Nanney a Chatrin Vj W" Vaughan o Gorsygedol l6^0 Af i neithior fwyn weithian .... g ir Siroedd gyda 'r Seren John Davies 151 Awdl foliant i Col: Hugh Nanney l6g!,. Cornol wyt wrol at euro dynion .... h a Chatrin unol ich Twr Nannau „ ,, 154 f ofyn newtd 31ilgwn .- Yr aer difyrr aur dafod .... * galledwjt gelled iti Richard Philip 157 ^ Ruff: Vachan ap Gr: ap Einion o Gors y gedol GryfEydd gylch rhydd gwalch rhuddaur .... k Oni ddel Owen ddulwyd Tudyr Penllyn 158 Cymod Rhys or Tyieyn a Gr: Vachan ap Einion damwain blia yw'r byd yma .... I i roi ar larll Penfro 'r vvyi' Deio ap leuan dii 160 J Elisau ap Gr: ap Einion a Gr: Vachan i fraivd Y ddaulew o Wyddelwern .... ni dyro uddunt bedeiroes Tudur Penllyn 161 Ty gwyn y Bermo : Vviy a wnaeth ond ein pen iaii .... n Twr gvija. bendiged duw 'r gwaith Tud^'.r Penllyn 162 Mar: Elizau ap Gr: ap Einion o'r Deirnion 11^9 Bid rh)^ wann Boetri ennyd .... o pen oedd i bawb pan oedd byw Lewis Moii 164 Mar: Gi\- Va" ap Gr: ap Eignion o Gors y gedol Duw hen d^g Edwart frenin .... p Oes hir ir arglwyddes hon Gutto 'r Glynn 165 Cywydd i Reinallt ap Gr: ap Bleddyn or Twr Tri annerch atat Keinallt .... q Eryr y Twr er y Tarw Tudur Penllyn 166 J dd: ap leu: ap Ei" yn ol iddo gadw Castell Harlech Y Gwilliaid a gaid fal gwynt .... r gwendyd biaii 'r byd ar bel Dd: JLwyd ap ll'n Gr: 168 7 Rich: Vachan o Gors y gedol yw groesaio adref ar ol i restio dros y wlad G^ynedd a fu wag ennyd .... _ ■' Ehodd Duw ai berth rhwydd-deb yt John Philip 272 MOSTYK MANUSCEXPT 165. Awdl a chywi/dd mol: i Rys Var.lum o Gors y gedol 170 Dedwyddwch didrwcb fo d'oedran .... a a da i cliweddir pob dedwyddwch 1560 IVilUam ILeyn 173 Gweitliio 'r wyf gwaitli arofyn .... J teiroes mwy, yt RJ^.s Amen 1560 W" TLyn 175 Moliant Gr: Fychan* o Gors y gedol Mynych i bum d anoeth .... c Gad draw 'n liir, Gatrin a hwfi Richard Philip 17" Martcnad William Vaiighan\ o Gors y gedol 1633 A^&A rh^ oer duodd yr baf .... d a thair oes itb aer Eisiart Humphrey ap Howell 180 J ddiolch am gleddyf i Rvffydd VachanX o Gors y gedol dros Ynyr Vachan Tri oedd bael trvvy dda helynt .... e dr\vy lesu llaw dduw drosocb John Davies 182 Moliant Evan ah Einion o'r Hendwr Y gv.i-da o gywirdeb .... / yw tuedd fry, hyd dydd frawd Ginared v. ac aeres tudr ap ^er: &c. a m. mared = tanglwyst v. niadog ap Kyfnerth 162 m. gr: ap dd: goch = Angharad v. heilin ap S"" tvdr &c. a m. angharad = anes v. bleddyn ap ow: brogyntvn 163 m'. madog ap mred: ap bleddyn ■= hvnvdd v. evnydd ap g werngwy &c., a m. hvnydd v. evnvdd = gwenllian v. Rees ap marchan 164 m. evnydd = elnor v. ll'n ap dolffia &c. b. in. mred: ap pleddyn = havr v. ac aeres Gillin ap y blaidd Rvdd c. m. bleddyn ap Kynvyn = angharad v. mred: ap Ow: ap ho: dda 165 m. Rodri mawr = essylld v. kynan dindaethwy &c. b. m. heilin ap S"^ tvdr = adles v. rikard ap kadwaladr 8sc., a m. adles == anes v. gwyn ap eginirap kollwyn &c. 166 m. rikard ap kadwaladr ap gr: ap k. = adles v. ^arll klar &c. b. m. S' tvdr ap ednyfed fychan = tanglwst v. llowarch ap Bran a mam tanglwyst = anes v. Ronw ap Ow : ap Edwin &e. a m. anes = genilles v. hoedliw ap ^thel 168 m. dd: ap gr: ap ll'n = Ranell v. Reinalld brenin manaw b. m. gr: ap ll'n ap jfer: = tanglwst v. llowarch vychan 169 lu. ll'n ap ^er: drwyndwn =: mared v. madog ap mred: a m. mared = svwssarta v. gr: ap kynan &c. a m. svwssana = angharad v. ow: ap Edwin &c. 170 m. ]feu: llwyd ap gr: ap gronw = #«re^Ztc«^ V. gwrgenavy pys 171 m. gr: ap gronw = niali v. madog vychan ap mad: grwm &c. 172 m. nest v. Hwlkyn llwyd = nest v. Kyn: ap Mred: b. m. kyn: ap Mred: ddv = nest v. Jthel vychan c. m. nest v. Kynwrig = yngarad v. madog ap gronw d. m. mred: ddv = adis v. grono ap eden: vychan &c., a mam alls = morfydd v. veirig arg: gwent e. m. grono ap eden: v" ap kyn: = gwenllian v. gr: ap gr: ap rys 173 Mae heddiw ym wahoddion at geirw kymydav mon . . . . main ai gwyrth mon ai gorthir Anon 175-8. A brief description of the arms of the best-known families in North Wales— the last leaf being imperfect and rotten. PART II r.— Poetry. JPaper ; 8 J x 6^ inches ; _ pages 179-202— of these, 190-202 (=155-68 in original paging) are in the autograph of John Jones of Gelli Lyfdy. 179 " To my honored frind M' John Jones of Gelli lyfdv." " To y' right reverend ffather in God George Lord Bp. of St. Asaph " Then follow entries with the sigaatures of John Coniyay, Wm. Parry, and Henry Kenricke. 181 A note of what moneys I receaued from the Tenants in fflint shire Denbigh shire & Anglesey for the yeare ending at Alsaints 1667 . &c. Pages 180, 182, 184-89 are blank. CAERWYS EISTEBVOD. 1568. 291 . 190 JLyma vrevddwyd a ddychmygwyd ac a wnaed mewn mydr ar ddvll araith i gan ffowk llwyd fychan o Henllan : a Risiart vychan a Sion Hvws fal ydoeded i mi yny lie y maent yn adrodd beie a chani- wedde y byd hvmn pob gradd yn i gradd or vchaf ir issaf: ac yn y diwedd y mae lief yn dehongly y Brevddwyd.j A.in vi noswaith or gaiaf yn vyngwely yn ysmalaf . ■ • gwelwn vrevddwyd . . yr oedd yuo rai /n/ kadw hobe .... rhai mawr oedd i brynnv a rhai bychain oedd i werthv G- 218)1|— end wanting. The Commission of the CAERwrs Eistebvod 1568. By the Quene. Elizabeth by the grace of god of England ffraunce and ^reland Quene defendo' of the fayth &c. To our trustie and right wclbeloued S"- Richard Bulkley knight, S'' Rees Gruffith knight, Ellice Price Esquio' docto'' in CJyvill Lawe, and one of our Counsaill in our marches of wales -william mostyn, ^cu«n Uoyd of Yale, John Salusbury of Ruge, Rees Thomas, Maurice wynne, wittm Lewis, Peres mostyn, Owen John ap ho" vaughan, John wiHra ap John, John Lewis oweu, moria gniffyth, Symound Tlieloall, John Gruffyth, Ellice ap w" lloyd, Rob' Puleston, harry aparry, william Glynne and Rees hughes Esquio"^ and to euery of thero, Greating Wheras it is come to the knowledge of the Lorde President and other o?(r said Cunsaill in o« [C.7569] 2 8 1894 (3.) Appendix and Index The Duke of Roxburghe ; Sir H. H. Campbell, Bart. ; the Earl of Strath- more ; and the Countess Dowager of Seafield. " [C,7570] I 2 1394 (4.) Appendix and Index Lord Kenyon. )> [C.7571] 2 10 1896 (5.) Appendix J. B. Fortescue, Esq., of Dropmore. Vol. 11. » [C.7572] 2 8 1895 (6.) Appendi.x and Index HoQse of Lord.s, 1692-1693. il [C.7573] 1 11 1895 (7.) Appendix The Marquess of Ormonde, ■' [C.7678] 1 10 1895 (8.) Appendix and Index Lincoln, Bury St. Edmunds, Hertford, and Great Grimsby Corporations ; The Dean and Chapter of Wor- cester, and of Lichfield ; The Bishop's Registry of Worcester. [C.7881] 1 5 lf95 (9.) Appendix and Index The Earl of Buckinghamshire, the Earl of Lindsey, the Earl of Onslow, Lord Emly, Theodore J. Hare, Esq., and James Round, Esq., M.P. >♦ rC.7882] 2 6 1895 (10.) Appendix and Index The Earl of Dartmouth. Vol. II. American Papers. Fifteenth Repokt. This is introductory to ths following : — [C.7883] 2 9 1896 (1.) Appendix and Index The Earl of Dartmouth. Vol. IIL J> [C.8156] 1 5 1897 (2.) Appendix and Index J. Eliot Hodgkin, Esq., of Richmond, Surrey. >» [C.8327] 1 8 lfl97 (3.) Appendix and Index Charles Haliday, Esq., of Dublin. ** [C.8364] 1 4 303 Hate. Size. Sessional Paper. Price. 1897 (4.) Appendix The Duke of Portland. Vol. IV. 1897 (50 Appendix and Index - - - The Eight Hon. F. J. Savile Foljambe of Osberton. 1897 (6.) Appendix and Index - The Earl of Carlisle. 1897 (7.) Appendix and Index - The Buke of Somerset, the Marquis of Ailesbury, and Sir T. G. Puleston, Bart. 1897 (8.) Appendix and Index - The Duke of Bucoleuch and Queens- berry, K.G., K.T., at Drumlanrig. 1897 (9.) Appendix and Index - J. J. Hope Johnstone, Esq., of Annau- dale. 8vo. [C.8497] [0.8.550] [C.8551] {Ditto.') s. d. 2 11 10 3 6 [C.8553] 1 4 QBitto.) TMdte Trials, being Eeporla of the Chief State Tiiak which hftve taken place between 1820 and the present time, published under the Buperrigion of a Oommittee appointed by the Lord Chancellor : — / Boy. 8vo. Vol. I. 1820-1823, Vol. H. 1823-1831. Vol. IH. 1881-1840. Vol. IVi 1839-1843. Vol. V. 1843-1844. Vol. VL 1844-1848. Vol. VII. 1848-1850. Price 10«. each, ualleager, H.U.S. A Report on the Scientific Besulta of the voyage of, duriag the ; yearfl 1873-76, under the command of Captain George S. Nares, B.N., P.B.8., and ■ Captain Frank Turle Thomson, R.N. Prepared under the superintendence of the late Sip 0. Wyyille Thomson, Knt:, F.B.S.j and now of John Murray, Ph.D., V.P.B.8.K. Complete in Fifty Volumes. Price lOll. 16». Eilitaxy : — Abtixleky. Field. Service Handbook. 1897. Price 78. 6d. Amillekt Dbill. Garrison. Vol. II. Price Is. Catalet Drill, 1898. Price 1«. Dekbicks Sheeks and Holdfasts, Handbook of the. 1898. Price 9d. Infamtet. Mounted. Regulations foi. 1897. Price 9^. MiLiTLA. Regulations for the. 1898. Price 9d. Ranoe-finding, Field. With Watkin Field Range finder and Telemeter. Handbook for. Price Is. Bifle and Carbine Exercises. Manual. Firing, and Bayonet Exercises, Firing Exercise for Webley Pistol, and Instructions for Cleaning Arms. 1898. Price 3d. Saddles and Collars, Sore Backs and Sore Shoulders. Manual of. 3rd Edition. Price la. Yeomanry Oataley Regulations for the. 1898. Price I». 6d. NTaval ;— Doge Book. Containing Dimensions of the Wet and Dry Docks, Patent Slips, &c., of the World. 3rd Edition. Price 6». Geological :— Sons AND Sub-soils. From a Sanitary point of view ; with especial reference to London and its Neighbourhood. By Horace B. Woodward, F.B.8. Price 2». 6d. OowAL. The Geology of. Including the part of Argyllshire between the Clyde and Loch Fine. Price 6». Local Crovemment Board : — Enteric Fever in Essex and Suffolk. Report on, and upon Oysters in relation thereto. Price 9d. Public Watee Service provided j?oe the County Borough of Buey. Report on. , Price 1». Home Office: — Explosives. List of. Corrected to 1st January 1898. Price* 6i. Land Registry. Land Transfer Act, 1875. General Instructions as to the Registration and Transfer of Land ; with Act, Bulea, and Orders, Fees, and Index. Price 1«. Emigrants' Information Office, 31, Broadway, Westminster, vis.:— Colonies, Handbooks for. 8vo. Wrapper. No. 1. Canada. 2. New South Wales. 3. Victoria. 4. South Australia. 5. Queensland. 6. Western Australia. 7. Tasmania. 8. New Zealand., 9. Cape Colony. 10. Natal. Price Id. each. No. 11. Professional Handbook dealing with Professions in the Colonies. 12. Emigration Statutes and General Handbook. Price 3d. each. No. 13 (viz.. Nos. 1 to 12 in cloth). Price 2s. Consular Reports, Summary op. America, North and South. January 1897. Price 2(1. Intending Emigrants, Information fob : — ^Argentine Republic, price 2d. California, price Id. Ceylon, price Id. Maryland, price Id. Newfoundland, price Id. South African Republic, price 2d. West Indies, price 2d. Foreign Office : — Africa BY Treaty. The Map of. By Sir E. Hertslet. K.C.B. 3 Vols. Price 31». 6d. Commercial Treaties. (Hertslet's.) A complete collection of Treaties, &o., between 1 Great Britain and Foreign Powers so far as they relate to Commerce and Navigation, &c. By Sir E Hertslet, K.O.B., &c. Vols. I. to XIX. CVol. VI. out of print.) ^ Price 15». each. State Papers. British and Foreign. Vol. 80. General Index (chronologically and alphabetically arranged) to Vols. 65 to 79. (1873 to 1883.) Vol. 81. 1888-1889. Vol.82. 1889-1890. Vol.83. 1890-1891. Price 10«. each. Board of Trade Jonmal, of Tariff and Trade Notices and Miscellaneous Oommercial information. Published 15th of Month. Price Sd. Index to Vols. 1 to 14. Price £«. And to Vols. XV. to XX. July 1893 to June 1896. Price 1«. Eew: I&oyal Botanic Gardens. Bulletins of Miscellaneous Information, Volume *,, fbr 1896, price 3«. ; and Monthly parts, 1897, price 4d. Liquor TiillgjiillL i^^V^MwmSSiSJ^- Mioutss of Evidence. Price .(per day) 2i. 1. IV. 98. HISTORICAL MANUSCRIPTS COMMISSION. REPORT ON MANUSCRIPTS IN THE WELSH LANGUAGE. VOL. I. ^teimtels to iatt) Houi^e^ of parliament i^ Comnratttt of Her Majeits. LONDON: PRINTED FOR HER MAJESTY'S STATIONERY OFFICE, BY EYRE AND SPOTTISWOODE, VBDITERS TO THE QUEEN'S MOST EXCELLENT MAJESTY. And to be purchased, either directly or througli any Bookseller, from EYRE AND SPOTTISWOODE, East Harding Steeet, Ft-eet Street, E.C, and 32, Abingdon Street, Westminster, S.W.; or 1 JOHN MENZIES & Co., 12, Hanover Street, Edinburgh, and 90, Wkst Nile Street, Glasgow; or HODGES, FIGGIS, & Co., Limited, 104, Grafton Street, Dublin, 1898. HISTORICAL MANUSCRIPTS COMMISSION. REPOJfeT ON MANISCRIPTS IN THE WELSH LANGUAGE VOL. I. PART IL— PENIARTH. 9r«(ente1i to bot^ ^oujsie^ of ^arltanunt be ComtnatOi of Kn Mais»tU' LONDON: PfilNTED FOR HER MAJESTY'S STATIONERY OFFICE, BY EYEE AND SPOTTISWOODE, PEINTERS TO THE QUEEN'S MOST EXCELLENT MAJESTY. And to be purchased, either directly or through any Bookseller, from EYRE AND SPOTTISWOODE, East Haedikq Street, Fleet Street, E.G., and 32, Abingdon Street, Westminster, S.W. ; or JOHN MENZIES & Co., 12, Hanover Street, Edinburgh, and 90, West Nile Street, Glasgow; or HODCJES, FIGGIS, & Co., Limited, 104, Grafton Street, Dublin, ^,.ji...- _,^ 1899 SALE OF GOVERNMENT PUBLICATIONS. The onder-inentioned Firms have been appointed sole Agents for the sale of Gh>Temment Fablioations, inolading Porliamentftry Beports and Fapera, Acts of Parlia> ment, Record Office Pablicationa, &o., &o., and all sach works can be pnrohMed £roia them either directly or through retail bookaeUers, who are entitled to a disoonnt of 25 per cent, from the selling prices : — IN ENQLAND :— { For all publications eMepting Ordnance and Geological Maps, the Hydrographical J Works of the Admiralt;^, and Patent Office FnblicationB : — Mbsbbs. Etbi akdI SfomswoosE, East Harmng Street, E.G. i For G«ological Maps : — Mr. E. Siaxtobb, Oookapnr Street, S.W. ^ For Hydrographical Works of the Admiralty :— Mr. J. D. Pottek, 31, Poultry, E.G. | Patent Office Publications are sold at the Patent Office. For all Publications eesetptvng the Hydrographical Works of the Admiralty and Patent Office Publications : — IN SCOTLAND :— Messbs. John Menzhs & Go., 12, Hanover Street, Edinburgh, and 90, West Nile Street, Glasgow. TN lEBLAND : — Messbs. Hodsbs, Fiogis, & Go., Limited, 104, Grafton Street, Dublin. OEDNANCE SURVEY MAPS OF GREAT BRITAIN AND IRELAIfD .—There are Agents for the sale of these Maps in most of the chief towns. Oopiea can also be ordered at many Head Post Offices, and through any Bookseller, or from the Director-General Ordnance Survey, Southampton ; or, in the case of Ireland, from the Officer in Charge Ordnance Survey, Dublin. 4 1 The following is a list of some of the more important Parliamentary and Officia^i publications recently issued : — ■ Pfurliameiitary ; - Btatatea — PiibUe Oenwal, Session 1899. With Index, Tables, &c. Glotb. Price ?«. Seernid BwUed. EcUUon. A.D. 1235-1713 to A.D. 1872-1883. XV. Vols. Price 78. 6d. each. BevUed EcUUont. Tables showing subsequent Repeals, effected by Acts of Session 62 & 63 Vict. 1899. Price 6 editorial glosses and comments, which may help us to understand late thirteenth or fourteenth century law, but only carry us further away from the 'Law of Howel,' as written in the Old Whitland Codex, Teferred to below in Peniarth' MS.- 30. Unhappily no one ever saw it, who was " ignorant " enough of the subject to leave us "'f.'amere copy of it." Even manuscript A confessedly departs* from the original text, though- its languagecand syntasiprove that it is much more of a mere copy- than- any -of the other versions. If students will note that the text of fE corresponds roughly with the printed text on pages 2,-80 h 4, 108 1.6-110 1. 14, 80 1. 5-1061. 21, 110 1, 19-148 1. 26, [148 1. 27-1 64 J. 18], 154 1. 18-214 1. 15, 218 I 15-290 1. 28, 292 1. 5-^332 LI, [332 1. 2-334 1. 19] of Vol. i., and pages [2-6 1. 5], 6 1. 6-36 L 17 of Vol. ii., it will be seen that the so-called " Preface tathe third Book" is not in; the oldest ■ version of the Laws. . Itdeed it formed no part' ^originally of manuscript!}: 5 Cj in .which it occurs, but was inserted about fifty years later,';notwithstanding the editorial assurance that <' the two fragments; appear to be of the same era." Clears the marks of a- manuscript TeS^edited with excisions about the time Edward J. promulgated the Statute of EhuSlan, The early part relating -'to the Welsh coui't, as well as many passages throughout the . manuscript have been cut out,'while five folios have been introduced ilater, containing aome passages found in no other text which is not derived from Q. It is; therefore, futile to build on such statements as those in lines 7-13 of page 218 of Vol. i. It -is unnecessary to 'add to the previous remarks^ about the orthography ; of ^the manuscripts, which ds nowliere intentionally * It records at least two changes introduced by Bleddyn ap KynTyn (Vol. 1. pp. 166 and '252), "vrbile ^ora-erth up Madog- seems to bave'coWcted tb'gethir Bnd dravrn up the Table of Valves, beginning on page 298 of Vol. i. See 'also Vol. ii. p. 20. " Breinniau Arvon " (Vol. i. p. 104) is not in the same hand as the text before and after. The rest of the MS. is not all in one hand. . ' - ' f BeliOB 47, 48,95 and 96 are wanting in ^,.but A is perfect afctheae places, which are enclosed above by square brackets. ± British Museum Caligula A. iii., folios 149-79, 185-98 Written in the second quarter of the 13tb century, and folios 180-4 written eircd 1284. For the text of folios 180-5, see Ancient Laws and Institutes of Wales Vol. i. pp. 214 1. 21 to 220 1. 13, 228 I. 16 Jo 236 1.14, ond 238 1. 9 4. Winding Sheet, 902. Wonders, the xxiv, 396 ; of Bri- tain, 866,921. Tnys Brydein, Gosodiad, Rhagore Rhannfe, DinessyS &c., 921, 949-52, 960, 995. CORRECTIONS. p. 310, 1. 24. Insert [Buched meir vadlen]. p. 310, 1. 30. Insert [Buched Martha']. p. 311, 1. 51. For iaith read ieith p. 323, 1. 29. For Apostle's read Apostles' p. 325, 1. 49. For Soulley read Sontley p 360, 1. 28. For ap Griffith read ap Jonverth p. 361, 1. 10. For At the foot of this page ^c. read A continuation of the elegy to Llewelyn ap Jorwerth by D. Senvras. Compare Myvyrian Vol. i. p. 219. p. 475, 1. 33. Insert hvw Robert lien as author's name, p. 503, 1. 10. For -IS24 read -1523. Also pp. 550, 1. 40, and 554 11. 38, 89. p. 543, 1. 14. For Hen. 233 read Hen. 253^. p. 546, 1. 44. For '^ho read 'jolo. p. 623, 1. 46. For vnllyiegdiog read vnllygeidiog. p. 654, 1. 40. For NaCb read Na6d. p. 775, 1. 1 1 . For seem read seems. p. 839, 1. 57. For which may be a mistake for f Grogen read Compare Bodgorgen p. 940 I. 3 from the bottom. 297 DESCRIPTIVE CATALOGUE OF i¥ANUSORIPTS IN THE WELSH LANGUAGE. PENIARTH LIBRARY. 'MS. l = Hengwrt MS. 11. THE BLACK BOOK of CAR- MARTHEISr. Vellum; 6| x 5 inches; in several himAs of the xiith and early xiiith centuries ; 108 pages ; wanting several gatherings ; some of the large initials in green have destroyed the vellum, thus leaving holes whic'.i malve the text imperfect in a few places ; half hound in leather. A facsimile of this, the oldest MS. in the Welsh language, was published in tlie Series of Old Welsh Texts, Oxford, 1888. For a printed Text see W. F. Skene's Four Ancient Books of Wales, Vol. ii, pp. 1-(S2. " I have an exact copy of this booke writ with y" very same hand with that on the bottom of .... the 2d sidee of y"= 24 fol." [= 11. 17-18 of p. 48]. This state- ment is said to be iu the hand of Dr. Hiimphrej-s, bishop of Bangor (p. i). Aneurin Owen has written a Table of Contents on p. iii. The same hand that wrote lines 17-18 of page 48 wrote also the last five lines of p. 79, as well as p. 80, which is hiirdly legible. It would be interesting to find Bishop Humphreys's " copy" as it might contain the text of the parts now missing in the Black Book. If we may trust the orthography of the copyist he had access to some other ancient MS. of the poetry. The name of Jaspar Griffith occurs in Hebrew characters on page 5, and the modern writing on page 46, b, as well as some marginalia are in his autograph. .See MSS. 44 and 53 infra. 1 A dialogue between Mirtin and Taliessin Mor truan genhyf mor truan . adeEyv .... a bithaud . kyffredin . Vy darogan . 7 Proverbial saijings — end wanting. Breuduid auelun neithwir yfceluit ae dehoglho ... b Ny dcKliit hael an nuybo . Ny ry del || 9 Devs ren rymawy awen . amen fiat .... c CIo kelvid . kant kalan kid . kjnvllid greid. II. Greid hleit biyghaud . Gretyw detyw durawd . gnaud brauduriaeth .... d Mufic a gan mal eur orian . man vahanieth iir. Gveith reith ryffet . gvich Kuich ryiiet . rinuet reen ... e Rao . dac . drolTow . Reghid bEid bot . Rot cuhelin . Whether the following awtyl is a continuation of the preceding compositions or a separate one is not clear from the MS. The handwriting is the same. 15 IV. Hervit vKten . autyl kyrridven . ogyrven amhad . . . f Gorpo gvr gulet druy tagnevet het o hetiv . 17 (*Kym henach doythach ny dwy Yr bybyl heb wybod beth wetwy g er kymun a ddaiUenwy dyallyr Uyfyr dy ny dwy . Anon.") * In a xvith century hand, Compare /"'ouj- Ancient Books of Wu/es^ Vol. ii, p. 315. ■ ' e 98430. Wt, . X 298 PENIARTH MANUSCRIPT 1. 18 Kyvaenad keluit . kynelv o douit w Aruun nin cred ni nep . othtremint . trvyted . II. Exeid kid im guneit . in agheu digenit .... b AmlYuinaffeie douit im dodath aR deunit . 24 Nac imadneiKUN nev . Rimwavedun .... c Nif Rydraeth Ryuetev kyvoeth Ruytev douit . 27 TRi an Reith march inis pHdein . CaRnawlauc march , OweiN . mab VRicN . A Bucheflum feri &c ends : Tri hoev etiftiR inif pRideiN . llv agor . m . karadauc . B . A melynlaf . m ► kafwallauN mab Bely. || Apparently some folios are missing here. 29 MoH duu in nechrev a diuet , . . . d Crist ny bu | ve trift ythorffet. 35 Gogonedauc argluit hanpich guell . . , . e Ath uendigaf de argluit gogoned . 36 Arduireave ^ tri trined in eeli .... f A llofci . pimp kaer otyueti . wir . 39 Jv enu domini meu y . voli . mawR y uolaud ... g; Kadarn bugeil crift nid adweil , j teilygdaud . 41 Brenhin guJRthvin guirth uchaw yffit .... k yfprid glan agleindid indi . 46 Adwin caer yffit ar Ian llyaut .... * A fich heul a g«lich maelguN . b. (Merdilin wyllt hagr orwyllt haint .... k ai fedwen fel ynfyd-was* IL'n ap Ci/nfric ddti) 47 Gwin y bid hi y vedvven in diffrin guy .... / Arnfer kadwaladiR . keRt agauhwi. 48 Afallen peren per y chageu .... m Kenhittor kirrn eluch . kathil hetuch a hirioN . 62 Ojan a parchellan . a parchell dedwit .... n y dav y dyved ryvel iti 55 (Yr arglwyd Gorvchaf ior eurgledd gwreichion (* a Gatwo yn da ni Enyd ac a gatwo yn dynion Eac '< am kav a Gwyddel a Rac . . . kigyddyddion Arac .... a lledrith a Rac bleiddiav a UedruQ Rac hwnnakw yn ddrwc Rac kwn kynnddeiriogion Rac draic awyr a thvvrf a Rac . . . brythorion ■a Rac hir ddewin Sarff a Eac kerdd Wiliam Sion Anon.') 63 E Betev aegulich y glav .... p tarv trin trugaret itav . (Y Beddcu yny morua .... bed beli ab benlli gawr) . 70 Kygogion : Cantreghis wiguifc amhoen .... y nythebic drud y treghi . Elaeth b. Heb coffav duv daun diffrid .... r naut duire y rolre feint . 71 Gereint filius Erbin : Rac gereint gelin kyftut ... * prid mirein prydein wogoned . * At the foot of the page in the hand of Jaspar Griffith. THE BLACK BOOK OF CARMARTHEN. 299 73 Duv in kymliorth in neRth in porth in canhoRthui ... a Tir bpycheinavc . dy iauN priaud . paup ae gwelhv/. II. Nev Rydadlas am luith evrgvaf evai' lyvuy .... b Hyuel guledic . vt gveith vutic . id y guyftlvy . III. Ytharkiveir arpennic penn . o . plant nevuy .... c Vrten arnav . Ead ac anaw . affav aphlant . '78 Afluynaw naut duv dianihev y dauN .... d Afluinaf ar wutiiaw . nant . 79 (Tra vom kyd keredd . goned kydimyteith . &c.) e 81 Dv dy uarch du dy capan .... f edricli de poen imi gan mor pryued . 82 Kyntaw geir a dywedaw .... g DywyccvifE wympechaud am gueithred . 84 Mj ae gowinneif y offereid bid .... h id keiff . pop criltaun . kyrreiueint . 85 Gvledic arbeniiic eRbin attad .... »■ Nam ellug gan llu du digarad. 86 Gwledic arbennic . Ban geneife .... k Eydid imeneid . Eeid rjdoles . 87 Bendith y wenwas . iE dee diyrnas .... I Maur duv hetiv . moli dyvudaaeth. 88 Bendith nau toryw new . ir keluit .... m Ren new Ryphrinomue digerenhit . 89 ILym awel Hum bviN . anliaut caSiiel did .... n kyntaw . affruiN cluymus maRch. 94 Pa gur yv y porthaur . Gleuluid . gauaeluaur ... o Nau ugein kinran . a . || 97 II Meinoetb kiclev lew held &c. p b. Can if coegauc yffi moreurauc .... q . g . mab lleynnauc vRtas . c. Tarv trin anvidin blaut .... r Mi . wi . wiv . vintev yagliev . 100 Kyd karhwiue morva . calTaaue mor ... s och corr dy forrde ymi bv ewnis. 101 Marcliauc a gireb y dinas .... t- ny haetaw kabil ni thrigiaw . 103 Mar: Madauc mab Maredut . Kyntel6 piidit maur ae cant Goduryw a glyuaw ar claur maelenit .... u Trydit tri diweir teulv . II. Kywarcliaw im Ei . Rad wobeith .... v Yg goleuad rad . ridid perfeith . 106 Seithenhin fawde allan . ac edrychuirde varanres ... w Rug kaer kenedir a glan . mor raaurhidic a kinraN . 107 Eniuev . meibon . llywarch lieN Tec yd gan ir adaren ar perwit pren .... x talan teleLste deigir imi hetiv. A 2 300 PENIARTH MANUSCRIPT 2, MS. -2 = Hen. 17. THE BOOK of TALIESSIK. Vellum; 7x5 inches ; pages i-xii, 3-80 wanting beginning, middle and end ; written ptobably at Neath or Margam circa \2'J-i ; the MS. must have been in its present state for a considerable time as pages 3 and 80 are deeply stained, having evidently been in place of covers long before the book had its present binding. It is curious that all the MSS. written in the same hand are imperfect. Compare for instance Pen. MS. 6, part iv, Mostyn- MS. 117, Harleian MS. 4353. Pages vii & ix contain a Table of Contents in the Land of Aneurin Owen, 1809. A facsimile of this MS. is also included in the Series of Old Welsh Texts. See also the Four Ancient Boohs of Wales, Vol. ii, pp. 108-217. There are a few marginalia: (a) K[yireitli] a fydd ny ddylyir y gwrandaw/. ao ar arall ny dylyir [y h]atleb &c. Cpp. 44-5). [For drf lie scribe uses the thorn character.] (6) [Llym]a enwer y tair prifgeint ar ddec y rai m ddyly [datkjeniat ga[nuyn d]da wrth [gejrddonis [gwyjhydd aoha[ws] gidaffob [un] o honunt. &c. II [g]an ieOyd gan eleftron .... a ryprynOynt wlat nef adef goreu . b. Marwnad y vil veib : AEchaf wedi yi' trindaOt .... b dim uch dim meint am clyho . 7 Buarth beird : Ed ympeilli t ymp6yllat .... c ryprynhom ni an Hoc yth ty di vab meir . 8 Adii6yneu T. — AiGyn rin rypenyt yryret .... d kerenhyd a dofyd dydbraOt . 10 DeGs duO delwat . g . | gOledic gOaed neirthyat ... e ■ trychanmil blOydyned namyn vn oric odit buched tragywyd. 13 Arymes prydein va6r : Dygogan awea dygobryffyu ... / Ymperued eu racwed y dilcynnyn . II. Dyl'gogan Myrdin kyferuyd hyn .... g no mynet kymry yn diffroed . III. Mab meir ulaOr aeir pryt naf terdyn .... h hyt ffrCt arlego ffohaOr allan . IV. Dyfgogan awen dydaO ydyd .... i Ar mynych gennadeu ar geuluyd . V. Dygorfu kymry yperi tr6y kyfergyr .... k ny OyO ny wellyc ny phlyc ny chryd . 19 Angar hyfyndaOt : Bard ymnn y mae neu cheint aganho . . / parahaOt hyt £En . ygkynnelO elphin . 23 Kat godeu : Bvm yn llia6s rith kyn bum difgyfrith ... m ac Oydyf drytiiyll o erymef fferyll . 27 Mab gyfreu T.— Kyfarchaf ym ren y yftyryaO awen ... «, boet ef an du6 an du6ch ytt.a6 or diwed . 28 DaronCy : Dv6 differth nef6y rac llanO Uet ofrOy o rac lynaOt tan dychyfrOy mOe . An ren duO an ry amOc. 29 En eiiO gOIedic nef goludaOc .... p ny wyl gOr ny welas G6allaGc . 30 Glafwa6t Talieffin . ocxiiij. a tal Kennadeu am dodynt raorynt anuonaCc .... q efret . Orth agaOd y geudaOt . 31 Kadeir T. xxiiii: MydCyf Merweryd . molaOt duO dofyd ... r adOyn y dragon . daOn y derwjdon . .THE BOOK OF TALIESSIN. 301 33 Golychafi gul6yd arglOyd pob eclien .... a kju gOeryt gorot kymot aihi . 34 Kadeir Teijrnon . ccc — Areith aOdyl eglui- . awen tva meflur . . b dogyii dOfyn divveriii . diUygem elphin . 35 Kadeir herriluen . ccc. — Eeii rymaOyr titheu c kein garda6t gan A\yrda. 36 Kami y gOynt . ccc . a tal . Decliymyc pOy yO . . . . d ' yn reri nyn ranhei; gun lucllucufEer'. 38 Kycliwedyl am dodyO o galchuynyd .... c yr ecliOyd . Gorerefein bud oe tat . 40 Kami y med . xxiiii. — Golychaf wledic pendeuic pob wa . . / elffiinaOc varchaOc medhOyrdy ogled . b. Kami y c6r6f . xxiiii — TeithietmyntgOr a gatOynt gOynt . . . g Ny digoiiir nebaOt . heb gyfoeth y trinda6t . 41' Teithi etmygant . yn tryrtin garant .... h ynyr ar tir yn wir cooh aOr . 42" (jnic'dinbycli) . Arcliaf y wen yduO plOyf efcori .... i COydyn ygan gefyn llu o garant . 44 'Plaev yl- eifft . x.c. — Efrei etuyl ar veib ifrael .... k chwecliant milOr milet efrei . 45 ° Tra6"fganu kynan garioyn . m . broch Kynan kat diffret amarllofeif ket .... / " ■> kylch byt goch gOochuau . keithynt dygynan . 46 llath moefen : O pop aduer y torof uroder dychyfaeraOt ... m Geni douyd dyduc perchen lleg egylyon . 47 Ton-it anuyiiudaOr tuthiaOl dan yfcaOl .... n nyt byO or mod meint am gOyr . 51 ' Ij yg.jfeii'iUys byt. bu deu tec ar wlat gMedycbylTit ... o DigonOynt Oy vod duO kyn gO#c tytwet . 52 Ar claOr eluyd y gyftedlyd ny ryanet .... p Rac pop anuaOs poet yndilif dinaf diffret . b. Eyfedaf iia chiaOr adef nef yla6r .... q- A heuyt oe diwet gan duO trugared . 53 Ad duO meidat dnO dofydat dewin trugar .... r An bCiym ninheu ynef kaereu kynnOyf genhyt. 54 Golychaf wledic pendeuic g6lat I'i . . . . s na b6yf trift crilt am gOadaO] . 56 AR&yre g&yr katraeth gan dyd .... t ny bydif yn dirwen . na molOyf i vryen . 57 XJRyen yr ech6yd . haelaf dyn bedyd .... u ny bydif yni dirwen na mol6yfi vryen . 58 Eg gorffowys can rychedOyf v ny bydif ym dirwen na molOyf vryen . 59 Ar vn blyned ar vn yn 4.8'rwed. ., . . . w ny bydif ym dyrwen na molOyf vryen . 60 GCeith argoet ll6yfein . Kanu vryen Eijoi-e duO fadOrn kat uafjr auu, . . . . x ny bydif ym dyrwen na molOyf vryen . 61 Aj'dOyre reget ryffed rieu .... y ny bydif ym dirwen na molOyf vryen . 302 PENIAKTH MANUSCRIPT 2, 62 yfpeil talieffin . Kami vryen ^g g&rliyt gogyfeirch yn trafferth .... a gOaladyr gOaed gOenwlat vryeN . 63 En enO gOledic nef gorchordyon .... b teyrned teOrn tagwedaOe . 65 DadolOch vryen : ILeiiuyd echaffaf mi nyO dirmygaf . . c ny bydaf ym dirwen na mol6yfi vryeu . b. Mar: erof: Ysichoeles eluyd val nof yn dyd .... d trugared dydbraOt yn vndaOt heb eiffeu . ■66 MAdaOc niur menwyt . MadaOc kyn bu bed .... e ymplith oer gethern byt jg waelaOt vfferu . b. MarOnat corroi . m . dayry. DyffynhaOa lydan dylleinO acbef .... / GOyn y vyt yr eneit ae harobryn . 67 Mar6nat dylan eil ton . tal . ae cant Un du6 uchaf dewin doethaf mOyhaf aued .... y CreaCidyr cell an kyunOyf ni yn trugared . b. ENeit owein ap vryen . gobOyllit yren oe reit .... A kyt as cronyei mal calet . ny rannet rac y eneit . 68 Echrys ynys g6a6l; hujynys g6rys gobetror .... i hael archaedon gan egylyon . cOynOyffetor . ii. Ecbiys ynys gOaOt huynys g6ryf goch yma .... k Ran trugared y wlat ried buched gyfa . 69 Myd6yf talieffin deryd g0a6t godolaf vedyd .... I Dymhun a ehyfatcun athal gOin kamda . diua hun ogoelig . 70 Dygogan awen dygobryflyn .... m pellenaOc y luyd llewenyd y vrython . 71 Mar: vthyr pen: — Neu \d luoflaOc yn trydar .... n GOledic nef ygkennadeu nam doat . 72 Ksin gyfedOcb yamdeulOcb . llOch am pleit .... o pan ynbo gan geli adef nef dimbi . h. RydyrcbafOy duO ar pl6yff brytbon .... p Nyt diOyftyl godi die Orth alon . 73 TrindaOt tragywyd aoreu eluyd .... q fan bo vyg hynnyd . genhyt gerenhyd . 74 G6a6t hid ymaOr : Kathyl goreu gogaut .... r ergrynaf kylleltric kaen gan wledic gOlat anorffen . 76 Yn wir dymbi romani kar .... s Orth awyryobif katwaladyr gOeith heinif . 78 Ymarwar llud bychan: En enO duO trindaOt kardaOt kyfrOys . . t Brytbonic yniwif dydyrchefls . 79 Kami y byt maCr : Gvolychaf vyn tat . vyn duO vyn neirthat .... u parabaOt byt fin ygkynnelO elpbin . 80 Kanu y byt bychan : Kein geneis kanaf.byt vn dyd mOyhaf .... v Oy a gynbeil y byt trOy rat yr yfpryt . b. Darogan katwaV: MarchaOe mOth mif|serin ar deu wyneb brOytrin .... ^ ac arall ar darwein gOall greiu cledyfaOt Ac am Ian 11 AUDLEU KYNDELW ETC. 303 MS. 3 = Hen. 411 & 408 (="264 in A. Owen's Catalogue"). AuDLEU by Kyndelw, Kyvoesi Mykdin, yr Avalleneu ar Oianed, Bbeudwyd Pawl, Kynghorbu Kadw hen, Ystoria ^udas. Vellum ; Part i, 6^ x 4^ inches (pp. 1-12), written ciixa 1230-50; Part ii, 6| X 4| inches (pp. 17-40), written circa 1300 ; both parts want their beginning and end respectively; strongly bound in white vellum. 1 Dadoluch yr argluyd Ri/s \\ daut (1- 34-) mal kadarn yu kadv y br^aut .... a bulch y gled balch y gledyuaut . b. llyma ijr eijl aiidyl Cledyfrud gOrvd gur a deffry .... b glyu vyget gleu wgeyl kymry . 2 llyma y dryded audijl Kj'mry dytfreydyat kymrOyn y gywlat c kymrOy kat kas Oenwyn .... lloegyr ervyt braulyt bruyn . 3 y betwared attdyl BrOydyr afken br6ylc nen breylc adef ... d peyr prydeyn prolVn yn tangdef . b. llyma y bijmhet audyl Tangnefed am naud am nyferOch lyf .... c ny 6rtbyt mab dvv dadoluch . 4 ii uhtvechet audyl Dadoluch Uachar Uacheu gyuarpar .... f lle6 dragon llyO dreygev . ■5 Y seijthvet audyl. Dreyc ehofyn ehang y derfya .... g gOenOlat nef gOyr adef gwyryn . 6 yr tythvet audyl . AEdOyreaf dreyc f6yr feleyc fer . ardOy .... h yg golev adef nef yt nodher . hywed y dadoluch . ■Jr Marunat eynaun vab Madatic vab ydon . a gant liyndel6 . KywrylTed brydeyn yffy bryder ym .... i lleo doethleo dothyO y amfer . h. Yr eyl audid. Anii'er ym perchil" parch dylud perchen .... k dor vreyfc daun vrOylb lofrud . 9 Y dryded audul . ILofrud glyO gleudor gor gatwyt / alythyey cana6 | llOyt . 10 y betwared audul y6 honu . ILuydeflyt y wud y weyrdon .... m un mab inaur Madauc vab ydon . b. ij bymhet audul . Un Uofrud prydeyn pryderun y gerd .... n yd oed hael tra fu hun . 1 1 y ch6echet audid . HOnn oed dygryf hael hunn oed digraun gleo ... o dywed gof dywet goU eynaun. Dywed y varunat . b. Marunat ryryt vleydac arthen y vraut . kylndelb] a[e cant'] ^M peryf dy gard oef dygen geynnyat ... p awyd neut afluyd ueut aflawen . 304 PENIARTH MANUSCRIPT 3. 12 yr eyl audul . Neut aSawen oef neut aflauar dryft .... a neut am rygyr kyrd kj't ymarwar || (1. 4) The rest of the MS. is lost. The v and 6 of this MS. are hardly distinguishabl*. Pages l:i-16 are blanks recently inserted. Part II. = Hengwrt MS. 408. [Kyiioeffi My r din a gwendyd ychiraerj] 17 II byt I can gwdoft y yftyr b pwy wledych gwedy bryhyr .... gogelet diiw o wendyd : 20 Avallen beren burwen o vlodeu .... c a gwneithur o wyHt gwaiit hirion [?] 15 stanzas in all 23 Ovan aborcbeftan oed reit gweidi . , . d y lioli brython brithuyt a vi : — 25 The Vision of Paul: Djw ful yfyd dyd etholedic gan duw ynyr hwnn y llawenbaa yr eneidiev yn vwy doc yny dydjeu ereift. A gwy- bydet bawb panyw pawl eboltol a mihangbel ydangoffes duw vdunt boeneu viJern. Ac yna pawl aweles gyr broii porth vffern . dezi tanftyt ac wrth en keigkyeu . eneidycu pecliadurieit ygroc . Eei erbyn blew eu^ peii . Ereill erbyn eu peniiev . Efeilt eibyn eu breuuaDtev .... ends: Ar angel adyuauawt . pet vei bedeir mil ardec a deuvgein mil . a cban mil yn riuaw poenev vffern . a phetwar tauawt haearn y bop vn ny pherlieynt yn riuaw poeneu iiffern . Wrth hynny pwy bynnac ohonam aglywo ydrygev hynn . Ni adylywn ;^mchwelut ar yn arglwyd duw nf megis ykaffom tgyt (ac) ef bucbeld dragywyd hep drang hep orffen , Amen : — " ' See MSS. U, 15, & 32 infra; Jesus College MS. 119, ^c. 31 The Counsels of Cato the elder to Cato the younger : Na dyret ar gynghor onyth elwir : kyl'tal yw hynny ac erchi ytt : yfte ygwelych gymryt kynghor nat elych attaw . kanjfs obyd da dy dyuot ef athelwir idaw . ac odeuuy hep Jerchi o byd drwc dy dyuot ef ath yrrir ymeith achewilyd mawr vyd hynny , Byd Ian . kyftal yw hynny ac erchi ytt not yn Ian dy viichcd rac pechodeu .... Gwna dihewyt dy vryt ath gafton ac na wna watwar drwy ymanhyed a gwennyeith ends : Pan wnelych wafi'anaeth da gwna yn itawen v.il ybych garedigach gan y nep y gwnelych idaw mal nath alwer koU ygyfloc . kany diolchir vyth gwallanaeth "drwc awneler drwy dryc naws a gwc a gerwinep . namyn gwna yn llawen mal y keffych tal adiolch amdanaw . Dyl'c dy vryt ac na orfiowys orgygor hon ac o dyfgeu da ereiit . canys buched hep dyl'c a hep doethinep agynhebygir ydelvv angheu . A thi adyborthy lawer o gymwynafleu da ytt dulivn onyt ebreuygy ykynghoreu hynn . achyt ebreuY"Y<:h di hynn ogynghorev . nyt myui nar nep ae vodo ytt aebreuygy namyn tuhun. Ar livghoreu hynn aelwi'r i-rivofiOJiiif .r.iDii' hb.v yn nrsor kadw ykuang y UAB . Ac ef adywedir ynwir pwybynnac ac gatwo ykynghorev hynn na byd eiffiev da arnaw ynj' byt hwnn ac y keiff nef oy eneit pan el or byt hwnn ac nas, dwc anghyghoiy\tth. Cf.MS. 27 Part ii,infra, Sj' Cat. p. Ilfi supra.. 40 Yftorija Judas: Gwr gynt aoed yngkaeruffelem aelwit Ruben Ereill ae galwei lymeon o lin f udas ac o lin yfachar herwyd ereill . a ciborea oed henw ywreic . &c. Only the first page, which is much rubbed and stained, of this historia remains^ Infra, see MSS. 5 io. xi, ; 7 p. 237 ; & 14, p. 161. THE WHITE BOOK OF EODEEICK. 305 MSS, 4 & 5. JLYVYR GWYN RHYDERCH, in two parts bound together in white vellum, and numbered 4 & 5 respectively. This is one of the most important and valuable MSS. in the Welsh language. According to the xvth century numbering of the folios MS. 5 (= fols. 'i-clxxi' [sic]) should precede MS. 4 (= fols. 'clxxi [«tc]-cc]xxxxii' = columns 1—348). Folios i, xxvii, xlvi, lii-lvii, Ixvi-lxxxiiii, cix, ccxix-ccxxvi, cxxix-ccxxxii, ccxxxv-cclxvi are wanting, as well as many folios at the end of MS. 4. There arc several hands : folios i-li belong to the first, and folios Iviii-cxxxvii belong to the second quarter of the xivth century. The Boivn of Hampton may be as early as cols. 1-236 and 341-348 of MS. 4 which belong to the end of the xiiith century. Cols. 245-340 are a little later. The MS. is unfortunately considerably stained in parts, and here and ihere the text is slightly defective at the margins. Parts of MS. 5 arc even difficult to read, and parts of M.S. 4 are defective,* especially in the case of the Romances of Owen and Lunet, JKulJiwch and Olwen, and ILudt ^ JT^evelys. Of the Dream of Ehonahivy not even a fragment is left. MS. 4. The Mabinogion & other Rojiances. Vellum ; 8| X 5| inches ; folios a-d, clxxi-cclxxxxii, bicolumnar and numbered 1-348 respectively — cols. 193-204, 213-28, 237-44 are wanting. This text, if not the archetype of that in the Red Book of Hergest, is certainly from the same original, and there is internal evidence (cols. 327-8) that the scribe of the Red Book used this MS. Folios a-h are blank, andc-rf have a table of contents. There are a few marginalia in the hand of Sir Tho: Wiliems ; and, also, in -what appears to be the hand of Jaspar Griffith. Col. 1. Pwyll pendeuio dyuet oed yn arglOyd ar leith cantref dyuet ends : Sef g6reic a uynnaOd Kioua uerch 6ynn gohoyO uab glo^'O 6allt lydan . uab caffnar 61edic o dyledogyon yr 5'nys hon . Ac uelly y teruyna y geing hon yraaor mabynnogyon. fpp. 1-25. Col. 38 Bendigeiduran uab llyr aoed urenhin coronaOc ar yr ynys hon ends : A llyna ual y teruyna y geing honn or mabinyogi . acha6s palua6t bran6en yr honn a uu trVded anuat paluaOt yn yr ynys honn . Ac o achaOs yfpada6t uran pan aeth y niuer pedeir decOlat aleith ugeint eiOerdon y dial palua6t bran6en . Ac am giiij'aO yn hardlech leitbmlyned . ac am ganyat adar riannon ac ar yfpydaut benn pedOar ugeint mlyned. tpp- 20-43. Col. 61 Guedy daruot yr Ieith6yr a dyOedyflam ni uchot cladu penn bendigeiduran yny g6ynuryn yn llundein ay 6yneb ar freinc . edrych aOnaeth manauydan ar y dref yn llundein ends : A riannon auydei a mynOeireu yr effynn Oedy bydyn ky6ein gueir am y mynOgyl hitheu . Ac yuelly y bu en carchar . Ac o achaOs y carchar hOnnO y gel6it y kyuarOydyt h6nn6 mabinogi myn6eir a mynord . Ac y uelly y teruyna y geing honn yma or mabinogy. +pp. 44-58. Col. 81 Math uab mathou6y oed argl6yd ar 6yned . A pryderi uab p6yll oed arglOyd ar un cantref arugeint yny deheu ends : Ynteu lleO llaO gySes aorefkynnOys eilOeith y Olat . ac ay gOledychOys yn UOydanhus . aherOyd J'dyfJeit y kyuar6ydyt ef auu argl6yd Oedy hynny ar 6yned . A y uelly y teruyna y geing honn or mabinogi. fpp. 59-81. * For some of the missing folios see MS. 12 iiifra. See also i\IS. Ill = Hen. 294, pp. 117-69, which contains a transcript of a part of the missing text. t Compare the Oxford edition of The Mabinogion, Sfc, 1887, at the pages indicated. 306 PENIARTH MANUSCRIPT 4. Cols. 112-116 Contain some fragments of poetry, scarcely legible, in later hands, with the signatures John gwyn . , , . ap hughe Goch. Among the poetry is the following englyn : Lie mwyu pryt addfwyn pres addfeil dyray dayed gwyr a merclied Pawls nefol plas vn yfed anedd dda gler nevadd gled. Col. 117 Peredur : EfraOc iarll bioed iarllaeth yn y gogled a feith meib oed idaO ac nyt oe gyfoeth yn beahaf yd ymborthei efiaOc namyn o t6rneimeint ac ymladeu a ryueloed ends : Ac yna y trewis arthur ae teulu gan y g6idonot . Ac y Has gOidonot kaer loy6 oil . Ac velly y treythir o ga«r yr ynryfedodeu. *pp. 193-243. Col. 178 Maxen wledic a oed amheraGdyr yn rufein . Atheccaf g6r oed a doelhaf a goreii y a wedei jn amhera6dyr oi* a uu kyn noc ef ends: Ar chwedyl hon a elwir breudOyt Maxen wledic amaeraOdyr rufein . Ac yma y mae teruyn arna6. *pp. s2-92. Col. 191 JLtid Sf TLevelys : Y Beli ua6r vab manogan y bu tri meib . llud . a chafwallaOn . a nynbyaO . a herwyd y kyuarOydyt . petweryd mab idaO uu lleuelis end of fragment : A gOedy hynny eta ly6ywys y kyfoeth yn prud ac yn doeth ac yn detwyd. *pp. '93-4, 1. 13. 205-212 Fragments of the Romance of Owein ^ Lunet ; \\ a diffeitbwch . a dywanu yny diwed aOneuthum ar y glyn teccaf or byt Ac yr gaer y buaffam y nos gynt y deuthum y nolV honno. * * * * 229-236 h6ynt a dyfot a oruc attunt . ArgI6yd heb y gwalchmei llyma oweiu wedy goruot arnaf i ends with : a mynet a ovuc y lle6 y brefleb y march y or\yed hyt na leuaflei neb or gaer vynet yg kyfyl y march racda6 adiheu oed gan owein na 6elas eiryoet lie kyftal y walTanaeth * * # * *pp. 163, 1. 17-169,1. 21 and 182,1. 10-188," 1.23.' 245 Gereint ^ Enid: Arthur a deuodes dala llys yghaer llion ar vyfc . ac y dellis ar un tu feith pafc a phymp nadolic . Ar fulgwyn treilg6eitu dala llys aoruc yno ends : A thrannoeth y bore y gwahanalTant ac yd | aeth gereint parth ae gyuoeth e hun . ac y gwledychu o hynny allan yn 116ydannus ef ae uil6ryaeth ae wychdra yn parhau gan glot . ac edmic idaO a y enyt o hynny allan. *pp. 244-95. 312-.S48 Kulhwch Sf Olwen . Kiiyd mab kyledon wledic a uynnei wreic kynmwyd ac ef . Sef gOrelc a ffynn6ys goleudyt mereh atilaOd wledic . Gwedy y weft genti . mynet y wlad ygOedi malkaOn a gefFynt etiued breaks off with : Diffeitha6 ygaer ad6yn a vynnaffant o tlyffeu . ygkyuen6 yr vn dyd ymphen y vlOydyn y deulhant y lys arthur a chledyf Ornach ga6r gantunt || *pp. 100-128, 1. 12. The rest of the Romance is lost, and the binder has inserted si.r blank folios. MS. 5. Imago Mundi, The Gospel of Nicodemus, The Cruci- fixion, The finding of the Cross, The History of Pilate & JuDA-S, XV SIGNS before Doomsday, The prophecy of Sibli the Wise. The Gospel op the Pseudo-Matthew, The Credo, Lives of St. Katherine and St. Margaret, Mary of Egypt, an account of a series of Miracles wrought by the Blessed Virgin and by St. Edmund of Canterbury,THE trial of Jesus before Pilate, Nathan sent to Eome, The Creed of Athanasius, &c., The Purgatory of Patrick, The Charlemagne Cycle of Stories, & Bown of Hampton. Vellum ; 8| x 6| inches = folios i-l ; 8J x o| inches = folios LViii-CLxxi, which are bicolumnar. A-v Blank folios inserted by binder, c-d Table of contents. See note \, p. 305. THE WHITE BOOK OF RODERICK. 307 i] , Imago Mundi — one folio, containing the first third part of text, is wanting : || a phob peth a 6rth6ynnepo ida6 ..*#** ny ellir y douy . Ac yn gangys [a]uon y maent llaflvot a tlirychant cOuyt * * # hyt . yuo y maent pryuet tebic y ^>iDck . a d6y vreich vdunt a hOecIi cOuyt * * « hyt . ac or rei hynny y toroga yr eliphant . ac yny tonneii y sodant ends : Petweryd yO yr heul a m6y naOweith yO nor dayar . a phriaOt oleuat yO yr hoU syr chwechet y6 iouis . a deudec mlyned yO ygylch . A phwy bynnac awelei delO o efuyd ef a allei pan dechreuei h6nii0 gOedy dec mlyned arhugeint . ef a allei dywedut proui ohonoei . A llyna diOed yllyuyr ael6ir ymago mundi. iiij. {The Gospel of Nicodemus) : [YjNyr awyr y pechwys adaf ymparadOys . ygwrthladOyt o honnei wedy y becha6t . a lief adodes oe welet ynoeth . Ac [o] drugared yr argl6yd y kudyOt I or deil . Ac o rubuehet y kauas edeOit . yrodet idaO oleO trugared yn diued y orffoed . ac odyna ydaeth adaf hyt yglyn ebron y gyt ac eua y6reic . ac yno y diodeduaOt laOer o iauuryeu thr6y chwjs a chyg#oemeint ygallon . ac yno yganet ydaO deu vab kayn ac anel atlirofTi yolOo tu ar daear . Ac yno y gOelei g6reideu y prenn yn mynet trOy ydaear hyt yn vffernn . ac yno ydadnabu ef eneit avel j vraOt .... ends : kymer6ch prenn y brenin yllyd yn gorOed dieithyr y dinas a gGne6ch o hona6 groc y vrenin yr ydeon . Ac yna y daeth yr ydeon odieithir y dinas a(thori y tryded ran) or trault . ac o h6nn6 y g6naethant croc yr argl6yd . o seith gufyt (yndy) ohyt . athri chufyt yny breich (ar veintj ac y symudhalVant hy hyt y lie aelOir caluaria . ac ar honno y crogalTant yn harglOyd ny ieflu grift yr iechyt yr ae cretto ydaO yr h6nn ymae enryded agogonyant tragyOyd ganthav. vj. V Groclith, being a translation from the Vulgate of Matthew xxvi, 2-xxviii, 7. [A] wddawch chwi heb yr ieffu 6rth y difgyblonn y byd pafc guedy penn y deudyd . ac yrodir vn mab du6 y grogy . yna ydymgynnullaffant tywyffogyon yr offeireit . ahynnafyeit y bolsyl hyt yn llys tyOyffauc yr offeireit cayphas y eno . ac ymgygor ar daly ieffu o vrat ae lad . ac yna ydy6edaffant na wedey hynny yn dyd g6yl rac tyfu kynhOfryd yny bobyl . ac eiffoes val ydoeth ieffu yn bethania yn ty symon glauur . y doeth gOreic attaO alleftreit o ireit gOerthuaur genthy . Ac yna ydoed yr argl6yd yn gogOydaO . sef aCnaeth hy dineu yr ii'eit am y ben ends : argluyd heb Oynt . cof yO gennyf dyuedut orbraudyr hOnn . ac ef yn vy6 . y trydyd dyd mi agyuodaf oveirv . ac vrth hynny arch gadv ybed hyt y tr?/dyd dyd rac dyuot ydifgyblon ae doyn yn lletrat . ac odyna dyuedut ygyuody oveirO . ac yna y byd ykeueilorn diOethaf guaeth nor kyntaf . ac yna ydyuaut pilatus yma genuch chOytheu geittueit Euch acbetuych mal ygudauch . ac wynteu aaethaut yn gadarn )'kylch ybed . acheitOeit ygadv ymaen . ac odyna guaur dyd dy6fful ydoethant meir vagdalen . ameir arall yedrych ybed . ac odyna nachaf diruaur kynhuryf yne daear . kanys ,agel yr argluyd afdifgynnaOd or nef ac adyneffaud ytroy ac ymchuelut ymaen ac yeifted arnav . Kyffelyb oed ywelet y. luchedeu . ae dillat val yr eiry . ac yna rac y ovyn ef ydechrynn6ys y keittueit . ac ydyuyd- yffant mal meirv . ac ydyuaut yr agel vrth yguraged . na vit ovyn arnauch ^ my aon pany6 ieffu yr h6n agroget a geiffuch . nyt ydi6 yma , ef agyuodes megys ydyOot . douch edrychuch ylle y dodet yndau , Euch yn gyfulym ady6educh ydifgyblon ac y beder yrygyuody . ac ef ach raculaena chuyn galilea yno ygueluch euo megys ydyOot ychuy . Cf. MSS. 7, fols. 204-16 ij , and 14, pp. 79-80. viij. The manner in which Elen found the Cross: Ac yna ycudyOys yr ydeon yn lie dirgel yny daear ygroc y diodeuaud crift arney . ac odyna ympen ytryded vluydyn ar dec ar hugeint a chant guedy diodef 308 PENIARTH MANUSCRIPT 5. on argluyd ny ieffu gnft yny guledychey gur maur anrydedw^ conftans yeno dyOyllur y diiO , . Etholuch yr aur hona o honnauch y niver goieu a ujppo ych dedyf . ac attepout yiu or a ouynnof vudunt . [A]c wyntev aaelhant yii ofnauc dracheuen dan gaentach yrygtunt ehuueyi) . ac a detholyfiant riuedy mil o Oyr . ac y dugaDt hynny at elen . ydoyu tyl'tolyaeth droI"tu»t or lleill ar eu bot yn gyuaruyd yny dedyf . Ac yna y dyuaut elen vrthunt . guerendeuch chvy vyg eireu . i . a chymerucli yn aeli clulteu vy ymadraud . i . Pony dyelluch ch6y yn llyurev ypropffuydi [«ic] mal yprophuyduyt o diodeuyat crift . Canys yn gyutaf y dyuetpuyt . mab aenir . ac nyt adnebyd yvam o gyt gur . Ac eilOeith ydyuat dauid darogannOr ymolyannev ends : A guedy cuplav or vvynvydedic elen pob peth oe neges ygkaerufalem gan ymdiret yn ffyd ieffu grift . yperis ymlit yr ydeon o gylch caerufalem ar nychrettynt . ac eu deol o 61at iudea . achymeint vu ffanteiruyd griacMJ efgob . ac y ffoynt y dieuyl or He y bynt truy yOedi ef . Ac beuyt ydiachaei pob ry6 gleiiyt or avei ar dynyon , ar wynvyd- edic elen arodes llauer o rodyon yr efgop santeid h0nn6 . ac ae hedeuis yny tagneued gau rody gorchymyu llauer o6yr a guraged agerint ^rid . yanrydedu cof ydyd yr h6n y caffat y kyffegredic groc trydy dyd wedy calan mei . pOy bynuac aaurydo y groc . Avydaut gyurannauc ygyt ameir vam du6 . yn yr oeffoeffoed tragywydaul . Cf. MSS. 7, col. 221 & 14, p. SI. X. The History of Pilate (For a Latin Version, see De Pontio Pilato narratio, Bodley MS. Laud Misc., 633 fol. 95): — [YJNyr amfler gynt yd oed vrenin eres yeno af u achaus Jjnautaul amoruyn aoed y heno pila ac aoed verch yvelynnyd aoed yeno atus . ac ohonuo vbu vab yr brenyn ae vam agyuanflbdes eno ymab oe bono ebuu ac eno ythat . ac a dodes arnaO pilatw* . Ac wedy vot yn teir bluyd ef yd anuones pila ef ar y brenyn y tat . Ac yna ydoed mab aral] yr brenin or vtenhines . aoed ogyuoet hayach a ffilatus . Ac wedy eu dyuot oil ygyt . yd oed eu dofparth ell dev amryffon yn vynycb o daflu aburO maen a chaentach o bop vn ohonunt ae gilyd . Ac eiflbes val ydoed von- edigach y mab deduaul nor mab aneduaul . or ragor liOnnO ydoed •wychach ynleu ympob guare . Ac o hynny yd whOydOys pilatus o gyghoruynt vrth y vraut . Athan gel ylladaud y vraut paub a aunogynt y dienydav . Ac eiffoes ymedylyuys y brenin nat oed da deudyblygu wenOired or vn ends: Ac o vraut yrodet diliO ypilatM* yr aghev dybryttaf . Aphan giglev pilat?/* hynny ygOnaeth ehun ydihenyd ae gyllell ac or aghev h0nn6 yteruynnOys Sef yO vygena fford vfEern canys avon emelldigedic oed . Ac yno ydoed y kythreuleit yn cartrefuu yn waftat . ar bobyl aoed yno heuyt ny allalTant diodef avlonyduch ydieuyl ambenn ycorff . y gurthlaffant yvrthunt heuyt ylleftyr emelldigedic ae y dugant ef y tcruynev lofan ygladu . Aguedy gorthrymu y rei hynny o ormod aulonyduch ydugant (lyntev odyno y vrthunt ae v6ro ymeun pydeu aoed ymyOn mynyd aoed yn lie jclyOedir bot etua y pridoed dieulic yn kymerOi Ac val hynny y daruu y pilatw*. Cf- MS. 7, col. 231. xi. liYMA MAL Y TBEiTHYK HxsTOEiA ifoDAS (For a Latin version see De Jvda traditore, MS. Ladd Misc. 633, fol. 976.) :— [E]F a dar- lleOyt ynebun yftoria bot gur ygkaeruffalem a ruben oed y eno . ac a eluyt heuyt olin iren o luyd iudas neu o lin yfachar heruyd ereill . a gureic aoed idau oed y heno cyborea . a nosOeitli guedy bot kyt ydaO ae Greic kyfcu aoiuc hy abreuduyt aOelei ef a Oelit ym heb by eskor ohonaf ar vab bonhedic . ac avei achaus kyuyrgoll kenedyl yfgymyn ends : ac odyna ydymgroges ehunau a chanys codyalTei ef yr egylyon yny nef . Ar dynyon yny daear y dieith- THE. WHITE BOOK OF RODERICK. 309 ruyt ynteu oteyrnas yr egylyon . Ar dynyon ae ketemdeitliaflaud y gyt ar diemyl yn aOyr . Cf. MSS. 7, col. 237 ; 14, pp. 161-65. xi6. JLyma yir arOydon a vydant yn pymthec niewarnaOt liyn dydbraOt . a gauas monid afgob olyurcu sein jferonym . amorud efgob agant yr eglynyon . Gwyn guaraiidav dy synnGyr . adraetlia y llyureu mor Uuyr . giuthdu goleu giielliitor dyrcheuit mor liyt awyr . Morud meidvaul ydeuaOi . oblegyt duO ae dyOaut . meynt yr aiwydon avyd pymthecuettyd kynn dydbraut . . . Vndyd douyd dybyd oil . poblocd plant adaf obeli . amut adrut adrytliyll . yn lluyv yny llaun dyall . b. Sef yO rat . yr avyrlladen &c. See Pen. MS. U, p. 42. xii. JLtjma PROPH0UOLYAETH SiBLi DOETH [See Be SibilHs [ex Isidori Etymolog.'\ Laud. Misc. 633 (fol. 1076.) & 478, (fol. 1)] :— Sibli oed vercli ybriaf vrenbiii oheccube ymam gureic briaf a honno aoe[d] arnei ainraiiaelon enOen . yn ieitb roec ygelOit tyburtina . yn lladin albunea ends : Ac yna y daO lief oi- nef . corn or goruchelder prafi y odOrd . ac y byd t?'ilt y rei truein yn kOynaO eu pechaut oc eu amryuaelyon lauuryev . Ac yna y dengys y daear vffernaOl defnyd . m yggOyd yd anl'odir pob petb . ac y b6rir . ac yna y dyguyd tan brOnllaa- a61 or nef ad6fyr or vn defnyd . ac ar hynn y teruyna propbuydolyaeth Sibilla gyt ae bre0d6yt. Also Red Book, 'ol\a-bT;. Compare Pen. M.S. 14, pp. 45-57. xiii).* TLyma mal ytrcithir oiniched metr wyry . ac o vaholyaeth an hargluyd ny ieffu grift . herbyd mal y yfcriuentys matheu euangyl- yftor yn eurcy . a sein Jeronym olyiiyr tnatlieu ae trees oyeith eurey yn lladin . trOy adolOyn y gan chromatins ac elyodorus. [Y] Mae cbromatius . ac elyodorus elgyb yn anvon annercb aeharyat ynyr argluyd . oc eu karediccaf vraut wy ygeronym offeirat . nyny agauffani ganedigaoth meir wyry . amabolyaeth anhargluyd ny iefl'u grift . ymyOn gev lyureu . yn yr rei y guelfam laOer obetheu j;ui'tbOyneb yn ifyd ny . Ar pellieu gurthodedic oil agudyaffom . lac rodi o lionam ny yr ancrift leOenyd druy blyc ai-grift ends : A dydgueitli y gelOis iofep atta6 ymab hynaf yago oed hOnnO . ac yderchis idaO vynet yr ard y gyiinullaO caid y wneutbur breffych . Aieffu adoetli ygyt ac ef heb wybot y veir ac yiofep . Attbrayttoed iago yn kynullaO y caul . neidyr ae brothod yny laG debeu . ac rac diruaOr dolur ef e leuaOd . Ac Z.C cf yn diffygyaO drOy wberuder ymadraud adyOot . guaevy gOaevi . yneidyr waetliat am bratbaud ym llaO . ^effu oed yn seuyll aryllaO arall pan gigleu ef ingo yn lleuein . yredaOd tu ac attaO . Ac y kymerlh ylaO yny laO yntev . ac ny wnaetb dim eitbyr liwj thu ar y laO . Ac yn diannct y iachaaOd y law . ac ybu varO ysarff . Ameir a iofep ny wydynt pa daroed . eitbyr klybot lief iago . Yny menegis ieffu vdunt. xx6. T/ie Credo S)-c. : — [YjN y nio[d] li6nn ydyfgir ydyn pydelw ydyly credu yduO . a charu [dn6] achad6 y ydegeir dedyf . ac ymoglyt rac y seith becliaut marOaul . Ac erbynnyeit seith rinwed yr eglOys yn anrydedas . Agu«euthur seith weithret ytrugared yr gobi0ya6 nef ends : Ar ny alio gOneuthur y seith weithret hynny . yn gorfforaul . Kyghor ida6 y gan y seint gwnneuthur y pynip weithret hynn yn yfpridaul . liyghori annoeth . ae leffav . a cbofpi enwir er ydyfgu . aphob t'/-ift galarzw y didanu . Kytt doluryaO aguan drCy ygary . athros pob agkyfyeithus . guediaw du6 ytrugarav. * This is the Go;pel of tiie. Pseudo-Matlhew. See Tischendorf's Evangelia Apocrypha (editio altera). See also Pen. MS. 14, pp. 58-78, & pp. 116-136. 310 PENIARTH MANUSCRIPT 5. sxi6. The Life of St. Catherine : — [O] Argluydi guerendeuch a dyelluch yr hynn ady6edir y6ch or wyry vcndigeit aelOir Katrin . merch y Yrenhin conltanlinobyl . Alexander y gelOir yn llatin . Jeuang ydechreuaOd waflannaethu dn6 . nyt amgen yn oet deuna6ml0yd . pan vuudhaaud hi ygOaffanaeth du6 ac ynirodes idaO oe moiGynndaut . ^a alexandria yd oed brenhin agaffaey ar seint yn vaur . MaxeD y eno . . . ends : Ac wrih hynny nynheu aadolygun . Ac aarchun y duO yr y charyat by r. Owi or digrifwch ends : y rai gwirion a ddiangassant oddyno a vydd mvr kadarn i grist drwy lewenydd tragwyddawl. Amen. 146 The Apostle's Creed ; .Petrus — credo in deum patrem omnipotentem, &c. 147 Vcd lujn y dyweit hv saint, o iveddi y pader : ^Hv sant o seiut victor ymparis a dyweit o weddi y pader val hyn . gan ymddiriet yn ddvw y gallwn ni weddiaw val hynn . p.ater noster, &c ends : gwyun ev byt J rai tangvoneddvs yn ev calonev . canys y rai hynnv rac wyneb a gerir yn teyrnas nef rac bron crist arglwydd lie mae llewenydd tragwyddawl iieb di-ank heb orffen . Amen. 153 Val hyn y dyweit saint awstiti o iveddi y pader . mawr a ym- ddiret yw yn ddyn gaffel yr hynn a archo i ddvw nyt amgen dywedvt y weddi yr honn a ddyscawdd yr arg: ^essv grist yr ebystyl . sef yw honno pater noster &c ends : sef yw hwnnw drwc pechawt . nev drwc boenev dros y pechawt . Amen. 155 Cas dynion selyf vab davydd ynt y rai hynn : Dyn ni wypo ddim o dda ac nis dysgo . dyn a achwynno kymeint ae dalv nis gallo ends : Dyn am wneithvr da ohonaw yn ediveiriawc. 157 dangos pa ddelw y dyellir y tat ar mab ar yspryt glan yn vn ddvw : kyt bo perffeithyach dvw no chreadvr or byt a hynnv o * These 8 folios contain a fragment of the prayers said after mass, the order for the visitation of the sick, &c., and part of the Litany. The prayers are nearly the same as in the Sarum Manual. See the York Manual (Surtees .Soc, vol. 63, pp. 44-5, 52-4). t Compare Anecdota 0.roniensia — Lltvyr Agkyb Llandewivhevi, edited by Professors Morris Jones and Rhys (Oxford 1894), pp. 3-36, 1. 10. X Ibid. 36, 1. 10-6S, 1. 17. § Ibid. 68, 1. 17-76, 1. 2S. T Ibid. p. 147-151. 324 PENIAETH MANUSCRIPT 12. flyrddhebrif arnvnt . eissioes ni allwn ni na dyall ends: haws yvv welet a cluedv pa wedd y inae y tad av mab ai' ysprvt glan yn dair person dosparthvs nc yu vn dvw . finis* 159 II pwy sydd yny blaen / ac am hynny y mae kwmpas yu ddi gynvigen / paham y mner poers or tii asay ir eglwys / er mwyn mae tii yr iddewon y\v ends ; paham y symydir y llyffyr yr tii asay yr fdlor tra vair yn darllain yr yfengill ac yn kesegry korf krist / aches y addaf dori gorchraynay diiw a myned y yfrerne yr tii asay or byd. A Fragment of ILyvyb Gwyn EHYDEEce.f 117 Triads. [Teir gwith balvawt ynys] || prydein . vn o nadunt a dre\yis raatholOch Gydel ar vran6en verch lyr. b. Teir neges a gaat o bowys vn o nadunt yO kyrchu myngan &c. c. Emveu ynys brydein y6 hpm. Kyntaf hen6 a vu ar yr ynys lion . kyn noe chael noe chyuanhedu glas merdin &c. d. Anrec vryen y6 lion yma weithon. Gogy gogS'uercheis gogyuarcbaf gogyuerchjd . . . Ny dalyOyf yn hen ymdygyn anghen ony mol6yf . i . vrien : Amen. 118 Trioed y6 hynn. Teir prif riein arthur . G6enh6yuar verch g6ryt g6ent ends: (44) Tri goruchel garcharaOr ynys brydein : llyr lledyeith a uu gan eurofwyd yg karehar .... Ac y let' oed y gOas h6uu6 Goreu vab knftenin y geuynder6. 121 Trioed meirch y6 hyn. (45) Tri rodedicuarch ynys brydein . iieinlas march Ifal'wallaOn ap beli &c ends: (56) Tri budyr hafren . kat\ValIa6n pan aeth y weith digoll . a Uu kymry ganthaO Calam varch idon ap ner y gan vaelgOn. 123 Boned y feint: Dewi ap fapt. ap keredic ap kuneda wiedic . A non verch gynyr o gaer gaOc ymynyO y6 y vam . Doguael ap ]fth' ap keredic ap kuneda wiedic . Caranawc ap korun &c ends : Pebhcl'ant ap maxen wiedic . Ac elen verch eudaf ap karadaOc y vam . Peris liint kardinal oruuein. 124 lyrth-duO kalan ar duO ful : da vyd y gaeaf . A g6nii6yn gOynnaOc . A haf lych A gOin llanneu yn fynnu . Ar deueit yn llOydaO . Ac amylder o vel . Ar gOrachiot yn iiierGi . A thangneued a vyd ends : Os duO iadOin vyd y prif dil'lychu a wna y gOyd yn ywl6ydyn houno . A gaeaf tomlyt . A gOmnOyn g6ynna0c . y g6in lianneu alauuryant yn vaOr . Ti adylyy kadO yr hyn mOyaf a ellych yn wlOydyn lionno or ffrOytheu erbyn y wl6ydyn eihveith . canys drut vyd honno. 125 Dy gyghor ath guful y6 amouyn adoeth . TeOi 6rth ynuyt ymganlyn a detwyd . yraoglyt rac dirieit . Ymanheed a hael . Ymoleithio agleO . Ymdihauarchn adrut . kany dida6r drut pawnel. b. Trioed . Teir vnbengerd yO prydu achanu lelyn . a chywarOydyt . Tri pheth a gynneil hir direidi ar dyn . drycyoni . a dryc annyan . aglythineb .... ends : Tri melys byt . meth a fynnu . a phechu .... Tri chadarn byt : arglOyd a drut . a didim, * Compare Anecdota Oxoniensia — Llyvyb Agkyr, &c., pp. 162-3. t This fragment is bound in the middle of the Elucidarium. The folios are numbered oclj-cclviij, and form part of MS. 4 supra. Sec MS. 1 1 1 , pp. n 7-69 infra, for contents of other folios now missing. A FRAGMENT OF THE W. B. OF RODERICK. 325 12G Dihaerebifon y6 hyn . A vo da gan duO ys dir . AdaO maea ada6 mab . Ad6c yr liyd yr maes maOr ends : Vn kam diogi awna deu ne dri . vn arfet auac y sant . Vcher daw gan dryckin. 129 Seinl awftiii adijwaOt hyn yn wir . Megys y dy6eit feint awftin : teOder ydaear yO . vn vil ar dec o villtiroed &c. b. TLyma a dyuaOt eneit . Ef a uu veu . y mae yn veu . mi ae kolleis . ydys ym poeni &c. c. 2Lyma englynyon dydbraOt bellach a Gwyn gwarandaw di yfynwyr a draetha y Uyfreu mor 116yr .... ai- y mor y bo m[a]rw gwyn. 130 1/ degeir : Bendigedic enw vn yO ov degeir hael vab meir mawr eidun .... gwlatlwyd ae hargl6yd ehun. 131 Gwafg&rdyerd verdin : Gwr a leueir yny bed ady gOS't kyn feithmlyned / march marw eurdein gogled . . . am dywawt wylyon / mynyd yn aber karaf. 132 Englynyon gereint vab erbin . Panel anet gereint oed agoret pyrtli nef .... d argl6yd molaf ineu || The text of the above f r.agment of the White Book was editerl by Mr. Egerton Phillimore in Y CyM.irnonoit for 1884, page^i 123-54. MS. 13 = Hen. 230. Cyssegelan Vuched, etc. Paper ; 9 x 7 inches ; second half of the xvith ceutui-y; 54 pages; sewn in a vellum leaf of an old missal. 1 Yn arglwydd ni fessv grist a ddyfod wrth i ddysgybliou yn yr Evangel : Nac ymddarchafwcli yn vchel canys a ymddyrchafo ef a ostyngir Ar apostol a ddywaid byddwch vfydd fel i bv Jessii grist a saint Awstiii a ddywaid cosp cristynogawl yw vfydddod ends : Ac vn peth sydd raid i gadw yn wastad nid amgen coffaii diiw . . . . Ef a gyfyd ar ddiiw dad yn hai'glwydd ni ^essii grist i fab./ 12 ILyma y drydedd ran o'r llyfr a elwir cyssegrlan f uchedd &c. &c. as in MS. 15 below, but ending at the icords : Ac oddyna diolwch ir drindawd gan ddyvredyd y geirieu fry nyt amgen / Molyant gogoniant &c. / Cyiner hwnw yn echrau y llyfr. See Llyvyr yr Agkyr Llandewivrevi, p. 101, 1. 21. MS. 14 = Hen. MSS. 25 (pp. 1-94) & 13 (pp. 95-190). The Miracles of the B. Vihgin, and of St. Edmund ; Sibli's Dream ; the Gospel of the Pseudo Matthew (two versions) ; the Crucifixion ; the Finding of the Cross ; the Life of St. Margaret ; Merdin's Prophecy ; Paul's Dream ; the Histoeia of Judas, of Adam, and of Peredur. Vclhmi ; Gf X 5^ inches (pp. 1-94) and G^ X 5| inches (pp. 95-190); 190 pages in various hands; a (pp. 1-42), b (43-44), c (45-78), d (79-90), belong to the middle of the xiiith century, and e (pp. 101-190) to the second quarter of the xivth, pages 1, 45, and 101 are rubbed, and more or less faint and illegible — pp. 91-100 are blank ; bound in white vellum. There are a few marginalia in the hand of Sir Thos. Wiliems and others ; " per me D(avid?) Thomas ap Jeuan ap gruff, ap edynyvet" (j). 32); "Hughe Soulley & David Hughes " (p. 35). 326 - PENIARTH- MANDSCRIKT 14. EmAN E DECHHEVANT GWYRTHYEU E WrNYYDBDIC VEIR. 1 e lientaf onadunt or mah idew : *Bn dinas en dj'd kevodedigaeth er argluyd yd oed holl pobyl criftyonogyon en crawenus o anvynagedic lewenyd . Ac val henno paub er caryat crift en brylTyav e tu ar egluyl' . Sef yd oed mab idew en c dywededie diuaf hvnv en dylcu Uether ends : Ac odena e bedydyut e vam ar mab ar tylwyth . a holl ideon e dinaf haeach a emohuelalTant ar er argluyd ar volyant crilt . Ac urth henne g\-edivn ninhen e waredocaf argluydef val e rydhawf hi e dywededie vab hviiv o enyiiva e fwrn : hyt ban vo hitheu a deilyngo an rydhav ninheu o flaineu ufiern . trwy e hun mab hi an argluyd ui. Also MS. b,fol. 'xl6. 2 *Theopbilus gwrocd en He argluyd ar gyuoeth gurda efcop dinas o cilicia er eil vrenhinyaet o wlat perf gur | da e diweirdap . ehelaeth nrth anghanogyon . a gwydw ac emdiveit caredic can baup . ar dyd trae gilyd.e leindit ae grynodep en tyvu en egluyf duw ,.'.... ends: A guede llofki e cirografF a chemryt o ViccAominus corfp er argluyd yd echtywynygwl" e wynep megyf er heul a guedy archvaedu ychydic kleuycliu a gvanhav a oruc a guedy peii elinyav rodi e el'pryt ac or gyffel' bono ncidyav ar grift . Ac enc lie hvnv gan uwyaf anryded o cladwyt ar volyant a gogonyar.t er hollgevoethauc duw. Also MS. 5',fol. xlb. ' 6 *En e lie a elwir tumba e mae eglvyf wede ry adeilat en anryded mihagel archangel . e lie hvnnv e fyd rwymedic o bop parth idaO or eigyaun ends : Ac ene divved e wreic a gerdwf parth ac eglvyf e gvynvydedic vihangel archangel y gyt ar bobyl . A phan vynegit er anreuyJodeu henno e vrcdyr e He hvnnv e canpwyt e clych wrth henne canorthwya ditheu ynny . e velyf wyry veir. Also MS.5,fol.x\ib. 7 Pan doeth Julian apoftat amperauder en erben perf a cefar liyt yg capadocia ac ene erbyn enteu e doeth efcop e gaer honno . Seint bafil. Canyf wynt ry vueflynt gynt en eu hyeuenctit en gyt yfcolheigyon. gyt a libaniuf alhro ends : Ac val e ret e gvaet or well loneit 6 law a gemyrth Julian apoftat oe briaut rreu ae uwrw eu er awyr a dywedut val Lyn . Neu ry orvuoft e gur o nazareth neu ry orvuoft. Am vuched auteilwnge tervynwt hvnnv o angheu teilung. Also MS.5,fol.xUb. 9 Ef a dywedit kyrchu e mor o rollo e tywyffauc keiitaf or nord- mannyeit ac ychydic o uiuer y gyt ac ef or goUewin e vynnv gorefgyn e tir a elwit wedy henne nordmandi . A guedy e dyuot er tir gwneithur or freinc aneirif aerva a dyuot a llu mavr ganthav yg kylch dinaf carnotum ene lie yd oed en archefcop walchelin ends : Ac o henne e rodir daall [sici na dele nep or deneon cludaw brawt dynyaul ene bo duw ehun en dangof e vrawt. Also in MS. 5,fol. xlii. 10 Ef a damweinnyvf gynt bot abat manachloc climei val e darlleir ene vuched ef ae venet gyt ae vrcdyr allan or vanachloc ac nyt heb achauf . a nachaf lleiJer en kyvaruot ac ef ac ene lie en digvvydav e draet er abat a dechreu y dyghedu en enw duw ends : Ac em plith heuue yd erchif er abat tynnv raff ar hyt e gnaut enteu ac wynteu ae tynnaffant en diarbet or kic ar croen ene oed e gvaet ar budred o vewn en llithrav allan . en angreifit e uot en v.ir benydywr yr vn awr honno yd aeth y eneit oc gorff . ac * See Libellus de miracuUs B. M. Virginis, BodleyMSS. Laud Misc. 410 (folioa 78-93) and 359. THE MIRACLES: OF THE BLESSED VIKGIN. 327 e kerdwf ar llewenyrl teyrnaf nef ene canhebryugei vatn e clrugared ef. Also MS. 5, fol. xli]. 11 Didryuwr oed da ac eglur e vuched . A phob plwydeu yg kyvenw not' ganedigaeth meir vam duo y klywei kywydolyaeth nev- aul ends : A bono a elwir gwyl veir diwethfif ene kyiihaeaf. Also MS. 5, fol. xlijfi. 12 Conltanl" . i . cuftennin . vab eonftanf . amperaudcr val yd oed vaurydic em pob petb arall eilTyoel" pennaf a phrudaf oed ef eg kylch diwyll duw ef a beris adeilat eglvyf .... lateran ends . Ac ena o goffodel" horyeu e wynvydedic wyry . ae boll walYanaeth. er bvn a dechreuii' . Anbycli well gyffygredic ran . ac a berthyn o henne ar e molyant. Also MS. 5, fol. xlij6. 13 Ysgolheic ced gynt dibewyduf yr gyflygredic veir ac o annoc diauwl e dwyllav o veddaut a digvydav e mevn dwuyr ac ene lie e vodi ends : Ac ene yd erchit er bobyl gan arwylyant anrydcduf e gladu e mynwent e feint . Ac e velly e gwnaethpwyt. Also 3/S.6,fol. xli] 6. 14 Meir egiptiaca a breilwyllyuf en tei e tbat deu deng blyned . Ac odena wedy e chymell o auiweirdep e kerdws hyt en alexandria . Ene wal bonno yd emrodes e chorfFe buteindra ends: E tat zolmiaf clad corfyn e druan veir A pliau ytoed en eniovalu pa I'lirw e cladei yd anvonef duw Hew idav a hvnnv ae cladwf urth e orchemen enteu . Ac e velly e bu diwed e fautef honno. Also MS. 5, fol. xxviii. 15 Manacbef a oed caf gan y cliuioryd a oed daryltyngedic idl abadef oed bevyt . ac ny rwyd idi hitbeu benne . canyf wedy e thwyllav o annoc e diaiiwl a gvander y chnavt e beichyogef ends : Ac eno e caufant e mab .... A guede y veithrin edoetb y lyf er efcop yv dyfcu en graff . A phan vu varw er elcop e dyrcbauwyt enteu en anrydeduf ar efcobavl gadeir ene He e due e vuched lanhaf byt e diwed. Also MS. ?>,fol. iMV]. 17 *Archefcop oed en twlet gur prud credyviif hildefonf y enw Ac em plith petli oe weithredoed da e carei ac yd anrydedei en vavr meir vam duw . ac ene molyant e gvnaetb llyvyr tec oe gveryndaut bi . . . . ends : Megyf yd wyf den i . den vu e gur a vu kyri no mi en arebefcop . vrtb benne pa bam na wifgwn inheu amdanaf er hyn a wif kei enteu . A cban benne gvifcav amdanav e wife neuavl Ac en yd a amdanav emwafgu ene gylch en drachyving ae varw . en diaiiot . Ac o bene allan e ketwit e vfifc honno en tryfor er egluyf. Also 3IS. 5, fol. xlii]b. b. *Manacb oed e mevn menaoliloc en arver o walfanaeth clochyd . A got oed oe vryt ends : Ac odena nyt ar pecbaut hvnnv ebvn e peidywf naraen gvaflanaethu hytyagheu e duw ac er wynvydedic veir en dibewyduf. Also MS. 5, fol. xliijfi. 18 *Yscolbeio oed en dinaf carnotum yfgavyn oe annwyt ac either mod emrodedic e damunet e gnavt ends : A guede dyrchavael e gorfF odena wynt ae dugant er vynwent ac ae cladalTant en weduf gan arwylyanheu. Also MS. 5, fol. xliiij. 19 *Yscolheic arall oed a oed yavn dibewyduf y duw ac e veir ends: y eneit enteu a gerdwf oe gorff parth a pbar- adwyf . e geraryt llewenyd tragywyd val e hedewif e wynvydedic wyry idav. Also MS. 5, fol. xliii]. 20 ILeider oed ae enw oed ebbo A guedy e grogi nachaf en dyuot mam duw en e gennal ae dwy law deudyd hep dibynnv . a hep diodef nep ryw godyant ends : A guede e * See footnote, p. 326. 328 PENIARTH MANUSCRIPT 14. dianc mynet en uanacli . Ac odena tra vu vyw e gvaffanaetbvf e duw ac yu gylTegredicaf vam ef. Also MS. o,fol. xliiij. b. E Tat hu abat cluui a gnotaei datcanu o vravt oe vanachloc aoed y henw gerakl . Ac ef etwa yn wr byt damuaav o lionav mynet feint iac . A phan doeth e dyd y mynnei kemryt y hynt e gerdet y orchyuygu o ewyllyle gaavt ac y gyt ao orderch kylcu . A phan ytoed ychueric en kerdet ene hynt ends : Ac urth henna e guifguf enteu e manachloc clnni a thra vu viw e bu eno en gvalTanaethu dmv en dihewyduf. Also MS. 5,fol. xliiij. 21 *EfFeiryat plwyf oed ae viiched oed advwyn a3 nyt osd ganthav haeach o len ac ny wydyat canu effieren ene byt namen vn or argluydef . nyt amgen . Salue I'ancta. parens ends: Ac y velly e peril" y wynvydedie veir y angenreidyeu yv effeiryat gan e amdilfyn oe godyant . A throf e waflanaetli e due y vuched tragy wyd. Also in MS. o.fol. xliiiii. 22 *Ea Ruveiu yd oed deu vroder ar neiU y enw peJer a hvnnv oed archdiagon ogluyf badyr gur pi-ud a chybj^J eilTyoef . Ac yftypbun oed enw y Hall a hvnnv oed vravdwf ene dinas . ac a due en gam trithei y egluyl" feint lavvrenl" a gard e feint agnef ends: A.C a dywaut heuyt val e bei uwy e ci-etet yd a-ji or vuched hoiino ar ben e deng nie ( arugeint wedy atverei y dreif. Alsi MS. 5,ful. xliiijA. 23 *Gur oed en llavuryau tir a chan eredic e kerdei drof e briaul tervyneu ao ar y gyueiryau achuanegu tir ereill ends : Ac e velly e diengif ev eneit hvnnv rac kyuyrgoll tragywyd. A/so MS. 5,fol. xlv. b. *En dinaf papiaf y manachloc yr yachwydavl yd oed manach prior e vynachloc honno claear oe emadravd a chamwedauc oe deuodeu ends : A guede vy adnabot em due genthi e le da. Also MS. 5,fol. xlv. 24 *Grvreic awelei trvy e hun e hot en arwein yftondard wedy e lliwyav aguaet . Mulierdif oed y henu a beichyauc oed . . . . ends : A guedy bot eno enof honno e bu gen yachet a cheny diodeuoi dim gouut eryoct. Also MS. 5,fol. x\v. b. *Pan gyrchei amravaellyon genedloed o achauf cael yechyt eglvyf e wynvydedie wyry yg caer ganhorthuy o damwein e doeth nebun claf ar neill droet idav en llofki ends : Ar avr e defroef trwy drugared vam duw e cavaf e troet ry wahanaffei or kyffvUt y urth er efkeir rac dolur wedy ly etvryt yr hen yechyt. Also in MS. 6,fol. xlv. c. Clochyd oed y nievn menachloc en freinc a garei e da ac a beidj'ei ar drvc ...... Ac eiffyoef nyt oef nep mor divlin y rym yg creuyd ac nat ymlayffo neu nat ymillyngo weithyeu ends : a minheu a eneif erbwii a wnaeth pop peth a chan henne hi a divlanwf y emdeith. Also MS. 5,fol. xlv. 25 Porthmon oed yg corftinopyl a thewdwr y enw f^ur a garei wiryoned herwyd y allu . Ef a damweinnyuf eiffyoef trwy lunyeth duw o lawer o oludoed y vynet ar dlodi gormod ends : Dywedeift eu hep e delw . canyf e gift a gemereift enetraeth e maegennyt yg kud a dan dy fwlld hep v/ybot keuei yth wreic ygchvaethach y ereill . Beth wedv henne bedydyav er idew ar anryded duw ar w\'nvyd- edic wyry veir. Also MS. 5,fol. xlv6. 27 ^vfticiau amperauder a oed en llywyav kyuoeth ruvein eu gentaf en wyvun catholic odena en greulaun heretic ends : Ac ena e perff er amperauder y gyt ar padriarch gvneithur gwyl veir e can- hwylleu er bon ny wnathoedit kyfi no henne Ac e velly e kerdwf or gaer bono er holl vyt. Also MS. 5, fol. xlv6, * See footnote, p. 326. THE MIRACLES OF ST. ilDMUND. 329 2Tb. Tkansitus Mariae {see Tisohendorf 's Apocalypses Apocrypha, pp. 124-136). Melito waf crifteicopeglwyf lardiney enanvon annercli en tagneved crift : yu anrydedulTydn vrodyr yg cril't e rei e fyd en prelTvyllyav en laodicia . Pan adolykovch cliui ymi wneithur deu weithret o vucbed e profwydi ac o ai-fi;hiydiavl gnaudolaeth ae auvon yvvcli emevu Uyvyr o newyd acheiilyav lievyd diheurwyd o varwolaeth mam an argluyd ni : ae venegi y chuitheu e mevn llethyr . vrth lienne oc auch deffyf clivi ni acvonvn y cliny enolci'ivenedic e petheu aglyuffam ninheu e gau yeuan eboltol ends: Ac e voli an argluyd ni yelTu grift er hvvn a wledycha y gyt ar tat ar yfpryt glan en drindavt teir perlbn ac en vn duw vndavt en oef oeiToed . anien. Also Jesus College MS. 119, fol. 69b. Cf. Peniarth MS. 5, fol. xxxviij. 32 ILeider a doeth e ledrata y egluyf ene lie yd oed delw o wynvydedicaf wyry veir en dale e mab hi yeffu grift ene harfet . A.c am beii e mab yd oed coron o eur .... A phan welef e Ueider honno medylj'av a oruc e dwj'n ends : dodi faeth a oruc ene uwa a faetliu e mab a delw e vam . Ac eiffyoef eftynnv e law a oruc e mab en erbyn e faeth a dale e faeth ene law ac emae hyt hediw ene dale. Also MS. 5, fol. xlv6. Em AN E DECIIREVANT GVYRTIIYEV SeINT ED3IUND Archescop Keint. .33 M.vb oed yg kylcli e bedeirbluyd ardec thomas e henw o leing . eaftell dref ar banner milltir y urth pwntynei . A vuaffei vlwydyned wedy cruplau e draet a chyruachu y geven &c. Also 3IS. 5, fol. xWb. b. E;i vn dyd hvnnv pan ytoed e kwuent en mynet er egluyf \' eu graf nachaf guryaiig or belymund ae droet ae efkeir en gyrrvach ganthav .... ar fyh bachauc ac en fnryfhav collet eneill droet o ganhorthwy dwy fon &c. 34 Ee vn dyd hvnnv ar kvuent ar ofper nachaf guryang monard y enw o agof y pwntynei . ar tu deheu idav .... wedy ry gruplaw &c. b. Gvaring o rodvm a gyruachuf e droet ae efkeir val na allwf teir blyned gan aohuanec kerdet vn cam heb fon . ac am banner dyd e dyd e cladwyt edmund y cauaf hvnnv yechyt eno oe gleuyt. c. E Braut yeuan o cabllac' . a oed glaf gorthrvm o gryt e pet- waredyd a henne en honneit ac en amluc &c. d. E Braut yeuan di Ijriwn o emyl ponteney dwy villtir y urthi . a doeth kleuyt en vn oe efkeiryeu &c. e. Gwr o leing' . martin y enw a oedet ene boeni o gryt j petwaredyd er gwyl feint Iwf &e. 35 Mab o leing aimoth y enw yeuanc o oet a mvl o fynnvyr a vu vagyl ar e lygat affw teir blyned vegyf na channoed dim o honav namen y emdivadv ce hoU leuver . val y tyftynt e recni ar periglavr or kymydogyon ends : A gvyrthyeu anryued vu hvfiv gan ae gvelef. b. E Seithvetyd wedy cladu e fant e due myneich ponti/wei wedi cwmpli e gveryt a oed ar y ved en kudyav y yfgrin ene daear ac e dinoethaffant ychiieric yr yfcrin . Sef yd oed mynach o quincian menachloc o vrdaf ciftavf &c. 36 E braut gilbo conuersiis o pont' . henwr gorthrnm a feif oe genedel . kyh . hanher e vlwydyn wedy kemryt abit &c. e 98430. 330 PEMARra HANUSORlPi 14. 37 Wedy bot en honneit gwyrthyeu e fant nachaf gur o ruvoin en dyuot eno yeuan oed y henw en rwy medic o gryt e petwaredyd &c. b. Mab deudeng blwyd o dre£ ar dwy villtir y urth pontyraej ; thomaS y enw a oedet dwy vlyned eUe boeni o gryt e petvaredyd &c. c. E fryr ^ohan mynach ac effeiryat o urdaf ciftawf a oed cjgrydyr- wayw endav gveithyeu eny vreicbyeu . gveithyeu euy lefneu gueitbyeu ereill em pob lie endav &c. Also MS. 5,fol. xlvij. d. Morwj'n oed yn leing' . iaqwite y henw a hir gleuyt a vu arnei en orthrwm &c. Also MS. 5,fol. xlvij. S8 Tat e mab a dywetpwyt uehof thomaf pan ytoed en er vn dyd livnnv en dyvot e gyrchu aluflen o lyf e gurda &c. Also MS. 5, /o, xlvij. b. T3 fryr jjjT mynach o quincian a vu glaf dwy vlyned o gryt e petwardedyd . ac o ganhyat y henaf y rodef govunet yr e Itmt , ac en diannot wedy er ovunet e bu yach. Also MS. 5, fol. xlvij. c. Bvrgeif o feint prif en emyl efcopty avuern mil oed y henw a oedet ene vlinhau en ormod o gryt e petwaredyd &c. Also 3IS. 5, fol. xlvij. d. Diw nodolic e cavaf dall y olwc e gan e fant yg gwyd prior pin menachloc o peitw .... ends : en er amfer hwnnw e menachloc cerlyf en gvneithur vifitoryaeth. Also MS. 5, fol. xlvij. 39 Diw gwyl yeuan euangelyftwyr yd oed abat pont' . ac abat ioyac ar hwn a yfcriiienwf e gwyrth hwii en menet ar legat freinc Ar henne e doeth e metyr gvi fanfder brenhin novar ;ie and the Bkut or the Saxons. Vellum; 9 x 7| inches ; pages 1-136, but wanting those numbered 31-50, 65-88, 97-120, 127-130; deeply gall-staiiied in parts, and a few folios are both torn at the corners and iniured by mice; written in 1444by liavid ap Meredith Glais; in vellum covers. Pases 1-133, 1. 15, contain Geoffrey's Brut y Brenhinedd, which is a transcript of the same version as Pen. MS. 45 (q.v.) with which its openino- and closing paragraphs agree. The use of dd and -ion is common; the change of -ei- into -ai- &s bai, ff'rainc, gicraic, is pretty frequent, and even darllain, liymaint, &e. occur ; i is often used indis- criminately for the preposition, the article, the possessive, personal, and even relative pronoun, as i r6g i wyr, lie i bai, mal i bei, o bob ff'ord i nailer i chaffel, yny veint honno i caraf i ti and pop peth i hauas yny ai/ahor. The plural termination -eu is kept throughout. JBryttaen oreu or ynyffoed &c,, as in the Oxford Bruts (see p. 40, &c.), jind ends : y tywyilogyon avvant ar y kymry guedy hyuny pob eilwers a Orchmynneis i Caradawc o Ian carban vyg kyt oelwr ao iJd[o] idd edeweis ddefnydd i ylcriueuu o liynny allan Brenhinedd y laellbn y rei a ddoethant ol yn ol a orchmynneis i wilim o walmyfbyr a lienri THE BRUTS OF THE KINGS & SAXONS. 349 hontendelbn atliewi am y rei kymry ka-nyt yttiw gantiint y llyfyr kymraec a ymtlioel[aGd] (Jwalltei'archddiagon ryt ychen o gyinraec yn lladiii yr hwn a draetli[wys] yn wir o weithredoedd y racddywedcdigyou gymry liyniiy A Iiyny oil a [yni]choeles iiiheii o gymraec yn Uadiu Ac eilchwil or lladin honno ydd ymchoeles y llyfyr hwu yn gymraec Ac velly y turayna y gweithret hwn. IT^yma ual y tencyna yftoria y brenhinedd hrytanieit o Grutus hyl Catwalydyr beiidigeit yr hon a yfci iiienawdd dauid ap meicduth Glais. Pages 133, 1. 16-136, contain the beginning of Bmt y Saesson with the following rubric : — TLyma ual i dechreu yftoria brenhinedd y faeffon a ymchoelawdd y racddywededic dauid o Ladin yn gymraec oet crift Mil. CCCC. xliiij'' : — Gwedy hynny rannv lloegyr a orugant y faeffon yn pvm ran rygtunt vii onaddunt a gymerth kent yr ail a gymerth Effex y trydydd a gymertli M'thenerich y pedwerydd or parth draw i humyr y pvmhet a gymerth Engle ac yn ol hwnnw i geilw y faeffon loegyr yn Engleont Sef yr oedd vrenhin kent o vywn i allu ef archefcob kaer geint ac Efcob Roncestyr ac o vywn brenhinyaeth Effex yr oedd wilt- fchire, Berchamfchire dorcetyrfchir Effexfchir Southamptonfchir a holl Gerniw a dyfneint Ac o vywn y vrenliinyaeth honno ydd oedd petwar Efgob nyt amgen Efgob Salyfburi Efcnb fdicia y rwn aelwir yr awrhon Chiclieftyr Efcob kaer wynt ac Efcob ryt ychen ac i hwnnw idd -oedd ddwyeftedduay naill yn lloegyr y Hall yn keruiw ends : A Gwedy marw haerdeknvt y doeth feint Edward a j)hedeir blynedd ar hugeynt yteyrnaffawdd ynddoeth drwy gywirdeb achyfiawnder yn geredic gan y penadurieit yn vfydd ir tlodion ac yn wareddawc ac" yn amddifynnwr i Eglwys duw clotuawr oedd ynteu mewn mawredd a hwnnw a briodes march Edwin iarll kent fef oedd honno teccaf ac ardderch 11 Cf. MSS. 27 pt. ii, & 32 in/ra. MS. 23 =^ Hen. 313.*" Geoffrey's Liber coronacioiiis Britanorum, in Welsh. Vellum; 8J X Of inches; 218 pages, having 28 to 31 lines to the page with large rubric sectional initials and coloured illustrations of the kind's mentioned in the text from Eneas to Cadwaladyr Vendigeit ; the top outside corners (including part of the text) are injured throughout by mice ; late xvth j century (ef. the Mostyn Grail MS.) ; bound in calf. " Gruffinus Davyes eft potfeffor huiu* libri de facto." " Lljfr Robert Vaughau or Hengwrt," — both entries are at the beginning of the MS. " Per me Hugh ap dd. ap gwillim " (p.. 120). This IMS. is evidently a transcript of Pen. IMS. 21. Exeas gwedi ymladd [troia] a diftriw ygaer ac fga[ni]us i vab gyd ac ef addo[eth]ant ar longeu hyd ywhid a elwir yr awr honn ytali ac aelwid yna yr ei'dal ac yn yr amfer hwnnw latinvs oed yn vrenin yn yr eidal ar gwr hwnnw a arvolles eneas yn Uawen . a phan weles tvr6n vrenin rvtul hynny kynghorvynnv aoruc wrthaw ac ymlad ac ef a gorvod aoruc Eneas JSef y kavas brutus yn eu gyngor galw attaw anacletus * Numbered 17 previously. t This MS. was attribttted to the xivth century in the Catalogue of the Hengwrt MSS., but such forui.s as doydut, geiriav, eneldiav, devaid, wnelai, kwynai, ymaith, rryddid are, though sporadic, yet far too common to malie it possible to date the MS. earlier than about 1450-75, and it is probably as late as 1500. X Cf. first extract from MS. 21 above. 350 PENIARTH MANUSCRIPTS 23-25. kydymddaith anticonius athynnv ygleddef allaa adywedit wrtbaw TaT hynn. O dydi was ievang Uyma dervynv dy vychedd di ao anticonius ai- cleddef hwnn yii ddianot y lladdaf ych dev ben chwi ony wnei di a archaf i yn ftyd y kyvodes maxen en syberwyt o amylder eur ac areaut . alithrei atav bevnyd o darparv llynges dirvawr . / a chynnvllav boll gedernyt enys- brydein vrth darysLvug freinc : / a gvedy e vynet tros vor kyntaf . edoeth y ledav er honn . a elwir er awr honn brytaen vychan . / a deebrev distry6 e bobyl freinc a oed endi . / a gvedy emladar freinc . a himbald en dywyssavc arnunt . peryglv ev canmwyaf . a chemryt ev f o • . • Nevr digvydassei ena . hagen himbald ev tywyssavc . a phymthengmil gyt ac ef o wyr arvavc . ry gynnvllassei atav a bop He ene gylch : / a gvedy cafEael o vaxen c veint aerva honno onadunt , yllawenhavs en v.?.wr Canys dihev oed ganthav ene lladet e savl honno bot en havd cael y wlat wedy heune : / ac en henne . galw kenan ataw o dieither e torvoed . ac emdidan ac ef . dan chwerthin val hyn : / lleman hep ef . vn or brenhined kyvoeihocaf or freinc wedy y darystwng val e mae gobeith ynni o bavp or lleill : &c. MS. 25 = Hen. 305. Dahes Phrygius and Brl't y Bhenhined. Paper ;' 8| x 5^ inches ; 104 pages — imperfect at both the beginning and end ; in three different hands apparently, the earliest being about 1500 ; unbound. ]^.R. — Final d, in this and some other MSS., is represented by a looped d, with the loop extended downward as if di were written without lifting up the pen. This character is represented by d] in the text below. Y llyfyr hwn yw Uyfyr lewys Jones cwstabyl tre esoob (p. 29). Dares Phrygiiis : \\ Agamenion a elwis attaw bawb or brenhined ir kwnsli i ymgyngor am y vrwydyr . Menelaui a aunoges ar agamenion ar gynnal y vrwydyr .... ends : Alexander a laddawd] Palamedes . . Antilocii . Achel . ac Aiax i gevynder . ac Aiax ai lladdawd) yntav •; Page 14 Y llyvyr hwnn a elwir y brut Kid amgen noc ystoriaev brenhined) ynys Brydein ai henwav or kyntaf hyd y diwaethaf ■'. ^ Pann yt oeddwn yn vynych y treiglaw Meddyliav o bethav lawer y digwyddodj ynystoriaev brenhined] ynys brydein . ac y bu ryved] gelmyf BRUTS, PROPHECIES ETC. 351 am draethiat Gildas , a Beda mor dowyll ua choffassanl or brenhinod a TV yn ynys brydain Ac val yr yt oeddwn yn ysmalhav am hyiiy i rroddes ym Gwallder archddiagon rryt ycben : llyvyr kymraec ac yntho gweithredoed] ynys brydein o vruttw.? y brenin kyntaf or brytanied hyt ar Gadwaladyr up kadwallawn ap kadvan o amadrawd] hard] wrth i datkan . Ac o arch yr athro hwmiw kyt gorffei arnaf gynvllaw ystron- awl o arddav ereill . Eisioes om koeddiawl ethrylythr am priawd biunav vy hvn j troes o gymraec yn lladin ac i trees y geiriav ystronawl anod] i dyallt yn vyrr [A]c ■wrth hyiiy . rrobertt tywysawc Caer loyw kanorthwya ym y gwethredoed] hyii j vot yn gau molwr ym i ddyvot yn Uwybraid] o ffynhonic Gwallder o aber mynnwy o ganmawl dy ddoethineb di Prydain yw henw yr orav or ynysoed) aelwid gynt Albyou ends : Ac yna i kymerth emrys y goron ac i kavas yn i gyngor vynet am ben Gorthiheyrn tv achymry ac wedi i ddyvot hyt ynghymry i erging kyrchu kastell gronwy ar ben Mynyd] denarch ar Ian gwy avou a ddaw o vynydi clorach Yna j due Eidol ^arll kaer loyw Hensiest j benu -brynn ac yno i torret i benn ai gladv a rroi karncd) arno val i gwnaid am || MS. 26 = Hen. LS3. Pkophecjes, Astronomy, Poetry, &c. in Latin, English, and Welsh. Paper and Vellum ; 8 x 5| inches ; 132 pages — imperfect at beginning, middle and end, and some leaves are partly illegible from damp ; written for the most part about the year 1456 (p. 83) ; sewn, in black leather case. 1 A fragment of a prophecy wanting beginning and end : * « # « a thauodev y teirw a drychant Mynyglev yrrai a vrewynt a orthrymant o gadwynev a henavion amseroedd a newyddant Ar hynny y dyrchevir morwyn o gaer y Uwyn Uwyd i roddi meddeginiaelh y hjnny A hynny a gwedy prover pob kylvyddyt oy hanadyl y hvn ysycha y ffynnoniev ar gweddiawdyr Oddyna yny yachao hithev oy yachwyddawl vyddyglyn y kymer yn i Haw ddehev llwyn kleddyddon Ac yn y Haw asswy ]ddi kedernyd niveroedd llvndain ends: Ac avon demys a svmvdir y waet Perch y kwflev a wahoddir ir neithiorev ac ev lief a glywir hyd y || 15 Lvna prima Adam creatus est Lvna 30 hec dies vana est et invalis &c. 19 Sol W3yls thus planet regns ynlhe howre of the day or nycht Wo so begyns eny werke of ystabylnes Mars he ys a plar.et full of batyll and stryf. 20 De horis planetarum 29 Kywethev y drindawt kyvoethev kywathawc .... a rrac puchant pechodev Gwadan Iv elyflu .... hyt vrawt traethaf volawt val diamhev 30 Dyddawt clav cljwydd chwetlev gan chwetleydd b llo gwyn ar gynnydd val tan mellt maltraeth dygyrchydd &c. berc/am b. Corn ymhedryddan corn ymhedeir ban .... c Pob traha treithid dduw ehvnan 1/ bergam 31 Diargel ryvel rrwyf am ddwylan conwy d kynnwryf a ddaw i gaer ddiganwy .... yn wir gwr bievydd Eryr Mawr : Govyn Gwenddydd [i verddin i brawd ac] ydohvyn iddo ado kof pa bryd y dve iddvnt vvddyg[oIiaetli] ar ol i goristwug or sayson Merddin yu atteb i wenddydd i cliwaer yr wyf yn dicgio dy ysmalawrwydd yn keissiaw bvddygoliaeth ith genedl- aeth di .... Ac yna y niarchoga yr eryr gvvr hyt onuenev meigion Ac yno y pair vostrio i boll Ivoedd Ac j geilw am i broffwyd o wynedd is koiiwy a dyvynnwr meibion i ystavell ac yna y dychyraev y dyvynnwr alw arnvnt tt ap owen ap Gr. a elwir yn gyntaf Gr: ap ho: ap dd: o hil Rodri &c ends: Pa beth medd yr eryr mawr a wuaetli yr ysrel Modd y gwnaethoch chwthevr bryt- taniait ar saessou a ddyail traliaa yr ysrael megys y dialassant trahaa ar y bryttaniait gyut. 70 Petrus baldevill de ^talia audiuit &c. 71 ILyma ddyail brevddwyd[ion herwydd'\y lloir : Y dydd kyntaf or lloer ogwely vrevddwyd llewenydd arwyddocka .... ends : y 30 or lloer o gwely . v . y brevddwyd a welych diogel vydd. 73 A lymar modd y dyellir y brevddwydion : Gweled dy vod yn daly adar ynnill yw Gweled adar yn dianc i kennyd kolled yw ends : Gweled kwu yu kyffarth nev yn dyffratliv dy elyunion yn gwnvlhvr avies yt ynt Gweled dy dare a haearn kolled ywhynny. 81 Hec sunt nomiaa illius Regis qui sanctam crueem lucrabitur secundum diuersos Sanclus Uauid vooat eum filium hominis &c. &c. 82 Enwev kleddyddev y milwyr ; (2) J wybod ai mab ai merch vo gan wraig ; (3) J wybod gwan rwng gwraig a meroh ; (4) 202 atom a vydd yn yr wns a 12 wns yn y moment &c. (5) pan anet crist ar anticrist, a swm y blynyddedd o ddechrev byd. 84 Tri hyd y gronyn gvvenith y sydd yn y vodvedd &c. b. 15750 or milltiroedd hynny sydd or ddaear hyt y llevad &c. c. Yr havl y sydd hoU olevni o gwbl or holl vydyssawd wrth y gyflewyt hi yn y kymhervedd y rwng y ddayar afvryvaven y vegis y galle hi olevhav y.tv vry ar tv yma iddi &c. 85 Y ffvryfavon y sydd jmgylch y 4 devynnydd megis y niae blisgyn yr \vy ynigvlch . . . . y dayar . . a gyvlevhawd yn y pervedd &c. &c.* 87 II Y gwynt a oUyngir or gogofev kvon or dayar drwy darth sych a gyvoto or ddayar i gyffroi yr awyr Devddec gwynt y sydd &c. b. Gwr doedd a elwid Alfraganus a ddywaid bod yn wvy y seren leiaf yn y fvrfaven nor holl ddayar a rrac i polled i wrthim a wna bychaned i gweled &c. 88 ])iffic y llevad yw bod y deffnyddiev yn vnyawn kymedrawl Eegythi ar havl &c. b. Saturnvs plaenet sych oerveloc yw .... Venus gwlyb a gwressawoc yw. 89 Pedwar pedwar a wua wl Sef yw hynny 16 kyfflybion bob rew y»v gilydd &c. * " Cilia yn llyfr a scriveaes i o lyfi- Owen " in a xviith century hand. 354 PENIAETH MANUSCRIPTS 26-27. h. Pedwar amser y vlwddyn yw gwaniwyn a haf &c kynneddvev annyan &c. 97 An enumeration of countries ruled over by " Kings," Emperors, &c., with various items such as " Eesurrexo Owain Glyndwr A". M.cccc.]" Obitus Walteri barlee magistri de halfrawi 1542 . . Obitus alson Gwyn (?)1449. 98 Obitus Roberti Trevor . . 1452. Mavrrth mis dilys kais ar ddilyt &e. Bellum Henry iiii apud Eatslfylde . . cum Hary Percy 1403. Obitus Ow: Glyndvpr die saucti Mathei Aprili 1415 &c. &c. 101 The signs of the Zodiac: Quando Ivna est in ariete &c. &c. 108 And howe schale my hert be lyght ... a yf hyt may nonowthyrwys by. 111 A fragment ending : ef a vydd kyving kyngor y kor gorav. h Merddin wyllt b. Koed a leddir koed a gedwir kadarn enwir a geidw i dir . . . . c dir yn kadarn euwir gadel haiarnolion Adda vras 112 S. mnsed iu mydys mekyll towart .... d And then thys londe schall bruten be. 117 Lilium regnans nobilissima parte mundi &c. 118 The last kyng of brute was Cadwaladrus &c. 122 When Rome ys removyd ynto Englon and ilk a prists . . e then the Ryght schall to the lyne of gwladus. h. Optima medicina pro dolore capitis, with other Recipes in English. 123 Brythou kynyddet Saeson heb waret f Edwart golithret kyn diben i dyrnget &c. 124 dwyvlynedd ar ddyhedd a banner y drydedd . . . . g katwaladyr yna a ddyvydd . i drais dros elvydd Achyrarv bievydd or mor bwy gilydd .... Ac ynnillant y goron ar holl geirydd 126 Maen ir weilgi a henri rac y tri . . . . h Ef a ddaw ir bryn gwyn brenhinedd .... brenin y bwch ywr gwalch gwinev .... ffralnk ai ffrwyna o dra diriaw 127 Meddeginieth dda Rrac Sciatica: (b) etto vn '' orchestol." 128 An item, partly illegible, about William ap Jankyn Rector of (?) Wyttyngton ; and a prophecy concerning the " eagle." ) 29 This is the last saying of Thomas of arsedon . whan Rome ys removed yn to Engloud .... i how he 3ede va fro no man cowth tell. 131 When comyns schall vnkurtesly call, Walys .... A All the condicion what so the be MS 27 Part i = Hen, 22. A Calendar by Gutttn Owain. Vellum'; 8i X 6 inches; 16 pages of which the first and last (which is imperfect) are so stained as to be hardly legiblel ast quarter of the xvth century ; sewn in old vellum covers. For another copy by Guttyn Owen, see Mostyn MS. 88, pp. 13-26. THE TEACHING OF CATO ETC. 355 -imS. 27 Part ii = Hen. 218. Astrology, Mecicine, Words of Advice, Brut of the Saxons, a brief Chronicle, Lives of Sts. David; and Gwenvrewi, Boned y Saint, &e. Paper; 8| x 6| inches ; 130 pages, begiunii)g wanting and some folios arc injured by damp and mice; last quarter of the xvth century (? in Guttyn Owain's hand); in vellum covers. " Gruffjth ap 11 " is the cnly writing on page 130. And the following eugljn occiirB at the foot of page 38 in the original hand : Uawer bran ei.sie ir hrenin heddiw hawdd y gallwn chwerthin llawer sais Uevbais IHbiu ar gro yu do ar y d . hadiugan ffol ai kant pan voddes y sayson yn yganwy. 1 Ar mab a aner dan yr arwydd a ahvny tarvv sef yw hwiiw o haner mis ebrill i haner mis mai kadarn a dewr vydd a gwych a hygar a ch-wrtais ends : Ar verch a aner dan yr vn arwydd tec a hygar vyd] a hawdd gan bawb i charv a dwyvol o voddwl a diwair vyd] ond blin a llavvrvs a llawer o vlinder avyd] rraid iddi i oddef a dolvr oi Uygaid a vydd ami .... mab a aner kail ac ysdronawl allythyrawl vyd] acbyredic merch o genir llavar vyd] breddwydion a vydan gerth. 13 Medical. — J adnabod am glaf gwahan : O myni t.dnabod beth vo dyn ai klaf gwahan ai na bo par di illwng gwayd arno dyro y gwayd mewn dvvr ac os y gwayd a a ir gwaylod iacli vyd] os trie ar yr wyneb y dwr klaf gwahan vyd] ends : Rac dolur o gejn — Kymer wraidd yr .nlaw athalch keirch a mel a bertv a dod yn blastr wrth dy gefn. 16 Father'' s advice to his son : Pun ysgrivenais im bryd vod y sawl ddion ar gyveiliorn yn ffordd i moylav ai defodav mi a welais vod yn gyngor ac yn g}'morthwy ir sawl ai gwarantawai vynghyngorav i . . . . darllain hcb ddyall ysgevlvsrwydd yw hynny ends: del ith gof lie keveist rod) yn dda bydd geredie oth vod] byd] vach yn anvynych. Cf. MS. 3 p. 31, supra. 17 JLyma y Kattimi arall : Kans ydiw duw yn ysbrydol yn y nef megis dywaid profEwydi arysgvthr Ian bid anrrydeddus vy mab kv i sef yw hyny kar dy greawdr ends : Pan vych dedwydd bydd ore a gellych wrthvd dy hvn yny byd hwii ac yny nef O myny wybod ardymerav tiroydd ai diwallodrath dysclyfr fTeryst yr hwii a ehvir virgyl O riiyny wybod ymradde gwyr rrvvain agwyr pvnnc kais lyfr a elwir Lucan O myny wybod kyneddve llysoyd] kais Ijfr a elwir nasser ac ef a dywaid yt Os da genyt ddysgarv ne ordderchv kais lyfr ovyd yr hwn a elwir naset Os da genyd vod yn dd[o]ytl! dysc y llyfr hwii a chred y pethav aglywych yn hwii Na chais ddwindabaythav duw nai ddirgeleythav kans wyt varwol di govala am beth a berthyno yt erbyn augav. 21 Drwy gyvansoud y trwnk i gellir dyallt beiav dyn ai beryglav'ai glwyvav o bell ac agos yn gynta ni a vynwn ddangos beth yw trwnk pedwar rryw vonedd y sydd iddaw kynta yw svgyn y gwayd a gerdda i leoydd damwyniol ends : Obyd] y trwnc yn goch ac yn loy w o ddidanaw ac yn drwbl i arnaw o chaiS gyvod i vyny byw vyd]. 23 Eecipes — Mac y man hynhenid, Rac fwn kroyn gan arf, Rac ir fflicsys, Rac dolur penn, Rac y parlys ac iddw yn y uein gefn, Rac gwayw ynghymal, &c. &c. ends ; Val hyn y gwnair autred kymer y betonika ar plantaen a hwii a fyd) dda i svgno ac i dyvv ac i lanhav y graith ac i estwug ychwydj. 26 Vcd hyn i rrwymir iwrch : J vlingo i bedwar troyd &c. 27 TLyma vrvd y sayson ac val hyn i gwlydychasant wedi kydwaladr vendigaid a goresgyn or sayson ynys biydain yn saith brenhiniayth i rranasant yr ynys Elly brenin esex killin brenin swsex Edulbright 356 PENIARTH MANUSCEIPT 27". breniii kent bedwallt brenin ar vlaynav lloygyr Edwin brenin nordd- liwmyrloiid Oswallt brenin rrwng trin a dvedd Oswi i vvawd ynte brenin ar yr ysgotiaid ar fficlidiaid ends : Ac velly iroydd saint edwart a wiliam bastarf. yn gefndyr ac yn gyvyrdyr dwy vlynedi ar bymthec ar hvgain i gwladycbodi ac yna gynta i doyth wiliam ir tir ac anrreithiaw a llosgi a goresgyn y wlad aoruc. Cf. MS 22 supra. 34 Prognostications. Mis ionawr o bydd Mis mawrth o byd) tyrauav gvvynt mawr ac ami tfrwytliev, &c. &c. b. ILijma ddiod rruc breeh ir iddetcon : Kymer driacl y tylodion &c. 35 The Life of St. David : Kyredic vrenin a wledychodd kyredigion drwy lawer o vlenyddedd ac o honaw i kavas keredigion i henw a mab a vv iddiuv sant oyd i henw .... Oddyna i doytli padric hyd ynglyn vwch rrosin ac i myddyliodd ddwyn yno i vywj'd hjd i ddiwedd ac augel a ddoyth at badrio ac a ddyvod wrtho gado di y lie hwn ir mab ni aned eto . . . . Ac ynr.hen y deng mlyned ar hvgain wedi hyny val i royd fant ap kyredic yn kerdded i hvn nycha leian yn kyvarvod ao ef a mab a aned iddi a dewi a" ro}'d yn henw ar y mab ends : o dduw svl hyd dduw mowrth i bv varw dewi nid ayth na bwyil na diod ymhenav y rran vwya or bobl .... a hyiiy oyd dduw mowrth kynta o galan mowrth i kymerth iesu enaid dewi ir nefoyd) gyda buddygoliayth a Uywenyd] Ac velly itervyna y vvched. 49 A brief Chronicle : Blwyddyn eisie o ddav kant a ffvm mil a vv or amser gwnaythbwyd adda oni ddoyth krist yngnawd dyn .... ends: M a CCC a xiiij i bu laddva ary sayson yn ysgrafling yny gogled ac i lias kayr M a CCC a xv i rryvelod ft brenn ymorganwc. 51 Bvchedd mair vadlen: Mair Vadlen a oyd mor vvcbeddol ac i karod) krist hi yn vwyaf or merched yn nesa at \air i vam ac o herwydj hyny pob kristiou a ddyly anrrydeddvduw a mair vadlen ends: Oddyna irayth i orwed] gar bron yr allor ac yna iddayth i henaid gwynvydedio at j'r arglwyd] dduw ac i kladdod] yr esgob sant hi gwedi elio y korff glan ac eli gwythvawr ar saith niav nesaf ar ol y kledd- edigayth ef aglywe bawb ara ddey ir eglwys arogle melys sawyrvs gwell noc i klowsai ddyn irioyd a ffob dyn klaf ara ddelai ir kor lie i kladdesid hi a geu boll iechyd Ac yno i kladdwyd yr esgob sant pan vv varw gar i Haw hi. 60 St. Silvester on Roman churches : Saint Silvesder a ysgrivenod] yny kronicl vod yn rrvvain Mil quingente quinqic o cglwysi yrhan vwyaf orrai hyny a ddisdrywiwyd yni mysc wynt i may saith eglwys brinsmal or pr'ifles mwyai^ a rrydid agras agorvthavieth a fanteiddrwyd] rrac eraill Y kyula yw eghyys 'Jeuan evengylwr &c ends: yn eglwys braxidys i may tryded ran or piler yr ysgysiwyd krist wrtho yu'ghanol yr eglwys i may iiii Mil o gyrff saint a verthyrwyd Ac yno bob dydj i may ccc mlyned maddevaint ac yniver grwys a thrayan i bechode. 65 The expedition of Llywelyn to London . Bid ysbys i bawb bod ft ap ierwerth drwyndwn yn dywysoc kymrv a march jeuan vrenin yn wraic iddo ac ef a garodd drigo yn rrefriw a moli mair o drefriw yn vawr a wnai ef ends : ac yna y tynodd ef i wialen ar hyd y pared ac nid oydd yno mwy or llys Ac yna i kerodd ef ari drayd noythion val kyut gyda ft ... oni ddoyth i gefn tegaingl . . . ac yno i dyvod kynwric koch o drefriw im gelwir i mair o drefriw am anvones i ith helpio di rrac kayl kywilydd. 67 Boned y Saint : Dewi ap sant ap kyredic ap kvneda wledic a non verch gynyr o gayr gawch ymynyw i vam . Docvayl m ithayl BEUTS, LIVES, TBI ADS ETC. 357 hayl M korvn m k wledic .... Teilaw a cliynllaw meibion hensjcli M hydddwu m k in k w Avail bvellt m kedic m k ]\i k w a tliech- vedd vercli degid voyl o benllyfi i vam Gwyrilliw &c ends: ^estiii a selvan ymheiimon a llys a chyngar yn llan gevni meibion geraint M erbiii m kwysdenin gornev m kyuvawr m tvdwal m gwrmwr yi kadiawn m kynau M evda liir y gwr a vv dwysawc ymlayn kymrv pari ayth gida maxen wledic i rvvain a gwyar verch amlawdd wledic i mam. Cf. MS. le part iv. supra. 70 Gway hi y ddraic koch kans i diwraid y sydd yn dyvrysiaw Y gway hi byiiy arwyddoka y disdryw ar brad a wnayth hors a hinsiestr pari ddaliasan wrtheyrn &c. — being a series cf commentaries on prophetical utterances — ends : Oddyna i gohryn ef ganmawl yr hall gyaythawc ac y rrwn y gwynvededigion i kyvlyeheir nid amgen gwedi darvod pob peth o byiiy i gobryn ganmal yr boll gywaytboc sef oydd byiiny kyrenydd yr arghvydd bab agavos a lie yw gladdv y rrwng y ddav esgob saint nid amgen saint oswallt a saint wlsdan yngbayr wrangon o hwnio i lierdda linx. 85 TLyma y xxiiij or brenhinoydd Itydarna or brytaniaid ac a varnwyd yn tvrola i gwngliwerio ac i adeilad ac i roi rroddion : Brvtvs ap silivs ap ysganvs ap ineas &c ends . Kydwaladr vendigaid a vv ddiwaytha or brytaniaid yn vrenin ac yni amser ef i doytb y vail ar yrynys a pyrhadd vu vlynedd ar ddec Ac yna i darvv omui a hwnw vv sant Ac iddo i bv drimaib ivor ac Alan ac idwal iwrcb a rrai liyiiy a want dywyogion ar gymrv. 87 Trioedd y Meirch : Tri marcbawclwyth ynys brydain dvr luoroyd march elidir mwynvavvr a ddvc seithnyn a haiier arnaw o benllech elidyr yny gogled hyd ymheii Uech elidir y men ends : Tri fFrif eddystr y. b. dv hir rrynedic march kynan garwyn a rrvddvron tvthvlaidd varch gilbert m kad gyffro ac awyddawc vreicbir varcli kyhored ail kynan. 88 Twain ap Mred: ap Tud: ap gronno ap ap mymbyr ap madoc ap lokrinvs ap brvtvs. 89 Bid graviad gaii iar bid dridar gan lew bid ofnad ar a gar b toil kalon rrac galar B aha byddar b anwadal ehvd ends: O chlywy chwedfb hydaw dy vryd ysgafn gwaith gwarandaw ysgwayth .ail govyn arnaw Navyd var vynych na chwenych gylidan na cgan yny bych kadw dy bwyll twyll na chwenych. 90 ,Yr amerodr a ovynod ir mab paham i may iownach ymprydio dduw gwener no dyw arall or wythnos &c. b. Arthvr ap vthr ap kwysdenin &c. 91 The Life of Gtvenfreivy {imperfect) Yngorllewin ynys brydain ymay gwlad a elwir kymrv or naill dv I'ddi i may tervyne lloygyr ac or tv arall eigion y mor yni chylchynv a saint gynt yni chyvanheddv ac ir hyiiyhyd heddiw yni thekav o wythiav kyvwlch Ac o eiryf y saint hyiiy gwr da santaid] ardderchoc kyvwlch a elwid bevnoagwedy trymygv o bono dref i dad agogoniant y byd ir mwyn duw ef a wnaythbwyd yn vanach ends : y ffynon ar avon a * * * *■ i merthroliayth hi hw * * a dynv ir rr gayth y dwr nac ir dim ir ddangos gvvyth * * duw a ffawb a gant gwared oi heiniav yno. 121 Megis y gwrthlad y ddreic weii y ddraic goch velly i gwrthlad y goch y wen y ddraic woytha a bela ac o chwythiad i genav o fflamawl dan i llysc yr hoU jnjs O arcnav hwiiw i dda man hadav a dwysa dvrnodiav ai gyrn yny dwyrain Oddyna i dda brenii: gwonwynic i olwc ac ar i edrychiad i dechryn £Eyd] a chrevyd] Oddyna y How a ddyue&a ir brcnin • &C. Imperfect and so bitdly gall-stained as to be illegible in parts. 358 PENIAUCH MANUSCRIPT 27'". 127 A vocabulary . Mordai llysoyd // gogwn mi a wn //maranedd fewdoydd * * * * berthawc perffaith ysgwydkledde &c. Imperfect. 128 Armes dyddbrawd Taliesin ai cant Deus doiuinus deilad gwledic gwhid nerthiad .... gway amddireto yn yr hwn nid eiddo raogehvch y bresen * * * * hyd ddien Taliesin MS. 27 Part iii = Hen. 174. Apocryphal Gospel, Transitus Mariae, Life of St. Catherine, the Finding of the Cross, &o. Paper; 8^ X Scinches; 110 pages, imperfect in many places ; xwth century ; unbound. 1 The Gospel of the Pseudo-Mathew {wanting .beginning and end) .■ * * * (3) Dduw drwy ^essu grist Ac wedy myned ^essu or aifit pann 3'doedd yngalalia yn dechrav y bymthegved vlwyddyn oi oed ssadyrngvvaith yr oedd yn gwarav gyd a meibion ar ganawl eurdonen Ac yr oedd 'Jessii gwedy rywnevthur saith lynn a gwnevthur kwndid f arwain y dwfr ends: A raair a ^essu ai chwaer gyda hi yr honn a ehvid mair clewfFas a rodasai yr arglwydd dduw i jfoachym i that ac anna i mam Am ry offrymv honvnt vair vam Jessu yr arglwydd Mair Klewffe a elwir hevyd Mair o vn lienwar ddiddanwch y n-ieni j| 17 II y rrai addevant ir byt ac eisiav aelodav uduvnt eraill heb synnwyr eraill yn gyvarthedic eraill yn vyddeir eraill yn ddeillion erill yn vvdion ends: Wrth hynny gwedi purhaer enaid oi gariad drwy adnabodigaetb y korfE ef a yn wastad i hoU synhwyrav ac a ymwrthladd acham veddyliav knawdol ac a ddarostwng ir ysbryd glan Ef a gyvyd ar dduw dad yn arglwydd ni ^essu grist i vab || 29 Mynediad Mair ir nef: Molitte was krist esgob eglwys sar- dine ends: ac ar hynny yn ddiannod y rryddhawyd i ddwy- law i wrth yr elor Ac eisioes ^ vreichiav a oeddynt ddiffrwyth Ac nid oedd heb ddolur Ac i dyvod pedyr wrtho dyne || See Llyvyr Agkyr Llajidewivrefi, p. 83. 43 The Life of St. Catherine : A)-glwyddi gwrdewch a dyellwch yr hynn a ddywedir y wch or wyry vendigedic faint katrin ends : wrth hynny ninnav a adolygwn ac a archwn i dduw eti chariad hi ac yr y dyoddeiviaint a oddevodd hi ar i chorfE glan er kariad tvw roddi trvgaredd ^ ninav a rroddi ynn yn byvvyd yny byd yma val i galloni ddyvot i ddiwedd da . amen Poet gwir vo hynny. 57 Y Groglith : Dioddeiviaint yn arglwydd ni fessu grist herwydd matheu angelystnr nid amgen yn hen gymraec no chroglith Sfc Yn yr atnser hwnnw i dywod Jessu tvrth i ddisgyblon : — Pam na wyddawch wi . . mae gwedy deuddydd y bydd y pasc ac i bradychir mab dyn hyd pan groker ends : A ffan roddynt i dwylaw ar ddynion kleivion hwy a vyddynt Jach Ac wedy darvod yr arglwydd ]fe.-su ddywedud wrthvnt wy hynn ef a gymerwyd ir nef nev ef a esgynnawdd ar nevoedd Ac yno y mae ef yn eistedd ar ddeav dduw Wyntav yn ddiannod a aetliant ac a brygethassant yra hob lie Yr arglwydd dduw ageu [=ag ef] gyd ac wynt yn kadarnhav ev pregeth gyd ar arwyddion yiii kalyn nid amgen y gwyrthiav ydoedd dduw yni ddangos drwyddvnt hwy yr ebystyl. 90 TLiitna vynegi vegys i kavas elen luyddoc verch goel y groes vcndigeid : Ac wedy dioddef on arglwydd ni ^essii grist y kvddiodd yr eddeon yn lie dirgel yny ddaiar y groc ends ; Ac wedi kuvl- Haw [? kuvlaivnu] o elen gwbyl oi holl negessav ynghaeruselem gan ymddiriaid yn ffydd grist . . . Ar nob a anrrydoddo y drindod gan ymddiriaid i ddioddeiviaint jfessu grist ar groc A vyddant gyfrannoc gyd THE LAWS OF- HOWEL DDA. 359 a mair vam grist yn dragwyddawl orfEowys a llywenydd a gogoniant yny nef amen, 109 ILyma brafftoydoliaeth y keilioc : Galw di y keilioo darian Annedus o vrutus nid eheta ederyn yny byd gyffelib yr keilioc enw y tarw ai gryfder a gerdda at y keilioc Nid ymddengys y gwirionedd or ddaiar heb ryvel Kid ofnhan y liyvlon or nef heb i darged Y gras aderir yn || Ms. 28 = Hen. 7. Leges Howei. Da. Vellum ; 7f x 6 inches; 52 pages, in good condition with the exception of the iirst and last two folios ; last quarter of the xiith century ; in old oak boards binding. This is the oldest known copy of Howel's Laws, either in Latin or Welsh, and its text is printed in the Rolls edition of the Ancient Laws and Institutes of Wales, Vol. ii, pp. 749-814. "T[here is a transcript of] Howel dda's Laws in S' Rob[ handwriting] in St. Benedict Coll. Library in [Cambridge wberj there is] alfo Caradoc of Llan- [carvau's History of the] Pr[inces of] Wales iu latiue. Archbp. Usher informed Mr. Eob. Vaughan of Hengwrt that there is a fragment of Welfh Annalls wA/ch feme times belonged to St. Davids in Benet Coll. Cambr: this Richard Dayies Bifhop of that sea a.d. 1568 lent Mat. Parker Archbp. of Canterb; who gave the lame fairly written to that Coll."' — written on a slip of paper which is pasted inside the end cover. "D. liob. Vachani liber T,egum Bntta7iie qui et fideliter transcript: per GuiL Maurioium An° 1662." 1 Jncipit prologuf in libra legum Howel da : Brittauie leges rex howel qui cognominabatuE bonuf . i . da . regni^fui . f . gwynedotcrum . powyl'forum . atque dextralium ends : Kodem niodo cum animal adducitur a loco in quo iuf de eo haberi non poffit : ad locum in quo possit . i . ab agchvereith at keuereyth. MS. 29 = Hen. 26. Y ILytye Du ou Weun, or The Black Book of Chirk, is the oldest copy of the Laws of Howel Da in the Welsh language. Vellum ; 7^ X 5 inches ; 104 pages, imperfect and deranged in the sewing ; pages 33-58 are in a hand smaller than the rest of the MS. which seems to have been written about 1200. The rubric initials are quaint and ill-formed. Forms like dressou, troith, din, neildu, hiii, ecchen, bucc, hycc, rye, pet, pedh, peht, peth, pue, lloe, testify that this MS. must be a copy of one considerably older, and that Welsh can hardly have been the native tongue of the scribe, whose notion of the value and use of the aspirate in particular is decidedly original even among the few MSS. in the North- Walian dialects. This MS. is the A of the Ancient Laws and Institutes of Wales, and it is a matter for regret that its text should not have been reproduced with more care and fidelity throughout. It corresponds with pages 2-80, 108-110, 80-106,110-166, 254-334 of Vol. i. of the printed text, and with pages 1-20 ofVol. ii. For the lacunae in this MS. see Additional MS. 14931 in the British Museum. This MS. contains also (p. 31) an elegy to ILewelyn ap Griffith Prince of Wales written at the time of his death on a space left blank by the original scribe ; and page 32 has a considerable number of Proverbs in a hand later than the laws. This MS. has marginalia throughout in the hand of Sir Thomas ap Wiliem, and the following occurs on p. 52 : — Mjui Tho: wiliem phyfycwr u dharlheneis y Ihiuer hwnn ag ai heglureis yn hylythr, oedran Christ ^efu ynol y cnawd . 1608. 360 PENIARTH MANUSCRIPT 29. 1 Heuel da iiab kadell teuyliauc kery oil aiiellef ekemry en kam arueru or kefreythyeu ac adeuenuf atau uy guyr opop kemud eny tehuyokaet epduuar en lleycyon ar deu elcolecyon fef achauf euenuyt er escleycyon rac goflbd or lleycyn dym avey en erbyn er efcrftiir Ian fef amfer edoythant eno egarauuyf fef amfer achauf edoyaut egarauuyf eno urth delehu opaup bod enyaun (en) er amfer glan hunnu . Ac na guenelhey k(am) en amfer gleyndyt Ac okyd kaghor akyd fynedycaeth . edoytho[ii] adoytant eno er hen kefreythyeu aefteryafant arey onadunt aadaffant yredec arey aemendaffant ae ereyll en kubyl adyleaffant . ac ereyll oneuuyt ahofodaffant . aguedy hony onaduut ekefrej'thyeu auarnaffant eu cadu . heuel arodef yaudurdaut uthut ac aorckem'enuf en kadarn eu kadu en craf . aheuel ar doythyon auuant ykyd ac ef . aoffodaffant eu hemendyth ar hon k'amry holl ar e nep egkemry alecrey heb eu kadu ekefreythyeu . Ac adodaffant eu heniendyt ar or egnat akamero dyofryt braut ac ar er argluyt ay rodhey ydau ar ny huypey teyr kolhouen kefreyth aguertli guell* adof a pop pedh reyt ydynyaul aruer arnau ends: Pop* pekerd telyn adele yka ekeroryon telyn gued] ed emadauoent a telyn rail Amenu bod en kerdaur ke|ueyaf ay uod en eyrcyat . xxiiii . y ober Ac adele opop dohouot or akafoent nac oerchy nac okauaruf neythaur ran deurur keny bo ene lie of kouyn Sef eu kauaruf neytyaur xxmi or neythaur ahyne yr beyrt Ac enteu adele ygiaafanaet ual gur medyanuf ar nadunt Rey adeueyt panyu dyn amdy # * # uenhedyc eu kauarc kyfyll . Ereyll adeueyt panyu deruen aladher en hageuarc ar tref tat pryodaur adeleu dody mautell arnau oyckudyau rac y gueletaboden guaraduyt yn tref tadauc ygule< ^oruert uabmadauc uab madauc eyfyoef adeueyt panyu hun eu kauarch kyfyll yaun . Sef eu bene paijuo karr en kyf yr llofrud || Elegy to JLewelyn ap Griffith 31 Meu voly cryit kely kwhvyd maur volaut dydraut dydramguyd Meith em gunaeth galar ae arwyd arnafE my ny retennaff adan eafluyd mor trauf w jeffu aniaeftrygwyd mor treyffur aghen an ren ratlwyd mor tryft yw en byw y bot glafwyd deruyu ar grud Uewelyn Hew ehagruyd maur peyr kynnyuyeyr kyiinyf bylwyd maur pen kemry wen aekemenruyd maur parch go geuarch gogefiud gurhyt mae efpeyt ebyt en enpetruyd cam egorue duyw otebegruyd ken bey truch nae bey trychanraluyd kemerrwf agheu eghefruyd atfau. adegynt oe Jau luoffogruyd. Uewelyn hael dyn hwyldaun awyd llewyandyr guenuydyc guledyc guladluyd Uadaud duyw arnam ny am dwyn lleydwyt urwyt llauurwyt efcwyt ar eefewyd Hew en aer llyw taer am eteirfwyd Uuuydey a lythrey oe helaethruyd Ueydyat uryt en ryt en rodwyd ongyr och aguyr am gur dywaradwyd och uaur auuryr odyruygruyd och ueyth ep echueith oe obeythruyd och degyn adognef goleuruyd THE LAWS OF HOWEL DDA. 361 och am naf am* nep dywytruyd och am ner mwner mwnogruyd och nof o arof er aruyd ooh dyd adodyw oe tramguyd . och duyw odyua gareydruyd . och duyw odyuot en argluyd Anon. 32 Proverbs : Ny Iculc duu pan ryth guaret : dyn aranj^s neu agauaf: Hirguetdaut y ueuel . Hirnych y agheu . liir oreyfte y ogau . 42 At the foot of this page there is a short poem which is partly illegible. It is in the same hand as that on p. 31. VI cat o ragat . . vffgwyd Guedy echung tec ar carthrefrwyd Giiede llawer gur &c. MS. 30 = Hen. MS. 12. The Laws of Howel Da. Vellum ; 7f X 5| inches ; 82 folioa (plus a blank vellum leaf inserted at either end by the binder); bicolumnar and numbered 1-328 respectively; wanting the beginning and end, as well as folios 46-47; xiiith century ; bound in leather. This MS. does not appear to have been used in the preparation of the Ancient Laws and Instiiutes of Wales. Its text possibly was the basis of MS. F, though the readings differ in many places. The statement — Odamheuyr hot pob un or llessoet* a dncpvyt uchot eu bot e \ Aefreyth hewel edrecfter elleureu lladyn ac eno y Iteffyr (^co\. 141) — confirms our hypothesis that the Welsh Laws were originally written in Latin, but with the technical terms left mostly untranslated. This MS. practically cover.? the same ground as the printed text on pages 92-104, 110-138, 314-328, 262-270, 216-260, 140-166, 170- 198 of Vol. i ; and pages 1-20, 28-66, 98-100, 68-76, 94-96, 78-90 of Vol. ii. The pages are given above after the order of the text in the MS., which contains, besides, some passages not in the printed volumes. Apparently the scribe of this MS. used MS. 29 and a Latin text, and editedf and arr.anged the contents afresh. The rubric initials (cols. 147-304) of this MS. seem to be modelled on those in MS. 29. Col. 1 II hy adyly punt . ao enetredelweith hy aeyll yfgar heb golly dym oy da ar da agauaf uchot am yguaradvvyd ahyu adyly herwyt ybreinneu . kemeret idy ehun en di keuran heb dym yr gur yny herbyn. [Gt]ureyc ybrenyn adyly rody heb gannyat etrayan adel ydy odouot ybrenyu . [Gjureyc uclielur adyly rody heb ygannyat ycrif ay mantell ay pcnllyein ay cfgydyeu ay buyt ay dyaut acraun y kell . abenfygyau holi dodreuen . [GJureyc tayauc adyly rody ypenguch abenfygyau ygogyr yn gyn pellet achlewer yllef yar ydom yn galu y erchy yduyn adref ends : OAeruyd nabo dym da ydau enteu . ac ena er argluyd en mynnu mab(?j(edyn am edelet cany cafFaf er reyth ac en delect ar ytat "er reyth . 'Kefreyth adewej't am lladrat na deleyr barnu reyth ar nep namyn ar y nep egerro yperchennauc arnau acany gerruf perchennauc ar yniab dym urth hynny na dele mab attep am reyth ytat . OAeruyd dale lladrat en llau alldut mab uchelur achen erarody e^Vef reyth " Written over hep t.'hich is cancelled by a stroke of the pen. t Try ryv lefloet efyt eg ke/Veyrt heuuel hern-yd LLEurn etv cury uyt amgeu lies kul lies aunyan . lies gueythret (col. 131). It would appear from this paragraph that the compiU-r cf MS. 30 had seen a codex (? original) at Wbitland. Cf. MS. 34. } In columns 1-H6. the sectional initials have not been filled in. e C8430. B 362 PENIARTH MANUSCRIPTS 30-31. odydor . ac enteu eylweyth hep uennu emrody ekefreyth . ar lladrat en cemeynt ac y deley enteu bot en eneyt uadeu am daiiau ac nat ennyd enteu egkefreyth, bot er avgluyd en mynu-H Maeyn ylhjvcr hwnn o ddolennae JS : J'ef Lxxviij. Tho: Wilhms phyfycwr piav. On the vellum leaf inserted by the binder at the beginning of the MS. are the following entries ; " Col = en. viz. Y Colofnog hen yw enw hwn Neu Col = an . yw arwyddyn y llyf' hwn (yn NeSfgrawn WM) am el fod yn golofnog ai lythyr yn hen anawdd ac y ddierth wrth 'scrifenyddiaeth yr oefoedd diweddhaf . Olim Tho. Guilhelmi Phyfic . nunc D. Eoberti Vachani de Hengurto . A.D. 1662./ " Hunc coder diligenter cum nostro Alpha et lor: comparavi, variantes Ijcctiones etaugentes tranrcribendo, Guil. M. Yr un ac 'Alpha yw'r llyfr hv.-n hyd pag. 48 [= col. 189] . oSyno allan mae'n cyttunaw ac lor: oSieithyr ychydig Amrafaelion yn y ddau heb law y Coll." The subjects of the sections are inserted in the margins in the hand of Syr " Tho. Wiliems," and there is one page of index, on paper, in the hand of 1 Robert Vaughan. MS, 31 = Hen. MS. 23. The Laws of Howel Da. Vellum; 7^ X 5| inches ; 64 pages, — end wanting ; first half of the xivth century with sectional initials in red and green alternately, and a fevf of the larger initials floriated ; stained, especially the first and last pages, which are illegible in parts ; bound in vellum. The first page has an ornamental bordering enclosing the writing, which is very uncommon if not unique in the case of Welsh MSS. At the foot of the same page the name of " Meredith lloyd " occurs. This MS. is the R of the Ancient Laws and Institutes of Wales and its text corresponds with Vol. i, pages 338-414, 1, 17 ; 416, 1. 4-418, 1. 20 ; 420, 1. 5-452, 1. 13. 1 Howel dda o rat du6 Mab kadell b[ren]hin kj'mrj' oil awelas y gymry yg karaaruer o gyfreitheu a deuodeu .Ac y dy * # # * o teilygda6t bacleu . Megys archefgob [Mynyw] ac efgyb ac abadeu , A firioreu hyt y lie a [elwir y ty gwyn] ai- taf yn dyuet . y ty h6nn0 aperys ef [y adeilat] o wyal gwyngoll yn llety ida6 6rth [hela pan del]ei y dyuet . Ac Orth hynny y gelwit ef y [ty gwyn] , Ar brenhin ar gyniilleitua honno a [trigalTant] yno tr6y yr holl arawys Ac or gynnulleitua honno pan teruynaOd y garawys y dewilfaOd y brenhin y deudec lleyc doythaf [oe wyr] ar vn yfgolheic doethaf aelwit yr athro bleg[ywr]yt. y' luneithaO ac y fynhOyraO ida6 oe [deyrjnas kyfreitheu nc "arueroed yn pryffeith , Ac yn [neffaf] y gellit y wirioned a iaOnder . Ac yd erchis eu hyfgryuennu yn teir ran . Yn gyntaf kyf- reitheu y llys [peu]nydaOl , Yr eil kyfreitheu y wlat . y tryded [aruer o] pop vn o houunt , Gwedy hynny yd erchis [gwneuthyr] tri llyfyr kyfreith , vn 6rth y llys peunyda61 prelT6yl y gyt ac ef . Araft y lys dinefOr . Y trydyd y lys aberffraO , megys y kafiei teir ran gymry . GOyned . powys . Deheubarth a,6dnrda0t kyfreith yn eu plith Orth eu reit yn waftat ac yn paraOt . Ac o gyghor y doython h-j'nny rei or hen "yfreitheu agynhalyOyt , Ereill awellaOyt .. Ereill adile6yt o gObyl . Ac a offodet kyfreitheu newyd yn eu lie . Ac yna ykyhoydes y kyfreitheu yr pobyl yn gObyl . Acy kat| darnhaa6d y ha6durda6t udunt ar y gyfreith honno . Ac y dodet emelldith duO ar eida6 ynteu ac vn gymry oH ar y neb nys kattwei rac lla6 megys ygoffodet ony eliit y gweHauo gyfundeb sOlat ac arelOyd ends : yr hOrd heuyt a wanho a bon[lloft yndi] ny diwygir idi Hath ychrys hagen [yn gyfuch] a thai y phedrein tray chofyn. Ar tu[rncdiyng]yfuchagwary , , , . ae goHOg ar [h&rd hOnnOT yndi heb y dif6yn idi , A hynny [yw kyfreith] t6ylt uor |1 THE LAV/S OF HOWEL DDA. 363 MS. 32 = Hen. MSS. 311* & 8. The Laws op Howel Da, a Brief Chronicle (in Latin), From Gwrtheyrn Gwrthkned to King John, Paul's Vision, the Tree of the Cross, BRUTi75 Saxonum, Bnglynion, &c. Vellum; 8 X 5^ inches; 285 pages (the paginator missed "121"); circa 1380 (pp. 1-224); a.d. 1404 (pp. 225-228) ; before 141G (pp. 229-230); and the lemainder belongs to the middle of the xvth centurj ; beautifully written, j- in good preservation, and well bound in white vellum. "Lib. Teg, vel. Teg yw Arwyddyn y Uyfr hwnn yn Neddfgrawn, W". M." " Alpha & ^or: nru, ad himc Cod. emendatatifsimum, examinavi ego W JI. 1662. " The text of this MS., which is the D of the Ancient Laws and Listitutes of Wales, is based respectively on B, C, G, and Pen. MS. 30, and corresponds with Vol. i, pp. l-'?6, 1. 3 ; 108, 1. 7-110, 1. 17 ; 80, 1. 9 -104, 1. 5 ; 106, 1. 23-108, 1. 4 ; 110, 1. 19-284, 1. 6 ; 286, 1. 2-292, 1. 3 ; 284 ; 292, 1. 6-334, 1. 19 ; 76, 1. 5-80, 1. 4 ; and Vol. ii, pp. 2-36, 1. 17 ; 38, 1. 22-96. Some passages have been omitted in the printed text of Vol. ii, especially Teir bala6c vechni (pp. 197-199). Cf. Vol. ii, pages 340-342. 1 Howel da mab kadeti brenhin kymry ott aweles y gyrary yn cam aruer or kyf reitheu : a dyfynnaOd attaO hyt y ty gwynn ar daf chwegwyr obob kantref yiigkymry . Y pedwar o nadunt yn fteygyon . ar deu . ynyfgolheigyon . Sef acha6s ydyuyniiGyt yr ylgolhoigyori : rac dodi or tieygyon petheu a vei yn erbyn yr yfgruthyr Ian . Sef amfcr y doethant yno : y garawys Ac o gyghor a chytfyncdigaeth y dnethon J doethant yno : yr hen gyfreitheu a edrychallant a rei ouadunt a adaffant y redec : ac ereift a emendanaffant . ac ereitt yn gObyl a dileaffant . ac ereiit o newyd aoffodaffant . A g6edy honni o nadunt y kyfreitheu a varnaffant eu kadO . A howel a rodes y a« exterminati . In 1348 the " great pestilence " exterminated "two parts of the Welsh people" ; and in 1361, there was a second plague and a terrible wind which overturned groves, houses, &c. In* 1370 and 1375 there was a third and fourth plague A natjwitate a christi ufqwe a^ awnum in quo modo iamus M°. CCCC . iiii° Anno d'ni MP. Ixxxj". Edificata fuit villa de keirdyf fub- willeZmo rege anglie. 229 Hoes g^Ttheyrn gvrtheneu hyt weith vadon ydymlavd arthwr ar fayfon ac ygorvu Arthur. C . xx . viij . bljned . O veith vadon hyd gamlan . . .7. . . etids : Or pan deuth crift yg canaGt hyd y OrOydyr yn erwin . Mil. CC . L . v , Or pan doeth kymry gyntaf y ynys prydyn . jny doeth ieuan urenhin aber ac yny aetli grufut ab ftewelin ygwyftyl' . ij . M' . CCCCC . xcvj. Or pan doeth cred gyntaf y gymry y gan eletirius pap ynoes Hes ab coel brenhin kymry hyd y vloytyn |1 Here tbe gathering ends and the rest is wanting. See Pen. MS. 212 = 319, andl Red Book of Heryest, col. 1020, &c. 234 Breudwyd Pawl. Eeid y6 imi urodyr karu digriuOcIx paradOys . ac ouynocau poeneu ufEera y rei auuant dangoffedic y baOl eboftol pan uu yg karchar Du6 auynei dangos ida6 ef nef yny byd hOnn ac uffern . ac am hynny yr anuones du6 Oihagel yn yfpryd yny ulaen . a dyuod a wnaethant y auon uaOr . a gofyn awnaeth pa6l jr angel pOy oet en6 yr auon honno . a dywedud awnaeth yr angel (irthaO ef . Yr auon hon a elwir occyanus yn yr hon ydyg6ydant fer y ncf . ac y gvlchyna yr holl dayar ends: Petufli bedeir mil o dynyon yr dechrtu byd hyd hediO aphedwar tauod hayarnaOl ym pop penn ny orffywyffynt yn dywedud ny ellynt dadcanu un poen o ufferuolyon poeneu . OfnokeOch garedigyon vrodyr y poen hynny . ag0i\e6ch da y meint a alloch yr du6 . Ac anrydedOch du6 ae feint hvd pan vo ef yn kynhalyo ym pob gweithred da . ag an dycko yr dragywydaOl uuchet. See MSS. 3, 14, 15 »p-«. 239 The tree of the Cross. P6y bynnac a uynho gwaranda6 a gOybod or wir groc o ba du pan deuth ai o pa bren y gorllewycha6t . a fygyhyd y bu ir y pren . A ph6y ae due (y preti y garuflale»i) gouynned imi o gcdymdeithaOl yftyryedigaeth . Ami a dadcanaf y wiryonet . megys y keffir 7/n i/fcrkienedic yn lladin . Adaf yn kyffeuin dad ni pan uyryOyd y maes paradOjs y deuth . . . y dyfiryn ebrou . • • • ac yny diwet .... galw . . . feth . a dywedud .... mi athanuonat y baradOys ad yr agel . . . yffyt yn cad6 pren y uuchet . . . . dos . . . A chynal yr un fort . las dr6y yr hon y deuthumi o dyno .... Ac ynteu aaeth . . . Ac yar yflfynnhaOn y gweles pren maOr .... a . . farff . . . yg kylch y pren . . . ac . . . ar y pren megys mab newytli eni . '. '. . Ac odyna y dywat yr agel 6rta6 . kymer y tri gronyn hyn ,'ac aerchis idaO [y] dodi . . . dandauauty tat pan vei varO . . . orrei'y gorH0yd6ysant teir gOyaleu Ac yna ydaeth dauid y HOLY ROOD & BRUTUS SAXONUM. 365 avabia ... 7 vynjd tabor y gymryt y teir g6yalen .... Ac y due y garnfralem . . . . ac y dodes ymyOn pOH yny daer . kanys trawnothy dai'parai cf eu plannu . . . Ar bore . . y kawas gwedy gOreidaO y gy t . . . eit teir yn vu pren . , . Ac yno y bu y pren b6nii6 yti tyfu deu vgeint mlyDed Eissoes c6plau gweith y teml ny ellynt yr boll leiri kaffel vn pren digan yhyt yn boll goct libani y gwneuthur y gwindys . Ac yna vrth va6r agbenreit y torraffant 6y y racdywededic pren .... A phan gyibdet y pren y vynyd . a[e] offot megys y dylyei . y Icaffat yji vyrracb . . . . o vn cufbyt . ac ef yn h6y gynt noc vn pren o cul'hyt . Ac uelly y proued teir gweitb ac y kaffat yn vyrracb o kufhyt pob gweitli . Ac o acbaOs . . . y gOyrtbeu bynny y brenbin a erchis dodi y pren yny temyl . . ac ercbi y pa6b y anrydeJu . . . ac y damwein- 6ys . . . gOreic .... eifted . . ar y pren . Ac y gyt ac yd eiftedaOd yd enynnOys y dillat ac y llofcaffaat , . . G-wedy hyreny . . y dodaffant y myOn dOfyr . . sef . . yn llynn prouedigaeth . DOy weitb beunyd y deu[e]i agel . . y kySroi y d6('yr . A phOy bynbac kyntaf aelei yn y dOfyr . . . iecbyt a gafFai . Ac ygyt ac ygOybu yr idevvon y gOyrtheu byn : y kymeriant y pren bendigeit maes or ]lyn , Ac y dodyffant yn pont vn pren ar djfOr . . . Ac yno y gorwedaOd y pren hir o aml'er byny doethfibli y vrenhiues gall y garuffalera . . . gOedu barnii iel'fu grift y agheu . . y dywaOt un or idewon . . kymrOch y brenbinbren yl'fyd yn go[r]wed ar trawys y d6fyr . A gOneOch o banaO groc y vrenhin yr ide-won ends ; Ac or vn pren yn collet ac o vu ry6 ffr6ytb yn gyntaf . A megys yn gOabanOyt ni y Ortb an creaOdyr o achaOs gOreic . veiiy y kyfuner ninbeu a duG drOy rat g6reic. 251 Brutns faxonum : Gv^edy kadvaladyr vendigeit a gorefgyn or faelTon ynys brydein 3'n feith brenhinyaytb y ranalTant or rei y bu yn ■gyntaf . EHe vrenbin Efex . Selyn vrehin Sothlex . Edylbi'ith vrebin keint . Eed6altt vrenbin blaen Hoeger . Edvin vrenbin nortbvmbylond . Ofwaflt vrenbin y rOg trin atbued ends : Vn vlGdyn ar ■bymtbec athrugeint athrycbant a . M . oed oet crilt pan cororehaOyt Eicard vab Edwat dyGylTaOc y Oyr ynteu yn vrenbin . y bedyOared vlGydyn oe deyrnas ef y kyuodaflant kyffredin Hoeger yn erbyn ■eupennaduryeit ac eubarglOydi ac y HadalTant arcbei'cob kaergeint tryforOr y brenbin a Robert halys nieiftyr creuyd ^eu«j( vedytbGr a HaOer o vyr da ereiti . y bumet vlOydyn oe deyrnas ef y crynaOd y daear yn Hoeger achymry || Cf. MSS. 22 & 27 pt. ii, supra. The gathering ends here, and apparently the text is incomplete. Cf. Bruts, pc. 385-403. 266-269 Two blank leaves inserted by binder. 270 II frOytb a tal aval ena . Doetb o bren kynben kyn adef Hetrat . frOytli dygynwlat bat bentref : aeth frOytb yr pren prif odef . ac or pren vcbel nen nef Tr neb abryneift ar pren crych yn brit brennhinaGl brjt bron eddrych . digaGd ditaraGd eddrycb dogynwled heb diued duw vych. 273 Pump rlnwed efferen ful : vn yw bqt tn hoj' dy boedyl arvod pob efferen bytb awi-andewycn Ac, b. Rinwedeu gwelel corff crift ij6 hi)nn : Pan ganer efferen : Madden >dy uvyt amryt y dyd y gwelicb &c ends : O bydy hebdi beb kuOr arnat heb anghcu . hyt yr Oytbnos ua chwardd wen, 366 PENIAKTH MANUSCRIPTS 32-33. 274 Y ret Jiynn yffyd p6nip fynn6yr y dyn. Y ene6 y vlaffu , y drOin y arrogli . y glufteu y wranda6 . y lygeit y welet . y dd0yla6 y deimlaO. 275 Dyfc vi duw keli kolouyn iawnwlat nef , Daf glanbobyl ard6wyat . diwann enw dewini | enat diwael y dwywal rat .... rat im gwn dat am gwawr doeth. 276-285 Two blank leaves, and three leaves which were formerly, one at the end of Hengwrt MS. 311, and the other two formed the coverings of Hen. MS. 8. MS. 33 = Hen. MS. 47. The Laws of Howel Da. Vellum; 6| X 3f inches; 186 pages,* the last leaf being the first of a fresh gathering, which is now wanting ; earlyf xvth century, with sectional initials in red and green — those at the beginning of lines being floriated; thickly gall-stained in many parts ; bound in limp vellum. " I). Koh'ti Vachani Lib. LL. qui et fideliter tranfeript . per Guilhelmii Maxiricium. An" 1662" (facing page I). This MS. is the M of the Ancient Laws and Institutes of Wales and its text corresponds with Vol. i, pages .338-340; 344-384, 1. 12; 388,1. 10-394, 1. 14 ; 396, 1.25-414, 1. 17 ; 410, 1. 4-418, 1. 20; -^20, 1. 5- 492, 1. 20; 4 14, 1. 18-416, 1. 3 ; 492, 1. 22-528, 1. 8 ; 532, 1. 1-662, 1. 19 ; 418, 11. 21-25 ; 562, 1. 21-582, 1. 2. || 1 Hywel da orat duO ilaa[bf ka]dell brenhin kymry [oil a] welas ygymry ygk[amar]uer . ogyureitheu a [deuojdeu . Ac o acha6s hy[nny] a dyuynna6d attaw opob kymh6[t oe] teyrnas whegwyr aaruerynt oaGd[iir]da6t . ac ygneidaeth . A holl eglwy[ff6yr] yteyrnas aaruerynt o teilygdaOt [bag] leu . Megyf archefcob mynyO ac [efjgyb . ac abadeu . aphrioreu . hyt y lie [a ejiwir y ty gOynu ar daf yn dyuet . [y] tj' hOnnO aberis ef y adeUat o wal \_sic\ g[0]yiinyon yn llety ida6 6rth hely p[an] delei ydyuet . Ac 6rh \sic\ hynny ygel[6it] ef yty gwynn . Ar brenhyn ar gyn[nu]lleitua hbnno atrigyaflant yn[o] tr6y yr holl arawys ywediaO [du]0 trOy dyrOeft perfTeith . ac y erchi rat adarpar yr brenhin y weitau [ky]freitheu a deuodeu hijinry .... Ac o gyghor y doethon hynny rei or hen gyfreitheu a gynhalaOd . Ereill awellaOyt . Ereill a dileaOd og6byl gan offot kyfreitheu newyd yn eu He . Ac yna y kyhoedes y gyfreith yn gObyl yr bobyl . Ac y kadai-n- haaOd ya6durda0t vdunt ar y gyfureith honno . Ac ydodet emelltith du& ar eidaO 6ynteu . ac vn gymry oil ar y neb nys kattwei rac llaO megys ygoflbdet . onny ellit y gwella6 o gyfundeb gOlat ac argl6yd . . . ends: Perued taradyr keinnaOc kyureith .Ebill taradyr dimei .Nedyf . agylyf . acheip . achryman . a chrip . agOelleu . agOdyf . a bilOc . a baeol helyc . a II * There are besides 6 paper leaves, both at the beginning and end of the MS., numbered " 6 " in some previous collection. •f This MS. is written in imitation of a style characteristic of the end of the xiirth and the beginning of the xivth centuries, but the scribe frequently lapses from his model, especially in his ordinary capitals. The writing resembles that of Hari. MS. 958 (the T of the printed text), and the orthography seems to follow that of L. t The outer margin of folio 1, including some of the wiiting, is cut out. THE LAWS OF HOWEL DDA. 367 MS. 34 = Hen. MS. 9. The Laws of TIowel Da. Vellum ; 7 X 5^ inches; 132 pages, deranged in the binding — end wanting; so badly gall-stained as to be no longer legible in parts — a copy of the whole, however, may be seen in Peniarth MS. 224, which states that this MS. was written by Eoger Morys ; ? xvith century, but exceptionally well written in ink now pnle ; bound in limp vellum. " Ed. ap Rog. ap *Johii ap Elis Eotton o bhvy Riwabon y maelor gymraec {Tie y Wyaer \ " (p. 63). " Bod . yw Arwyddyn y Uyfr liwn yn NeJdgrawn W. M. am ei fod gynt yn eiddo Ed. ap Ilog. Eitun o Bodyllyn " (p. 1). " Totum comparavi ego W. M. cum nTo Lib. '^for . 1663 " (p. 63). This MS., which is tho F of the Ancient Laws and Institutes of J^FaZe*, is a late compilation, based on Peniarth MSS. 30, 32, 35, and Titus D. ii. in the Harleian Collection. It contains readings special to each of the above MSS. though the transcript iy not always faithful verbatim et literatim to its selected original. It is curious that the Editor of the Ancient Laius, &c. should give readings from this MS. in places where the originals were neglected, especially Peniarth MS. 30, cols. 226-328 of which = pages 39-73 of this MS. The MS. text is practically reflected with certain gaps in the following pages of the Ancient Laws and Institutes of Wales : Vol. i, pp. 218-220,' 238-2'J2, and Vol. ii, 2-66, 70-74,94-96, 78-92,112-114, 94, 92-94, 118, 66-70, 102, 174-188, 130-160,1. 22. 1 Y llyfyr hwn a gunnvllwyt or petheu goreu a oedd yn llyfr kyf- nerth mab Morgeneu . a llyfr gronwy mab Moridic . a hen llyfr| y ty gwyn . a llyfr gweiran [«ic] ab ruawn ac ygida hyuny or llyfreu goreu a gad yn neuhevbarth a phowys . a gwynedd . Ar llyfr hwn a elwir llyfr prawf yneit . Sef y w hynny teir colofn kyfreith . a gwerth gwyllt a dof ac aberthyn vddunt. Kyntaf o naddunt yw naw affaith galanaf . Sef yw hynny . mynegi y dyn a ladder yr dyn ae Uaddo . A hwnnw . a elwyr dirieid tauavtrud . Eil yw rroddi kyngor oe ladd . Trydydd yw kytfynyaw ac ef . Pedwerydd y w bod yn edrychyat ar y neb . a laddr [sic] . Pymed yw kyweithas ar llofrudd . Ohweched yw myned ir tref y bo y dyn . a ladder ends: Ac ar gyfreith y dodafi y da a gychwynelf inheu gan dy vod titheu ath ganhat na dyly hvnnv ymchoelut yth ■warchadv di trachefjn namyn gan fy mod inheu am || [=Pen. MS. 224, p. 628]. MS. 35 = Hen. MS. 39. "ILyuyr KynaOc." T.he Laws of HowEL Da, with a considerable number of Pleadings (Cynghawsefl). Vellum; 5| X 4 inches; 119 folios, — the outer half of folio 1, and practically the whole of original folio 86 ai-e cut out, while folios 50-51, 71-72, 86, 99-100, and 106 are blank ; there are besides two blank folios at either end of the MS. ; last quarter of the xiiith century — in two hands, folios 52-70 being in hand after the style of MS. 4 above, and the rest of the MS. is in the same hand as MS. 45 below ; the sectional initials are black, excepting those on folios 26-31, which are red; beginning and end wanting ; bound in leather. d. Cyn . yw arwydocaad yr banner cyutaf ir Uyfr hwn yn Neddfgrawn W; M. Canys yfgrifenedig yw fal hynn (page 76 infra). Ae felly y tei'uyna llyfyr Cynawc. Arwydd yr eil = rhann yw Ad = cyn . Hwn ei gyd a goppiwyd, neu a gymharwyd ar Cyfr. oedd effioes yn 'fcrifenedic, y gann W. Maurice 1B62. * John ap Elis Eutun [now Eaton] was at the battle of Bosworth. The name of Edward ap Koger is written in a xvith century hand. Addl. MS. 1496? in the Brit. Mus. also belonged to Edw. ap Koger. t ^f- footnote f to MS. 30, supra. 368 PENIARTH MANUSCEIFT 35. This MS. is the G of Ancient Laws and Institutes of Tfales, but no use was made of the greater part cf it, while variant readinojs were given from later MSS. like D and K (see Pen. MSS. 32 and 40), wliich derived a large number of their peculiar readings from G. The relation of Q to B (Titus D. ii. in the Harl. Coll., Brit. Museum) cannot be decided without a detailed examination, but judginc by a few test passages, both must have had a common original, or the scribe of G must have used B, or vice versa, whichever is the older copy ; certain readings are peculiar to the two MSS. and their copies, while C (Cal. a. III. in the Harl. Coll., Brit. Museum) must have been used by the scribes of B and G. The subject-matter of this MS. may be seen for the most part, though diSerently arranged, in the printed edition of the Welsh Laws. Folios 1-196 and 766= Vol. ii, pp. 176-182, 186-206, and 210, or Book Tin, part of which is taken direct from this MS., the original apparently of F, which supplies the text of the earlier parts of Bock VIII, Folios 20-49 — Vol. i, pp. 112-188; folios 52-70 = Vol. ii, pp. 126-172, but differentlv arranged; folios 77-1116 = Vol. i, pp. 322-334, 314-322, 242-262, 80-108, 262-310; folios 112- 1196 = Vol. ii, pp. 2-32. Folios 226-256, 73-766, contain repetitions, pleadings, and a few Triads. Folio 1. II yny la6 Nat aeth yn uach [a dywedet j gyt] a hynny y gwatta Mai y bar[no kyureith oreu . ac yna] y dyly yr ygnat barnu y ryg[tunt wynteu .] Ac yna ydyly y brenhin gweftua pob bl6ydyn . Sef jG hynny . punt obob un onadunt . A honno a rennir tri ugeint ar pob tref . A phcdeir tref auyd yny uaena6r . Ac yuelly opedwareran pOy gilyd yrennir yny el ar pob er6 or tydyn y ran . A honno aelwir y punt tOnc Ar goftec6r a dyly y chymeii . A chyme || (end of fol. 496 = Vol. i, p. 18.y, 11. 10-15). folio 52. [O] Deruid hot datleO erug deu den am tyr a dayar ac ene dyd kentaf dewedut or haulur y uot en dyd dywethaf ydau . Ac en dyd coll neu cafFael . ac oflyd ay amheuo am henne . emay idau digaun a guypo O guata enteu henne ]feun eO gadu e prau er perchenauc . ac offenna eprau ardelwet ellall ebenfyc eny Go dygeifro er haul bono arnaG aguedy henne roder er perchenauc . ac ony ellyr y caffael ef roder adewetto kefreilk ene le ef . (See Vol. ii, pp. 126 and 172). Dextra fcriptoris careat grauitate doloris . ^n nomine dei amen . (fol. 68% 11. y-10). fol. 68''. [O] deruid bot deu perchenauc a damdug da opop vn onadunt en wahanedyc en lau vn den . ac en er vn dathleu ^aun eG gadu eardelu idau am pop vn onadunt e7ids : Trydyn nyt geir eu geir ar dym . krefydGr a torho y profes . a tyft a dycco cam tyltoUyaeth . a llGfyr kynneuodyc . Tri achos y kyll dyn tref ytad . mum . akenlloyn . a brad ar^luyd . ac na allho ychynhal nay chyllydaG . (end of fol. 70 ; fol. 69 contiiins repetitions cf Vol. i, pp. 244-6, &c.) fol. 73. II dyn y lyfl'u ynteu . ReithGr not adylytygn bot yn Ian KG V neb y tygo y gyt ac ef . Offafta un gGr onadunt patiedic uyd yreith oH . EeithGr dinot a dyly tygu Bot yn tebycaf gantaG bot yn wir jj^djjo. ends (fol. 76'') : O gwerth dyn anyueil keiitaGc . Bit ynelfae gGerlho ydau ydifpat hyt ym pen y naGuet dyd . Nyt amgen do thalu y haner gwerth yr neb ae pryno or byd MarG . ac yueity y teruyna fty'uyr kynaGc . {See Vol. ii, p. 210). THE LAWS OF HOWEL DDA. 369 folio 77. Am lOgyb yt y dyweit yma . Am L6g6r yt . Fob perchen j-t bieu cacl6 y yt . A phob perchen yfgi'ybyl . biou cadO y ylgrybyl . Ac vrtli hynny y Bias ia6a y paGb daly ar y yt ends : O deruyd d6yn treis ar uorOyn . . AC yny treis honno caffel ohoiii beichogi || MS. 36*^ = Hen. 312 or Bedu. The Laws op Howel Da. Vellum; 6 X 4f inches; pages i-x, 1-158, of which i-x, 99-110, 127-8, 133-8, 145-6, 153-8 are blank insertions by the binder; after 1282, but not much later ; bound in white vellum. This MS. is the O of the Ancient Laws and Institutes of Wales, and its text corresponds with pages 338-50, 404-14, 416-34, 480-92, 414-16, 492-550, 466-68, 550-62, 418, 11. 21-25, 562-70, 418,1. 26- 420, 570-74, 400-2, 480, 11. 4-19, 586, 11, 18-25, 434-40, 128-30, 132-34, 442-44, 448-52, 456-64 of Vol. i. This MS. belongs to the Book of Taliessin type of wiiting, and was probably written on the Glamorgan borders (? JsTeath) as evidenced by a artho, a lather, a rotho, hyny (for yny), &c. Its date is fixed by the following passage : PeidyaO weithon awna6n a chyfreitheu llys . kanyt oes aruer na chrynodeb a honynt yr a6r lion (p. 7). Prince ILywelyn being recently dead, the Law affecting officers of the Court is omitted (Vol. i, pp. 350-404). It is also probable that for the same reason the other departures were made from the order and arrangement of the older MSS. Apparently this MS. is the oldest now known of what is called the Dimetian code, and it is a misfortune that it is so imperfect, especially at the end. Pages 147-152 belong to some other and later MS. 1 Hywel da o rat duO mab kadell tywyfla6c kymry oil a welas y gymry yn kam aruer o gyfreith a defodeu . a dyuyna6d attaO o polD kymhOt * oe teyrnas chwe gOyr a aruerynt o a6durda0t ac ygnadaeth . a lioll egl6ylTwyr y teyrnas a aruerynt o teiljgda6t bagleu megys arch- efcob mynyO . ac efcyb ac abadeu . A phrioreu hyt y lie a elwir y ty gOyn ar taf yn dyfet y ty h6nn0 a peris ef y adeilat 6 wyal gOyunyon yn Hetty idaO Orth hela pan delei y dyfet . ad Orth hymiy y gelwit y ty gOyn . Ar brenhin ar gynnuUeitua honno atrigyaffant yno trOy yr holl rawys ywediaO du6 trOy dyrweft a gOedi perffeith On page 31 we have the following reference : DjYfyr kynaOc adyweit hagen bot yn ha6s y gredu ef or dygir y da ef yn lletrat gyt ar Hall &c. (see Vol. i, p. 484). The text ends : Un o tri a gyll y neb a treifler . ae y dyn . ae y tir . neu da arall kychwyn htibl . Ae y vreint . Tri ry w amdiffyn 147 The fragment begins: mab arall or wreic or offeirat ny dyly y mab agahat kyn noc ef kyffrannu tir ah6nn6 . canys yn erbyn dedyf y kahat . Trydyd yG mut cany rodir y neb nyt atteppo droftaG . Ac ny rodir gGlat y uut ends (p. 152): A ffan gyfarffo y talaGdyr ac ef . yfpeilet ef oc a vo ymdanaG o dillat . eitliyr y pilin neffaf idaG a gGnaet vylly byth hynny gafTo tal y da y gantaG || MS. 36" = Hen. 312 or Beta. The Laws of Howel Da. Vellum; 5| x 3| inches; 80 pages ; late xiiith century, with sectional initials in red ; now separated from 36^ and bound with 36*^ in white vellum. 370 PENIARTH MAKUSCEIPT 36. That this MS. was never a complete copy, but written to supply the defect of some otlier IMS,, may be inferred from the second half of the last line on p. V9 being left blank, as well as the whole of p. 80, which has the catchwords o tri mod at the bottom. The ciiiligraphy is very like that of MS. 36*^, but it can hardly be by the same hand. There is no disposition to club or ligature the 11 and Ih in this MS. The formation of the w, aud the absence of the bluish-green initials differentiates it further from 36*^. The text of this MS., which is the N of ihe Ancient Laws and Institutes of Wales, corresponds with Vol. i, pages 338-40, 1. 15 ; 344, 11. 4-6; 368-74, 392-408, 410-14,416-18, 420-24, 1.16; 426. 1. 16-466, 1. 20 (last word). Jn nomi-ae trino hoc opus incipio. 1 Hywel da o rat du6 iiab kadell , brenhin kymry oil a welas y kymry yn kamariier o gyfreitheu a dcuodeu . A dyuynnaOd attaO o poh kymhOt ygkymry whegOyr a aruerynt o a0darda6t ag ygnadaeth . A holl eglOyfwyr y teyrnas a aruerynt o teilygdaOt bngleu . Megys archelcob mynyO . ac efcyb ac abadeu . A phrioreu . hyt y lie a elwir y ty gOyn ar taf yn dyfet . Y ty Ii6nn0 aperis ef y adeilat o ivyal gOynnyon yn Hetty idaO Ortli hely pan delei ydyuet . Ac 6rth hynny y gelwit ef y ty g6yn . Ar brenhin ar gynnulleitua honno atrigyaflant yno trOy yr holl grawys y wedia6 du6 tr6y dyrweft perffeith ends: [Tri cham] wercfcyn yffyd g6erefcy[n yn erjbyn y perohenhaOe oe anuod a heb vra6t . neu werefcyn ti-6y y pcrchenhaOc ac yn erbyn y etiued o'^ anuod a heb vraOt . neu werefcyn tr6y wercheitwat . ac yn erbyn y iaOn dylyeta6o oe anuod a heb vra6t | perch enhaOc yO yneb a no yn medu y dylyet dilys . G6erchitwat y6 y neb ugynhalyo neu warchatwo dylyet dj-n arall o tri mod || MS. SG*^ = Hen. 312. Fragments of the Laws op Howel Da. Vellum' (pp. 1-74) and Paper (pp. 75-88) ; 5^ X 4^ inches ; 88 pages, gall stained ; late xvth and xvith centuries ; bound with MS. 36". This MS. is the 00 of the Ancient Laws and Institutes of Wales and pages 1-58 correspond with text of Vol. ii, pp. 210-58, 262-78, 302-6. Pages 59-60 = Vol. i, p. 178, 1. 29-182,1. 17. Pages 61-88 contain very various fragments of the Laws. 1 Lyma y gyniver ford ygwahana dyn ay da ac y kygain idaO y holi yu gyfreithial lladrad a thrais ac aghyvaraylh . eehwyn . ac adnev . a benthic . loc . a chyfnewit . a Uefgeth . gwareche . a chechy wyn . aghyf- raithiawl ends : Ac ef a damwinei hot yn vwy i farhaet nor hwn y brenin canys o bai gentref yn eiffiev yr brenin oy gwoeth nev a bay yd* * ar ry gafael o honaw yutev gwbyl o vraint yr edling a allai ovyn i vraint wrthvnt yny lie na niadevhei dim oy vraint pa el i vedv i gywoethjl 59 II kenedyl . melyn . acorret aperllan .' ac hy renyr namen ev frwythv . Tyr eorflan ny delyr ev rannv herwyth tethenew ends : os er alldvdyon heny a vennant menet yvrth evharglwyt cyn ev bot en priodorion adawent banner ev da vdvnt ac na trigent wyntev en er enys hon or tvhwn y clawt offa nev or tv hwn er inor . // ac os tramor edhen|| 61-4 Some items of account, and excerpts from the Laws. 65 ILyma decliyre llevyr kynawc . Saith yfgobawt yfydd dan dewi nit am '' erased. t Ecad " Eaciiyr." 376 PESIAETH MANUSCRIPTS 40-41. ir genedyl . trOy rjnn ac ofgrynn a dryaf a goflbt achledyf tri aGcliaOI bogelgrOn blaenllym Uifedic a6cha61 tri cupyt yni hyt a llet palyf yni " let yndo . A drychaf a golTot o rac dy6ededicM'edud h6nn0 . ar yrenOedic Jeuan . A gOneuthur klais a briO ac yflic . A chnilliia6 gOallt bonOyn . a gOarthrudiaO arkillieu . athOnn ar groen ac ar gic ac ar afg6rn . a gOeli egoret . a brath tri naOetyd periglus anglieua61 . a gOaet gellyngedic llithredic colledic . O benn hyt rann . O rann hyt lenn . O lenn hyt lin . lin hyt troet . O droet hyt laOr . A gOneuthur tir yr argi6yd ya Gaedlyt ti"6y ainarch ac anghyuarch a mefyl achy6ilyd a farhaet alleas a chollet ac eiflieu ir arglOyd ac ir genedyl . Ac os adef deiflyf i 6erth megis i mae i vraint . "j uraiut y6 i vot yn vchelOr ryd breiniaOl . Ac os amheuir i mae gitac ef ai gorchyOira . GOerth uchel6r trugein morck . deiffyf yr araouynbleit atocli ch6itheu y medianu ffeit . herOyd n& Gnaeth kyureith ir arglOyd rann o 6erth neb . onit trCy beri ir amovynbleit eu c6byl . A liyn y6 defnyd c6yn yr enOedic cOynOyr hyii . rac yr enOedic M'edud rako yffyd yn gyndrychaOl. The original scribe ends here, but five lines are added in a later hand, and the remainder of the MS. is in different hands. 235 ffwun addanvonef iefv .... Ar £Eon goU orfEcn i gan Dauit loit. 238 POy bynac a farhaho y gilydd, o werin y pedeirgwlat hyn, dehevbarth, gwynedd, powys, lloegyr, &c. 239 Pedwar rwym dadl ynt y rai hyn : yn gyntaf pwy a liolych, pa beth a holych, pa veint a holych, pa amler i holych, &c. 242 Gwerth racddant dyn xxiiij, &c. 243 Uyma yr a6grim mvd ar gorff . A . yw y vawd . b , yw y bys neffa yr vawd . C y6 yr ael . d . yw y dant, &c. 244 and 249 hare certain "soribWings," and the other pages are blank. MS. 41 = Heu. 304. The Statute of Euudlan* in Welsh. Vellum ; 5| X 4^ inches ; 42 pages — the upper halves of pages 1-8, as well as the inner top corners of pp. 9-26, have been destroyed by rats or mice since 1605 when they were copied— see MS. 224 infra;. late xvth century ; headings and sectional initials in red ; bound in white vellum. '■ Liber ll'n y glynn " (p. 33), generally supposed to be the same man as Lewj-s Glyn Cothi. The -writing of this MS. is not the same as No. 40 above. II Ac weithian ev rwymo ev kyvvnaw oy rat ef [a r]odes drwy y vod . Ac ai hymchwelawd ymhriodolder y arglwydiaeth ehun wrth goron y dyyrnas [fal] aeJot wrth gorff hyny . gwnawn innev yn dwywawl traethu daear wyned achymry oil . Ac ev Hywyaw ar anryded amoliant duvv ar eglwjs a dyledus lowodraeth . A hynny i bawp ar a vo danav * * # * gad[arn ac] yn dragywydawl y[n y]gwla- doed o hynn allan yny frwyth yd yfgriuennir rac Haw . Ni a offodwn vot ^uftus yngwyned y gynnal llowodraeth a hedwcli dros y hwynep Ac y bawp a dalyo wrthynt y rodi iawn her w yd bryvedeu breiniawl yffyd yn dyfc ndunt Ac yn anghyfreith . A ni a offodwn hot firyvyeit achwrnerieit . A raglouyeit kymydev dros gymry . "Viccwnt * See Statutes of the Realm, Anno 1284, vol. i, p. 55 (London, 1810). Also the liecord of Caernarvon, p. 119 (London, 1837). HISTOfilA REGUM BRITTANNIE. 377 mon . Vicownt kaer yn arvon . Ac i danaw kantref ***... . ends : Nev cv mwyhav nev ev fteihav nev ev dvaft mal y bo bot gennym gynnal y wlat yn dahun diogel kanys y pynkev hynny ymynnwu iii -ai-ver onadunt o gyfreithiev lloegyr mal y meneic uchot Ac yn dylloliaeth y hynny i rodalTam ni yn inlellev arnadunt. Ac yn rudlan yd honnet y c/offodev hynn dino fidhanner y grawys yn yr vnvet vlwydyn ar dec o oet yn hrenhiniaeth ni . Ac val hynn y tereynant y goffodev ar gymry . Ar hrenhin a orchymynnwys bot dav 'bar nadunt ym hop kymwt vn llad'm . Ac vn hymraec i rybtidyaio kymry rac gwneuthur kam a chymry yny goffodev hynny nac ar wyntev. Explicit liber Hn y glynn. 34 Ni dyly kwynwr kiliaw or orffed heb gytvbundeb y blait arall. Cans parot y dyly kwynwr vot Ac amdifEytinwr drwy wadu kam ac angbyureith yr llys o anuod y kwynwr a dyly kiliaw allan y vsdyliaw OS mynn &c. &c ends : ac o metba yr exceps a mynnv rodi arall gwadu kam ac anghyureith yr Uys o ne^cyd . a hynny a vyd rait am bob exceps . ffurf farhaet 3S Twelve Hues obliterated — Jeffre Eobt ai ylgrifenodd. -37-41 These pages have a few disconnected lines on them. 42 This page contains sixteen lines in Latin which are scarcely legible. MS. 42 = Hen. 316 [numbered "22" previously]. Gai.fridi MoNEMUTENSis HiSTORiA Kegum Brittannie. Vellum ; 7 X 5| inches ; 77 folios ; first quarter of the xiiith century ; bound in calf. This Latin text is practically the same as that printed by Giles in 1S44, and the divisions into chapters and subsections largely agree. The MS., however, omits " § 2 ad Alexaudrum " on p. 119. On folio 776 there is a list of English kings from Alfred to Henry m. fol. 1 Cuji MECUJi multa t de multis fejii' aio reuoluef i hiltoriam Eegii brittanie icideixi . i mirii otuli qd' infra catione . q* . de eif Gildaf . 1 beda luculnto fctatu fecant . nich' de regib; q' aii icaruatone xpi ihabllauant . nicli' 1; de Arturo . cet'ifq, cii pJib; q" p° icarnatonem fuccelTerut reppilYem . c 1 gefta eox digna et'nitate laudcf conl'tavet . t a multif pplif . q" i fcripta iocunde . 't memorit' pdicenf .... ends : de Iiyl'toria eoa ueracif^ editu in lionore pdictoa p'ncipii hoc m" in ilatiuii iermonem fnfferre ctk4.v^ ; IMS. 43 = Hen. 317 [numbered " 24 " previously]. Liber historie •GENTis britonum, by Geoffrey of jSIonmouth. Vellum ; 5^ x Bf inches ; 172 folios; xivth century ; bound in leather. This book belonged to John Bates, of Thame, near Oxford. fol. 1 Anglia olim Albion dicebatur t liabet inhabitatores gigantes ends: Et sic Veritas historic de primis habitatoribus huius terre . Explicit de gigantibus. fol. 5 The History of Geoffrey of Monmouth, without the usual jirologue. The text seems to be much the same as in the preceding MS., except for additional matter immediately before Merlin's Prophecy {see fols. So^ and 87). e E8t30. F 378 PENIAETH MANUSCRIPTS 43-44. Jn nomine trino hoc opus incipio. Britannia infularum optima in occidentali occeano inter galliaiTi et hiberniam lita ends : quern de historia eoruin ueraciter editum in honore predictorum principum hoc mode in latinum fermonem tranfferre curavi. Explicit historia gentis britonum. MS. 44=Hen. 315 fnumbered "21 " previously]. Brut y Bken- niNEC Vellum; 6^ x 5f inches; first half of the xnith century j 74 pages having 32 lines to the page, and large red lettois floriated with green as initials to the different sections ; bound in leather. This is one of the three oldest Welsh MSS. of Geoffrey of Mon- mouth's Historia Regum Britannie. The first, second, and third gatherings arc complete — the fourth, fifth, &c. are bound up with another version in Sliirburn Castle MS. 113. C. 18. There is one stray leaf (pp. 73-4) after the third gathering in the same hand, as well as seven folios (pp. 75-88) of continuation in a hand of the early sixteenth century. This is the oldest MS. known of the TLevelys version, compare Brut Gr: ab Arthur in Vol. ii, of the 3Iyv: Arch: of Wales. The name of Jaspar Griffith occurs in Hebrew characters on the margin of p. 7. 1 Eneas escwydwyn gwedy emlad tro a dyftryw e kaer [ac esca]- nyvs y vap y gyt ac ef a ffoes ac ar loghev a doethan [liyt] eg gwlat er eidal . Ac ena y kymyrth latynys vrenyn ef en anrydedvs . Ac ena e kyghorvynnvs tvra brenyn rvtyl vrthav ac ed emladvs ac ef . Ac en er emlad hynny e gorvu eneas . ac e lladavd tyrn ac e gorefcynnys er eydal ac ekymyrth lavynya merch latynys en gwreyc ydaO . Ac ena gwedy marv eneas e kavas afcanyvs e vrenhynyaetli ac edeylvs e dynas agwjii ar er avon a elwyr tyberj's . A map a anet ydav ac edoter fylvyvs arnav. Ar map hynny gwedy henny * * * a emrodes en lladrat y odyneb ac a Isydy vs a nyth y lavynya ae beychyogi . Ac ena gwedy gwybot o afcanyvs ytat ef henny ef aerchj's oy dewynyon gwybot pwy oed tat e beychyogy . Ac gwedy kaffael or dewynyon gwybot ho * * * o henny . wynt a dywedaffan yr brenyn y bot en veychyawg ar vap [a] ladey y vam ae tat . Ac ygyt a henny a grwydr[eyj ]a[werj yr oed ac or dywed a daw ar orwuchel anrydcd . Ac ny thwyllys ey dewynyldabacth wynt . kanys pan dywu y thym oe vam y eghy efcorws ar was . ac ena e by varw y vam . Ac ena e roded emap arvaeth ac | [y] dodet brvtvs arnav ends : Debre y gyt a my ep ef hyt en enys prydeyn . a chymer coron evrenhynyaeth eno . Evdaf brenyn enys prydeyn hen ew weythyon a chlawus . ac nyt eydvna dyn? namyn kaffael er ryw gwr yevanc bonhedyc yr rody y vn verch ydav a theyrnas enys prydeyn icenthy kanyt oes vn map ydav . a wledycho gwedy ef . Ac vrth II********* 73]| brathv edelfflet ae kymhell ar ffo.. a Had or faeffon chwe gwyr a chwechant . a dec myl . Ac em parth ekymry ena eU.as Bledrys tewyffavc kernyw e gwr oed pennhaf or kyrary en er emlad hvnnv ends : a dangos ydav edewyn ed oed eny keyflyav a dothoed ena o damweyn y edrych ar rannv alvffen yr aghanogyon. Ac ena || 75-88 II ai gjmell ar fo yn vrathedic a \\&5 oi Iv chwegwyv [a] thrugaint adegmil ac ymharth y bryttaniait idigwydaw5 bledri i tywyffawc ends: Ac chwedi gorfowys y vail honno arver oi hendcnawt Anvon keaiadeu hyt yu germania i vynegi bot ynys brydain yn aufawd yroed hawd i dareftwng hep dim oi chiwdawt yndi || BRUT Y BRENHINEDD. 379 89-92, 95-9('>. Modern insertions ■with the name, and a few entries in the hand of Wm. Morris of Llansilin, 1660. 93-4. A folio belonging to MS. 52 helow. Page 93 contains a brief chronicle of events beginning : Glyndwr — Pan gorouet han-i vrenin y pedwerydd oet jr ^effw M°ccco exccpto duo anno &c., — the second half of the page is very indistinct. 94 o daw teruyfc ymjfc myrd affenn a gannon o gerd dyn llwyd gadach bach yvr bard Odaw nid mwy no dvrn kogwrn kerd dd ap Gwilim b. harddlech a diubech bob dor yu kynuv nankonvy yn varvor M a cccc ym ior y ffy ac viii rracgor 0. Y oydd ojd ieffv i hirbarch pen lys ha ayl henna, &c. d. Klywchnachwyn amkwy[n]van. Maeyno lidamvnlan, &c. MS. 45 = Hen. 536 = 29. Gboffrey's 'Historia bbittonum,' the Pedigrees of the Saints, and of the Mes of the North, and Triads. Vellum ; 5^1 X 4 inches ; pages 6-3U], having 25 lines to the page and sectional initials in red ; late xiiith century* ; half bound. Pages 1-5 are missing, and one or more leaves are wanting at the end. The text of the first half agree with that in the Bed Book of Hei-gest. 6 II t ryaO obob ford y ymchoelut ar y hen teilygda&t ae rydit . Ac Grth hynuy 3'd archOu dy drugared -di hyt pan genhetych di udunt hOy preffOylaO yny coydyd y foalYaut iidutit gan rydit Neu ellGg h6y y wladoed y t'y' y geiffaO preffOyluot heb geithiwet arnadunt ends : Ac yna gOedy kynnullaO o iuor uab Catwalad' . Ac ini [_sic] j keuynderO a aiiyffant o longeu hOy adoethant ynys . p . Ac Gyth Jilyned a thrugeint ybuant yn ryuelu alaeflbn ac uy iiaGr dygrynoes udunt gan uarwaGl tymheftyl newyn adaroed idi Had adiftryO fyberG genedyl ybryttaneit hyt na eitynt gGrlhlad gormef y laeflon yOrthunt ac o hynny allan nj' ehvit h&y yn bryttaneit Namyn yn kymry . Ac y gGnaeth yfaeflbn yn gait Cadw duundab yrydunt ehun AdiwyllaO ytired . Ac adeilat y kestyft ar dinalToed . ac y ueliy y byralTon arglGydiaeth ybryttaneit y arnunt . Ac hOy yn iiedu holt loygyry dan Edelltaa yn tywylTaOc arnadunt y gOr liyntaf a wilgOys Ooroii y teyrnaf or faeflbn . Ac hynny aftan y coitel' priaOt genedyl yr ynys eu henO ac eu dylyet . Ac iiyf caOslivnt o hynny aiian . Namyn diodef yn ■\vaftat keithiwet faeflbn arnadunt . Y tywyffogyon auu ar kymry gOedy hynny pob eilwers a orchymynneis i y caradaOc o Ian garban uyg kyt oeffOr Ac idaO y hedeweis defnyd y yfcriuenu y Hyuyr ohynny attan . Brenhined y faeflbn yrei adoethant ol yn ol a orchymynneis y wilymo vvabielbyr A henri hontondefon . Athewi arei kymry Canyt ydiO gantunt yliyuyr kymraec ayrachoeles Gvvalter archdiagon ryt ychen o kymraec yuBadin . yr hOn a traethGys yn wir weithredoed kymry . Ac a ymchcelcis inheu oft o kymraec yn itadin . Ac eihveith y dymchoelet y Hyuyr hGn o lad in yg kymraec . Ao y uefty yteruynha y gweithredoed hyn yma. Explicit hiftoria hrittonum. 286 Bonhed feint hjmri/ yffyd yma : Dewi siab fant . mab kedic . 51 kcredic . m . cuneda wledic . A non uerch kynyr o caer gaGch y mam ends : Peblic fant yny caer yn aruon . i\r . Maxeii wledic amherawdyrruueiu . Ac helen uerch eudaf y uam. Of. MS.I6 pt. ir. 291 Bonhed gwyr y gogled y6 hyn: Vryen uab kynuarch . m . MeirchaGu . m . goruft letlGm . M . keneu . m . coel ends : Huallu . M . tutuGlch cornou tywyffaGc o kernyG . Adywanw Jierch amalGt wledic y uam. * Compare the handwriting of MSS, 35 and 37 above. t Cf. Units, p. 44, 1. 7. F 2 880 PENIAKTH MANUSCRIPTS 45-47. 292 ILyma j ragoveu a geiff y neb awelho corfi crift pan ganLor offerer) . &c. b. Trioed arhennic yd hyn yma : Teir pw-fon . y tat . &c. Then follow Pedwar defnyd dyn, Pump fynbyr corff, Seith grad yregl6ys . afeith weddi ypader . &c. 293 Trioed Arthur aewyr: Teir Heithicl6yth ynys prydein . Arthur yn pen teyrned ym mynyO . A dewi yn pen elgyb . A Maelg6n gOyned yn pen hyneif ends on p. 301, -which is scarcely legible. MS. 46 = Hen. 27. Geoffrey's Historia Brittondm in Welsh. Vellum ; 6| X 4f inches ; 360 pages, of which those numbered 6.5-80, 1&3-G, 241-4, 253-6, 259-60, 269-70, 353-60 are modern insertions on paper; there are 21 lines to the page, and sectional initials in blue floriated with red ; second quarter of the xivfh century; strongly bound in white vellum. Bryttaen oreu or ynyffoed yr honn ael6it gynt yOenn ynys yg golleOinaCl eigaOn yrOg freinc ac i6erdon ymae goflodedic Oyth cant milltyr yny hyt . A deucant yu y llet &c. (see Bruts, p. 40) the text on vellum ends : Ac 6yth mlyned adeugeint 6edy goruot ogatGall' . y bu yn gOiedychu . ac gOedy yr yfpeit h&nn6 y kleuycliOys catOall' o heneint ag6ander . ac y bu uar6 . yrapynithecuettyd ouis tachOed . ae corff a irOytfic ireideu g6erthua6r . ac y dodaffant ymyOn del6 oeuyd arylun ehun o anryued geluydit . acby0reinr6yd . ac y goflbdet ar dcl6 march o euyd uch benn y porth — ^7ie remainder of the text is from MS. 1^-5, with which the text of this MS. practically agrees. MS. 47. A. composite Vellum MS. made up of fragments. Part i = Hen. 27", being a fragment of Dares Phrygins iu Welsh, iu the same hand as MS. 46, and consisting of 13 folios, some of which are much injured. Possibly this is the earliest version in Welsh, and its test does not agree verbally with any other known MS. Part ii = Hen. 540*^ Vellum ; 6^ x 4| inches ; 28 pages, all o-all stained and difficult to read ; ? xvth century ; sewn. I Vaylt yd oed gortheyr gortheneu brenin ybrytannicit yn eifte ar lau y Uynn . guehennedic Uyma dwy drcic yn kynodi or Uynn vn wenn ag vn iroch ft gwedy neflau o bob un ar y gilid ymlad creulon .... ends: kerbit y Ueuat agynhyrua zodiac law awna feithiercn leirioel . Noc ymchwel dim "gwedy hynny onewyd . Agwedy y cayer y drws yd ymgyyd yfer g[wy]nuidedic yn dywyllwc . yn dyrnawt y paladyr y hennyd ymoroyd aflor yrey hen a adnewydheir . y gwynnoed a ym- ladant o greulon chwythat a fein implith y fyr arnunt Yma y teruyna profwydolaeth verdin emreis. II Profvnjdolaeth yr eryr yw hwnn : Megis y gwrthlad y wenydreic coch velly yv diwyll y wenn &c. — ^'ol easy to decipher. 15 Yn y vlwydyn y mae pedwar diwyrnawt ar vgeyn o dydyeu gwenwyny'c nyt am'geu no deudyd y ac vn awr hagen yfyt weuwynic ymob vn a ffwy bynnac a ellyngo gwaet &c. 17 [D]i!:udec brenin athrugein yflyt dan ^euan efleirat y dalu tretheu bob blvvydyn y daryftyngant kyny bwynt grilt- yanogyon hoU . • yaod dannet ai'oes feuan niynet y ved yr arglwyd grift &c e7ids : Ny daw Jeiiaa yr Uys iiamyn kyfnot yr dyd y THE LIFE OF ANNA ETC. 3S1 ganot neu yuleu pan -wifdco goron y vreninyaeth aphan del yr llys liono nyt rait idaw na bwyt na diawt ol hyiiny adyuawt ^euan wrth emauuel amerawdyi* coi'ftinobyl ac velly y teruyna. 23 Sicut albus expellet &c. — 'The outside portion of this ns well as the following pages are so thichlg gall-stained as to be practically illegible. 27 Mis ionawr na ladd waefc yf Iri llymait o win i\r dy gythhvng yi" gic goiffyr ameddyglyn a Botes o lyliied * Mis tiiweffvor arver obwlment &c. ^'^^ lost. Part iii = Hen. S-W.and 411 (pp. 17-32). Vellum ; 6i x 4| inolics; 32 pages; xvth century ; sewn. 1 \_Cas ddgnion,~\ Dy'n agretto y ba6b heb allu o neb ymdiret yda6 . Dyn a ymyrro nr bob peth heb . . | o aclios . Dyn tra uo ar hedOcli agaro ryuel . Dyn ti ufiio-arall ac yn ynteuchunyneuaOc ends: Dyn a dybycko f;oruot trOy valclider ath thraha . Ac uelhj y teruyna yr ymdidan byr h6mi. TLymma y adnabot dyn ar y Cynebpryt ac lliw ar vrin a mod y gorff . IFo o gedymeitbas y neb a uo Gyneb lly* . . ydaw* . . . y neb y bo llygeit keuon liocliyon ydaO diryeit allidia6c nyd // y neb y bo llygeit afl'en yda6 sef yO hynny llygeit gleiflon maOr nngball achalet o anyau vyd // y neb agaeo ylygeit yn vynycli dan dara6 y amrannou y gyt yu vuan fals alh6yllodrua uyd // y neb a uo gwj'iiyon y lygeit yn gocliyon liryf a deOr vyd // ends : y neb a dywetto yn vuan ao yn vein fol a drOc y ymdygyat achwerO uyd ac uelly y teruyna deall natur dyn. 5 The life of Anna : Yn yr anifor gyat yr oed g&r yngharufalum a elwit Joacliim o lOyth juda ar g6r h6nn6 oed vugeil oe deueit ehunan ac ofn du6 ord aruaO ac nyt oed arna6 dim pryder aiall oitlir kadO y deueit // G6r kyuoethaOc enrydedus oed a rodi a -vvnai y degOm ae oifr6m yn frOytlilaOn y du6 ac ny wnai gam y neb // ae holl da bydaOl ax | rannei ef bob bl6ydyn yn ilri tlirayan y ran gyntaf a rodei y ueibon ymdiueit a gwraged gwedwon apbeivrinyon ac ynghenogyon // ar eil ran a roddei y offeiryeit ac yfcolheidgj'on// Ar dryded a -adei yda6 elmn ac y dylOyth y dy// ac ual hynny y gOriai ef bob blGydyn a duG oed yn rodi digoned o da ydaG hyt nat oiid yn yr ilrael neb kyfelyb ydaG // Ac nyt oed arnaG oedrun pan dcehreuaGd gGneiithur hynny naniyn pymthengmlGyd // Aphan oed ugeinmlGyd ef y kyraerLh Anna vercli ylacar yn wreic ydaG yr I'.onn a hanoed o IGyth daiivd &c ends : y Ueuuer or nef a breUUylya ynot (i Enpycl) gwell ueir llaGn Oyt o yr arglGyd y gyt atlii bendigcit Gyt ymlitli y gwraged || 17 Triads. \\ Tri cur hualaGc y .p . Hun . m . MaolgGn achatwaladyr vendigeit a riallaGn wallt banadlRn. Tri gwyudeyrn y. p. Ottein m . vryen .... ends: (70) Teir prif vuGeh y. p. brech buGsh vaelgGu gGyned athonllGyt buGch moibon oliiFer gofgorduaGr Achornilla buGch laGuroded varuaGc. 26 Teir vnbcngerd yffyd prydu a chanu telyn a chyuarGydyt .... ends : Tri pheth nys inedr namyn doeth ne dedwyd ymadaG ac ouered yn amfer apheidaG achywira yn amler a pheidaG a gormod mcddaGt. 27 DewilVeu dyn ynt y varch yn vaGv &c. 31 Rac gwaetlyn; (b) llymi foyn rac y deirthon &c. being magical form'jIiE in Latin, * Too faint to read. 382 PENIARTH MANUSCJUPTS 48-49. MS. 48 = Hen. 450. Poems by David ap Gwilim, and two fragments. Vellum ; 5| X 4 inches ; 20 pages + 18 blank leaves in paper ; bound. This MS. has been supposed to he in the autograph of the bard, but it is doubt- ful if the oldest part can be earlier than 1450. Pages 1*, 2, and 19* seem to belong to the time of Henry vii. 1 A fragment on the manner commotes, cantreds, and coHnfies in Wales shoidd be governed : l| Yrhwn a ge£Eiry ffuryf ynechrav brynedev y fanlileriaeth . A bit rraglowyaet yn y kymydav a wnel i gwaffaneth ac ai dilyno yn graff ac yn gywir ac y gyredic ac a roUo i negeffav herwydd y gorchymynno yr vftus ar vikwnt vddunt : vikwnt [=sherifE] o gaer vyrddin gyd ar eantrefoedd ar kymydav val y bvont gynt &c. &c. 3 Hawddamawr ddevlawr ddilyth .... a Am boywddyn yma heddiw J)d, 4 Toft oyd ddwyn trais gynhwynawl .... b ") nef gwiw oyd ef i ddayth Dd. ab G. 7 rioyd kas ir hyd y keiliwyf .... c Plwm a Hals pla am i ffefi Dd. 10 Morvyd weddaid anghywir .... d O chai mod o cliymyddy „ 11 Doy yroyddwn dioyr eddyl .... e Uewpart a dart yni din „ 13 Doy yrapericl y kiglef .... f Am aur o ddyn a uoarw ddwyf „ 14 Da i llviiiwyd dvU iownwed , . . , g Amen nid addvnwn mwy Dd ap gwilym 17 Kredaf i naf y nevoyd .... A Ar bren kroys i bryny kred (1-34)|| 19 A list of Kings from William the Conqueror to Henry vii. The duration of each reign is given except that of Henry vir, ■which, if it was ever written, has been obliterated. 20 Pan el y neidr pa wnawn i J gwr llv o gaer lleawn .... vydd hyn oer ddychryn ddechveff MS. 49 = Hen. 302. Poetry by David ap Gwilim. Paper; 5^i X 3| inches; folios 3-173; bound in old pai'chment ; beginning wanting. The MS. i.s seemingly written in three distinct hands ; folios 3-46a (poems l-43a) are in hand A, which is earlier than 1577 ; folios 466-84i (poems 436-78) are in hand BJ ; folios 85-157 (poems 79- 138) are in hand C. Both B and C were probably written b^ Dr. John Davies of Mallwyd at two different periods of his life. * These pages were once numbered 49 and 78 respectively. t This poem has " Dafydd ap Gtoilim" in white paint written against the top lines. Whether or not the poem is complete it is impossible to say, the writing is later than the rest of the Mri. and the authorship Tory doubtful. X Compare hand Bwith that of Banks' MS. 26. The spellings iaithydd, aiddil, etc., are unlike those of Dr. Davies and tend to show that he did not write the B part ; but " Caii yn y llyfr arall" (see No. 67 of this MS.) shows that the copyist had another transcript in his rossession, and we know that Dr. Davics's MSS. are designated by A. B. C. D. E. THE FOETltY OF D. AP QWILIM. 383 The MS. b3ai's on the front cover the numbers " xviii. " aniJ " 2 " ; on the inside is written "Ellis Price " in two places, !\nd " su?n liter Elizii Price Anno Doi 1577." Also the name of " Ed : Wynne." On folio 102 we find the names of " Richard Davies deGwevnliv " ai'il of" Kobert and Margaret Hughes dc Caermellur," both in the Commote of Llaurwst [172U]. Other names also occur in the margins. 1 [Goi-lUvjn ydd wyf dilyn geirllacs] a II pevnydd i gwelir yno .... yn oes bvn dyvot nos byth. 2 yr wybrwynt hclynt bylaw .... l> nit id ynglyn gwr deongl wyt (,1. 22)|l 3 [Doe ddifieu dydd i yfed] c II tir a gvdd i ddeurvdd ddygn .... mynet at vyuyn meinael 4 y keiliog serchog i son .... d adrodd a ganodd o gevdd 5 gwae vi o gariat gwiw vCia .... c loywswydd tvIw leisie oedd ■woU 6 Evrucbes y kae mangoet .... f ar vchai yr evruches 7 Anvon a wnaeth rieinverch .... ff kar i mi karii i nine 8 Y donn bcnngrycblonn groe'uleis .... h nam lludd at vortudd veurverch 9 Tyf y dyn tyviat enit .... i mynweir viiant 3'm vnweitb 10 klo a roet av ddrw-s y ty . . . k yma yddvvyf a mae ddwyt 1 1 hoet kas er hyd y keisiwyf .... I plwm a iials pla am i ffenn 12 kariat ai' ddyn anwadal .... m barn iawu rhof a gwawn i gwedd 13 gweywyr kyveddachwyr kof ... n y diank rhac y daet 14 Plygu rhag Hit yr ydwyf .... banngamv lieb \n gymar 15 hydr y gwddost eil indec .... n ac annerch dy livn gennyt 16 beddiw i gwelaf ddavydd .... g i theket ac na tliykia 17 Y verch a gar ruddell vein .... r na thlawd hwde bvnt ith law 18 ny chwsg bvn gidai hvnbenn .... a air mwy vyih er y mwyn 19 Ai llai vy rhann o annvn .... t J mwdwl gweir ai madws 20 karv y bvm kyt kfiriwyf .... u Sbommet vl am ossymmeith 21 dy gariat indec oroeu .... v kymmer dy livn y vvn vi 22 Oi o galonn vergronn vacli .... to heulwenn a seren y scrch 384 PENIARTH MANUSCRIPT 49. 23 Vchcneit weclu afledneis .... „■ eitlir morvudd nym djluidd dyn 21 Eiddvn ddewissaf serchawc .... j ar -/ d)u a oryw dwyll "5 Y verch borffor i tLoryn .... tegacli yw honno ho nel) '^ 26 Vcliel yr wyf yn oclii .... j diav y nyn o daw nos 27 Y veinvercli hwde vauvodd .... g. ath ogyvoet ath gavas 23 Tydy ehediat tewdwrf .... f arall a bwyall biev ■^ 29 Dysgais ddwyn kariat esgut .... I:ywir iiy mynegir mwy 30 karv / r / wyf gweith hynwyf gwyllt k ar groc vyw vynnv gwreic vytli 31 kerddeis yn gyut hollynt liii- .... j diJlyn ym nyth dwyllo neb 32 da vorvudd sinoblriidd syw .... Jj^ ero vi ai aro vis 33 llyma bwynt llemae y bydd .... / henlleidr vnfturf a hvnlle 34 kayev sylldaerynnev serch .... „, le yr wyl liw yr alarch 35 Gwyl bedr bvm yn edrych .... n yn anrbec byt teg byt hagr 36 Y Tun glaer vvvnwgl evreit .... a- a geri vu mi vymot 37 Morvudd weddeidd anghywir .... j} o chai niodd o chymmyddy 38 Gwell eniwet fFerffet ffvc .... «• y \\w a rocs morvudd llwyt 39 Adanvr o rew dwyraiu .... »■ havl y dawn boylet ynof 40 Mev gariat niywn magwriaeth .... s mev vwgwtli am i vagv / 41 kerddeis o vewn kytleissiev .... f liuddiodd vi /n/ lie ddoedd y vvn 42 Y verch a alwn veiuchwaer .... m Rbad a geidw rhydeg ydcedd [11. 25-46 are in haodB.] 43 Digiaw ddwyf am liw ewyn .... v ym Lebrwng at em hoywbryt SfC. Hyd hyn allan o Lvfs Mix. Wm. Matbew o Landaf [in hand B.] ♦Bendith ar enw'r creawdner .... to J gysgod wybr i gysgu * This continuatioE of poem 43 and those numbered 44-70 are in hand B. THE POETJRY OF D. AP GWILTM. 385 Allan or llvfk awrN o iieroest y copiwyd a ganlyn hyd [rhij JO']. 44: Mav aflwyddiant coddiant cawdd .... a Morfydd lliw goleuddydd llwyd 45 O fritliill fyfr iaitliydd .... fr Dwg in chwijdl da gennyd 46 Gwae fi bil Aiddil Addaf .... e Os gyrr mor rhywyr mae'r haf 47 Dyddgu liw dydd goleuaf .... d Diystyr wallawyr llif 48 Vn agwedd oferedd fu . . . . e Dwywes a marw o'r diwedd 49 Y fereh anllad .a'm gvvadawdd . . . .- / Do do gwyr duw ado dim 50 Annercli nac aunerch gennad .... g Ar dy gred aa ddywed ddim 51 Ceisiaw yn lew heb dewi .... It Er ai ceidw eurog Loywdal 52 Hoywdeg riain a'm hudai .... i Hebddi ni byddafi byw 53 Digiais am na cbawii degau .... k Nid gorllwyn gwraig y garllwyd 54 Digrif fu fyngvvaith naithiwyr .... / Ledratta baf aruaf fi 55 Cywyddau twf cywiwddoeth .... vt Ni ddyly hi i mi mwy 56 Gildiais fal gildiwr ar fin . . . . n Hawdd yf a wyl ei hoywddyn 57 Efa fonheddig ddigawn .... o Nad tros gof Ein wtres gyrit 58 (Dyn cannuid doniog gyneddf p Dyddgn ar gwallt Uiwddu lleddf*) Dy wabawdd caw(d)dnawd cu(d)dnwyf .... fy nyn lygad gloyn gloyw 59 Ni tbybiais ddewrdrais, ddirdra .... q Yno y gwys difwyno ei gwedd 60 Deinkryd mawr o led ankiaiii .... r A haul a ddattodai hyti 61 O chan fi drueni drum .... g Ddyddgu i'w charu o chair 62 Curiodd anw^dal galon .... t Na sercli byth ouis eircli bun 63 Traserch ar. wenferch winfaeth ..... u Barf a cliyrn byrfwch arnat' 64 ICiyfr dwned dyfed dyfyn / ar windaif .... v llwydd a dawn idda^7 duw'n ei noddi 65 Dyfed a siomed syinud / eu mavvrair .... w Diwyd grair dan dywod gro * " Ex' per vetuste " and inserted later. f The second and third Englyn are represented by a blank space in the MS- 386 PENIARTH MANUSCRIPT 49. 66 Da y rhed ar waered arw oror / olwyn . . , . a hwy hyawdl ofwy fo hoedl ^for 67 Credaf i ZMaf o nefoedd h cats yn y Uyfr arall CI. 68 Fal yr oeddwn fawl i-v/yddaf .... c Amen" a wylltiodd fy mun 69 Teg forfudd tegau fawrfalch .... d Cymod liw manod a mi 70 Rhyhir wyt ar y gyfluu .... c Calon serchog syber fydd Hyd hyn allan or Uyfr Gwyn o Hergest Jieliach allan o hin Lyfr arall 71 Gwyl Bedr y bum yn edrycb .... f Yn anrheg bid teg bid hagr 72 Yr het o fedw da y'lli gedwir .... a Gwaith wyd Morfydd llwyd a'i Haw 73 A fu ddim ddamwain breiddfyw .... h BolUod brafF rnab alltud brych 74 Y kelynllwyn coil iawnllwyth .... » Gyssylltedig ger brig bron 75 Digwsc fum am ail degau .... k Gyd a : 3. Bliagawr mawr gep mvrgwyngalch .... q Dwred avr deryw y dyn 82 Ef aeth heddiw yn ddiwael .... r y dv leidr y del adref 83 fal yr oeddwn gyntKToswaith .... « Am ei hwyl yr wyl yr wydd 84 Tair gwragedd a'i gwedd fal gwawn .... t, Ir dyn a fo hyn n^ hi 85 ^euan ^or gwa«wdan gwiwdad .... « ^ mi fy myw am fy myd 86 A gerddodd neb er gordderch .... v Ac y troes y corfE trvan THE POETRY OF D. AP GWILIM. 387 87 Dwynwen dcigr dauian degwch .... a Yr Eqi wyry roi ymwared 88 Dyddgu ddiwavadwyddgamp , , . . 6 y n$>n pryd iia'th f'yno neb 89 Dyddgwaith dibech oedd echdoe .... c Aha gwraig y bwa bach 90 Y ferch dan yr avr llathrloyw .... d Trwyddew serch trwyddaw y sydd 91 HawdJ ammawr mvreinwawr maith .... e Penrhyn gloyw feddyglyn glas 92 drud yr adwaenwti dy dro .... / ysgwd pan fo gwag i .sgil 93 devne r eiry dyn orevryw .... g Air chwerw am wr a chorvn 94 Kho Duw y . X Rhaid yw gwiliaw .... h llvn ascwrn gwddw gwydd 95 Rhidyll hvdolaidd rhydwn .... * Gyda dvw y gadwyd ei 36 Da ar feirdd a dewr wr fv . . . . k Dehevbarth nid a hebof Bladog benjras 97 Ehai o ferched y gwledydd .... I Nag iarlles mewn gwisc evrlliw . / 98 lleidr o fewn diras draserch .... m hir hvn faelgwyn i haros 99 Dysgais ryw baradwysgaingo .... n Ac yn cael canv'r gaingc hon 100 ^ serch a roes merch i mi . . . . o ai mawl gwyn ei fyd ai medd 101 A fv ddim ddamwain breiddfy w &c. See No. 73. p 102 Dadlittia 'r diwyd lattai ... q Ar lliain dv i'r llwyn dail 103 Ilawddafnor glwysgor glasgoed .... r Devddrwg am i wladeiddrwydd 104 Yr radlwysferch wawrdlosfain .... * wyth liw dydd o'th loyw dyddyn 105 Dodes Dvw da o dyst wyf .... t ^r llwyn ar ben morfydd llwyd J 06 Kynnar fodd cain arfeddyd .... u nith yr havl viiwaith ar hon 107 Heirdd feirdd fevrddyn diledriw .... t; wrth adail a wrthodais 108 Deg nithiad doe y gwnaethvm .... to Gwae fi ni welwn i neb 109 He digrif y bvm heddiw .... x Bedwlwyn or coed mwyn ai maeth 110 Pwyntiew afrwydd drwy 'r flwyddyn .... y Yn dywyll i ni 'n devoedd 111 Myfi y sydd devnydd dig .... z y byddaf o gwybyddir 388 PENIARTH MANUSCRIPT 49. 112 Ysgyfarilog yngliartref .... a Anolo fv 'r anwylyd 113 fal yr oeddwti ymaficfs .... h peidio a dywedj'd pwy ydyvv 114 kyrch yr edn' diaflednais .... c Erys mis eres fy myw 115 Hawdd amawr ddevlawr ddilyth .... d Am hoywddyn yma heddiw 116 Salm yw nghof o lyfr ofydd .... e A dalaf bwyth fFrwyth y ffridd 117 Doe ym herigl y ciglef .... f Atn avr o ddyn marw yddwyi' 118 Da y llvniwyd dull iawnwedd .... o Amen ac nid rliaid i n mwy 119 Gydag' icir y dei dy garv .... h J fynydd ni wybydd neb 120 Prid o swydd prydais iddi .... i Amen ac ni cbana i mwy 121 Da fv'r drindod heb dlodi .... k yn dwyn oil bob dyn i nef 122 OesbrafE wyd ^esu ysbryd gwiw Ddofydd .... / goddefaist fawr benyd (followed by more than 2 Want pages) 123 Gwae fi na wyr y forwyn .... m Ochan bader end cywydd 124 Ni cLysgaf nid af o dy . . . . n Plwm yw ar glog pie mae r glaw 12.3 Rho Duw bael rlij'dav helyiit .... o y dydd brentisieid i'w dwyn 120 Hvdol doe fii hoedl Dafycjd .... p A tlieyrn oedd aeth i'r nef jfolo Gock 127 Tripbortbor dygyfor dig .... q coed briglaes a maes i mi 128 Yr wylau deg ar lanw dioer .... r fy iiihenydd fydd y fercb 129 A mi 'n glaf er mwyii gloywferch .... s nac \vy diocr^ nac aderyn 130 Tydi y bwtb tinrhyitb Twn .... t ^ Dafydd a cbroes da foes fv 131 Gwawr ddyliuddiant y cantref- .... u Mi ai maddeva i'm avr 132 Y fercb or fynachkig faen .... v Ni chawn fod yn ordderch yt 133 Doe r oeddwn dan orevddail .... ^ w Gowni ar gwrr y genav 134 Y fercb a wnaetli gwayw dan f'ais .... x Ni ddyly bi i mi mwy 135 Borevddydd bv raawr eiddvu .... y Bob lliw fel ar bebyll avr Y KVYTTA KYVAKWYDD. 389 136 Cwrs digoll cerais degav .... a Mvrniai fardd mae arnaf ol [1. .18].* 137 Kerbyd Hod ynfjd llyndanfui y sydd ... h Rhcd gwedd it yfed gwaddod tefyrn* Dafydd gav merydil gi mall &c. Hhys Meigcn 138 fel yr oeddwn yii myned .... c vn atteb a \vn etto (1.20)|| Tolios 15S-160 are wanting. Folios 161-165 contain an Index to firet lines alphabetically arranged in hand C. Folios 1736-16C6 have a list of " Beirdd a Phrydyddion " written upside down the page in hand B. MS. 50 = Hen. 31. " Y Cwtta Cvpakwydd" contains a large variety of compositions (especially prophetical) in prose and verse, in Latin, English, and Welsh. Vellum and paper mixed ; oi x 4| inches ; 330 pages, which ar,e to a great extent deeply stained with gall ; repaired and bound in oak boards and leather. This MS. has been attributed to Guilim Tew, but the writing is very different from his autograph in MS. 51 = 134^ MS.- 60 is dated 1425 (p. G2) ; 1415 (p. 82) ; 1451 (p. 221) ; 1456 (p. 311), and as the style of the writing corresponds ■with these dates it is pretty certain that it was not written by G. Tew, but by one " Dauyd" (p. 114), possibly a monk at Neath Abbey. Pages 13-14, 31-32, 53-56, 63-66, 71-72, 121-24, 141-44,164,191-92,217-20, 239-40, 253-56, 259-62, 265-67, 271-74, 277-79, 285-90, 293-98, 305-10, 315-20, and 323-26 are blank. " Haw Richard Thomas lyu Nedd " is found at the foot of pp. 92-3. Other names also occur, viz., "Jeuan Thorn [as] porthman" (p. 205) ; and" Rankin tomas a biav y llyfr hwnn " (p. 164). These three names look like autographs of the first half of the xvith century. Pages 193-216 are by a different hand. 1 Nota Appare qxiod es ; nel eslo quod appares. When the cocke in the north hath byld hym a neste . . . d This may bo callyd a farly t a grete word 3 Ho hath is der & buried in syght .... e And in the vale of jfosaphath men shall hym bor r Briddlyngton *, , . J Banistroy r=WiUiam Bannister] Prophecia*^ Merlyn ^ l^Tb. of assheldon 4 When rome is remeuyd into englond .... f ■ • ■> katvvaladyr shall call on kynon the nobyll And worth vp Walys and worship her londes „ . Of lyme & stone thyn howse thow bygge ^f pou wolt or walwyn or ryg 7 ffor the falling euil . Take the blood of hys lityl fynger that is seke &c. 8 Megys yd oed merdin ddiwarnaOt y seuyll geyr bronn Arthur y gouynnaOJ Arthur idaO pOy a wledychei yn ynys prydein wedy efo . * Many lines in numbers 94 and 137 are imperfect, the original being clearly defective. The end of 94 as well as 136 is also wanting ; a blank space being left in both cases. 390 PENIARTH MANUSCRIPT 50. Ac yntheu a ddy waOt panyO cwhech brenhin or brytannyeit .... p6y gwedy hynny sacson .... yna y rennir lloeger yn deiranti|| 15 Mab Rodri yssydd vy6 Uawer a glyO y dros weilgi &c. a b. Or gaer ydda maer y maes &c. b c. Brenhin pell y ergit y dywedir am dana6 &c. c d. Y seren a gyuyt ar vreudd6yt yn wir &c. y bardd bach d e. Blaen gway6 ryuel yny anel yssyd &c. e 16 Owein yn ditrem a dda6 advef yr eilweith &c. / h. Ef a dda6 yr hydd kyrn ymwasc r6ng deu base &c. g c. Gwylwyr pyrth lleon a welan pen hOylyon &e. k d. Byr a vydd cochyon ddillat &c. i e. Kynn6rf ar vrys adaO yr ynys &c. k 17 Mi a ddaroganaf y da6 briodoraOr .... L Mabon bronn breisgedd | mebyt yn y ddeOredd a wledych wladedd. Owein Gyr owein kein kynyddet .... ac owein a vydd pa6b ay g6ybydd ac ay gwelant M. wyllt 18 Pan ddel lloegr6ys ay k6n kyfrOys .... in A baedd glyndyf6rd0y yn rannu r teyrnas 19 Gwedy lladder wedy cladder ynghalet vedd .... n Fob peth o hynn teir oes ae gwyl. b. Brodyr niy6n brOydr mal yn brydyon .... o Ooh or gofudi kans ef a ddyg6ydd ar gleddyf y vraOt ehun c. All the townys of kent shall cast vp her keys p ffor drede of a dede man when they hyryth hym &c. d. Pwy wedy herri vreuhini vrenhin q Bieuj'dd y cla6r wedy teirga6r trin &c. 20 Ein rin rywcriu djTO ddiot y gudyn .... r ny bo ar neithaOr honn gwedy ni TLyma pQyIlat pembrOn. b. HenG a rac enG . berf ac at verf &c. c. Kerbyt yG charret . Bigot yG pilori . Karedd yG pechaGt &c. 21 Pan vo gwyr yn walloc a gwragedd kribyoc . . . . s trist kerddaGr yn kerddet gwlat . annGyl bugeil a geilwat. b. Ef a ddaG byt . y bj'dd gwynuyt .... t Pont ar venei kyn kalan mei ymlaen gwynuyt Ar ddimei yn gronn . a phelydr onn . heb annGylyt , , . ywein hawlGr a dialGr arG y bryt . ywein gwedy bien gymry . kymro liyuryt . dir yG y gwan pob darogan ameu dybyt . c. Eureit yG UaG dduG a llydan . &c. u 22 Pyn vo vgein mlynedd a whechant a chwe mil v o deruyn o ddechreu adaf hit yr haf hir velyn &c. b. Atvydd orn a gwatwar Grth ych darpar am yeh oweia &c. w c. DiruaGr annerch drGy ddiwydus garyat vy maGrussaf fydduraGt gan ddiolch y dduG glybot o honof ych bot yn iach ac yn llawen ac or mynnGch chwilheu Gybot yGrth vy sengl vywyt innen iach oeddGn ar •wneuthuryat y llythr hGan a llawen o blegyt . Y KVVTTA KYVARWYDD. 391 23 Clewittor y gwyr . Cle . y gwragedd .... a Cletcittor mab cldu6 ay dat yii y roddi. b. Clywitor gwynt . klywitor gla6 .... 6 ny Oystla y 6ystl0yt yda6. 24 Gyluiii geueil gaucl lleO a wasc ny ^vcsltit arnaO ... c a ffraythoc o fr6ytheu a chnau ar deydd./ 25 N'y ddangossed y neb yn vn pylgeint d y ddangosset y vyrddia kyn no hencint Seith auallen ber a seith vgeint .... olwedd y henO oleuwedd y deint./ Auallen beren bunvenn o vlodeu .... e Namyn seith eilvveith oc en hen atneu Auallen beren y dyf dra drum .... f Gwyn ,y byt gymry or arofun . Auallen [beren] burwen y brie .... ff nyt 6y£ didaOn a dieidic . Auallen [beren] y dyf yglan nant .... h A minneu gan willyon nym atwaynant. Auallen beren brenn yssyd vat .... i Ac ynlheu heddi6 nal nabOyat Auallen beren brenn adueindiis .... k yt vyddant wyr ramant ridrouanns Auallen beren brenn diletkyn .... I Namyn seith letwac wedy lletkyn./ Auallen beren biboric .... m Y talaOr gerddaOr y gelennic./ .Auallen beren brenn ny gryno .... n ny wna anuoes pan pfeudo Auallen beren brenn a honneit .... o hyt na bOyf gyfrin ac eflifleit Auallen beren boraf y haeron .... p kenitor corn el6ch kathyl hedd6ch a hinon Auallen beren y dyf yn llanerch .... q kany bCyf beddiO gan eilyO eleirch Auallen beren bloden elTyllyd .... r kyn djuot ar yy IWj lleith mab gwenddydd Auallen beren y dyf yglan anon .... « b6yf gwas gwynuydic gan wledic ortliordon Auallen beren blodau yfplyt .... * Saelon ar dy wreid beirdd ar gynnydd Auallen beren ar bren lion u a gwneuthur gwar o wyllt o vallt tirion Auallen ber^n burwen o vlodeij .... v kcnadeu o bell wellwell chwedleu Auallen beren lien ar brenn briclas .... w o freink odit a ddieink yn ddiles Oian a parchellan oedd reit gweiddi .... x Ac na bo gwaret byth y normandi Oian a parchellan na vydd hunaOt .... y gwell bedd no buchedd ychena6c || 33 II lynn. Atuyt ymOrthrin gan vydina6r a A goreskyn prydein o wirion owein ar naill o lundein ae ddiada6r .... neb o liaylonaeth ni ddidola6r./ 31ebdtn a. b. 26 c. d. e. /• 27 9- h. i. k. I. 28 m. n. 29 0. P- (I- 30 r. s. a. b. -392 PENIARTH MANUSCRIPT 50. b. Oian Barchellan bydan a vyd .... a lEsgyb anghyfEeitli diffeith diffydd . 15* c. Oian Barchellan bychan brychiii .... £ ac ymladd yn daer am gaer dywi . ic* d. Oian Barchellan brychan brychuras .... <• 34" dirmygit or oe wir alanas . 17* a. Oian Barchellan neut glas mynydd .... d kymry a oruydd kein vydd eu dydd . 18* b. Oian Barchellan neut blodeu ar ddrein gorlas .... e dileaOr saeson o diryon brydei'n . / 19* c. Oian parchellan neut glas kelli.iOr .... f Terwyn gle6 gwall hir ef gouynnaOr . 20* 35 Oian Barchellan a barchell rynni [sic'] .... q dyddaO ar ddyuet dyuy&gi , 21* b. OiaTi havchellnn andaO di yr eilon .... h Maban ddry^hauat mat y vrython . 22* c. Oian harchellan dysga6a die .... i Katwaladyr I6ybyr huan a chynan wledic . / 23* d. Oian Harchellan neum due ann6yt .... k Gwyr deiuyr a brynaich bir y hoet ./ 24* 36 _ Oian Rar hurchellan mawr eryssi .... I y holi brython brithuyt a ui . 25* b. Oian Darchellan a bar . aduant .... »j or pan ddarfo rif mwy nys ryueddant ./ 26* Merddin 36 Peiryan vaban peit ti ath letkyut .... n poet ef a vo yn diwedd gyda ^essu Amen 38 Gicasgargerdd vyrddin : Gwr a leueif ny bedd ... GwassaOc dywet y wendydd am dyfot gwyllyon mynydd yn aber crafnant creuyddf a gwedy kyru cloer a ^-ydd A mi ddisgoganaf ereiil kyrn a lief kOn penneu flur .... llan todoch cloch myneehi .... hynt yny ddel gynt iaraches Myrdin 42 KoronaOc vabon coronaOc vabon diargel ryuel vOydd gol'gorddyon .... p y go^* y^ aerdoft poft prydein Anon 44 Deiithum attat y adra6ddj .... q GwascaraGc awel awyr pGyll drut a thwyll hyt grcdir || 67 y manereu goreu . ar gwi6 eiryeu .... r yn OrtliOyneb pla a thra faefoii./ b. Gogyuercheis gogyfarchaf gogyuercbydd * vryen reget diwalla6get dylewenydd .... Nyt elGyf yn hen ymdygn agheu agben na byddGyf ym dir wen . na mol6yf vrien . * Thus numbered in the MS., and it is evident that STos. 4-13 are wanting altogether, as well as the end of No. 13 and the beginning of No. 14. t See Skene's Four Ancient Books of Wales, vol. ii. p. 237. t Ibid. pp. 218-232. Th^re are verbal differences throughout, and evidently the two texts are independent transcripts of some older text. Y KWTTA KYVAEWTDD. 393 59 Oian a barchellan a barchellyn a Na chOsc va oric dan vric kelyu .... Ac hyt yn llundein lleuein a dycliryn./ ■60 R6ng yr eneit ar korff: A diuan ddyn ddeuryO anyan b bydd vynych dy gyssul . na vydd gyasan .... Yn y diydydd y bydd gwin a medd a hedd mOyuyan Y bergam •61 Kanyat y G. — Dechymic p6y yO . creat kyno dilyO .... c yn ren nym ranner . gan lu UucufEer Anon 62 A prophecy in Latin for the year 1425 .67 BydaOt ryd yflyd gaeth oy gweithrededd ... d gytuot gwedy goruot yn arueu i. Bugeil gwarthec kil aeharrec yn yftymlyn .... e yny darfo ryuel a vo am benn dulyn . Taliessin. e. Ed wart yO hOnn gOnn oet g6rolaeth .... / dir yO enkil hil henii d. Ordot vronn goruot gallon dreghi g ywein or dOyrein dir gyfodi . . . lleO llyO lla6 y wana . darogan pob tra treit duO ehunan 69 Ordot vronn goruot galet a vydd .... A ddiifryt brython . rac ar6yddon a brat faefon feith nym puehet 70 Orddot vronn goruot gwynlliO adar .... i lloegr6ys ny mynnei mynychot chwetleu .... 73 Waith lluydd : Eos yn agos a geffydd .... k gweith nys dorpo . as nys meddo . meddiant ny bydd./ i>. Orddot vronn goruot . g6nn a bucha .... I ketwit ef kynheilya6dr nef . na6dd di draha./ 74 Orddot vronn goruot g6nn weith pedyt .... tii kymry kym6y a gyuya6net./ 75 Orddot vronn goruot gOnn waith treui .... n dyuet a reget rfjy a g6yni./ b. Orddot vron goruot ger gorch6yl mat .... o daruot amser gnaOt nifer na6dd ny chaffant./ 76 Orddot vronn goruot hir alanas .... p yr gwledychu ac yr meddu medel atkas./ 77 Orddot vronn goruot gorllyOc banneu .... g dr6y nerth yn tat . gOraOl y rat . roddyon goreu./ b. Orddot vronn goruot kyrchan ddiuieu .... r Rac y alon kyt ny byddon kas veddylyeu./ 78 OrJdot vronn goruot galet a vyddam .... s Gwragedd gwalltr6ch &c. vt supra in principio b. Orddot vronn goruot goruynoc teirO .... t keneis yn y tu . tiryon wleddeu./ 79 Orddot vronn goruot g6nn waith leiui .... u llywyaOdr bango kor kynghori b. Orddot vron goruot heb r6y dygymot .... v a roddo vy ren ymrif geimyat 80 Orddot vronn goruot g6nn eruynneu .... le ddifEryt brython buont(?) guron bur veddylyeu Taliessin 81 Policronica* .... Soripta 7° Jan: anno christi 1445 82 Orta & genelogia beatissimi Cadoci* &c. * So stained with gall as to be dlflBcult to read. E 98430. G 394 PENIARTH MANXrSCRIPT 50. 83 Quondam in quihusiatn finibw* britawnie regionis que demetia nuMcupaiwr qMidam regulw* nomine GrliOusiM«regiiabat .... GrOnllOc sortitM^ esse / Edelic obtinuit Edylygyon / Feul penychen / Seru serunith / Gorae Gorenyth . Mar margan / kettil kettweli / Corn- onawyl Cariiwyllon . metil crucmetil &c. 84 The pedigrees of Edern, Gwynn annGyn, 'Bintus, Arthur, Einyon, TLewelyn ap gruff: 'uyna Dauyd. 115* Orddot vronn goruot gwnn a gassa .... a onyt ymd6yll athro a rOy draha./ b. Orddot vronn goruot g6nn a dderuydd .... 6 lygru kyureitheu . a diua egl6yseu . kas eu dOydda./ 116 Orddot vronn goruot gwisgan teir kat .... c nac yr ariant dim ni chafEant./ 117 Orddot vronn goruot gOnn weith teulu .... d Uafur a wnan hOynt nys meddan yny meddyant./ 118 Orddot vronn goruot rudd geloreu .... e heb gar heb glyt gan ba6b or byt . kas aOch bydyeu./ 119 Orddot vronn goruot galet a vydd ... / kreaOdr pob eluydd . kredaduu y fydd . ath rydd gwaret./ * " Taliessin" is written at the top of p. 115, and the compositions up to p. 123 are apparently to be attributed to him. •Y KVVTTA KYVARWYDD. 395 6. Orddot vronn goi'uot gelynyon . Rodni .... a debolGr oy Olat . mat pan ddeubi./ 120 Orddot Tronn goruot g6nn a eruyn &c. || b 125 II MynnOy tramOy tir a goUet .... c an roddo rydit . a gwlodd edmic atwaith Mabon./ 6. Orddot vronn goruot gorwynu!i6c mynneu .... d an rydd gwaredd . gwedd molyanneu./ 126 Orddot vronn goruot galet gyrchu .... « Noddot an roddo . heb dOyll lieb dro dvOy ■\vledych[u]. 127 Taliessin a gant kanu . a h6nn6 a ddyCeit y bydd pi/mthec brenhin korona6c o saesson Ar pymth[^ec\uet Henri chOechet llyma y hami : Daroganaf hynu kat ymob mehyn .... / er a vo yn y bammeu dieu y duant. Taliessin benn beirdd 131* G6ybyddet pobyl vrutanyeit pan y6 seith Cantref yssyd y MorgaunOc ends : ar gweithret a ^naelb Edgar ar hynn yn. tryssordy llan dafF y mae ynghadO. 132* Nyt hiraetb etgyllaeth gOyn .... ff Gan dduO Or yu vy6 a vedd Hys ap dd: up Jen 133* Jf^yma enweu Itymijdeu lioll r/ymry ar kantreui : Tegeingl kantref hymOt Oonsilld &c ends : Y ddena . Cantref koch yn y ddena hyt gaerloyO ■138 Kaldey yO yw^s /)?/»• or pyr h6nn6 y kauas kaftell maenaGr pyr y en6./ 139 Gwilym vab Eobert iarll kaerloy6 ao argl6ydd gwlat voigan a boll vorgaunGc di&y gamwsdd a getwis llawer o tiroedd Jaov petit or acna6s y bu ryuel r6ag Juor ar iarll &c. 140 Yn amser yr Henri kyntaf o vrenhinedd Uoegyr yr oedd GrufFudd vab Rys vab TeOdGr yn arg . ar vn kymGt kaeo . . . y pet\vory[dd] rann o gantref MaGr yr bGnu a dlyei vot yn eiddaG arglGyddiaeth hollddyuet &c. . . . ends: Pynwelas GrufFyth ballu ariiaddunt meddyly|| 145 Y maddeuant or pynkeu ar ol bynn yssydd yn yscriuennedic yn Eiiuein y eglGys veir a elwir Ara celi.f Then follows an enumeration of the number of days' indulgences procured Xty the repetition of certain prayers. 147 Kynetueu meddafjt ; Kynneddueu meddaGt — yn gyntaf y dilea y cof . y gwasgara y synnbGyr . yd ysgaelussa y meddGl . y distrywa y deall . y kyft'iy y cbwant . . . y pyla . r . olGc . &c. 148 Teir person . y tatar mab , aryspryt glan . Yr vn tri arbennic yr vn duG yssydd yn y nef &c. &c. 149 Triads of the Island uf Britain : Tri santeidd Linys ynys prydein . llinys ^osepb o armatbia . a llinys Cunedda wledic . a llinys brycban brecbeinaGo &c. b. Tri enG yr ynys bonn . kyntaf y gclwit kyn y cbaiFel cJas meityn A gwedy y chyuanbeddu y gehvit y vel ynys . A gv^'edy y goreskyn o vrutus y dcdet arnei ynys brydein . &o. This series of Triads 396 PENIARTH MANUSCRIPT 50. does not agree with either of the three series published in the Myfyrian Arch, of Wales, though the text belongs to the first series in that publication. The end is wanting. 161 Pel war prif enryuedd arugeint yssydd yn Ynys prydeiti nyt amgen : Prenn yssydd yghoet yn . y p . a thebic j6 y gollen . dieithyr bot g6ryt yn hy t y ddeil . Ac yn dd6y geing y mae yn ranuu &c. . . . ends : Nant yssydd yn y . p . pOy bynnac a vynno gwneuthur silltaereu heyrn o ddieitliyr arueu deuet ar Iiaearn — left unfinished. 165 A Vocabulary of some of old Welsh ivords with their modern equivalents : Henweu kystedlydd ynt : kyhaual . kych-wior . kyfeissior . kyfefell &c. 166 Cronice per qnantum tempus mudus durabit secundum opiniones duarum Memorandum quod secunduta Eusebiu»i Saracenn in Cronicis Buis . et secundum iratrem Coluwibinn in collac/one sua . &c 169 De prophecia Joachim, ifoachim dixit in magno libro &c. b. De Cronicw Diuersarww raateriaxum . Jn pnncipjo creautt deus celum et terram &c. 1 71 Memorandum ^Mod . . . istaCronicascnptaerant . . . . Ji . ccc. liil°. Blwyddyn eisseu o ddeu cant . a phum mil a vu or amser y gwnaethpOyt Addaf yny ddeuth Crist ygnaOt dyn . &c., followed by questions and answers, mostly on Biblical subjects. 176 De Geometria .... quinqwe pedes faciunt vnuM passujw &c. 177 Bryidd6yt pa6l : Eeit yO yni vroder garu digriu6ch paradOys ac ofnycau poeneu vSern &c ends : OfnokeGch garedigycn vrodyr y poeneu hynny . a g0ne6cli dda y meint a alloch yr du6 ac anrydeddOcli dduO ar seint hyt pan to et' an kynhalyo ui mewn pob gweitbret da . Ac an dycko yr dragwyddaOl vuchedd . Amen boet wir. 182 Vn post prif wedy y kyntaf or Iloer enidydd o byddy heb pechaOt marwa61 . arch yth argl6ydd ddu6 yr liynn a vynnych a thi ae ke%. ^c ends: Dec vrdweith bonedd budd bendigeit . y . x . dydd or l\oer enidydd dechreu ddodi mab ar ddysc . ac ny meth pa geluyddyt bynnac vo. 183 Y llyuyr h6nn a ddysc y ddyn py ddel6 y dyly credu y ddu6 . a charu du6 . &c degeir dedyf y6 : Na vit yt eu dduweu .... Na chymer enO du6 yn orwac . . . Del itk got' eyssegru duG sul . . . . enrydedda dy vam ath tat ... . Na lad selcin . . . . na wna odineb .... Na wna ledrat .... Na ddOc cam tystolyaetb .... Na chwenycha na thir na thy dy gymodaOc . . . . na chwenycha wreic dy gymodaOc . nae was nae vorOyn . nae anefeil seith pecha6t tnarwaOl yr meddiginaethu eneit dyn or seith pecha6t marwaOl y roddes du6 seith rinwedd yr egl6ys ends : G6edy g6yppo dyn . . rinweddeu yr egl6ys ac avuer o naddunt dr6y perfeithrCydcl Dylyedus y6 ida6 6ybot seith weithret y drugaredd . ae gwneuthur || 193 God y byd for3euenysse a at p^ bygynnyng of this masse .... In godis name wend pi way God be ponkit in al hys werkes || 221 The prophesy of Sibille and 3Ie)-lyn. / Sov . to susteyu the forseid pcophecye of the right wise and right nobyll Sibyll Merlyn and other 1 to accordyng so that er the yer of our lord m. cccc. Ij. be ended &c ends: There shall a kyng of justyce be borne .... called Henry . . . and he shall dignifye Galle- haulte .... and in short tyme he shall doii all thys. Y KWTTA KYVAEWYDD. 397 JLyma ganyadeu y bardd hack . ne.u Rees vardd 227 Y keiloc eilyoc yw lluossydd .... a meddlyn ay oresgyn dragywydd./ JRees vardd b. Geireu meir kywir a chall apliob deall yny lie ... . b yr kenaOL . ef a vydd liawl ai- y Modeu. c. Ef a dyiT mur jT hyrr ar j'mdaeni .... c Ae roi yn Haw arall kail ny cliyll y alln./ 228 Ef a dring yr ing wedy mawr anghof ar gof yny ddel yOch benn .... d Ac a gilia y bwbach gwynndeis or vnbeis or boll bressen,/ b. Ef a ddaw pererin per y arwyddon .... e br6ydr ar vaes glas bas gan saeson c. Dwy vran yssydd ynghedernit lloyger a lidyant y proved- igaetheu .... " / Ami a dynnaf y ddreic wenn oddyOcb benn yr holl ddreigeu. 229 0# nyt oes am y lluossoedd UaG na throet .... g deu dri gyda hwech a dd6c liarddlech rac henri Rys vardd b. Mi a welaf vlaenret llu . r veddyges .... k Mi a welaf wllth ymbob dyiFryn R. V. c. Byt a welir liir hydref ac oedran teniysgeii .... i a cbreuyddeit vydd o newydd yniwedd ryueleu./ 230 Heul galet y goleuni yieni | y geir hyt 6yl veir y medi k a Henri ay viyv a gyll tir normandi./ b. Amser yr egroes oes yssywedic yr ydic adar ay bwyta &c. I c. Sefyll a wnar pebyll wedy wehyllo. m He bo henri uyt digri . ay ddagreu yn wylo. ay elyn gyr y la6 allawer Haw yn yspeilo./ d. Pywys a ddengys gweitli yr ynysoedd &c. n e. Neut breinyawl hudawl hadeu ar gychwyn .... o gwylwyr y maris a sandwys heb vn dyn./ 231 ArvTydd tir tywarchen pressen ymrodir enwir aflawen . . . p koch -wen ywr Heuat kat ymlaen dalen R. V. b. Ef a vydd havydd dewis tri mis [....].,.. q dev ossod manot mynytb a vydd diffeitha „ 232 Yr assen lOydwen hen y gen &c. Rys r b. Teir breiddwyd y brofir y bod y\\ wir &e. « 233 mi a ossodaf gyuoeth my6n ymrysson. R, t b. Gracia tempora terra twrf mein mawr .... ic a gyrch y dadleu ymymp He y dechreua./ Rys c. Pump nawmil a ddeUolaiit yr estronyon .... v had a geisan rwng y kwyseu 234 Gruffudd dadouydd dilyd deilyat .... w gwedy henri Ilia y Uywyant pob daeoni./ b, Dasgubo wnar kymro y vro vreisk y bryd .... x ac ay symvt. or He y bo./ c. Prif amser ys.sydd y ddyn prif ammot y a Hydan y goreskyn wrth ysgwydd duw y kerdda./ 235 Pwy yw diiw ae deila penna ywr weddi .... z golevni o nef yr hydref a gerdda./ 398 PENIARTH MANUSCEIPT 50. b. Y brythyllot yngheneu y ryd py ryw vyd yssydd ya dyuot . &c. a c. Bjymar gwir llymar gwaret . &c. b 236 Gnawt egin a gwin yn ol gwynt, Gr. yogweut vynych Trherthin &c. 237 Ky^yt fair rwng pedeir fynnon .... c ariieu yn rrydu ddeu tu y rrydyeu Rees vardd b. Ef a gyuyt loy6 vryt Ian .... d wyt titheu or deheu dir 238 (kael gwattwar kynar kael kaynion &c.) e 241 Fragments : Anglia te prodit tua gens quajw quilibet odit &c. '212 Eegnabunt biitones albane gentis amici .... f ]sta ferus te corde tenis (?) celestia queras versus de .fortuna 2'i5 Neiistria pisces enutriet et augmentacio yasoritm lupi &c. 246 JPronoshcacio Armenie : Gnm enorme maio2 regis armenie &c. 250 Vatlcinium aurelianwiD.de leone britonuva : Surget leo aurcns et assumet alas aqwile Ac. , g 2ol ^n pe seson of somer surly who lykes h pe fare of p" ferlyes p* schal fal in hast . . . [1433] and ryde into Ron [sic] w' renkes ynovv 257 Ther schall arise in walys a Eaveune which schall haue a I ode bale &c. 263 Schall come trewiy as yow say .... i that all this worll is come to ry3t That many a day so darke hath be 264 Syr qnod Merlyn ther Schall arise a grey catt &c. 269 When the pellican bygynnyth to fle . . . . k Than madok ys sonnys shall bygynne ■werche And glamorgan they shall spyll .... the blake koc of Landaff he shall dryue adoune . . . . a retowner is sonne out of bellyng || 275 A knyght fchall foyde out of englond w* fuyr at his tayle The Capiten of Weiite schall be folowyd in to weuUouke and ther by a brgoke he schall be slayno &c 276 Ef a gyuyt Uuat a llu o veibon &c. 281 [Trioedd] Dy gyughor ath kyssul y6 . amouyn a doeth . tewi Orlh ynvyt . ymwegelyd rac diryeit &c. 282 Seint aOstin a ddyweit am gardot niae peth ardderchaCc y6 . &e. 283 Medda6t hoU gorS dyna61 a 16g6r &c. 284 A medicyn for man or woman that ys wed or out of mynd. In pHmis dicent«r . v . misse &c. 291 ArwydJon teir hinon yssydd yn dyhuno y gyd &c. b. Y gwyndyd bieur bj-d ar bel &c. / c. Bliu ywr Her keneu kenawl &c. ?« d. Pyn vo kyflro ar vro hardd vreni vawr n ef a gryn llawr llann llieni &c. 292 Pyn ddel dihauarchlu o varcleu aber hodni &c, o h. Hwnt y maer hynt amheua &c. I| p 299 i|}n llan llyr yn y I'e./ q Y KWTTA KYVARWYDD. 399 ; b. B}'d ryuedd a ddaw a rif ae ammeu &c a. Ci Oian barchellan mawr eryssi &c.|| h d. Uyma vyt rywedd rvuein ar benn bys &c. c e. Naw kwys anwa,bardd a erddir y leni &c. N d 300 Vnyawn a Uawn or llywenydd &c. e b. Mi a tystaf yn gyntaf yr baf hir velyn &e. / c. Gobeithaw rac Haw y daw Uewenytb &c. ff ■d. Mawr eir a geir yn gywir yn y He y eddewid &c. h 303 Meistrolaetb y byd bywyd buchedd baehan debongHr &c. i h. Nyt naw y bwyHaw peHhynt amser &c. h c. Tri cbOmpas y wneir yn Hoegr tri ouer tri ofn a ddiskyn &c. I 304 Y maer Ian weddi yn gweddu yn y He y'maen &c. m b. Prydein a ddiein ae damwein a ddaw n ac o vywn yr naw y daw y deu ywein. c. Ky ad y keidwad ar ae kytwy &c.. o 311 Pan vo Revel yn halgarth &c. b. Pan vo cbwefric gwynn y bydd jfork ar dervyn &c. c. Brenhin pell y ergit a ddewedir am danaO &c. M.c.c.c.c.l.v.j. 312 A remembrance of termys of diuerse propbecyes tbat wallysbmen fyndytb \n ber bokys &c. 321 Hec sunt nowiwa regis illiw* sawciam crucem iwveniet secundittm. ■diuersas prophecias autenticas./ MeHinw* vocat turn tauruw triplicj's nature &c. 322 Sex sunt cause propter quas Britones amiserunt covoti&.tn regni . NegligeMcia pj'elatorum . . . cupidilas iudicu)w &c. 327 II y troant yu nadredd . yna . y bydd kynddrOc y brilhyl ar llyffan ends : Ac yna o gynghor a chedernit y gadO ynyg ibrydein y gwisc ynteu y goron y huu am ben Beli hir . yna tref beli ihir y gelwir . gorwynt honno a wastatbaa ynys brydein. This MS. is said to have belonged formerly' to Sir Thomas Morgan of lluperra in Glamorganshire, MS. 51 = Hen. 134. Poetky, Welsh Grammar, Vocabularies, Historical Triads, &c. Paper; 6x4^ inches; 210 pages; mostly in the autograph of Gruilim Tew (p. 113) ; bound in leather. A portion of the top'of every leaf is repaired, and from one to 9 lines are illegible on.every page. The MS. has suffered from damp and dirt, and in many parts the ink is faint ; it is imperfect at the beginning and end. , "Per me Eoger Kyffin de gatheryr" (p. 171). P. 194 has two words in a hand which suggests the autograph of Gr: Hiraethog. 33 A treatise on the signification of certain physical characteristics, ending with palmistry : || G-wybydd di vod Hesstr y plant yughylch . y . rrith . megys kroehan yn berwi lliw gwynn da yw lliw rryvelynn . arsvydd eissiev &o. &c, . . . Gorav trwyn . kymhedrol . o hyd . a . lied . a fEroene Mawr. Wyneb . llydan . a chwydd ynddaw arwydd dyn kenttachus ssyrhaedgar &c. . . . ends : Oni bydd vc llin 400 PENIAKTH MANUSCRIPT 61. Gruff udd gryc Dauit ap gwilim Madoc bennvras onyd vn yn kyssjUtv y byssedd Iiwya jr llaw megys dissyvyd vydd Q byddant lawer o liniev hirglevyd ai lawndravael yn ym ddiffyn i vywyd Ac velly i tervyna llyvr y Haw. 45 kaledvwlch kleddyf Arthur . Angev glas kleddyf vl kassar . Gwrddoyn kleddyf Siarls durendardd kleddyf Eolant Hawt klyr kleddyf o liver 46 ##**#*## lliw dybiyd (1. 3) llevad vai Uywia dy vardd 49 kayev ssilltrynnev sserch .... le yr wyl liiv yr alarch 53 Mevanwy lywy liod .... Mair a ro drwc mawr yr drych 56 Edwart ap edwart gwart gwyr .... d yno doy ynj diwedd folo goch 60 Weithon ni thi gyvethir .... e Gaer sselem hyd vethlem vaeth (1. 6) || 63 A Welsh Grammar in the autograph of Gwilim Tew (c. 1460) " written in a hurry with a bad pen." Though the introduction agrees with the text in the Red Book of Hergest, the work is modelled on some Latin Grammar of the time, especially the part dealing with the " tabliat " of the verb (pp. 87-113), where numerous examples are given in Latin as well as in Welsh. The work ends with the words : " isst mea libra . Amen . ameu. Gwilim Tew . a phin . drwc . ar vrys." 114 Pedigrees — mostly imperfect. The names of Seissyllt ap kynvyr, gr. ap hoi, owain ap gr. ap madoc, Einion ap dd. ap Meuric^ Dd. ap einion goch, ^ankyn ap ^euan ap hoi &c., &c., occur. 119 ILyma hen gymraec : a selection only is appended. Ethi = ypspart- kymgell = gwayw anglas = cleddyf vnev llanvre = ymladd- ysstre = kyvannedd kadwr = tarian vaes kadvanan = arvogiou gomynnei = gorvod yssfe = hendre Godrudd = arvoc Atgori = digio Ragno = kyngor kochre — arvoc Gwyawr = gwaed keni = kynnil sseri = meirch dychwior = Gwell beri = gweywyr mirein = llonydd Trynni = kwnipas- kennyn = ymladdev lovlen = heneint sev (lindywyd = kytvndeb Eryrou = ymladdvvyr Trylavv = daear kvar = kyvoc prenial = yssgrin Trylen = kad kwrr = pais dyreith = di£Erwyth. kyssgwydd- mangar = kroen nyved = nerth iad = Atal dissgar = kas perideiat =parassant Blotiad = kymyssc lletynt = arvaeth Talch =yraladd Angar = vffern Gwibl = twyll meiddyn = mynydd ssonyllt = yssgafnev Rirallu = ArglwyddGwrwmdderrgwissgdda karedd = Hid atre = diffefth allwys = anaf dyffvrdd = lladdva diednic = panvar brodedd = dwbl llynwys = Gormes kysstring = kyvrinach mor =amsser 123 [S]aith grawys y ssydd. 124 llyma y beirdd ssaesson: thoraas o gaer gaint // fon o britlington Seiut Jonii veudwy seint thomas o arckelton Banss(ori vynach. b. llyma y beirdd o leitheu ereiil : melyngul ap gwyddus &c. PROVERBS, POETRY, AND TRIADS. 401 1 25 Kas ddynion : Dyn a addevo y Gyvrinach i ffol nev i elyn, Dyn a ymroddo mewn . anvrddas er vrddas . y . arall Dyn hob dda gautho &c. &c. ends : Dyn a gassao y les er avles i arall. 127 [Arglwydd o lawn swydd un sud Mordeyru] .... a Ni (chan vynhafawd) [wawd weneith]eidd (1- 13) . . . Naf raon gloyw ddeon arglwydd ddieidd Dauit ap gwilim 128 llywelyn a mynu om ynni a grym .... b hadlesstr dail eiessto dulwyd Ednyved ap gr: 133 vcheneid rrann gelynn dirrann galar dwys .... c Gwanas loywber gan vric aber gwen vro gybi Gr: ap mered: ap dd: 134 prelyad kyvarf brynar vaes .... d Telyn ni bu ai talai Deirtud nid mvd yn oed mei .... Dewis gwraic dwywes gwragedd Gr: V' ap gr: ap edri'd ' 139 laith ar vin ni thervywyt .... e Oedyawc wyf ydiw i gwerth Rys brydydd 143 Philip ap madoc ap jeuan ap jerwerth !ip niadoc ap meilir &c. 144 [Mynd yr wyf i dir mon draw] ... / IJEdnyved gwilym lym laif (1-6) .... Tref o von y tra vwyf vyw Jol lo goch 147 ILyna le diffeith weitbion .... g y brodyr i baradwys „ „ 151 O dduw tec ai ddaed dyn .... h prydydd i borth paradwys „ ,, 155 l^Dyhuddiant Elffin] ; [Grognawd gyrru] * * * pa gerddor pan alwer kynan | y ddyvyiiv . . . | geir bronn kadwaladr pa vn a ddyvv | ymlaen marchawglu | pan vv drangk druan ar gynan ap bran | os ywcb brif veirddion o rwyf kelvyddion &c Mi yw taliessin | benn beirdd gorllewin ] A ellwng elffin oi bual auriu T / kae / k. 156 " Kanv drws y nevadd" Kulvardd keissied rrwy ] kadw kamp ni allwy i dyrogan dywetwy | ir ai gwarandawy poed diflteitb vo y diredd | poed byrr vo i vvcbedd poed Mr ddialedd | ar vaelgwn gwynedd T kol k 158 A treatise on Natural philosophy . || Y ffvrvaven y ssydd ynghylcb y pedwar defnydd val y blissgyn . yngbylch . yr wy a phob vn o naddvnt yn grwnn megys wy // Kyntaf yw y ddaear . kans tromaf yw &c. &c ends : kynneddvav anian dyfrlled yw kyssgadur trymlyoc pydrllyd . llesc pwl ] ssynnwyr wynebvras . gwynn i iisf bycban ■) cbwant a mawr i allv ilerwydd kydgnawd Ac velly tervyna y llyfr hwnn 169 Henwav y trithlws ar ddec j a oedd yny gogledd / nid amgen j Hen Arthur kledde Rydderch &c. 170 "Historical" Triads* : Forth . aeth . gan yrp . luyddiawc hyd yn llycbiyn ar , gwr hwnnw . aeth yn oes gadial . dy byry i ercAi . dy . gyvor . or . ynys honn . &c. &c ends with the Tri ^?crveichiad ynys prydein . . . . ar drydcdd edwin vrenin Uoegr * See Mabinogion, pp. 2y7-308. 402 PENIASTH MANUSCEIPT 51. 186 Henwav main gwyrth ynt . a natiriav : Nattur maen . beril yw . troi yn wan val pe delid lliain Ryngtho ar haul &c. b. Tair merched a vv i ftn ap ^erweth o wladus du &c. 187 Old vocahidary — illegible in part: llary=rrein/llywwy=i'neni Uogawd = kangell / llawlyw == braichavadr / . . . Mod = lie / Maran = maer / maryan = twyn mor / rrvon = milwr / eliflv = gormes / kloyn = kroes kledde / aches = avon / hinioe = trotliwy / henlor := gorddrws &c. Ac. 194^ letter: Vynngeredicaf gedj'indeithes y ddwyf i yni anvon anerch a chariad atoch \.,a, bid hyssbys genyd vod gennyf gyvle aniwed aruod kat mor drugaroc vvost wrthyf tra vvm yn menegi yt vyngovid am hyny mi a vynnaf anvon yt lythr ae ynddo ydd anvonaf ddevbeth yn yssgrivenedic nid amgen parabl a lliw &c. &c. A large proportion of this letter is hardiy legible. 209 Mara owain ap gf: oedd Elen verch tbo: ap Hn ap yngliarat &c. 210 [na ddot] || dy vreich nath arddwrn ar dy vortt &c. — being a fragment of Cato's advice to his son : it is written upside down — the beginning is wanting, and every line is incomplete. MS. 52 = Hen. 135. Poesis by D. Nanjior and Do. ap Gwilim. Vellum ; 5^ X 4| inches ; 44 pages ; possibly in the autograph of Dd: Nanmor ; bound in cloth. This MS. ia numbered 266 on page 3. Page 19 is blank. The names ^euann ap hoel and Jeuann ap einonn occur on p. 5. Parts of this MS. are injured by damp and pp. 40—44 are in part torn, and partly stained by exudation from an old leather cover in which it was once kept. 1-7 These pages bear traces of some persons " trying their pens.," a. Pan ddarffo i honno i hynyd a ar garv a gwario iviengtyd a marwr da y gayaf i gyd myn Saunan hi a fa ennyd ( p. 5) b. Glan yw meingan mewn mangoyd b a manwydd a minne fy ylgafndroyd y bore i bu riroyd a ffyrn hawn ir awn ir oyd (p. 7) 8 A dewis wyd wr llwyd ar hollwyr brytaen . , . . c A rroi doed o feiV ny r hyd i dewifvd Nanmor 12 Jvor ydoedd ovroda,vr .... d i dai Jvor hael y daw dd: ap Gwilim 15 y mae pob mai diveioed .... e Enw gwiwddoel.h yno i gweddai „ „ 20 Trufty and welbelouyd cofyn if hertele recome«de me vnto you .... ends : Wrytyu at bethkel[art] 21 Rys wyd vlodevynn rvos liuf .... f Y del mif a hoydl Moyfen Nanmor 23 Eys Orav n hir ifaeron &c. (4 lines only). g 24 ILys dywynn 'Jarlles deav .... „ h kedwit duw keidwad tywyn THE PROPHECIKS OF EYS VARDD. 403 27 Ynghamlan or Bryttaniaid .... n yrrv r twod or tywynn Nanmor 30 Y kenav n dwyu kannwayw dur .... b Elych mor hen walchmai Rys ,, 31 Anodd bod hebod yn ynys . Dywynn .... c Ni bo deheubarth na r byd bebod „ 34 [Gjenavr Glynn Tywynn minteioedd . a droes ... d yd yr aeth i glod O draeth y Glynn „ 36 [B]aich tir bryclian . bjiw r ieirll bwrw rann ... e Bwriwch ynnav . wyr brycheinnoc „ 40 JLyma Compod manuel : Uyma val ygoffodir Uythyrennav yr ■wythnos ar y managvys &c. &c. Much of what remains of this fragment is hardly legible. For another copy, see MS. 75 below. MS. 53 = Hen. 172. Poetry, Prophecies, a Drinking Song (English) &c. Paper; 5|x4 inches; 136 pages; after 1484. This MS. belonged at one time to Jaspar Griffith. See foot-note to p. 47 and Willis's Baugor, p. 149. " Broughton, Jaspar GrufEns " occurs on p. 19 ; and Criffithe Moris de llamwnok ? p. 15. Prophetical compositions by Rys vardd 1 II gorwyn ac arweyn kyffryth a wneir f a pheir mewyn {sic) eglwyseu .... Heiil galet y goleuny yleny a geir hyt wyl veir y medy a henry ay wyr a gyil normandy .... hebii a wna pren gwern cm ar ellmyn . oil y dychlinyr . ny ryfr onyd vn lliin yngene Hew tew tei gwieliin gwylwyr ym paris sandwys heb vn dyn . 3 Arwyddteif tywarchenpressen ym rodyr euwyr aflawen . . g deii ossot manot mynydd a vidd difetha .- 6 Jr assen Iwydwen hon y gen ai grydd .... h . V . oderyn a dyria . anawdd y tarvu hadu a geisant rvvng y klwyf'e . 9 Gruffydd dda davydd dylyt . deiliat parch perchenoc i y goron .... p)if eirchat ywr assen prif seren a scwru3'a . 11 Meir byeir geir da . ac mal y dwat y deweda .... Jt llymar keirw yn dyvot llymar not ar y nawvet . 14 Gnawt egin a gwyn a miigeii yn ol gwynt / Gnawt yngwent vynych chwerthin &c. &c . . . Giiawt yn rydhelyc alar a bedd 15 Owyr mon a glwant y ar vn pen bryn m n-AVf ygein llywydd heb arch heb ddyvin . ir traeth ko) y mon llychlin ,y tyriyn . byd yn aber twin hwy a holant . Rac kamwry lloeger ir mor y kyliant . byd yn ynys danaoc hwy a hwylant . Oftrimawl yddvawr y ddewy vyddant , pecked o ariain y ddewy a roddant . 404 PENIAETH MANUSCRIPT 53. Eac kamwry lloeger ir mor j kylyant . A thromgat ywerddon y kyvarvyddant . Ac eiir yii echwin yr dromgat a roddant y aber deu gleddeu dieii y deiiant . Pan lithro emys leychlyn yr vel ynys . yna y bydd treis ar seis a chymro yn vrwys lloeger bleit yn y herbyn . hwy a gyrcliant dengmyl o loeger ac velly y deuant . pym myil o dyr ros yn nerth a gafPant . Ac Edmwnt #«**** mor gadarn . Isaw mil o saethyddyon velly y deant . ynglas dewy hwy a gyrchant . ac ynglas dewi stableu meyrch ar nos verohergweitk hwy a ossodant . ^11 hawlfort ar ddyw ieugweith y gosodant obob parth y Jy lloyger y gosodant . A day gleddy yn waet hwy a gwelant , saeson heb draet hwy a gwelant . XV Mil o loyger bleid ar draeth ddeii gleddii y gorweddant . A chlwvoy ir Edmwnt hwy a gallant . Tu ac ataer tywi y tynant . Ac yn aber tyvi tew galanedd a sayson gwyrion yn y gorwedd . yn fiist y gabal ydd ym gablant . a thivy yn waet hwy a gwelant .... A IX Mil o loeger bleid y lawr a vyddant . yn llanymddyfEri y kynawant . anvec gan gymry hwy ae kaffant . Dwy vyl o warthec yr llychllinwyr a roddant . Brecbinoc ar vrys hwy a goreskynant . A hoddni yn waet hwy ai gwelant . Ar dinas a ynigeidw mor gadarn ac ym hen y teyr withnos oe twill y hynein y kollant . . yna y anvagla tan ar ddiiw gwenergwyth yn tref aber hoddni .... yna y gwrhaa kwbwl o vrechynoc yr gwr a elwyr wein a wledycha ynys brydeyn . Batel ymon a raaen gwnlliw hwy a roddant . a ryangoll yn waet hwy a gwelant a ryaugoU yn lliwo wise. Morganwc ar vrys atto y dawant . yn y castell ko3 ar gerenydd y kyvarvyddant .... Gwr o dref y twr wrth reid a gaffant . ' yn aber riwr keis llychlin a orddyweddaut . A clian lychlin hwy a gafant v.atel y mon a byrwein yralaen banw .... liid y saru ddii ymlaen bwch y kymynant . Batel yn fynnou galabes a ddechryant . hyt yng hasstell bacton y kymynnant .... yn y ryd go5 ar leitbon batel a roddant . or ryd gO} ar leithon hyd y ryd g03 ar gamlan . . . ym horth kastell bryn amlwc y dechrynant . dwy vylltyr dros defidyawc y kymynant .... yna y seif Erir ar vaen melin ar ddol gwmynot ac y hif y wala o waet gwyr a meirch . yna y keffyr gawrva gan seis o norraandi .... yna batel a rcdc'aut yngroes OfyraiU .... THE PROPHECIES OF ETS VARDD. 405 Batel a roddant mewn (ref a elwyr wirxam .... yn holfort y sirtha . ix. Mil o loeger bleid .... Ac yna y keir kaer lleon gawr yn ddi ymrisson . yna y dawaut hyd y wold .... yna y kila lloegr bleid yn y hoi hyd yngbastell newydd ar diin . ac ymdrawant .... yn abev twrch y deiiant .... yna y deuant hyd ardal a elwyr kolbrwc . yna y daw gwi- a elwyr Owein y wledychy ynis brydein . Ac yna y gwyskyr y goron am y ben ar bont lyndein . Ac . . . y gwysc ynteii y goron y hiin am ben beli hir yna tref beli hir y gelwyr . Gorwynt bono a wastatha ynys brydein . 25 Proest taliessin y gelwyr am y brwydreii. Ef addaw tri goleuny trwy galon ir awyr .... a tychan a wnar wadd . a chydladd ar weddwr . nyt arweit kael y lau . 27 y maer Ian weddy yn gwcddy yn y lie maer ar ddrisseii . . b y may chwedleu y teir ynys yn llewys y kanhadeu . 28 Tjrydein addiein ay damchwein .... c Ac yn y lie y gelwyr llindein wein a vydd yu y veddianu . . y may tarw yn torry y gadeir . b. Meistrolyaeth y byt bywyt bychedd bychan y dehoglir &c. d 29 Nyt naw y bwyllaw pell hynt amser &c. e b. Tri chwmpas a wneir yn lloegr . tri o ver . tri ofan a f ddiskyn .... gwysc eureit Owein damchwyneii mwynvawr a gyvyt bynydd kynnydd oleiilawr pan vo kyffro ar vro hardd vrenhinvawr. 32 (kaspelhey seixjf : Dyn ny wypo dim o da ac nys dysco . . g dyn a archo pob dim ar y welo .) 33 (Dwirain twym sych medd amdeyrydd .... h Koes lie y rew is y Uoer Res brychan*) 34 Ef a gryn llawr llanllieni .... i byddau yno dridywarnod yn travodi . mein|| 35 fGoruchel diiw golochit ym hob va . . . . h. Ar a veddylyeis . ac a ddigoneis . o dreis a da . Taliessin 43 Meir yw . n . hedyr rac perigyl .... I drwy fenestyr o wawt rester wydyr ./ 45 llyma ir awdl bellach . Meir lirddedic ganmoledic . m Meir garedic mawr gariadeii .... kerdd ny khelyr . lie y gwelyr . y Uiw goleii Xfeuan ap Rythcrch * Pages 32-33 are in a later hand. + " Bhai a alwant y gerdd yohod owdl y ddifregwawd eraill ai geilw Talaith cerdd Eraill ai geilw Owdl Cariadoc sant, ond y mas hen gopi mewn menbrwn He y g wn i, jn dangos mai Jvan Athro Mynyw ai gwnaith hi " [Jaspar Griffith] Vide Myr. Arch., vol. i. p. 76. t Ap 'Jeuan Uoyd gwr bonheddig o cnau'r glyn yn sir Abertcifi yn amser H. 5. Tad y gwr hwn a bieuodd y llyfr a elwir Y Gwyn i liydderch \i.e. MSS. 4 & 5 supra] ac y Bydd yn awr gj'da mi. Jasp. Gr. 406 PENIARTH MANUSCRIPT 53. 48 Kreir kred kynnydd . creawdr llu bedydd .... Ath valch diskynnyat . ar dy deheii tat . Gr: vab vot yn gyfranyat . oth wlad ath wledd Mred: ap id:* 54 Hirgeii glwth herwth hirosgl ywr prol glas oerdras arwdrwsgl .... karned gwed gwall •. kornawr mawr mall . hwyrgall hirgeii . Jevan ap Rydderch 60 Ti ddiiw addolwn . ti a weddiwn . ti addefwn . eiddym ddovydd .... Archwn yn gobeith . yr erchyll y lleith . nam llygreir yn veith . vyth tragwydd./ [Jen: ap Roddi) 64 Gwua rwymyn duUun dall wyt ac ynviit &c. b. (krist kiin er dy gissegredic weddi awnaethost di &c. Dwed byn deir gweith ac ar bob Gweith dweit bader ac ave maria a chredo.) 06 ( To staunche bloode : fEyrst make a crosse ther as he bleedeth wyth thys blessing . ^n nomine patrls &c.) 68 Mae arovin am ryvel .... mawl y euryawl am luryc .... Kydyll aer roet y lluric . Y giitto o bywys 70 (rei or boneddicion a rydd dwi rod achyddyor drydedd ond ni welad myredydd yryoyd yntory tyroyd rodd.^ b. Croes dyw ywch ras a dawn &c. 71 As Merlyn seid in hys prophesy that in the bely of a ly ones schalbe create a blynd worm the whych schall be borne an ape and fostyrd a Moll itc. &c. 74 Yr wythnos a ddaugosswn a. b. c. keffu bys kyvan &c. h. llythr siil yn Haw athro sydd &c. c. Jas gwyl vathias wrth vydd aed issod &c. d. Jonawr chwefrawr mawr mawrth &c. e. T Uytheren gyntaf o bob mys || 75-76 Torn oat all but tbe inner margin . 77 Ebrill tad briallu twf . . . . \ try r ddaii ar tri ar ddec h. hyd y missoedd : Vn ai" ddec rif dec att ligain &c. 78 SiM ir haul : Bob wyth ar hiigain be bai &c. b. Sikl y lleiiad : Vn deiinaw dan braw medd brawd &c. c. Modd y gael y prif : Bwrw a wnawn oed brenin nef &c. 79 prifiau y lloerau dygynnwU : Tri pymp wyth nyt llwyth yn Haw &c. b. y gael y mwnas : Mawrth mai gorffennaf mwhaii &c. c. y gael Jdus a chalenda$ : Vn dydd y mae r kalendas &c. d. y gaethii priodassau : O loer chwefror oer ar eiriaii &c. 80 y gael yr ynyd : Eif o brifiau ddaii rrif ddaii ddydd &c. 6. y gael y pask : Tri dyaii o sylyau y sydd &c. 81 y gael y grawys ayaf: Gwedi gwyl lini lanaf &c. b. y riddhau y priodasau : Hilar pask bychan y voli &c. * Eraill a ddy wedact mai lolo Goch [ Jasp. Gr.] . ASTRONOMY AND POETBY. 407 c. y push kynharaf : Wedyr trydj'dd coddes ja &c. d. y gwyliaeu savedic : Kalanmis jonawr istwyll keli &c. 82 y myviliae bellach . ^evan vawr peder ifam lawres &c. 83 Jtatoreii : lywssan Iwyd wychran ail dechraii &c. 6. Sid y krairiau : Gwyl Thomas ai dras dryt-sau &c. e. Diwarnodau y kwn : Gorffeiiaf drws haf pedwar &c. 84 diwarnodau gicardd gwaed ; Or missoedd y ddoedd ddaii ddydd / ym hob mys am waed yn dragiwydd &c. b. Ail gwawn dyn kaii awn drwy Iwnyaeth &c. a 85 Dyddiaii blwyddyn dyn a dynant &c. b b. Achossion y delyr ympridiet duw Gwener yn vwii no diwartiod arall : duw , G . y pechawdd Addaf &c. 86 Y gioenere gwinyon : y kyntaf gwener o vawrth «fce. h. (naw ygain mlynedd gya maithin dd ydywd [= ? da y dywod] tal iesin c ]c genid ymro gynin brydudd au guwydd val gwin) Anon c. (y stopi gwayd : yn gynta gwna groes &c.) Cf. MS. 53, p. 66. 88 Kleddeu a wnaei assei yn issyc .... d watkyn . . vychan o raglan ai roes .... llosgy y vorwin or llwyn llwyd .... y dyir kwlen y dawr keyloc .... Gwrdd oedd drygaredd y ddaw Davydd llwyd 91 Damyno da ym eneid e heniddio ir wy hyn oedd reid .... y naeth ef oi winyaeth oli Jolo 96 kyn gwannwyn y kywin gwainyaid f ■ Syr Eys issod gwaer saeson Gan weled fyrved y fon .... y gwr enwoc o ronwy Ai fon hyr ai gorfen hwy Dd: llwyd ap Uyn ap Gr: 99 Ambwyo vydd am bwys g mawr draw nee ymyrred rys .... Penvro y gyd pan vwro gwaith A wna yn ynya yn vn iaith Hobyn hwd 103 De ffratribus et sororibtis — a Drinhing Song '^\\esa lord owr heavenly kyng .... /j The wych schall be a potell of good ale ... . ifurst loke that the cope be full .... Be ye pryst be ye clerk ye schall be no bredryn of mjne . Explicit , 112 Hywel a wnaeth mab maeth medd { Awen gein ywein gwynedd .... Dyskeis y eang frangec Doeth ywr dysc da ieith dec Dyelleis da ythreis eithr Daet kael petheii dieithr .... a ddengys a bys heb eii ffurf y byt fyryf wybodeu .... Ar neit ym. eneit Amen Rydderch ap Jevan llwyd 120 Rywyr medd aysynhwyrei k Da moes mil y daw mys mei .... 408 PENIARTH MANUSCRIPT 53. Eys vonlieddyc a ddigyei Am gyffl^bii maeddii mei Rys up Tudyr 122 Och gymry vynych gamreith .... a a heddiw yn ddyhuddir Ar drei lieb na thei ua tbir .... Disgwil y ddym a dysgii .... Gobeithaw a ddaw y ddwyf John kent 126 ILytvelyn : Gwynedd kavas dy genedl b Gwyn die nyt echydic chw[e]dl pan las heb gel lywelyn Dewys gwr oedd dewyssoc yn Bwriat oedd a brat yddaw Amwyll drill ymyellt draw Gobraf y kawssom di'afEerth Ac yu ol ny a gawn nerth Taliessin deii vyrddin veirdd Ar degwch geirieu digeirdd Da ar ostec drwy ystjT yw yn gobeith raedd gweitli y g^vyr Pan ddel a^ kyrn buelin Or tir draw y tarvv ir drin Ay onvaes mawr yno y myn Jarll eilweyth tir llywelyn Gwaharddwr ar gwayw hirddellt Saeson gwnaet y gwaet ir gwellt Tna y syrr yn oes harri y wadd yn ymladd a ni yn oes hwn pwyllwn yn well y tyr tan y teir tynnell pan ddel yr haf hyr velin Ar gorvot yn dyvot in A Uedu hwyleu yn llydaw Ar tes ny ddwywres a ddaw Ac ir oera geir eras yr ennein twym or vn tes Mae arwyddon am roddi GoiTOt wrth y not y ni Y gyt pan gano yn gedyrn Ganwr ar gaer gylchwr gyrn yna y bydd tan y raanaw Ar ymwan driit y mon draw pan ddel dechre ryvel rydd y kiirir gwyr y keyrydd ynghaer ae gwyr anghywreint y briwyr swrn yn aber seint Gwae or ymliw gwyr amlwc Gyfnn a geif drin a drwc A chaer dinbuch oe hares A than ryddlan a ros Ryvel anwar ycidaraw Ryvedd o diwedd y daw Rac cleddeii y deheubarth Rac koler eiir y kilar arth pan ddel y mab gwyddelyc A Haw yn ddewr ar llii yn ddyc Ar gwr hen geir a honyr ELEGY TO PRINCE LLEWELYN, ETC. 409 A. ovin dervia y dyr A chroes duw a roes yu rwydd Aur a wysk ar y yskwydd Aiir ddawlwaet ar y ddeii lin wr dewr drut y daw yr driu Deheu a gyvyt oe gyvia 7 deuith gyda mab y dyn Ac yn y ryt gwn y redan y tywot gorvot a gan A gyrrii plant ac wyron Eonwen syrth or ynys hou jna y kawn randatavlid yr hen gwyn ae ran o gud Ar byt a ddaw yn llawen Or dywedd y wynedd wenn ^eti: b. hir o vyrrionnydd .130 Duw varglwydd dioverglot .... a Eva y wnath in oviid A Uwyr ddigassedd a lliid || A series of Political Prophecies. 131 Anno d'ni si.cccc. octogesimo qnario b Draco cxxm cauda veniet cnm Kubia rosa A dragun w* a rede res p* ys of gj-ete fame A bastard in wedloc boryn schall he be p^ crown to optayne he wyll chalenge by name but ij j.evcs & mor pe blew bor schall liaue degre &c. ~b. *'E]piscopics now natw* gene;'osi corona gau debit c Vt potest dice atgallw* sit semper sine ve A bysschop p« crown schall haue in gouernawce And neuer boryn to p* astate p* comyns on hym schall aske a vengance ffor he schalbe p* caws of grete debate &c. 134 Then schall p= nobyll prince George ... d A virgin tryw he schalbe p* p* holy cros he schall wyn p^ nobyl prince of Jesse God . b . h . s . to . h . 136 Wor to take f mollis " r«' a manes haiidds : Take pe syd of Tienban pe syd of popys and .syd of lettuse and y" syd of hemlockya and bete hem yn a moiter &c.\\ . MS. 54 Part i = Hen. 270. POETRY by D. ap Gwilim, loLO GocH, Ro; Kae,1Lwyd, D. Epynt, Rhys Vaedd, Howel SwKDWAL, Y Nant, &c. &c. Paper ; 5| X 4^ inches (pp. 1-178), 5i X 4i inches (pp. 179-366), and 5f X 41 inches (pp. 357-448) ; 448 pages ; in two cases. Late xvth and xvith centuries. Pages 21-112 belonged apparently to "Meistr Wilhiam Herbart Gwrser" (see footnote to p. 21) and were written probably before 1484. There are various hands : the poems of Dd: Epynt are (in this and MS. 60) all in one hand ; those of H. Cae Llwyd and H. Swrdwal are in another (see MS. 54 part ii) ; those of Ehys Vardd in a third hand, &c. This MS. like Nos. 55 and 60 belonged to " Jobannis lewis " and the peculiar " cramped hand " (pp. 1-20) is found in all these MSS. Pages 1-2, 5-6, 10, 18-20, 113-14, 128, 196, 207-8, 288-89 are blank, * This probably refers to Archbishop Morton. E 98430. H 410 I'ENIARTH MANUSCRIPT 54. 3 llyma pedwar me[ssur]ar arhygein kyntaf * * # a makym 6n hir : k k k k vttt ktkt kkkk&c. 7 f syrisiart [= Syr Risiarl] Jierbard y dder6en o ddayOryd .... g arver da y byr6yn bycha c6yn \y Jeu:']del6yn 8 yieyrcvvyn sr6ar cOent [Yr ij-yr gwyn ar war Gwoiit] . . c a Gnayth av tyi- ny chOarthaf hyrbynllys 11 y dyii a had o no hen , , . . g nyd af ine or nyadd Ho^A d^ 12 lane ynt wyryon aceid(?) ... e mi a byth yr*os dyby byr6y\ii\Hys 15 Yr yn veir | meir yin henry .... f ran oy c6yrth rrisert 16 Hardd 6iliam | arcl6yd raclan .... « anvonOch o nef | ceiryn6ech 21* Arthur vap vthr benn drag6n llyfr y kyfrOyddyd y6 h6nn. pwy bynac a vynno kerdd keised yn h6nn ac ef ai keiff yn dda : ys nyfeddaf kyn6yf bardd vric nioriddic 6. Meistr Wilhiam herbart Gwrserf A c. Tvrth hjnny Gwyn i vyd a vo da j d., 25 mynn6n vymod am aunedd y mon yn llannerch y medd k & 130 y dyn gwyn dan y ganaid Sy vn ffri6 a san ffraid 22 Ymerchi mae [? mad] Eirchiaid , . , , I dwys i GweyOyd wise ayaf Anon 24 Pyngkiav avrwydd drwyr vlwy[ddy]n .... m kyvliw gwersyllt gwyllt a gwar „ 25 kyvlvnddelw gogr kyvlawn ddellt .... tt wrth bryd llwyr vryd y lloer vry „ 27 Astudio ddwyf was didwyll .... o asw a mi ^essv amen „ 33 Ni a garwn y gwryd p ar Haw a vedd yr holl vyd .... dy vynwes a geidw venaid G E 36 Am gwal dan y gwyal da ... . q di vyr chwedl i dei vaurehwayr xiiii . Dauit ap guiliia yi Yr haul deg ar vyneges .... r ^ gynnal ymorgannwg/ .xv. „ „ 41 Val yr oeddwn yn myned .... s addewid gwir vydd oed gwenn . xvj . ,, ., 43 Kynghorvynt wann vrytaniaid .... t byw yJiw ef a bid wir .xvtj. „ „ 46 Keissiaw yn le[w] heb dewi .... u Er ay keidw anrawg hoywdal . xviij. „ „ 49 Y veinvereh hwde vanvodd .... v Ath ogyvoed ath gavas . x[v']iiij . „ ,, * There arc three different handwritings on this page and all three are later thaa the pages following. t Courser. The first and second earls of Pembroke were Masters of the Game in Trellek-Chase, &e. (1468-1491). rOETEY BY D. AP GWILTM, ETC, 411 52 54 56 59 61 63 65 68 71 73 75 78 80 83 86 88 83 91 93 93 99 104 . 109 Dyddgwaith dibech vv echtoe . A ha wraig y bwa bach Ayth vliv dros vrig wyth aylwyd Tegach oedd hoiino no neb Auryches y kay mangoed . . . Ar vo haf i auryches Clo a roed ar ddrws y ty . . yma y ddwyf a may ddwyd Y donn benugrlonn grochlais . Nam lludd at vorvvdd veurverch CcsspvTr y mai'wol bechawd . . Ath gywydd iaith ddi gyweir gwann i wnllvn vrawd gwuii wawd wiw XX . Daiiit ap gtiiliva. ■ V II J III] V . Madog Bennvras f . VI} Vll) XJ XIJ benngamv heb vn gymar Gway vi o gariad gwiw vvn loywswydd wiw lesev oedd well dysgeis dwyn Cariad essgud . yn wir ni manegir mwy Dyi3s[g]eis ryw baradvvysgeingk Ac en kayl kanv r geingk horm Kerdda Vi^as kayr ddewiswyidd Kid vvydd neb ond jvor gway wr er a gai o ora . , y mendith yny mowndir Dwynwen deigr arien degwch yr em wyryroi ym wared mevanwy lywwy liwod . mair a ro drwg mawr ir drych hydr y gwddest ail indeg Ac annerch dy hvn geunyd heddiw gwelaf ddavydd . i theked ai na thykia kerddeis o vewn kyd leissiau llnddiodd vi He ddoedd y vvn mav gariad mewn magwriayth mav vwgwth am i vagv Ef ayth heddiw yn ddi way 1 . y du leidr y del adref drud jawn y gwyddywn dy dro . ysgwd pan vo gwag is gil . xviiij . Oer gahlonn dan vronn o vraw . llywelyn nyd rrydd ym rrodd ym rrodd gwir vroiniawl vrenin Aberti'ravv gwenwlad nef oi addef yddavv , xx . ^tbel eon ith alw y ddwyf . , , . Gway ni y marw hi mor hwyr llywelyn eryr gwyr gwych .... mi biavr tav mab jor teg (i. 53) || vj . Dauit ap ffuilim k I . xnj . Madog bennvras xiiij . Dauit ap guiliva. P xvj XVf) XVllJ wissgaw .... gr. ap yr yngnad 1 Johlo^o-i H 2 412 PENIAETE MANUSCRIPT .54<. 115 II (Iragywydd i- rrydd y rrot a wennwynic y minav i dyrnot .... drwy gado dr^gyOydd Dauid Epynt 121 Oen duO oedd yn dioddef .... b Y nydd y varn i ddaf i • » « 124 Blin o vab i Ivu 6yfi . . . . c Gyrr iii allaf yn gltifaeh Gathen 6yan y gOytlii n iath* 127 Y sant a las liwrit &\ lin &c. (7 lines) d 129 Rby a Rwy draO a thra6 ymdoeth i doethan . . . . e lliaOs pan briCier^ Uiaws pan ffoer Iliads ev hymchoel yn ev hymOan Taliessin b. Saith meib Elifier SaithOyr pan brofer &c. Myrddin 130 Mab mair ai gadair gaded &c. f 131 Paticr amwyait a u^nycli grodo , g A gnno rac eneit hyt angav Gorav gorddyfnait b. Mab wllym dew ni thewai.s .... h, Bit ith wyneb doeth henaint Anon 133-81 Proverbs: A vynno duw ys dir i Acliub maes mawr a dryc varch .... A ddyko y got ymborthet o honi Bas pan wabaner bynny.|| 139 Eepetitions from page 2l ifl the same hands duO a digon beb ddu6 heb ddim mab dd: ap Gr: ap dd: hil Morgan, bil ]vor &c. 140 Annercb a charyad Gennyfl ddj Hocait (?) hz, 141 Dy dir a gred i dy r groc k da vro ych enOid vrycheinioc .... nad a nglyn eneidiav ngwlad Ho: cae llwyt 143 ILymar byd lie mae r bedydd .... / sens i bost sain sabastyan || 149 Gogofoedd ac a gaf i . . . . m gad yra bwnn gydam henaid „ „ 150 Roes duw wared ynn gwledydd .... n gyda ni moes i gadw n well „ „ 154 Y dialwr rrwng dwywlad .... o mab Torgau waywdan ydwyd Meredudd val map lludd llwyd .... nid tref yO ouid tra vych Ho: kae llwyd 157 Y groc aur droedec drydoU .... p ^essT wr hael sy ar bwnnj 163 llvnyaf ddeall awenydd .... q '] gy'' y" veudigedig Rys dyfnwal * Whether this poem ends hero is not evident. The few lines which follow arc later. ^ f The order of these pages are reversed in the MS. J This is the hist line on p. 162, but whether it is the last line of the poem there is nothing to show. /* MERDDIN'S PEOPHJiCY, ETC. 413 166 Trwyll ebrwydd y troliynt .... « am knawt yr vedrawt i vam Ho: ap dd. ap feu: ap Rrijs 168 Haeleddawc hir vo peryf nyw paro .... b rrad yCgOIad ' heb eissiav ked kerdd yOr kaanv h6nn ac velly Taliessin at kant h. ys rryveddaf kynn bOyf bavdd .... hyd angav gorav gorddnaid Arthur ar eryr ai kant* 176 [Y] ddavddyu am ddyweddi .... d Mab mair a wiiair yn nerth Davydd up jeuan dv\ 179 Picy bynnac a vynno dyscy kerdd davod dysged y llyfr h6nn yn ddyval. 6. Gl'm ap dd. Gopa \pr Topa] ap 11' Thorn ap dd. ap Gr. llevky n6ytt. c. hardd pob newydd diddestl pob hen &c. &c. 181 Yn gwynnvyd i gyd vv gael y ddevddyn .... e Mae plas yr vrddas ai rym Yn tyfv tai ^evan ap gwilyra .... iessu yn maeth as hOn ai myn || 185 amkan kaOad kad a 6na kyOeddva / mig a dy£ ar Giall mi ai defnyddya &c. Rrys vardd h. kad teithi Oeithiav a6eithiant yn ddrOc o g gynnav mwc ynglan teivi &c. &c. ,, ,, 186 Dasgvbo aOnai- kymro y vro Ac. ,, ,, h b. TLyTna y bryff^ydolyaeth verr a icnaifh Merddin gerbronn Arthvr : Arthur. a ovynnaOdd i verddin pa saOl brenin aOledyciia ynys y kedyrn gOedy mi om g6aed i lieb ef chGech heb yntav pwy gOedy hynny Sais &c ends: a £Ean vo oedran yr arglGydd | av ddec a davgain a fEedwar kant a mil ynna i bydd aedd%'et hoU ddyro- gainaV ynns [sic] brydain a neillredec. Myrddin ai kant [sic] 190 . klyOitior gwynt kly6ittior gGagecId Taliessin i klyOittior meibion am i bonedd .... ai kant klitior \_sic] mab diiw ai dad yn rroddi od ddj ll6yt 193 A hwyddedic beney a bychan ssynbwyrev &c. k b. llyma vreiddwyd gronw ddu Y Gwr dyvyad gradivael / ' • Eglwysig bonheddic liael Syr lewys .... Mab hyOel o lyOel vo Gelai dduv^ val i ddoedd 197 O gwnaeth cbwyrn gedyrn gawadav m dduavv o ddwywent iiyd gleddav .... o bennbrwc vo due bannbri .... Edward arglwydd herbard hen .... Yn lleG yn Gythwell yn lie a Gnaethon Ho: cae JLivyd 202 Gwr wyf nit traid gGrafyn n a gar yn vwy noc yr yn . . . . gydoes a hi gidi saint Ho: ap dd. ap jeu: ap Rrys 2QQ' Armcs :% Disgogan awen dygobryssyn .... o gGnahGynt gorvoledd gGedy gGehyn * See Myvijrian, vol. i. p. 176 = 130. t Uflder this signature is written in a contemporary hand . Dd. ap ywain ap mredydd eva lloyd. J The text after the fourth line differs from that in the Myvyrian, vol. i, p. 71 = 61. 414 PENCARTH MANUSCEIPT 54-. a chymod kymry a g6yr dvlyn gOyddyl ][e6erddon a gOyr mou a ffrydyn .... pell bwynt kychmyn yOrthevyrn gOynedd ef a yrraOd allmyn y alltvdvdd .... llaith anobaith n-ydrygyrehysant .... oes oessav ev trethsv nis esgorrant yuglioet y mars ym ryn kannwyll yn dy6yll augei'dd go geiinyn kynan yn rragOan ymbob eisgyn .... iii 6y6 ni 6ellic ni fflyc ni chrydd Taliessin The Prophecies of Rhys Vard 228 Ef a ddaw pererin per y arwyddyon ... a brOyer ar vaes glas kas gaun Saesson Rrys vardd 230 llyma vyd rryvedd rrvfain sx benn .... b llyma lafnevy deav yn dihedd llyma ryfeddywain b. Naw kwys anwahardd a erddir y leni .... c yr Oythvet yn llet no Uv henrri ar nawvet a roddet y radd gyfodi 232 kyfyd ffaii- rrOng pedair ffynnonn .... d arvav yn rrydv detv rrydldyav 233 Yr assen 16yd0enn hen i gen ai griidd &c. e 234 ILyma y dydd rryvedda f gwyut a glaw beth a dda6 wedyr gaya &c. b. Mi a yssodaf rad y me&n y donn .... g Mi a ysodaf gyfoeth me6n ymrysson 235 Pan ddel y diafarchlv o varcblenn aber hodni .... h da6an yr gaer lie bv verddin ai ch6aer yn ymch6err6i . . . dala Nai vab chOaer y vchelvaer llvndain 237 Pan glyOo dyfuaint y keraint yn karii kyfodi ....«' a lU'ndain yn llefain am gelaiu wenn ai ffen ar Ian g6yli b. brenin mvd or krvd g6ae ai kred &o. k 238 Gnawd egiu a g6in yn ol gOynt I gnaOt yngOent vynycb hOertliin .... guaGd y yOain dorri ffin .... gnaOt rrin gan gadarn guaOt barn o ben tri dyn . . . gnaOt digofain riGng dav \vr 240 Meistrolaetb y byd byOyd bycban buchedd y dehonglir &c. m 241 Nevd brainaOl hvdaOl hadev n gOyllOyr ym haris sand6is heb vn dyn 242 Ar6ydd tir tywarchen pressen ym rodir enwir aflawen ... o blodevyn ar ddyg6ydd ar6ydd yn rryd ychen kocb6yn yd r llavad kad j'mlaen dalen 244 mi a, archa yr ych gorvcbel p gyrcbv kil y rryd a chad6'r byd ni anel iSc b, Ef a ddaw gwylan a bran a brenin y ar dvd6y ... q yny llaO ef a ddaw byd o neOydd 245 Pair y sydd parod yOres y bob gormes &c. «' 246 Mi a ddanvonnaf havl a thes ar | Naid .... s ac or eir6 lleOych yr ych a v0r6 krychnaid b. Ef a gair o ddy vry bob addeOid yn y vraint &c. t PROPHECIES BY RHYS VARDD, ETC. 415 247 Porthor y gilddor heb e gorri o ynghvdd Nid oes vvdd i henrri .... na ffarch gan wr mavch yn y vyw b. Mi a anvonnaf vaeu a tliri nior yudaw &c. b 248 Dwy vran y sydd ynghedernid llocgr <&c. c 249 Efo vydd dadlav y rrwng y dail &c. d 250 Ef a lvny6yd y vrevddOyd a gOreiddyu i ddi &c. e b. Mi a 6elaf vlaen rret llu y veddyges .... / mi a Oelaf With ym hob dyffrynn 252 byd a Oelir liir hydref a goedran .... g a cbrefydd a vydd yn iOedd y rryfelav 253 Ef a vydd gOedy hynn dervynn a dirva6r ymdara6 ... h dwy adaia gyda saitli gorddaffaith a ddifiydd d6ylan hodni 255 byd a welir klyd goliid vnic mandda &c. i 256 ef tri golevni dr6y galon &c. ' k heb ddu6 heb ddim du6 a digon I Mae Gras ac yrddas i GerddOr &c. m 257* Marwnad Robert o " vro veisgynn . . y inorgannwc" Mi a gevais dras [?] a drwc .... n Ni cheisiwn Nef uai thvevi be gwypwn nas kai hwnu hi Ho: Surdwal 2602Marionad " Siun ap Rosser guilder gwent " Mawr yw eissav am resswm .... o y pair iessv vab rrossier Ho: S 263 Mar: " siankyn wynn . . . Twrbil " Ni charaf vis na chaer vain .... p Aet ar gwr i drugaredd Ho: Siirdeval 266 Mar; " gruffydd vab Jevami wyr veiiric" o gaer llion krevlawn o wr iawn a rann .... q bo i ruffudd y brifFordd J dir nef .... Ar enait hwnn ir vn ty Ho: Surdeval 269 Mar: Wm; iarll Penvro ; Ni bo i berchen bwa ;■ Eakw n svvydd ioili viios dda .... Bwriat a gwaith a brat gwjr banbri ydoedd benn bratwyr .... lolhardiait traeturiait hen yut erioet ant ir wden .... Ar rrif a vv varw hevyt ir nef gyt ac ef i gyt Ho: Sirdival 273 ai brOd ai rrost bordav rrydd s brae g6enyn a brie g6in0ydd .... kaner a cIiadGer vychOedel kadO gynnoc yn kyd genedl gardd vrychan g6reiddva6r achav .... Ho: ap dd: ym yO honno ym henaint ap Jeu: ap Rrys\ * This page is rubbed aud the readings are uncertain in part. t Under this signature is written in the tame hand Di: Llwyd J hynd 6 6 416 PENIA.RTH MANUSCRIPT 54. 277 pedOar kynn6r ar vrys a dJaO jr ynys .... or a hynny a ddiffeithia rr6ng wysc a hodni Rrys vardd 279 Ef a dda6 haf hir velyn ac angav deissyfet .... b efo biav y ddarogan yu dragy6ydd „ „ 280 bvm ivangk di vra6 llaOeu c- wyf bellach hayach yn hen .... vyngOallt a vv ddv ry6 ddydd inae n 6yn iaOa val G6yn g6a6n gOeyudd maer Grvdd yn Grjch ddi6ycli 6edd Ef a dyn6yd y dannedd Maer kefn trefn travael yn Gam ac ni alia gel y troet i bob hen i try yn drOm wedy dirymy .... Ef a hOpir y GOirion dros y ffordd ar draOs i ffon . . . Mar6 yn iangk 6iOdrang 6tdd Myn duO o^dd orev diOedd .... Ma6r i gOnan a glan i glod a bychan i Tydd i bechod Ho: ap rrisiarP 284 Duw a mair a myhangel a holl Saint nef ae holl santesev am nertho ac am l(at6o heddiO a ffynydd a ffyth hyd yn oes oesoedd ameu poed Gwir ynghardod b. J prelad gwastad ar Gwin d preladaidd pyr i ladin .... syr ]on dirion deirent yn avro g6yr yn oror g6ent ] theiroes i h6n ni thorir* 287 llyma ganv y porth bychan pedestric a wnaf yr porth pan ddevaf .... e a henO dy hendat kynn oi vedyddyad persson yn iaith foUo-wed by 2 binnk pages Awm 290 prydy aOnaf mOyaf m&(A .... / Mae ny nef vn mann i ni Yma er ail y mro wyli .... am ernest llyma arno lewys y cjlynn 293 Dyw aranno dr6y einoes g: dev ddauidd mathev ym oes .... wyron tywyssogyon y sydd llawdden 297 llyma vychedd | mewn plas yr oedd | . . . . Anna dec &c. 298 annerch a charyad genyfi dd. .ap morgan ap dd. ap ]euan ap dd. to caer. Seep. 180 where the same dd: addresses apparently dd : ap 11 : ap Erys Uwyd b. A list of names containing among others : ^euan ap gr. theo / dd ap gr, g03 . / % ho: Jin grothor / Brydydd glyn dulais / hOllyn grothor/ Lang llewys / Rychert ap Eeys / Keys g03 y vraed [sic']/ dd. Mar- clianvk / llycv g05 verch Hn ap howell &c. &c. 299 3Iar: Gwilym Vychan .- Am dialedd ryveddaf h Ar bobl gynt or bibl a gaf kyntaf am vwyta r aval yr aeth y byt wrth y bal .... vyth ni wyl dy vath yn wr Ho: Swderal * This poem is apparently complete, as it is follo'wed by a blauk space. The two leaves foUovriDg'have been cut out. POETRY BY HOWEL SWRDWAL, ETC. 417 303 Y byt oil i gyt lie gwnn .... a Ac i raclan gaerawclys Y del swydd yr arglwydd rys .... Gwell arglwydd kymro ym bro om bryt , . No sais ym kyvarch saesnec lievyt .... Ar neb nis karo ni bo ny byt Ho: Siirdeval 307 Ynghemais y mae gleisiat .... liywel .... b Ai glot val yr ot ar wynt wyr roppert hyt ar eppynt .... ^ nanhyf'er 1 ttiren Yr a bardd yn llwrw i benn .... ^ gael oesoedd y gleisiait „ „ 310 Am wilym [vychan] doeth ym Gylaw .... . e Ni ddichawn me6n heddychav na bo doeth y neb a dav Os pOyll kaun6yll rac kynnen gorav kannOyll yG pwyll penn Darllain manu bychan' yn ber dull bywel dyall llawer .... dwyn oed hir a daOn ytad Hywel hae JLwyd 315 Kerdda was kar ddewisswyrdd .... d rragor rac ^vor a gaf Dauith ap Gicilim Dd: ho: cae ll6yd* 318 Bvarth Beirdd .• Edympeilli edymhGyllat e y veirdd brython prydest ofer ymryors.sev ymryorsedd .... Ey brynom ni an Hoc ath dy di vab mair See MS. 2 supra 321 Eryr y saGdGyr ar sidan ar aur f wyr i roser vychaii .... sion .... kryfter i vanner a vynnai Sefyll ar draGs afon ,venai .... Yr wybr ar aGyr ar beryon Daiiid Epynt 326 Dyenjvi ddwyf dyannerch dy ofyn ... g o dalra arvaeth yd ail morvydd Dyfnwal 330 Y dduw diolchaf y ddewi a mair h a mwrog am henrri Ai parai tegai a chlydai gyd a chlydwen Anon. 333 Y sant a las hwnt ai lin i Ar warr brynn wyr ir brenin .... kynnoc a vo n y kaniiawl Ai arf o daw rvof a diawl Epynt 337 Blank. Pages 388-51 are written upside down in tlie US., thus reversing their order. 351 Edwart ap edwart gwart gwyr .... k gayr selem byd bethlem veith Johlo goi 346 Y dann ewyn ewynnlann wenlas .... I Nawdd duw a mair vn dydd mwy Gr: gryg 342 gwr y sar y groes irwayd .... m y gwenwyn oil a gwna n jach Rys hrydydd o dir jarll * This name is written intbe samc! hand as the rest of page 31V and under the name cf D. ap Gwilim. 418 FENIARTH MANUSCRIPT 54.. 352 N[i]clas o vrddas ai ach a Tsnelh wynn oes enw lanach .... ^essv kadw gawr is koet gwent h, Surdeval 356 . . . . ap dd llwyd o vlaenev gwent b b. Proverbs : hardd pob newydd diddestl pob hen ; iieyadd pob diddos .... daOn derwydd yn y olwc ; nid bonedd heb dad . . . nid ymgel6ch heb vodryb .... nid har6ch heb Glefyddev . . nid kyn- hesrOydd heb Grys / nid klOdOr heb pais . . . nid Toethiueb heb len. The pageswhichfollow, except 393-5 ; 420-1 ; 424-31, are written in " Bardic " characters ■which are widely different from Koman characters. This specimen ia unique as far as Welsh MSS. have been examined for this Commission. Some of the contents make it clear why the poet sought the shelter of a little known Eciipt. 359 II y hescyrn cyrinon .... c a fob costoc j'sceler yn cawl ys calwyn y nant ay cant yr cwn 365 Sian[c]yn wyf ab llwelyn .... d roet cwilim y cist er mwyn iesv crist siacncyn* [sic] bier cist .... ar cist yt bochan mwr vw y boche y nant 370 Y rwy cyleii-iach anllat heb ddim or tillat e a yn fawr fy siarat fel ry ar sierwm .... rys ab llywelyn ab cwilim .... bit y rys heddv bm [sic'] cant eisyddyn ,, 375 llys nedd cyfan[e]dd cof enyt .... f J cweler yn calvv yr oUyt .... a canwyf wrdd y canon „ 376 wrdd y canon lion y llanwaf o aw en &c. „ g 377 tomas twr tomas ddieiddil A fab y siancyn twrberfil berchen Ilyfyr sifll .... y elhvcn* meirch y rytec „ 382 Rys ab sion ab rys | fab siacnyn* ab rys .... i cwan fydd morcanwc j hyt yn llautvtwc a chylch llancatwc | hyt ar tir y coetv .... a chaatell nedd yn falchach | ac aber afan fach . . . ac ar y Haw ase | cwnact ol y fysedd „ 387 neitir vrddic | vw neitir foriddic .... k [a]ch y maester watcin | . . . . yn ydd a tan nant 393 Nos diiy yw ynys dawy / John^ hael awnai r nos yn hwy .... Gwlad wyr hi a wy[r] hiraeth .... Nit vnaf wedy eiuioes yw enaid rann ond a roes O bydd nef i gyvefin ni bydd duw heb ddiod win Nit ai r vn enaid ar wall a bod aiir mewn byd arall val i gwnai a gwestaion gwnaed y saint ac enaid jfohn. Anon » This scribe ■n-riteB cti for nc fairly regularly. Read ellwnc, siancyn, &c. POETRV IN BARDIC CHARACTERS, 419 396 ef a roes yr abat | ym wn o scarlat a ac am twrvvsyodd o ddillat | . . . . yr abat -wiliam . . . tv a llys y twrbil | ar cefen y tv crecwil . . . • ircli y bytwar cwerdd | a my cael ercit Nant 4 erest yw yt ail melvvas j can y maester tomas .... 6 bercben cylaif cwnyas | ta vvv cenyf „ 412 en * ym * * y forwyn llwn [?].... c ar cwrner cenlas | Uv r maester tomas .... cwrner boll forcanwc | vw. cwrnei' llantvdwc .... a cbwrnei- cwenllywc | byt yn caer llion .... ar cwrnernt caet j myn tvw a obeli „ 418 vvvch no morsatwis ] wyr ys ab y y siaucyn , . . . d y benbyres aryan | a rif bob y seren „ 420-1 yr vn ai glaim ar wynedd .... e 424-5 vn dewis wyd myn duw eion / ac o enwav dec ynys vcb rann yw acluiv rys siancyn oedd yu govyn gwia .... ynglyn nedd mae wynedd win .... ac ni wnel duw ith elyn .... arnad gael diwrnod gwyn y gultyn kyrioc 425 Rys wyr i rys wewyr onn a ffawydd .... g Kys ap sion . . . Hew rys ap siunkyn .... sy onwaew prafE ion ap Eys bedyn sioch 428 y gwr a gynail gwerin .... h Davydd Uawer dioval .... yr grym anillodd ar groes y guttyn hyrioc 422-3 byle y ceir tor vn essyllt ] o cyref cwyddel cwyllt ... i cy cocbet ar siron | y cnlch [i.e. ynghylcb] y seren 431 be tynsiooh teir ocb .... \Dauyd Nant a. k. k wrdd y tair atain bi aedd y hetec* ^John ap Rees ay hant 432 * * bwidd ytiw byrytydd ] heb ddillat nwydd ... / syr tafydd fychan .... ail y toctor leison .... yn ystrat fellete | y cynyxo mvwn elltydd . Nant 436 byle cirbitoloch | cwr yr aneir coch .... m tyros y tarw cwallt rvdd | a wna tir yn cyllre „ 440 mi af at y cwrnerj | am arclwydd amuer .... n cy amlet ar cwlidd | yrswrer tillat fidd Sf * w i cwny blv * * „ 444 efecir cwelet | y fantell am farcret .... o a liiw cwaet caran ( ar y fantell ere „ 448-46 §mae cwin mvwn bibc | o fvwn yr selere ... p bwnw vw n Uywydd [ a cenewcli yn llawen „ 448 ^euan vyclian ap Jeuan vwya [ gwell yw genvyf gary q gwilliud I goris deil no gwr o stad in margin * In Bardic characters. f In Roman characters. J Cf. p. 412. § At least one folio is torn off here and the remainder of the poem is written upside down to the rest of the MS. 420 PENIARTH MANUSCRIPT 54. MS. 54 Pi^ft ii = Hengwrt 368*^ Poetry by Howel Cae ILwtd &c. Paper; 5| X 4 inches ; 32 pages; in a case with MS. 54, Part i, to which it seenis to belong. The Cywyddeu of H. Cae Llwyd and of the two Swrdwals are in the same hand as in MS. 54"part i. 1 « « :» « II brycheinaOc .... a Meibi6n addOynyon a dda6 yh He |euan yn llyOyaO Tyvaeloc rraid dy voli .... ' par 1 enaid ir pryn6r Jeuan S6rd6ol 4 Och ddu6 nad atebwch ddim b 'er "j'ch galw ble r ywch gwilim .... ap llywelyn .lynn lawn vwrdd ap hoOel gyrch otyel gwrdd .... noe i bv n rrannv r henwr Ho cae TLwyd 7 Yu gwynvyd i gyd vv gael y ddevddyn .... c Mae lie wilym a llywelyn Y Haw ^yvan a holl ovj'n .... Er i honn gael ar hOnn i gwynn Howel cae TLwyd 11 Jmpyn llywelyn 11 v a welan gar d o gorfE gOilj'm vychan .... dde6is etto y deOis yttOyd ^euan IlyOel Kae TLwyd 16 Byrr y6 r oed b6r6 ir ydOyf .... e AGn i dai ]euan ai dir .... Ond du6 nef ac j'ntav n ]ach Ilyiel cae TL6yt 19 Yr eginyn ar gynnydd f o einion Sais ynn yssydd .... ieuan yn vab ]aOn yn vv . . . . y lliO gwelOyf lle6 gOilym Yn He i dad yn llwyd ym ■ Howel Kae TLwyd 23 Yr ^inpyu hyn brenhinaidd .... g ]f mae Hv n dyblygv ith bias i mae teml yma tomas . . . liergest .... h6yr i bo gOac He u magOyd .1 hir i bo yn rroi bwyd Mo: Kae TLwyd 26 Mae HaOer rrom a lly6es .... h barhav edn aber hodni Ho: cae llwyt 28 Pedigrees : Meuric ap dd: g05 J veibion yntav oeddynt Rikart j Gr: | Tomas | ^euau j dd ] merchet &c. 29 Map ^euan ap Meuric oedd dd: coedwr &c. 30 Mab Ho: ap briavael oed jfor: ap Ho: &c. h. (A recipe "ffor the megrym" in later hand.) 31 TLyma ach gwynnvardd brycheinioc . heilyn ;ardd ap Maren vardd ap avael ap y drud &c. 32 Meibyon y briavael o verch -jvor ortrOch Ho: j Gr; | ^vor | M. . . I Y meibion o arglwyddes llan vriavael yn fforest y ddeiia | Meuric &c. &c. POETllY BY VARIOUS AUTHORS. 421 MS. 55 = Hen. 271. Poetry by Dd: Ei'ynt, Ho: Kae ILwtd, Ehts Bbychan <%c. Paper ; 5| x 4 inches ; 232 pages ; late xvth century ; in a case. This MS. is in various hands, and pages 2, 23-40, 47, 55-59, 61-64, 69-72, 77-87, 97-106, 141-55, 160-67, 179-88, 199-201, 229-32 are in a peculiarly cramped hand which is difficult to read on account of its faulty orthography, its separation of syllables that form words, and the joining of syllables which belong to different words. The poems of Dd. Epynt are all in the same hand in this MS. and in MS. 54. The poems of H. Kae Llwyd are also in one hand. Pages 60, 76, ^29-30,144,168,178,201 are blank. "Liber Johannis lewes " (p. 1), "hwiliam konwy " and " Madoo ab owen.meidd '' (p. 130). 2 A fragment, signed apparently " [J]olo] " 3 ||dra6 yn blinOyd roi i blaid .... a yO yn vis haf nef i ^ohn Rys hnjch^a^n 6 Kyfoethoc vavchoc o vrychan a gawn h i gynnal yn riaglan | Syr water &c Yn iarll kaf weittuon evrllew kyfoethoc Kae ILwyd 9 J Ywain glynn dyfrdwy Byd dvclrist bywyd hydrravl .... c Y mysc Jeirll i ymwaisc ef . Gruff ydd llwyd 13 Aeth gwys i benn rrys lie rrocisan .... d vn a geissio yno gwyssaf . kae llwyd 17 Mut yw r byt ymhedwar bann .... e Os marw huw oes mwy or haf Ni chan edn ucheneidiaf Ni adai ddyn "welly ddydd bywel varw i leferydd .... Adar oedd a derw yddvn kolli dav kae llwyt yw yn hywel davi ail davydd Os marw vv eissiav mawr vydd .... Try n arcs y varn(?) orav Dauid Epynt J meistr 6iliam, ssiambrlen — 21 Am deyrn i mae deall .... f klyOet y vab gael klod vOy . Rys brychan 24 Her ys the proficy of brednlon \^=^ Bridlingtoii] Awaete a wette svmmyre wyth a weyndy barvaste &c. g 25 Myn yw oil mor mantellwn .... h son yteiroes an eld rrydd risiert ttomas dy 29 Y dy hydyr or deheydir .... i koUeisd yr oyst kyllestr 6yd . y gyto ab siankyn y glyn 33 Anhapyss ym am nebasson .... k arh6ndel yr heindalyad hy6el kay ll6yd 35 y dial6r mab vorgan .... I dab6rdr ev 11 kar ■ tra vo • ho6el kay llyd 37 Y dydd y by gwedy gwin .... m Tri y gydoybi gad iesii meyryg dd: ap hoel goch 40 pan ytoyddwn | gwedy dyvod &c. dd'' ab gio n 41 II ^oRn ap rrosser gler a gly6 i ddaed .... o ssy oen piir ^essii John ap roesser tomas terllys 47 kyffesaf laa Ivn avles val y kafEOyv &c. Anon, p 48 E ddaw dydd y ddeiyr a doeth .... q trioed y garw tryhacarn Risserd ap Rys 422- PENIARTH MANUSCRIPT 55. 50 llynia wecldi o vair aehvir Salue Regina S^c. : — ^Hanpych gwell veir vrenhines y drvgaredd yn bywyd an gobeith an digi'it'wch ■ &c. &c. pro anhnB, Rissierd ap Rys. 51 llyma y na6 geir hyngor : — kyntaf y6 dyro ym tlcdyon i vn geinioc yn dy vy6yd a hynny a reingk vymodd yn v6y no fFei rroddy ymynyddoedd yn aur ac yn aryann Oedy beyd var6 &c. &c. 55 yr biein ar y heyrdr .... a dy loneid yly6enydd Rys dyfn6al 68 Oys vn droslhen dra**y .... h bOissyssd dyn eg sst6ei Anon. 69 (My nis wn nabisswn dn esy ond drwg &c. "thomas meney') c 61 Y ferch o nef frycbanOayd , . , , ■ d kyda dyO cadO y deonn hy6el rreinalU 65 y maisiant maOr i i-esso .... e Os mab rrys om hap ai rrydd Daidd Epynt 69 J wallder havart : Ry vynvch lie rliov vu vnt .... f On t aros \n ovterOen ;are devl6vn 72 A fragment : gOen dios mi atb gerais &c. Anon, g 73 llwyn ai viic yn llanw y vronn .... h llywelyn dychryn dy iaith .... dy air sy bell dros y byt Rys degannwy 77 J mesdr risiart herbart May vn a dal mOy no dey . . , , i bor fEiiO am war ber fFro mon Jeyan rrayadr 80 vn posst prif Oeddi rchiarch berffeith | tr6y h deilyngdaOd y nos gyntaf | y gan eryll &e left unfinished 82 by ry 61ad a b;irei 61edd .... I yn troi aur yn tri eryr brechfa 84 T bar gOiney brig 6nyas .... m Ay chOys a el y ch6]oii Robin ddy 87 Fragments. 88 Ryw uiklas liir yn kloi sydd .... n Euill gair ar ^aOn lloegr wenn Dauidd Epynt 92 y marcboc o ry6iogaetli .... o • Syr Tomas erioet damav .... yi- ail penn i loi belp wyt David Epynt 97 ][m]pvn dey siankvn dros Oyr morgan6g .... p ssou y kaGn henOog siankyn bynod Ryss brychan 100 .(4 fragment : ybrny gwrawl brie eyraid &c. q 101 Torch hon** tr6y y6ch 6inssor r wrth Or m6yn or merthyr mor y ssion a nest syn y nef 104 yr vn Hi an vn llvvog .... Ag eilweith ym6ac el yd 106 . . . . y gOyn pibydd .... y kanyad ne6ydd Ar y krras gyOeir unfinished 10? Yr vrddol o hudolyaetb .... i yrrv hwn ar y heneint Rys dyfnallt 111 Armes a wnaeth talies.sin .... Duw a rrobert ar hebawc walliyn vjihan Risiert brys brydydd Syrffylib emlvn FOETRY BY VARIOUS AUTHORS. 42^- 114- Mawr yw n ofn am wr nevol .... a Doet i hwnn dy dnw hono H Kae llicyt 117 O dduw pwy nglann gwy a gai aiabcdJ b Maestr lobart o hwittnei .... ^ lenwi gwin ar lanu gwy leivys y glynn 122 ■ Maestr rossier hyt ymerwyn .... c yr hydd yw iat yr rawc Jeuan ap y Gulto 125 l|Duw ir mab o dir y medd d Dyro gvras drugaredd* Ho. Surdeval b, Marvmad Dauydd ap Morgan Achwrddeis wyleis pwy sydd heb wylo .... e pa wan pa varn pa davarn nit wyl (1. 74)|| 181 ffryssdyo ir Oyf dr6y r fEoresst rydd .... / na vii r vn nef ir enaid Rijs brychan 134 Ami wylaw am lywelyn [ab Jeuau] .... g yn vyw rrawc a nef ir rrain Ho: Kae JLwyd 136 E vv r tad in gwlad yn glo ac allwedd .... h n tref ai arfav bid ef ar vab i dad „ „ 140 Reit yw gadel rOyt goydyp &c. i b. ssisli y6r verch anerchaf &c. (also p. 172) A 141 brycbeiniog bro wych an6yl .... I A chynydd ar vrycheinioc ssion y kent 1^ pa Or ormodd or parment .... m wrth wyn gOent yn erth yngyr lerorth vynglioyd 148 Pwy bynac a vyno meddyginiayth rog y g0ay6 micran keisied gribe y ssanffred ar Germod &c. 149 Y dylyedoc diledacli n O hil ac Oreidd hy6el grach .... hyn vy cli nod yn dy dir hyCel dafi 151 Y g6r o veint goreyvodd , . . '. o tomas ych teyrnas ych tal OS enkyd o ry6 sianliin amhada6c 6ych may had gOin , A beir y goyd dd6yn brig aur (l. 38) i| 153 graddbarOn oya g6reidd byraeh .... p kayl yt6yoys klotayar Rys bryan Dan gywydd i sion ap roesser o lanvrynach 154 Oys aur s6np [= swmp] vecis or ser .... q teir oes hydd L6nt dyro sio[n] yfjein ieithon 156 yscwier gwisc aerwy gwyn .... r Ath. tlian iat ath ne6idiai Epynt 160 ampych gOell vrenhines y drycaredd &c. s 161-62 A fragment on lucky and unlucky days. 163 klyweis doe ym klysdeey .... t na heer mwy yn hir mon , Jolo goch 165 vnO gadarn yn geidOad .... u mastyr Giiiam meistyr ar alyOss .... pen yr holl vyd pen airll (sic) vych Robin dd\ii] * The last two lines — the rest ot the poem is wanting. 424 PENIARTH MANUSCRIPT 55. 167 pOy bynac a vyno meddyginiayth rag6ay6 iddOng keisio kath a thori y fl'en ay tlirayd ay hoU didrOddi | a thrOy holl fcervedd ay dodi 6rtlio ac ef a fydd iach . 169 By P^aw i vn dyn a.baner or blaen a heb law Joii ap Rosei* .... ] vyny aatur voi Enw yntav Wiliam Egwad 173 Pand sir liuw yw n dilw an dewin .... b ■fessu rrwydd yna yw sir hiiw ddownvs Rys dygannwy 176 Wiliam herbart o rac Ian yr awdvr bael ar dir hwnt .... c Brav iawn yn vyth brenhinn vo „ „ 179 ssiir tomas g^7anas yn g6yr d Vychan, taryau antyr6yr .... Am y neidir y may n edrych hyCel dafi 182 An ami y chGarp barp bar6ii .... C EydOch uac ymynwch tnOy Ony rydeOch gynt ar ad6y 9'''yffyV '^^ lloyn I6yd 185 gwnayd 6r or twr ar teir #ith .... f ssion sy ben sseitli siens byd Rys bycJian 188 Y gwr dyfyad gradifayl &c. (a fragment) g b. lias Hew ffraO vn braw brat Addas orchwyl .... h penn llywelyn dec dygyn o vraw _ ir byt: bot pawl haearn drwyddaw .... Gwennwlat uef poet addef iddaw Ihjwarch offeiriat 196 Mae dyn a wise am dani .... i O cheyff bvn i llvn ai Uiw Uowdden 199 An old Vocabulary ! henw dyw yw baref henw yw perging | pergin yw arglwydd | gwanar yw arglwydd | gwanas yw arglwyddes | ffymer y w ,simue, | .Uvmeirch yw oesstrys | porffor yw ffelved I ginayrw yw pwrffll | Ilogawd yw neyadd | myng6og yw gryg I Uerw yw arafeiddrwydd | menestr yw tastywr gwin | Awl yw gweddi | Alwer, yw baner ) eteth yw llwynogess | llewyn yw llwynoc I ber yw barkyd | abarv ew bydredd | preidd yw gyr o warthec | elwchywymbil | anawyw kerddor ] osbywdeith[r] | osbyd [y]w dieithreid | tydwedd yw dayar | gwiba yw llamystan | bitolwss yw tarw j tesgyll yw tywyll | ffaclawr yw ryfelwr | ifosawdr yw dyrno[t] kleddyf ney isarn | ffrab y[w] brath ffou ney sayth | ffrowyll yw vsgwrs | fFacwl yw gwynt | ffelaic yw arglwydd | garthan yw Kyfel | keimiad yw gwgwas dewr ( ysswein yw ysgwier | makwy yw marchoc | baran yw nerth | maranedd yto gwyr llys | hyed yw fcytheyeid | gorbewc yw balchder | dylanw yw toney mor ney ddyf wr | ays yw taryan | asgrwydr yw Layl oddyar daryan | granay vw ymraney llygeid | peryfel yw newyn | pellenigion yw dieithreid allwladydd | penffestyu y w saled || pedeir gradd llys arglwydd ysydd — kyntedd ac radd a meink a lleithig — kyntedd yr . . . iymyn, y radd yr y scwiereid, y feink yr lAagwyeid'(marchogyon), lleithig yr teyrnedd|| kallawr yw yvydden | midlan y w kayth ymladd ballistys | llygyrn yw goleykwr[=kwyr] | duryuey ywp[e]lleney } yrdangywofn j ellyllen yw gafar | diaren-yw ffol \ bloddyo yw ycheneidio | brythwch yw yeheneidio | allwest yw porfa | arraes yw darocan ] merwerydd yw ssiarad 1 WELSH GRAMMARS, ETC. 425 202 Ymwannwyr a dyri- dan dariann a lewys ai luoedd ymhob mann .... Yno i bo honno heb wahaniat Ejiynt .207 Am y fpydd yn dydd o lynn diol hwnt .... b liopkyn dec pwy ai kai n dol .... Nev ddwyn iddewonn ar fFonn if ffydd Dauid Epyiit 212 Marwnad Morgan {? o Verthyr) ai wraig Trablyddus i try blwyddyn .... c hyii vo r egiu o vorgant Epynt 21G Rissiart hir ar assiir tec* .... d vyth onit af ith wn di „ "220 Mar: TV. herbart : Mae ofn at rym vynet draw ... e Barbtiv hedn aber hodni David Epynt 224 Gardd a dyf o gerdd davawt / Genyf i wyr i gwnaf wawt .... Pedwai- hap kwympet i rraia Tew 229 Mi af yr haf y ben rrys g Her an bob-Uu or ynya &c. — the e7id on p. 232 is scarcely legible. MS. 56 = Hen. MS. 259. Three fragments of Welsh (rRAsniAE, ■a. Treatise on Milling, Drawin<3s of Tools, Poetry, and a Poetical Dialogue, Paper; 6 x4J inches; 180 pages ; in a case. There are at least four distinct hands: a, pages 1-29, 42-47, ? 55-60; b, pp. 31-41 ; c, pp. 61-128 ; and d, pp. 129-80. There are other hands besides. .a and 6 seem to belong to about 1500 ; c to 1543 ; and d to about 1600. Pages 54 and 90 are blank except for the inscription " Damyd ap thomas smyth of meiifod " on the latter. 1 A fragment of a Welsh Grammar f treating of kysylldiad (p. 2), dipdon (p. 5), ymadrawd] perfFaith (p. 9), Beryf (p. 14), rakhenw (p. 17), ymadroddien (p. 20), mydyr nev brydiad (21), Teir ifigur ymadrawdd (p. 22). 25 Hwyl gymen yw margen mawl .... h y mae dyn vwyn i iiwyneb .... lliw manwawn gar Haw mynydd . . , . krefft gadarn ohaern hir . Anon 28 Pedair hanip arvgain y sydd ardeniodd dyfnwal moel mvd yu yvort gron i pwy bynag a vyno goruhaviayth .... darllain kymrayg .... ends : a churerio telyn. 30 surte for dd ap ryse robart ap houel ap tomas richard ap I'yse &c XX vi surte for William ap ryse dd g05 &c. 31 A Welsh Grammar^ : dwy ran ymadrodd ysydd henw a berf lienw yw pob peth ar a aller i weled nev i glwcd nev i deimlo nev a ddoto henw ar beth &c. &c. It ends in the middle of a phrase with examples of adverbs. 42 Tair kalflng y sy o gerdd davawt nyt amgen klerwriayth tevluwryaetli affrydyddiayth &c. As examples of metres Englynion * It is diiEoult to decide whether this Cywydd is merely the continuation of the previous one, or a separate poem to the children of Morgan. t The text of this agrees in substance with that in the Red Book of Heryest (cols. 1119-1126), but the arrangement is different. E 98430. T 426 PENIAETH MANUSCRIPT 66, are given by jer' f ychan o aillechwedd, bleddyn llwyd o degyngl, dd. du, gw ilim rryfel, It voylrawn. Ends : englyn vnawdyl krwka a fydd pau vo yddav benill "vyrion yn gyntaf ar penill hir ynddiwaethaf.* 48 Yn dinasglas i may glyn &c. a b. liyn y w kost ssaith o veichie gruS. ap dd. ap Mred. — vs. vijrf, c. Genealogy of Joban ap Madoc ap harri &c. o geidioc &c. 49'' and 49' are so stained by gall as to be hardly legible. 50 gwared mae dyngen am y diango &c. & b. gwladvs vj vleddyn ap jthel &c. c. ystyried popyl cerd bawb aceryn iSfc. c 51 anerch yr vn ferch rrieinfodd &c. d 52 Yr ywen i orevwas e gayr mvr ysdrad fflur ai fflass da duw ■wrthyd gwynfyd gwydd dy dyfv yn dy Aaxxydd , , , , diwartho duw dy wrthiav . gi'uff gi"yo bb O gwnevthvm ir gwraig neithwyr .... f golyd dd. ap gwilim gwydd y fedd fy gvddfa ym .... syth i gwallt i sevthv gwyr .... ir ywen doyd wen ir dydd yno y dof ine dafydd " dd: ap jedmivnt 57 * weles neb a welaf .... g y gaer egl\T ar gereiglofft ■ . ar; gareg rrvdd ar gwr groffi; . . . . h.ono yw krvgiaith gwaith ;gwiw ar gwr llwyd kadyr baladr ddellt yw syr howel magnel mellt . . . y ffrvvyn ym .hen brenin firaingk . Anon •Paet II. 1543. 61 Seithheth kuddiedic sy ar velin^ : Erewi y kafn bycban a llosci y paladr &e. b. Saith Cyfeiliorn melin : Eannv Erwng pwys a goddaith &c. 62 (All manner of men tow {sic) . Pi'overbs &c.)J 63 Ti'wjn pout pedwar.sy o,honvn cud ni all bod onit dav &c. b. (Chorls of WyroU as he was wonte &c.) c. Trwm korn tri dav ne vn all vod ariheini a vydd &c. 05 ym ha le howsa gadel trwm pent &e. 66 OS malu byddi di a dyvod dwr yii ddisymwth ne IIvo yr avoa Eraid yw gistwng peth ne hi val yn-rry vras . * Thetext of pages 31-47 agrees fairiy closely with that in cols. 1121-1128 of the lied Booh of Hergest. t Pages 61-90 contain a kind of Treatise on Milling, and on the duties and ethics of the Miller. J The pnssages iu EDglish arein a diffepeotiband on blanks leftbetween those in Welsh. A TREATISE ON M'['LLING. 427 67. Ihinmngs of carpenter's tools, agricultural implements, measures (hob, pec,), Ifiol, basced, kist, &c. 72 pob gwledd pod {sic) annedd pob aW^r Ac. a b. di chvvare di wilie di olud &c. b c. pe gwypyd vaiiwylyd vy nolur &c. c 73 lie hyfordi osgord) lie r hoffais vyned, &c. d b. rwy yn wafiach bella} bob awr noi gilidd &c. e c. ir kost ir mowrgost ir mael &c. f 74 J mae ir melinidi o gyfloc bedair floryng a G\visc ai talu ar iii] tal vn bob tymor jn gymhedrol a bwyd a diod a gwely yn y velin a chynnvd ne vorthan a chanliwylle a gwer i iro y veliu a gwnev- tliur pob gwaith saer a go gweithwr a thowr &c, 75 tiyn sy raid ir melinid-j i ochlud . . . Dy wedud kelwydj &e. &c. ends : Ewymo y sache | i kodi ar y meirch a chael o baub i mesur kanis y gamp decka ar ddyn yw kywirdeb. 91 Dystur tangneved] paub am geilw * » * * # | yr hyn sy yn Eubucho paub gariad perfaith na chwynycb ddar byd yn vn mod] kanis moy no cavoraid* a bair aflOnyd] | kar dy gymydoc vid ti dy hvn a diolch i deo o glevyt yn gystal ac o ]ecliyd ac edrych ar y tlaud a cliymer resyndeb a deo a vwhaa dy veddiant. 92 a chalon lawen byd] digri yngrist Jn anaj dim mogel vn peth — na ddyro gredinieth i bob Ghwedylnewydd — na clired ddym sy angrededun &c. &c. :&. Cop^ of a deed dated the 35th year of Henry viii. [1543], in.wMch the Vicar of Denbigh directs John ap dd. to permit community of pasture in the viilagfe -of Aliagton to John Aimer of Aimer. 93 e mae pynyd mawE-a galar | eisie kafcL dwr ir ddyverar . . g vel i gallo sych i thalken | roddi clap a lladde chwannen -94 GeMcaZogrjcaZ ^aSZe beginning wiUi Edwyn. - _ . _ . 96 swydd*:!; sy . jv&A. kair o byd] ynhir kred &c. /* b. hir.hir.i trigaist hwy yw dwj'awr o nos &o. dd: ap Edm: i 97 Nid rryd] ym ddavon vn tro &G. ;. _ k b. Ni chair kymar i chwi o lendid .... I ^ ynnill dawn ni all dwl veiddio dywedud i veddwl .... glendid sieb yw dywyneb di . 98 Geneological -table beginning with Robert licit '99 dvw an duco yn diweth | i wlad tragwytli ar wleth m.. d\iw draw guwa yn Uawen | gida mair i gyd amen [probably in the autograph of] Edwarde longforde 100 duw a digon wiwdon wedd, heb dduw gwyn heb ddigouedd . rt 101 Thia page contains the second half of the lines Of the deed beginning ou page 92. 102' Sciant presentes et futuri quod nos thomas ap jfollyn goch de alynton in comet' de denbight et fohawem ap dd.f * Written oxer '.• digon," which is '-'crossed out." t No more was written. X 2 '428 PENIARTH MANUSCRIPT 56. 103 The Rules of Welsh Metres. The text is practically the same as that iu cols. 1127-1133 of the Red Book of Her g est. 129 A DRAMATIC DIALOGUE — Prologue: II yn gwrtais ych arfere a a distaw ych tafode .... fel y klowoch yn gwsnevthv yn ol hyny mae i eh* # # * # * Dramatis personae or datganwyr 13C (1) yr yffeiriad; (2) Y Gwr kadarn ; (Z) ij wraig ; (4) y Gwas ; (5) y yymdoyen ; (6) ar osibes. yr yffeiriad yn doedyd wrth was y gwr kadarn. Pwy ydiwr gwr draw gwych 6 maer merched arno yn edrycli The Gwr kadarn and the Priest, are introduced to one another and exchange pleasantries, but gradually the priest denounces the world, its good things, and the rich. The Gwr Kadarn replies : pwy sydd yrowan mor fydol c a chwjchwi y gwyr ysbrydol .... o dra chwant modd pryd gwedd yn piriodi Rhianedd .... o chwant perchill a gvvydde ych kymdeithas chwi sydd ore ag irydych yn rhy drwm yn drvdwerthv ych degwm .... chwi a ddoedwch yn dda dros ben ag a wnewch ymhell amgen .... Then the Gwr kadarn falls ill, and the Yffeiriad avenges himself heartily ! The Gwr kadarn appeals to God and Christ for mercy, and the Priest finally prays for his departing soul. As soon as the Guir kadarn is buried Ihe Gmas_ makes love to the widow, marries her and wastes her possessions j she repents — the end is wanting. MS. 57 — Hen. MSS. 261 and 262. Poetry by David ap Gwilim, aud various other authors. Paper ; 5f x 4 inches ; 170 pages ; in a case. Pages 1-78 form MS. 261 and belong to the second half of the xvlh century; pp. 79-176 form MS. 262 which is in several hands later than 1500. This part is stained and difficult to read here and there. Grace Jones wrot» her name on p. 78. See MS. 18 p. 3, supra, and Ked Book of Talgarth. 1 [Dysgais ryw baradwys gainc] .... d ||Meddei verchet y gwledydd .... Ac en kael kanu r gaink hoii datiydd heuyd 2 Cynghoruynt wann brytanyeit .... e Byw ydiw ef a bit wir Jdem dawjd .5 y uerch anllat am gwadawdd .... f Do do niwrdduw ado dim Dainjd heuyt 6 Celennio yw kael annerch .... g Ar y hyt a eura hi dauyd 8 Meuanwy lywy liwot .... h Mair a ro drwc niawr yr drych madawc benuras 10 Y uerch lygat riiddell vein .... i Nathlawt hwdev bunt ythlaw i? goch ap meuric hen. 11 Gwae a gar gwraic gwr arall .... k Y Croeu ar j talken kryoh (1. 60) || POETEy BY GUTTO AP ]fANKYN, ETC. 429 15 19 22 24 27 Eddull ay pecha-wt y ddyn . kan gan eb prydydd dydd da Kynwric hut merch anerchgael . . , ymeir no bir brynv medd Caru o vewn korf vy eis . . . . Gan y gwr a gawn gerydd Arglwydd rys eryr gwleddrym . . . Duw ath -wncl tlitheu yn yach Tmae dolur ym dylynn .... Mynediat vymhennadur Y loygr flwcli o loywgor flur . . . Eys .... abat a marw ydwyf am rodyaw y glawstr ef ay eglwys draw (1. 64) || Af a mawl a vo melys Or tut yr Gyf jz tat rys* .... Bob gwyl o bawb ay gilydd Boest lew win a rrost lawer Kys var.r clot rryssynwr cler . . . Nudd ac ^estus nedd gastell . . . ytt einyoes lyfr bryttanyeit 37 Moliant Howel Vychan o Lyn Aeron Y mae gwr ym yw garu .... Efrawc Iwyth iuor y glj'un Mol: Rrys ap Dauyd o vwch aeron Seithydd wyf odyrasaethaf .... Bwar ge#*«*#*| II * * * # # # wyssedd ##*### mor hwn || 45 Mol: ffylih vab wilym llwyt ap gerallt Tlos vn anrrec taliesin .... Gat y arall dyfFryn gwy yw divyu Bum yn oet bei mwynedus jfdem gruf^iU llwyt Ding nioel y poesnet. Quito ap Janhyn d 31 34 / Gutto ap Jankijn Jdem gutto. gutto 40 44 48 A gwenn arddrem lawen lus Gutto Jcuan gethin. Dauyd ap gwillym F Y 7 * * * on tra veir genii llithrodd kroes eurvoes aruer llathrogleu berw llytlir eglur llin meir gan vrig llanw a mor llun duw y gaerlleon dir feuan bol ap Jeuan ap Rys o brysc y byddeir Vcbeneit wedyn aflednejs . . Eithr morvudd nym dyudd dyn Gwnn weilh o gariat gwen wyl Gordderchwr garedd orohwyl .... Syr Wilyara . . . o drahayarn .... Ac yny nef y gvvnan oet Gutto. Tydy vanwlurawt didaer ... q Diweddro keisso yw kael Si/r thomas * This poem is in a different hand, but :Yhetber it is a continuation of the previous poem, or a fresh one on the same subject, it is not easy to decide. t The folio (pp. 43-^4) containing the last 12 lines of this poem and the beginning of another poem is torn, and tlie greater half of it is wanting. 52 53 54 58 430 PKNIARTH MANtrSeRIPT 57. ' - 63 Y newyddlong, neuaddlawn .... la verch rys bid vawr y chressaw . . Nyd aeth or (sic) (amen dico vohh juorf jfeuan ap gr. gocK) 66 Sulgwynn niawl fal gwin a medd b ■fankyn eginyn gwnedd . . . dewrvab . . . Domas ap dd: , . . Ossenn dyrchj's yny dwyn Am dy wddf (sic) 68 Gwassvt eingl gwisgat anglaer .... c Gwilym .... Gyrddvab tomas .... wrth rodyaw werth yr adar JL goch 72 Orddot vronn gorddot vel gorvdt galet a vydd d ac amly6 lloygrwys rydd i-ewin gollet .... diffryt brython rac ar6yddoii a brut saesson seis nym puchet / qwod Morys goer 74* brenhin ryw ddydd vydd yO vo (?) e brylt vrd J (?) a bryttwyf yddo &c &c. 75 Yr havl dec ar vy neges .... f y gynnal y morgannwg Jeuan ap Gr: Gioent •Part II. = HengiDrt 262. 79 llGorthrech y asaith oriv yd*#*** .... g Gwyn i fyd y gwan a vedd * * # * * or drucaredd Jeuan Rvdd o vorganwc 81 llijma mal i givnair diod rac brech yr eiddeon : kymer yrvw achyribe ssanffraid ac ysscol vair &c. 82 tri chyngor yr yderyn melyn . na avara Am a ddaiffo / na chyred belb ni alio bod / na chais beth ni ellych icael. 83 y gyvaredd hon y sydd rrac pob hlevydllygaid irac cosi arrac gwlybwr ac ysydd giroin o radav yr hwn a rydd i ddyn i olwc &c . 84 Helynt yr enaid pan el or horff : ^euan vengylwr a ddowaid hyn yn lie gwir &c. 85 ffynon ys ydd ym hyradwys dan von y pren y pecbodd adda &c. b. Moral triads : triffeth a ddvvc dyn ineff meddwl glan a cair a cweitbred dda &c. &c. 87 J dori gwaed gweli nev verath : kymer y ganwraidd velen &c. b. J wnevthvr gwallt yn dec ac yn Mr : berw ves y fawydd &c. 88 Meddylia am ssain panntaseron pan vycb yn kyveddach &c. 89 A fragment (10 lines) ending : oni chair yu iach biroys D. dp Edm: b. Dywaid ym venaid ir dewi &c. (-1 lines only : see p. 103) h 90 trvgaroc vrenhinawc vrewAin .... i argylwydd nffawl evrgylyw ath vawl arglwyddiawl brenhinawl . Anon. 93 anercb a chariad a mynych orchymyn atocbwi dd] ap ieuan ac ervyn ac yndolwc ichwi na roch gopi or owdyl hon o mynwcli gael mwy.f b. llvuiaist oed am kyfoedion .... h or ty mor oer ywr tywydd Anon. * This page is written upside down and gall stained, ■j- In the same hand as pp. 89-92. Till ADS, EECIPES, AND POETRY. 4§i 94 dyn wy yn Irerclded nos .... « dd. i gayl dy vodd gwen Dd: ap echinvnt S6 Gioeddi: henflFych wel> eneidiav kywir &c. b 98 Gwrid marw o cariad morwya .... c ac vno hyn Gweu yw lii Robin ddv 99 Y ddyn wyn addwyn vaynawl .... d o pwyth ir karyl- boythir koyd bedo ffyltb 103 ddywaid ym venaid ir dewi .... e oyrni seerch arni yssydd-(l. 22)|| 105 karv i bvm kyd kvriwyf .... " ./ somet vi am osymdaith D. ap Gwilim i08 Ef ayth heddiw yn ddiwayl .... g J dv leidr i del adref „ ,, 112 karv ir wy kvriawr ais ' . . . . h venaid yt vyned ato " Ni wn i " 114 Dydd daed vy rriaiii veindec ..■".. i di wyra dael dyrd iawii /lowel ap Meinallt. 118 y Ilwyn o bai oil yn ber .... k osgwir vyd poyd yscar vo " ni w» i" 121 II ay wynudal i mal .... mork .... I * * * ^(t * » mynwn yno y mot* 123 acbreth oergreth ergrydj . . . . • m Yn kanv kyfanheddv kor || 127 Mar: Dd. ap tomass a tfiol: i byni meib. . toes [.jjc] duw yn vawr tyrysdau wyf i n tristed yw dyfed trosti .... Oess y pvmoess ir pvjuaib Gwilim ap jfi.uan. 131, kaiff ysscidie tew newydd .... o brissivvr krwyn byr oss ir krydd Dd: ap Gwilim 132 nac amynaid veuaid yn vynycb &c. p 134J pwy a ddriug y lading ffordd q ni ddriiig mab na ffab iffordd .... end tomas . . . kodaist ddinas . . . basing ..... bid ar hwnn bedair ****** || .§ 138 dy Ivn ith wise sy ddisclair^ .... r a ro i ti wra tec Robin ddv 141 .ystvdio yn,wastadawl .... s am y vvu lion ym vywn liir Jeiian ap ft vyclian 144 Kerais verch kvrio sy vav .... t del yw bardd dal heb ordderch „ „ 147 dydd da yt y gog sercliog vwyn ..... u dygwn y vereb deg wen vain \D. ap G'\ 151 Y voryd er . . . . v oer ffos bell or ffowys byth Anon. * The outer lower third of the folio is torn oif. t This is apparently the fifth line. t Page 133 has 11. 1-14. § The fir.st words only of 11. 47-68 are given. ^ Many cf the lines are imperfect. 432 PENIAJITH MANUSCRIPT 57. 154 (lengryd mwr av led ankren .... a a havl a ddatodo' hyn ' l>afyAA ap Gwilim 158 da i llvniwyd dvll iownwedd .... & Amen ni ddamvnwn mwy „ „ 161 vy sswydd yrss [lljawer blwyddyn .... c m wnair byd ninav ar ben „ „ 163 Ti'iffeth maVr i trahoffir .... d O vin hon byddwn vywn bwy llowdden 166 Tyvodd vn oblant diveth .... e- ni bor gwr heb avr ac yd Guto Glyn 170 Harri ap ievmwnt ap cwain ap meredvdd &c. 171 liarre ap jemwnt ap ywain ap meredyth &c. b. ed. ap liarre jr Y\r\ ap harre y vi] mab elsabeth &c. Pages 172-76 are written upside down, and the order is therefore reversed. 176 This page is very dirty and torn, and part is illegible . Dywaid ym venaid (ir dewi) (See pp. 103 & 172) f 175 byt y vric O- 2) . . . . g .... air ir awn yno (I. 5l)|| 172 The pedigree of ap rryss ap rrobert &c. b. Dywaid ym venaid ir dewi &c. (Seep. 103) h. MS, 58 = Hen. 263. Peophecies in prose and verse. Paper;. Q\ X 4:| inches ; 148 pages, top corners injured by rats ; xvith century j in a case. The date M.D.lxxv occurs in the margin of p. 17 in the same ink as the rest of the MS. The style of the writing is archaic. We have the foUowiug margin- alia : John ap Tudr pie hwn (p. 41) j John ap Mred: ap Jeu: orddu (p. 44) ; John- Thomas (pp. 55 & 59). Fragment of a prophecy : \\ Yna y kyvyt kynwrwf kadarn a wynt ^wyrain a rvthra yr gorllevvin ac a ddiweriddia boll gedernit y . . . , don &c . '. Ac yna y kyvyd y gwyn ac ydda yr lie y kyvyt yr havl ar lie ydigwydd havl ara1l|| Yna y dywedir yn ynys brydain brenin na vrenin . Gwedi hyniiy y dyrchaiff i ben ac y dengys- i vod yn vrenin .... ends : Yna gogynanvs ffyniant ni ddioddeff amraint na syrhaet iddaw ac wedi y tagneueddery dyrnas y digwyddawt. 7 Mochddaw byt yngryt yngreddyff amkian[t] .... i brithvyt a dybydd o ddikter karanfc assaifF bydd lawen pan ehedant Taliesiit 9 Pan vo oed yr Arglwydd yn ddav ssaith gant a ffedair ar ddec a Ix y goron v3lodevoc gwymapa rrwmpa l-iwng olwyn kerbyd kaer ' effroc Ac octdyna hi a af [sic] ir bryn mynydd kywaethoc o ystylys yr haff gwressoc Ac byth nis medd ssais llygadoc yr ych i goffyna paryw haS vydd hwnnw wedi llythyren yr vchenait enyd a nodwn Pwy a wledych yr ych ar iach a garwn .... k yn rrydd hyt byddth nistiddorwn . [1474] ' 11 Dewi a brojffivydd [sic] val hyn : Pop Rvw lygat a wyl pop rvw galon a ocha pob rvw davot a vydd chwerw Ac eglwys (luw yna a vydd Uidiawc am nas perchir ni bydd mwy yna lori kyssegyr no thori bvarth yr eglwys yn hagyr a ssethyrir ac a leheir VARIOUS PROPHECIES. - 433 i lianrrydedcj gwyssynaethwyr duw yn hagyr a dreissir ychydic or preladiait mwyaff a arbedir . . . y Uygion a gymerant daoedd yr eglwys hep gyffraith &c. &c. Jeiian ap grigor 15 Another prophecy-^ — ||Yni ol y llewes i kreir mab ddali yr hwnn a enir yn ab Ac a vegii' yn wadd &c. &c. ends ; a hyn a ddyvot bvyltwn abat a thomas a merddin . 21 Another prophecy : Ar dydd i gorffwyssodd yn arglwydd ni yni ai-gledrydd yr ymesgytia y tyrchot Ac y llithyr y gwenwyn ir vn He &c. &c. . . . ac y kyll deiffyr i hvddas {sic] ac i rrcnir kymrv yn bedair rran ar ddec Ac velly y tervyna y hrawt jeuan. 24 P'tvffwydoKeth ir fflorddlis yw hon : " 1494 " o oed krist oi enedigaeth y bydd y fflowrddlis ai benhiniaettiev yn y van Voneddica or byt ac eff a gyffroir yn erbyn y llew hen &c. &c. 26 Yr ha hir velyn : Mi a dystia yn gynta haff half hir velyn a a fFob dyffryn yn llawn or grawn di newyn .... gwir y daw gollyjigwynt a thyrycban Hong newydd Pan vo XX mlynedd a CCCCCC a * * * # yn dervyn o ddechrev adda hyt yr haff hir velyn .... o hynny allan gwaer sais a geisio i drais hir drigian yn ynys brydain " Taliesin 31 Gwiliwch mogelwch rrac ymai &c. &c. b b. Pan ddel eryr or dwyrain a llevcpart or gorllewin &c. Merddin c 33 1440 yna y bydd yngwlat geint anosteg &c. d 34 Y hli a vylodeva ai bl ****** tec a llawer o geinkiev a pop rryw kaink a ddiiFylana hep fTrwyth &c. &c. 39 llewpart a gyvyt yr hwn a vydd kryfE anveidarrawl a chidag eff y marchoea lliosoc .dorvoedd &c. &c. ends : Ac yn ddiffael yng hwlen y kymer efi i ddiwedd ac i kleddir efFym plith y tri brenhin o gwlert a offyrymodd i vair Taliessin ai dyvot 41 Atvydd brwydyr ddienkil yngwlad babilon ... e A phan vo vj blynedd a chwechant a o ddechrev adda hyt yr ha hir velyn .... bievydd y goron ar holl gerydd Ar kanv hwnnw a elwir kanv yr arwyddion. 42 Yn awr ddygyffawr am ddigyfFing .... / gwst prydain pryder i ni 43 ka7iv ir ymerot or almen . . arglwydd mynydd myne Pan ddel draic ymynev ai gadav .... g i ynill gwlad duw yn ddiev / kyffynot gwed 45 llyma ganv eto i ddyraic y -ik ik *■ * Gwybydd vot val rrot yn troi #*****..., /j yn rran o wledd oessoedd hep ddim eissiev. hercam 46 Yr hydd ar vynydd offa .... i a gwanwyn gwaedlyt yn gyntaff . 49 A fragment ending : onis gwery t duw yn tat oi rat rinweddev k Eff a vydd kyvingykor y kar gorev . Merddin. 60 Another fragment ending : a beli a gruffuydd yn rryt rryoedd I b. Gwedi Ehedyn vrenin ai vraint tirion .... m dir yn oes y kadarn enwir gad hayarnion . 51 Eff a ddaw byt yd ***** « Rota ... n luna (?) lunioc ardderchoc da 434 PBl^IAETH iSIANUSGail'T 58. 52 Anrec vrien : [Gogyvercjtais gogyVarchaff . , . , ■ -«' Ac ni elwyf inev / in dygvn -aagev '' ■ i ; na bwyf ym clirwen / na molwyf vi Vrien 54 Disgogan awen lien a herwydd .... i a ffobyloedd yn eirian arvcedd Taliessin. 55 Drogan wedi hyn o honaf * * * # c drogan a ddaw rrac Haw llai * * * Eryr ynerchi y drwc archav .... dir yn oes y kadarn enwir kat bayrnion Taliesin. 56 [byddawt e]ryr yn wir ar dir dewi* d fbyddawt kyljeddev tan yn Han llieni .... a grvffvdd a vedd y gorton .... yn ol mab henri mawr vydd y dyfFysgi .... y bydd oes drythyll hep ganwyll ganon , Adda vras 60 *#.##♦* haff yn yawr | ben gogyvarcliwr « * * # e [ynjgorllewin nef a Uawr . . , . a gway saesson pan i gwypon . 61 Karonoc V^aban daw byt breiddvarnan .... J . kyvyt o gvdd gwr a wna bvdd yw obeithion Ac ywain vydd i henw honait gyffrangon .... dwyvil a dcvkant byclian ai karant y keiri 64 *#**## wraidd a rediev ] hyddgant &c. &c.| g 65 Proffivydolieth y heilioc : Mynych alv/et 3'r eos yn gyffla' • * * # • *r ddigrivwch tiit ymystymafE ar vawr lywen- ydd .... ends : a bit i ti amherodyrawl anrydedd erddwch pedrewch ni vo marw tarw torvoedd [pryjdain . 73 Krist jfessu am kv am kydvydd .... h A . cbel am dan vyrain agwain kyn ecbwydd Ac ochain ymprydain rrac ywain a vydd .... Arcban drvgared] kyn diwedd y dydj 75 Gwr bievydd terrvyn gely ##**#« i Gwyn i vyd gymro gwae bwynt saesson Arglwydd pa bryt vydd hynny &c. &c. 77 Proffwydolieth awnaeth Me[^i'ddin] einyrais wrth wrtheyryn fficrthene : Ac \'al ydd oedd gwrtheyrn gwrthenev yn eistev ar glann y Hyn gwehyiiycdic y ky vodassant dwy ddyraic o boimaw &c. &c. . . ends: Ac vlw yrai hen a atnywyddheir Ygwynav a ymdorant o irat chwythedigacth ac a wnan sain y rrwng ysser. 113 Hon yw p'ir'\offwydolieth sibliX yr hon oedd verch pvima- dil [sic] vrenhin Ac hecuba oedd i mam: Ac o roec i gelwit hi tibin- tina [sic] Ao o ladiri Albima hon a aethpop eilwers i bregetliv i amra- vaelion rranav y dwyrain &c. &c ends : Ac yna y * * * * pawb gan lef y coryn oddvwch ben yn kwynaw trveni pechawt y byt Ac ev llavvryev amravel ac yua yr ymddengys vffern a bwrw y ddayar i arnaw ac yngwydd yr arglwydd y tynnv i bj-enhinedd yw gwaelawt ac am by peyn y digwydd or neff yn avon o dan a bj-wmystan. 144 Y ragorav a gaiff y neb a welo koryff krist pan ganer yfferen : Aughenvwyt a gymero ni ddeelir &c. * See p. 147 of this MS. t The end of the poem is missing. It is difficult to say whether pp. 60-4 contain one or several poems. J Practically the same text as Ucd Booh of Hergest, cols. 571a-577. .k VAEIOUS PEOPHECIES. 4-3 5 145 Drogan y vor vorwyn Tcdiessin* # * y henvydd honno. Gwelais i voiawt ac addoet yspydawt a gweleis gynnanwyn am y voruorwyn gueleis anrjued a chyflauared . . . ry gnawynt y gyt o gybi a dinv oe dihewyt .. 146 Drogan y llynges droni droch . Duwsiil voloch I duwsul gwrthgroch .... b na Uwyt lliw kraic | na gwas llympheic lac ovyu y bla | ao oi diva | mat uo ynnia | gwr ai gwna . 147 A fragment ending : a dilev byt drwy wy t a wnan c ny byd dilwit y dielean oil adon reged A chyret i ]evan . b. byddawt eryr yn wir ar dir dowi .... d A llvvyrwys dan Eys^n ynysbrydain a |1 (see pp. 5,6-59). MS. 59 = Hen. MS. 264('). Poetei', Pedigeees, the partition of PoAVYS Wenwynwtn, Erea Pater's peognostications. Paper ; 5| X Sj inches; 104 pages (pp. 41-56 are injured at the top by rats) ; in a case with MS. 60. Pages 1-19 are in the hand of Simwnt Vychan (1550-1606) ; pages 21-40 belong to the first half of the xvith century ; and the rest to the second half of that century. 1 Haf hir wynnawo kofodawc o law/ .... e bid pobl yngryd Eac, ofn trengi Tcdiessin 3 Gwedi koter y bedde | Y mynwent gerbre .... / bid dydd llawen gwedy duw nodolic • ,, 5 Gwyr mon ai gwyl ^ arr bennrrynn .... g y gwr hwnnw a wastata a ynj-s v brytaniaid (see MS. 53, pp. 15-24). 17 Ornamental borderings 18 T.iriaf mawl hayaf.mal hynn tv . r . Afon h Twr ifor o benllynn &c. 19 Pedigrees : (a) Y maes matvr \ y pi as newydd : ^cmwnt Iwyd jfvstvs pyrs mab thomas llwyd &c. b. Meyvod : Joiin ap ifeuan ap ywain Margred kinastr &e. Avalleneu, Hoianeu, etc. (See MS. 1, pp. 41-62.) .The order of pages 21-42 is reversed by the scribe, i.e., he begins on page 40 and continues backwards on pages 39, 38, 37, ^c. * 40 Mor drvau genyf mor drvan &c. (p. 1) i 39 Gwynnvyd y vedwen yn dyfFryn guy .... h dyrchavawd maban yn advaii dehav (p. 48-49) 37 A roddet y nep yn vn plygaint .... I gloywedd yw'y henw gloywyn i daint b. Avallen pereu bvrwen o vlodav .... m namyn saith eilwaith yw hen a hadnev 36 Avallen pei'en a dyff dra rrvn &c. (p. 50) n &. Avallen iTeren bvrwen i brlc T .~. . ' 'O nevd wyf diadaw a dieiddic 436 PENIAETH MANUSCRIPT 59. 35 Avallen peren a dyff yglan nant .... a a minahav gan wylo nim adwaenant b. Avallen beren bren yssytbat .... b ac yntav heddiw val na bwyad c. Avallen beren bren addveinvs .... e yd vydant wyr raraant rydrwyvanus (■/. Avallen' beren bren hydwff glas &c. (p. 48) ^ 34 Avallen beren bren diledkynt a dyf yn tal ardd &c. (p. 50) e b. Avallen beren bren biboric .... f y talawr i gerddawr i gylenio c. Avallen beren bren ni grino .... g ni wn,a anhedd pan pevsseddo S3 Avallen beren bren ar honait .... h rac trin hyt na bwyf gyffrin ac essyffleid b. Avallen beren berafE i haeron f a dyf yn argel yn[g]lioed kylyddoti &e. (p. 52) c. Avallen beren a dyff yn llanerch k A chydvod grandde o aranwynion || (p. 49, ]. 15-p. 51, 1. ig) 30 llyma awdyl agvddiwyt gynt rac gwyr orp I Oian a borchellan mor yw \_sic] ryvedd i edrych bethlem drem ardehedd b. Oian a borchellan addoeth gwener m a vynno keissio keissiet ^^ownder GrrniFudd evvdd ef wna iownder A garai goddeilio meibion a dynion over «#**** 29 Oian borqhellan mor yw avyren .... n ni ddyrcbaifE mab sais ais byth hyt lavt^en b. Oian borchellan bychan karant .... o gwir mae ir goron y gwrhaant* 28 Oian borchellan hoyan hoyav .... (p. 56, 1. 5, to p. 63, p y daw ytivedd Ryvel iddi 1. 1, excepting p. 57 11. 8-13). 21 Avallen beren bren ail weddva .... q llias Mab gwenddydd vy Haw ai gvvna b. Avallen beren bren addveiniat .... r rac kymynv dy ysbail y amdanat ] a chyn || 41 An account of the descendants of Owen Kyveliog and of the ^a7-iition of Powys Wenwynwyn. The sons of Gruff: ap Gwen- wynwyn were : — yvvain, Hn, Johon, william, Gr: vychann, dafydd.' Ywaiu inherited Arwystli, Kyveliog, Swydd LannercA Hudol and half of Kaer Enion ; Llywelyn received Mochnant, and Mechain vch Koed; John the fourth part of Kaer Enion* # * # * * [Wiliam} got Mowddwy and Gr: V) chan had for Lis portion Deuddwr, Swydd Ystrad Marchell, and Teir-tref. The above Owen had a daughter named Hawys Gadarn who married " Johon of Jarlton " vel Carlton^ '•gwreng" Edward of Carnarvon. When Owen died there was a war between Hawys and her uncles because " no land fell to a daughter." As a consequence, by the aid of the king, the Uncles Llywelyn, John, * The bottom of this folio is cut out. THE PROGNOSTICATION OF ERRA PATER. 437 and David were thrown into prison at Harddlech, &c., and Hawys at last succeeded to the lands of her father. An account of the descendants of Hawys follows, down to John earl of Worcester. 48 Kynfyn ap gwrystaun' a^ gwaith voed a briodes yngharad verch vredvdd ap owain ap howel dda. &c. 49 A short treatise concerning the descendants of Meredydd ap Bleddyn " lord of all Powys," and of the manner his Icirdship was partitioned among his successors down to Owen lord of " Glyn ^yfrdwy " who in 1400 took up arms, "and Wales with him," and burnt Ruthiu. Soon after Owen captured the lord of Euthin and Sir Edward Mortimer and there was a ransom of x thousand marks. 56 Pedigree of Edmund earl of Eichmond. 6. Pedigree of Elen wife of Gr: Vychann and mother of Owen " Glyc dwr " .... 57 " The perpetual prognostication of Err a Pater"* (p. 104), or How to foretell the character of the year from the day of the week on which January 1st happens to fall : Y flwyddyn y del ^fonawr i mewn av dduw svl / y gayaf a fydd oer a llaith / ar haf a fydd gwre.sog / amser kynhayaf a fydd gwiitog a glawog ag andler [ = amlder] o vd a gwinoydd a grawn eraill &c. 65 Beth y may y Trane yn i arwyddockav pobdydd or wythnos : O bydd Trane ddvw svl fo fydd marfolaeth fawr ar ysgolheigion vstysiaid a fl'obyl ddrwg eraill 66 Hoio to foretell tTie character of the coming year from marking the weather of Christinas day, and also from the day of the week on which Christmas day falls. Pan vo nos dvw nydolig yn deg ag yn eglvr yr hin a heb wynt na glaw : llyna arwydd y bydd y flwyddyn bono yn amyl gwin ffryrythydd &c. 74 Gwyhodeth yr hwsmon . Yr hwsmon y mae gwybodeth vn y modd hyn : may yn gynta yn markio ar ddvw nydolig ag fellv rragddo may yn markio y devddeg diwrnod eraill yn inion or dydd kynta : a ffa bin bvnag fvtlio ar bod vn or devddeg diwrnod felly fydd v mis sy yn pvrthvnv ir diwrnod hwnw &c. &c. 104 lljma fal y diwedd y pyronosteicasiwn tyragwyddol o waith yr vrddol ystyronomeer erra patar yr hwn oedd iddew f.Uan or gyrysdynogaeth yngywylad £=yDgwIad] y twrk. This is the ende of thys litel boocke whiche was the makinge of erra pater Robert ap Rys ys the true onor of thy\^s]. MS. 60 = Hen. 269. Poetry. A Welsh Calendar &c. Paper; 6 X 4| inclies ; 140 pages, discoloured and partly loose ; in various hands of the xvith century ; iri a base with MS. 59. Pages 1-8, 21, 75-6, 80-6, 92-4, 122-6, 133-6 are in the cramped hand already alluded to (see MS. 58). It is impossihle in some instances to make any sense of ■this writing, and a contemporary pen characterises it, with more truth than politeuess, as " endles damne" (p. 125). Whether the verse is in a kind of Whitmanese metre, or merely the beginning of the lines are given it is not easy to say. In some places the verse is quite regular. The poems which have " prefixed to the authors' names have the characteristics of holographs, "liber Johannis Lewis " (p. 140). Pages 22-4, 95, 98, 109-10, 120-4, 132, 138-40 are blank. * Compare William Lilly's New Erra Pater (London), 438 PENIAETH.^MANUSOEIPT 60. 3 4:-- 6 6. 7 \\y g6r sy hOy noc y6i' sir .... « mei OS li6n [y]0 mis hiuon eil y mis yO 6iliam sion gOr y biey y ddey dda goyd ac yd gOidigada .... ond oley ney dy 6ilyim Anon. gOr o Gad gorey ydi6 &c. b perthyn arrnad ffylip' fyclian # #*..., c TnOeitli 6yt ar g[6]eHith yn ;| ac vnfric. „ silyn g6yr katitr[*»c] . . ymrycheinioc . . Uangoyd . . d OS hen y6r Hys hyn hen yOyrddoenarddar „ ssion fychan o cemeis or hontfayn . ysdyrrywch pyrdfwch &c. c Obob man baOb | . . . . / John fychan daryau .... rrotia a hon . „ 8 pOy bynac a fyno meddyciniayth raklefyd y marchocyon hOydd gOndid h. 9 13 16 17 20 21 25 28 39 Ho. ap dd. ap j^u. ap Rys 'Datiid Epynt Anon: 'jfevan gethin. y eisdeddfo keis &c. Kid Raid yniach or achos &c. II !ir 6aith auv a myrr a thys ? i daO r glod i . . . . gOladus vn o verchet hen vrycbann . aet du6 a g6enn at i g6r ■ ' Maengwat hywel amhadoc . . . Ef aeth mair vyth am erjT gwalch dafydd gam .... maesti" 'watgya .... gidaiachas nad II Ym yr oedd meir a wyddiad . . Gwychlaw sioa diurjon waew dur Gwyjin ap rys gvvnnaf gwynprysur gwardd lywelyn dyn dv . . . , sieryf ar grvdiev seirian syr wiliam gledd dinain glan . . a mynv r jawnn ganntv gj'd Mi a wn lie mae anedd .... efu riiss vyw ar y ol lien gel aeth ar Iwelyn llif noe awnaeth llefaiii (!■ 8) || perthyn arnad &c. (see page 4) Pryus o nef | Barnwyd oedd , . Arcliaf vn arch yw veneid sion fychan hyd forganOc . . . lliOydd dillad lloi iyiiaingk ^arll gvvent o 'harlment yn ben y tyir gwlad .... Pennaf o ieirM penfro 6yd . . . .. DuO yth gad6 hari yth argl6yddiaeth .... Fob iaith yth yiirlliO pa6b yth iarllaeth "# ap Rysiert Welsh Metres : Mak a mwn Mr : (]) kkkk tttt ktkt kkkk tttt kt kk (i.j) Alban Rudderch : k t kk t k ttt k tt k t kk ends: (xxxi]) letcys inorgannwc P "rrys namor Dim a dim k t k POETRY BY VARIOUS AUTHORS. 439 42 Rac vessurev ynt y rrei hynn (l) kor aklan kkk t k tt k ttt k ends : (xxv) decfir wnsach tttt kkk t k tttt kkk t 45 Dydi ferch anerchwyd .... "Rys dij ap a Poyd gwell dy chwedel poyd gwir U'n ap kydiegan 49-74 A Welsh Kelendar 75 pa ry6 beth ssyn p*er #*.... b dryssOch gan ofal6ch fy ? unfinished 77 In memory of Bp. Robert Ferrar yr escob ar wise i bejin .... C oedd dy vonedd hyt vynyw .... Gwae ef tra gof ai trewis Ef a vv r gof varw or gis Mae n i emyl lie gwyl gwyr 01 y mwrthwl y inertbyr nis tynn kynoc -wynn oi gor Er parbav or prior Na chymer var dy geraint Doktor sion na dikter saint ych rhoi n gar ni chair vn gwann Allai varchell i vrychan .... Gwedy bot y gwaet oi benn Gad ir dorch gadwr dywarchenn Anon. 80 Deytb deigr ] dygyfor fal | ny ellyngir | . . . . d arf y6 oleG ar vil6r | da gorff y6 dafyd epynt 81 OjTr o g6yn ] am osod heb oufod » . . . e dafydd ac eneid | trebl iddiddos loyw(?j) Anon. 82 llyma en6ey y tri thl6s ar ddec or gocle[dd'\ kyntaf oydd lien artliyr ny 6elid a fei den[i] ac ef a 6elei ba[6]b &c. 84 * yolinon OayO blayriaOr .... f maysdress sian meistres 6ynedd Anon. 85 elssabeth fal eneth .... g veneitec rrac ofn „ 87 Y dderOen vaOr a deiryd h i 6ent . . . maisstr Oiliam . , . herbart .... ar y lla6r er da r holl jfaith "Rys hrychaii. 92 y lien yn rroi llyOenydd ,;-,.- i ay g6ayth hil hy6el gethin .... anOyJ yO ny pl6yf yno Anon. '93 y gOr rahob mil6r k Rydd yO y rboddyon or aur yr aOron taney ac eney \sic\ „ 96 dyuthiim ddu6 syl diOethaf .... I J dref . . . . y fflint .... ai iFobl sy is itn aii ffibydd Hydyr Penllyn 99 llywelyn. a fyn afyno baynydd .... m ar6anec avr arOia g6un °^e«.- llwyd 102 Tridec ynarddec addyd yrf ogylch &c. Anon, n 103 Concerning Welsh metres. 4!40 " PENIARTH MANUSCRIPT 60. 104 maiOol Cyf am Cr o len a o rod y chan rydychen arcbiagon . . . Wiliam Wallter | doctor .... ayd vy wyllyss yd velly . °tho7nas llawddyn 106 Du6 maOr klyO n dirfaOr d*erfynn dr6y oergl6yf b am arglOydd tal y Uynn .... marO John ai etifedd .... ach6yr ynau dra6 -achaerau u dr# ' AchrCys i left unfinished. Ill Mair va6r nef a llaOr y6r llys ar ffynon c ar ffynyant ym hen rys .... vy hynt yo u vyan .at vair "Jeuan ab Ho: hae ll6i/d 115 Y drindod avr glod argl6ydd dy6 iessv .... d **0n yOir bennaeth dyO an erbyno „ „ 119 ILyma y gwahanniaeth yssyd rrwng y llythyreu yssydd saesnoc ar rrei yssydd yn gymraec .... dwbwl dy[«.e. dd] yn gymiaec . . .a thorn I e. y yn saesnec &c. 121 Salutations in English and Welsh Syr god gyve you good daye e Syrr duw a ro ywch ddydd da &c. &c. 122 Py son o 6ent p6y syn iach | lladd mab iarll . . . f moys eir as yr maystyrisiart °ier6ert 125 argl6ydd ern6mlydd .... g dody bCys yn rreid y byd Anon. 127 ay g61edd aGnaeth argI6ydd6a6r h yngOant .achomensment maOr .... g61edd ieyan raelan ben raith gCiedd 6iliam argl6ydd ail6aith .... gOr y god o loycr gadarn left unfinished. 129 Pwy a gayff hap oy goffay .... i nia6r iaOn Gyt arnom tomas yt arfoc lew tref a gwlad °Jeuan llwyd 133 May eil keidGad lual kadell ■. . . . k yGein ny chad yna ch Gell tGyssoc o Gent is y garth .... dyGiess yr rroydoyss arhent "Robin ddy 137 Dyn a red | mayn ydrym I &c. / MS. 61 = Hen. 482a. Poetey mostly by John BEwyxoG. Paper ; 65 X 4| inches ; 70 pages, discoloured and injured by damp ; xvith century, and probably in the autograph of John Brwynog ; in a case. Imperfect at the beginning and end. ' per me Owen Hughes ' and ' Thomas lewis ' (p. 21); 'Robert Wynne is the second Ower of this booke' (p. 26); 'John Johnes, Thomas Wynne, Robert I/loyd ' (p. 43). ||Er ffyd pol gair a hofFwyd (1- 41) ... . dydd y farn dy ddeav fo . John brwijnog II yr avr )aith o ryw / a gallv .... tomas yn glo vrddas gwlad ap y rolont yn brelud .... avr arddeler ]or vrddoliayth Anon. ' These signatures are, inferentially, in the author's handwriting. m POETKT BY JOHN BRWYNOG. 441 maythv rrwyddawc maith (*****).... n pwyn rci wythganfork penn rraith gwinfay John hrwynog Kvvchillan o lydan wedd .... h EEowioc y dvc wyr howel RRolant ar bvmkant avr bel .... dal byth yn 'dy baw y bel . „ „ (Pei kisiech liarddlech ochaid) &c. &c. c rrannv a wyddiad yn rrinweddol .... d ach gav ar John . . . vab rrys wynn .... G\vae lyn vyth gwilien i vedd Gav ar vn gwr o wynedd „ „ Oerfel ydoedd ar flodav .... e Mae/n/ rrew ym hob mann yr hav/c am i hoedl hvw am hadawc .... liwnn bo vel hvw yn y byd „ „ Y gwaenwyn y bvr gwnnoedd .... f kav a cholli kwchillau .... yno del enaid wiliam „ „ annerch nac annerch gennad .... g amnaid ac na ddwaid ddym dd: ap Gwilym Y brie vrddedio ar ddewidion daw h o dowys glynn lliwon ■wiliam . . . . yn fyw ni wnn vn oi fath .... koflFav avr ddadav kyft' vrddedic. John brwynog penn rraith yr avr laith o ryw &c. „ „ i ybarwn a byw eryr .... k katwo merodr koytmoriaid dd: nanmor ZlWbarnad elissa ap Gruff" ap einion bid rrywann boytri ennyd / bid bwlch ar wybodav byd .... y penn oydd fo pann oydd fyw leivgs man duw rren dvc edwart vrenin .... ;;; kiw owain glynn kan y gloch Tiidr aled pa vn difalch penn defic .... « gan hynn fab gwynn a henn fych John brwynog Y mayr mays vel mor moyssen .... o dyfrn rrydderch ap dafydd .... oyr oydd roi . . . yn y pridd wyneb rrydderch 11 14 15 18 22 27 28 33 b. 40 44 40 bid naf mewn bowyd nel'ol 53 "Vn dmv arvthr ond irad . . fo ayth o lann faythlv wr . owain ap John owain oydd . gras yw blant gorssibol oydd 59 y plas y kyrch pob naasiwn . o wedir . . . mab ssion wynn drwy ddiiw a daria ddwyoys 62 Pa wr gwaydol pvr godiad . bowyd vchel bodychen . . . rrys wynn o dwr ssion i dad bid i eryr bodwrawc 67 Ynynodd yn i wyneb &c. E 98430. John brwynog K 442 TENIARTH MANUSCRIPT 61. C8 (Thy rest gives me a restlesse life Because thou ivast a matchlesse wife &c.) 69 This page contains 4 short pieces by J. Brwynog which are illegible in part. 70 This page has a few fragments which are only partially legible. Leaves have been cut out at the end. MS. 62 = Heu. MS. 303. Welsh Grammars, &c. Paper; 6x4 inches ; 148 pages, discoloured but legible throughout ; in a case ■with MS. 61. The MS. is in the autograph of Syr Thomas Wiliems (all but pages 1 45-7) and illustrating three distinct methods of orthography adopted by him : (a) pp. 27-119 ; (6) pp. 120-41 where he seems to follow the lead of Gr. Roberts ; and (c) pp. 1-10, 144 and 148 which illustrate his final method. On the vellum covering is written — "Gr. Roberts ar ol y parchedig Robert Wyun." This Gr. Roberts [1793] must not be confounded with the Grammarian. Pages 12-16 & 142-3 are blank. A treatise on Welsh Metres and their terminology 1 Cerdh dannte : Ihyma henweii Clyraeu ac eu penn»u yn^ canlyn, ail mesureu . &c. 3 Ihymd r Ihiuer a elwir kidwadifjaeth Cerdh Tannaii, nyt amgeo no Thelynae a Chrythau o vewn Tair Talhith C3'mru 11 (Nid oes fawr ragoriaeth rhwng y Grammadeg yma a Dafydd Ddu Athro, Simwnt Fychan, ac eraill — etto ef a gyfrifir yu orau o'r rhai hyti oil) — in the hand of Ed. Wynne. 17 llyma dosparth cerd dant, nid amgen / Cywiar dannau a thynniadau . &c. 20 llyma bedwar mesur ar h&gain Cerdd dant . &c. 21 llyma y saith vesur ar hugain Gochel Geibio — ]]oj]iooo]]]0]]0] . &c. 23 o LYFR Ji/" LONGFORD : V .TV bat cyffredin . dryc ystyr &c. 24 llyma bellach ffordd i wybod mesurau y gerdd y rhai a dynnwyd or lladin drwy athrawaeth Einion offeiriad &c. 25 allan o hen lyver llel Gutto : Nid oes vn llythyren namyn tair a safo'ngrym silldaf . sef . A . y . o . &c. S7 William Cynwal's Welsh Grammar : ILyma ddosparth y pvm llyvr Cerddwriaeth cerdd dafod .... Beth yw llythyren ? y lleferydd lleiuf . Gair . Sillaf . ac ymadrodd . aphedwar peth a berthyn arni . henw . llvn . gallv ac ordr. Pedair llythyren ar vgein y sydd yn iaith Gamberaec . . ends: Aches tri pheth a ddyly prydydd — Jawa ddyscv / ^awn ganv / ifawn varnv. y llyfr kionn a scrivenais i allan c lyvr wiliam Cynical prydydd oi law ef i hvn ac a ddiweddais y 14 . die o vis Gorphentiaf 1 SS'2 .... Tho: Wilienns. 114 Jr . M . pers Mosden odl valiant ac ynddir y xxiiij mesur SfC, Pen breisgedd bonedd benod parch vowredd .... par dorf ar wasgar peredur vreisgwedd . Simon vaughan iranscripsi Banthori . 4367 ■ atatis 2i . eO Aprilis, 120 An abbreviated copy of Gr. Roberts' Welsh Grammar, printed at Milan in 1567. A.s no perfect copy of that grammar is hiotcn, the part missing at the beginning is transcribed here : — Cyfiachydiaeth ' Mo . Beth yu (jyfiachydiasth ? Cyfiachydiseth yu rhann o ramade^ yn dysgii iachau a hanes pob gair ar i benn i hvn heb i rodi ymhlethiad ymadro^, ac a dengys dreigl. THE WELSH GKAMMAR OF G. ROBERTS. 4i3 tadogaeth, ausaud a ihif y geiriau, a pha rann o madrod a fo urth chuilo 'mgyfacliui'iasth gair Mo. Beth syd raid i styrio urth hynny ynghylch cyfiachuriseth rie gyfiachydioeth ? yn gyntaf rhaid yu guybod pa rann o madrod a fo'r gair cynn edrych am dim aral syd yn perthynv at i gyfiachuriaeth ef, ac am hynny mae'n anghenrhaid guybod pe saul rhanu o' madrod y syd Mo. Doeduchithe 'n enu duu pesaul rhann omadrod y syd ? Vyth : nid amgen, Heuu, Rhagheuu, Berf, Cyfranniad, Rhagferf, Cyssyltiad, Ardodiad a Thafiodiad. Mo. Beth yu Heau ? Rhann o'madrod yn aruydhau peth a elir i gloued, i ueled, i deimlo, ue i deuhalt heb amrafael amserau cantho, mal ty, }au, dyd, lyfr, guydyn ne guydn Mo. Pe saul araryu Henu y syd ? Dau, un a eilu rhai heuu cadarn, ac a elir yn da i alu henu syluedaul : Canys fo saif meun ymadrod urtho i hvn heb gymhorthuy, ag a fyd urth adeilad ymadrod megis sylfaen i gynnal yr henu ar daflodiad . vn aral syd henu guann, am nad eil sefyl oi uerth i hvn meun pleth ymadrod heb help y syluedaul imgynnal virtho, ag ni elir yn da i alu ef henu i ar daflodiad, ne henu damueiniaul, megis, giiych, teg, hagr, ar cyphelib Mo. pesaul rhyuiogasth heuu syluedaul y syd? Dau, y nail y syd gyphredin ag yn yragyphred amryu bethau tano, mal gur, afon, tref, gulad, yr henu aral priodol ydiu i un or neiltu, megis y mae henii bedyd pob dyn, mal Dafyd Morys, Loixri, a phob henu neiltuaul i beth vnig yn y byd, mal Dyfrdijy, Arfon, puleli, Rhufain, Men, Guyned Mo. pessaul peth a damuain i henu ? Saith, nid amgen, rhif, achos, Cenedl, treigliad, phurf, ansaud a Chymheiriad. Mo. pesaul rhif y syd? ])au, vnig pann sonnier am vn peth mal gur ne garreg. Luosaug pann sonnier am fuy nog un peth fal guyr, cerrig Mo. pesaiilachos ne syrthiad y sy4 ? Chuech, nid amgeu henuedigaul, geuedigaul, dodaul, Cyhudaul, galuedigaul ag abliaul : ond nid ydiu'r syrthiadiau hynn anghenrhaid ir iaith gymraeg, etto ni bydan chuaith amliyrthynasol i cyf rif gann f od pob dunedur cymraeg yn sou am ianynt. Mo. Pessaul Cenedl ne ryuogaeth y syd i henu ? Duy, un uruy fal gur. Angel, tydyn : un aral iianyu fal merch, buuch. Mo. A oes phord i uybod pa genedl fo pob heuu ? Vrth vn o dau fod y gelir adnabod cenedl lienu cadarn, [sef yu] (sic) os byd gureidiol anuadal ir henu, rhoder rhaguas yn y rhif vnig oi flaen ef, ag yna os byd guruy y ureidiol ef a drig ymhob cyrchfa, mal tad y tad ir tad, ar tad, ond OS banyu fyd y gair, y gyrchfa gyntaf a saif ymhob le ar ol y rhaguas, mal tonn y donn &c. (See p. 7 of Gr. Roberts' Grammar.) ends : Oni chyfansodir rhagheuu ag/i/ pan fo hi ardodiad nn amser? Cyfansodir fal hynn, ira, it, in, uuch, idynt, ag a dodir / i / fo, ag, uy attynt, mal imi, iti, ido fo / i mi, i chui, i dynhuy . ag etto megis yn y rhai uchod, i minnau, i tithau, i chuithau, i dynbuythau, pan fo /i/ yn diuaethaf, hi a droir ueithiau yn /y/ ag a deflir yr accen ir ail diuaethaf mal imi ymy, iti ytty, ag a dyblir y gydsain mal y guelir yn y rhain : ymmy yr ydoed mamaeth i mi mae meibion maeth (p. 141) (See Gr. Roberts' Gram., p. 37.) 144 Alhan o Lyiier Achae Tho. ap Un ap Jthel : Ihyma henwae'r pedair Caing ar dhec, prifgeinci i dy ddvw wedi i ddiwedd . ISJO . Wiliam kynnwal 206 Mol: fomas wynn ap Wni: o dreborth ymangor Rodri mawr Ry\7 derm jrwych .... c hwn a hon a vo hynach - 1312 , „ „ 212 Mol: sion ap M. wynn o lann beris yn yr yri Son am ifor senw i mofyn .... d hon a chwi bo hen ych oes , ^572 . JF, hynnwal 218 ^ ofyn geifr i wyr llah beris Y Uv gw$>r oil a gerir .... c i bawb wiw gerdd am bob gafr . 1511 . „ ,, 224 jf yrrv y bi i annerch syr niklas bagnol ai arglwyddes Y bi vraith ni wna i neb vrad , . . . / ail Eodd yvv eii'iol Rwyddynt . 1512 . W. kynnwal 230 J ofyn kasec gan Sion wynn ap hiao bodvel o leyn , Mae vn a cliorff mwy na chawr .... g karw tra ffyrf kair tri oi ffwyth . ^572 , W. kynnwal 234 Jbriodas Eic: Gr: o lyn ,1362 . Amsev bvm ais oer eb wedd .... h dvU hyddawn dvw ai llwyddo gruff": hiraethog 239 Mar: S. ap E. wynn ap dd: ap siankyn o lyn . 1S3S , Y vhvyddyn oer vel iddi .... i a bro saint i vab Rys wynn grtiff: hiraethoc 245 J dd: ap siankyn pann oedd efyngarrec y walch Kann nos daed kyiies dadail . , , . h wyth goed a dvw ath geidw di Tvdvr penllyn 249 Mar: mows ^eii&n ofionydd , 1363 . Oeres vonwes yfionydd .... / maddeved gadarned oedd gruff': hiraethoc 254 J !^ maib E. ap hoi: ap madoc o yfionvdd Mae brie o bendeflc dv . . . . m pedr hael ar y pedwar hynn Howel gethin o gelynnoc 258 3Iar: Eys, ap ho\Yel ap madoc Eivionydd a fv ennyd .... n yna ai vrawd a nef i Rys Eys pennardd Mol: jeiian ap einion 262 Pwy sy o rym pasio r iaitli .... o saf itb garn sy vyw ath gar Jolo goch 267 ]fvan ddewr o vevra i ddawn .... « yn gadernyd yw byd byth jfevan waed da 271 I syi ho: yvwyall ynghastell hrihiaith A welai neb a v^^elaf .... n a chadw / r / gaer jechyd ]r gwr jfolo goch 276 Mol: Wm: ap Wm: ap gr: ap Eohyn o gwchwillan Af i wyuedd i vyny .... j- Wiliam ap Wiliam y boch gruff: hiraethoc 448 PE.SIAKTH MANUSCRIPT 63. 282 Mol: owain up Reinallt o lyn llvgicr . 13'12 . bardd wyf a gwawd beraidd dda .... a gsvaed tvw a, g.itwo owain W. kynnwal. 287 Mar: Elin lloyd ^rwraig S. wyn ap mred. o loedir . 15T2 . Os mawr oedd is y mvr ja . . . . b aeth bwnnw yyth ^i Ijenaid fV. kynnwal 293 Mol: i sion gr:vychan hefn amlwch ba ryw dir y bwria daith .... c kadwed gion keidwad y sir Mm-vs dwyvech 298. " llyvr kywddc ag ynddo gowydd o wayth pob prydydd a fv yng hymrv er ys driehant o flynyddoydd." 6. " Ym ha le y mae'r Llyfr . . ? Nid oes yn hwn mou degwm D. E[llis]." MS, 64 = Hen. 130. POE-rttY by Simwnt Vychan, ^olo Goch, L. Glynn Cothi, D. ap Edmwnt, Tddyr Penllyn &c. and Pedigrees. Paper ; 6 X 4 inches ; 292 pages ; in Ihe autograph of Simwnt Vychan and subsequent tol5?7 {p. 197) ; much discoloured, some leaves loose, some wanting, and many slightly imperfect at the end ; in a case. 1-8 Index of authors and first lines. 9 Mar: kairin mathav o radvr Morgannwc y mric j'nys .... d Math mam davydd mathav mwy Lewis Jfotii 13 / ywain glynn dyjyrdwy : Myvyrio bvm i varwn ... e Ac vnllaw yw i gynUaith ^olo goj 10 Mar: Tvdvr vychan : Kl^wais doe im klvst deav ... / Na liayer mwy ynhii- mon „ „ 19 Pedigree of Ho'l vychan ap dd. llwyd ap dd. ^euan vychan <$c 20 Mynd yr wyf i dir mon draw .... g Tariaf i von tra vwyf vyw . See MS. 63, p. 147. jfolo goj, 24 Howel wyd vyw hael hyd vedd h Hil einiou hael o wynedd .... Trevlia . r . wise tvwy lawer oes feuan llwyd brydydd 28 Y lloer hael a lliw . r . heli .... 4 Am oer gvrio // A mawr gariad Gvtyn ywain 32 The daughters of syr gruff: llwyd (o gayo) and their husbands. Uevkv = dd. voiigam ; ssissli = Robt. klement ; Krisli = syr gei ; Deili = Ma3. Kloddeith ; (3twenllian = Kadwgau ap hoi ; Phelipa = syr hvw o ryd; Elsabelh = atjr dd: dwnn. 33 Y groc erchwynioc ehwenaw // or moroedd .... k y groc ir dryssor graic avr drwssiad Dd: ap Howel 36 ]f vair orav // Af yr owronn .... / in trwu ninnav // yn troi . n . vnion . „ „ 38 Oessbraff wyd ^essv ysbryd // gwiw ddovydd ....»« da vv i ssiosseb dy vyw ssiessvs " amnvybod ym " 40 Hevlwawr hy olav : hoywlwys win heilias &c. S. vychan n 41 O gwnevthy'm er gwraic neithwyr .... o yno . dd . af vinav ddavydd dd ap Edmwnt 44 Eirchiad wyf archiad *vydd .... p yn arwydd at wen or ddol ; dd nanmor POETRY AND PEDIGREES. 449 46 ILevad ebrill lliw dybryJ .... a llevad vai llywia dy vardd GruffyM gryc 52 Mar: Roland gr: — Pa Avledydd hub havl ydynt .... b yn vrevlan uef i rolant Simicnt vijchan 57 Heddyw lie kawn wahoddion .... « bedair oes heb ado . v vn Dd: ap Edmwnt 61 Mol: Tvdvr ap Rob: — Trie enw i vn tarw gann oes . . . d dvdvr hael a daed y rrydd Simwnt vychan OG Er gwisgo .r. amdo oer wedd // am danaf &c. Anon, e h. devdwyll oi kymwyll kamav //.a -wuaethost &c. ,> ./ c. drwy . r . galonn vriw ssion verr oessawc // dravael &c. ,, g 07 O irwaed eiuion avr adenydd .... k vn tvdvr ydyw yntav n drydydd „ b. Oes ffyrdd yvf lys hyfEordd liossydd &c. „ t c. Tvdvr o genedl tewdwr gwiawydd .... k «c oni edir gwall aaedwydd .... G h G8 iach o lin fferf wychlawn ffrwyth .... / a heuwi dd wyf hynn a ddel S. brwynoc b. wyr Rodpert krair purwaed kred &c. G h m 69 Meddylio ddwyf pa nwyfiant .... h A gwir ddychan vydd rran rrai . j^eu: v' ap J. ap adda 73 Gwaeddai ymhell gwyddom hynn o mawr yw kwyn . . Am robart . . ap gr: . . . y\v ty robert orevbarch Simwnt vychan 77 _7 ''.!/* '^P J^^' ^P '"'y^ • ^ kellweirwr kail hirwynn .... p dros yr arf deiroes i rys Simwnt vychan 81 Jsyv Jo: llwyd o L. veivais : Y karw eglwyssic hirwynn . . q Abl yw hynn eb law henaint Gruff: hiraelhoe 84 Pedigrees : (a) Eis ap Edw: ap phylip &c. (6) Owaia voel // Einion ddistain &c. 85 Gwaith aun orfienn ssydd gennyf .... r kel vvn tra kelvvyf vinnav dd: ap Gwilym 88 Gawen (gwdmon) ap Ed. ap the: ap Ed. ap ). go} o L. dyrnoc b. Gawen ap Ed. ap Mali V3 gruff: ap deio &c. c. dd llwyd ap Mered: ap Itn ap gruff: &c. d. Eobert wynu ap Kobt: ap sr: ap Kys &c. 69 J ddihevraw athrodwa[wd^ ar henri ap gwilym i wrt/i Wm: Herbart iarll penvro ^essv gwynn i wisgo i art .... s maent hwy / n / waeth mae ynlav / n / well lewys Glyn 92 Oes dir i.veirdd ystor vaith .... t Ebron yw dol.obran dec .... He trie dd: llwyd . . . ap Jevan .... Enaid dynion find henaint Simwnt vychan 96 A Genealogical tree of the descendants of SyrWiliam Ystanlai and Margred hwtwu 07 7 Wm : ap gronwy ap ll'n : Y Gwr ir a gair urien ... m da tynno dvw.yt einioes Lewys ap Ed. 450 PENIARTH MANUSCRIPT 64. 100 Pedigrees : Penllyn llann ddervel — Grruff: Uwyd ap ^euan ap tvdr &e. 102 llann evrgain : Plant harri ap dd: ap gruff: ap dd: ap ithel vachan . &c. 104 llyma val y dyweddiwyd merclied bleddyn vychan ap bleddyn ap gwion &c. 105 Anodd ym vn hawdd ddamawr .... a Petwn y mynnwnn y mod Jolo go-^ 108 Pedigree: Plant Rie: ywain gredivael — Ric: wynZ/dd. Lvw // ssiasbar a ^ohn — o verched pump . 6. Mae n dy lys mewn adailwrdd &c. b c. Pann aeth yr hael pennaeth rrydd &c. c 109 Eryr gwyllt oror a gar .... d par oes addaf prys iddaw Simwnt vychan 113 Mar: mred: ap gronwy : Duw un a thri di weiniaith ... . e Meredydd ymharadwys Simwnt vachan 116 The pedigree of Tvdvr aled ap Eobt. ap Jthel ap U'n chwith [ap gr. ap dd. diullaes p. 121] . 117 O bae un heb i enaid .... / Aed Rissiart [trevor] at yr ^essv Simwnt vychan 121 Hn ap ^euau wynn ap einion ap ^euan ap gr ap dd. dinllaes &c. 122 Meddylio / r / wyf mav ddolvr .... g a thro tra vynnych a thric imperfect Gr: ap Kyn: koy 126 merched bowel ap ]fankyn ap Jer: Elizabeth ob bonedd ...» Haw ddvw dros vy Hew o ddyn hvio ap dd; \ POETEY BY VARIOUS AUTHORS. 451 147 Gwae vi om geui jvj awr im ganed / ddvw .... a od aeth rrys oi glaerllys gled .... Gwae vi j leni vlined // i goUi dd: nanmor 160 Syrr davydd ehedydd hawl .... h henw mawr yun wyd lianmer naf Eirian berflaith gyt'reithiwr .... A dvw ar ai gadawo Gr: llwyd ap dd: ap einion 153 Mae keidwad in gwlad an gwledd .... c ssieffrai kyfRn or dinas .... A ffwyth honn ai ffeithynav Gvto or glynn 157 Oes glendyd nes galw vndyn .... d herbart hir bai raid harri dalied oil ar dy law di tetrys MorganntVG 161 Ni chair vstvs na christiawu e vry i nef ond a varn iawn .... syr ssion bwrch idwal iwrch lin sswyddawc breiniawc ir breniu .... dyio i ssion deiroes hydd Gvto or glyn 163 Mae im kefn es pythefnos / henwayw ni ad hvn y nos .... meddic ond arglwydd mowddwy „ „ 167 Sorri ddvw /n/ pennssaer ydd wyd ;/ Saith o gloddaith a gladdwyd .... vn blaid nef vo /n/ blodav ni Robyn ddv 170 Y maes grymvssa o gred .... h Y manbri y bv r di.il Ar gymry dec a mawr dal .... dvw eilwaith ai dialo Lewys Glynn hotlii 173 Y Gvvr ssy tan gorssed dvr .... i lioes Lap a ssir Rys ap Sion .... does gwr march dewisgarw main hvw ap dd: 176 Y ddevrvs oedd ddiareb .... k Aer y tywyn / or tvedd Ar Elain avr / o lynn nedd .... Rys orav Rys / eryr hael Hvk ap dd: 180 Pedigree of Syr John wgon o wistwn ap syr ^ohn wgon ap Mastr John wgon.hir ap syr harri wgon &c. b. Arvav ayr Joha wgon — Mae yn dwyn yn gwarteroc &c. 181 Dyrwest wylavv drist alaeth .... / dwyn Robert .... vab reinallt .... kytvn y katwo . i . enaid Gr: Hiraethoc 185 Manonad Tomas ap Rys wynn i5S2 . Blwyddyn oer i ble ddawn ni . . , . tn Eb aer oi gorff bvra gwr (I. 68) |i 197 Mar: Harri Aesbwl : Duw nef sydd yn dwyn i wyr ... u tiriou wrth enaid Harri . 1S7T . Simwn vachan 201 Y Sirif aeth a ssir von o Sy hvw lewys o liwon .... o gayo . i . von a gai varch Jeiian devlwyn 204 gorav iach a gair i wyr w gronwy ac o ryw ynyr .... . . . . ar mab no banner mon (1- 1C)|| . . . ■ 452 PENIARTH MANUSCRIPT 64. 205 Mar: S. Edio: o Lys Vassi : Oer ydy w Rew ar hyd Ros ... a oer gloi /ii/ dynn ur ryw glynndwr .... gar bronn vo/r/ gwirbvr enaid Simwnt vyclian 209 Mar: Sion gr : — Duw a roe gwymp lie doe /r/ gwin ... h Kaerwys ssydd yn kav ar Sion .... E at ifessv aeth Simwnt vychani 213 O ddvw tec ai ddayed dyn c A welai neb lywelyn Atahevric vonhedic hen .... Prydydd y mhorth paradwys Jolo goch 216 Dyro gardod oth dda . ac no thro dy wyneb &c. d 217 Mi awn draw rayned yr [wyf] .... e J dir mon ar dorr menai dros y traetb ond arcs trai .... Eiaioes vawr yn ynys von Sys goch glynn dyfrdwy 220 Mar: Mred: ap tvdvr ap Ho: Dyn wyf vi /n/ dylyn vn vann .... f yn Uys dvw mae /n/ well i stad Tvdvr Pennllynn 222 Y ty ni ffy oddiar ffordd .... rj Iwyr a rrwng lowri a Rys „ „ 223 Y dderwen ddoe o wryd /* Sy /n/ kav ar wybodav /r/ byd .... Nevadd wyt i uvdd evtvn Sion nid oes drws onid vn . . . . El yw enaid olevni Gutyn oiceit 227 Gwikivair : wiliam ap gruff: ap grono ap Itn &c. b. regestr y vaenol : John llwyd ap dd. llwyd ap Rys &c. 228 llatm dyrnoc : Robert wynn ap John ap Simwnt &c. b. ystrad alvn : Jthel ap Eobt. ap Elis ap gr: ap Jaiikjn &c. c. hafod y bwch : John ap Rob: ap dd: ap gr: ap dd: ap y badi &C-. 229 Aber gele : Me;'ed; llwyd ap John ap hvw ap edn: &c. b. tegaingl tre jrj abad : John ap dd: ap bened ap dd: &c. 230 is gwrvai : thoQias ap Ric: ap wiliam ap Hn ap gr: &c. b. bedd kelert : wiliam ap Morvs gethin ap Jeuan ap Rys &c. 231 ILwyddiant a ffyniant ymddiffyn[wr ... .J ... . i Gwin bastart Herbart am tynn // cm go^'al .... kamplid iach am kwymp liw dydd .... y gwin i went a gawn ni hovrel sowrdical 233 Ni a gawn vn gair | gan vab yn gwenn vair . . . . k Herbart ssynnhwyrbell | A geidw bro gadell .... Edwart ail evdaf | Ac wiliam galwaf i chwi hoedl addaf // A chyd Iwyddiant JIo: ssowrdieal 236 Davydd nid vn gynnydd neb t llwyd .... [ap] gruff: devddwr .... o chair rroi oes i chwi rrawc Ch-: nannav 238 The arms of " Grae o bywys •' 239 Y gwr val gei o warwic .... m. gruffydd penrryn ffortyn ffwc .... Mab llewelyn erchwyn yw . . . . Eled avr ar i liw dv Howel Kilan 242 Kroes osswallt : John ap Ed: ap Me?-ed: ap Hotcel &c. b. llann gathcn : Mastr Rys thomas ap syr wiliam tomas marcjioc ap tomas ap Rydderch &c. POETRY AND PEDIGREES. 453 ■2-13 Davj-dd lywiawdr dydd devddwr « llwyd .... vab gnilFvdd .... insseilied ©inioes Elen dd: ap Mred: ap tvdr 246 3Iar: Gruffy'dd o Ddevddwr Y mechain Diliw mhell gwae dalra o hynn .... b A nodded krist y ne%'ddwr nieibion ac wyrion y gwr dd. ap Gwilkws 249 Yr eogwas or eigiawn .... c At wenn dots etc \nwaith .... Ai meddylio gado i gwr Jeunn tew hrydydd "252 Arglwydd dvw kvlwydd yw keli arglwydd .... d Chwi y ssydd gorvwch y sser (1. 72) || 255 Mae digon o sson gan ssais e A.ni rolant abev marlais .... Nessa i ladd hen syj- rys Lewys glynn Kothi 258 Pwy y dvw gyda ni a mair amen 148 JLyma weddiav Jeuan ap rryderch 149 Mar: R. ap Ho: o Elvel: Kwyno rwyf rrac gwayw ny rais . . m Ac yno y tiic enaid rrys *428, fsos. Howel Davi Note that in this MS. * denotes the page of MS. 99 which is a transcript of MS; 67; t denotes the page of MS. 101 which is a transcript of MS. 99; and t denotes the page of Cwrtmawr MS. 12 which seems to be based on both transcripts. THE'^POEMS OF HOWEL DA VI. 463 154 Jhon ap gwatkyn Daio paen - • . . x mark a Klement tilwyn .... xv]' vii]" &o. 155 gry£Eydd var ar aw bawl onwydd &o. J 157 Mar: Trablvddvs yw teirw [bledtlyn] .... c Howel ap rrys .... aelod tir Selyf .... a biav r groes y bvr groc *43l, fsos. 161 Harri mil hwyr ym welet ■. . . . d kymer verch kymro varchawc .... ac na chais verch sais or swydd . . . heboc yr twyssoc wyt ti *43'3, fsio. 165 y mae merthyr yn wyr not e wyryon dafydd rai n dyfot' .... wyr wyt rys avr hyt yr en . . . . ac epil vn y gwplav *435, f 312. 170 Oyr ia o drassav r yiiys f Morgan ym hob rrann ap Rrys y mi hwnnw ym henaint *437, t3l4. 174 y kai-w kwyrwallt vn dwf ac oswallt a mae hwnnw n ddewis (]. lo) (| 175 o wysc yr ddisserth os kaiff yn brytverth .... h aelodav r goron yn bawb in gvras 176 Trifflas oedd y domas dec .... % tomas tros evas y sydd ]fawn etifedd gwent hefyd .... ni vaddevaf a addawodd *439, -fsie. 180 o bvm i wallys | a ifrif ysgaelys .... h, davydd llwyt yn vaith | am y vethv 181 o dir a dwr y daw r da I tal dy gorn bval y bwyth *443, t3i8. Huw Davi 183 Le6ys afm&i lys yn y 6Iad e hvn .... m hynna vv lywarch hyn vo lewys *443, t320. Ho: Davi 186 Ym kaOell ymae kywydd .... n mae storyae saint y meistr sion .... ond ewch yn vn dowch yn iach *445, t322. 190 Y gwr gorff gore geid .... o ni ostyngir in es dangev *448, t325. 193 y gOr rrwydd a gar heddwch .... p Syrr wyt ti ni sorrytt wann roser bettrvster trystan .... bid dduw lie bo dy ddiwedd *450, t32". Huw Dam 197 Y kelioc gloyw or gogledd .... « Maestr tomas gvras y gad .... ac yn ol maedd [sic\ ai gOnel mwy *452, t329. Ho6el Davi 200 Yr etifedd o vleddyn .... r Meistr tomas wynyas onnwydd .... ve wyl devgain wyl dy gas . *454, fSSl. Huw davi 204 Y ^arll hydr a wyr Uadin .... s tair o ossoedd nin treissiann *456, t333. Note that in this MS. * denotes the page of MS. 99 which is a transcript of MS'.'B7 ; t iienotes ^he page of MS. 101 -which is a transcript of MS. 99; and- t denotes the page of Gwrtmawr MS. 12 which Seems to be based on both transcripts. .; 464 • PENIARTH MANUSCRIPT 67. 208 Golev mewn dadl ych gOelir gOilim dew yn galw am dir . . . . adeileis yt wawt ^olo ad>eliwyd ytt olvd Jo *458, t336. 212 Thomas ddiilas lie ddelwyf .... Ervban domas vychan vydd rhys y6 n ynys Oenionnydd .... ond yr ychen yn drechaf *461, t338. 216 Mawr jw r bar am wyr or byd .... a bid erydr bedair oes *463, t34l. 221 Aetb arnam vnwaith bimos .... hil wyt hywel eil beli .... Kadwo diiw y keidwad ym *466, t343. 225 Einion ap gwlcbmai vv ai annedd gynt ya gyntaf yngwynnedd .... y nos trennydd val nas treddyon (1. 90) {| 231 Ty gwilym tec o aelwyd . . . ^essii ai rro n oeswr hir *468, t346. 234 Mae dev vvr ym a dwy vaingk .... Gl'm ap Ho: . . . Margret .... merch ^ankyn . nawoes yr vercb ai fferchen naw hwy no bywyd noe hen *470, t347. 238 7 '^^°- ^*^ drahaearn ap Gl'm: Y dyledoc diledach hil a g6reidd hywel grach .... hyn vych no dyn yn dy dir *472, t350. 242 Mar: Tho: o dre'r Castell: Gwae vi wyl ddewi a ddaw Eroet gwledd yn iwedd yn Jon .... gwledd oedd gan varglwydd iddo *475, t352. 245 Mol: TL'n ap Gwilim ap Rhys o Borth " gogof." Y gwr ar menic aryann .... llywelyn gynvelyn vodd .... da fob a ehael dOyoes hir *477, t354. 250 Mar: Siwan gweddw EJn ap Gl'm ap Rhys Mi a wn He mae annedd .... havl lyn nedd hwyl wenn iddi *479, t357. 254 Mae o drvmoedd ym dramwy .... Os davydd ni bydd heb win ni bv r brynn eb avr brenin .... e vo Iwydya lal adam *481, t359. 259 A fragment (4 II.) ending : tair oes gwyr ywch wires gwin *486, t364. b. Mol: Tho: ap Syr Rosser Vychan o Dre'r Twr Y dyn ai had o noe hen .... bedo tra vv n wybodol brwynllys om hystlys ai m hoi .... idda'w er gorlidiaOr 61ad ni ro vy He er vy lladd *486. Note that in this MS. * denotes the page of MS. 99 which is a transcript of MS. 67 ; t denotes the page of MS. 101 which is a transcript of MS. 99 ; and 1 denotes the page of Cwrtmawr MS. 12 which seems to he based on both transcripts. THE POEMS OF HOWEL DAVI. 465 264 Atteb : Taryan gynt wyryon a gaid .... a hywel sy vchel y son Davi naddwr defnyddyon .... rry edivar hiiw dafl .... nad a byth yr nod i bv *488 bedo brwynllys 268 Maestr rosser a bryderwyd .... b na ddos o vn nos yn ^^av *490, t364. Huw Davi 273 / Mred: ap Morgan ap Dd: gam — " wyd mawr gan Edw: [/r] " Meredydd marw yr ydwyf .... c moes onyd oes Enwi dydd (1. 48) *492, t366. 277 ai ddryglygaid ysgymvnedic yr h6nn a 6ahardd6yt or ffydd gatholio crist Jessu drfiy eiriol y vendigedic vair &c. b. Mar: Mred: uchod : Magv ynnof mae gOennwyn . . . . d hedd6ch nis g6elGch os gOir am a ladd6yt ymleddir .... an bOaeu nine n annel *495, t368. Ho: Davi 282 yr vn gair 6ir angiriol .... e Egin fielpod nith lodynt ap rrys hen gyrys ^ohn gynt . . . koet llif val plas kadell hen (1. 22)|| *497, t371. 283 Gorvchel ddvw golychir ym hob ra . . . . / ar a veddylyais ac a ddigonnais o drais a thraha Taliessin 292 Mae dyn ym erbyn mawrvost .... g oil a daler lie dyly *499, t373. Hiiw Davi 296 jf Wilym . . galont To: ap GVm . . wyr Ho: uchel faer swydd Gaer\^fyrddin] i gyd " beth orev ny deav dir . . . . h bid i orwyr bedeir pes *502, t376. 330 Mar: GVm ap Tho: Duw nef mae Uef ym hob Uwyn . . i dewis [ojedd ar lu daear *504, t378. 304 Y gwr y sydd vn gerynt .... k gwilym .... vychan . . . kryf aelod . . . e -wyddai fryd Adda fras .... dwyn iddo gadwyn ac avr *507, t381. 308 Mol: Morgant ap rris ap Ho: a ILevkv V} GFm ap Dd: Mae ymddiddan am ddev ddyn .... I kannol byd kannwyl i boch *509, t383. 312 Mol: Jeuan ap Morgant eppil Choallter ap GVm . Y mae g6erin ym gwaret .... m devoet yr hydd doet ar hwnn *5ll. t385. 316 Mi a gawn yma gannvvr .... n or pedwar maib pedeirmil *514, t388. \> 321 ym tadmaeth dan saint edmwnt .... o ai pyrth ef vaj parth ivor (1. 26)|| *516, t390. Note that in this MS. * denotes the page of MS. 99 which is a transcript of MS. 67 J t denotes ths page of MS. 101 which is a transcript of MS. 99 ; and X denotes the page of Cwrtmawr MS. 12 which seems to be based on both transcripts. 46®^-''^ PKNIAHTH MANUSCRIPT 68. MS. 68 = Hen. 391. P6btet in the autograph of Rhys CaINj: Paper ; 6 x 4 inches ; 1 16 + 2 pages ; 1574-1582 ; damaged at the corners and leaves partly loose ; in a case. This MS. is part of MS. 69 and should follow page 264 of that MS. The Dumherti (which are in the original hand) placed here after the final lines indicate the order of the compositions in the MS. as it stood originally. I mawr ywch korff ma[ J . . . . a yn borth diiw herber ith dal Tudur aled - 5 hawdd amawr vwch llawr [ .... j ... . b J gadw /r/ tai a gwydr.towynn (54) Howell ReinalU 10 HavydA mae r heirdd yn dyfod .... c an hyfryd byd heb dy benn gvtto or glyxmu ; 15 y barwn* .... d OS rry vawr* .... lewys mon 19 Gwae . r ; wlad ragorol lydan .... e ac yno trio enaid Rys Rys kain 25 Y marchoc blodevoc blaid .... / syr grufE . . . fychan . . . tarian y tir . . . trossod wr trwssiad Evraid (60) at ho'll Mian 30 nid dim ond diiw yma .... g gwenn a rydd gwin ne rvddavr (61) Rys Kain 35 awn a chlod vyvyrdod vawr .... h Rannv kic o rron y kwn (62) . ^57^ . 42 Trawyd oes val tro dis vii . . . . i att 5fessv nef aed Sion wynn (63) . ^576 . 30 Mon a Elwid mae . n . aJaeth .... k oi fawr ras nef J Eissiart (64) . ISId . 57 mae Eryr byw mawr arr bank .... / bid ir wyneb dair Einioes (65) . 15T6 . 64 T karw ffynedic gwrol .... m Kymro gwych hir y bych byw (66) . 15TI . 68 Yr Edn mwyn arr donnav mor .... n ni wahenir in heinioes (67) • 15T§ . 75 doe kefais o waed kyfan .... yma / n / byw amen i booh (68) . 15T§ . 80 Yr angel dewr yngwlad ial . . . . p yw ddvwiol annedd el ai enaid (69) :15§0 . 88 Y gwr doeth yn hav gair diiw .... q dy ddiiw ith adv ddwyoes (70) . iSSo . 94 N08 da irr gwalch Ernestiwr Gwin .... r iarll oth aer arall ith ol (71) . 15S2 . 100 dvw llvniodd heb dwyll yna s dav vyd i ddyn defod dda .... Sant yw gyda ^fessv / n / tad (72) . i3§-} . 105 Kadwed ddw hil kydwaed tecf t jnotj Kaem. wyr i dop Kymry dec (sic) .... i'gad'w rrwysc ach gad y rrawc (73) . i3§2 . * The second half of every line is wanting. f This line is written later (by the author) over the second line above. POEMS BY RYS KAIN. 467 111 dvw sydd gall dewissodd gynt .... ach oes i wythoea a El (74) . ^56?/ . Then Jollows in proper order page 265 of MS. 6p. 117 A loose leaf unconnected with MS. 68. Nid oes mwy mor Rhymedi b mae yn Rhaid i chwi ymgosbi a dv^v a Safo yn ych plaid ag a helpo ych plant gweniaid Ag velli y terfyna yr holl enterlvwt gynta Scripta anno domini 1582 et vicessimo secundo die Octobris Per me Thomas aspull clerk. 118 Eubbed and stained and only legible in part. MS. 69* = Hen. 260. Poktby mostly by Rys Kain and in his autograph. Paper; 6x4 inches; 386 pages ; 1574-1590; damaged at the corners but repaired throughout and half bound in leather. MS. 68 is a part of this and should come between page 264 and page 265. The Poetry of Ehys Cain 1 Keri defeyrdd kair dy faeth .... c ann a dal yn wawd i werth (1) . ISTJf . Rys Kain 4 Y karw dysgedic hirwych .... d OS ^awn ytt avr sion ai tal (2) . ^57^ . 9 bv vrenhin vric Evrllin .... e geirda rrawc ir gwyr da ai Eydd (3) . 151 Jf . 14 Wrth deked gweled y Gwir .... / kynnydd ac oes kann dduw gwynn (4) . ^574 . 18 Y glain nod a glan ydwyd .... g wrth fodd ach karodd ich kaf (5) . 15^3 . 23 Y gwr yn dwyn gwyr yn dol .... h tros ych arf tair oes i chwi (6) 27 Os awenydd lie sonian .... t a bodd dduw a byw ddwyoes (7) . 15TIf . 32 Yr oen gwar Enwoc Evraid .... k vrddas ywch ar weddi sion (8) , •/575 . 37 Nos da i garw onest gwrol .... I yno sion oes a henaiut (9) . ^574 . 43 Y gwr addvwyn gwareidd [].... m bod ddevfis hebod AAavydd (10) . ^574 . 48 Y Uwyn gwyr vry llowngar vraint .... n ni bont wyr heb win ai tal (11) . ■/575 . 53 Yr Eryr Sad arr wyr sydd .... o ywch oed sant a Jechyd sion (12) . 151/^ . . 52 Duw /n/ geidwad arnad drwy dyrnas .... p kolofn gwladav | korfE di fradav . : kefn a gadav | kai fyw /n/ geidwad (13) . ^575 . 65 Y gwr ir kail geirwir kv .... '-- fy wedi del diiw a dalo (14) . 15T5 . * Placed after MS. 177 in the Peniarth shelves. - 468 PENIARTH MANUSCfilPT 69. 71 75 80 84 89 94 99 105 107 114 120 125 129 134 139 145 149 154 160 167 173 179 186 192 beth yw . r . angav.boeth wrengfyn] . . , gras hwnn a groesso i henaid (15) . 15^5 . Duw na'^wyl dyn ai olwc .... y gwnaed sant ac enaid sion (16) . ^575 . Pwy / n / drechaf pann Edrychenn . . . sion dwy Einioes yn dwyneb (17) . 15^5 . Mae vn drossom yn dryssawr .... mynn y gloch ir mwnwgl avr (18) . iSJS . bowyd sy wann yw r byd serth .... yngwledd saint angel oedd sion (19) . ^575 . aiT yn lioedl na rown hyderr .... yn dadail Enaid Edwart (20) . ^575 . awn feirddion awen fowrddoeth .... ytt roesser atto /r/ ifessv (21) . 1576 . o daw twrn dod ti hamais .... boyt rrwydd gael byw trwy hedd Uwys mon Gorav dim gair di ymwa[d] .... krist yet help kroessed ych oes (26) Rys Kain pwy y w / r/ aer piav / r / owredd .... ar oes fo teiroes y twr (27) Tudur aled OS wyneb ^arll sy/n/ y bedd .... yn i henaint frenhiniaeth (29) dd: nanmor Mae Siassbar gida hari .... 1 a ro i owain yr Jevaf (29) ^^ brvdio y bvm brvd heb wiw .... a/n/ ynyg oil yn vniaith (30) Rohin ddv Y gwrda a glyw gwyrda i glod .... , amen ytt yma /n/ Evtynn (31) Rys Kain mae o barch ir mab a wnn .... j treia Enw beilch tarian /n/ ben (32) „ „ mae aerwy gwynn am warr gwr .... « ych vrddol I'ych ar ddol fawr (33) Sion Keri awst y lias ynghastell i . . . . a merch ^arll* (34) Y gwalch hirwyn glych Evraid . yma /n/ hwy amen howel (35) mae trvm ifach mae tyrav main . a baro duw byw ar does (36) meirch a gwyr marchoc vrienn . kyw Edn o went kadwyn avr (37) Y gwr o ddysc a rydd win . . a choron Jovk ich rrann el (38) doe treissiaist y tir jfessv . . . El. a Sices i lys Jessv (39) Mae vn hyddgarw main hawddgar dy oes fo pvmoes fab hael (40 1 Mae . r. byd on mawr wybodaeth . . . del yno dal yw Enaid (41) . 151 a h c d e f 9 h Gvtto or glynn 1511 Rys Kain lewys mon 1517 ■ Rys Kain ^519 . „ „ ^519 ■ „ „ I ■ JJ » * The ends of most lines are wanting in these poems (pp. 149, 247, 265). POETRY BY K. KAIN AND OTHERS. 4.6d . 15T9 . Rys Kain ■ i51§ . „ . «77 . . ISTI . 1516 . Tudur aled 151$ ■ Rys Kain 1511 198 Oeres ynn Er ys Ennyd . . y prynnwr piav . r/ Enaid (42) 205 Yr hydd ai . oc ya Rvddavr . ywch lewys yn Jach lawen (43) 212 Y gossawa raawr gwissgi main a roer ytt Eryr Evtyn (44) 219 Hwde voliant Uwyddiant Uv . . . a ro Eiuioes ir wyneb (45) 224 Triffeth pob tir ai hofifyu .... Gann dduw dad gynyddv does (46) 225 Yr hydd an parch rroddwin pvr . oes hen ytt mastr Sion Evtynn (47) 234 Gwnn vdfawr gwyno adfyd . . . roi oes hir ^ aerea hwnn (48) 241 O diiw mawr wedi . r . awr drom . . ac vnllaw am gannllv oedd [1- 82] (49). 247 ILawn fv irder Hann vorda* .... Ynill denw yn llwyd vnwaith (50) 252 Yr Eryr mawr J wryd .... dy fawl a bwyssa dy farch (51) 258 duw . n . lanaf dawn a Ivniawdd . dwc yn vn devgain Einioes (52) 261 Eraill a fynn orr Uv fed ... . aed irr vn dyn dewra /n/ does [53] MS. 68 should follow here. 265 Y keirw mawr y kair i medd* . . err deigr mair dec arr i mab (74). 272 Ifawn i hil nev wehelyth .... roi naw oed seth arnad Sion (75) 278 Y mae Eryr val morvdd .... dros havl fodidrys a hwnn (76) 281 Devwr hwnt val blodav rros .... yn i faddav nef vddyn (77) Jeuan ap Tiidiir pennllynn 287 Krist Enwoc dwysoc dewisol geidwad groessi dy wyneb o grist Enwoc (81) . 293 Ebron wlad bronn olevdec .... Tomas gan dduw ytt yma (82) 299 Hawdd vyd heddyw J [ ] hiraeth hagr hwyr ith ddygaf (83) 303 Y ddav gyw oedd wy [ ] arr groywddwr y gorweddynt .... Tremeirch dros Eleirch y sydd (84) 307 Dvw greawdr nef a dayar .... diiw gwynn ath law dwc ni ith wlad (85) 312 [ ] ym kvr sy drymoer .... diiw yno aed ai Enaid (86) ■ 15ig 318 Vn duw nodded ynevddwr .... dewr filwr o dref wylann (87) • 15ig Tudiir aled . 1518 . Rys Kain Gutty n Owain P 1519 • Rys Kain 151§ . Giitto or glynn llawdden dd: nanmor Rys Kain 470 PENIAETH MANUSCRIPT 69. 324 [ Jr pa ryw ai medd^ . ' .^i, . n'i' r^r a oed hw7 /n/ y byd ]f ti . n/ benn (88) . 137^ . Rys Kain 330 [ ] neb lanach .... ''6 diiw dair Ge[ ] (89) . 1380 . „ 333 Yr hydd gwar rrwydd a garwnn .... ;'■.; c o ais prafF Tomas ap Rys (1. 12) 336 The previous Cywydd is left unfinished and this page blank. 337-8 a fragment of a leaf repaired. II vn difost yn bendefic .... d OBSod dwyoes y# howel . i5§1 . „ „ 344 Y plas nemydd ytnon: Plant Robert gr. o Angharad vj Elissay ap Morys ; Morys gr: ysgwier / Koland &c. 345 Ai gwir kwympo gwr kawtpvs .... e GnifEdd .... devddwr .... bid ir gwr bedr Egoriad (80) ho'l Kilan 349 Marwnad plant Jeuan Mredvdd Y meibion yn i mebyd .... f \Tj i adael yn lie i vrodyr (81) Bi/s Kain 355 Rown y gamp ir h*nn a gad .... g glain nod dynion glann Tanad (82) G. Hiraethoc 359 na chredwn i wych rediad .... h yngolav diiw angel doeth (83) . 15§2 . Bys Kain 365-6 Roger pilston | marwyr haf mio («c) 1587 ( ai gladdr yngressford. | Plant Eoger : — Eo. pilston Siors a dorethi. Rest blank. 367 Arwyddion saesson ai sel . . . . i pawb a ddyfod pab ddafvdd Tudur Aled 375 Piav Troyaf pe trewynt .... k .... a dydd kann nos daed Lewys mon 381 W[yl]ais achos [ ] . . . . / a gar enaid [......] Lewe\_s ? mon'] 386 Blank.' Pages 387-385 are fragments merely. MS. 70 = Hen. 37. The Poetry of Lewis Glynn Oothi. Vellum ; 8| X 6 inches ; 96 pages with two Columns to a page ; early xvith century ; bound in white vellum. The titles of the poems are in rubric' and' also the Initials of every othefline in some parts (pp. 11-34)) while in other parts, they are patched with red (pp. 59-69). Large initials are green on pages 70-75. ; Pages 1-10 & 89-96 are blank. %is MS. like Pen. MS. 109 belonged atone time to Gr.Dwnn : " Uyma law gryffyS dwnn ynn p)-o*penn mywn llyfr a wnaeth lewys glynn tothi gynt pann oedd oed krist 1566 J profes i y penn yny mann hwnn yma or llyfr •"' (p. 50). On page 42 ^e find the statement — " llt/ma vy lly'ur i'hk6 llyn" [1540-80] ; on p. 37, " This ys hwghe Llfin ys booke Eeeorde . . ef faakyn morgan and of thomas dauid / Uoid and of mony [others] / of the parish, of JDevinoc This booke did coste to hugh llyn xxii d. " ; and on pp. 40, 86, " This is thomas dauid is booke." 11 E gOr ar ped6ar gorOydd ... m Wedi ddel y drydedd oes L. G. Cothi h. Er hydd a gyftadla raOc ■ . ^^ B6a y6 rys uo byO ra6c . 13 E mil6r ni char maleis '' '' o E'\a eil6aith yn uelyun . POETRY BY LEWIS GLYN COTHI. 471 14 E gOr uv nerthur goron , . . . a Teilo a gattOo Oiliam . L. G. Cothi 15 Mae ffynnon ym haradOys b . iiij . oes ir pedOyryrlil 16 E teyrn ar meddgyrn maOr c Bit ar i 6allt bedair oes • 17 M] af i ganv ym oes .... d Ni bCyf ont yr hyt i bo . 18 Huail kymCt kyueiliaOc .... e A dOyoes roet i yOain . 19 Mi af att nudd brynn hafot / A daet oedd da du6 iddo . 20 E perfon bieu r bonedd = . . . . g Del i fyr bowel yr rain = 6. Er hOnn elOit ifor hael = . . . . h Honn i oet hOnnO a el = 21 Eb yfxOier koleraOc = . . . . » Moes Oeithian ym y faethev = 23 E teyrn mal traean mon = . . . . k Aet yr vn oet ar a[nnes*] b. Mi af i yfe[d y medd*] .... I A du6 ni Onaetb dynion Cell .f 2.5 E Mab a el6ir beli maOr = . . . . m A du6 i adu yOain = 26 E gOr tec ar gOaeOyr tan = . . . . » Dan aOyr ont nai y6ain . 27 Ky6y^X » '^^' ^^V^ "^P ^h "■P ^^' i*"" fyrthioy oyiar i varch E gOr bytb a gar roi barn o Hyni dyfo b6nn danj p b. Ky6y]> niklas ap Rys g6reang o goron y brenin harri E He6 bieur pryt ar Hun .... p A geidOr gOr gidar goronn . 28 Ky6yy dd' goch ap Ho' ap Einion Dyp dar gOrola hyt ron .... q Aur vnOep ar Oyr einiaOn . 29 Ky6yy M'dup ap M'duy a ganop le6is y glyn pan oep ar her6 o achos Jartt penfro Er eryr o Oarr ar6yitl r Mair i adel rneredyp. TLyma yev gy6yy ir bedo ch6iih 30 E gOr ui dai vOch gOarr dol .... * Amen hyt i mynnon hOy . 31 Er hyp megys ifor hael .... t J dal honn i del henaint . * The corner of the MS. is torn and part of four lines are ■wanting. f Lines 27-33 are defective. J The p has a dot over it in the MS. This is one of the few MSS. in Welsh which uses the thorn for dd. § Originally written Il6t/t, but the -6i/t have been erased. 472 PENIARTH MANUSCRIPT 70. 32 ILyma gy6yy Jeu: du ap dd' ap W am, heilir Kerpet i bum ^ gOledyp .... a Eoes einioes hir ir dynionu. L. G. Cothi 33 Awn puO pafk hyt j'ng lafgOm .... 6 A duO a rann da i rys 34 [E] Trille6 fyn troi 6elI6ell .... c Tair oes vo ir tri eryr. 35 [E] pev6r hael pa i ryO . . . . d farH penfro e uo roet uarch 36 [D]ev6r hael fyn eluael 6enn .... e A ropo oes ir pev Or. 37 [E]e eleirch ual yr ala6 .... / Devoet yr hyp doet i rain 38 [P]Oyr harp a chOarp na cherpaOr .... g A gOeuryl ir drugarep 39 [E] gOr hael a dric yr raOo .... ]i Del vynghariat **##**###-|- 40 [M]aen ryuep balchep y byt . . . . i DuG y raOc i adu rys 41 [E]e yfg6ier dan ver6ynn .... i Na uv vn nef i einion 43 ILaOer 6yl gynnllo a ret ... . / Aet i ena a dauup 44 Er annep Orth yr anneft .... ot Y dv bach ar b6bach by6 b. E g6r a roes ac a ryp .... n Yf del i einioes i dat 45 E gOr ieuang ual greal .... o J dir g6yr jlragoOyp .. 46 A mi yn href gaer Uion .... p DyOyffoc kei-p gOent i koet . 47 ILas gdinOyp melienyp Ian « J ly6io rent ar ol rys . 48 E g6alch 6edi euror gOallt .... r Mae nef yn gartref ir gOr . 49 E gGr a du6 ny garv s Moes yra6c ***** «J 50 Mi af heb pirn a ovut .... t A deuOell •*****{! 51 E gOr en6oc or ynys .... u DuO yn geid6at * * • *§ 52 E 6raic oreu *#**.... ^ A thalu ph6yth * * * * ^ 53 E groc Oynn ****#..., to Am i gOepi ****** ^ f The ends of 11. 27-60 are wanting. X The ends of lines 31-56 are wanting. II The ends of 11. 15-28, 40-62 are wanting. § The ends of U. 21-58 are wanting. h I V t See p. 125 above. ' ■ ■ J bee p. 129 above. .0 480 PENIARTH MANUSCRIPT 72, 163 h. hefn fi/airfd kynllaith : kvhelyn ap Rvn ap einion evell &c. a 169 edeirnion a dinmael Randir ywain brogvntvn : Howel a gr: 5 meibjon R. ap dd. ap gr. ap ho: ap gr. ap ywain ap bleddyn ap ywain brogvntvn &c. 173 Eng" ifilgi Dd: Holland a nillodd gloch Arian oddiar . , wyr Cilgwri Medi 10 . 15g0 . Kyrch gwiber hyder hedidd, melin kawn .... c kai draw gylch aur kadw r gloch wen Rees Kain b. Day hynt na rhewynt a rhywych, Perl enw &c. Anon, d 174 J Owain brwttwn-: Pawb a dyn vwch bryn a bro ... e Pen kyngor mavlor amen jfe: Uavar 178 aber tanad: jevan ap dd: llwyd ap gr: ap levan vychan &c. / 181 ^ Kynfrig ap howel " angel bwras " a Mastres sian Dvw yn rhw.ydd yx edyn prif lednais .... g ar bob vn o honvn hwy Rydderch ap dd: 186 penngwernn a bostvnn : Richiart ap howel ap jevan vychan h ap jeuan ap adda ap jerwerth ddv .fee, ending with a list of the " 5 courts" of the Mostyn family. 193 jal : jevaii llwyd o jal ap sion llwyd ap Tiidr llwyd &c. mam i jevan llwyd . . . oedd gatrinc salbri medd rrol Tiidrr aled. 199 llyweni : Syr Tomas o salbri ai vrodvrr / hari / sion / Robert / k ffowg deon llan elwy ai chwiorvdd elsbeth / sioned / kwstana / a katrin . &c. 204 swyddinbych : fiowk llwyd ap pirs llwyd ap liiiw llwyd &c. I 205 dyjffryn klwyd: Simwnt ffelwal ap Richart ffelwal &c. m 206 ysbyty yn Swyddinbich : Robert / ho'I / morvs / dd / kydwal- « adr / eva / gwenhwyfar / marged / anes / katrin / elsbeth — ^plant oeddynt • i Rys ap mred: ap tiidr &c. 209 Rvc yn y deirnion : Rob: salbri ap S. salbri . . ap han' ddv &c. o 214 Dyffryn klwyd : iach gr: g05 ai frodvr dd: vwrtais / dwna / p gr: g05 deio mwyn meibion oeddynt i ]euan ap dd: vychan &c. 215 vionvdd : Plant sion ap mred: ap jeuan . . ap gr. ap kynan y i,e. morvs / owain / gr: / jevan / katrin / elen / marged / lowri /anes &c. 217 Powys : Mathe goj or dre newydd ai vrodyr ohl'er / mastr r prys vikar keri / sion meibion Tomas ap R: ap dd: llwyd &c. 218 llwydiarth ym howys : plant howel vychan ap ho'I ap gr: . . . s ap vchdryd vrenin dyved = gion wnfEre, lowri, mallt &c. 221 Cars y gedol : Rys vychan ap W"" V. . . ap osbwrn . &c. t 224 ffystvnioc : S. ap lewis ap ]fevan ap dd . . ap os: wyddel . &c. m 227 SIR FERIONYDD — llan vihangel y traethe : Robartwyn ap sion v ap leuan ad R: ap ]eu: ap anion ap gr: ap H: ap kyn: ap osbwrn ■wyddel b. Penllyn: dd: ap mred: ap ho'lap tiidr . . . . ap ririd flaidd. Ac. w 229 gogar[dd]an: sion prys ap Richart ap R. ap dd. llwyd ap dd: x ap Rydderch ap ]euan llwyd ap jeuan ap gr: voel &c. 231 Powys : edw: herbert vab syr Ritsiart H. o dref faldwyn &c. y 232 mathafarn : hiiw ap jevan ap dd: llwyd ap H gr: &c. a 235 mowddwy nant mynach : jevan llwyd ap dd: ap sion ap dd: a llwyd . . . . ap pradwen vn or xv llwyth gwynedd . &c. 236 tal llynn : ]en: ap dd: llwyd ap leuan . . ap prediir peiswyrdd. b 237 Plwy llan danoc o vewn ardvdwy : plant rritsiart ap owen ap c gwilim . . . . ap tangno = wnffre / gr: / tomas / Wiliam / elsbeth / elin / sioned / gatrinc / marged / gwen ac anes &c. b. harleph : Rob: ap jeu: ap morgan ap siankin . . ap riwallon llwyd. d PEDIGREES AND POETRY. 481 238 Carol ne gondid yn dangos jyj moddion ddiate [= diet'\ dillad dotoke Hunfrey jaij weision . Holl gymdithion weigion bwrse .... a givan iawn iw stoke duwke Hunfrey .... gan moia worth kliae duwke Hunfrey Hugh Gryfid 243 plant U ap edn: ap gr: ap eingon ^c. = dd. evtvn a R. b a morgan a madoc | llevkv | gwenhwyfar, eva a katrinc &e. 245 maelor gymraec : wiliam almor ap edwurt almor &c. c 246 maelor : elis ap elis ap Ritssiart ap ho'l ap morgan &c. d 247 maelor gymraec : plwy riw abonn — William llwyd ap sion e llwyd ap Rondyl . . . . ap tiidr trevor 6. maelor : Richart ap Robt: ap dd: tegin . , . . ap riwallon . / c. plwy hamer : tomas ap owain ap jerth: . . . ap edwin . g „ „ — fEylib bryd ap dd: bryd hen . . ap tiidr irevor . h 248 Maelor saesnec xpangor ac owrtvn — Roitsiar ap dd: ap Roesiar i ap dd; ap siankin ap . . . . sion opdwn . 6. Maelor saesnec : Tomas ap sion owrdvn . . . . ap sion opdwn k c. plwy hamer : wiliam llwyd ap W. llwyd . . ap Tiidiir trevorr. &c. I 249 Maelor — plwy gresffordd : meibion Robt: ap dd: ap gr: ap m dd: syttyn ap dd: . . . . ap Tiidvr Trevorr = gr: / syr ho'l/dd/ morgan /lewis 250 Maelor : edwart ap Botsiarr ap S. ap elis . . ap T. Trevor, n 251 Trejfordd : Tomas trevor ap edwart ap Robart . . ap T. T. o 253 riw abon : sion ap dd: ap madoc ap dd: ap gr: ap ho'l &c. p 254 „ sion ap edwart ap dd. ap sion ap siangin &c. q 258 Ruddlan : sionn konnwy ap sion k. ap . . . iarll konias . r 259 syr ho'l ap dai ai vrodvr siankin dekaf ithel anwyl R. wyn &e. s 261 Dd: llwyd ap bleddyn ap gr: ap heilinn . . . ap edwin t 263 tegaingl : plant Rotpert ap ierth: ap rririd . . . . ap ednowain u bendew = ithel / kyn: /H . 265 llan evrgen : elis wyn ap ^euan ap ithel ap dd: ap ithel fychan v . . . . ap ednowoin bendew 267 llan hassa : edwart ap morgan . . . ap edn: vychan o fon . &c. w 269 Rhandir jthel velynn : pedair tre yn ial llvs y kvl / allt x gwmbobws / bod anwydoc / koytrwc &c b. ystradalvn : lev: ap ithel ap gr: ap pelynn . . ap ithel velyn y 270 6. jevann ap sion wyn ap gr . . . . ap ithel v. z c. meibion gr: ap nigolas ap sion . . . ap ithel v. a 272 ial : gr: vychan ap gr: . . . ap ithel velyn ap it. avr dorchog b 273 plwy riw abon : Sion ap Sion ap madoc . . . ap ithel v. &c. c b. S. ddinbych — plwy aber gele : lewis ap dd: ap gr: ap mred &c. d c. degaingl — plwy bodvari : Wiliam ap Tomas ap Robt: &c. e 274 -wiliam holant ap dd: holant ap hwisgin holant &c. f 275 Swyddinbych — kwmwd isdulas plwy aber gele — pirs ap Sion g owain ap gr; ap madoc vychan ap jarddvrr 6. llan sannan : mred: ap gronw ap gr; gethin &c. h 276 barwniaid brynffenigl — Rolant ap Rolant ap mred: ap sion &c. i b. yrvn bedws : sion ap R. wyn ap ]evan ap dd: llwyd &c. k 277 Swyddinbych : Sion llwyd / hiiw wiliam Syr dd risiart &c. 1 278 llanfair dolhayarn : owain ap sion wyn ap jeuan &c. m 279 hiiw konwy a sion a R. a dd: a marged . . . plant Robyn ap n gr: goj ap dd: ap madoc . . . ap marchiidd &c. 285 Moesen ber awen or brig//mae eisiaw .... o gwraidd na dysg a gerdd yn dol Mys kain 286 Ehiimengawl v£fernawl ffyrnig/yw ^fan .... p gyw lletraws i gallatra (?) F. 4S2 ■1>EN-IARTH' MANUSCRIPT 72. 287 Mred: ap dd; ap einion vychan ap levan ap R. wyn &c. 289 Ejw ennaint da i fraint ai fri or anger &c. a b. Ennaint per y saint Pair oes hir a nwyf &c. h ~ c. krvchais kwvnais kanawr//yr herwydd &c. y bardd dv c 290 edynowain bendew ap kynan feiniad ap gwaith foedfawr &c. d b. elystan glodrvdd ap kyhelyn ap ifor ap sevirws &c. e 291 tegaingl : Plant Rotpert ap -jer: ap Ririd .... ap edn: / bendew = ithel / kyn: / fln / marred / llevkv / ' 295 Plant ithel vychan ap kyn: ap Rotpert &c. = dd aikyn: ao g angharad / morfydd &c. Ac. 301 llyma val i disgynodd pendeftgiaeth, Tiymrv ir yn oes h • maelgwyn gwynedd <&c. 304 llan lidan : Thomas ap hofwel vychan ap gruff &c. i 305 plant howel ap sion = hari vychan / sion wyn / katrin &c. k 309 Mi a evthvm ir Mwythig .... I tir fierm Gvtto yw yr ffotied Gvttor Glyn 313 Hoyan borchellan barchell, bro tn beth am vikar llan Deilo ni threilwys geinog nis rroes nid oes // vn geinog kantho Gr: ap Nikolas 315 y sieri kymwys irwych .... n sion gryffydd . . . brenin tegaingl .... ras i sir i ros a sion "Richard gele 323 llan evrgefi : Tomas ap Howel ap -fevann ap dd: ap ithel o vychan ..... ap ednowain bendew . &c. 328 Swyddinbych — dd: o holant ap pirs holant ap sion hoi: &c. p 331 SlKYDDION SIB T FFLTNT IR PEN ABTH KTMRV TN TIR SIR 1 syr Roger pilston 2 pirs myttwn 3 syr tomas hanmer hen 4 syr sion howlphor 6 Eondyl Uwyd ' 6 sion edwart hen 7 hari conwy 8 sion griiff: 9 syr sion salbri 10 syr sion masi 11 sion Davies 12 Richart gravener 13 pirs mostyn ■14 syr tomas hawmer 15 Raffdottonn 16 syr Rocher briittonn ■^17 ssion gr: 18 wnifredvmoc ■ 19 sion conwy 20 Wiliam hammer seiner 21 wiliam mostyn seiner 22 sion trevor 23 hari pap i , 24 Wiliam mostyn 25 sion griiff 26 Wiliam Mostyn seiner 27 Rocher briitwn 28 Rocher pilston '29 sion trevor 30 syr tomas hanmer 31 Wiliam Mostyn seiner 32 sion griiff: 33 PierS mostyn iuinor 34 Rocher pilston j unior 35 lansle bostoc 36 Wiliam mostyn juinor 37 sion edwart 38 thomas mostyn 39 George ransgraffe 40 hari pari . • 41 Roger briiton 42 Pirs gruff: ■ >, • 43 Syr hvw jhomleve 44 sionn hanmer ^^ ' ■ >- ■ 45 sion konwy 46 sion hob [?1586] . '•. 47*Tomas mostyn ■ ; 48 wyliyam hanmer. er fense * No. 47 to the end in this, and No. 46, &c. in the following; list are in various bands. THE SHERIFFS OP FLINT AND DENBIGH. 483 49 Peyrys trefor ? 50 Peyrys gruffeth 51 Johne lloyd 52 Eoger Brereton 53 5fevan Edd: o lenden 5+ .WyUyam thomas Gruffeth 329 Tomas Ranskraft 56 Robert daves 57 Wyllyam'hanmer or fense 58 Eogar pulston 59 Tomas euanes 60 John Conway 61 ■wilh'am dymock 332 1 2 3 4 5 6 7 SIRYDDION SIB DDINBECH sion salbri siambyrlenn syr sion salbri syr sion pilstwn sion pilystwn tir mon sion owen Eobt: salbri o rvc sion edwart or waTn 8 kydwalad ap morvs 9 Robert wyn i fab 10 toctor elis prys 11 sion lloid oi ial 12 WUiam mostyn 13 edwart almor 14 Robert massi 15 ffo-wk llwyd 16 tomas bvlet 17 doctor elis prys 18 edwart almor 19 Robt: pilystwn 20 Eobt: ffletsierr 21 tomas ap morvs 22 Eobt: ap hvw 23 sieffre holant 24 sion Wiliamse 25 edwart conwy 26 hvw pilstwn 27 Jeuan lloid oi ial 28 ffowk lloid 29 toctor elis prys 30 Robt: pilstwn 31 edwart almor 32 simwn ffelwal 33 toctor elis prys 34 Eobt: wyn ap kydwaladr 35 syr sion salbri 62 Eogar ssalberei 63 John lloyed regester 64 Gorge Ilope 65 syr John Conwye 66 syr Thomas Hanmerd 67 Thomas Earistkrafte 68 , Robert Davis 69 Syr Roger Mostinne 70 S/yrWilliamHanmerorffence 71 Thomas Hues ore nant[ . . 72 Peiter Pennant of bigj Pgtaa 73 Thomas mosten 36 edwart sionse 37 sion wyn ap wiliam 38 Priers holant 39 tomas ap morvs 40 sion prys o dderwen 41 owain brvwtwn 42 edwart hvwse or hold 43 Jeuan lloid oi ial ^^ ': 44 Pirs owen 45 hari pari ; - 46* wiliam wynn 47 wyllyam Almore 48 Owen Brereton 49 Edward Ettone 50 Edward thewall 51 Tomas Powell 52 ffowlke lloyd 53 Harry stp f evan lloyd 64 Grufi'eth wyn o lanrwst 330 tomas wyn ap Rychart 56 dd: holant 57' syr Robert salbrev '"'^-' 58 Edward Brereton 59 Tomas presse 60 wyllam meleton .- "i 61 owen vachon of llan gedwyn 62 dd: holant 63 Edward Eyton 64 John Iioyd regester 65 Kadwad win 66 syr John wine ' ''■''^' 67 Euan mreaddth \Js^c'].'"'^' 68 Morgan Broughten 69 Mr Hughfe G*riime Griffith 70 sir Richard Trevour 333 338 Kymry a lloeger tynnas glyd Eowch ych bryd i mendio . gidar frenines elsbeth trymheais vwch trvm heol ' . syr iyfan waiw llymdan llwyd vwch.heol mars ych ail mwy Radar Kyffyn Owen briwtnn PENIARTH MANUSCRIPT 72. 344 A repetition of the previous kywydd with some lines omitted and a few fresh lines inserted. 348 Ynghvr aed yngho / r / adar .... a marw .... a wnaeth fy llamysten / i / .... da vodd dafydd holant .... be troe bawb boed hir j boeh Ow: briwtvn 351 mawr fv alar myrfolaeth j nid ai neb . . . heb dy jeuau ab dd: . . . . paradwya gwepra ydoedd .... llyweuydd 611 yw enaid lewis t?ar[o]« 355 Araith y kelioc bronfraith Dyma yr ymddiddan dedwydd .... c oni gerfyddom i eilwaith gwaith brys oddiar dafod lyferydd 361 nyd gwayth doctore kymcor doeth &c. d b. wrth weled dayed uw dysk brontor &c. e c. Triffeth a gefais trafferth &c. f 363 Medical recipes.- llyma veneginiaeth i lygaid : o rroir svgvn y wermod yny ffroenav ef a dyn y glybwr dyfrllyd or llygaid ymaith &c. &e. 367 bydd drigaro[c] arglwydd diiw .... g sydd yni olwc bevnvdd Ho'l ap Un. 371 Y pader : ymarferwn ar forav .... h drwy go mawr Eac drwc a men Edwart maelor 373 dvw gwyn er mwyn digoni ar fenaid .... i bodd hofE iawn bydd ddiffynwr ed: fm / 374 [Ty di ddyn tew dy ddoniav yfc trais taer ywr natvr traws tay]* Saith niwrnawd gwawd gwiwrym .... i ddyn i dda ai ddiiw yn ddic Sion kent 377 y tad ar dechrevad chwyrn .... I yn rydd a chwbwl on raid Doctor fohn 380 K. i gyrsafv Sion trefor trefalvn . . . o Rvfain Maelawr wen mawl a ranwyd .... tn ac i wlad i dad i del Sion Tudrr 383 Mar: jfeuan ap dd: ap ithel vychan Nid vn bwys ac uid iawn bod .... » pederr wyn ai pedwar ennaid Tudrr aled 387 di alaeth fv dalaith fonn .... o a by w fo / r / iach heb farw vn dd: ap edmwntt 389 hiraeth gwasg afiaith gwisc efyn &c. 390 sorri diiw pen saer da wyd Baith o gloddaith a gladdwyd .... vn blaid ne fo blodav ni Robin ddv 392 beth a ven gwr penwen meun pant r ymavel a meuuy syth iaiank &c. 394 Mar: dd: ap ithel vychan : Mae kof a mi ai kwyn ... * chwech y sydd chwech oes vddvn dd: ap edmwnt 397 Mar: efan ap dd: ap fthel vechan (see p. 388 ahove) P 1 * These two lines usually begin this poem, hut there is no lacuna in the MS. POETEY BY VAEIOtrs AUTHORS. 485 402 Mar: wiliam mostynn : bid o vewnn byd a vynno ... a llvna y vann lie may vo . 1376 . Sion Tudrr 407 Pwy ywr gwr pier goron .... h dan i nawdd bob dyn i nef gi'v.^ gi"i^g 408 da i llyniwyd dyll iownef .... c Y mab / rhad a gad or gair dauid : ap : gwilim 410 Grassol mair ydwyd dy groessi : bvrwen .... d bendigwyd bavn diogan Anon. 411 Kyffessu ir iessu ner oessoedd : yr wyf .... e af a dewissaf deav iessv Wiliam kynwal 414 iowydd hymod gan ssion pylstwn lien hen ddelw honn addolynt .... / pe : pallai : nrhaed / pob He /n/ rrydd lewys mon 417 kyfarch ddyn iach i ddiiw/ne// yn gadarn &c. g b. Hyd angav yn glav pawb glyn yw afel &c. W, kynwal h c. praw gydymaith maith wrth ymwrthio ar byd &c „ i d. mil a phedwar kant heb ddim mwy &c. k 418 EsGLYNWif — (1) pen losges pen powls ; (2) pen las llywelyn yn myellt ; (3) t ka ddrygav wigmoT treth amyl ; (4) pen las gwartheg mon ; (5) henwer y xii arwydd. 419 Mar: yr hen ssion amhadawc pilstwnn wylofya wyf val afon .... I a chynnydd ir wreichionen gvtto : r : glynn 421 Meddylio am addili m ddvw ai fam i ddydwy fi . . . . wrth raid im enaid amen R. goch a lyndwrdwy 423 suddas : vradwr / ywr / gwr / a gai arian gwarth / er gwertliy r mab / dyr- ogan tithav maer gair ytt weithian / vwrw o honot ti vair yn tan Baff ap R't b. a vo call mewn dyall- da ef arbed &c. n 424 llythr vn pivbliws lentvwlws gwr vrddasol a phroconswl dros'y rhvfeinwyr yn asia yn yr hwn y dyscreir yn berfEaith svt a 11 vn jessv grist ... a scrivenodd ef at y seneddwyr &c. 425 er ffrydiaii gweliaii gteyWon / ir jesii &c. tildiir aled o 426 Ty di ddyn tew dy ddoniav &c. (see p. 374 above) p 429 lessv hwde yn nyfosiwn .... q oes oesoedd ith lys jessu doctor sion Kent 432 Y gwr vwcli ben goriwch byd .... r Yma ddiiw / nef / madde i ni dd: ap Bys 434 chwerw gwmpnieth ni chara &c. s 435 gwrandawed yr hoU bobloedd .... t merch sy deka /n/ y nefoedd .... pann vytho /r/ wlad yn gwxandaw wiliam kynwal 445 blin yw dan blanned wenwyn .... w marw Wiliam . . . mostyn hael maes edwin hen . . . na bo ef heb nef yn ol Sion : tudr : 451 Y keirw mawr y kair y medd .... v ir deigr mair dec ar i mab .■ Tvdvr : aled : 456 dwyn pil ith weigil ath ogan / a saif &c. Anon, w b. da ywr bwtler bryf ber da / y w r krydd ar taliwrr ... x gwell klochydd no fFobydd ffol „ 486 peniaqth; manuscript 72. 457 damwaia, blin yw r byd yma .... a dav gar i siasbar y sydd .... Res o dowyn Roes diawd giTiffudd o veirionydd i frawd . ., , . i, i fwrw ar iarll penfro rrwyf deio ap Jeuan ddv 460 , Gidac vn a f^eidw gwynedd .... 6 abad .... aber konwy . . . mae yn varos .... merob dec pei kaid march yw dwyn Tildrr aled 463 ffei garuast viliast fowlyd / i menyn .... c ffei iddiawl annai f awl' i ferch ' Anon' 464 Mar: T'r llwyd : Mawr pwys duw marw poysd jal . . . d a dyro nef i deirn jal Tudrr died 468 dwr awyr sser terra / main &c. e b. pen ddel terfysc ymysc beirdd &c. dd: ap edmwnt f c. post drws biattws a bytiav / a gwdyh &c. Anon, g d. gwae fi om geni am genioc / o bren &c. h e. pais las gown glas rac gloysion mynych &c. i f. ysgidie bratie a brain / a chwtliv &c. k 469 O duw dad pa vyd ydyw .... . I yn iach weithian dan y, dydd y gwelom bawb i gilydd Sionn Tildrr 473 ssvr yw dy bibe heb ssvtt &e. m 474 Mair yw yn hyder Rhac perigl .... n bvdd ir hell ddyuionn byw jf. ap Rydd: ap J. llwyd 479 Y byd hyll ar bowyd hwn .... o assen grifiwnt ssion griiflfiidd .... kyrchodd ef ir nef ar naid Sion Tudrr 483 trees vn dyn at ras hendad p tomas syr Tomas y tad .... , wyth y w r dyn ath evra di Tvdvr aled 486 Gwae ni /r/ beirdd gan air y byd ... . q mwy o afrr Siwrl ymhwrs siqnn Sion Tildrr 490 Olwen wchdec Ian echdoe .... r gan waith serch gwenheithvs wyd || Anon. 493 vn a wnaythe htoyntmant . . ac ni allodd gowiro S^c. gorchymyn at vn wyt /wr/ ai harwain ... s nynnv tan /n/ i tinav „ 494 dav vn tri rif mewn rod &c. t b. ni ehleinnia byth moi chlomen om bodd .... u i glos bvn heb gael 3'sbar lewis ap edwart MS. 73 = Hen. 497. Poetbt including an Inteelude, the STATUTE of Ge: ap Kynan, &c. Paper; 7^X5| inches; 226 pages; written mostly circa 1621 (p. 50) ; in a case. This MS. is loose, very defective, and so much thumbed in parts as to be read with difficulty. " Wiiliara Johnes is book " (p. 7). 1 llAg yno i daw yr arglwyddes vair a gwir ofPeiriad a chrefydd- wyr .... ends : ag yno i daw A.thalia, a chwbl a sydd yn difetha i plant. POETRY BY VARIOUS AUTHORS. 487; 6. Od oes vn henlyfr etto a gan henaint yn adfeilo gyrncch attafi fo ar frys chwi ai kewch o jnj daMys gyfyrdo Anon. c. Mor halog ydwyf mor hylyn / pechod &c. b 2 Y Pader : Yn tadol, vrenin tvwdod .... 15* c a mawl, tragwyddol Amen Morgan ap hvw lewis h. (Pel kaid ssaith brenhiniaith bron h^d: ai tir) :&c. d (O daw d^n a gofyn dann go : vaddevaint) &c. (Heb arian im rhann yn rhydd : heb ddvU) &c. 3 J domas llwyd y krwner ai wraig 16 Pie mor deg rhedeg i rodio / nawoes .... e ddigio mair dda gymeriad || Simwnt vychan 5 \\0 mynni fod yn ddoeth koSa . ; . . pa bath a ddoetych . . , pa le i doetych .... paham i doetych &c. 6. T d^n a elwir yn domjas &c. c. Nid gallv heb dir . . . . nid tim heb ddvw 18 d. Gwnawn echdoe a doe a fEob dydd / a heddiw &c. 6 / dwm y hlogg: Ueidrlank Uiw morgranck lie marwgvog ssydd &c. 6. Howel bangor mewn ysteddfod a ganoddval hynn . 15T~i . Ysteddwch kynheliwch kawn holi pawb .... / mynn mair nas mynnit er march . c. Pob glanbeth odieth a edwyn, i gymar .... g a Charles mynn i cherlyn d. Gwell yt wrack bellach bwyllog : gynnil &c. (4 Englyn, last A illegible). 7 Ai lladd, ymhob gradd yn grwnn .... « 61 yn61, a i lywenydd Roht: ap dd: ne S. Kent 8 Ybyd: Meddyliwn, am wedd alaw .... k delom bawb, eb ddidoli 84 S. Kent, ne Rob: ap dd: 11/ vair : Kalennig, y w kael enioes .... / ssyberw, i fynwes Abram. 85 llowdden 13 Mar: yr hen Syr Siow Salbri o Lyweni . 86 . Y blaned, heb lywenydd .... m ffarwel i wr, a ffriw \kn.j Sion Tvdvr 18 Mol: S. llwyd Regester : Hen wyf, val fyhenafiaid .... n llawen Alarch, yn llanelwy./ 87 „ „ 21 Mar: Sion Edwart llwyd o lann Ynys 88 Gwnaeth, dvw tad, ai deg radav .... o i Sion wir, ssy jnj y nef . , Simwnt vychan 25 Mol: Syr Wm: gr: hyn ifyned ynfarchog.j 89 Y penn meistr, piav yn mwstriaw .... p natto dvw, nad ty di 61 Lewys mon 28 / ofyn gwnn dros Sion wynn ap kadwaladr 90 Y karw ^efanck, arafwych .... q dra \o gwnn, wrth dre£ a gwal./ Sion Tvdvr 31 Mol: Morys wynn o wydr . 13TI . 9i Grvffydd gynt gwir hoffi gan .... r hen einioes, bo i hvw nannav wiliatn llyn * The numbers after the title or first lines are in the MS. and help to show the extent of the lacunae. 488 PENIARTH MANUSCRIPT 73. 37 Mar: Sion Grvffydd Serssiant o Gaerwys 93 Y byd hyll, ar bowyd hwiin .... a kyrchodd ef, ir nef ar naid Sion Tvdvr 41 K. ir hen Wiliamt o Gwckvnllan 94 Mae gwahodd, ym a gohir .... b i hwnn eilwatth,. hen wilim || Crvtto or glynn 43 Jr lafarne: \\ Y kwrw rhvdd kar yr heidden .... c a thafarn ddifEaith hefyd loi Risdart phylip 47 Karol yn dangos fad pob math yn achwyn am arian 102 Pob krvstion natvriol gwrandewch /n/ ystyriol . . . . d o gofyn rhai n vnlle, pwy a naeth y penhille I'hyw ddyn sydd weithie heb arian a.d. 1621. 50 Os kas y neidr las ar law, awch yssig .... e fod i ni ofyd oi herwydd 103 Anon. 51 Hil Vrvtvs fab Svlfvs, brvtanaidd bry[. . . .J . . . . / ach kofio am ych kyfri kyfing 104 viekar llann ddyfri 59 \\Mar: Simwnt Vychan afv farm Ebrill 5 . 1606 . 109 Troes dolvr, tros y dalaith .... g yn foes ym, nef i Simwnt Edwart ap Raph 61 Mar: Sion Tvdvr a fv farw 1602 . 110 Drvd yw/r/ gwvU; drwy dir gwynedd .... h fFei or loes hallt, ffarwel Sion „ „ 63 Mar: Rich: ap Edw: a Thomas i vab . 1386 .111 Beth ssy /n/ vn bwys anianol .... i yn llawn o bob llawenydd Edwart ap Raph 66 Mar: ssaith gymdogion da . IsSl . 112 Dyw mor brvdd, dyma /r/ brevddwyd &c. (a fragment.) k 67 II Ni wna i pwy ysbys / ai mwrdriodd hi yn drefhus ... I ffarwel i gwrkath nid a fyth i garkaws Robert klidro 69 y persson hvws : Evrbarch ym gyfarch Esgob hael addwyn . . m einioes ir esgob / ai dadwisgo 123 Robert klidro 70 J vaer dyfi : kynnar vardd kanv rwy fi . . . n gwallys wy mi a gollais hynn 124 „ „ 72 Gwrandewch i wyrda val i bv r pysgotta . . . . / o rhyngthi a ffwU Eli yn bwrw Ham yr olwyu 125 „ „ 74 K: ir pysgotta yngwlad dehevbarth 126 Rhoddais y mryd / ar hyd yr haf . . . . p ar llav yn dew / abl er Uadd dyn (I. I8)|| 75 II J ofyn Telynn a gordderch i Syr W. Grvffydd. 129 Karw merched am kvriai .... q o cha arall yw chweiriof (1. 56) || 77 A fragment : \\ Bydd kwyn am y bardd kynnes . . . , r rhoed ddidrwch, heddwch ir hydd Dd. lloyd ap Un ap Gr: b. Jr hyrtie : Dvw ssy /n/ benn, nid oes neb vwch ... s yn egr / ai pyrssav /n/ weigion 132 Simwnt vychan 81 7 ddvw : BHn yw trailed / rhod ar hwnn .... t dann odde / yn dwyn iddi. / 133 Robert ap davydd 86 Mar: S. Salbri Rvg : ddvw dad, pa fyd ydyw ... u i gwelom / bawb i gilidd 134 Sion Tvdyr POETEY BY VARIOUS AUTHORS. 489 90 Fob dyn gwrandawed | fal y bv yn llandoged .... n nhw evthyn i afonydd | ni ddoethen fyth i faenan 135 Si/r Elis 95 Atteh : A glowch chwi yr kelwydd | a Iviiiwyd o newydd . . . b ag acr hvw holant | tros fynd ir mor beli 136 Syr Robt. llwyd ( Gwytherin) 99 Karol afv rkwng gwr at wraig o ymrysson am y klos i37 Gwrandewch drevthv banes gwraig .... c yn jach ir gwr lonyddwch Anon. 101 Na cbar gwenn lawen ar ISd &c. &c. „ d b. f happel yn Uanvair 138 Mil cbwecbant lynant ar tair, ar higain .... e anrheg R)^s [Wiliams], iawn foddvs fv. Tomas ap Jeuan 102 Y kyttvndeb rhiong Robt ap hvto a Thomas ap Jeuan i gymryd vn ivraig rhyngthynt S^c. 139 Vy llytbr wyf yw ddanfon .... / nes mynd or grawys heibio Anon 106 Penn briododd Tomas ap Jeuan ni chae Robt ap hvw, nar xoraig nar forwyn S^c. 140 ^fainck gweddwon priod .... g y fo ydiw jvj kwestiwr gore ./ (1. 112) || 111 Messvr ar 61 Quins drem Moesswch rboddv/ch beirddion byd .... h havddwn krist *w jvj noddfa . / Signature lost. 113 dyrie arfessvr " dir mi no harm gwd."l Y byd yu myned yn wellwell y sy i kar atri garo yn hir . . . o gwrthwyneb yw byn ir gwir Anon 114 Er brathav dagerav ti ai gyrrid, im kalon .... k mwy yw anair meiriones . 115 ifessv dvw ^essv dewisswn i garv .... / gida mi a gadav y medd 143 „ 118 Archwn i fair a bair byd .... m kawn nef oil kanwn i fair ./ 144 ,, 120 Jache jgfahtedd : ffalstedd fab enwiredd nerth .... n aed ath gar adwytb gwirion / 145 Hugh arwystyl 122 Jache kowirdeb : Kowirdeb fab hoywdeb hedd ./.... o ond /n/ gar vwch vn dan gred ./ i46 „ „ 123 Y bardd iowndrefn bwrdd windravl .... p Ehys wyn nbwr prys dop y rhod ./ i47 Wiliam Kynwal 126 Y bardd gwyn ebrwydd ganiad .... n mwynair ddyn mwy nor ddanoedd ./ (i. 26) || 148 [fS. T'r] 127 II ^e ddvw pa ddelw imdrowssoch .... j- ymgroessed pob dyn rbag i gariad 151 Anon 129 Gwrandewch ganmol pryd gwiwdden .... s yn ymado ai ddvwies bvrwen/ || 152 „ 131 Breiiddwyd . . a loelais i nosswyl Lvwci {Rhag. 12) 154 Am fi nosswaitli or gaia .... t «sy yn karv dvw yn i galonn ./ Rissiart vychan ai kant drwy gymorth ffowk llwyd vychan a Syr Sion hvws. E 98430. „ 490 PENIARTH MANUSCRIPT 73. 1496. Taith Pirs llwyd o lann ynys ap Sion Edm: llwyd ap Syr Ed: 8fc. 155 Na ddwg fi ir farn gadarn gwedi / dy loes .... a da ni roes er dvw ni rydd 150 llyma drioedd mab y krinwas 156 Tri chyfing byd : krav nodwydd ddvr / a thar arlais ar gelffaint / a cheniog mab y krinwas &c. . . ends : Tri overwaith ffydd, hvsting a byddar a chyffroi y marw, a chynghori gwraig ddrwg /. 1506, Ynaw myfyriad; Uefa roesson llafar weission . . • , 6 Ar Uwyndir / mor fwyndir He i rhodded y mawr feudith 157 Edmwnt prys, 153 II mi a i' ») dd. llwyd ap U ap gr. dd. ap gwillim f 9 hott aurdrem dd. ap gwillim j> ij dd. ap edmwnd 7 Morvs mowddwy bedo brwynllyi Jeuan dyfi R. P htigh pennal Jeuan dyvi Oraihian brwynllys leioys mon. oraihian dd. ap edmwnt dd. up gwillim POETRY BY AEAIHIAN AND OTHERS. 505 Robin ddv ' ni wn i pwy ai kant " dd. kowper dd. ap gun llim 51 Kariad r 129 L. Glynii Cothi 359 Teyrn gwyr ystrad Towi .... s o gwn ne feircb genyfi Bedo Phylip hach 3G1 Ypentanae: Y meibion yn i mebyd .... t ir meibion rhwyddion ai rhoes ILn ap Gitttyn 364 Dychan G.'r Glynn: darogan vydd a ganwyf .... u gwrdd vydd ag aur iddo vo Hot ap dd ap Jeu. ap E. 367 Atteb : Ewch yn iach ni chwenychaf .... v reso He ni chaffo chwaith Guttor Glynn 369 J hari ddv : He nid da lliw onid dv . . . . w Angel dv yngwlad Euas „ „ 372 Y mae ncithior y fory .... x y g^^yn mod vn gwayiiiwn mwy / 2'udur penllynn 374 Moliant Howel ap Siancyn o Doivyn Hovel o gwnsel gwinsor ... y Howel blav havl Bowys „ „ * POETBY BY VAHIOUS AUTHORS. 517 376 Tri gorwydd ers blwyddyn .... a .dyro.eto ym droterth Tudur penllynn 377 Elis vn a ddewisir .... h Elis y tir ar plas teg 138 „ „ 379 Elis o ddyffryn Alvn .... c ir gwr coch nag ir wraig hen 119* Jeuan hrydydd Mr 382 Predur wedd priod ar wi^ .... d bwyth ddwywaith y bitheuad feu. ap ttn vijchan 384 C. i dd. lloyd ttn ap gr. i ofyn dav genav milgi gwnion. Davydd yw'n awenydd ni . . . . e cymer ddav gvvrser am gwn Gtm ap leuan hen 386 Mar: Jthel Hael : Eres y torres terra .... / Nog ^thel wr vwchel iach jfolo Goch 391 C, llosgyrnoc : Y mae gorofiE em a garaf .... g yn vchaf haint na chaf honn Dd. ap Edmiond 392 Owdl gywydd i Rys Wynn ttn ap Tudur llawenaf lie o wynedd .... A byw vilwr eb ovalon „ „ 394 ^ santesae, oes vii tasae .... i oni ddel yu wynn o ddv „ ,, 396 Pwy oil a gawn pell y gyd ... /( a roe ddwydorth vrddedig John Ceri 399 Pani i lienwir pvm heinioes .... I wy th oed yrhain ith iad Rhys Tudr A led 401 Vchel mab madog vychan .... m Caer dro a <;hymro 'n i chael. Hoi Rinallt 404 Budreddleidr val neidr y nos .... « Ymaith o uef afti waith nos 129 deio ap Jeuan dv At least 4 leaves have been torn out between pp. 406 and 407, containing Cijwydd Siancyn ap mred. ap Uhes dv ag e'n garcharor [130] by Deio ap Jeuan dv ; Odl Vyvan'vy vechan ddinas Bran [131] by ll'nap Einion; odl Uhes ap ll'n ap Cadwgan [132] by Ud. nanmor ; 3.dA the first part of Cywyddy Ceiliog [133] the first existing line of which is : — 407 II llawn lliw kwrel angel wedd .... o desgant holl baradwys gerdd hvw Arwystl 408 Och vair deg och veirw digeirdd .... p gwirionedd nog avr yna 134 Gr: ap Grono Gethin 410 Moliant Reinalld Gruff, ap Bleddyn Nos da Hew onest llawen .... q ef a vyth vwyvwy weithian Hot Cilan 413 Mar: Dd. TLwyd Abcrtanad a Reinalld Gr. ap Bleddyn Deuwr hwnt val bb dav Rhos .... r Yn i vaddev nef vddyn Jeu: ap Dudr penllynn 415 Mar: Angharad v'ch dd. Jeu: ap Einion, gw: TV. ap Gr. ap Rob. o Gwchillan Tair gawr a wnai r Uawr yn llwch .... .? y sy nghor f esv 'ngharad Lewis Mon * The numbering of the poems went wrong here — 119 should have been 139. In the table of contents the numbering answers to that in the text. 518 PENIARTH MANUSCRIPT 77. 417 Y gwr ar Uyvr geirwir Uwyd | o lynn nedd .... a as; o chaf gan vab davydd . . . | E grial . . , , degan avr ym dwg i nef Jeuan dv'r bilwc 419 Marwnad Syr Rhes ap Thomas Mae rhyw odwrf ymhrydain .... h aros yr ^arll wyr Syr rys / Lewis Morganwc 422 Hari vii : Duw dodes ffbrtvn do doded (hirhoedl) ... c dewr a phert draw ywr iFortvn L. Glynn Cothi 427 Marwnad Arthur vap y brenhin Hari vii ILewod eb orvod dan vn baich / oedd ddoe .... d brwydr llewod briwder llowiawdr Rhes Nanmor 431 C. i wallt merch a elwir Ystordyn medd-dod Doe gwelwn carwn bei caid .... e da i trig avr ar befrvrig bvn feu. ap Rydd: ap f. llwyd 432 O dduw y rhawg a ddaw Rhys [ap Jeu. fln] ... / a cliwery Rhys ni char hwn / Jeu. ap Tudr penllynn 435 Cywydd Cymod Matthias Cradoc Pwy wna sir ar dir Caer dyf .... g velly dduw rhag vy lladd i Jer: vynglwyd 437 Damvnais y ffordd rhag dim anwyd I ax I ... . h o ddawn im enaid a ddamvnai.s 145 L. Glynn Cothi 439 Yn ieuanc bvm vlaeneiiwr .... i i werthv cerdd o iwrthvn 145 Gutto'r Glynn 441 Yr Ellyllon: Val yr oeddwn gwyddwn gvr .... h cefn gweilgi cafnav gwaelgoed 146 Jthel ddv 444 Mae nghwyn am vorwyn yn vwy / 110 math hen Ab Mathonwy .... rhaw bal a wna y rhyw benn / Lewis Mon 446 Archwn i Vair a bair byd , . f . m cawn nef oil canwn i Vair folo Goch 448 T verch a gerais yn vaith .... n teg oedd peed taeog iddi 149 llowdhen 450 GlJae'r g^yann dan oedran nyd edrych (ny chTfardh) &c. o Gutto'r Glynn MS. 78 = Hen. 247. Poetkt. Paper ; 8i x 5| inches ; pages 15-186* imperfect at beginning and end; in several hands— a = pp' 15-42, 59-61, dated 1573; = pp. 4.S-47, 53-58, autograph of Simwnt Vychan ; c = 61-80,93-94, written before 1584 ; d = 94-186, rather like c in style and of much the same date ; e = 81-92, and/ = 49-52, both written circa 1580 ; stained in parts and slightly injured at the back ; in a case. 15 Y gwyr ai tw dan gayrod tvr (1. 73) ... . p Devddengoes kynn dydd angav. -ISJS. Rrys ap Eingonn 16 Tvfarnwr wyd wr lie i taria dy union .... q Tirion ddyn duw ai tro yn dda 15'^3. Dauidd Beintiwr 18 Gweddelyn fvdrvnn fwydrefr .... r ys faw diawl aswfv diaith }olo goch POETRY BY VARIOUS ACTHORS. 519 fthel ap Rhys Gr: ap Jeu: ap Rhys Dd: beintiwr Gvtvn Owain Tudvr penllyn d f 9 22 . Wrth weled kwthwr twred kether llv on bodd lie ni byddwn 24 Krydwsc am orfod kredv . . . Etto yfed tiofal 27 Griiffudd ywenydd ^ownwych Dilid y medd yn dlawd mwy 30 Yma yi-ys ym ymryson .... syn fyw aroddo nef yn V573* 33 Howel o gwnsel giiwr .... howel biav havl bowys 36 Y ddyn Iwys baradlwys liw .... ynghaer ddail anghowir ddyn 7573 Bedo Phelipp bach 38 Y may pob mair difeiod .... Vn gwiw ddoeth yno i gweddair 15~i3* Dauid ap gwilim 40 Ty bach y kyfrinachav &C; The above breaks off with the twelfth line, and 4 folios are apparently missing here, being the second halves of folios 1-4. 41 IJTithevr tarian ynn cbwarterog .... jroi odiaith ar Kywedog. Eywedog kayrog &c. 43 Y llys oraii : lliw Seren Ady wiliam / iw / dylwyth Page 48 is blank and one leaf is missing between pp. 48 and 49. 49 Ijam dy dad roddiad ben raith .... I dadol yun dad haelioni Y maes grymussa o gred . . . ■ dvw eilwaith ai dialo Y Serenn o evenni .... y dewisswn dywyssawc Y grog i bob dym o gred . . . a rhvgain ith anrregynn y brytwn ffydd kan ddydd ded . sseinior or vrddas hynaf Oedd ddifai erioed adda fras . . end ir glanaf nod avr gleiniog evraid walch difalch dyfiad peredyr ath edy deirnef ath did evraid Y blaidd Eiidd anvfvdd dyn ofer geiddiw &c. 1S§/f Anon, s ban fo y lloer ar wyrain a gwlad ar ddigrain &c. t (oied ner mil haner hinnod a deg oyth .... dan bren kryngras a fase len. 15^0 Rohyn ddy) " kan nos daed bvrwaed barwn brig ynys .... v ar bain ar iesv ai Ron hir oysog Wiliam llyn beth yna o bwyth enyd| .... w bor flfriw am waed berffro ymon lewis menai 53 56 59 61 65 68 72 73 b. 74 78 Owain Gwynedd Simwnt vachan Jeuan tew 1 Lewys Glynn Kothi )) )> ?> Gvto or glynn gr: hiraethog ssion brwynog ssimwnt fychan * This date must refer to the time of the transcript, though the MS. reads 'G. 0. aikant 1573." "D. ap G. ai kant 1573 " &c. ■f A leaf is cut out between pp. 78 arid 79 ; and at the bottom of page 80 we read ' my father is an vnreasonable man. Wyllym Uoyd " 520 PENIARTH MANUSCEIPT 78. 85 88 ap R. 98 102 106 110 113 117 120 123 128 131 135 138 tvdvr penllyn howel Mian ll'n goch ah meirig hen tvdvr aled Ni tUlel i gorf ar elawr .... A (klaw yn wftith i ddin a woii[*?c] ddgorlach i lleiaii hardd yw llyn (?)hon . . fraid ffwin difrid fenaid ierwerddfyngloid Gwr wyf nid Raid gravyn .... kydois a hi gida saint howell ap dd. av feu 93 Henffych well wenwededig fam dduw brenhines nefoydd &c. b. O arglwyddes y gogoniant, o freahines y Uywenydd &c 94 Enaid christ, santeiddia fi, GorfE christ kadw fi &c. b. gwrda gwych llewych llawir sydd tal glin gronwy gethin goeth y ddevgar fonyddigion .... yr hain fal i by r hynaif Heiniar nodedig hvwnwyf . devddyn uabwy hyn na hwynt Pwy sy ben yn pasio byd . . dan bwyth devnaw o bethav meiddin wyllt am rriw ddyn wy ai chael o fodd i chalon kan nos daed kynes dadail . . wyth goed a dvw ith gadw di Y karw ifank aeirir .... oni ddel owain ddylwyd Myredydd llowydd y llyn . . ar dygorfF aro dvw gwyn Myddylio iddwv mav ddolvr . ath 10 tra fynych ath rig Mae r henwyr ai meirw r heini tri ag vn trwy wiw genad y gwyr i darfyn vnaid . . . ach bodd vwr ddwyrodd eraill fal ir ovddwn gwyddwn gvr kcfn gweilgi kafne gwavl goed Mae ynghwyn am forwyn fwy Kaw bal awna ym Eyw ben 140 llyma araith jfolo goch nid amgen : Koweth rrvawii befr ap drochach wledig oedd wynedd gynt a choweth byrochwel ysgytlirog oedd bowys ends : pa bryd a fydd hyny pan f o kyn ddiweiried genav rys rythvn agwen frewi o ddioddefodd ladd iffen rag bod iddi achos agHT|| d f Jeuan dyfi tvdvr aled tvdvr penllyn Deio ap Jeu: dv . . ti Kynfrig ap dd: goch gyto or glyn howel Mian Jthel ddv lewis mon 147 llys dig ddielwig ddiliw .... o ddaith yn hop pren evddaw [«c] Dd. ap gwilim 148 Y don ewynlon wenlas .... nawdd dvw amair vn dvdd mwy gryffydd gryg 151 kydbwy gwas kyweithas koeth .... treffwyth dysyfiad ryffydd gyttor glyn 157 damwain blin vwr byd yma .... ai rroi ar iarll benfro ir wy Deio ap Jeu. dv fHE POETRY OP MORGAN ELVEL. 521 16] y gwr ar war y gai-eg .... a nid y pab onid mab mair ffyto or glyn 165 Mi af draw myned ir wy .... b einioes fawr yn vnys fou rys goch glyn dyjrdioy 169 Mae heddiw yiu wahoddion .... c main ai gwyrth mon ai gorthir yytor glyn 172 y mae hiraeth im hoiri .... d ado hwn wedi hyny Rys goch glyn dyfrdwy 176 y keirw mawr i kair i uiedd .... e er deigir mair deg ar i mab Tvdvr alcd 183 klowais doe im kylysd deav .... / gweddw iawn gwae ddwy wynedd (=1. 56) * « # * * MS. 79 = Hen. 219. PoETBlf mobtly by Moegah Elvel. Papci' ; 8x6 inchfis ; 126 pages (and three fragments), stained and imperfect • second half of the xvith century and in several hands; the compositions 01 Morgan Elvcl accm to be from one pen but written at different times ; the other compositions have been written on leiivcs originally left blank or on folios added later to this manuscript ; partly sewn and partly loose ; in a case. Liber Jolimmis lewis (p. 1), 1 II gwyr gwr bray pyr gawr a brig .... ^ i lewyss hael .... kyw . . jcuan ffylip .... o ryss ap rrikart \ rann .... ir gwr vyth ar wraig a vo Morgan elvel 4 kwynwn wr kawu yn airad h dwyn gwatgyn . . . Hew ssion ap lewyss hael .... nwyfwedd rrwyssg nefoedd i rrain Morgan elvcl 7 ivor hael vy wr hylwydd * a ssion yw r hael ssy n wr rrhwydd .... ar gwesst ar vil ar gosst day vydd* 10* dwyn tomass gwiw rass gwaei rann ir frayder It aer veredydd vychan .... dcwrwycli oer da i chiciorydd. 13 Y Hew enwog llywenwych .... t ifan or l.erllan arirbcr .... fel pib organ pob ergid || — end lost, a leaf cul out. 15 II gwae lyndain goelvain ag elvel i g[yd] wt gwedy y masstr powel .... gan droi y ganad gwae ni | drygywydd Morgan elvel 19 Diiw a oyres daiarcn .... h Marw sion . . . am morgan . . . aberhodni . . . ni bon hiaith hebddyn hwylhav Trefnant 23 dyn gwrol wrth y voli o dwyn ioan wych doi n wae ni . . . . * Whether or not this is the last lino it is difficult to say. There is spiice foi- two lines more at the tottom of page 9 and the top half of page 10 is left blank. Evidently the beginuiug of the next piece is wanting. Both the eompo^itions arc anonymous. y 98430, P 522 PEKIAMH MANUSCKIPT fd. dwyn mab dafydd . , wyr ioan . . amhorgan .... ynghor llan gamarch ynghydd .... i drwm nawnef draw n enwog Morgan ehel 25 Marwolaeth mawr wae viloedd .... a rrissiart ssion rroess air hyd ssieb . . iach ffelpod .... gwae hil y boeff gwiw bael bytb || 27 II troes duw arwydd trist orig .... j dwyn ifan winllan wenllys .... ae ae[r] ai vab yw air fo (1. 59) | 31 Och vair am wychaf wrol .... c dwyn dd . . . o rys ap gwilym . . . aberedwy .... da jawn dyw ai enaid aeth Morgan ehel 35 * II ni cbais fedd i gyfeddach ^ ni ddaw ir wledd or bedd bach . . . , ouwyf amal nef yma \ 36 iTodiaiss ni rbedaiss y byd .... g ar grog a chynoc ichwi . tomass ab einon 38 Uin feyryc oil yn farwaidd f gi-iiffydd fychan rwyddlan wiaidd .... yno trie i benaid rrydd tomais teifi 41 Mae dyn gylan eb dynv i gyledd .... g Morgan . . . gwaed rran dd fychan .... ath laned ith ddilyna trefynant 46 Mawr waer ssir mor'oer y w r son .... h dwyn tomas . . . graff wayw joyan grufiydd .... na fydd fyth nef iddo fo Morgan tlfel 50 Y gaer vawr y garaf i . . . . i plas rrisiart . . . [? Hafart liergest] .... dawn byd yw dy enw bedydd. ifan ap hyw 53 Krwys dair hanck kroia diiw av ben .... h o barlwr y barlwr barch || end lost. 65 Af i h'nwent feilienydd .... / morgan . . . ap dd, fychan . . wyr forys .... e bair duw himpe ar dy had Htiw arwgsdl 68 pwyi" glain doeth pyr glan dethol .... m Rrosser . . . Hew morgan ... hil ^oian .... gwraig dyfay pieffrey sion. 59 penn yssydd dai wydd di wael yganmol .... « kaid jawn wraidd kydewenn rann. 60 Milwyr kad waewyr kydewenn wr mawr o wyr morys ap owen &c. 61 t*^' roddai ddifai ddwy fyw .... n ywr brevog tew nar brig teg .... amenn ? trig ymin ykor (p. 49) Anon. GS grvffydd nr iFawy[dd] yn ffonn g gwr ar llethr ger llaw ieionn .... j ieithon naw gradd yno gorweddych. bedo brwynllys • The above is written upside down on page 35 and seems to want beginning and end. t This Cywydd is written upside down on pp, 61-2, and seems to be continued on those portions of pp. 57, 52, 49 which were originally left blank. The poetey of morgan elvel. 623 66 This page is much stained ; it onoe formed the final page. 67 !1 diamay vod yma vedd a llywelyn mae Uei wylo | gwatgyu , . . . liael dewr boi howel dair oess Morgan elvel 71 Pwy ssydd jn boynydd yn benn .... b davydd . . . gwiwlew ieuan ap gwilym .... a bort hir val j by r tad (followed by a blank page — 73.) 74 Och am gapten a ffenaeth e o vlaen osst i fwlen aeth .... nwyf oer bid nef jr bedo [goch]. Morgan elvel. 79 am -wychwalch \ mae ychod . , , , d ain ssion . , . amhorys y mae hiraeth .... dewis wraidd dwyces j ryas ,, „ 83 Owdl : pwy r penaetb ior firaeth aur flfriw wr kadarn . . e ssiankin wrol a volwnn , , mab gwatgin .... a gaid hael i gyd j honn. 98 Memoranda referring (1) to Adam ap ^euan of lloyne, Kadnor ; (2) to Thomas ap Jeuan and Elen v5 William ; (3) to Gwilim gr: of llanavanvawr; Brecon. 90 Y gwr osstil gorei sstad .... / ycbi ssiamass . . ap rryss , . ap dd . . vycbali . . . ichwi dairoess ywch dewrion Morgan elvel. 93 Maea jraidd agwrdd maen wraidd ddigon .... g ieuan . . . ap ffylib amrredydd .... da irwych hael dewr a cliwyrn „ „ 100 Pwyr hylew dewr pyr hael doeth .... h dewr rrwydd o vyellt . . . ssion . . Hn goch .... hael gwiw aurgawr hil gwrgan || * 101 Diiw oeres gwlad dyraw sy glaf .... i Marw sioii . . morgan .... daioni iiw da venaid tref nant 105 II meisstrol yw yn mwsstroi wlad .... k glann kothi glain l^ai wytboess .... koffaed oi hap kaffed houn Morgan elvel 106 Pwy n wr ssad penn ar y ssydd I pwy ond tomass (aer gtm ap ^cu: ap gr: ap rrys) . . . arwy aiir rrydd ar warr hwn Morgan elvel. 109 piayr gwyr awdyr odwydd payn twymwaew m pynt tomass ap davydd .... twymai ssiass tomass ai wyr Morgan elvel. 113 Mae eryr glew mawr ywr glod n euwir hwn . . . (ssion ap kydwgan) .... vilwr od j voli rwyf (1. 44) || rest of the page cut off. 117 II * # * dyw gwyn oer trisst gwae ni . . . . o o ddaeary . . Hn . . . ap Morgan .... ddewiss gwaed ssy ddyssgedig (1. 44) || 119 II ach voi'gan dross wythran ssel .... p llew dilyss hael llei del ssion dewr dinag j daw r dynion .... yn y tefyrn od hefyd * Nearly half- the page left blank. P 2 524 PE>flAR'l'H MANUSCRIPTS 79-8d. da lew gwrdd ve dal j gyd .... kyfiou glew dewr kefn gwlad wych (1.44) || ,121 II hilioedJ mawr raddoedd mwy wraiddiay , . , , a or eiase a ddayth oer ] sswydd ioithon .... vyth ieryv pyrffad vath wr ar persson. Morgan elvel. 123 Mae yn bray Ian mwyn brelad .... b maess mynyss lie maess monaeth ssi/r water enwer jawnwych ep hael well ap bo'cl wych .... j doygain pwyth digon pyr Lett uafiuisbed apparently — the rest of the page (126) is partly scribbled over iu later hands. There are also three fragments belonging to some other MS. The larger of these begins " Neawdr wyf yn d drafael at rol o fyd trwy el fael " and ends : " Eys vawr di dra • ays yw fo." || MS. 80 = Hen. 248, PoflTRt. Paper; 8| xC inches; 198 pages and a fly-leaf ia Latin ; written circa 1550-80 iu three diflercnt hands — {a) pp. 1-93 (c/. MostynMS. Ill); {b) 93-124; and (c) 125-98; the top right-hand corners are injured by rats and some folios wanting; in a ease. On the 35th July 1649 Ludovicus Jones wrote on page 94 ; " fy llyfr oedd gyda Jo" ap hngh a]) Ho"" (p. 1). 1 dawns o bawls doe / n / ysbeiliwyd .... c larll oi fab arall a lb gvttor ghjnn 5 Mar: abad Ri/s gayo : dyn wyf doe a anafwyd ... d yno fyth a wnaf weithian GvUo r ghjnn 8 Man gwladi/vs v. dd: gam: y seren o yfent .... e y dewisswn dywyssawo Imoys ghjnn KolUi 1 1 Mar: Tho: Salbri ap Jlari o laweni. Trist ir beirdd y troes diiw / r / byd .... / ty dvw sydd yw tad a sion . 1/f90. Gvlvn owain Maricnadeu Syr Rys ap Tomas 14 Mae Eyw odwrf ymrydain .... ff arcs yr jarll wyr syr Eys Icwijs morgannwc 19 Ymlwyddyn yr ymladdwyr .... A y dawr cdn dewr i adwedd Dd: llwgd ap IVn ap gr: Marwnadeu Gwilim ap Grvffydd o ben mijnijdd 23 Ko diiw galonn digllonnbwyll .... i wrth fyngwawr diiw mawr amen Gwilim ap se/Hi/n 28 Kefais am oerdrais marwdravl .... k gida gras duw ai gadair „ „ 32 Mar: Omain : arfav duw ar fodeon .... I derbynn hydd dewr bonheddic Tiidr Aled 36 Mar: Tttdur Aled : bwriwyd vnbardd brad enbyd ... in m wyddem o iawn addysc nes i ddwyn eisiav i ddysc .... % wlad nef eled yn jach Gr: ap feu: ap ll'nfacU: 41 Mar: Oio: ap Mred : Y 11 v mawr ni allai mwy ... n yn fyw a ncf i ywain feu: gethin ap feu: ap seissyllt POETRY Br VABIOUS AUTHORS. 625 44 Mar: Dd; ap Howel o Nanlievdwy briwodd y tir brevddwyd die .... a yno tyf euaid davydd Tiidiir aled 48 Mar: Dd: llwyd : Tros ifal i torres hevlwenn .... b ger Haw duw gwr llwyd o ^al „ „ 52 kwyn o I'oec kanii orevgwyr . . tudur llwyd . . . . c atl, Ifessv gwynn twyssoe ^al lexoys mon 57 Mar: sioti wynn arglwydd Powys Gwae wlad oer gwilio derwen .... d Haw ddiiw yngod Uadd angav „ ,, G2 Mar: Dd: ap Edmwnt : Dayar sy gav dros y gerdd . . e Poetri /n/ Jaith an patrwn oedd lewys mon 6o Mae son o gemais i art f ymrvdiav beirdd marw Edwart . , . frenin .... brenin nef biav / r / enaid Mred: ap Rys 69 Mar: sioned v} Robert o sgdfiog ne llan evrgain — vt puto Ni welir tes o lawr tad .... g Yu rroi oes ynn ar i hoi Jhon ap IIoivcU 76 Mar: sion dd: ap Jlhel, gwr y wraig vchod Bwriwyd derwen biav toi'res .... h dod ir gwr dy drigaredd sion ap Ilowel 81 Mar: Dd: ap Jlhel o Lan evrgain Y mae kof a mi a kwyn .... i chwech y sydd cliwechoes oeddvn Dd: ap Edmwnt 85 Mar: Sion ap Siamys ap Madog ofaelaior Y dderwen ddoe owryd .... h el yw enaid oleini Giittyn Ywain 89 Mar: Edwart ap Dd: o drefawr llydan oedd gastell Edwart .... I tevlv nef ai tal inn ]fon GiMo or glynn 94 (Arglwydd ddaiar war Arglwj'dd yd 8 gwellt .... m gronun gjnrhowuun rhwyd Sion Bnuynoc) Marionaden Thomas Salbri hen 95 Akw tovred katerwen .... n Egor y nef inn gwr ni lewys mon 98 Mi a wnn Gwyn am vn Gwr . , . . o na fv ddim i nef y ddaeth Tvdvr ulcd 102 Para gwymp i wr y god .... p Gwaed haels a gatwo i wely lewys mon 107 Mar: Rys Nanmor: / O 5fesv byth Eisiav bardd ... q neunbren pob awen pe byw lewys mon 110 Mar: Wm: llwyd o Landdeinioel yn efionydd Gob drvain kwynwch driael .... r mer lan mair el ai enaid TMvr aled 115 Mar: Uob: Pilstwn: dvw orvchaf Edryched .... s awn yw ofyn i nefoedd Tvdvr aled 121 Mar: T. Aled: dyn ymddifad beb dad wyf .... t fathro bv . , . . brawd llwyd . . . . yn llann faes y trie awen tragywydd Lewys mon 526 [PENIAETH MANUSCEIPT 80. J 25 Mar: Dd: vychan o linwent a Jeuan o Lanffiriff, dav wr a las yn y maw Pwy sy drist powys drosti .... a o dielir nid wylaf %e\mn devlwyn 128 3Iar: lewis gwynn cwnstabl trefesgob Mawr ywn poen am yr vn peth .... b denajd a ro duw n ni drwn Howel ap Syr mathe 132 Kannoes am [Wm:] iarll [pennfro] i kwynwn .... c tragwyddol i trig i ddo Howel ap Syr mathe 13(5 Mar: Dd: llwyd : Mair hael am avr wehelyth ... d a duw vo parch devfab hwnn Howel ap Syr mathe 139 Mar: sion kolvnwy : Kwynno wn pe kawn einioes ... e duw a iorvs kadw i wyrion Howel ap Syr mathe 142 Mar: Tho: ap Jen: llwyd: llid gwae fil lied gyfeiliorn ... / trwy ffyniant ar hoU blant hwnn Hotoel ap Syr mathe 145 Mar: gruff: ap dd: a Lan dyssul trwm yw mryd tori mae mronn .... g daioni duw yw euaid gr: ap lloen am, hadoc 150 Moh Gr: vychan ap ho: ap sienkyn ofaelawr am warr ymars imae/r mor .... h kanoes foch gair ach kynydd Wm : egwad 152 Mar: Elen gioraig gr: ap dd: o rysdoc Aeth hiraeth am waith ar wyi .... i ag oes gan iesv yw gwr Oio: ap lloen ap moel 156 Mar: dd: ap Sion ap dd: o van avon Troes adwyth mal trais. hvdol .... k dai rinwedd duw ar enaid Howel JLoen amhredydd IGU Mar: Jevan llicyd ap tomas ap Jevan llioyd mair prvdd a fv ddafvdd ion .... I a wna duw enaid ievan Hmo arwystl 164 Mar: Risiart ap Jevan o geri dduw pent rryfedd i ddyn .... m wrth bwys i wyrth ai bassiwn „ „ 1(58 Mar: morys ap sion or llwyn melyn Hiraeth am dy syuhwyredd .... n Y bo / r sant morvs ab sion Howel siordival 171 Mar: Rys vy; mab ?norgan ap mredydd Braint oergrwybr brwnt daiargryd .... o dal gan dduw yw dylwyth Howel ap syrr mathe 174 Mar: Lewis o Lanwrin : Doeth tri arwydd vn flwyddyn . . p lewis yn wr o lys nef Deio ap ievan dit Here some leaves have been torn out. 179 II dyn wyf ni chais bod yn wych .... q dros gof be bae deiroes gwyr deio 182 pwl yw kerdd pob overddyn .... r dos nef dewis vi yw „ Many lines in tlie last poem contain only one or two words, being evidently copied from an impi;iTect or illegible MS. 1 87 Mar: Watkin ap Roesser vychan 1 mae vtkyrn am watkynu .... s i werth ef o wyr a thir Hotoel Swrdwal POETRY BY VARIOUS AUTHORS. 527 193 Y dydd i llvniwyd addaf .... ct kwplaf er addaf rydderch Gr: ap dd: llioyd ap Einion 197 Y blaened eb olovni .... h * # tlawd genedl hon|| [1 30]— imperfect and cud wan'.ing, MS. 81 =Hen. 254. Poetry. Paper; 8^x6 inches; 178 pa^es^ wanting beginning and end, and imperfect in many places; written mostly in the last quarter of the xvith century ; sewn ; in a case. The name of " syr Jeuan dd: morgan Uan favlrys kil y kwm " occurs ou p. 114. 1 syr howcl [ap dd: ap einon] syn Ryfelv c sa lie ddoedd kais fwyall ddv .... ***** ytv #**##« 5 \_Mar: Johi] gwyn ap elissav ap Wiliam llwyd * * * * wrylys byd krevlou .... d dvw ssion wyn dos yniach John tvdvr 9 ykylleir walch kail wraidd .... e ylise . . ap wiliam . . karw tradewr kvvrt Rywedawg . . uai hebil [sic] nai hil nai had gri/ff' hiravthog 12 pa wr sy vwch power saith .... / gr: ar bar onwydd bras [ap tomas ap hot] .... daaw hy deva n i hoi liichart ap howell 16 ar bena er wr bonedd .... g ysdyffan lew ap lewis ft fynai Rodd [bwkler] yw nai Rys .... Rof y well bwyth golvyth y go dauid llwyd ap ll'n ap gr: 19 Da ar feirdd a dewr afy [D. ab G.J . . _ . . h ihevbarth nida hebo Madog benfras 23 Mawr yw gwan goel mvr gwnalch .... i och ni bv och ni bai is ... , grvffvdd ab adda ab dafvdd yng hor dolgelle yngh[vdd] .... dy bryd avr debre ydyn # # * ah gwilym 25 lir a aadwyd Rhwn tri dyn .... k tiJ|Jav avr at y dewrionn Hoivel Reinallt 28 This page is blauk and one or more leaves are missiug here. 29 II nevadd fawr newydd fyrwen .... I inarged . , merch einion | wyn ithel .... da . . . iflonydd fyr dydd i doeth at fredydd arf derydd dan dvr bafais dewr ab ifan || 30 Memorandum of the number of " hopes '■ supplied to or received from different persons. 31 adda fras wylwas a elwynn yn fardd .... tn ni ladd onyd bwyd nei lynn gytto r glynn 32 gwilliad grym eurchiad gorav marchog gynt .... n rrys grythor . . , kai ffaling trwyn keffylog. tydtir aled 34 pa wrol ion pvr i wledd o piav blainio pobl wynedd | mred' ab ^fan .... bavn y gwin yn ben gwynedd tin ap y moel or pantri 528 PENIARTH MANUSCRIPT 81. 88 Sf ii!. ;ji7«itoM ; pwy a dvr gwayw fal powdwrgwyllt ... a tv tiigwres tad Ryowgwi'wydd tvdvr aled 12 / elisav ap Wiliam o Jiywedog pa vn liw glod pwyn rhoi i gler .... b a hari a fyu liir fo i oes lewis ap edwart 4G pwy r dewr ail paredvr wyct .... c drwy swydd i dreisio liyddod (1. 44) || After page 48 five leaves have been torn out, 49 II ar gongol wavthan ygangen .... rf ing ar hynt ir angor hen dokdor John y hent b. Filer idwal pie . r . ydwyd .... e pilstwn . . wyr Eissiart ap Syr Boesser .... nac oed twr ne gateri 53 Mil yn gynta ai wrantv poen rinwedd .... / i treir Hong y trowyr hvn Mygliw hrydydd lloid 54 y llywena / n / hoU wlad wynedd .... g milwr rrwydd amal ywr hoddion Morys walch gymry a sion .... oed ymyr iad morys Hoivel Beinallt 57 ILyma mal y roir help RRag hanker ac hen fryw oddy- melon : kymer lysse llywely ddyrned a dyrned or wilifray &c. 38 Rrag hlwyf oddimeivn o hwidd a dyfig anadle inghilch y ffalon : kymer alwn o freky di frag haydd &c. 59 korn a gan krio yn gav .... h erchwch wyth bwyth am bob yn John brwynog 61 Meirchion glann Jeitiion wyd ynydd .... i a gwas a marchog / vegis meirchion lewys y glyn cothi 63 Y Hew trwyddyn gwallt revddavr .... k esdyn oes hir bilsdon sion .... on olwyth hen daleithiav (1. 48) || 65 angen dwyn bargeu dan berth rag angen &c. Anon I h. lisav wyt orav mewn teir iaith bevnydd .... m hnrdda son i hyrddas wyd Jeuan llavar CO Mawr fyr gair am y teirodd[= menig, modrwy, pwrs] ...» ir gwr hael ar wraig ai rhoes Gytto or Glyn . G9 y grog i bob dvn o gred .... o fal ange r sant a flingwyd left unfinished apparently 70 fo/' the coughe—Take thre or fovvre stickes of lieorys 8tc. 71 Againest all maner of coughes SfC. : Take brymstono beaten in poiidr half an ounce & put yt in a newe laid cgge softe rested myngle &c. 72 Pymtheg kant dcpydant oyd ior dv ddygiad p dav ddevgain tair rragor marwch tad rrad rrywedog bavn cell or gwvn ichwi /r/ gaynor .... am i enioys ymynedd 1S§3 . Anon . 73 i sion am hadavig o vaelawr Wylolofys wyf fal afon .... q a cliynnydd ir wreichionen Gvto / r / glynn .POETBY BY VARIOUS AUTHORS. 629 76 y gwr sy hwy nag yvv r sir , . . . a w™ sion . . a biav . . gced ag yd gwidi gada .... ond aelio nev dy wilim Jeu: devlwyn 78 O sei'ch dwg fanei'ch lloi bvdd fynyd . . , . b i Wiliam ai fani hawdd fyd .... ir gavnor orav geuyd Jeuan tew 79 Atodlfar: Elissav ah iviliam llwyd o benllyn Braich a Haw bylaw haeledd a dorrwyd .... c o thorrwyd oil i throed ai Haw Sionffylib 84 merch ag ytifeddes jffan ap howel ap mredydd oedd wraig i ho'l ap dd:apgr: . . . ap 0. givyuedd .... houn pioedd y llys yughefu y vanu ag yno i bv hi ai gwr yn aros . b. ti ywr wal nis torai wyr .... d sion pilsdwn . . . ai sawdwyr osoded . . Riw ddiawl ei arliodd eil waith gr: ap dd: ap howell 88 Rai a fyn gwlithin aglaw ] eraill yn rhwydd a fyn rhew e uid -wrth son dynion idaw I nid oes ond a fyno diiw .... vn arch ir wi / n / i erchi | Diiw maddef meie i mi Anon 89 Tan awyr a dwr daiar a main &c. „ f h. Y Hew draw ai llidio irwyd .... g llywelyn . . . ddv nid iacb ym ddwyn dy wg . . . ni bydd yn dvagowydd gas . Jeuan devlwyn 92 keisier traseilier trysoliaw y drws &c. Hugh Penal h b,* mawr ddolef i maer ddwywlad [powys a phenllyn] ... i am farw . . owaiu ap sion . . ap howel vyelian . . . owain fry i nef ir aetb . ^570 . simwnt vychan 961 (y vixes ar tess yn towsso Rivel .... h kadwodd Elys . . i dir draw rrag dirwy drom . . . chwsant fry ni chowsont fram b. teirgwaith achanwaitl; iie cbwaneg mowrsatbr .... / Ehiwaedog . . . . f o wlithodd fil o weithiav R. K.) S9 Och druan kwynwch driael .... m marw sieb seid moris ap sion .... mor Ian mair el ai enaid Tudur aled 104 kwyno auav kawn enyd .... n kvddiwyd wiliam llwyd ynn Han .... ai dan vn ynn dwyn ninav Jeuan tew 109 uid ar gyll nodir y gerdd .... o davydd llwyd mab mredydd .... vn gwr a thi maen gwyrthwyd . „ „ 113 A drinkefor the collyche §'c. Take of the Rootes of fennyll, of parseley &c. 114 gosawg riw avdawg ywr Eydain nawo[. .J p vn enaint owain .... Riwavdog Ivs Ewyd y gler Anon 115 J ahad Kcnwy : Gidag vn a geidw gwynedd .... q merch deg pei kaid march yw dwyu tvdvr aled 117 Wm. fychan : kledd davar wynedd ai drych .... r nid i lesg i deH ysgwydd (i. 36) |1 * This Cywydd is continued on pp. 97-8. f Page 96 was left blank originally. 530 PENURTH MANUSCBIPT 81, 119 J Elisav llwyd o Riwedog Adeliad val idylwn .... a Rydain iaer rrywedawc Hughe Penant 124 ^essv rhoed elisav rhawc .... h oes ywch elisav a ]fechyd Ho' I ap svr Mathay 127 Sid hysbys vod neithior yr eiol yn y plus yn riwedny rliwng Wiliam llwyd mab ac etivedd Elissav ap Wiliam llwyd am morys ag Ehsbeth verch owain ap John ap ho'll vychan olwidiarth ym howys achaer gai ym henllvn ddvw svt yr igeinfed dydd fis hydref oed hrist M V a Iv [ISSS']. llymar goslegiun a wnaetjibwyd yno y dydd vchod : ysdor yw neithior a wnaethant y rhain .... c deall y ddyn daw llwidiant Anon 128 Gwawd i Ruffydd hiraethog Mae tesjstyn vyllyn vwyall aniant gwir .... d gwibiodd i varcli ir gobant ddoe ar naid i ddwr y nant .... lewys ap I'hac kwilidd rhai ai koiliant Edwart alias meirchion 129 wyd ryffydd yn brydd raae brad itli g*in .... e yw ddial gofal a gad. 1555 , John tvdyr 130 llys rydd heddiw sydd a swyddav yn hon .... / llessy Iwys llys elisav* (* See p. 187 above.) eglvrvawr neithiawr . . , . beirddion a cherdd dauav ac vn ovrig awen frav agwimpiodd ni ddwg impiav .... lliw nos t i dd; ddv athro . k Anoit I Hyw arwystl 534 PENTARTH MAITUSCRIPt 82. 95 chware siawns ni chyll .... a nibwyf fyth hefyd heb fathafarn arwystyl 06 mogeled or mai i gilydd .... b a thri gair oi thrygaredd bedo brwynllys 97 bwriwyd help ar brvtt hyna .... c balain pedwar mab elis .... bid ar vn bedair einioes tvdvr aled 98 blin ydiw gan blaenedav .... d sion deg i waneg ai wen | fab Eroser .... a gwialen aeth yw galyn a chroes ag arch a chrys gwyn .... a ERoi nef ir hwnn a aeth Rrys goch o lynn dyfr dwy 99 y dref ar dorr y rafonn .... e dy wr ai gwisg fal draig wen ttvdvr aled 100 y ddevgar wych oedd ddai gwraidd .... / syr tomas . . o adam gamais . . . syr edwart . . ystradl[ing] .... devkan oes ai dyko yn vn Jer: fynglwyd 101 o Eroed ywcli yn Erydychenn | gadair a phost . . . . g tomas yehurddas ni chyll tynn bobyl at dy hen bebyll .... tre ddeilio hoiwi'ro hafrenn trig yn bont draw ag yn [benn]. owen ab Un ab mod 102 Ihvyn oedd ym mewn He ne ddav .... h duw ni ddwg cr dwyn a ddel I '■ fyth haiach o fath howel ttvdvr aled 103 fyngharw a wisg fwng rrvdavr .... i dd: fredvdd . . . ap howel hapf beli hir . . . . vn duw gan eiiaid y gwyr tvdvr aled lOo grvfiydd ysgwarwydd was gwych .... k ath wraidd o ffylib ath ras | dorddv .... ttavr bel ar berchen tair hyd dd: ap Jeu: llwyd 107 y twr praff at air proffwyd .... I syr isiart herbart hir barch .... kaer sale.m ann kroes cilwaith dd: fynglwyd 108 pwy yw bonedd pob ynys »«■ piav Erent lliuwent ai liys , . . . Erys ... ath wraidd o fiylib ath ras | dorddv . . . ni bor war heb orevraw Anon 1 09 Eredwch yn bont Eroed chwi n benn | Evys .... n doed yua bawb dadon ben. John Kcri 110 yn driffeth i rwyd rviFvdd .. ap Erys y mab hir oial . . o tri fFwyth i faslart rvffydd gvtor glynn 111 kralr kred ked kynydd kreawd llv bedydd . . . . p dod ym gyfraniad oth wlad ath wedd Jolo goch 114 trygarog f renin wyt ir kyffredin .... _ q trwy gvr brenin trvgarawg Dd. ap gwtlym 116 mawr fv howel a mevrig . . . ^. »' aed i farw i dy fevrig gvttor glyn POETRY BY HtfW ARWYSTL ETC. 535 117 ar goel vndyn maer glendyd .... a mastr robart torr ddart ar ddewr | ap Rrys .... hyt tydd brawd tiwedd brevder tvdvr aled 119 D. ah Edmund: llaw-dduw a f v u lladd awen ... b gwneled fair .... Roi pyradwys ir prydydd „ „ 121 och dduw nad atebvvch ddim .... c bid dallach bellach gan bwyll brycheiniog bwrw i chanwyll .... nach gweled yn iacli gwilitn Anon 124 a mi mewn mann .... d ai gweled -^— ^ Hyio arwi/sdl 125 Klefyd ymrig kvvyl ifann .... e kann nadolig kynn delor Tvdvr penUyn 127 y froiin gadarn fryn goedwig . . . Uwchaeyarn ... / llys forys loiwlys y gwledd .... ni bwyf . . . hyn awr o ddydd hwy nor ddav (see 131 belo-w) Rys ab Jeu: am rredydd ddv 128 moes abeith yu serth ywch siad ran deilwng g maii . . . vorwyn henwaed frenhiuol .... moes . . . ben ffydd o newydd i ni &c. syr ifor 129 oer oedd .... h a chadw gvtor glynn 130 Oiv: ab ifan abffylib : pwy ore i bap ai wryd .... i Haw ddiiw ai llwyddo owain Ilyw llieyd vyr 131 Mae vn ai glvst ara naw glann .... k morys . . . esdyned ttyw dy sent i ow : ap tin ap moel 132 da ywr pe sy raid i bawb wi'tho ag uid iraid i hwDw wrth neb, nid a vv y sydd nid y ssydd a fydd . . . prydv gwawd cr pryd a gwedd. 133 par dref ym bell gwell no gwytli .... I tair sel teiroes i wiliam [ap sion ap Rys] H^ natimor 137 prelad ar yn gwlad (o gbvyd) . . s"" beued .... m vn duw athato i lywio r wlad. gvtor gfyn 140 mair arvtli mor orvvyll .... n o fair gwenn afrowig wyd || 141 Mae nevrudd yma n oerioii .... o ae roi rym ar .aer emwnt || 143 II karii dy waed j keir di (1. 2) . . . » p dyrcba ir wyd dair vcbo rys . . . kaffom does tra koffam di //^w arwystl 145 3Iar: gtm ap gr: Ro duw galon ddigllondwyll .... q wrth vyngwawr duw mawr a men gvoilym ap ssejmjnn 148 Kael kwmin kael gwin oi genav &c. (lines 1-4 only) r 149 II gwr ysydd agwre?' . . , . s OS hir i fod oeswr fych || 153 dyn ydwyf di newidiol ... t di vrys i waitli difri yw sion [ap dd; ap owen] . . . ni ad sion nid oes anwir wyro er gwerth air or gwir i . . . orevro j orwyrion * hyw arwystl 536 PENIARTH MANUSCRIPT 82. 157 //o7 ap rys : trof i gael tra vo gwiliav .... « ^achjs wyf o cbei oes hir • Ilyw arwystl 160 (golygon lleddfon im lladd a fwriais &c.) Anon b 161 Moliant Syr Rys Wynn o Gaer Einion e geii- ty llawu kwrt y Ilea .... c penna n does mewn piniwn da * Hyw arwystl 165 dwbl yw yn sa'ig da yw blaen sir ... . d nit hardd Kodd ont torwydd Eys * Hyw arwystl 168 am i l!iw .... e ag arfavr grvffydd llwyd 169 gore gwavn am gwnv gennyf .... f tir gwavn ywng hartref genych twymwres haf wyt morys [wynn] wych .... dros dwythwaed yn drust weithan * Hyw arwystl 173 Rolant edno pant pwy wyf end ych bardd .... ff mastr ripsiart ap howel .... kanodd beirdd heb av kolofii kywyddav wyth vgiiin odlav jth genedlaeth .... edno pant tvrner penn teiyrniaetb * Hyiv arwystl 177 y Hew mawr gwych Uym ir g\raith .... h Jeuan . . na char di nechre dyall roi gair dig bwnt gwr dii kail gair dig ai lid ar dy gledd a yrr anoeth oi rinwedd gair yu deg ar enav doeth a vniowna vn anoeth .... bondid wrth benn dy wed wyd * IJyw arwystl 181 y ddevwr hardd oedd ddai Ryw . , morys . . i llew mred: . gr: . imp Evdding . imp Jeu: goch .... brig aeron a bro girig .... ewythr a nai . . . keirw fro badarn .... owain gwynn pwytli vgain pvnt * Hyw arwystl 185 pwy n gwbwl yw penn y gobaith .... k gr [? ab ho'l] . . . dy waiw ath gledd di ath glod ath yrfeirch aeth i orfod ederyn wyd aevrir (.imperfect') hedo brtcynllys 189 bardd hen bu radd oi hvnoed .... / evrdid vou ar dy waed vyth Hyw arwystl 193 pwy n gall jfawn penn aig llonydd m pwy n vawr ond ^arll penfro jn ddydd . . Edwart . . obaith ywch benn byth ych bod Hyic arviystl 197 dyallo beirdd da He bon .... n byw vredydd heb vai rydwyd a chosbi r bai ar jai rwyd .... drwy rann bodd draw )r en ii | Hyw arwystl 200 gwcnnfcrch gorcv ser gwiw risial golav &c. Anon o 201 marw y gwrbraisg [morys np mred:] mawr ger bronn p draw !7 ehwerw dros vch aeronn .... down ger bronn diiw n gwir brynwr Hyw arwystl 205 'Jachys ] kaf lann afonn .... q bod isso awr hebod sion [? ab lewys gwynn] „ „ POEMS BY HUW ARWYSTL. 537 20S) J w\jr Jen. llwijd : oei' yw n dolur au diuledd « ewythr j bawb aetli ii- bedd .... ni cheir . . . vytli ewythr o vatli )ouau -Wz/iu anoysll 213 Jeu up ? mred : Yn i.s koed nawoes kadwer .... b dyu traws dvhvvnt ircswm jtli egin draw atb gain drwin .... atb epil fyth apla fonn hyw arvoystl 217 gwr ai u gaullaw graen gwynllwyd .... c Hew n gyw eryr llann girig . . , Jeuan . . karw fory,s . . karw siankin goeb . . o hil lliu bo' Ihvyd . . . drwy geri draw ag aeronn vnpenii gwaed penu aig ydwyd .... ti a dyfi n yvvcb tid von wyd * hyio arwi/stl 221 Jeuan. y dyn jfauk di nwyfiad .... d ni bo dav dir beb dy dad| (no signature) 225 M'' risslart heibarl : rodd diiw o wraidd dwywent . . e J edrycb Koi r dorch ar bwnn *hi/w arwystl 228 Mae vu gwr ym yn gariad .... ./' Tho' [? ab ]feu:] o laun girig . . . weilch kiU'aob wcnn .... oth wj'lbryw waed actb itli rith nid eginodd oud gwenith .... chwecb kwestiwu medd gatwn gall draw oedd dda ir dewr yw ddyall p.nham wr didwyll pwyllig pie bycb pan ddwettych yn ddig am bwy r Hew niawr brav llawenn ac wrth bwy del gair oth benn &c a (luw atli wna dithav n well A Eltys or ARkys 233 Marwnad llymelyn ap grvffydd o Gyveiliog. trist i Roi wyrth trai.5 duw Rawg .... g draw mynwes duw maer euaid *Hyw arwysll 237 f sion vychan ap Rydderch " ieiyrn arglwyddi towynn." J gwr fEyrf i gorS ai wyr .... h crcbi chwi (?) pwyth ar chwech pvnt Hyto aricystl 24 1 ^ niankin go} himp hoivel a[p'\ Rys \lltoyd'\ pwy n wr ir kail pan rocr ked .... i vn dyn byth a wna duw n ben ,, ,, 245 Mar: ffylih " ais forys goch " " lliii ruff: lltcyd." hwyr J ddynion heirdd vnoed .... k mair a (diadvv hap mercbed hwnn „ „ 249 Mar: Owen " Hew siankin" "o ryw griff li " mac kwyn gwlad ym akwnglais | macbynnllaith .... t dyrnas duw dewr onest oedd „ „ 250 f Edio: herhart : keirw marchog dvriog y w darn boa . , in pvr iawn genedl pren gwinwydd Anon h. onith gaf ni iFrydaf ffrwst &e. „ n t It is diiRcuU to say whether the first and last line belong to the same Cywjdd. The writing of pages 223 and 224 difBers in style the one from the other, and from that of pp. S!21-2. A leaf has been cut out between p. 222 and p. 223. y 98430. Q 538 1*ENIAKTH MANUSCEilT 82. 253 J ttn ap rys o loilkog ap ifann " arglwyddiveilch mowdwy " y gwr o fath y gwyr fv . . . , a o bwjth y march ue both niwy * Owen gwynedd 257 kwbl yn dafel del vn darn maels diir .... b torr ffyun owen (jwynn . . ysgvvJer harri wyth .... ffyrnik kyfarwydd wyd yn ffraink vowrwych .... a da draw eihvaith adre delych *Hyw arwystl 261 ^ liys karw forys goch o waed einion y Hew brevsswych Haw brisswych .... c syniaid Haw sioned ai lies a wnai genarth yn gynnes .... bondid gwaed bond wyd gadarn ,, ,, 265 J sion rychan : ^rgyw r pavn ar gwrr [? pennal] d ai adain wen yd yu ial . . . . ych hoe[d]yl duw ywcli dol dowyn „ „ 2C9 y dyn "Jt synn dwyn arwydd .... e dy air da saif edward sion [? ap mred: ap dd:] . . . llanu lliigan da i varddgan vydd Hann gynniw n llwynav gwinwydd .... peri Jchwi r par yclienn „ „ 273 y dyn a gras dvw / n / y gnidd .... / Hwyn o winwydd llanwnawg .... drwy gael i bwyth draig loyw lais *Oiven givpiedd 277 lie jm kanv Hew im kynal .... g kwrt [PEdwart] robart .... bacbelldref . . . ni bo ^ddyn byth llebddo n benn *hyw arwystl 280 a mi n glaf er mwyn gloivvferch .... h nag wy di oer nag yderyn dd: ap gwilym 281 gwr addwyn heb gerdd anwir .... i glanwaed morys ar godiad Ryw r gwaed wyd Eys . . . dwyrent gu da wai'ant gwr a addawech i ddovwr vn ym yvv cliael vcb daelwyd arall yn Hann ir Hen llwyd er Roi wowrhav r orav rann heb y ddwy ni bydd ^euan .... mac mhob He ]q\\ bardd ai liardd liy[iin] gwrycli arvthr gwr a chorynn dug o ai fEwrn vaith val vtifei-n vydd jfeu: ap tuditr penllyn 8 Marwnad Sion ap Roeser Blin ydoedd gau blanedav .... c gore aeth ir drjgarcdd || 1. 20 9 II ieuaii oedd darian i dir .... d yw tuedd fer hyd dydd frawd gvto/r/ glpi 1 1 C. cymod i ieil: vychan ap Jeu: ap adda a ddigiassai am y cywydd vchod sant cristoffr a vu / n / offrwm .... e arr vynghefn err vynghyfoetlit gutojrj glynn 14 Cywydd Dd: ap Jeuan ap Einion Y blaenaf o bobl wynedd .... / led yniToed or wlad yn rrydd Dd: Nanmor 16 Cyicydd dychan ir fflint aiffihydd doethwn dduwsid diwaethaf .... g garr bronn nid val gwr breiniawl (1. 18)|| 17 Luc X: frodur oil vawr rad rym .... h yngrroes duw ag yngrrist oil J. Ph : 22 divvedd ynn bucbedd bob awr a bassia .... i ddyro dduw oeddyd awr ddiweddol ,, 26 Psalm I. gwynn i vyd ag oi iawn vodd .... li bennaeth velly bo beynydd „ 28 & 33 Mar: sian llwyd gwraig Morns Wyn or Glyn in a later hand and partly illegible I # * * angaii trwm i nog awr .... oes yna i lies i sian llwyd Gr: Phylip 29 7 dditw : pwy/ r / gwr ar power i gyd .... m oen duw ing am diengo Hqff ap Robert 32 blin yw trallod rrod ar liwnn &c. a fragment of 4 lines n Moliant Mastr Edwart Humffre ofaes Neuadd 34 pwy ya /t / dyn pur di weniaith .... o ith wyueb ddwyn wyth einiocs Gr: Phylippes 39 Y Hew downus llwyd vniawn .... p ffynniant vrddiniant ir ddau Jeuan llwyd 45 pwy ywr bavlwych pvr helynt .... « a mwy drwy ffyniant amen hydtoaladr kesel 51 y karw braisg uweb kwrr bronn .... r a di gynnwrf deg einioes if an llwyd CywYDDEtr BY John Phylip 55 Mar: hwmffre -ap dd: o verthyr Y mae ais i mi yssig .... a ffortli hwnn wmffre ith enaid J, ph. * It is difficult to say whether lines 23-08 belong to this marwnad. f This ends on page 16, the scribe having turned over 2 leaves. 664 TENURTH MANUSCRIPT 89. 69 Mol: Wm: Monis or celynennav yr hyddgarw ir howddgar wedd .... « a theiroes gwr ith rwysc el J. pfi 64 C. i Ric: vychan o govs y gedol o groeso adreftaedi i restio am dda'r wlad. gwynedd a vu wag ennyd .... j rrodd duw ai borth rrwydddeb vt . G8 Marwnad wmffre startle och fi'onn vynychfriw ennyd .... c iddo i del o dda a dalawdd 72 Marwnad antoni ystanle y byd dig somedig serth .... ^ berr nev hir val y barn hwn 77 Mar; lisse ap Wm: llwyd o riw waedog . 15§3 . • braich a Haw bylaw haeledd a dorrwyd .... « o tliorrwyd oil i throed ai llavv 81 Mol: John gwynn o wedir Yr aer o gorff yr ir gainc .... / a gwnned luvnn gann oed bir 85 C. i Robert wynn o bennllech i ofyn casseg dros Ric: Oio: pvvy yw'r vndyn heb priiinder .... g rrobert wynn hir barhaed does 90 C. i John Gr: o lyn i ofyn tarw dros Edio: Prys ■ o dovlyn merionydd Mae I V j son am wr essennyd .... h i werth vo o gyfraith vyd 95 Mol: robert Ihoyd o rriw goch o bv wlad wenn heb liw dydd .... i a mrredCdd claim rrad haedd clod (i. 84) || Marwnaden Edwart humffre . l620 . See p. 4 above. 97 II sian yw ol y sy / n / wylaw .... h i fath wr llwyd fyth ir llann Sion Phylips 99* doe i bu basg o dyb a barn .... / duw gii / nn / tad dug enaid hwnn. Rissiart Phylips 108 Y gwanwyn oer gwae ny ni . . . . m Edwart hael gyda duw / n / tad Grvffydd Phylips 114 Kwyn fu lawn kann fil o wyr .... n vn dedwydd enaid edwart Huvi Machno 119 oerder i bawb rodio r byd .... o vn fv dda ir nefoedd aetbf Rissiart kynnwal 125 Gwae ni / r / tair sir o hiraeth .... p oes oessoedd i lys iessu kadioaladr hessail 131 Mar: Margred fetch Rob: Edwards, givraig Ruffydd llwyd o Riw goch . l6lS Bhoi a dwyn erioed yna .... q i law ddiiw nefol i ddaetht Gr: Phylips " The scribe turned over two leaves here and pages 100-1 are in a later hand. 100 Trvban balckdcr: Fy anwyl frawd karedig &c. 101 J dd: ah Evan ap einon: ir blaenaf obobl wynedd kc. See p. 14 above. t One folio missing from this Marwnad. 'THK XXIV jiEl'BEg AND POETRY. 365 137 Y peJicar messur arrhugain ; tair cainc prydyddiaetli y sydd iiid amgen ynglyuion cywyddav ag awdUiv / dav rry w yiiglyn ysydd nid amgen prost ag vnodl .... ends : a tbryssorav vwch allorav athro gorav a thrwy gaviad Ag Till hynn i teifynaf y 24 messur ccrdd dafoti ai dosljarth yu ol rrcol * * * « 149 Mar: Elliw Kioi/d " priod Rob: Edwart aer Maes Nciiadd." Och alaeth afiacli wylai[s] ... a ag wedi 'r oes gyda 'r ^esu }faii llwyd 155 II madws i ni del in tv ' b ar frys ymendio ya buchedd .... ag felly y bydd pobamser Gruffith ? pri/s 157 gwyr genedl brytauia c gweddillion gwaed troia .... dyna i chwi ^awu am * « * * " jffan llwyd sieffre a naelh y messur" . 15^() . 164 Petinillion — very imperfect # * # yn ddyledwr n arglwud am pryuwr .... d cael kyfian or wlad nefol . / . 167 Y gwrda o gywirdeb &c. e Pages 168-9 are blauk and the rest 170-4 are mere fragments. MS. 90 = Hen. 197. Poetry chiefly by Sion Kain in wliose autograph this MS. is. Paper; 7^ X 5^ inches; pages i-iv, 1-110 (pp. i, iv, 6, 40, 99-102, 108-10 are blank and about a dozen folios are missing) ; sewn in limp vellum, in a case. ii. Good Cosene Kynaston I pray yov to lielpe the bearer m' Kayne to the loan of a coat &c. (signed) William Moris at Watling Street near St. Autelyns Church. See p. 103 below. iii. Plant llolant ap Eio o ddol y korslwyn ydynt Ric puw &c. 1 Y llew dof gavllaw dyfi . . . . / Tiaglaa walch ti yw r glain nod 15S2 . JRys Kain . 7 Trist yw r son tros dayar sydd .... ff dwyn Kissiart . . gwalch Sion . . Dafydd i daid . . . i law duw aeth le da iawn 1 63 J . j Sion Kain . I Kymjddeu i Owain Glyndwr 13 Ilyma vyd rhag sythfryd Saia .... li pe am swydd pvmoes iddo jfolo Goch 15 Eryr digrif afrifed .... i Ar glod ir marcliog or glynu .-j Gr: llwyd ap dd: ap Einion 20 Mawr yw symvd o h^d hydr .... It yn Sycharth bvarth y beirdd . / Jolo Goch 23 Addewais ytt hynn ddwywaith .... I a phiav r ll^s hoff yw r He . / „ 27 Myfyrio bvm i varwn .... m ag vnllaw y\7 am Gynllaith j, 31 Kefais er na vedrais vydr .... n a chwnkwest Ilora Hinsiest hen. E.ap Hi/ddi ap Ev.lloyd 11,02. 566 PENIARTH MANUSCEIPTS 90-1. 35 Y Gwr hir nith gar Harri .... a dwg ni on rhwym dygn yn rh^dd jfolo Goch.j 39 Mil a phedwarkant nid mwy kof ydiw &c. f. G. medd rai b 41 MoUant Tomas Howard Jarll Arndel . . Barwn o Groesossivallt SfC. Vn ^arll sydd er lies heddyw .... c sydd impren orsedd Bmprwr . / 1633 . Sion Kain . 46 Emveu Plant m'^ mredydd morgan o Elsbeth vj mathew prys. d 47 3Ioliant Mredydd Morgan a Gydewain Y llew gwaedol Haw gadani .... e einioes Adda 'n benn swyddwr 1636 . Sion Kain . 53 Mol: doctor Sion dafis, " Grigor am allor mallwyd" Mae vu lien am yn holl iaith .... J ped vai Bab onid mab mair . / l630 . Sioti Kain . 58 Kywydd Hielkyn ap Howel o von Kad ddii'wy kaid i ddwyrodd .... ^f nef dii'ion naf ai dyry . / liissierdyn 62 diiw sydd gall dewisodd gynfc h do ddeuddeg . . . postolion weision ]fessv .... ach oes i wytlioes a el 15^1 . / Mys Kain . 67 .Kywydd i ofyn llyfr y Beibl gan Sion Wiliams mae <*n lien mwya in holl iaith .... i di gai gei'dd a deg oi gwevth 1633 . Sion Kain , 72 Y Gwr ar warr y garreg .... k Nid y pab onid mab mair Gvtto or Glynn. / 76 Y dewr gwar peed hir gariad .... I Wmifrai . . llwyd . . . llew o vers .... rhwysg ywch a gras ag iechyd . / . 164O . Sion Kain 81 Mab kadi- kadwaladr keidw eilydd hael .... m Trig yn bendefig dafydd ith lyssoedd .... dy glod vwch deg o wledydd . / Syppyn Kyfeilioe 84 Brig bonedd Gwynedd gv enwawg wyd Sion . . . . n braens hir waed brins Rhiwedawg .... ag o bcnn brig y bonedd 16^3 . Sion Kain. 91 Kanaf vawl perawl pvrwyd ddiwagtaith ywch ddoctor o vallwyd .... alcw n voes i kanaf vawl . / » » 103 MoUant IViliam Morys aer Leieys Marys See p ii iibovo Y Glain hoywfraisg glan hyfryd .... p a cherdded vwyfwy ch vrddas . / l6/f1 . Sion Kain ■ MS. 91 = Hen. 168. Poetry; paper; 8fx 6 inches; written circa 1641 ; .sewn ; in a case. "Morris Evans (of Lanfyllin, antiquary was owner of this book" (p. 1") " dyma Ijfyr Cowdde yr hwn sydd yn eiddo moris Evans o sychard yr hiyn sudd y tavio ym mlwy Uansiliii " (159). 1 The last liventy lines of a Cijwydd ending : ar dy ben, a ro dvw byw William Ihjn q b. J Syr William Gr: Siamberlen gwynedd Y dref ag ar dor afon &c. 4 lines only. »' POlSTEY BY VARIOUS AUTHORS. 567" 2 (dwr tan ser tera a main &c. Dd:ap Edmond). a b. (Awyr dwr lloer ser haule tano tora &c. Anon) h 3 Egorir nef vrrth lef areth lafar .... c knokiwn ne gyrwn efo egorir Sion Tvdvr G (Ai clust dyllog wg wir eigion gwyddleidr &c. d Rich: Hughes) 1 Paud angall na ddeallwn .... e ar y Haw yuo i llywenydd Syr dd: Trefor 10 (Arfer o bump rif aur bortli &c. Hugh * ) f 11 Rhoed ym boen rliaid ym benyd ... g i ddeyblwy mowyddwy Amen / Mathew Bromffdd 14 R. K. yn ccinv yn iach yw wladnol giverlhv i dy yiigartheryr Troi may rhod trwm i rliediad .... h Ych plitli a bendith y byd Roger Kyffln 18 pan chwilier iawnder vndeb yn glaiar .... i y bwcli gwyn rhag baicli o gas J, D. 19 Sion Williams ddinam sy ddaioni gwlad .... k oedd hyder oi fwynder fo John Davis . 21 Genav glyn, towyn, ganteioedd, a droes .... / fal y tyn pob rhai ir tai yn Towyn.* dd: Nanmawr 23 jfr Milgi : ILywelyn a lliw alarch | am horgan . . . . ni am llowrodd im Haw arall Ho: rheinalld . 26 f Rob: Salbri o rug ; Per wedd ar Ian Pyryddon . . . . n avr dy war y eryr doeth Richard or hengaer 29 Mar: R. Salbri: Y may kwyn y myw kanyii .... o ddwy oes ir arglwydd ifanck . 1S50 . Gr: Hiracthog 33 Dis ywr byd os arbedwn .... 2> ar ddim mwy ond ar ddvw mawr Sion Tvdvr 36 Mar: G. Hiraethog : Y bardd bach vwch beirdd y byd . , . q keidwad dyn kadwed denaid William llyn 40 Mar: Imgh ap hugh or Plus vcha {yn ILangedwyn) . Trist yw yn pwyll torres duw /n/ pen .... r hvw ap hvw gida dvw dad TVm: llyn 44 pen fwried klochdv poen niferoedd ir llawr &c. 150^ . s b. Oed Ner . mil haner in liiaith ag igen ' t ag ages i ddevsaith | pen grynodd &c. Moris ap H. ap T'r c. Rospwyd i Sem yr Asia . rhaii kv &c. u 45 Y llwynog ar lliw anardd .... v fyth mae swn y kwn ym kylch Hugh dd: lloyd 48 Anercli nag anercb ganad .... jy ar dy gred na ddowed ddim D. [a/>] g[wilim] b. Diogi: Dy esgvs yw dy asgell . ow Edw: 8cc. Anon . a; 49 f Lewis kyffin o artheryr y Y gwr ai glog yn graig las ... . kyff dewrwych kaffwy devraw Hvw dd: 51 Mar: L. Kyffin : Di hyder dvw ai hedwyn .... s yn dy Iv enaid lewys William llyn * This Awdl is made up of parts of two different poems. See Pen. MS. 52 pp. 568 PENIAETH MANtSCfilPT 91. Page 53 has some account of Edw: Horliart of Kernes and his descendants. 56 Kowydd i ofvn bytheiad Pa gaiw gwych piav gair gwr .... a a chyfoeth dy faich hefyd R[oger] K[t/ffin] 60 Y bytl trist ar bowyd traw . . ' , . 6 dvw dro gwir dy drigaredd William. Ihjn 63 Yr eos fain avres falcli , . . . c dvw maddav bob dim vddyn Tho^ Prys "orfflyt" 68 f Siniwnt, Edw: a Simwnt "wyr Simwnt " Thehval, tri aer o bias y ward Mae tri aer am y tair iaith .... d yvv wyr fab i aer a fd Siou Philipp 71 (yr enaid a ar naid ir nef o choiliwcli &c.) Anon e 72 Kowydd Sion Gryffyth lloyd o wetherin Y sant gwar syn y tai gwin .... / o ddewis saig i ddo Sion Richart hynwal 75 f Edw: Moris o benn y hont, sirif Trefaldicn . Mae vn sirif mewn siroedd .... g oed liydd ith ddydd penaeth wyd Itobcrt Dijfi 79 7 ojyn llyfr i Htimffre lloyd yr atwrne tros Samson kyffiii . y gwr o gant gorav a gaid .... h ym hob rhith i feudith fo Rowland vauachan 85 Y keirw mawr i keir y medd .... i er deigr mair deg ar i mab Tvdvr Aled 90 Gwae ni / r / beirdd gan air y byd .... k moy avr siwrl ymhwrs Sion Sion Tvdyr 94 Mar: Titdyr Aled : Dvw or gwya a drig enyd ... / dvw yn tad enaid Tvdvr Raff ap Robert 97 Mae son mal moesen ne fwy .... _ m trwy ddawn aer bottrhyddon wen Sion Tudr 101 7 nfyn mor/uaii i S^ Thomas goch . Y gwr vrddol gair wirddysg .... « lie brav fynd llwybr y fendith John Tudr 105 (Dy lyfr ay barod da lafur / beraidd &c.) o 106 Mar: Syr Oiten ap Gwilim . Trwm ar ia yn tramwy r od . . . . P i trig aJdysg tragwyddawl William llyn 109 Anna a wnaeth i nyni .... , „ t i * in eneidiav yn enwedig feu: ap ho: Surdwal 112 (Attoch meinwen lawen liwia .... t % '' o rhoisse era saeson croessoswallt thomas Jones) 11.S r »)e»n J «e/w •• Y twr vwchaf or trychant . . . . « a choffa bwyth chwe fflb win Leivis Man, 116 if ofyn gwydd i Rob: ap Rys gyttyn tros Rys grythaior . Robert ap Eys dacklys don ... . „. ^ , betlav y rych foi bwytay Eys Swn Tvdvi 118 Mar: Hugh Williams ? o Dre wern ymochnant oer been am vn gwr beunydd .... r^ t '' hvw ddedwydd sydd gida/ r/ saint Sion klytceidog] tOEl'RY BY VARIOUS AUTHORS, 669 122 J Simon Thelwal o lantanad a Sian Sions merch Wmjf'rav Johns a brinded yn llandegav 22 chiuefror l6ifl. Y gair sydd arr gras vddiiu .... a da diweddont y dyddiav Gr: Pldlipps 127 Ewnaetli y fran i nytli fry ... . h bed elech heb i dalaith Anon 128 Jrhedd: Wrtli ystyriatb y stori .... 6 gwii' ddawn dan drigaredd ddvw William Philipp 133 Mar: S. Salbri a ruff : O dvw dad pa fyd ydyvv .... d i g^velwn bawb i gylydd Sion Tudur 137 y Rinalld Gryffyth ap howel Mae draw gwr modrwyog walld .... e ai tair einioes yt rheinalld Tiidur Aled 140 gwared o dduw yn gwerin gwyr anwyl &c. S. K. f 141 frheiliog:Y krair vwcblaw jvj glwydiair gled ... g desgant holl baradwysgerdd Hiiw Arwystl 144 Dydd da ir llwynog or ogof .... A ffarwell rliaid ym ffo ir alld (fhtw ILwyd Cynfel) 148 Ysdad priodas : rhai a gar yn rhagorawl .... i ich pJith ai fenditb a fo Edmond Prys 151 dy ofer fwynder a fv otb farieth &c. Anon k b. pei doi vn . wir fvn . ar fol, em foddvs &c. „ I c. Jr syrythyr : O frodvr oil fawr rad rym .... m 3'ngrhoes dvw ag yngrhist oil Sio7i Philip 156 J ofvn y dioned a llyfr prognosticasiwn gen S. Tvdyr. Sion air pvr synwyr parod .... n dod y ddav a dedw3(ld wyf . ' Edmond Prys 159 (gormod o ddiod y ddoeth neitbiwr &c.) Anon o 160* (ow fy seren lawen liwis Ion garedig Ian .... p dyro im gysur mwuti i thro am llwuddo i rhodio yr llawr John Thomas) 161 (Er llwydo barf Anlladwr : beth .... q nawoed im, hen a newydd) 162 (Y pvmp brenliinllwyth, a xv Ihvyth gvvyucdd.) r 163 (^A carol, partly illegible, in a later hand ending : am dy fowredd rhinwedd rhad fwun leissiad yn felysedd) « 104 (heb Crist heb Cred heb faetb heb fowud &c. Muris Evans ICyS) t 166 II Mvvia rhngor sydd rhwn gwedd .... u ua fydd i was diweddar S\ion'] K[^lyicedog'\ MS. 92 = Hen, 300. PoETET, being in praise of the Lloyds of Berthlioyd, near Llan Idlos. Paper ; 8 X 6 inches ; 136 pages - in two hands— (a) pp. 1-112, [b) pp. 113-35— written in the second quarter of the xvnth century ; sewn in vellum covers ; in a case. Tlie paper of this MS. is beginning to perish, but the text is, with the exceptioli of a few words, complete, except at the beginning, -where it is wanting. 1 A Jragpient (20 lines) ending : kroes dvw" ath blwyf/ kr'ist ith blaid lewis dwnn v * Pages 160-6 are " upside down " and in different hands. y 98130. S 570 PENIAUTH MANtSCKIPT S2. Mol; Dd: llioyd ah sienkin or berth Iwyd " ar dir Jdlos.'' b. y dyn a roed / dann avr weild .... a a dvw keuyd / ai kynal otven gimjnodd 5 kynydd / dvw dafydd / da dyfiad : kanaf .... b a dvw n / dy gynal / dan dy gynydd „ „ 8 Mae klod / ag yma i / klvdir .... c a / ddavv ar hynu / iddo y / rhawg Morys llwyd toiliain 11 dyrd ar byd/ geuyd / eginyn : difalch .... d i / gwnn dyb enill / genyd bevnydd „ „ 15 bardd wyf a/wyr llwyr/ wellad .... e diiir oes yr hydd / dros y / rhain Bedo hafesb 18 Ar ddvw gwynn/ oi radd gynwys .... / cryr byw/ yw roi ar bar „ „ 20 Pwy sydd ond dafydd/ yn tyfv/ bob dydd . . . , g i / gadw i / dyfiad / gida dafydd leuan Tew 25 Oes dyn a/ wjt / eiste n/ iawn .... h tann Ifan / tew yn vfydd „ „ 28 Esgwier llwyd / sy gar Haw .... i doed vwchvwch / dvw ai dichon „ „ 31 Trwy gynnydd / dafydd / i/ del:/ ibyfgyw grym ... h iechyd / ar gynydd / ich droganer hvio : ancysU 34 Nid rliaid/ eiriach rbaid/ ond rboi hyder/ praff' . ... I im byw am darian / na bo ym deiriacli „ ,, 37 Y / dyn gwnlhvyd / yn ganllaw .... m heb vn otli waed / benn ith 61 „ „ 40 Awn er liaeddv/ yn rhoddion .... n bo ctb lin barch / byth y w alw n / ben „ „ 43 Pwy sy / 11 / fyw / hapvsa n / foes .... o bo / i / chwi / i / pwyth / be i / chwe pvnt „ „ 4G Pwy yw r vstvs / pvr ystod .... p aed i / aro.s / oed eryr jfeuan hevliarlh Marwnad dd; llwyd sieinkin or berth Iwyd -^ 49 gwae /r/ fro dir/ garw fwrw deri .... q ar ffyniant / i / gorffeno Owain gwynedd 52 mae llawer / krevlonder / kr$>t .... r fyn henaint / fyn hy anedd fy nerth / aeth or berth / ir bodd .... heb yn i / le / ben / j' / wlad feuan Tew Marwnadeu sieinki/i ap Jeuan hylip jo j Ian Idles 56 gwae bowys deg / heb ystor .... s i / wlad nef / eled yn iach Bedo : hafesb 68 E / wnaetb i / ras / vn a / thri .... t fry ymonwes / fair mae i / enaid hvio arwystl 61 Moliant Jcinhin llwyd / or berth hcyd y / siryf / heb hir siarad .... _ « i / drigo n / benn / draw gan bwyll Owain gwynedd Marwnadeu Jeinkin llwyd aer dd: wyr sieinkin or berth Iwyd, E.ann Jdloes, 1()2^ . 65 Mae oernad / in gwlad / mae n / galcdi : / mawr . , . . t( oes oesoedd / i / lys ifesv. Icnewillin / dillin / da oliawl : / di w.^g don Jfan / vn dvw nefoedd Harri gwym THE LLOYDS OF BERTHLWYD. 571 67 O / dvw fyrred / oferedd .... a iiid ai er glew / led ewin ni wyrai / i / falch air oi fin .... A / iv onest / hael fwynwych . /OSJ . Edwart Evans 72 gwae n / hwy n / avvr gwanbav a wnaeth .... h a / fo n / iarll / i / fyw n / i / ol Sion kain 76 mae oer och / trwm yw r / achos .... c iawnaf vn / nef yw enaid James dwnn 81 dydd oer sydd / diweddar son .... d liynod fab / i / enaid fo Rhobert dyfi 85 dvw orvcliaf / edryched .... e dvw nef / ath adawo / i / ni gr: Jiafren 90 dvw aetli a / gwr / gwladwr / glan .... / dvw vn / fo da yw enaid Rhissiart llicyd Mol: doctor olfir llicyd j or berth Iwyd, " ab dd: ivyr sieinhiii o tin fevanffylip " 94 oes le i / gael / selio golwg .... . g chwi yw'r parch / vcho ar penn evraid awch / o / ryd ychen .... cbwi elo n / wi" / vvvch law neb gr: hafreu 98 gras downvs / gwres da i / enyn .... h dwrn a ffarch / kadarn y Ifydd .... wyd adfokat / fowyd kv . . . . tair einioes / eto vc wyneb „ „ 102 Mar: doctor olfir llmjd of All Souls Oxon, Chancellor of Hereford . l625 . gwae brydain / ddig / i / brodi[r] .... i llawer kalon / aflonydd yn al sowls / yu wylo sydd .... gida ag Eisag / gyd gysvr gr: hafreu 106 Mae oer gw^n / yngliymrv i / gyd .... k anffod am siawusler henSordd .... i iawn afael / gwlad nefoedd James :j dwtin 110 niawr o nad / yw nmrw yn ^6r .... I i tveddodd / at hoewddvw harri: gicyim Marwnadeu Sianhin Ihvyd ah dd: llipyd SfC. 162~I . 113 kwyno ir \Vyf / kynn ar ofyd .... m gv wenn deg ac enaid aeth Richard phi: 118 Tree i bawb tost / ar bob tir . . . . « i keid ynu lie / siankyn llwyd Sion hlewedog 124 Briwyd hen Iwyth brytain Ian .... o a gadwo / r / aer arr godiad Griffith Phylip Mol: syr Edward lloyd or berthlloyd, aer sienhyn 125 Y raarchog golvdog wledd .... P ith adel yn angel ni . 1632 . Edward Evanes 129 Es hir iawn vessur henoed .... q hap ar wyr fil Emprwr fych 1629 . John Kain 132 Y marchog avr helmog hir .... '• benod hael byw n benn tylwyth . 1630 . Sion Kain & 2 57-2 PEfflARTH MANUSCRIPT 93. MS. 93 = Hen. 170. Poetuy — JLyvyr Cadioaladr Wynn. Paper; 8 X 5| inches ; 280 pages ; sewn, in a case. This MS. is a composite one, and nearly tlie whole seems to liave been written in the closing^ years of the xvith century (see p. 159). Some pieces are evidently iu the autographs of their respective authors. Morris Evans owech this Booke 1668 (p. 83). The name (possibly the signature) of " Hughe Edwards " occurs on p. 52. 1 Herod wjf hoivv rad afael .... a egni Hew rhoi kyn Ueied Gr: Hiraethog 4 Serch a Koes ar cliwaer esyllt .... ^ b farnv . myw ne fai'w / n / y fan Tvdvr Aled 7 ]lyma / r / hawl lie mae rhaid .... c iug ar hynt ir angor hen . / Dr: Sion hent 9 Gwen dlws ag aaadl isel .... d gwaeth nag ar ffyrdd gyrdd y go Bedo aerdrem 11 ^ Henaint : Gwae a fwriodd gof oerwas .... c ith wlad dvw ith weled di Jeu: hrydydd hir 14 Blin yw hyder o weryd .... / bvn fain a wnel bevno[n fyw]. Dd: nanniov 16 Eirchiad wyf archiad ofydd .... g yn arwydd at wen or ddol Dd: Namor 18 Y dabler yu i dyblic .... . * ' i ffwyth er cael i ffoethi Morvs ab yfan ab enion 20 gidag vu a geidw gwynedd .... i merch dec end cael march yw dwyn tvdvr aled 23 fr deon JFtug salbri : Pa wr ymhais abram hen . . . . k need tvw yt yr het o iork gr: ab feu: ab IVnfachan 27 f dd; ap Fdmwnt : datvM fab difvdd i fod .... I prid i g***t pe rhoid i gyd gvtor glyn 29 atieb: y dyn a sigwyd i av . . . . >"■ nth fors a gwae /r/ wraic ath [?fedd]. dd: ab edmicnt 32 & 160 Oed ner mil a haner on hiaith ag igen n ag agos i ddevsaith ] y krynodd &c. Moris ap ho: ap tvdvr b. Ni chiliodd Rliichard vch helwin avrgledd o ars: dinas keiddin . . . erioed led i droed or drin Anon c. o Has -wilkok fras frysiwr gymell beich p frwydrwr benfro gastell | ni las erioed berchen ysbardyn wen well » d & 210b. A wyr neb kvdeb pie kais pawb sonion . . . • 1 dan i swydd ai dyn yw sais Twm brydydd e.&2116. ymhob man d'arian didoreth a red &c. Ow: gwynedd r f. krynion i de\ben kvranev a wi.sg &c. rys ham s 33 /i". h/mod ivmiffre ap htvel ap siangkin o ynys y maengwyn y 'keirw ma'wr kair i raedd .... * er deigr mair deg er i mab , tvdvr aled 38 Avfardyn yw hyn ua hillt can calon &c. Roger Kyfyn u 39 Mol: " fcfan hoen Jfor " ab Mredydd Yr hydd hael rhwydd wehelyth .... , , ** ar hwnn ^esu ro henocd Sion mowddwy 43 Awn ir Han yn dri llii . . . . v j '" wrlb raid ym henaid amen, morts ap ho: ap luder THE BOOK OF KADWALADR WYNN. 573 45 18 y gwr a roes y gwryd . . . berSaith lieb drangk heb orfien 52 56 58 62 64 69 74 75 81 85 86 mredvdd ap mjs Raff ah Rohart dd: ah edmivnt Mred: ah rrys dd; nanmor John hciit John Kent SioH kent f 9 h Gr: vtihais Jolo goch Anon I Pwy jv I gwr ar power i gyd oen dvw yngod aa diaiigo gyfaveh yn y gafell dCiw gwyn ath law dwg nithwledd y gwr vwch ben gorvwch byd . yma dvw ne madde i ni dvw greawdr uef a daiar .... dvw gwyn ath law dwg uith wledd llyma fyd llwm i fedydd .... ag ymwrthod pecliod pwl Eyfedd yw'r byd Rvwfodd beth .... Us iawn ami y w / r / Han yma blin yw trallod irod ar hwn .... dawn nodded yn dwyn iddi Gair teg ychwaneg diachwinwn gwedi . , oer newyn ar fyu wy ais krair kred ked kynydd kreawdr llv bedydJ dod im gyfranedd oth wlad ath wledd Y groc waredoc o rvw / dymeirchion aethaut er moliant ir ior vchelfraint 83 ir tir lioff enaint ar tair ffynmi kael dvw yno koel dewinion . ■ . . m bawb ar y groc bybvr groes yr: ah iyfan ah IVn vachan (diiw ion tirion ior ner naf am nvdd &c.) moris icyn. n treio kanoed troi konwyf .... garv hon a gyrv /w/ hanerch 88 Barnad Gytlo r glynn {ag yntav'nfyw) tristach yw kymrv trostyn . . . , y naill ai ddvw n-i I Ji j Haw ddiawl 90 Alleh: Mae lief cer mae llii'eiriant . . i f o / n / y try fenaid / traw, ebrwydd y doeth o brvdd dal . drvgaredd a diwedd da Mewn llwyddiant Jraclnvant^llvdd adyfyd di kofia &c. I5gc). Marys Wyn 96 Jrlunsmyn: pan ddangoso rrvw dro rrydd .... Haw fair dros bob Hafvrwr IVn goch amhevric hen* 99 fr segvryd: mae / n / Ehaid gwrleithiaw mewn rbith inn dvTv ir archwn yn dwyn 103 Pand angall na ddyallwn . . . gar Haw yno ir llywenydd 106 llyvia gomjth y kydynos hadenoc Tyfodd yn rryd tan ofwy ddiaugk o kerdd y ddaiar 110 bwriais sorch heb i erchi . . . ysgwypo bono fy haint 93 95 John ab howel ll'n ah gvtyn gt'to j r j glyn Mredydd ab Rys P Sion JPhilip Syr dd: trejcr ll'n goch amhevric IVn moel or pantri * (Jfolo goch laedd Uyfrau eraill.) 574 PENIARTH MANUSCRIPT 93. Ill Gwae fab ddvriaid was trasyth .... a a drws gwichiedydd ar dro dd: ah gwilym 113 (fy ner ior tyner am naf fy nvdd &c. i^oO. maris wyn) h 114 Y fvu glaer fwn[vv]gl evvaid .... c i mi mae / n / gvvaetha y mod d^: ah gwilim 115 Barnad Gwilim fychan " canwyll Brecheiniog '' Och ddiiw nad atebwch ddim .... d nach gweled yn iach Gwilim Hugh kae llwyd 118 & 138 (Duw ion dirion ior ner naf am nvdd &c. -1626. Moris wyn) c 1 19 Moliant James Phillips o LanRhaiadr ymochnant Mai kynydd tir mael kenych .... / kynes borth kannoes i bych lOog. Rys Cain 121 Mol: gwilim las ab llewelynn "welwyd hyd v.ailawr." Gwaedoliaeth a gyd wiliwnn .... g gwaed wilim hyd gydweli Jevan tew hrydydd 124 Dewi acliybi achvbant Rhag poenav .... h ar saith a Rifodd y ser h. Neidies a bwries heb orwydJ tana .... i dros Aber nodwydd Givalchmai ab Meilir c. Edrach yngharad dan fyng wallt .... ^ fo fv well fyn rliemyn Y mae'n llwyd He bv felyn nid fel avr da ir a'r dyn .... ni cholles . . nam gwely, nam ty, nam tan. „ „ 125 Merddyn Wyllt mawr-ddawn i waith .... / fo a wna /r / ynys yn vniaith dd: llwyd ab U'n ab gr : 128 Pe bay /r/ byd i gyd ar garn nid ystig &c. Anon m b. Jr twrhi : Gwr grym gair groiwgrym goroigriw &c. n Ho: ap 5'" Mathew c. Ond rhyfedd wybrwyr Ehvfen oi/gwers .... o ag ni wn banner gwcb der gwen Anon d. O gwnaethoch chwy gynrhy fel am &c. Tho: Bridiidd p 129 ? glynog : He i bv ffrwyth Iv perifeitblawn dolwyth &c. q {lems)ap hughe h. Tomas kv evrwas om kerwch /fanwyl &c. r Tho: ap Wm: o karreg hofa c. Pvr-barabl gwnstabl gwr gwycb . . ton;as &c. s Lewes ap Hughe d. 'fn Greeke ^ be.seoke see others &c. Lewes ap hughe* t e. O gwelwch rew jvj gwilie a chilwg &c. , Anon u f. Anfydrwydd arwjdd eiriav a gweithied &c. \_^ Moris wyn] v 130 Tridie or silie y sydd trwy Aphric &o. Dd: Nanmor to b. Gwecli ir lleuad newid 3 gwaith arol y kalan y 3 sul a ,r fvdd ddie pasc &c. c. Lewis mae /n/ well o lawer am hynuy &c. Anon y <^- J M^^ grythor : Blaidd rudd anvfvdd ddyn ofer / z gev ddyn .... i gyw /r/ wydd a gae roddion. / „ * « Curat de Uanrhayadr 1609," added in a later hand. The 1609 is apparently altered into 1090 in the same ink. THE DOOK OF KADWALADB WrXN. 675 131 Mayr yr ebyd orbyd mavr bwyd/mavr byrddav &c. a b. afrwyiog . torrog . taer frwnt / yw / r / byd hwnn b s' lewis (lb litigh c. Aeth y kornwyd llwyd a Uv o ddinion .... c nod y bayr ne^vydio bid John teg. d. Ond barieth heleth yw hyn diiw, ]fessv &c. d Tho: Wms; o garreg hofa 132 Y Haw /a/ dorrodd y llwyn .... e jy I Ihyn am dori/r/ glyn glas Tomas prijs 134 Barnad. sion salbri o rug Qt60i). O ddu[w] dad pa fyd ydivv .... / i gvvelom bawb i gilydd Sion Tfidi'ir 139 .K. hanmol a chyngor i John salbri i ddewis gwraig ddu y Hew or rvc gar llawr allt .... g aeth gras a duw ith groisi aed ar dduw dad durddo di. Sion Tiidi'tr. 143 K. hjnghoriis ifogeliidpedair math ar wragedd. Mawr oedd hap gwr adnapai .... h moddiou gvvael madde i ni gyd Ris ab ? Hari 14G Jr aradr : y diindod am kyfodes .... i kroes duw gwyn kroesed y gwyr./ lewis glyn Kothi 149 II llan gydwaladr . . ii» „ kedwyn . . . v' „ trillo . . . vu]' „ myllinff . . . v* x'' Mali v^ Kobert x' katrin morgan x' &c., &o, bvdawl I pob vn or hain a gant geniog tabler f a ohanv oi sefyll krythwr tri thautj 150 Bvdvr di gymhesvr gymhisiwn trawslid .... m chwe chyfell gan gwell nag e 1599- D. ap dd: lloyd 152 hawdd ymgael heddyw am ged &c. Oiv: gwynedd n b. a wnol gogan ag anair am ogan gogan a gair Gr, liiraythog o c. Ni bv gythrel direl dyrys erioed &c. Anon p d. drwg dybys hastrys arwystra kellwer Ac. „ q e. lleban di arian ond aros raeddwi &e. Roger Keffin r 153 Mar: dev fab Jefan Mred: ap Jen: ay Res, -/57p. Y meibion yn i mebyd .... s vry i adael yn lie i vrodyr . . 75^2 . Rys Kain J 59 TLyma lyfyr hoioydde r hwn sydd yn eiddo t Kydwalad wynn or tyn yfron goch o blioy llanrhaiad yinogh. nant a skrifenwyd o.lt. 139^. b. llyma gafod ddiarfod ddv o genllysc &c. . 1S66 . syr hugh u c. Adam, Noe, Abram, moesen wybrwr doeth &c. Anon v d. pedair merch iowair ym harch wiwnod hoen &c. „ iv e. kyflownder air per er pvraw gwir enw &c. dd: Nanmor x f. henaint aeth am braint am brig a Iwydodd &c. Anon y Meifod . . X' Uaniengel . vij' Uanwddyn . x' silin . . . XXI] 676 PENIAflTH MANUSCRIPT 93. 160 Yr ystwyll ganwyll dec ionawr ar havl &e. dd; nanmor a b. Oed ner mil a haner mal hyn mawr alaeth b marfoleth sion evtva &c. -ISSlf. Anon c. JTrexham steeple : Pen fwried klochdv poen niferoedd ir Ilawr o a rhoi /r/ Hall lie /r/ ydoedd &c. 7507. 161 A fragment (lS lines) ending : ■wrth air ^erwerth o warwig d dydd drwg a diwedd dyroD;an yngholbrwg .... ai diwedd hwy fo / r / dydd hwn dd; llwyd ap U'n ap gr: 163 Adrodd y gvvir drwy ddvw a gaf e ai- y byd nid arbedaf .... aflan ydoedd flinedig arfei- ar dduw gwener gig .... ym rown i droi mawr yw yn drwg Jeiian Tew 167 Beynydd i bvm yu poini .... / i ddayrv ni ddorwnu dd: ap gwilim 169 Mol: sion salbrtj o leweni . Y dewr gwrol dwy gariad .... g bid i bawb adnabod i benn Simwnt fyclian 174 jfr hyd : Ystvdio i ddwy was didwyll .... A i aswy ami ^essu amen Sion kent . 180 ^ ofvn march i Rob: Salbri o Rvg tros gawen gwdmon o Rvthvn . Y gwir sydd a gras iddaw .... i [ni] fedd goes heb lynkoes Ian || (1. 80) 183 II torri yn ol ond trvan oedd .... k anrreithiwyd pawb yn KbvtLvn ***** 185 Y ddevwr arglwyddiaidd .... I i gadw aelwyd gydwaladr Robin ddv 188 Pwy J^'^JT^I saith syn peri son .... m da mwyn deg dyw ai mendio . 159^ . Sion Mmvddwy 193 Kytcyddeui Cydiealadr Wynn,fab JIvw, or Vron goch Yr hydd ir gwych rhwydd ar gant .... n was gwych hiroes ag iechyd . 75p7 . Sion Moicddwy 197 Y karw gwynn kai wyr gennyd .... o paved ytt hap a hiroes . 1600 . '^Rys Cain 303 The names, &c. of the signs of the Zodiac in Welsh by Lewis Pughe 204 Ysgol gam letgam Iwytgarth / i / cherig i&c. dd: Cadicaladr. p b. atteb: Ysgol Ian &c. imperfect Edic: Cadwaladr q 205 ? ofyn gwenin i Kadwaladr wynn Y karw glan pob kow3T glod .... r A raeddwi gvi^lad mewn medd glynn 'ts^k . Roger Keffin 210 Rob. Wynne ap John W. ap Mred: ap Jev. ap Rob: .ap Eneon s c. Gwilim Powys had on sonne naralie Meredyth who had three sonnes Gwilim . Hughe . Uewelyn , &c. t 211 II Uyw a gorodd y noddyn | y mor koch .... « ar dda mwy ond ar ddyw mawr Anon THE BOOK OF KADWALADR WYNN. 577 212 Rhospwyd i Sem yr Asia / rhan kv &c. Anon a b. A gadwo dvw heddyw a'r hoiwddydd / gwynn &c. „ b c. J defnyu dwr droppin a drippio / ar gwr &c. „ c d. ni wnel gyngor rhagor rimg rhiw gam dwyll &c. „ d e. if yffern gethern garw atlirist/ desgyunodd &c. „ e 213 Digam i gwuaeth dvw gyinwyll .... f Dvw ai gvvnawd an dwg i nef . folo Goch 216 Dis yw / r/ byd os arbedwn .... g ar dda mwy ond ar ddvw mawr Sioti Tvdvr 219 J ddiffeithwch y byd ag addvned yr Ened i ymadel ag efo ; Y tir ail Uety /r/ helwyr .... h dy help i ymado a liwn Edmwnd Prys 223 y byd etto: Dywedais nid a i wadv .... i dy help i fyned i liwn „ 227 Mar: Gr: Hir : Y bardd bach vwch beirdd y byd .... h keidwad dyn kadwed d'enaid jf Morgan up Rob: ap Reinallt (o Franas ucha, llandrillo) . 231 Wrth weled prvdded pob bro .... / draw well well yn llann drillo Simivnt vychan 235 Dvw orvchel drwy iechyd .... m dy gynnal mewn digonniant Edwart ap Eapli 241 Mol: Dd: lloid ap fVm: ofaes mochnant Y gwr Uwyd teg ieirllwaed da ... . n Davydd iraidd benndeiig Sion mowddwy 245 O bym dinkerdd chwerwgerdd chwith .... o tinkerdd ni bydd benkerdd byth John moicthwy 246 Mol: morgan ap Robert " Uin branes " Y gwr ryni mewn gwir raid .... p dyn siwr Eoed deinioes yr hawg Robart Jfan 251 (gr: or Ryddallt a beriodes Elissabeth mj arg: ystraens &c.) q 252 Mar: Ho: ap Res ap jfeu: ap ll'n o Lanrhaiadyr . 15C)1 . Bann dreier rhit'er befyd .... r hael naf bowel i nefoedd Rys Kain 25G pei gayllwu noddwn didifor &c. Jeu: llafar s b. Lewis a widdiad lawer o bynykiav &c. Moris berwyn t 257 Doeth yw mab yspryd a thad .... m a gwledtl i mab farglwydd amen Dd: ap Edmwnl 261 Mol: Owen ap gr : — Y karw 'Jfank ar afaidd .... v yw r nod air arnad owen hvio arwystl 264 Mol: Owen vaughan : Y glain difalch glan dyfiad .... to Owain wych evrkain i chwi Edw: mavlor 269 Y 7 bechod marfol : Meddylio am eddoli .... x wrth raid im henaid amen . Dd: ap gu-ilim 271 Kredaf i naf o nefoedd .... y a mair ac nid Raid ini mwy . „ „ 273 Howel wyt fyw hael hyd fedd .... z a ddiango yu beiddio byddin ni bv drwch yn wyneb y drin .... mae son ... am y bais hen ym hob sir ... . trelia / r / wise trwy lawer oes imperfect ? Rob: Maelan 578 PENIARTH MANUSCRIPTS 93-94. 276 ui all gelyn dyn ydwaened i waith &c. Anon a b. ni chordiai a devbeth awcliivdeb bytlx &c. fi c. tri ffvmp iv\T tymp ar tai yn weigion &c. c d. pan fo prif yr hif ar iaith ar goll &c. d 277 kanaf a dvnaf mewn doniav yt wr &c. Rob:Maelan b. llhoed gwyrddrn bvn a byd | i Gadwaladr &c. f 278 f werfyl ferch hoioel fychan e S'' Lewys ap hughe Kla wyfi eisie kael ferch .... „ ar fol bol y baiol bid ■ Dd: llwyd ap ll'n ap gr: 280 Atteb : kenqd wyf a wna kynen .... ^ meddylgar yw am ddeilgoed {| (i. 23) MS. 94 = Hen. 412. Peophecies and Poetry of a very miscellaneous and " scrappy " kind, the whole being in the autograph of Sir Thomas Wiliems, physicwr. Paper ; 7f X 5|- inches ; 264 pages ; bound in white vellum. i. Annerch gaer vcinir gwyr vyniw ganwaith &c. ddi ap Edmwnd i b. yn rhad lieb gennad vn gwr oi raddaA &e . Anon, k c. chwe rhyw varthyroliaeth yssydh: diweirdeb mewn ieunctit &c. / d. Hawdh amor rhagor rhiagl Gymro »i gwaewlj'm Gwillim hael vap Alio &o. Henuriat ae cant e. Pan geisier dd: Gam dala O. Glyndwr ymachynllaeth Davydh Gam dryglam dreigldhyn &c. • « ii. Ceisi'er tra seilier troshoeliaw y drvsau .... o fo ar gair drwg drwy'r vagwyr draw . Anon, b. J fthel ap dd: o Gaervallwch yn llan Eurgain am dyngv anvdon. Jthel val gefel a gair y dyngv .... p baw wcdy'r elych yr bedh.. JoZo Goch ne D. ap Edm: c. nyd y ci earth val arthvloch .... q yr hai a ladhodh yr hwch . J. Goch d. phidodes oedh dad phidodyn &c. r iii, dasjer drwy goler dy galon ar osgo &c. Ge'vulMechain yw gwr am ei churo s b. Serch wylo gwylio o gilwo .... garllec gwin coch ( mer moch mwc / yw naw gelyn y golwc . Anon c. yr hon ar gwedlif medh yr henwr doeth .... u gwyda gwyrdh gwydr ag ocrdhwr . d. y D.Benvras wrth ynill y maes yn Rosur : Can gwell Caer Gadell w cair vrwydiaw gweilch pan dhel gwalch glan Alaw &e. e. yr ail maes pan ei lias y canwyd hwn. lias davydh Benvras Has yn ardwy (gwyr Has eryr taladwy w Has arglwydh mawr gwawr Gornwy lladhiad pawb a wydhiad pwy. /. Moes gilsan ym rhan aro hwy (moes vil x moes dwyvil moes deiivwy &c. Gr: Gryc g. Yspryl wrth spio Gruff: Maeloer yn dyvod a Gae'r Tervyn dyweid yth arglwydh rwydhwas fod deulu dig yw aros &o. Anon, y iv. Ceir tre a He a Han (a maenol >v mynydh y truan &c. Hobin dhu z b. davydh Gam lingam vileingin (goleso a gelyn Eichard vreniu &c. Gr: ap Ow: Gethin c. gweli di wr coch cam yn ymofyn esgyrnio wen &c. O. Glyn dwr b d. Mae i mi vab a vydh Abad nyd gwaeth ei dadmaeth nai dad &c. o Daboganeu. 1 Meibion moelion a vydh alltiidiou .... d gwae ef ai gwnaeth hinod hud arvaeth raaraaeth A. Vras 2 Bardh hvnawc oediawc ad wen dy henw .... e yvvein a vydh ettoii, ywein a rydh gwared am dir y vrython. Taliesin Y BEBGAM, MERDPIN, TALIESIN. 579 4 Bydhawd clau clywid chwedleu gan chwedleydh .... a no or plas evi rliyas rhygilioii b. Pan ganer Cora cynwr ymliripbordh gynthwr . . . , b ywein pen darogan pan draetha treitliit diiw ehvnan A. V. c. Gw^^lwyr parth pyrth rhatlon ai gwj"! pan hwylion ... c y gymyniad rag y dad dalon Taliesin 5 Atnliw blaen coed hoed huedron, d ami vyd dreigiav ymlaen dragon (fee. ,, b. dai-oganaf y rhuwynt ar hynt yr GrOgUdh &c. ,, e c. Brenhin byrh ei hyrh ai hyder y Bard/i Bergam j d. 0. ^esu am cydvydh Christiawn am gogawu ara gwybydii . . g archent drugaredh cyn diwedli y dydh . Taliesin 6 Ys rbyvedh genyf yr haf hirvelyn &c. „ h. b, Ath ogyvarchaf vrenhin am vyd gorvydhin .... i a gwae y Saeson pan eft gwypon . „ 7 Ath ogyvarchaf ben gogyvarchwr .... k ac ar bob rhiw rhawd o gicvrain „ 8 Tarsv cornioc o Vrutus o dad i dad Califra o vamwys &c / b, Saith dadoliaith llaith mab Henrhi &c. Taliesin m c. yr hydh y govynnaf pa ryw haf vydh hwn &c. „ n 9 Gweleis morawd ac adhoed yspydhawd &c. „ o b. Coronoc vaban ymlaen llu, gwr yw dnw hawdh ei garu . . p crededvn vydh iach rydh gwared gweryd . Taliesin 10 Ordhod vron gorvod gwilliw adar .... q gwyn y vyd Cymru or dydhawt / „ 11 Ordhot vron gorvot hebrryw dhygymot .... r gwn y voli moliant oesawr „ b. pan dhel gwyniou gynavon y greigiav Brytaen &c. A. Vras s 12 pvm mlynedh a vydh hyd atvydh vrenin &c. A?ion t b. lleopard a gyvyd yr hwn a vydh cryf anveitrawl &c. Tal. u c. Coronos vaban y[n] y dyhedh .... v oil o dorri rheged a chred ^euan . Anon 13 Mad dhyvydh llu diergryd ar veirch prennav &c. „ w b. yr hen wriawl iar, y march canwelw a yrachwel x afon Berydh Ac. „ 14 Hil Gynvyn cadarn baladr cedyrn y ceidw y dervyn &c. (31) y b. Yr hydh ar vynydh opha o awydh ymdaraw yn z rhyd nys rhyvedha &c. „ 15 Tri adhawd vynhavawd ef a berir .... a ac ywein vydh pawb ai gwybydh ac ai gwylia (33) ^^ 16 Gwybydh vod val truth yn troi traymchwelav ... b rhan o wledh oessedh heb dhim eisiav. (34) B. Bergam b. pan gyvotto main Gwynedh oi gorwedhva .... c ac or diwedh yr mor y gyrrir (35-G) Taliesin 17 Arwydhion yw rhain gan y gogoniant .... d bievydh y goron ar holh geyrydh . (37) Merdhin 18 Moch dhaw byd ynglierydh yngradhau carant .... e Ywein gwedy biav Cymru Cymro liyvryd. (38) Taliesin 580 PENIARTH MANUSCRIPT 94. 19 Ef a dliaw Rhys a wna gwys o gyvan &c. a b. Gwedy roter y bedhau ymonwent goifrau &o. Taliesin b c. E testiolaeth o Beiitraeth y bentref Rydychen ac ywein vydh &c. c 20 Atvydh Rhys ap Rhys a dyvyn a gwys a rhyvel ar vrys d liyd vro Chestre ... a gwaith y Beirdh a bery Taliesin b. Bydhawd Eryr yn wir ar dir dewi .... e a gwyr yo wir o dir traet pali Adha Vras 21 Hoean borchellaa ando dir eilon &c. / b. Hari wedy r hwff ar haragof ar angen &c. g c. Christ ]fesu celi y ti coeliaf h ond mi Taliesin nyd oes gyvarwydh Taliesin 22 Cyvyd y Bwcli iir Blaidh a chariat yn rhin &c. i b. moch dhyvydh ynwrf dhyvrys ovalaiu &c, k c. diargel rhyvel rhwyf am dhwylan Gonwy &c. / 23 ordhot vron gorvot galon dorri &c. tn b. pan vo rhudh rhedyn a choch y celyn y daw .... n Ow: lawgoeh &c. Taliesin c. Avallen bereia beraf ei haerou &c. o d. C!yu awr diiygyvawr am dhigyving &c. Adka Vras p 24 Tri sant a gyvyd yr byd or bedh &c. (53) Anon, q 25 pau dhel am Awst gynawst newydh &c. Merdin r h. pa bryd y daw arvysc dervysc ar Saeson &c. Taliesin s c. pan dhel arnon hen arwydhion .... t a gwragedh gwedhwon a gwyr moelion 26 Am gyvodi Rys a brys eiriau &c. u b. Yn amser Gr ; ap U'n Sissillt . . ydhoedh daA vidtiwr ma^vr ynghymrii . . Gronw dhu oedh ya hir Mon, Ac Adha vras oedh yn trigaw isconwy yn Ihe n elwir Aber Uechoc yn y man y peris ef ei gladhu ynghylch 1038 27 Pan vo lloegr heb gyngor ag angor ar longav .... v yna gwnant eiicil ar hil Henri. Hfies Vardh b. E dhaw Mai gwaetlyt o vlaen y die ^eii dii &c. „ „ tu 28 Dechreu llyver merdin WYLLTyn dangos pwy a wladyclia byth yn ol eu gilydh: Yn gynta Eirda, Coel Cymry yw bi . . . . ends: A gwedy hyny Ceneu Henri yn y oes nyd oes waret val y canlyn yma* yn yr hen Copi Sfc. 29 Merdhin TFyllt a Giveudhydh ei chvoaer. See also p. 113. byt can gwSost y ystyr x pwy vvledych wedy Bryhyr .... gogelet duw o wendydf 33 Avalhen beren hirwen o vlodeft .... y a gwneuthur o wyllt gwallt hinonj 3G Oyan a borchellan oed reit gweiSi .... z ac yraladh yn daer am dhwylan dywi.§ Merdin Wyllt * Nothing follows in this MS., but about a third of the page is left blank. t Cf. Skene's Four Ancient Boohs of Wales, vol. ii, pp. 224-233. X Cf. Myvyrian Arch: of Wales, vol. i, pp. 150-3, stanzas 2-10, 12, 11, 22, 13-17. § Ibid.,j>j>. 135-7, stanzas 4-10, Oyan a barchellan bydan a ddaw / a rwyf o wynt a ryfreu o law / a rvyf ereidyr yn rhyvoriaw / ac ar vwyt y tri y porthir y naw, 12-18, and 22. ADt)A VRAS, RUES VARDD, JlERDbiN V^YLhT, ETC. oSl 38 Mil a 600 ai wrautA (yw edrych / vydh oedran yr -FcBfi a pau dhel nyd rhaid ci geW / am yr hen I'ydh y tlydh dii liobin dhu b. I'lif ar bvmp j w'r tymp ar tai (yn weigion) yn agos i Glamal &c. b 39 A prophecy, mosthj in prose, concerning Henry vi, liichard in, Henry vii, Henry vm, Edward vi, Marti, and (at great length) Elizabeth . O Albion of all landes pleasant to behold .... rejoice that sight to see, & shall the betre for yt to die.* 51 Cato's advice to his son (see Fen: MS. 3) .- Na ddyret ar Gyngor onyth elwir &c ends: Ar Cynghoreu hyup a elwir Cynghoreu Cato Hen yn dyscii cadw ieuane y vap . . . .Ac nas dvvc anghyngor vyth. 63 Pei bai Calan Mai nyd man (osodiad) &c. L. Glijn Cothi c 64 Oian borchellan bydan a vydh .... d Escyp nnghyfieith dipheilh diphydh. Taliesin b. Amser yr Egroes oes eisiwedig &c. &c. &n. e 65 Gwedy rodcr y bedheu ym monwent Gorbre / bit Jlawen wedy die nadolic / b. pan dhel gwynion gynafon y greigie brytaen yna'r ynilad- g hant . . . . ar tir ai gwnel ai tervyscaut. Ada Vras 66 Rho duw genedl rhaid Gwynedh h braint mawr brutus glodvawr gledh .... vn dinv gwir yn daw g wared Hwlcyn G8 y gleisiad hediad hoewdec i trwy amarch ai try ymaith dd: lloyd ap U'n ap Gr: 70 deiiall y bvm dull y byd .... k gedwch hyii duw gyda chwi Dd: JLoyd ap U'n ap Gr: 72 Quuni Comix maior crescit tunc Anglicus honor &c. / b. dynion a vawr son over serth &c. /S". Leiv. J. Jencyn 73 Giceledigacth S. Paid : Diw Siil ysyd dyd etholedic gan diiw yn yr hwfi y llawenhaa yr eneitieu yn vwy noc yn y dydieu ereill ends : pwy bynac o honoui a gly wo y drygeu hynn, ni a dylcwn ymchwelut ar ein arglwyd duw iit. niegis ac y caphom ygyt ac e£ buched dragywyd hep dranc na gorpheu. Amen. See MSS. H p. 1.51, & 15 p. 8 above. 78 Copula carnalis fit interdicta sodalis &c. 80 The Prophecic of Merline of Chalidone concerning the "Virgine Queene" "R.R."; -'KB."; "a reiale G"; "a dreadfull dragon " ; "a Cock with a beard " ; " the Gryphon, the lione & whyte greyhond " &c. 84 Kyng Vortiger asked JVIerlinc who should be six of the best Kynges in England &c. 85 Further prophecies concerning "Talpa" nnd '' Nemo," "the riale prince," '■' tlu'ee yceres of great battles," "the church,'' and " heretices." 88 Certain sayings of Thomas of Ansterley, John of Berlingetou, S. Thomas of Carterburie, William the abbot of Ireland, William Ambrose, Thomas of Asheton, Salomon, Mahomet, S. Bede, John do Kupe scissa, and Brigit. * It ends on page 80. 582 PENIA.RTH MANUSflEIlT 94. ' ■ 93 These armes shall prosper in England : A black crow &c. 04 The swane shall swyme the ryver broad a and trouble the water with his toe &c. 95 A list, in alphabetical order of the birds, beasts, &c. adopted in heraldry and the names of the persons who have adopted them on their respective shields. Antilope Heni'ie 8. Anchore gyite L. of Lincolne, &c. &c, 103 A genealogical chart giving the " descente of all y° kynges of England from Wm: the Conqueror . . to this present yeere . . 1595 by me" [John Davies]. 110 Latin Extracts entitled Hisloria Brytonica 111 Oean borchellan borchell gwine .... J gwillieid ag escymynieid ai gwasgaran (7 stanzas), Merdin IVyllt 1 1 3 Scotland a gw$>n tynghetven maes o dwysawc arbenic, yr liwn a wysg attaw ehvn, bob lie or mor bwygilydh &c. 1 1 4 Ilari 7 : Hel a gaiph dros heli ag oii . . . . c y gwyr ny wyr gair on iaith dd: lloyd ap IVn ap Gr: 117 IJari 7 •• Eunynwyd tan yn ein tir . . d y Crane vyth ei nyth yn ol. „ „ 119 Ritsmwnt: pan vo cyphro yn y bryn Cywoethawc . . c ac yn niwedh y Saith gwaith anrhugarog'. / Adha Vras b. Hari wedy r ing ar angen a rhag ofn yr angen &c. Tal. f 120 Extracts from a Latin Chronicle written at Madgebury before 100. 121 f n Brytaine this Hand that men caule Albion great sorowes be lyk to light hym on a beare &c. 1552-3. 6. W. fo am Benvio yu chwe baii | hei a acth jn hai weithian L, G, Cotht g c. Bydau bardh yscolan gynt . . . . fo gyvyd , . h gnawd Twein yn y diwedh „ „ 122 [Ow: Glyndwi-] : Map y dyu sydh ryvedh ac yn y brophetol- iaeth yw Sarogan ymhob He, a phawb yn ei dharogan yn wr marw, ag yn garw deccainc, ac yn Eryr Glas or Glyn, ac yu ywein ac yu Hew, ac yn vaedh, ac yn afr, ac yn dwrch daear, ag yn oen, ng yn darw, ag yn Geilioc. Ac nyd yrhain ydyw y pymthec henw a rocs y pymthec Bardh ar vap y dyn &c. b. Prophetoliaith y wcnnol, ag Eryr Caer Septon. 123 Hil Evn cvn cain arav .... t megys nad ebrwydh deallt wybrydh, 121 Gwyr Gwynedt ; Gwyr Gwynedh hyfryd yn ael hyfre .... h ef a vydh cyfyng cyngor y cor goreu Taliesin 125 panna chred gwyr Gwynedh gwedh gyvodi .... I Gwyuvydedic ymdheithicc am flenoetbicoelvain Adha Vras 126 llyma byncieu n gyfoissi Merdhin Wyllt a Gwendyd: Yn y diwedh or pan el Cymru heb ganhorthwy .... m diofryd y bawb a gar. "lal or blaen" Cf.2\xv{ yr hen dug Edward freuin .... q Gwyddelwern . . . gweddw yw i giiddiaw ef . . . . Oes hir ir arglwyddes hon . / GtUtd'r Glyn 123 J Dino : ^ dxliiw i rwyf weddiwr .... r Gair dy fab a gredaf fi . / John Brwynog * 7 imperfect ; blank space left in two places. 606 PENIARTH MANUSCRIPT 97. 126 Mar: Gr: ap Adda ap Dauidd a las yn Nolgellay Rhagor mawr gaer a mvr gwngalch .... « a ne in yneidie yn ol ./ Gr: ap J. ap IfJn Vychan 128 O Gyfarch yn y gafell .... h Diiw awnel yn dwyn yw wledd Dd: ap Edmwnt 131 Y grog waredog o riw duw meirchion .... c pawb ar y grog pybiir groes Gr: ap J. ap IL'n V'n 136 Mol: Hugh Nannau : I)yn a gododd duw'n gadarn ... d chwigennos ywch iw gynnal Rhys Cain 140 Mol: Sion ap Dd: Abad Uanegwystl Euron iiwch goron ewch i gynnydd sin ... . e euro rhaid ar i rhediad Tudur Aled 145 Mar: Hmnffrey ap Ho: ap Sianhin o ynys y maengwyn Son ofod y sy 'n i vedd .... / tros wr ty tryssor Towyn . 15^5 . Gr: Hiraethog 3Jarwnadeu Rhydderch ap Evan llwyd 148 Doe klowais mi a geissiais gel .... g a roddo duw i E.ydderch Dd: ap Gwilim 150 Y dydd i lliiniwyd Adtlaf .... h kwpla er Adda Ryddercli Gr: lloyd ap D ap Enion 152 Mar: Sion Eos : Drwg i neb a drigo no! .... i oes yn Ddiiw i Sion Eos Dd: ap Edmwnt Hangmer 155 Y fiin glaer fwnwgl iraidd k a bare grug biir i grwaidd .... aiir ffein fiin orffen feinoes ^eu: ILywelyn [ Vychan~\ 157 Atvdl i Lewys ap Owen y harwn Artbiir ail Prediir nid prydd wyd / Lewys .... I wrtb wyr gwiueyfaeth Arthur gynyddau Syr O. ap Gtm 161 Mar: Harri viii : Oerloes gwar groes gwir grog / mab ... m a diiw waed a geidw Edwart Lewys Morganwg 164 _f Harri vii : j Diiw dodes fEortiin do doded hirhoedl ... n dewr a fiert ydiw'r ffortiin Lewys Ghjn Cothi 167 J Harri viii: Harri fab Harri pered yr ^essii . . . . o a thair oes hirion ith ras Harri Sion Brwijnog 171 jf Ho: [? ap Grono'\ ap Tudur ap Ednyfyd Vychan, dean Bangor circa 135g, elected Bishop 13')1, Arglwydd canonswydd vnsiid Mordeyrn p a deon yngwlad yr hiid .... naf Mon gloyw ddeon arglwyddiaidd Dd: ap Gwilim 172 jf Sion Wynn ap Mredydd Ysgwier croywder Cariadog freyclifras .... q Croes duw a fo ynod Crist ai faner . / Sion Brwynog J Rys ap Sion o lyn nedd VII Bardd ydwyf yn breuddwydiaw .... j* dy droi Kys or di dro irwyd Jerf; fynglwyd 179 Pa ryw dafad piir difai .... s ith law i del ath wlad eilwaith Jerowerth fytiglwyd 181 Pand hir na welir end nos .... t o bydd fy th wrth ych bodd fo . ferf: fynglwyd 184 JSanffraed:X lleian hardd yw llyn houn .... u ffiiied fwyn diffryd fy enaid „ „ POETEY BY VARIOUS AUTHORS. 607 187 f Ein: ap Yw: dannwyn: Y cryfyddwr cryf addwyn . . ■ « ath winllau wrth borth Etilli .... ag nur . . a roed o fon ar dy fedd .... dy ras gar bron diiw ^fessii . / Howel RheinaUt 189 ^ sianhin ap 3Ired: ap Rj/s "tor Tywyn " with a reference to the " voyage of Madog ap Oiven Gwynedd " Och wyi" am y cyvcharor . . . aeth ir mor ... b fal Madog marchpg y medd baiiu gwyn fab Owain Gwynedd CCf. p. 86c, above.) y gwr siwrneio a gai ar foroedd ir arferai He ing i bii mewn Hong bell .... ar mab hynaf ai cafas | yr y bwrdd .... Mair ai dwg or mor i dir . / Deio ap fevan Dil 191 Jofyn cymod Gr: ah Einiawn am " ffarii heb genad" Y gwyr darfii n vn naid .... c «ch bodd ywr ddwyrodd eraill . / Howel Cilan 194 J Ruff : ap Nicolas; Gair angel y gwr yngod ... d dy beu yw pen ar bob peth Gwilim ap Jeiian hen 196 Mnr: Mallt vi Howel selaii o Iwydiarth ymhoivys farglwyddes feistres oeddfyw a difalch .... e a chael a weles vcliel wiUaii . / Tudyr Pciillyn 199 Mar: D. ap Gwilim : Da'r feirdd dewr o wr f u . . . / deheiibarth udai hebof . / Madog Benfras 201 Mar: plant Gruffiith ap Rees " brig cloddaith" Sori'i dduw bensaer ydd wyd .... g vn blaid nef cm blodaii ni . / Robin Dii . / D. Nanmor 203 Mar: Kin Goch vab meirig hen . O dduw teg ai daet hyn .... h prydydd ymhorth paradwys jfolo Goch 206 Py seitbyd Powys weithian .... i Hew Hwydiaitb allu llydan .... attal rliag gofal gofld Owain dy law yu dy lid .... drwyddyn bawb drwy dduw'n ben . Owen Gwynedd 209 Rbo ddiiw mawr y march blawr blwng . , . . k Peed gwir bowyd hir i hwn Jolo Goch 213 Y fed wen las anfadwallt .... / llety imi am llattai .... ai crinaw draw yn y dref Gr: ap Adda ap Dd: 216 Mar: Rhys Nanmor " atoen holl ddeaii " O ^essu buth eissie bardd .... m nenbien pob awen pe byw Lewis Mon 219 Cyngor i S. Conwy: Mae son fal moeseu ne fwy ... n trwy ddiiw'n Potryddan wen . / Sion Tudur 223 J abad Conivy : Gidag vn a geidw Gwynedd .... o fercli deg pei cawn farch yw dwyn . / Tudur Aled 226 Y tri char ar tiirch euraid .... p J ber gweler ir golwyth Sion Tudur. j 230 Arwydd pellenigrwydd parcb .... q rhoed yntau iminnav'r march jfolho Goch 608 PENIASTH MANUSCRIPT 97. 231 J erchi cleddau i Dd: ap Gutten o Groesoswallt i ladd gwyr Caer lleon : Y Hew oedd eurlliw i wallt ... a lladd dwyfil a chledd Dafydd , / Lewys Glyn Cothi 234 llwyr o lietli lie aur a bwyd .... b gwyrda nef a gair daf n ol Chittun Owen 235 jf Jfan ah Eitiion ap Gr: ap Ho: o Griccieth . ^fan ddewr o fewn i ddawn .... c yn gadernvd ir byd byth Jfo,n tvaed ta 237 J Ow: ap Nicolas : Tri llii a aeth trwyr hoU iaith ... d etto i roi a fo trwmm . / Leieys Glyn Cothi 239 Etto: farll hir for Hew o Vrien .... e na dim mwy ond am Owaiu „ „ 241 Mar: Rys ap Sion o Lyn Nedd Vn essiau golaii rrag galon / y aydd .... / weithian o eisiau aeth yn isaf Jorf: Fynglwyd 244 f Dudur ah Jorferth Sais Myddylio iddwyf mail ddolur .... g a thro tra fynych a tliiig . / Jihys cynfric each* 247 ^ Sion Salbri : Y Hew o Hug garllaw'r allt .... h aed ar Dduw dy vrddo di . / Sion Ttidtir 249 Yr eos deg aeres dail .... i ai cloi raedd ai cael ym iawn Rhys Cain 252 Dydd da ir llwynoc or ogof .... k phurwel rhaid ym ifo ir allt Anon 255 jf Edw: in : Ed wart ap Edwart gwart gwjT .... / yno i doi yn y diwedd jfolo Goch 259 Mar: Tudiir ap Gronw ap Tudyr ap Gronw tin o hynaif yn Penllywydd . (obijt circa 1367) . Klowais doe im clyst deau .... m na hauer mwy yn hir Mon Jolo Goeh 202 Cyff'es : Crair cred yn ced cynydd .... n Dyro ym gyfraniad otb wlad ath wledd ,, „ 271 Mol: Howel Coetmor o Nanhomoy Howel kymro o bil kymry .... o yleni iddo lonydd „ „ 273 Mol: Rys Gethin o Nwnconwy Byd caeth ar waedoKaeth da ... , p poed yw rann pedeir einioes „ „ 275 Mar: Madog ap Madog koch o Lewerllyd ynhegaingl Mae ol arfa\^ atlga\i d,ingl .... q huelder 1. 69 -left unfinished 277° jf Roht: ap Mred: tnid Mred: ap Jeuan ap Roh: o fVedir pan ar herw gidag Oiv: Glyn medde Sir John Wynn Hir i bv EufFudd ruddbar .... r ymgais ni wnn i nragen . Rhys Goch or Yri 281 Mar: D. ap G. — Hudol doe fu liocdl dafydd .... s a theyru oedd aeth ir nef . / jfolo Goch " r.ni fab brawd j Jolo Goch a , p. 47 * b. Afallen beren ber ei changau &c. „ p. 48 t 18 Bellach y canlyn yr Oianau, ac edrych am y rhai hynny « 1/71 y llyfr arall Affol. 34. 18 T beddau ai gwlych y glaw .... v bedd Beli ap Enlli gawr Cais ychwaneg p. 48 26 Can trengis fy ngwisg am hoen &c. See"Pe"n7MS. l7p. 70 w b. Hob gofEau duw dawn dyffryd / gwirion &c. „ p, 70 x 27 Yna y canlyn yn y llyfr du f el hyn j Geraiat 61. Erbin. Ban aned Gerain &c. Cais yn y llyfr B.fol. 186. y ' The text of pp. 37 1. 9 to 43 1. 7 in the Black Booh of Carm: is missing here. t See Brit. Museum Addl, MS. 14869. p. 81 c 85 d 87 e 89 f 94 9 97 h „ i 100 It 101 I 612 PENIAETH MANUSCRIPT 98?. 28 [Dujv^' in gymorth in nertli in porth . . . • rhad ac anaw / a £faw a phlant See Pen. MS. l,pp. 73-7 29 Yna y canlyn Asswynaf nawdd daw diaraav &c. a hwiinw a geffir ijn y llyfr A.fol. 210. 30 du dy fareh du dy gappan &c. „ 33 Gwledig arbennig erbyn attad &c. „ 34 Bendith y wenwas ir deg deyrnaa &c. ,, 35 ILym awel, Uwm bryn &c. „ 39 Pa wr yw y porthawr &o. „ 41 Canys coegawg ysydd mor eurawg &c. » h. Tai'w trin anwydin blawdd &c. „ 43 Cyd carwyfi morfa cassaafi for &c. „ 44 Marchawg a gyrch y dinas &c. „ 45 Yna y canlyn yn y llyfr dufel hyii : Marwnad madawg ab Maredudd . wi Kynddehv. Cais yn y llyfr Aifol. 21 16. Godwrf a glywaf ar glawr maelenydd &c. b. Yna y canlyn yn y llyfr dufel hyn : Marwnad Madawg mab Maredudd. n Cyfarchaf im rhi rhad wobaith &c. Cais yn y llyfr A\fol, 656. 40 Seithenhin saf di allan ac edrychwyr &c. „ p. 106 o 47 Teg yd gan yr adaren &c. „ 107 ^3 Hyd hyn allan or llyfr du o Gaerfyrddin yn yr hwn y mas 54 ddalennau memrvm o faint y dalennau ynia 49 Angwhaneff o Englynion r BEDDAUolaw W. Salsbri medd Bossier Morys. See Pen. MS. 99, & of. Myv: vol. i, p. 77 = 65 Y bedd yn y gorfynydd / a lywiasai liosydd .... q y mae bedd Rhun ap Alun dyve 51 Darn o gywydd pen y baedd, a gadar dafodleferydd gan Win: Thomas Bant y llongdy o [waith Jol-lo Goch. Oud tebyccaf gennyfi inai darn ydyw gywydd y Gtcasanaeth bwrdd o waith Jeiiati ap Rhydd: ap f. llwyd Pen baedd coed / hoed / hydr arlwy yn gynta oil a gant hwy r A garlawnt o'r eiddew gorlas mwstart glew iawn a brawn bras Jssier a sewer ys ydd a'r torriawdr yw'r trydydd b. Eiry myuydd calcd grawn s dail ar gychwyn llynwyn llawn .... ni thyrr dvw ar a wnaeth TLywarch hen y mac y rliain yn y llyfr D.fol. 53 a pheth amrafael rhyngthynt 55 Eiry mynydd hydd ar £fo . . . , t lie ni bo dysg ni bydd dawn Anon 56 Eiry mynydd gwynn tir pant ■ ■ . . gwan a gwyn ni chwyn diobaith Mapglaf ap lly'cli hen a wnel duw nid a yn adwaith neAneimn Givatvdrudd 60 Eiry mynydd blin yw 'r byd .... heb rafE na hwyl nac angor Mapglaf ap llytvarch yw'r ieuangc ni' whel' gyngor hen, " meddant hwy " 64 Y mae etto Englynion yr eiry, a wnaed rhwng ll'n a Giornerth; ar rhai hyiiny a gair yn y llyfr B. fol. 168, / Ac eraill a gafas Tyssiliaw Brochfael ysgithroy y gan wrnerth ; y rhai a elwir ymaitreg ll'n a Gwrnerth . Cais y rhai hynny yn y llyfr B.fol. 170. b. Christ fesu Celi i ti y coeliaf .... lo onid mi Taliesin nid oes gyfarwydd Taliesin 65 Cynghorion T. — Na fid esgud dy law ar Iw anudon ... x na chred ond i ddiiw ai ddisgyblon „ u V POETRY BY TALIESIN, ETC. 613 66 Biisll y beirdd : Cler o gam arfer a' marfcrant ... a am -watwar fcssu ai wasanaeth TuUesin. Yna y canlyn, d Ihjthyren faivr yn ei ddechreu, fel lujn : — Tewch chwi bosfeirdd ffeilstion anhylv/ydd desimt ni wyddoch chwi rannu vhwDg gwir a chehvyJd reliqita 69 *0 mightie ladie our leading to liauol J. ap Eh. ap J. lloyd h ^ can no race / to queene of might . J ne ^. ap Ho: Swrdwal. 72 Lhjma 'T Enghjnion a fa rliwny Trystan ap Tallwch u Gwalchmai ap Gwyar, wedi bod Arthur yn ei geisio dair blynedd ; a phan y (jiccles ef a fwricdd S$ wyr Arthur ; A Gwalchmai a geisiodd ganddo ddyfod at Arthur ; ac nis doe er neb, ond cr Gwalchmai aw dafod ; ac erddo efy daeth. f Abrwysgl fydd tonn anfeidrol .... c ac a fynnych mi ai gwnaf 75 JRhyfedd na phwyllwn / rhyfig na ddaliwn .... d yna y dielir / pob enwiredd Dd: ddu o Hiraddug 78 §Benedicte dorany I dvwj nerth ^essii fab Alphaf ... e pen teyrn y teyrnedd / dy drugaredd a archaf Taliesin 79 1[ A Gli/waist ti : || yn ysgar ai ysgaraut / enwii' difenwir ei blant . . . rhaid wrth amhwyll pwyll parawd 1] 81 /)• Grog: Mae'n rhwymedig lawn bob Christion ffyddlawn . . g ar ysbryd gkn rhad / rliod odidog 6, **Yma y canlyu yr Englynion a ganwyd pan fu CaJ goddcu, yr hon a eilw eraill cad Achrcn . A'r gad lionno a fu o achos iwrcli gwyn a clienaii milgi, a hanoeddynt o Annwn / ac Amathaon ap Don ai daliodd . Ac am hynny yr ymladdodd Arawa bienin A iinwn ac Amathaon ap Don . A gwr oedd yn y gad, oni wypid ei benw ni orfyddid arno . A gwraig oedd or tu arall, a elwid Achren ; no oni wypid ei henw, ni orfyddid arnynt . A Gwydion ap Don a ddychymygodd henw y gwr, ac a ganodd Carngraff fy marcli rhag ottoyw bann blaea gwern ar j'asoyw h Bran ith elwir brigcr loyw . neufalhyn: Carngraff dy farcb yn nydd cad bann blaen gwern ar dy angad Bran lorgrig ai frig arnad y gorfu Amathaon mad . Gwydion ap Dun 82 Mae pryf algas / is caer Satinas .... " nan vlira ibi i henwau'r tair ffynnon /o waelod eigion (.1.12) habstur" 84 Nid oes air o wir hcb foliant ir drindod .... k yngwydd y drindod a luciifer Taliesin MS. 99 = Hen. 307. Poetex by various authors chiefly of xvlh and xvith centuries. Paper; 8x6 inches; 638 pages; bound in oak boards covered with white vellum. Writers. — The MS. is written by four different hands: a = pp. 3-49, 269-71, 388-517, 519-29; 6 = pii. 51-259, 331-87; e = pp. 273-328; d = pp. 535-618. a is in the autograph of l)r. John Davies of MalUvyd; b is evidently in the hand of a proi'essioDal copyist, possibly a clerk of Dr. Davies whose hand we find mixed * See MS. 96, p. 149. § Ibid. p. 100 = 79. t See Myvyrian, vol. i, p. 173 = 132. 4 Cf. ibid. pp. 172-5 = 127-1;. X Ibid. p. 536 = 353. *» Cf. ibid. p. 167 = 127. 614 PENIARTH MANUSCRIPT 99. with 6's on pages 53-4, 64-5,119,125-27,128,210-11,232-33,269-60, 262-64, — the original was, perhaps, difficult to read in these places, as Dr. Davies's hand sometimes begins in the middle of a line; c also seems to he in a clerical hand; and d is in the autograph of Wiliam Salisbury, the translator of the New Testament into Welsh. Transcribers and Owners.— This MS. has been used (as attested by marginalia, variant readings, titles, &c.) by Sir Thomas Wiliems (p. 555) ; Wm. Maurice of Llansilin (pp. 10, 209, 250, 518, 534, 637, &c.) ; Wm: Wynne (pp. 29, 233, 477, 527, &o.) ; and Dd: Ellis (pp. 26, 49, 233, &c.). Among those who claim to have owned the MS. at different times are Hugh Edwards (pp. 33, 395) ; Hugh Rowlands, 1668 (p. 1) ; Dd: Price (p. 33) ; Evan Vaughan, 1681 (p. 50) ; Arthur Evans, 1691 (p. 518) ; Madame Katherine Blayney, 1691 (p. 627) ; John Jones, 1727 (p. 271) • and Gr: Roberts of Dolgelly (p. 7 and 447). 1 Over the mountains & under the caves, &c. a Dros y mynyddoedd a than yr ogfidd, &c. 2 Raid ym yn ddirym o bvm ddyrys .... J Tmedde y Teidie ar tad 3 Evvybr yw clod ac awon &c. c b. Priodas S. Tanatamercli S. Pry so Eglwyscg . -1 551, Dyma Ijs a gwys heb gav /a barnwyr .... d y mae' Iw i hwn yn amlhav , / 5 ||Klywcli s6n megis cloch sais .... e annysg oedd ym nas gwyddwn Si/j- Lewis Meudwy 7 Atteh : Syr Lewys felys ei fwyd .... f di fwyd yw dy d$^ feudwy Syr Phylip Emlyn 10 Kwyn fytli am y eanv* fydd g Troes ynghwyn tros syngbenydd .... yn oes deikyn nas dyccai Long T^ewys 1.3 fif Radur ail Arthur lys . . . plas Syr Wm: .... h am ei gan mwy o gynnen Long Lewys 16 Atteb : JBevno oediog ban ydoedd .... i Hew fddew dv lladdo diawl Syr Gr; Vychan 19 Pwy oil a ddvg pell a ddel .... k bytb oi bannedd bytbefnos Syr Gr: fychan 21 ^K'J^ y 7iau'.j; Madog am Mhadog wrbyuaws / i dy . . . I ca\Ys profadwy glas caw.s pryfedig Deio ap Jcu: dv 21 Annisyml fum ryw noswaitb .... rn yr addaw ... a dorres fy mvn dirion .... oni tliyrr vnwaitb arall Huw cae llwyd 26 Y grair fercli a garaf fl . . . . w dy gael oedd raid ei gelu Bedo Brwynllys 29 ILvniais oed dduw Ilvn y sir ... . o i'm i'w garv o'm gorwedd Jeic Tew hrydydd .32 fair, hir ym a fu'r haf p ac vn oed a'm gwna yn iach . Bedo Brwynllys 34 Y fun weddw fy Nuw oeddych .... q Y tal duw i'r tlawd i waith 21 3§ Leivys Morgannwg 37 Gwylied yr wyf drwy glo draw .... r ys gwypo honno fy haint Bedo Brwynllys * Thii5 Kywydd should follow Fwy oil a ddvg pell a ddcl (p. 19). f Atteb: " J arddel ail Jarddvr lys Y daw gwin y dog ynys. v«. B. 209." I •' Vide F. 210." § This refers to the page in Pen. MS. 101, which Contains a eopy of it. POETRY COPIED BY DU. DAVIES, ETC. 615 40 42 45 47 50 51 Prudd w}'f e'm parai y ddyn . . a gweniaitli a ladd ganwr* Mae crugiaii dan furiau f'ais . . oni chan yu iacb vuwaith A gae'i- ferch a garaf fi . , . . rhyw Iwyn dan yr haul nid oes Burn anwyl lie bum vu-nos .... d mwy y\\ pecbod mab bycban . 269J Ho. D. ap J. ap R. (dan groisi yr ud crasu yr wi yn ara &c.) e Dedo Brwynllys Dd: ap Edmwnd Rf/s Coin Tudr Penllyn jfeic ap Gronwy Jciuin Deulwyn Risiart Phylip Sion Tvdvr Ow: ap ll'n moel (J h Y lien doetli ag yn llawn dysg .... / achos mawr ni cheisia mwy 3f _ - . 54 O ddvw y rhawg a ddaw rhys . Dickwn y fall ai dycco .... a cbweru Ebys ni char hwn 57 Y dd^n winfaeth ddynion fawr . bad fauwyl newid feinioes 59 Y ferch i raf yw liercbi . . . iawn oedd yngofyn iddi 61 Mi a wn d^ a mann deg . . . tail vn y ty a ninnav 7t 65 fyngwinevfarch fwng nwyfvs .... / yn kynnal ar lann konwy 68 A wyddeut hwy pwy om pwynt a tliri gair oi thrvgaredd 70 Y dd}>n sautaidd a anwyd .... n Yn vn dyn an gwnel n\ jrij dav Gr: ap f. ap ll'n Vn. Llyma gyioyddav a fv rhwng Bedo Havesb ag Jeuan Teu\ Also pp. 146-60. 73 & 146 §Ymrawd ai yma /r/ ydych .... o kanyn rhagod yn kwynaw . . kam dolli .... otb benn moUt ath follt ath fas 10| jfcu: Tew brydydd 7G & 1-J9 Cymod : Heddychwyr beddyw vcbod .... p chwithav ifan . . . danod swydd dyna wawd sal . . . bedo tyb ydyw / ni laf vr dim Iwfred y w Kuddio kerdd rbag haeddv kas obry yw ddsv'yn bar y ddav 12| 79 i=n oedd well 17t Jeuan Tern 85 & 158 Gwanu i rhoed i ganv y rhawg .... s a cherdd fal na chwardd i fam Hij Bedo Hafesb * Unjinished — followed by a Hank space. f These numbers refer to pages in a Cwrtmawr MS., ^vllic^l contaius copies of the poems. X This number refers to the page in Pen. MS. 101, which contains a copy of it. § " Vide B. 73 hwn a pymheiried." Syr Rob; 'Mt/Umn G16 PENIARTH MANUSCRIPT 99. 89 AUeb i gtjwydd y heffyl hwtla gan S. Mowthwy. Tydi j V j bardd wyd awdvr byd .... a a gad i mi gadw y march Rich: Philipp 93 J ferch : Ergydiais eiriav gwiwdeg . . ■ . ' h yna tyr enaid hiraeth Gr: Vauglmn 97 J Dvdvr Penllyn-—" dwynfy nyn a wnacth" Eleu a oedd favr genyf .... c a dvw ai maddevo ir dyn 22| feu: Brydydd hir 100 Atteb : Gwae wrth ymddiddan a gvvea .... d or dref ai wregys ar dro 24'|" Tvdvr Penllyu 103 f Lywelyn ap Gvtlvn Dafydd o ymyl dyfl .... e fwtieth am i ddefeitia Gwevryl mechain 107 C. yn dywedyd fynd or blaidd a xetXKe Tvdvr Penllyn fy uhad oedd yajjiad gvchlav tyllvan .... / iiis gall am uad oes yetWiav 2Q\ feu: ap T. Penllyn 109 Etto : Och wyr a glywsoch werin y damwaiii .... g na tborr ffordd y gwnaeth eirin 27| Gutto'r glyn 108 Gair da a gair gwyrda gynt . . . '. h [eu] hepil hwyntav/ yn i mysg i gwn fy mod . . . O. t'ychaii . . D. llwyd , . ^. llwyd aj) O. fychau .... Mred: / ap Bys . . . iii ddoi fyth i dda efo oi kynefin iw kyiieifio .... Morys . . ap Ho: fwa Powys . . Ho: amhailog . . . Dyniou yw rbain da ya ibaid difai end i roi defaid .... Addaw am gvvnaetb yn ddiddim or pvm plwyf' y ddwy heb ddim .... bardwn ir rhain bvrdan rhydd Syr Bhys lutrno 112 Atteb: Mae gwr lien yma gar Haw vrdol .... i Defeitia bawb yma y bv ag wyira a goganv .... ni glvst fybaren y glocli Dd: llioyd ap ll'n ap gr: 114 Blin yw hyder o weryd .... k bvn fwyn a wncl bevno / n / fy w Dd: Nanmor 117 fal yr oeddwu gwyddwn gvr .... I kefn gweilgi kafnav gwaelgoed fihel ddv 119 Alieb feu: Dyfi am gywydd Antii Goch Gwae r vndyn heb gywrindeb .... m dvw a fyddo dy feddig Gweryl Mechain 123 Y Special : Myfyrio bvm i fwrw y byd .... n ir gotel lie mae r gvto . IVn aj? Gvlyn 120 Oivdl gtoyr Caer i Reinallt Gr: ap Bleddyn Wyr Einion ai ffofi ffinied y Saeson .... o ef a delw i'yw dialed Tudur Penllyn 129 V gtcallt: Doo gwclwnn carwn be cftid .... p da trig avr ar befrfrig bvn . / faian ap Rhydderch 130 Hawdd fyd ir ddybvddai fav .... q hi ni fynn hynn a fyiiwn Dd: ap Edmwnt 133 frffiol oddfyn or dolcgtvyn Hawddamor hoff oror ffawd .... r a chynydd yw fierchenawg Richard Philipp THE POEMS OF OUTTO'r GXYNN. 617 137 Y dyn a tliyfiad Anna .... a mac yn rliad nm danad wen ffan Dcvhuyn 138 fyngwinevfarcli fwng nwyfvs .... b yn kynnal ar lanu Iconwy Sion Tvdvr 142 Y ferch a gevais i yn faith .... c teg oedd poed tacog iddi Bedo Brwunllijs 144 Y ddyu sanotaidd a anwyd .... d yn vn dyn an gwnel m jn/ dav Gr: cip J. ap FJn V'n 14G— 160 These pages are repetitious of pages 73-89 above. CrwYDDEV AC Odleu Gutto'r Glynn 161 ^ Syr John Burgh : Ni chair vstvs na christiawn .... e dyro i sion deiroes hydd Gvito'r Glyn 163 */ Mathew goch : Pan sonier in amser ni . . . . / a gair lloegr y gwr lliwgoch 1 66 31ar: Eingion ap Gr: ap Rys o Lechwedd ystrad yn Man gyii>air ymhenllyn Dwfr nlwen doc fv /r/ wylaw .... g fv einion nef y\v enaid 169 Mol: Dd: Kyffin: Y llwyn gwydr yn llau gedwyn ... A dvw a wuel fab dv yn wyn 172 J Syr iimlr " eilfah " Syr Wiliam Rhaglan Tyfodd gwr at dafydd gam . . . ,, i ■fevro aelod wrolach (i. 24) jKhydd yw roi liawddamawr (1. 25) . . . . y tri n vn ymlaen tren wyd 176 f ofyn kimi dros Seffrai kyffin J Robt. ap Jtuan vycliaii IJobert vwch rhiwiav abcr .... It m bwyf vn svl heb fenswn 179 f syr Rosier hinastr or Itinvkin Awst i lias yiigliastell i . . . . / a mprch iavll ymreicliieu hwn 182 ^ Gutor Oli/n : Drogan a fjdd a ganwyf .... i» Guto gwenieithio a wna / o cliwaut kael ariant Idcra . . . gwrdd fydd ag avr iddo fo Ho: ap Dd: ap Jeu: ap Rtjs 187 Attcb : Kwch yn iacli ni clrAenycbaf .... h Gi'oeso lie ni cbaffo chwaifli 188 J syr bened person Corwen, ac am y degwm Devbetl) a red drwyV gwledydd .... o Diclw fyddaf pan dalwyf diriaid borthmon defaid wyf .... Gau dvdvr , . . penllyn yn yraofyn myllt .... o dda / n/ y mars ni ddown mwy . 192 Atteb : SvWca ath geidw syr bened . . . ^ amkau ... p liaei degwm y kwm er kcrdd .... ymgellw.air am i golled . . Ban na thai . . arianbeth am yr wyn byir . . Nedwch iddo ych hvdo chwi am wlaa degwm y leui '/'. Penltyii * "Mae hwu yu G, 204."=Addl. MS. 14,97 I. f Here two different cywyddeu have been written as one, I. 25 being 1, 27 of the cywydd beginning -.-^Dafjdd hnjdydd a browJur, y PS430. X G18 PEJJIARTH MA.N'U'SaUIPT 99. 194 Af/eb ir atteb : D'lwedd lien fvr fargen fav . . . , a (Ivg lieiuiev y dav kanoen .... Gijtto'r Glynn nid mawr gaii dvdvr . . ar gwallt hir y goUed liyn . . . nag wyu i gynfigeiiwr . 197 f dd: ap mevrig fychan o nanav i ofyii March Bron draw biavr enw a drig .... b ar elen ai lieiiioles 200 y dd: hyffin deon Bangor : Dalvvais o glwyf a dolvL' ... c pren per yr linelder ai rhoes . 203 jfr deon hyffin i ofyn sclatys : Rlioi ty yr wy fry ar y fron . . d niae mendith am y maendo 206 Mol: Ahad ymwythig : Mi a evthym i mwythig ... e tir fFerm gvto ywr fforicd* 209 f ofyn lotgneiff gan Rvffydd ap Rys o Jul . "Yu dritfeth ith wuaed llvffydd .... _/ tri ifwyth dy faslart RvfTydd 212 Y Piers : Mawr ywr gair am y teircdd .... g ir gwr hael ai wraig ai rhoes 215 / Dafydd abad "pant y groes deg "~. Valle Crucis Yr eryr Ihvyd ar wyr lien .... k am arfav maen ar fy medd 218 J syr bcned : Prelad ar yn gvvlad o glwyd i ddyfrdwy ... }' vn dvw alli ato i lywior vvlad 221 MoliaiH Dd: abad JL. Egicestl=: Vallc Crucis , Kiys rydd yim y sydd ansoddav llv dalm .... h lie i rhocd lies drioed llys rliydd 224 3Iar: Rhys abad ysfradfflvr Dyn wyf doe a anafwyd .... / taled duw ni bydd tlawd liwn 228 Mol: Wm: fychan or Penrhyn Y gwr ai dy ar y garreg .... m pen kcnedl peunaig gwynodd 230 Pwy yn i gwlad penuaig y wlcdd .... n (ir brenin teirbi'o wyncdd 233 Mol: Jeuan ap Einion or Cryniarth ar Hendwr Y gwrda gywirdeb .... yw tvedd fiy hyd dydd frawd 236 Mar: Gwerfvl yj Madog Mis drwg a fv ymhowys draw .... p taler i haelder i Hon 239 Mar: llywelyn " llin y moel " Mae areb yn ystrad marcliell . , , « q yr "wyl a nef yw i rodd 242 Teimlwr gwyr (emyl io;- gwiw rent/tomas .... r brenin brwydr gwin brodyr gwent 245 Mar: Mevrig fychan (o Nannau) buried at Cymer Abbey Mawr fvr kri am y trihael .... S ar ddav sydd urddas vddyu » " Abbie-roi'eliead ia Sa'.op wrth boat y Saison."— Wm. Maurice. POEMS BY GUTTO'e, GLYNN AND OTHERS. 619 248 J S. Pilstwn : Mi a ir wlad lie mae / r / wledd .... a gwisg henavr gossawg gwjiiedd 250 T.Tir blynodd rliyfedd tv / v I rhaiu .... d brad dewythr Herbavt ievank 254 / Siejfrai hjffin : Tyfodd vn o blaiit difotli .... c ni bo / r / givr lieb avr ag yd 257 Mar: Howel brild Owaiii Caewyd dcvrvdd katevwena .... d llawenydd oil yw euaid Gutto'r Glyit 259 Mar: W. Malhav : ILwyth Matliau tyravi tiroedd / a chaerau . . e aent i gadau ond dy geidwad (1. 82) left unfinished 261 (dowch yn e3 bob oymro olir dreio yr swud rwi sowndio .... / ar gan al gyru yn hwur yn Uwur or llau a thyngi awnan nhw t;r . 1693) 262 Mai avwain dwyrain wrth dariaii ruddaur .... g Emwnt deilwng mewn talaitli .... Malpbawiit wyr y malpbawiit mawr .... a gei itli aros ac ith arwain Gwili/m Teic 265 {Mar: Tho: Penlhjn : Priidd yw fais parai ddvw fod . . h iw fwrdd rhad fardd rhiwedawg .1623. Ric: phylij}*) 269 J Jexian Gicynn ap Gwiliin fwyaf o fro Wyr ■fHir yr wyf bwyr arofyn .... i Ihvyddiant yn wellwell iddun . ILaicdden 2'13 J Gesuil gyfarch :'^laa vn adail mann ydiw .... h avr faner gwyr yfionydd . / Jnyho hrydydd 276 Mar: Mrcdvdd ap Jeuan ap Robert o Wedir \_I525'] Wyth anap aeth i wynedd .... I i dalv / i / chwi diolcbwnii Gr: Hiraethoc J Sion Wynn o Wedir 282 Pavn pvr hael pwy ii peri bedd .... m maith dinioes mae ith wyneb ,, „ 586 Oes gwledd dwy wynedd dydd dacd .... u siou wynn kauoes nan konwy 210{ Lewis Moryuiucc 289 Tri flas hael mown tri fflwy sydd .... o at dy wyneb oed henaint Matliew Bromffild 292 Pwy biav r dyse pawb ar del .... p prior wyd ifor dafvdd . . fcdd kelart .... march gwinav . . dan sion wynn downsio a wna . , . yr a fmav i roi fenaid Lewis Daron Manonadeu Sion Wynn o Wedir . 155Q. 295 Crcclilaw fur kvio awchlym . . „ . q icssu i nef a sion wynn Simtont Vychan 299 Ehanwyd wely r ben dalaith .... r dydd y farn dy ddeav fo . / Sion Brwynoc * ? Aviograph of the author. t A blank folloivs tbe Cywydd ending on p. 2G4 (pp. ii65-C8 are insertions in the MS.) and on this blank space a later hand has written four lines beginning : Y Um digoll am dygai, &c. It is not clear -whether this should be considered the first line or the one given above. X The number refers to the page of MS. 101 below, which is a copy of this MS. X 2 620 I'ENIARTH MANCSCRIPT 9'X 301 Oes i bavvb y sy bybyr .... « aetli i no fytli iawn i fod Gr: Hiraethoc A fragment of a Mar: to Mred: ap Jfan. See p. 276 above. 309 Mae vn isod am uowsir .... l> ai- Icider yr olew ydvvyd (1. 30) — left unfinished. Moi: Morvs ictjnn o IVedir 311 Gniffydd gynt gwir hoffodd gaii .... c fry oes hir i forvs wynn . / Simwnt Vychan 314 Y llwyn gwiuwydd llin gyuau .... ^ d pa dras fwy pedeiriocs focli Wiliam K,yii 319 Pa frodyr pwy hyfrydach .... e pv[n marchoc rhowioc fo v rhain Leiois ap Edward 323 Mae draw/r/gair am drowyr gynt .... / ■\vaed grvfels dec orovfercli (i. 102) — left unfinished, 328 (Gwell bedd i orwedd o wrydd a garwn .... g gsvell oes ver na gwallus fud.) 329 Y twr kelyn trick galawnt &c a fragment ? Sion Tudi/r h CrwYDDEU AC ovLEU Lewih BIorganwg 331 Y grog o lann gerygl waed .... i omhynnwes aed am lieueid 161* Leioys Morganwc 334 Y verch v.yry Vair a cliorouu .... h mair wrthfawr air wrth vy raid 163* 337 f Syr fV. Morgan : Y Hew brounwyun ^eirll breniii . . . I eneid o nef vn dyn -well. ISS* 340 jf Hiew david lewis o dre'r delyn Pwy yw oraer y pvmoes .... wi krist a fo nertli karw styfu wych 191* 343 J George Herbert : l''r herbert dewr ar barr tan .... » ar oes hiibell Siors lierbart 194* 3i6 jf Edio: Lewys : Y karw doetli ar vaink kaer dyf .... o aros vwy r oes bwyaf ywcli 197* 348 jf S. gand : Y'^ tarw mawrgamp trvm aergaingk . . . . p a fl'oed dyn broffwyd dcinioes . 199* 851 Mar: Jenaii ap dd: ap Siancyn o Lnngewydd . Pa son am eiuion mwy o wyncdd gynt .... q na fn cr Einion nef ir enaid 202* 3co Mar: S. ap Syr Tito: ap Morgan — " mae ochi ynghacr llion." Mae lliw du am lioll dvvywent .... »" y nef reed nai ^vor hael 205* 368 Mar: watcyn lochwr : Kwyn am wr aetli kwyn mawr oedd .... * dwc wynn llann dudwc vnwailh 207* SCO J Harri § : Twyssawc koronawc locrinys siarlmaen , . . ' roed dwyoes gwedy yr tvvysawc cdwart 160* 3G4 Jarll hirri somrscd holl went ar llyssoedd .... « ar Hew ry dde\\rchwyrn yvf r farll ardderchoc 169* 868 Etto : Y iarll o went ar holl wyr .... v bo i wr ty iarll lierbart hen 1/2* * These numbers refer to pages of MS. 101 below, whieh is a copy cf this MS. POEMS BY L, MOKGANWO, H. DAVI ETC. 621 371 f Syr Tho: Stradling : Hawdd vyd hir vywyd tra vych trwy olvd .... a yt a hir iecliyd tuvv orychnf . 175* 375 Mar: Syr Bis* Herhart : ILef ai'uthr oil a vwiiynt . . h trindod aed atto vndyn 178* 378 Mar: Tho: amhorgan : Mawr o gwyn sy morgannwc ... c pedair torch poed avr at hynn 181* 381 Mar: JVm: watcyn : Ynn oes gynt hinios a gaid .... d wedy William yii daliad 183* 384 J Wni: Sion : Y Hew n dwyn avr llvndain oedd ... e a fiwy oth vatli na fEyth vydd 186* CrwYDDEV AC OuLEu HowEL alias Huw Davi. See MS. 67, pp. 29-322. 519 ]Mar: Leioys ap Owain y barivn . 1355. Megis pail las oergas wedd .... f d'aros di yw n dawn drosto'n dal 329* Hmo Arieystl 523 J Sion aer Barion Lewys ap owain Y pren o wydd purion anr .... a tros y byd teiroes y bych 334* Wiliam W.yn 52G jf ofyn 12 hasscg i 12 o wyr Y wlad fferf o led a phwysi .... h del o aur pur dalu'r pwytli 337* „ „ 530 JViliam salbri yn danfon annerch at Gr: Hiraetlwg ac eraill oi gelfyddyd . ILe y bwriedais yn fynych o amscr, fyngbyd ddarpar darbodus a'm oeredigion eraill o gelfyddyd cerdd dafod ends : ac na ogenwch neb a chwennych vrddas ich celfyddyd, a byddwch fodlon ar hyn o redd dros yr amaer. TV, Sal. " Weilhian y viae'n canlyn talm o Gerdd o law Wm: Salbri o Lannsanau.'' [For another talm see Cwrtmawr MSS.] Wiliam Manricc o Lansilin. 535 Eiry mynydd gwyn tir pant .... i "] Ddeo ny ellir absenj Mab gkch ap JLywarch 539 Eiry mynydd llwm brie on ... . k Hwyr hen bawdd ei orddiwes§ 547 Mis ^onawr myglyd dyffryn .... / A ddiva'r plant ar wyrion,1[ 549 ILiiniais oed is mangoed Mai .... m Mi am lloer viiu oi llwyr vodd Daicid ap Gwilim 552 Bii addaw oed Ijoed hudserch .... n Ac daw die sa'.wrn doed „ „ * These numbers refer to pages of MS. 101 below, which is a copy of this MS. t " Mae Mar; ara\ i Lewys ap Owen yn Ayfr ara\ a gefais ym mcnSyg gann Mr ^fan Va9aii o Gas>teA.march." Maurice Williams of Llansilin. X Cf. Myvyrian, \ol. i, p. 545-7 = 358-60. § rti'd, pp. 547-51^=360-2. Order very different. "I Ends with Mis Medi — then a leaf is cut out of the MS. 622 PENIARTH MANUSCRIPT 99. 554 ILuoieis Vynd draw yn llawen .... a Ar draws rhedynos a drain* (1. Z2)—rest wanting 555 Truan i dylliian dec .... b Oddaith ympop picu eiddew. Dauid up Gwilim 557 Yr ymddiddan rliwng EUwlod ac ArlhurX Ys ihy\iedd"' cyd bwyf bardd .... c ai gorddyfnaint liyd angee 565 Peiygl sy arnaf empirion ^v bar .... d Doui y gwrych lyn dingreichion Tlieodor Alet 569 Y kelynllwyn kyfiownllwytli .... e Gyssylltedic uch brio bron . Dauid ap Gtvilim 571 Val yr oeddwn ymanos .... / Peidio a doedyt pwy ydyw „ „ 572 Tebic yw Gwynedd meddir : . . . g Eur vawl ^or aer val ef Gruff: Gryc 57t) Mawr ywch aic y marchocir .... h Y gwr luvn bie'r gai'r liir Dd: vcip Edmvnd 578 Mai gwr ymwanwr ymysc Pop gafall Ac. Aneirin G. i h. Mao 'n calyn pop dyn beiideuic Deo &c. Jolo Goch k J Sioii EutuH i ofyn c.wrwgl 579 Meddylio ir wyf o nwyfiant .... / Canaf . . . Naws cwyn os y rhotld iiis oaf .... A gwir ddyclian vydd rhan rliai J. v'n up J. ap Adda 581 Attcb : Ystod Lir ystad hoywrym .... m Dros ^od yn ddibyscod vyth 387* Meredidd ap Rys 584 Diareb gynydd hir hynt .... n Hir y bydd mud .... ym horth y byddar &c, .... ends: Neu r lleuad or gorllewin || Two folios have been cut out here. 585 A fragment (4 II.) ending : o Pe maii swydd pumoes iddo. lolo Goch h. J Ow: Glyndwr : Eryr digrif afrifed .... p Ar glod ir marchoc or Glyn . Gr: TLoyd ap D. ap E'n 589 Mar: Gronio ap Tudyr : Doeth i'm oof eb ei ofyn ... q Deo gwae vi ai diic efo 389 [ Gr : ap Giveflyn 593 y Vadoc both droscl: Da gweddem ni dau i ddwyu cloch . . r Caiil dirwydd draul deurudd drusgl Conyn Goch 594 Hoffa peth pothan tinllaes &c. Bleddyn Du iocs y cv>d s b. Gvvc gwas gwegil glas gogyl glaw &c. Brat y Patti t 595 Attcb i " Kamair hu cam yw rhywol " S[C. gan Dr. J. Kent Toraist orn teuraist arnaf .... u Cent aethosl mewn ceintiach§ Rys Goch or Vri 598 Eioecr gron yd Aeron llyna daith W. . . northhyhcfn . . v traul vawr tvvr a chawr tir uwch Aeron 393| D, JS"mor » There is no evidence th:it anything is cut out from the MS. here. ■f These numbers refer to pages of Pen. MS. 101, which is a copy of this MS. J This text is the original of Pen. MS. 7", p. 295. § One leaf (fol. 318) is missing from the middle of this Cywydd. POEMS BY VARIOUS AUTHORS. 623 601 Mar: Rys Nanmor : O Iksv bych eisiae Bardd .... a Nenbren pob Awen pe byvv Lewis Blon 60i fr misoedd : Calpn mis ^onor ystwyll Keli .... b A Deo a John yd at G. Dd: ap Edmond 607 A brief chronicle: 1400 y codes Ow: ap Gr: ac y llosgos RuthyQ 1403 y Uosges Ow: ap Gr: Ddinbech . Die nesaf yn ol hj-nny y bu lladdfii vawr y Vyrnwy 1406 y Uosges y Saeson escopty IJan Elwy 1403 y bu'r vatel yn y Mwythio gwyl Vair Vagdalen &c. Transcript uin ex libra B Hugh Gwyn ap Dd: ap R 608 Ych rhubydJ ydd wy a chribau Redyn .... c Del ywch waeth Diawl a chwithau — " ac yma ydd oedd diffic '• 609 (gofya fy raid ir enaid rwy gaii dduw &c.) d b. (llyma Eag llosc tail vn mab gwnonwy a loscodd &o.) e 610 Mar: merch: Cwyna cana vi cwyn a vydd, Am lion ... / Nys galla calou ni vedda cael nef iddi 394'|" Jeu: Gethin ap Jeu: ap ILeision 614 Y gwr sydd ar y groes ir waed g Y groc draw gwyaroc draed .... Y gwenwyn oil gwna vi n iach 399f *Anon 616 Y DEC TBI ARBEmc : Tri vn sydd yn y byd — Vn Deo sy yny nef Yr vn dywarchen ydd a pawp iddi Vn gwr yw angau i biwb . . . ends: Tri dec — Dec air dedf Decwm Deo Dec byd rbif. 618 Ond ambraint gymmeint a gad O bechot .... h Y vuchedd i vny iechyd. Syr Lewys 619 Meddwi maivr goegni mae'r gwr yn meddwi &c. i b. Llvndain drist llawn wyd o drip &o. k l: Pedwar diffeth didor pvr ydynt &o, Jo: Tadr I d. Ai aradr bregadr ai bar ogav Uym &c. Da: ap Edm: m e. Dywaid hyn eiry gwyn oer gyni tefyll &o. Morys ap 5f. ap Eignon n f. Calonnau tonnav lie tynir badav &o. „ „ o 620 Y dyn a elwir yn domas &c. „ ,, p b. Yn nydd lloer newydd ar naw ar y gloch D. Nanmor q c. Dav vn tri yw'r vhi mewn rhod &c. Anon r d. Croger annoger yn vwch na lladron &c. Deio vel Z). Edm: s K. Od aeth trwm alaeth alar och ^esv wych Essex ir ddaiar &c. t f. Oni ddaw gwisgaw gwasgar / naws eisiav &e. Tho: Prys u 621 O mynni bwytta di damaid &c. Tho: ap Ho: ap Morgan v h. Ehych gwych wrych wlych nyeh drych drist &c. [Casnodyn lo c. Tebyg yw rhyw rhefr ytgyrn &c. Bleddijn fardd x d. Mil chwechant ai wrantv . . pan ddel . . y waith y ffydd y dydd dv II o bin Ddv e. Kares da gweles duw gwynn &c. Sion brwynog z f. Gronyn o honyn henwyd eirionyn &c. „ a 622 Pan oedd ddychanv rhwng Tho: Gnjlhor y foch, u Dd: ap b Niclas qwydd vuUyiegdiog : Ynjgais di Dd: yn amgeu, a tbrwm od aeth yma gyiinen &o. Sim: Vychan b. Dwyfil yw gwersi dafydd a chwechant &c. c c. Llawer bron yn Uai ir brenhin heddyw / hawdd y gallwn chwerthiu d ]Iawcr saia Uevbais llibin A gro yn do ar i hiv. Ednyfed Vychan * Attributed to Rhys Llwyd Brydydd in a Cwrtmawr MS. t These numbers refer to pages of MS. 101, which is a copy of this MS. C24 PENIARTH MANUSCRIPTS 99-100. d, Naws oidval modrlal sy'u meddwi / saeson .... a Naws cwL'w Caer nis c4r ki. ^ Anon e. Yma ydd ym o ddamwaia an hoccrell &c. Gi'in ap Sefnjn b 623 An howddgar feiuwar ar faneg yn avr &c. Jo: Tudr c b. An fwyn An acldwyn An ivych An Ivniaidd &c. „ „ d c. Gwae fi yleni pan lamvyd y gest . . min yn ol gwin a wnel gwartli. e e. Tewgrys t6 dyrys ly aderyn gwyllt .... f Tlawd heb vn brawd ar ben bryn Si/r Ow: ap Gl'm f. Ehediad rhyw doiad a rhad ewybr / rhadlawn &c. Sion Brwynog g C24 J ^euaii ap Or: leiaf: Gwybydd lo trefydd acliau tryfer .... h darn arall yn dvrnorion. Gittto r glyn b. Ti'i diofer cler yw cloch ac aberth ac Abad LI. dudoch &c. T. Aled i 6?.5 Abad mvl brychiad moel brocb diobaith nid abad Llan dudoch &e. k b. Saitb droedtedd haelwedd hyhvydd a devgaiu .... I yw bwrw naid yn Aber nodwydd. c. Edrych Angharad dan odryn y gwallt od yw gwyllt fy nrhemyn &c. m d. oherais Angharad wych eirian n i rhyw rhodd Edu: fycban &o. Einion ap Gl'm e. Betni ryw sentri y sj'dd / a wermod &c. 626 Twm hwch twm y Uwch twm boll achau raoch .... p Pcffro Twm gidwm gedyrn i ddancdd &c. Gvtto'r Ghjn b. Gwell gweddi ddifri o ddwyfrou a ganer a genav dyn ffyddlon q J egori nef ir gwiiion na mil o egoriadav mon Anon e. Mae gwraig heb ddim gorwegi ddiddig . . a fyn hyn >t fynno hi. r d, lie 'r i\ Iwk wiwsel wlkesar / lliaws &e. „ s e. (Saws glas ym mhob plas paliswydr hyd Fon &o. J. ap M^ ap J. llwijd) t 627 Blaen cgin ar bin mewn rhos a berwuant a borant heb aros &c. u b. Cais ^fan y fran farwnaidd irchwedl ar iwrch bruttanaidd &c. v u. Yn y bon ni thrigwch He ni bydd eanu ewoh ir canol beiinydd &o. w d. (Y fidlerai gler gulorriog meddwaest . . Dyfnont oedd yn y defini) . j. e. (Pont wastad i wlad oleidon odiaeth ydwit harddwch merion &c.) y 631 Index to first Hues arranged alphabetically. — A to T in the hand of Dr. John Davies of Mallwyd and the rest (pp. 637-8) in the autograph of William Maurice of Llansiiin. MS. 100 = Hen. 430. Poetry cliiefly of the xvith century. Paper; 7^ X 5J inches; pages 7-560 (folios 4-270 and 2 folios of Inde.>c), -wanting beginning and end ; bound in calf. Writers: This MS. is written by two hands corresponding to a and ,8 in MS. 99. Pages 7-219, 5:)C-G0 are iu hand a, i.e., in the autograph of Dr. Davies ; and pages 219-555 are in hand /3, except the whole or parts of pages 315, 333, 335-6, 366-8, 374-5, 410-11, 421, 430 and 440 which are in hand o. Transcribers : Among those who have used and copied at least portions of this MS. are Robert Vaughau of Hengwrt, Jaco abDewi (pp. 97, 160, 311), Wm. Wynu, Lewis Morris of Pembryn who has left marginalia throughout the MS. which he "finished the perusal and examination of [iu] London . 10 . Sept. 1756" (p. 555) ; and the Rev. Dd: Ellis of Tynewydd in Efionydd writes on the fly-leaf on August 10th, 1793 — " I have perused this MS. with due care and attention, it contains most excellent poems and transcribed pretty correct "—poor Dr. Davies, to be patronised thus. Owners: It is doubtful whether those who wrote " verus possessor " "me jure tenet " " his booke " alw.ays understood the meaniag of these phrases. Richard Phillips owns it in 1702 (p. 319), 1707 (p. 254), 1713 (129, 311, &c.), 1716 (p. 263, &c.) ; and yet we read Lewis PhiUips "his Booke" 1708 (p. 270), "verus possessor" 1709 (p. 514), and John Joues "est verus possesio " \_sic1 1708 POEMS BY VARIOUS AUTHORS. 625 (p. 424, &c.). The following names also occur :— Rich: Edwards at Pen y Werii in tliecomm: of Cardigan (p. 7)— Bardd o Abergwynolwj-n yn Sir Feirioiiydd (p. 53) ; Stephen Edwards (p. 2B7) j Cadwalad David his Book 1748 (p. 389). 7 II blaid creaduriaid eraill .... « gwae gorph a fo gcuog iawn Gr: llwijd dd: ap E'kj^ 10 Blwyddyu ar bobl i Adda ... h at dduw lie byddwn byw byth feu: op Ri/s ap it'en 13 Y sir oil ft fesuraf .... c ar i hyder y rbodiaf Deio ap Jeuan Dii 17 Gwelaf ar ddigrif brifardd .... d lul a had yn eu hoi hwy Bedo Phylip hack 20 Mae yn y seler dabler deg .... e devswllt yw'r ergyd issaf Howel Dafi 23 Rhys ap Sion : Aur hir a aeth ar lynn Ncdd .... f ac iarll o van ger Haw Eys Lewijs Gli/n Kothi 25 Y gwr ar warr y garreg .... g dy swydd o fewn dy syddyn .... uid vn pab, onid mab mair Gutto'r glyn 28 Am Wiliam daeth ym wylaw | vychan .... /{ dwyn oed hir a dawn y tad IIuw Kae llwyd 31 / Sion . . hil Gtm . . wyr Ph: o Langoed ymrecheinog Silin gwyr Cantre selyf .... i h^n fo'r ddeuddyn nar ddwyddar Hyicel Davi 33 f dri thegan morgan a mawd . . ceirw Caer Wedros Y tri mab lie mae'r tramwy .... h tri oesi cawri i'ch cair Hyuel Dafi 36 Ami yw gwiu i frenhinedd . . Glyn nedd .... / pergwm lys pvr ac ami oedd .... Sion fab Ehys oni fo prin Ilywel Kae llwyd 38 Mol: Jfylib ap Thomas o Lann goed Perthyn arnad ein porthi .... m bydd vn frig ar caprig gwyn Hyivel Dafi 41 f Rydderch a Gwenllian : Y teyrn an lletya .... n cedwid duw y ceidwad hwn Hino Cae llwyd 43 Mol: Wiliam Herbert o Raglan Pwy a roe gwymp 1 wyr gant .... o na marchog eurog or art Dafydd Eppynt 46 Mol: Wiliam Hafart o Aber Bran Y Karw ]ffangc o'r Hafart .... p OS hael euioes i wiliam ,, ^^ 48 Mol: Tho: ap Edwart : Y llew'n yunill ein ynys .... q Syi- fych fal Rhosser fychan Hyioel Swrdwal 51 Mol: Syr Sion . . canonwr a Gwilym, meibion Rhys Y ddau frodyr ddifredych ,■ a bery i clod fal brig clych .... dau lyn nef ai dalio'n vn Hywel Dafi 54 Mar: Wm: llwyd: Abereirch He bu araiil .... s er rho: uiwl ir hen aelwyd Howel Relnallt 57 Mar: Ho: Penrhi : Tri A^a o naturiau da ... . t ba wiw eistedd heb jfustys . . odid i ddiiw . , fyth ddewis y fath Hywel 222* Lewis Morgannicg * This number refers to the page of the transcript in Pen. MS. 101. C26 PENIARTH MANUSCEIPT 100. 60 Mar: Kys ap Sion o Lynn Nedd Nef ir d^^n fo roid ennyd . . . . ^ a Yn fyw ar wyr nef i Eys 220* Lewis Morgannwg C4 Mar: Syr Rys , . . ^' gwae a'i gwcles yngresi." ILyma oerchwedl cenhedlawr .... 6 aed ef i wenwlnd nef ner folo Goch 66 3Iar: JVatkyn ap liosser Vychan o Vrodorddvn Y mae vtcoru am watkyn .... c Ei waeth ef o wyr a thir feu: ap Hywel Sivrdwal 69 ^3Iar: Dd: — Trist o fardd y troes duw fi . . . . d oes y putn-oes i'r pum-maib Gtin ap Jeuan hen 73 Mar: Syr Mosser (vychan) Torrodd fraint cywraint ceyrydd / a thiroedd .... e Kefn y byd i gyd ar goedd Koch y dant al's EJn g. y d. 76 Mar: Syr Water Herbart. Dwyn Syr wator ner duw nyd / ei roddi .... / Y maes y rhettocli am Syr Water Jor: fynghoyd 79 Mar: Syr Wiliam fychan " marchog Harri viii " JLawn frig Moreiddig ymrodded / y meirch .... g i le mor weddys lew Moreiddig Rhisiart Jorwerth 84 Mar: Syr Rosscr — " mawr ym cwyn tcirgwcnt." Aetli cattcrweii befi bonedd / y cedyrn .... h doe yr aetli bennaetli duw a'i iierbyuio Rhys Brychan 87 y £'Jwjo»/yt/j«« .• Ochaf ir dewraf roi dwyran / o'r byd . . i ccnau ddau arial vu eyn ddewred Rhys Brychan 90 f Rosscr : Enwer y ueidr o vnion / achau .... k o gyff y neidr a gaid Hywel Swrdwal 94 Mol: Syr Thomas Vychan " o lin Brodorddin " Y gart arglwyddwart i'r glin / a gerddodd .... I myun etto gyiFro pob gwart feu: ap Huw Ka£ llwyd 97 " Awdwl J Rys ah Sion o lynn Nedd "\ Tra fych yn gwledych gwladoedd / hir-einioes .... m nim dawr o fyw awr ond tra fych Jorwerth Fynglwyd 100 ^ Syr S. Wgon : Blaenor tir a mor am wryd / y groes . . n blaena trwy gaerydd blaen tre garon .... blaenaf y gedir blaenwaod wgon Rhisiart Jorwerth 103 J T. ap S'kyn : Thomas dan guras gorwyn / i'th alwaf . . o dy wayw yn dwym da iawn domas liowel Dafi 107 fessu naf, galwaf Sion wyn / ap Thomas p mab tymer o Siankyn .... navvdd ]fessu liefyd rhac syihyd Sion Robin Ddu 109 Mol: Edwait Herbart, Jarll penfro Y sydd ac a fydd ae a fu / o Sant .... q a fydd ac y sydd o gas iddi Howel Dafi 113^ Harri ddu : Teccaf gwlad a gad i gaol / pob vrddas . . . r hacnai a'n dyccai yn gyn decced Gwilym Tew * This number refers to the page of transcript in Pen. MS. 101. t " Vide G. 238 " = Addl. MS. 14971. This reference by Robert Vauglian shows that MB. 14971 was not imperfect at folios 238 in his time. J This title is in the autograph of Jaco ap Uewi, POEMS BY VARIOUS AUTHORS. 627 d 116 Mar: Syr Rosser Fychan — " brad Syr Bosser" Ti'oes dinv lef trist wj'lofain . , , . a ueu 'r byd a yirwyd i'r bedJ Huw Kae ILicyd 1 19 Mar: ffan ap Gwilyni^ ap TLywelyn Rhwyin y\v truaiii Brycbeiiiiawg .... h par oi enaid i'r pryiiwr Jeuan ap Hywel Swrdwal 122 Mar: D. llicyd ap Cad'r a Reinallt ap Gr: ap Bletliyn Dav wr liwnt fal blodeu liios .... c yn ei faddou, nef iddyii J^eu: ap Tttdr Penllyn Martvnadeu Jeuan ap Hywel Swrdwal 125 Gair nm. hoeres grym hiraotli . . gael ystod fwy gloywstad fydd 1.28 Mae yn y tir my a y tan .... a da foniad wyf finiieu 1.31 Hardd gyfaill hervvydd gofeg . . anhoff rwyf oni phrofir 135 J Hurri vni: Harri freniu y gwinwydd ac / y / a phoed felly f o 139/ Jeuan ap Robert ? o Gesel Gyvarch Y twr o Kotpcrt eryr .... ar arf wen euro 'r fynwe.s 142 / Walter Herbert Jarll Penfro. Sco p. Y bw mawr ba wiw yinaros . duw atii geidw ditbau gadarn 14G Balch yw llawdden yleni banw mawr medd pob un i mi ymdagu mi a'i dygaf 148 t^rctais farch dihafarch dv . dros ei fost ar draws ei farch Howel Dafi TLe'n goch y dant Or: Dd: Vychan Dafydd llwyd Hywel KcinalU 291 below. 224* Lewys Morgannxcg Hywel Swrdwal f KiQwdden 151 J Syr Wiliani Thomas o Went Y milwr Ihvyd mal iarll hen .... m byrr anoes bo ir wyneb Huw Cae llwyd 154 Am eu Uiw y mae llawer n o son am anian y ser .... ac arfau ar chwedl gorfod Jolo Goch 157 J Thomas ap Gr: ap Niklas Te^rrn gwyr ystrat Towi .... o o gwn neu feirch geunyfi Bedo Ph: Bach 161 J ofyn hwech o ychen O fair beth am pair heb hau . . . . » y tair iau iddynt hwy'r ant Jeuan deulwyn 164 J ofyn march i Forgan ap Jeu: llwyd ap IL'n ap Ghn a Gastell Hywet : Y gwr ai dai fal gwavvr dydd ... q arch dithau i minnau fo mwy /ew.- Tew brydydd 167 Pwy yw piler pob helynt .... j- dyro Syr Siou [? or Coety'] droswr Sais ossawg ym gwas y Gramai.s .... arch a chyrch ddwyarch o chair Jor: fynglwyd * This number refers to the page of the transcript in Pen. MS. 101. t " V= D. 241 [= Addl, MS. 14976]. F. 160-284." in auto, of Kobt. Vaughan. 628 tejsiiarth manuscript 100. 170 Gruffudd ar ddeurudd wrawl . , . , a Argoel yw ni lywir gwlad oni chair ofn a chariad .... gadw arglwydd garth Gwidol Rys llwyd ap R. ap Eicctrt 173 jf Sieffrai Kyffin i ofyn " pais rJiag gieayw Sais neu saefh " Mae Keidvvad i'n gwlad a'n gwledd .... J a phwyth hon a pheithynau Gutto'r glyn 176 f Mdthias Cradog: Pwy wnai sir ar dir Caerdyf .... c felly dduw rhag fy lladd i jfor: fynglwyd 180 jf Rufain : Rhown dref a nef yn vn wedd .... d gael ynnill y goleuni Ho: Dd: ap Jeu: ap Rys 183 Y grog aur droedog drydoll .... e a'r cnawd i fedrawd ei lam „ „ 187 J'r offeren : O dduw mae'r Lyn a oedd dda .... / cywir ffawd i'r corfF ydiw Jeu: ap Rydd: ap J. llwyd 191 Mar: Gr: llwyd ap Dd: ap Einion Vchel yr wyf yn ochain .... g enaid GruSydd llwyd yno Rhys Goch o Ervri 196 Gogan ir fanmiad ucJiod Pam y ken heb awenydd .... h dy nod par ym glod gaii gler JTJ'n moel y pantri 199 Atteb : ]Levv brwydr fal Haw Beredyr .... i Pwy a beris it brisiaw / fy ngherdd .... diried wr dyred i iawn Rhys Goch o Eryri '. 203 Atteb : Rhoes dy liw Rhys devluaidd .... k a Gwycedd fy ngoganv WJn ap Moel y pantri 207 Atteb : Dewrddivd Lywelyn daerddraig .... I awch ym miwydr a chymrodedd- Rhys Goch o Eryri 212 J Salurnus: Byrr arfeddyd brithfyd brau m yw eiu hoedl dan blanheduu .... drwy gariad ei drugaredd Edwart ap Rhys 217 7 Fair : Y fvn deg a fendigwyd .... n enaid a chorff nid ych waeth Huw Kae JLwyd 219 J 6 mab Dd: ab Jthel fychan i erchi 6 ychen Aer evtvn a wyr ytta .... o a roir ywch er yr ychen Dd: ap Edmwnd 221 Moh Tvdvr, fV. a Sion ivyn, meib Rob: fychan ap Tcdvr ap jffan .• J Noe hen anwahanwaith .... p trindod yw kadw trwy vndeb Gr: Hiraethog 225 Mar: Dd: ap Jthel o ? Lan ewgain Y mae kof a mi ai kwyn .... g . C[h]wecli y sydd chwech oes vddyn Dd: ap Edmwnd 228 Mol: Gr: — Pwy /r/ gwayw mawr pvr gymeriad .... r tro ag vrddas tra gerddych Sion keri 230 / Hiomffrc ap Hywel ap Siankyn o Ynys y Maengwyn Mae Hew glan ymliell ai gledd . , . . s am ych gwaed yma ich gedir „ „ 233 J Edwart ap Howel ap Jenan llwyd or Vaenor Y barr mwya / n / Aberyw .... t bevno ai kynhalio / n / liir Owain up JL'n Moel POEMS BY VARIOUS AUTHORS. 629 235 J Doctor Risiart Dafis Esgob Mynyw Y gwr a droes y gair drwg .... a dan vn an pardyno ni Howel up syr Matheio 237 J fathav am horys o wlad Geri . Byda fel oedd byd a fv . . . . b rboed Matliav fiiinav ar farcli Jeuaii few 240 Mair era ddiwair mam ddvw ion .... c trigaredd a diwedd da . Dd: up Edmwnd 242 f Dduv) : gyfarch yn y gafell .... d dvw a wnel yn dwyn y\v wledd „ „ 245 Jr byd : Yna yr ys yn ymrysson .... e fy naf a roddo nef ynn Meredith ap Rhys 248 Mol: Thomas Salbri hen j o j Lyweni esgwier Dialaeth fv dalaith fon .... / Syr Tomas wnias onnen .... a byw for iach beb farw vn Dd. ap Edmwnd 251 Dy fedd nis gada'.va fi . . . . g y tri / n / vn j'mlaen tren wyd Guttor glynn 253 J Jluw dd: " Hew maesyfaidd " ap Lewes o 1 bennkraig Y koedvvydd vwch law kedyrn .... h nsv neb oi well yn y byd Dd: ap Ho: ap Ho: 255 f IVm: ap Dd: ap Gr: Y gwr enwog ir anwyl .... i i wiliam hael waywlym ben Ow: ap IVn moel 258 J drimab Pasgen ap Gwynn ap gr: ap bell arg: Kegidfa ifawu rboi kerdd drwy angerdd draw .... h tragwyddol i trig vddyn Hoivel siordwal 26] J Sion goch ap Dd: ap gr: llwyd ap dd: ap ho: ddv or Maes mawr : Y karw gwyngoch kraig .angerdd . . I bedeir oes bydd bid ar Sion D. ap J. ll'd ap Mer: Lewis 264 Mol: Harri riii: Harri ap Harri pared yr ^cssv .... m a tbeii'oes hirion ith ras Harri Sion Brioynog 268 Mol: feu: gethin ap Gr: gethin o Riwlas Y dilys walch a dal son .... n rbodded duw bir ddyddiau ilti /' Howel Kilaii 272 Mar: Gruffydd devddwr Ai gwyr kwympo gwr kampvs .... o bid ir gwr bedr egoriad . / » j, 275 Mol: Gr: ap Dd: tafarn Mae geiriav nevaddav nvdd .... p a cbymer vn cm ehwemeircb Gwilim ap Jev: hen 278 J Rich: Herbert o Benhelli, hwnstahl haer ystwyth B gad gwart berbert i bonn .... q syr fyddycb nis rbyfeddir Dd: ap feu: lloyd 281 f Syr Wiiiam Tomas o Lan galheii Marcbog wiliam meirch galatb .... r avr y glin ar magi vnwaiUi D. ap Ho: ap J. vaughan 284 Mol: Simwnt Thclwal Krist y tad tyiiad diofal keidwad .... s a bii'oed at bynn a ro dvw (ad Wm: TLyri G30 PENIARTH MANUSCRIPT 100. 287 J Robert llwyd or TVavn ysgwier Ami yw rhai ai mael ar hynn , . , , a adel vwcli hoedl a iechyd Wm: TLyn 291 J Syr Wa'er Herbert Marchog See p. 142 above. Pa wr ormodd ir parment .... h wrth wyn# gweut i nerthv /n/ gwyr Jer: fynglwyd 294 Mol: Gr; Penrhyn ap ll'n op gr: vaughan ap gr: Deuddwr : Y gwr fal gei o warwig .... c eled avr ar i liw dv Howel Kilan 297 Mol: TLywelyn ap Gr: fychan, " keidwad Deuddwr" ]Lyvvelyn oil ai olvd .... d bydd ar grym bo iddo r gras / ,, „ 300 J ofyn hangmer i Wm: gilbert y meddig Y gwr hael a gar helynt .... e gaun y gwr vgain oi gwerth ffun tew brydydd 303 Mol: Howel ddv ap Howel ap Madog Madog oedd rywiog ffordd yr ai, liavl wybreii .... f y w devodav / r / dii o fadog . / Bedo Brwynllys 30G Mol: Dd: llwyd ap gwilhn o gastell Hywel. draw iiid awn wedi /r/ vn dj'dd .... g ef ai wraig heb fawr egin Jeuan Deolwyn 309 Mol: Morys ap Dafydd ap Morys o Geri Mawl at wyr acth mal y trig .... h ytlirowyn bytli a thro / n/ benn Sion Keri 312 Mol: Syr Risiart Herbert kwnstabl haer ystwylh Pwy biav / r / gair pybyr y gwnu .... i marchog o weut mair ach gad Rys Nantmor 315 ^ Siams Prys or Mynachdy Teyrn oes yn tyrnasu .... U i ddiawl eithr a ddeil wrthyd Sion Keri 318 J D, ap J. ap einion (or Cryniarth yn edeyrnion). Y blaenaf o bobl wyncdd .... I o wynedd am annedd mwy Dd: Nantmor 320 f ffan yoch benllwyd " Itarw gicrol hryg eryr " Mae hwnt wr a maiiit ^orys .... m byvv trwy ddvw fyth boed rliwydd fo . / Sion keri 323 _7 <^^'i inob Jfan blaeniae . / Trindod sy / n / troi o vn dyn .... « yn wyr hen a wna r heini Hvw Fennal 326 Mol: Mredydd ap Rys Dd: llwyd o Geri Mae gwr mawj' i gymeriad .... o erioed yma ar Domas Jfan Dd: Ddv 328 Y gwr a gar gwyr ag onn .... p egin tryffin wyt ryfiiidd .... a ro i ti wisg o avr tawdd Oiv: ll'n Moel 331 f Gadwaladr ap gr: o ryslog Y karw ievank karvaidd .... q Kadwaladr ackw y delych Ow: ap ll'n ap y moel 333 J Ho: Colunwy : Howel o gwnscl gwinsawr i'th vrddwyd . . . r hynn a wna dofyn yn bendefig . / D. ap Mred: ap tvdvr fOEMS BY VAHIOUS AUTHORS. 031 336 Yfaenor Edw: ap Ho: ap J. lloyd " ywch y ueriw.-" Jechjd i wr vchod el ... . a iiewydJ hen fjdd a, hya foal; Gvltvn y Glynn 338 jf Syi Owain Pwlficcar Aberyw Y gwr Hen gwrawl llvniaidd .... b kob i esgob a -ivipgo Lewys Powys 341 Kyuydd y tri brodvr meibion trefaivr Y trywyv o waed troya .... c tro oes yr h^dd tros y rhain Gyttyn Owain 344 f Rys ap Morys ap Oiven o Abevbechan ^ Eys wynn o fory.s yu farwn ith roed .... d ni bv rwysg hen driehawr na bai R. kyn dreched S. Keri 347 3fol: ILtochayarn filwr a sant o Lam yr ewig Ond o'r fonwent ar faenawr .... e gwna -wrthiav rhawg nertliv Rhys „ „ 350 J Wmffre Kinastr : Mae aerwy gwynn am warr gwr ... / )f.oli vrddol I'ych ar ddol fawr „ „ 352 Aivdl i Rowland Pilstwn o gaernarfon Dichon dvw gyfiou gofiwr y brenin .... g fywyd a iechyd ef ai dicboii IViii: llyn 358 f S. ap Rhys ap Morys : Mae o einion ymwanwr ... h yw dal hynod el henaiut Sion Keri 361 ^ Dd: gethin gr: goc/t ? o Lann tunnog Post vuion powj's da.nocli .... i dan Harri ddewr dvw n rhwydd yd lUiys Deganwy 363 y Ryffydd ap Gwilim op Gr: Derwas or Kemcs Y gwyr ar wlad a gweiriwyd .... h knawd dewr byw knot ar bowya Dd: ap Jeu: lloyd 3G5 f HviclSae o'r Trallimg Haerllyg ym wyd nat' hiiilwyd .... I llavV dduw ich ca'lvv huw ei hvn JL'n 3Ioel y pantri 3(58 Mol: Morvs ap Owain ap ll'n o Riw 'r Saeson Mae i 15owys wr ym mhob sias .... m iesii rhoed oes hir yw dwyu Sion Keri 370 3[ol: Edward gruffydd or Penrhyn Vn dcwr a gloed mown dvr glas .... n Uyddia drais Haw dvw drossod Toinas gwynedd 373 Mol: Syr Rys Grvjfydd or Penrhyn Kad(lv om awenyddiaeth .... o gras dvw yd farchog rys doeth 377 Jachav wnliam fychan sianiberlen Ma Dwyn bonedd dan i benwnn .... p fab Addaf fab dvw naf ner Rhys Goch 380 / Mr. Robert Salbri o Rvg Pwy r dvr (da) pvr dewr a doetli .... q i cliwi air dyn gwych ar dol 227* Lewis Mvrgamvg 383 Mol: Syr Jfan llwyd o Jal Fob byw wrth i ryw ir aetli .... r a dvw dad a gadw dy wj>r Wni: ILyn 387 Mar: Mr: Rys Thomas ap Syr Wiliam . 15)0 . Troe.« dvw alar tros dwywiad .... s a fo 'n iarll i fyw 'n i 61 Wiliam llyn * This number refers to the page of the transcript in Pen. MS. 101. 032 PENIAETH MANUSCRIPT lOO. 391 Mar: 3 mab a Sferched Gi:- ap R. ap Mad; gloddaith Soiri ddvvv n pen saor ydd wyd .... a vn blaid nef fo in blodav ni Robin ddvy 304 J Ris: S. fi/elll vn o wyr y gart y frenhiius Elizabeth Eisiart sion grevlon gwrolaeth lloegr oil ... , b ciniocs i Risiart na.s arhosodd Sion Tvdvr 399 Mar: Huio ap Sion ap Howel o Lanfendigaid . 13T^ . Ocli hir lie y kerir kywiriaid ddwyn Hew .... c Am na adei ddvw ynn hvw yn hir William JLyn 403 Mol: Wm: gr: ap Rhobin o Gychwillan Mae gwahawdd ym a gohir .... . d einioes fawi' yn jnj's f6n Rhys goch glynn dyfrdwy 408 J Tjjdvr ap Jer: Sais : Meddylio i ddwyf mav ddolvr ... e a thro tra fynnych a thrig Rhys ap kynwvig goch 411 Mol: Dd: abad Glyn Egwestl Mae'r henwyr ai meirw y rlieini .... f tri ag vn trwy wiw geunad Gytto / r / glyn 414 f Hwlliyn ap Ho: ap Jerwerth Kad ddirwy keidw ddwy rodd .... g naf dircw ncf ai dyry Risierdyn 417 Mar: Rosier ap Sion a Vorgantug ") mae hiraeth im hoeri .... h ado hwu wedi hyny Rhys goch glyn dyfrdwy 419 j^ S. Edio: Wrth drainwy rliwng y ddwy wavn , . . . i nad el yr hwn ai deil y rliawg Deio ap Jeuan Dv 422 diar: Mabli verch Morys o Gemes Dvw sydd ar yn dwy.s weddi .... k da i hvn fo dvw yw Iienaid Sion mowthwy 425 / Wiliam Sion o Benarth 2 lines imperfect Mae (lev/r amod i evraw ... I kodi / n / vwch dwyn kadwyn avr Jfathew ap ll'n guch 428 f ofyn 12 muwch a wsrtheg a tharw gan T. Prys 4-c. Are f well y gvvr if'ank .... m kadwaladr . . aer Watkin (0 Garth Iwyd) .... a barha ir neb ai rhoes Jeu: Tew brydydd 432 Mar: yr hen Domas Moslyn tad Wm: Mo^tyn Darf'v pob gallv ar gelled maer byd .... n o ddvw orfod a ddarfv Wm: JLyn 438 Mar: Jfan tew brydydd o Lanidlus Och wyr hwyr vwch ciriav heirdd .... ILai ynn odlau 'n llanidlos .... biU'dd . . . o lys a gwj^s Lewys Gwyn .... ifan tew fo i enaid hwun Sion Phylipp 441 J Rytherch ap gr: ap Morys Wydd Gwion Y mae dyn am y dynion .... p heb vn or rliyw /n/ benn ar hwnn Ow: Gwyncdd 445 Mar: Jthel ap Gr: ap Bleddyn yslrad Almi Ocr oedd ofal ar ddyfed .... q dvw gywaetbog dwg ^thcl John ap Howcl JS. op 0. Abad YstradFjiur, Y. Marchell ag A. Conwy 449 Kid balch uid di falch ond Dafydd Abad .... r m bv cud difalch neb ond Dafydil Tvdvr Aled POEMS BY VARIOUS AUTHORS. G33 d 453 Abnsdol o bowysdir .... a chaer gaiut i chvvi / r / gyntaf Lewis Mon ■156 Mae gennym yma gannon .... Abad holl ystrad . . fflvr bid yii fflwr abadav .... lLafvrio mae / r / Hyfyr mawr . . . iia bo pab o ueb heb hwn 459 Yr abad doeth drwy r byd hwnn . . mewn avr rhvdd er mwyn ai rhoes 462 Pwy Abad gwastad gwestiwn . . . da fo i ddiben Dafydd Abad 4G6 J Rys ap JVn: — Y gwr vcbel i grecliwen pe bai rys pawb ar i 61 468 Maenghinio yr klvdo klod yu Aberjw yn barod .... a gwraig well nor gwyr i gyd . Gim ap Jeiian hen 470 Krov trill nis kred rbai en}'d .... (j Robyn fayr wilkiii far well Dd: Uoi/d ap U'n ap gr: 473 Griiffydd aweuydd vniawn . . ap U'li fyclian .... h yw dwyn Haw ddvw am danad John ap llowel J Dd: ap Yioain abad Ystrad Marchell 480 Vcbel yw dysg rbydychen .... i pwy licb faddav pab fyddyd ^eu: ILwi/d Brijdi/dd 485 Jeuan Dcvlwyn Ow: ap IL'n moel TFm: Effwad Dd: Nanmor J Y penn y rhoed pan ar hwn . . gofyn dwr ar gefn dorwydd 489 O bavd iach Abad a wn . . . bwy / n / y byd natli henw bedydd 492 Pwy sy benn powys o barcb . . gofyn y peurhyn ywr pwyth 496 Y ty kanporth teg kwmpas . . no chaer gaint oni chair gwell 499 Yr wynebwr yn Abad .... poetri r beirdd poet hir y bo £02 I'wy an keidw impyn kadarn , . bid trwy achvb y trichwech 505 "VVynebwr gwych yn Abad . . . ai bwyth a gewch o betli gwell 507 Y mae ardreth a mowrdravl . ir arglwydd Daf3'dd a ddel 511 Dafydd wyd fal dewi dda . . . ymarch fal y mynnoch fi 514 f Margred gwraig Madog Kloddailh Mewn vn llys mwy no n holl iaith . . gem o wraig ar gymrv yw 518 7 "^y '^omas Salbri o LywerA Pwy kledd dwy wynedd a diuas Dinbych pren sy ganol prins gwj'nedd 523 Y gwr ir a gwar arian .... Ho: . . hil fadog . . llin . . frod: . . . Tvdvr A led Lewis Mon Ho: Rcinallt Jen: Tiidiir Penllyn liedo Ih'wynllys D. ap Mred: ap Tvdvr Gr: ap U'n Vaugliaii P Tvdvr Aled trwy eigion byd trig yn benn y 98430. Jngho Brydydd Y 634 I 101> 10^) i ^^- Roberts Chirurgicus (p. 131) ; John Owen of Penrhos (p. 165). 1-4 Mere fragments of these pages remain. 5 Mar: Trist yw gwedd g# * * * * * .... a i ninav yn /i/ nnnedd Huw Roberts 11 Mar: arglwyddcs — ; Ami yw son .ira Iv « * * * * i lys . y . nefol ]fessv „ „ b tOETliY BY VARIOtfS AUTHORS. C45 15 Mar: Wm: mob Firs Gr: or Penrhyn ag Ellys mab Tho: Prys o Bias folyn Mae anhap yma . i . wyuedd .... a * * * * wres i fer aseu liuio Roberts 21 Marwnadeu Stan o Vodeon gwraig TVm: grvffvdd Hir gwyu ai rhawg / i / wynedd .... b ddvw y sydd heddiw i sian . 162'^ . Hvw Machno 24 Troea dvw boenav trist benyd .... c mae hi /n / Haw dvw / mewn lie da . 7(523. R. Kynwal 29 Treth faith treth uawaith treth newydd treth fawr / treth d a fynan bevnydd trethav fil yn / i / gilidd / treth ar dreth hyd feth a f vdd Treth bell treth gastell treth ged treth gadarn treth i gadw dieithred treth garis treth gowiried treth i ladron Icryfiou kred Robert ap Hugh 30 PriddlawQ ydiw y korfE priddlyd .... e lieb orffen amen mab mair Gr: goch ap Jor: ne (S'. Kent 33 Anifir wrtli iawn ofyu / nos a dydd y\v einioes dyn . . . f nag oflBs mwy nag vffern Thomas Prys 36 Ansyberwyd bud ir dduu bur koiliwch .... g yn fodlou y galou gv Anon 37 f W. Shlbri or Rvg : Wiliam or prif vrddolwaed . . . h ********i gwedde i fod John Roger 2>Q f S Sion Konwy : Y gwr anwyl gair inion ... i elom / i / ymgyfwrdd oilwaith ,, „ 41 ^ ddangos hildring a fu ar wr ar y mor Dylynais di wael enyd .... k bei a ship ^le be a shepard Tho^ Prys 43 K. yn erhyn y sawl oudd yn tori y gyfreth Duw i awn enw i gadw *yn ynus .... I yn eger ai pyrse yn [Pweigion] Simwnt fychan 46 liho duw yr galon ddigUonbwyll .... tn wrth fyngwawr dduw mawr amen. 47 (Y llwybrau ceingiau y call ai gwybydd &c. W. Rowlands) n Kyioyddeu ir keiliog bronfraith 48 Gwnevthym oed yn y koed kav .... o dwys maethdravl yn dy smwytliuia Rydderch ap Richard 60 Y keiliog enwog ynui .... ^j ir fron hynod frenhinawl Hugh cowernioy 52 Y kiw evrwisc kowiriaith .... q ir gaer hon ar gwr liynod Hugh Iteiriog 55 Y keiliog ban enwog balcli .... r da waith hap di ath hepil Thomas fychan 68 ILyfodrelh soweth sudd yn pallv .... s fiut anoyth na ffaid dynion Syr Hugh Roberts GO Yr wybrwynt helynt bylaw .... t debre yn nes da wybren wyd Dd: ap Gwiliin 61 Milwr /a/ gar raolir gwydd u merch / a / chwn meirch / a / chynydd .... kael evror bwlkley avail Gvtor glyn 64)8 PENIARTH MANUSCIUPT 104. 63 J ofun mini meline i Rvs ap lluwelim ag i Rvs ap J. ap Res. Dewrioii i doeth driiw yn dan .... a gyra i long i gario yr llwyth Owen ap S. up Eys 65 Y Seren : Am i lliw i may llawer .... b ag er k*bv yr kwbwl er gorfod Gr: lloyd 66 f Ifan Driom : Y dyn a garcharodj i dad .... c digoer daith a /dago r/dyn {Robt. ap Rhces fVynn) 69 Mai-: S^' 0. ap gwilim : Trwm ar ia yw tramwy /r/ od . . d i trig addysc tragwyddawl Wm: Ikjn 71 Dydd da ir saesnes gyffes gain .... e i dudur ai nad ydwyd Tvdvr Penllyn 72 Wrth ddarllan koelfan kelfudd .... / gwa edrwyg bron ith kadw rhag brad John Tvdur 75 Jach gras y frenines : Elizabeth V3 hary viii &c. g 76 (Mynegwch gyhoiddwch guiownedd &c. JVm: Roland) h 77 Travtirieth y powdwr : Dvw yr amerawdr kreawdwr kred .... i ar mawl ar power amen. &"<' Hugh Roberts 79 Wrth weled flincd dwyn aflonvdd gvr .... h ir rwy finav yn rhoi fenaid „ ,, 81 jf S. ap s W. poivel alias y haili dv am i galled am farged fwyn : Fob enwog swyddog sudd . . , . / oi flaen ue riw felinidd. ,, „ 83 Moes gisan y fin finferch .... m pa les may yr neges yn ol Dd: ap Gwilim b. f ofvn mortuari Syr Thomas goch ai- gwr yn fyio Y gwr vrddol geirwir ddasc .... n He braw fvnd llwybyr y fendith Sion Tvdur 86 (Dyl)vs hastrus a rwystra kellwair &o.) o 6. (Nud diflas nud cas oud cegrys Tvr digUon &c.) p e, (Mae yr iaohau gore mor grycli drwy gilidd &c.) q 87 Mar: Elis I'rice : Torwyd om perllan tayrwaith ... r I i / Ivs y nefol ^esv Thomas Prys 89 (Oni bydd byd iliydd yn rhwyddo i ddyn Ni wiw iddo moi geisio s Ehaid i ddyn rodio ynddo A chymryd y byd fal y bo.) 90 f meddwyr : Wrth roddio myder weithredwr .... t keisiwn nef man kyson oedd Sionffylip 92 Serch / a / rois ar chwayr Essyllt .... u farnv mwy ne farw yn y man Tudvr Aled £'4 Dis yw yr bud os arbedwn .... v ar dda mwy ond ar dduw mawr Sion Tudvr 96 Bwriwyd help ar y brut hyn .... to bid ar yn bedeir enioes Tudvr Aled 97 Y kwrw rhudd kar yr hidden .... * a thatarn ddiffaith hefvd Richard Phylip 100 Yr eglur bavn ar glaverbais .... y a dwg wen o dv / i / gwr Dd: Nanmor 101 Madvn ronwyn rv enwir .... i am wen yno ymwanwn Rhys goch or yri POETRY BY VAUIOUS AUTHORS. 647 102 Y fvn vchaf o fonedd .... a ynill y glocli yng wynedd Hugh Roberts, lien 105 Rhwydd y gwin rhydeg yner .... b i pwyth i ti petliav teg liynerig ap dd: goch 106 Jfor ydwyd oi frodavr .... c j i / dv ifor hael / i / daw Dauidd aj} gwilini 108 J Hugh Ednyfed : Y kelfvdd brydydd bradon .... d wb* * « » wst /i / babistiaid Sion Roger 109 Ateb : Dechrevaf gweyaf gowydd .... e dan y bwrdd / a / dyna ben Hugh Ednyfed 111 Ni allaf nid af o dy . . . . / plwin yw ar glog pie may yr glaw Dd; ap gwilim 112 fr Eiddiges ; Mawr genym avvr ag envd .... g /i/ bwru ai dyko i\v bodd Gr: Hiraethog 113 Nos da ir ervr naws dewrwalch .... h i euddaw eiddig arall Hugh Lewis 116 fofvnkeiliog: Herod wyf hoewrod afael .... /' egni Hew roi kiu Hied Gr: Hiraethog 118 J Von: Nos da ir ynvs dowyH .... k a dav enioes iw dynion Lewis Glyn Kothi 119 J fflint ai saeson : Doytbvm ddywsvl diwaythaf . . . . I iddi eihvaith na ddelwyf 7'vdvr Penllyn 120 f ojvn gwalch : Pwy / a / ran gwayd vpren gwin .... m amgylch havl am y gwalch Ewn Tudur Aled 122 f Tomas tnostin i ofvn tario dros Edw: gicynn * * irdrefaig . 1600: Y llowydd mawr gailvog . . . n yr hvdd av* * « * rhodd oi werth Hugh Roberts, lien 125 Dychan yr nodav : Duw sy evrglod da farglwydd .... o ym y uhal am y nhylwyfch Jfan Gethin ap Jen: ne IVn Vn. 127 J ojvn garanne eryr : Ti yw /r/ wal nis toray wyr . . . ^j rhiw diawl el ar rbodd eilwaitli Gr: ap dd: ap Ho. 129 J JVenfrewy : Y ferch wen fvr ychwaneg .... n y gorffeno gayr fiynon Tudur Aled 131 Kystydd : ILyma yr bawl He may rliaid .... r ing ar hynt / i / anger hen Lewis Glyn Cothi 132 Meddwdod : Nid byrddiaw Hei daw vn dydd .... « a/fydd ir sawl /a/ feddwo ,, „ 133 J S. Lewis Owenyn yr ysteddfod j a j fy yng ayrwys. 1.':6^ Glain gwisv arwydd glan geirwir .... t ir did fon ar dayed fo Owen Gwynedd 135 jf Sionffylip : Y biog rowiog riol .... u na ddeled / i / ymweled mwy Sion Tydur 137 Ateh : Yr edn flin ar adain flaeiiwen .... v ymwelaf yma eihvaith Sionffylip 140 Ateb : Y bi wrth fol y berth fwyn .... w tro ir min at wr or mynydd Sion Tudur 142 Ateh : Y kiw kaHddadl cwcyH ddv .... x arfer min arf or mynydd Sion ffylip 144 Ateb : Nos da ir frithglog biogen .... y ddewipgwbl ir arglwydd esgob Sion Tvdyr 648 peMiarth manuscript 104. 146 Ateb : Pa vn liw y pen lovn .... a ■vvtres win tros / i / enaid Sionffylip 148 fy rhiaiti pen wrliavycli .... b oni chi a fynech wen Ho: Rinallt 150 Y fvn siriol ail olwen .... c och datod fyw hyd eto person peris 151 Trvan ir ddyllvan deg .... d ith nawdd a duw ith noddi Dd: ap Gwilim 152 Y ddav fab nid addefwn .... e er mair par badair amen Rhys goch or yri 154 Or Syrfafen ith henwyt .... / a / chael nef dyn wych Ian wyd feu: dew brydydd^ 155 (Ces botas cynas im cinio y bora a bara gvvyn ynddo &c.) g 156 'nol colli' r ffordd : Triata dim y troes dai chwaith . . . h disgin yn firom mewn tomen di ras y mliwyll dros y mhen ni sefais Uithrais yn lion o riw ofid ir afon .... bvm siaplen yno euyd i anwn ai gwn i / gyd .... y fatli ddolvr fyth eiiwaitli Roger davies 157 Kwrs ifaulc kerais hoywfercli .... i gelyn fydd ir galou fav " Ai karodd" 158 Y Haw a dorodd y llwyn .... k yn Ilyn am dori / r / glyn glas Thomas Price 159 Dy di ddyn sy gar fy Haw .... I mi a cbwi iach a / awn Hvh (sic) ILoyd IGl Gwae ni yr beirdd gen air y byd .... m mwy /o/ avr siwrl y mhwrs sion John Tvdur 163 Gvvrendewch chwi ar gynghorion .... n i goffa ^esv mi gyffesais Sion Mowddwy 1G6 _f ofyn R. grythor : Y bardd iowndrefn bwrdd windrayl . . o Rhes yn wr brys yn hop y rhod William kynwal 167 J roi R. Grythor : Y bardd gwyn ebrwydd ganiad . . . p i / gid y rbol' gida Rhys Sion Tvdyr 160 jl chwaryddion cardie : Wrth weled aryth ddylyu . . . q ar / i / dyll a / wario i / da. S'' Rotcher dauis 171 Hil brvtvs fab svlus britaniad brythoenvs .... r a chofio am yn kyfri kjfing Vicar ILanymddyfri 176 Tra felys serch trafael syn .... s farw yn ddichwerw oi chariad dd: lloyd \Tl Myfvr ir wy yn amofyn .... t gida mair / i / gid amen Doktor sion kempt 179 yr hjfell : ILyma fyd Uawn / o / fedydd .... u aro im kyfell oran „ „ 181 jf ddangos i feie i hvn : Myddylio am addoli .... v wrth raid im enaid amen „ „ 182 J goch y pwyts ag ynte wedi mariv Mai mvdrwr yw ym edrych .... lo a dygia yng wlad tegengl oil Gr: Iliraelhog t>OEMS BY VARIOUS AUTHOES. G49 Sioti Brimjnog Sioii Bnoynog Roger Davis Roger hyffin Ai Jiarodd aik. Sion Tvdvr Morgan ap Hugh Sion Tvdyr Ro: ap Hugh Sion Tvdvr Robt: Klidro dd: ap Edmwtid D. ap Gtvilim Anon Roger Davies Dd: ap Gwilim Rob: Klidro Gr: HiraetKog Marys ap~ k 184 Ateb: Mae gwr yn magv araitb . , , gwelwch yn dwyn y galen 186 Ateh : Gwuayth gwr ym gweniath garwn .... b drop ffl wim d[a]wr pwy ffo \_Gr: Hiraethog'] 188 Ateb: Drwg /i/ neb fel draig /o/ nant . kar duw grypul kyr dy grapaf 190 Y XV arieydd : Wrtli weled y rhyfeddodef ore ddewid ar adawodd 191 y gisan : Kefais gan ddvn gwrtajs gall . awen fwyn yn fenioes 193 Y f^n deg wedd fain dw gwj'cli . . . ddyn hoff hevl y rhoi yn iach fyrhian 195 J ofvn gwn : T kawr ifank araf wych . . dra fo gwn wrtli dref a gwal 197 7 henaint : Y dvn fal blodevn / i / daw i fab duw maddeyw mi 199 J ysheff porthaethwy : Y fferi fawr/i/ffair fon . . . porth Jesv ir porth ysion S'' Dd: Trevor 201 Jr hyhydd : Mae vn ai barch mcwu y byd drwy bawb ag fo mendia yr byd 203 Am ladd llwynog : Dewcli y nes gwmpeini o ddoedyd y kwbwl fed ddyle gael y kebyst 205 fyngwinevfarch fwng nvyfvs .... yn kynal ar Ian konwy 207 kamolieth Howel ap Madog or mwynglawdd Mae gwr fal mil / o / gowri , . . , a / dwy fil wedi dydd farn 208 Dyn wyf yn kerdded y nos .... dyn deg wyd nawdd yn dy gylch 209 Eychan oedd gan ddiaiiis . . . oed oedd ffals bob dydd oi ffen h. Kerais dan livg / o / evrnel er cael uef ar ol fy mvn 210 Pa eira pwy /a/ ery .... .Tr y mnes mar eira mwy 211 Dydd-da it fy rhagor forwyn . . yn was doeth ond / i / stwytbo 213 J ofvn milgi : Mi wn glod /i/ berson glan melinav kaer am y ki 214 A fragment of a cyivydd ar y Pader. 215 Dychan ir hadach loyneb ILe / i / gwn gael oil / i / gan gwlad nea / i / fod yn safadwy 216 Y dabler yn"/i/ dyblig .... i ffwyth er kael /i / ffoethi 217 Vnglynion afv rhwng Sion Roger a Hugh Ednyved* koffad sein brad sion brydudd golwg .... v keiff wybod / i / fod ar fai hugh ednyfed " The pages containing the englyniou are discoloured, tie ink is faint, and the margins are rubbed, torn, and curled so that much of the -wiiting is hardly legible. The subject treated does not tend to edification. y 98430. Z 650 I'ENIARTH MANUSCEIM 104. flwiulv yr gerdtl fl**nged(l iilcingi doydv weled K * * T foel a-r hoelen Sion Roqer * &c. &c. b. 222 223 Hugh Ednyfed fVm: Kynival Thomas Price Roger Kyffin d f 9 h Tudur Penllyn Jolo goch 218 Er dy drafferth serth ***** 220 Sion Roger chwerwder chwimp * * Hi am wir ynill maes Kyffesv ir ifesv ner oesoedd ir wyf . ef / a / dewisaf dehav ^esv Y chwanen bach inion bvr .... er vu mab y gwr an medd A mi ddoe am addewid .... nld hwyrach ffyr o 225 fferch eiddig : Mi gefais im gyfoeth . fvth ddilid y fatli ddelwav 22G Mae gwr byth am gowir barn . . . i / ffwrn / o / fown vfEeru faith 227 Kowydd diwiol : Gwyn i fvd er gwnfydv A maddav fy mhechod meddwl 228 A fragment {6 lines): ]Lyma fvd kvd kadarn &c. k 229 Bvstl y bvd : Agor nef wrth lef araith lafar [dwys] ... I knokiwn nev gvrwii ini agorir [' Sion y Cent 3 Jr hyd — 31 : Vn fodd yw'r byd cyngyd eel ... , b hiid a lliw nid gwiw yn gwaith : / p5 / „ „ 6 J Dduw — 32 : Credaf i naf o nefoedd .... c a mair ag nid rhaid y'n mwy Dd: ap Gwilim C jf'r Drindod — 33 : Y drindod heb dylodi .... d yn dwyn oil pob dyn i nef . / 9^ „ „ 7 Vpwrs — S^: Ty di amner tew dwymnyth .... e y graig rhugofn dy grogi . / P7 -2>'« mod pantri 9 Y fron freith — 3S : Y ceiliog serchog i son .... / adrodd a ganodd o gerdd . / p§ Dd: ap Gwilim 10 fr wylan — 36 : Yr wylan deg ar Lanw dioer .... g fy nihenydd fydd y ferch 11 jfr seren — 37; Bendith ar enw 'r creawdner .... h f gysgod wybr i gysgii . / pp 12 J Jfor hael — 38 : Da y rhed ar waered arw oror / olwyn . . / Hwy liyawdl ofwy fo hoedl iffor . / 100 14 fr rhughgroen — 39 : Pal i roeddwn fawl rwyddaf .... A A men a wlltiodd fy niin . 101 . 15 f'r cleddyf — Ifi : Ehyhir wyt ar y gyflun .... I calon serchog syber sydd 102 . 17 Y drych — ^1 : Ni thybiais ddewrdrais ddirdra . , . , m Yno gwys difwyno gwcdd . / 705 . 18 y Jfn/A«7/— ^2 .■ O fritbyll fyfyr iaithydd .... n dwg yni chwedl da genyd 10^ , POEMS BY D. AP GWILIM & OTHERS. 653 19 > hqf—43 : Gwae fl hil aiddil Addaf .... a OS gyr mor rhyfyr ywr haf./ 105 . D. ap Gwilim 21 /»• c/aijaf—^/f : A fu ddim ddamwain breiddfy w f> bolltod braff mab alltud brycli . / 106 . 23 Yiv gariad — 45 .- Oiiriodd anwadal galon .... r na serch byth onis eirch bun 24 J ferch — 46 .• Traserch ar wenferch wiiifaeth .... d barf a chyrn byrfwch arnaf . / 101 . h. J'r hetfedtv — 47 .• Yr het fedw da ith gedwii- .... e gwaith wyd Morfydd llwyd ai Haw . / IOS 25 F llwyn Cehjn — 4S ; Y celynllwyn cofl iawnllvvyth .... f gysylltedig gar brig bron lOg . 27 J Hiraetli — if<): Digwsg fum am ail degau .... g gida ihi a gad ith oea 110 . 28 J Jfor Hael — 50 : Jiov avr o farwriaetli .... h liyd yr heiiir y gwenitb || 1. 25 D. ap G. 29 Ijllyna gystal llawn gostiaw .... i yn gedernid ir byd byth . / 136 //'^" ward ta b. f Dd: ap Cadwaladr farchelldref — 1§ . mab cadr Cadwaladr cedwi lydd hael .... k dy glod droa y gwledydd . / 131 Syppyn Cyfeiliog 31 Mar: Mallt fercli Howel Selau . I 7i> farglwyddej feistres oedd fyw a difalch .... / a chel a weles vchel wiliau . / 138 . Ttuliir Penllyn 34 y Einion Groniu o Benllyn — §0 y gwr ai law yn y gored .... m dy eisiav i gyd oesi . / 13^ Bedo Aeddran 36 Mar: Ho: ai itiruig — 81 : Y ddau ddyn a ddiweddwyd . . . n heb wanhau meibion Howel . / 1^0 Rhys Penarth 38 f D. ap J. ap Emon — §2 : Y blaena o bobl wynedd .... o [o] wynedd am annedd mwy 1J!i.1 . Dd: Nanmor 40 C. cyihod Hoicel Vychan a Ho: ap Gr: Derioas . / §3 . Gruffydd beisrydd bowysran .... p a gwin yn Nanau a gaf . / llf.2 Tudur Penllyn 41 y syr Richart Gethin yngharchar ynffrainc — 8^. Y mae glaw am a glowais .... q y Hew dv oil ai diail 143 Gutto'r Glyn 44 Dart Arglwydd Herbart baham na throes .... r vn clo'r king Edwart yw Herbart hen 14^ . L. G. Cothi 47 Mar: Gladtts verch syr Dd: Gam . / 86 . / Y seren Efeni .... s pand teg paintiad y gadair|| 1. 35 „ „ 49 ||Castell eiugl cist y llongwyr .... f Pettwn y mynnwn fy mod 80 Jolo Gvch 50 jf erchi inarch i Jthael ap Rotpert archdiagon Tegaingl — 11 . Rho duw mawr y march blawr blwng .... u poed gwir bywyd hir 'i hwn . / 81 . Jolo Goch 53 J wallt merch-^18 : Doe gwelwn canwn be caid ... v da trig aur ar befrbrig bun . / 82 . Jevan u. Rhydcrch ap Evan lloyd Ogerddan 654 PENIARTH MANUSCRIPTS 108-109. 55 Mol: Dd: mab Cadwaladr ofaehelldref — ig , Oyrchais ar frys winllys wiw lie rhydd .... a Ced rwydd cad cludlwydd clodwyr 83 , IL'n goclt M. M. h. 57 Y tafod — 20 : Taw druaii fawd lydan ledr .... b gael twyll myn goleuad duw . / §^ . 59 Jr farf—21 : Doe pryd hwnn yr oeddwn i . . . . c Ymgaru miag Euron . / 6?5 Jolo Goch 62 Jferch — 'i2 : Ymrafacl ym ami oreufedd .... d y chwardd bun ochwirdduw byth . / 86 ai M. Benfras 63 J Dudtir ap Jorwerth Sais — 23. Myddylio i ddwf mau ddolur .... e a thro tra fynnych a thrig 8~i . Rhys ap Cynjrig coch 66 ^ Syr Mossier Mortimer iarll y Mars . 2//. , Syr Rossier assur oessawr f Bobl Vlster bob ail ystod 88 . Jolo Goch . j 70 Mar: jftJiael ap Rotpert archdiagon Tegaingl — 25 . Eres y tones Terra .... g Pifiau bu dechrau dycliryn || i. lo. MS. 109 = Hen. 52. The Poems of Lewis Glynn Cotiii. Vellum 9^ x 4 inches; 192 pages; late xvth century; bound in leather. This MS. has been supposed to be in the autograph of the author — the fact that only half of the lines are given in some poems does not necessarily prove it to he by a later hand though it must be a copy of an imperfect original.* Still there appears to have been more than one hand at work. The titles, where they occur, are in rubric, and at the beginning of every composition there is either a shield or a space left for one. Many of the shields hear devices, some coloured and some in outline, while other shields are left blank. " Llyfr Sr Owen ap Gwi'hmf prydydd ao offeiriad T&l y llyn ym Meirionnydd oedd y llyfr hwii " (p. 192). "gr: Dwun" (p. 1001. " William llyn " (p. 192). 1 06dyl argl6yd herbart Dart arglOyd herbart ba ha . Na thorres .... h Vnklor king EdOart yOr herbart hO». 4 [GJIJr yO fyr RilTiart ac a ry "} 6ia .... i Salmon yu troi mroii y trimor oed. 7 [M]i af kyii yr haf vy rail . vv redee .... k Aphoet yn ganml6jd argl6yd i del. 9 06dyl John ap Rys ap Jaliy Boned dOylan ned del yn 6yn .... / NaOb yr engylion ar noii glyri ned. 11 [Ajetli lyn6yr tir g6yr i geyrj'd . Y pab .... m Ac o ytir gOent } 12 [D]Auyd fy 6in6yd ap iohn . O dir g6yr .... n Teilo ai nodo ai 6in6yden. 14 [Djauyd ap ']a\\\\. ryd o Oreidyn . diualeh .... o Ef yO deOi fant o jja6t a fion. * The autograph MS. of Wm: Llyn at Cardiff is similarly defective, f For autograph poems of Syr Owen see Shirburn MS. E 40. j The second half of the 11 concluding lines are wanting. THE POEMS OF LEWIS GLYNN KOTHI. 656 16 06dyl W ap Glm: Pa dy o gymry a d6c ym.laOer ... a Ac nit el let g6euii oi dy L. G. Kolhi 17 OOdyl Henri ap Glm. Ai kymro . n . gOreidio o veOn grym . viij Oyr .... b Henri ai dyly ar gymry gyt. 19 06dyl uar6nat iomas iiychd ap tomas ap ho. Marchoc tir s6enoc g6ae dyu g6au oedioc .... c Ar uro ny guy no aphl6yf g6enoc 21 06dl . iiij . meibffelpot ap Rys PedOar mab gOreidia dar dyrys ) gynnon .... d Obed(5«)' imp dar o rys 22 06dyl Etta uerch U'n ap M'dud Am badereu Adeinioc o uard a ad6eyny 6yf .... e Noc a roet o droet ioradein 23 06dyl Jeuan ap ll'n uychan De6is eginyn ydi6 ifeuara . vych .... f Aet oes ac einioes ir eginyn. 25 []f]eu«« ap yihilip ieuor . ir 6yt .... g Da a du ydOyt ifeuaw 27 06dyl Ho ap yftyftjn ai arveu. POy gOraid maelTyueid pOy yl'fyd . yn hael .... h Ac yu y gOraid egin gras. 28 [B]on llyr crue eryr idan goron . Loegr .... i Ar y gOr gorea o gruc eryr. 29 [V]al eneit achorfF i uelienyd Eym .... k A du6 a ranno da ir eneit. 31 06dyl y march i dd' ap Bl'edud uychan o uelienyd Meirchion glaii ieithon 6yt y nyd . A nos .... I A g6as a marchoc uegis meircbaOn 32 [B]it grair llaii bilteir dr6y dri . ban y byt .... m Ytt hah] eboftaOl pl6yf llann bifteir 34 [IIi]ys yOain rymyf ual yr oil . o bryt .... n Nef Oeithian yO raii yOain a Rys. 35 [K]aer yft6yth dylOyth a laif dan . beunyd .... o Vn barr a eifteu , n . aber yftOyth. 36 [MJaeftr 6atkyn pewryn g6in per Adamafc ... j^ Ytt gytgerd etto gwatgyn . 38 [M]aeftr 6atgyn ureich6yn g61at ujychan ryfl'Or ... q Wyth o ucychan ith ureichieu. 40 [^'J'J'Jjn aroun lie . r . eidunOn . gael .... r kaniad6r ^angkyn yd6yf . 42 [(3i'\6i\im ap Morgan le6 g6ae61ym . diualcb .... .y Ai gaereu murgalch rygar6 morgant 44 [D]eur ym tj-ahaearn uyth a dric . ym byO .... / Er dy uoli ym 6yr ririt ulaid. 45 [Ajnnef eiiron jfohii vynghOrf enOi . hael .... ;* Y6r Uenn a ry UaO Annes. 47 [YJNhOr bald6yn es dOynos .... v Val i bu oldal yn hOr bald6yn 656 PENIARTH MANUSCRIPT 109. 49 [G]OenureOy dOynOen i dan .... a Ef ai 0ae6 ir gat i uric ed6y. L. G. Kothi 51 Kerd morgan ap tomas ap Gruff, ap nikolas Mae digou o Ion gan lais .... It Nel'la i rad hen fyr rys 52 [PJOy yO adar gOar 116ch g6in .... c Leiliav rif y mil6yr hynn. 54 [M]ae un ual harri mon6y J Teiroes roet duO i harri. 55 [Y] bObacli iach ar g6ae0 us e Vchot 6ythoes vych ditheu 57 [T]rillu aeth trOyr lioll iaith .... f Eto i rai a uo trOm. 59 [Y] naOuet o dineuOr .... g Ar bais dur ir bafet 6ynn. 60 Jydainap Gruff: [^]arll hir uor lle6 o urien .... h Na dim mOy ont am y6ain. 62 Mael'tr morgan ef ai uaner .... i ? gael gan rys a gOilym. 63 [Y]r hael gynt me6n rolh a gait .... k Oet yr aur y6 dri eryr Yma y daruu mar6nat h'o ap dd' ap Tomas. 65 PAnn vv gnulh mor brulhei .... I Teir oes y6 blant ai Oyrion. 67 3Iar6nat Tomas ap Roffier Argl6yd heraft Y maes grymuffa o gret .... m , Du6_el0eith ai dialo. 68 MarCnat morgan ap dd' gam T Pennaeth ymhob bonep ... » YOr bar6n doeth ger bron du6. 70 Marbnat fyr Gr uycha Dr&c iaOn uyd pob anobeitb ... o Bit dyn os y byt a da6 72 Mardtiat Ho go-^ ap Rys Y gOalch 6edi euror g6allt ... ;) Mae nef yn gartref ir gOr 7.3 Mar6nat dd' JL6yt ap c [Dre newydd] Gwaer Mat g6ae ry6 lu o 6yr .... ij Aet i rys dair o oeflbed. 75 K' gdeuruul hael a uaelor. P6yr bard a chOard na cherdaOr .... r A gOeuruul ir drugared. 77 Mar6nat Gr' ap Aran MAen ryued balched y byt .... s DuO y raOc i adu rys. 78 Mar6nat ho ap Gron6y o iiador / . Wyleis acbos niar6olaeth .... t A gar eneit mab gronOy. 80 MarOnat Riffiart uychan . Argl6yd bleduach Pregeth i elen gethin .... n "Jr g6r ai uab uor gOyry uajr. THE POEMS OF LEWIS GLYNN KOTHI. 657 81 Mar6nat m'ch dd' gam ap II' ap ho'. [Y] feren o euenni .... a 7 de6iff6ii dyOyflaOc. /.. G. Kothi 83 ***** le6ys ****** b Trigaf i gymryt ragaOr . . . , Vy eueit a anfonaf. 85 CyOyd maeftr Wathyn arglOyd Heraff. Ha6dama0r heb una6r 6aft .... c ]f le6 heral't el hiroet. 86 K. II: ap Rys ap John Angel ydi6 UyGelyn . , , , d Ef a bair ran i uab rys. 88 Fedeir g6raged buchedol .... e Gan gOyl a gOin a gOely. 90 [D]auyd un lloOyd na6 Uys .... j A mair ir llun i maer Hall. 91 [N]odeu . r . beir[d] y ne0idia6 .... g I dielycli dy dyl6yth. 93 [Y] gOr ieuangk ual greal .... h f dlr gOyr dra gyOyd. 95 [lL]aOer 6yl gynllo a ret ... . i Aet i eua a dd'. 96 [Y] mab h6y no beli maOr .... k A du6 i adu yOein 99 CyOyd ach dd' go} ap M'er j ap M j BreiniaOl Cyt or bar6u0aet .... I A iarll hen uyth o 6r 116yt. 100 Yr ail hyCyd i dd' go^ POy yOr vn er yn uab broii .... tn Y deu oet oed i adam. 102 K' M'ed' ap dd' uychan Nit gOell g61at am da rat ryd .... n Ac erchi im gyrchu march. 104 K' Jeu ap Gruff, uychn [E]ryneic 6yt ir auoeth .... o Du6 a ro ytt bedeir oes. 106 Ys da le gOyl nis daily gOc .... p Gwynn rys ar uorys i uab. 107 Y wraic oreu o ugeia .... q A thalu fi&yth i elis. 109 [Y] nan melan mae ael6yt .... r El mor hen Wiliam a rys. Ill [M]]f af heb dim o ouut .... s A deuOell ydiO ieuaw 113 Y groc Oyn o gaer a gait .... t [Am i] gOedi hi uyd hen 115 [Y]mr[u]lhei imaer ael6yt .... u A lyOia tai . r . aelGyt honn. 117 [P]ENIARTH MANUSCBiPT 110. ] 1 1 duw ni roes dan awyr iacli .... a ir byd par -wybod pwy wyd . 114 jf R. ap Mred: ap Tti'i- : Mae denw rrys am dywin rrudd . . b ■J ti r rroed kynal ty r rrys.* 117 3Iar: S. anihijredvdd : Mair vadlen marw w waedlew ... c a nef i hwn efo a hi 121 pam i heuwir pvm heinioes .... d wythoed yr hain ith iad rrys . 124 Mar: Ho: ap Jankyn ap Jerwerth llwyn oedd ym yn lie nev ddav .... c vyth haiacli o vath howell Koivijdeu Jr ahad davydd ap owain 127 nid balch nid tivalcli ond davydd |1 abad .... / ni bvant difalch neb ond davydd 132 ai'wyddiou saesou ai sel . . . . g pawb a ddyfod pab ddavydd 137 berw oedd ofer beii'dd iefaink .... A a ft'e bai u vwch no ffab neb . 141 y pen y rroed pan ar livyii .... t Gofyn dyv^r ar gefyn dyorvirydd 145 o bavd iach abad a venn ... A hwy n y byd noth henw bedydd 148 J Pirs Conwy archiagon Mawr vv enw am rvw vonedd ... / ■J tliroi n hon atliro n henwr 151 J Gwen vrewy : y verch wenn vvr ycbwanec . . ni ^ gorffeno gav r ffynon 155 J Hiomffre ap hoioel ap Jankyn y keirw mawr y kair i medd .... n ■Jr deigr niair dec ai mab 160 jf dd: vab elissav : yr vn pren ir yn prhav (sic) .... o faith vgeinoes itli gynal Kywyftev, J Mows ap Jeuan ap howel 164 Ivl.ie gwaed taf lie i magwyd dyn .... p Modrwy aur am odre i wallt 167 Morvs drych y mara dir vchel .... ^ nathran di nathair yndoes 171 Mar: robert : y gwr marw a gar morwyn .... r dyddiben yw dydd heb nos 175 Mar wnad davydd ap edmwnd Haw dduw a vvn Uadd awen .... * roi paradwys ir prydydd 177 Mar: dd: np Howel: briwodd y tir brevddwyd dig .... t yno y tyf enaid davydd 179 Mar: Morgan sion : yraro doeth amoradan .... u aetU ar gwr yw thrvgaredd 181 7 If. ap John cdw: — Wyliam o dwr adam draw .... ■w Torch ac art aur ywch gwrtiwr * Lines 34-40, 63-68 are torn oflf. THE POETICAL WORKS OF TUDttR Al.ED. Cu3 184 Owdl cleon Kyffyn : deon ynys von enioes vaith . a Hwyr ddiwedd i rryw ddeon 187 Moliant Marged loyr Madoc hloddaith . Mfiwn vn Uys mwy non holl iaith .... b ni clieidw i aur na chav drws* i. 58 190 Owdl Tomas ahad dinas basi pwy n abad yndad ond ydydi tomas . , . . c a di •vyth obaith dy vath abad 194 Oivdl mastr roesier salbri Pwy y w kledd dwy wynedd a dinas / / dinbech .... d pren sy gauel prins gwynedd 198 pwy a ran gwaed y pren gwin .... e amgylcli i havl am y gwalcb hwn 202 Mar: Gr: ap Rys . byw y ddydym eb ddwedvd .... j yn vyw yn hir yni vwynhav 205 / Wiliam Gruff: siambrlen Gwynedd J dref ar dor y rafon .... y ay wr ai gtoisc val draic wenn 209 J brior penmon : palys ai vric val powls vry .... h debrer march da brior mon 212 Marwnad Jetian ap Jthel vychan nid vn bwys ac nid iawn bod .... i kynta nevadd im graddiwyd vv oror llys veryr llwyd .... pedr wj'^nn a ai pedwar enaid 217 _7 ^y I'isiart o Ian evrgain pen rryw abram pwn rrybraii .... /( deon pols vo dwyneb hael 220 Mar: Jeu: vab deikws : dwyn aroed i nir ydvvyd . . . . / rroi oes hir ara irroes 3'm 223 J " erthi ddwy varch i ddavydd" ap madoc dewrder rroed i wrda r rrawc ... m 1 iri vwyn i roi venaid 226 J erchi ychen : i)a wyr a gawn yn llawn llythr .... n ich nai daw ychen dvon 230 Y march brith : powys Iwyd pwy sy wladwr ... rrac kvro r ewic hirwen 233 / I'ohart ap rrys : Moessen vawr yma syn -^y^ .... p arch wise pen arch escob hir 237 J S. amhyredadd : Eyfedd oni ddaw rryfel .... q aed ir vn dyn dewra yn does 240 At " doTiur hinv ftyffin " i erchi cesic "Jawn yw troi enwav triael .... r a than bwyth hyn o bethav 248 / robert salhri " loyr robert arall " Vn dyn a gwayw yn dan i gyd .... s rrobert na bom awr hebod 247 sercli a rois ar chwaer essyllt .... t varnv m yw ne varw yn yman * Continued " yn y pen ol ir lljvyr." 664 PENtAUTH MANUSCRIPTS 110-111. 251 J syr TViliam Gruffudd siamhrlen Mor Ilawen maer llv iefaink .... a dyred ddvc y drydedd waith 256 Marwnad Tudir llwyd o Jal Mawi' yw pwys duw marw post ial . . . , h dyi-o uef i deirn ial 260 Mar: To^ honwy .- ha herwydd y bai hiraeth .... c konwy ievank i nefoedd 265 Mar: rrys ap mred: — Trwm vv lif trem val afon . . . . d del yroes ixwng dwylo r ^ess ii 269 J John salbri o lyweni : Troes vndyn at ras hendad .... e wyth ywr dyn ath evra di 272 Mar: Jeu: ap ho: — Mawr y darfv marw dewrvjib ... / poed ar bwys pedere i bo 276 J Mastr VViliam, vychan o gil geran kyledd daiar wynedd ai drych .... g amgen uo clierdd am gynyw chwyrn 278 J syr To^ salbri : doe r ai a llv av vedr lladd .... h boch gowed ar baicli gwial 279 f syr edwart arch ddiagoti haer vyrddin vn prelad wyneb rrolant .... % na bo gwyn a byw ganoes old hand ends here. 283 f Rob: ap rrys : pwy yn kynal penn iav kanon .... k Ager o nef ai gyr yn wyn Tiidur aled 287 Jolo goch pob elw ac ai . . . . / keisied gvddio kest gwiddon. 291 Af ir vaendref ivfeindravl .... m yw chadw i gyd iechyd ag oes . H 294 Mil a ffedwargant a mwy o nowswllt &c. iolo goch 295 JLevkv llwyd: Heniar afydig hynwy .... o devddyn iii bwy hyn na hwynt ll'n goch ap meuric hen 29G Ilawen wyd agwen ddvn deg oil &c, Owen G wynedd p 297 Index to first lines in the autograph of Dr. John Davies of Utallwyd. MS. 111. = Hen. 294. Llyfr Sion ap Wiliam ap Sion o hen gerdd a hen fydr ardderchawg : Hanes Taoessin, Poetry from Black Book of Cakmaethen, the White Book of Rhyudeech, &c. Paper; 11 x 8{ inches; 392 pages, in the autograph of John Jones of Gelli Lyvdy, circa 1610 (pp. 356-87 are later) ; in good condition and in original full calf binding. Guilielmus Maur'icius LaHsilinensis . huie Lib. operculum impertit orbo . 1C60. IJ. Wmes Vaughau, Heugwrt — label inside cover. E Libris Griffithil Roberta . 1782. (p. 1.) 1 Haneh Talibhhin : Gwr bonheddig oedd gynt ym Penllyn a elwit Tegit Voel, ai dref tad oedd ynghanol ILynn Tegit ai wreig priod a elwit Karidwen, ag or wraig honno i ganet reap a elwit Morfrau ap Tegit, a mercb a elwit y Greirfyw a thegkaf merch or JOHN JONES OF GELLl LYVDV. 665 byt oedd lionno a brawd iddviit wy oedd or dyu hagraf or byd a elwit y Vagddv . . . . ar awr honno ef a beds ir march rygyngv . . . ag yn fvan yn ol liynny y gwnaelli y niab dchvddiant i Elffin a moliant ag i proifwydodd vrddas i Elfiin . / Ar Dehvddiaut oedd fal y gwelwcli ./ Elffin deg taw ath wylo a yt well no thivgeiu mai-an A honn oedd y gerdd gyntat' a ganodd T. ci' dybvdilo Elffin . . . yno y kanodd yntev yr banes bonn ag y dywod yn y modd bynu Prifardd kyfEredin wy fi i Elffin .... b Taliessin fydda bellach See p. 366 [below'] . Lhjma yr Englynion a ddylefod yn ossodadwy yn nessa yn ol Vehvddiant Jilffin om tyb i . / Llyma yr Englynnion a fv rrwng Taliessin pan i kad yn y goret . . . medi-a i ddywedvt mwy nog a vedry di i ofyn i mi ? mocs i mi glywed betb a vedri eb yr Gwyddno . / Ar ddwr y mas kyflwr kant bendigaw .... c kans Dew ddofydd a ddwg attaw . / Val dyna atteb Taliessin am y gofynion vchod 12 Kanv ir Gwynt : Dycbymig di pwy kreawdr (yw*) . . . . d ein (rban*) ny u rrnnner Gan Iv Lvciferj Taliessin 15 Ir byd Mawr : Golycbaf vynhad vy Nvw iy ner(bi:ul . . e Parawt byd ffin y elhvng (yngbynnelw*) Elffinj „ 16 Urieu erelgvvydd (yr ecliwydd*) baylaf dyn bedydd ... / Ny byddwyf ym dyrwen na molvvyf Vrienj „ 17 Amies dydd bratvd : Dominws dews deliad .... g vn orig or dydd wrtb y vvcbedd dragowydd „ 20 Gicely gorddion Poivys Kyfarchaf i Ddvw kyfarcli ddawn // foliant .... h kyndrwymv Kynddelw av banrreg Cijnddelw 22 Breiniev P. — Korddawr bvenydd livanaw// aweb-mawl . . i gwaloh gwenwynfalcb Gwenwynwyn ,, Vrddassol DdarUeijdd llyma hengerdd a gefais i yn ysgrifcnedlg (om tyb i ar ol yr hen Ddicncd) ag fal y liefais i ej yn ysgrifenedig minnev ai hysgrifennais lylliy y^ Hytl'yr (ond yn vnig yn lie y llyihr hon jj n jj mi a rots hon jj fj // ar till yn ci plierfedd ag felly y mac trwy yr holl hengerdd., a noda yn dda pa tocdd y darlleir. 30 Moli Dun intiecbreu a diuet &c. k 33 Kydvaenad kelvit kynelv o Dovit Ac, I 37 Eneit kid im gvneit // in agben digerit &c. m b. Nac iraadneirun nev rvnwaredvn &c. n 39 Kyntaw geir a dywedaw // y bore ban kyvodaw // &c. o 40 Mi ae gowynneis y ofieireid bid &c. p 42 Dous ren rymawy awen amen fiat ./ he. q * The words withiu parentheses are by a different hand-? that of Di'. Jolin Davie?. See Addl. MS. 31055 folios 1346-1356. X John Jones nearly always puts a dot in the centre of the letter v whenever it is used for u or w. A A y 98430. 666 PENIARTH MANUSCRIPT 111. 46 Hervit vrten avtyl kyrridven ogyrven amliad &c. a 47 Gogonedauc argluit hanpich gvell &c. b 48 ILym awel Hum brin anhawt caiFael did &c. e 54 Pa gvr yv y portliavr glevlvid gavaelvavr &c. d 56 Beteii ae gwlich y glav &c. e Or llyfr dv o Gaerfyrddin hyd yma : ag o lujnn allan o law Wiliam Salysbvri medd lioesier Morys. 68 Y bedd yn y gorfynydd a liwiassai Ivossydd ... / y mae bcdd Hvn ap Alvn Dyve* 71 & 282 Anima christi sanctifica me Src. ^c.f Enwog trvgarog rranwyt tri // ag vn &c. &c. Anon g 73 & 284 Poed gwir ni dygir i frenhiniaeth nef &c.f D. ap Gvoilim h 74 Ymddiddan rrwng D. ap G. ar lorach am y modd y gwneir y Blaiod heirch Agor y ddor er kariad // ar Vair .... i oni dyfo / r / gwlan drwy / r / garreg las . / D. ap Gwilim 76 llyma ddarn or hengerdd vchod oedd heb na dechrav na diwedd law lioesier Morys Nytimic rac dric weithred itnattrec gvedi darfFo ... h ny derllit liael ar nvy bo / Ny ry del 77 llywa hynu a vedrais i ei gael o Gowydd penn y baedd . . . . ag ar da- fod leferyddfy ewythvr W. Tomas o Bant y llongdv y hefais i hynn Peua baedd koed hoed hyder arhvy &c. ^ollo Goch I 78 Arthur ac Eliwlot : Ys ryfeddaf kyd bwyf bardd .... m ai orddyfnaid barfer oil hyd angav . / 86 Eira mynydd kaled grawn dail ar gytblwng .... n ni thyrr Dvw ar a wnaeth . / JLowarch hen 93 Eira mynydd hydd ar ffo . . . . o lie ui bydd dysg ni bydd dawn . / b. Eira mynydd gwynn tir pant oen [i.e. con] pawb ar p ei vabsant .... Mahgloch vel a wnel Dvw uid a yn adwaitb Maerglaf ap II. hen 98 Eira mynydd bliu yw /r/ byd nid a traha i weryd . . y yw /r/ iv.-xuk ni wnel gyngor. / Mahldog ap II. hen 103 V misoedd : Mis ^onawr myglyd dyilryn .... r ni cbwsg Dvw pan ro wared Anneirin Gioawdrvdd 108 Y X Go7'ch'. — Na chymer vn llvn yn lie // y gwirddvw ... s na dim a veddo nai dir 110 Na wna ddelw ar dy belw gerfiad na llvn .... t niewn kellwair divrifair na gwaith Mr. Roberts'^ b. Ave Maria : Grassol Mair ydwyd dy groessi burwen . , u bendigwyd bavn diogan . / do 111 Y Pader : Nefol dad llawn rrad Hyw an rri ydwyd . . v yn rrwydd (o Ddvw) rryddha ddyn . / Amen „ „ 113 Y Gredo : Ir tad yn wastad estyd // i kredat . . . . w beri y lie yn b'irod . / Amen . / >, » * Followed by 9 blauk line.'!. See Addl. 31055 fol. 137. + See Addl, 31055 fol. 200 and 2001), I " or tv hwnt ir mor." LLYVYR GWYN RHYDDERCH. G67 llo Y Gredo : krcdv yr wyf benuaf ir tad gorvcliaf // . . . a bowyd newycld auniweddar . / 3ir. Roberts 1 1 7 Urddassd ddarUeydd Ihjma hen qcrdd a i/ngrifcnodd yr hen Risiart Laiigford o Drcfahjn allan o LYFR GWYN HRYDDERCH pi oed krist j iSJS I ag a ysgrifennais ine oi km' ej'yn o.k. / -lOoy / Mar: Ger: ap Erbin : Panet auet Gereint ded agoret ... b blavr blaen ev ravn yn aryant 122 Katwallaii kyn noe dyuot ae goruc an digouot .... c kyueruydom ny am eluet 125 Sefvch allan vorynyon a syllyvcli werydre .... d a welei.'S ar dy bentan . /- 131 Eryr eli ban y lef llewssei gvyr llyn .... e myt gviv klein ytli gvbin y grech . / 142 Eng^<"^ Mab claf: Groreiste ar vryn acrvyn vym bryt . . / cus dyn yman yv cas Dvw viy . / 149 Englynion JLyicarch Kyn bum kein vaglavc bum: kyffes ciriavc .... g elvch llu a llvybyr arnav . / 167 Etiglt/nion llyivarch y vab : Maen wynn tra vum yth oct .... h Maen wynn nac adav dy gyllell , / 1G9 Ac vellg drwj stremio yn graffyn e llyver meam lie gole ac ym pclydr yr haul hcrii'jjd tywyllet oed yr scrifen ai henct Dvv saturn yv hynn y scithvet die ar xx o vis chwefrol .... IS'}' 3 . j a minnev ai Scrifennais allan o law yr vn rryw Risiart Lanyford y 24 die o fis Medi . . 1607. Ac yma y terfyna y kopi o LYFn gwyn Rrtddeech O hynn allan y hei di hengerdd a ysgrifennais i o Imu Rocsicr Morys 171 Amser mei m.iith ddydd nevd rrydd rroddi .... i ny bo di dawl Nest nef boed eiddi Ein ap Gicalchmai 172 Arioyrain Madawg ap Meredydd Ai'ddwyreaf naf o naw rran // vynglierdd .... /; a mi VL'ivdd i mewn a chwi allann . / Kynddelw 174 Marw Ysgafn : Eex regwm rrybydd rrwydd y voli ... I ymhlith phvyf gwifion gwciin Enlli Meilyr brydydd 176 31ar: Gr: a]} Kynan Elieen net'mor rhyfedd y rhyveddawd .... m gan glain gloyw addef yn nef drefed „ „ 183 J Ddvw : Kyvarchaf i Ddvw ddwywawl weini .... n erbyn brawd trindawd trined . / Gwalchmai ap Ileilir Llyma amrafaeliou bethav a gopiwyd allan or Llyfr do o Gacr vyrddin medde Roesier Morys 188 Gwledie arbeuic Erbyn attad &c. See Pen: MS 190 Gogonedtlawo arglwydd hanpych gwell &c. „ 191 Arddwyreaue tri trined ia celi &c. ), 192 In cnv Domini mev i voli &c. „ i, page S6 o 35 P 36 1 39 t A A 2 1, page 5V a it S2 b »» S7 c )] S8 d >i 41 e >» 70 f i* job y it 71 li „ 73 i tt ~S k »» 97b I ») 97c m ») 100 n „ 101 »» i03 p »> 103b q »j 106 r t) 107 s (508 rE>fIARtH MAlSfCrSCRitT 111. 19-1- Dv dy varcli dv dy gappan &o. See Pen: MS. 195 Kyutaw gair a ddywedaw &o. „ 196 Beudith y weuwas ir dec diyrnas &o. „ 197 Eendith naw toryw new it kelvydd &o. „ 198 Brenin gwirthwiu gwyrth vchaw &o. „ 202 Kantreghis vygwiso amhoen &o. „ 203 Ileb goffav Dvw dawn diffryd &o. „ 20G Ban aned Gereint oedd agored &o. „ 208 Dvw in kymortli in nerth in portli &o. „ 213 Asswynaf nawdd Dvw diamhev &o. „ 215 Kanis koegawc y sy mor evi'awc &o. „ 216 Tai'w trin an vjddin blawdd &c. „ 220 Kyd karwi vi morva, tasaa vi mov pvr &e. „ 221 Marchawel a gyrch y dinas &o. „ 223 Godwryw a glyvaw ar glawr // Maelenydd &o. „ 224 Kyvarchaw im rhi rhad wobeith &c. „ 226 Seithenhin saw di allau ao edryoh &c. „ 228 Tec yd gan yr adaien ar terwydd bren &c. Hyd ywa (^om tyb i) *^ yr ysijrifc^inodd Roessier Morys cillan or lAyfr do Gaervyrddin 230 CredoTal: — Ciist ^essu celi i ti i coelia .... t onid mi Taliessin nid os gyfarwydd Taliessin 231 Kyghorion Tal: — Xa fid esscud dy law ar Iw aiivdon u na vid drwg rhyngod ath gymedeithion .... Nac ymddiriaid oud i Ddvw ai ddisgyblion . 232 Oiodl vol: i Eys ap Gr: op Ho: ap Gr: ap Edn: vyclian o Von Rhys ap Grufiudd f vdd f eiddiaw rhvddiawdr // rhyssedd . . v rhaidd rhoddiawc llbys frowys fri Einion offeiriad 242 _7 Grist: Arglwydd Dvw kvlwydd yw keli //arglwydd ... w yu uvw enoed yno/i'/ yna • / Lewis Glyn hotid 264 Ef a wnaeth Panton ar lawr glynn Ebron .... x a vydd diogel i Vryttania Taliessin 269 Goriiclicl dduw golychir ymliob va . . . , ij kacl yin drvgaredd a diwedd da . / „ 277 y X gorcK^ — I mae Duw / n / gorcliymyn .... s o myniii nef pan ddelych ' Mr, Talai ' 279 y X gorch" — Moes.scn yr hen wr hynod // a vyunodd ... a na da eraill nai dirocdd./ Bajf ap Robert 282 Anima Christi sanctified me . &c. &e. See p. 71 above &o. 284 Bystyl y Beirdd : KXar o gamarfer a ymarverant ... b on! kler a goddion a lladron difwyniant Taliessin £86 Tif a ddamueiniodd ar amser yn Uydychen ir Saeson oganv y fiymrv . . . (jail ddywedvd nad oedd vn ysgolhaic da o Gymro . . . yna y kododd hymro . . . Oionacd y Sais gorev i ddysgeidieth o honoch vydr yn lladin . . . yn Saesnec neo yn Gymraec, oni chystadia i evo gojcnmcli y kjmro . . . ac am liyiiny y (fWnaeth ef yr awdui sacstiec l:onn Sfc. I'ub: by the Early English Te.vt Society, 1880. jO michti ladi owr leding // to liaf .... c ei kan no mo tw kwin off miclit jf. r/p HJiy} no 7/. Swrdwal * It is clear that John Jones did not see the original MS. I Sec Pen. MSS. 90 (p. 149) and 98b (p. 69). JOHN JONES OB' GELLI LWDY. COO 291 jElnghjnion a vv rhwng Try stem ap Trallwch a GwalchniM np Gwyar : Abrvvysgl vydd tonn anveidrol .... a ac a vynnych rci ai gwnnf . / 2do Rhyfeiid na pliwyllwn rhyfic na ddaliwn .... b yna y diolir pob anwiredd Dd: ddv o Hiraddvc 301 Goruchel Ddvw golychir ymliob da ... . c gaffael trvgaredd a diwedd da . / See p. 269 above . Taliessin 310 Kyffes T. — Benedisite domini drwy nertli Jessv ... d Ay drvgaredd // a arclia „ 3 12 Ymddiddan y saint a Chybi wrth fyned i ynys Enlli Pan ocdd saiu seiicdd Vrevi .... e yn dwyn o bob kyfelrhi / Ameu / Gwandrvdd 3 1 4 Mar: Rhys ap Mred: ap JRhys a laddwyd yn Jorh y gan iarll hernho wedi lladd lle'n ap Gr: ap lle'n Arddwyreaf naf iieirthiad // teirnedd .... / dawn atlam dinam Dvw ara dauad Bleddyn fardd 316 Mol: esgoh Bangor ac ymliwiad ac ef am e.iklysso yr Beirdd a rnawrhav yr kerddorion . / Avglwydd Grist kvlwydd kalonn //gyflawnrad ... g gwr prvdd o vor rlivdd // byd vor ywerddon . / jfcr: Bcli 320 J ddiolch am gleddyf i Ririd fla'idd Mae ym Vlaidd am kar om kaffael // wrthaw ... /* namyn i vlaidd glyw y glevvaf KynMelw 321 Mol: Gr: Maelor ap Mred: ap Bleddyn ap kynfyn Ysydd yn arglwydd evrgledd ganllaw .... i Dvw o nef a vo nerth iddaw . / . JLygad gwr 323 Mol: TL'n argl: y wavn ap Gr: arg: Dinas Bran Hanffych well hydd bell bwyll ardderchawc ... k trvgaredd gan Ddvw trvgarawc „ „ 324 Owdl a ganwyd yn y llvydd i lias Trahaiarn ap Karadoc, a meilir fab Rhiwallon ap Kynfyn — Gr: ap Kynan ai lluddaicdd a chyrch deisyfyd o Jiyd nos Edrach storia Gr: ap Kynan : Gwolychaf im Ehen rex awyr .... / traian iios yd ith ladder Meilir brydydd 326 Y han hychan i L'n ap Jer: dwndmyn ap Oiv: Giiiynedd . Kyfarcliaf ym Rheu kyfarcliawr awen ... m i cryr kymwyr kymod a thi . / llowarch prydydd y modi 330 Marw ysgafn : Erbyn fi fy rlii rbwyf bedyddiawl ... ji yn liyrnas nef naf ysbrydawl./ Bleddyn fardd Maricnadeu Ow: Goch ap Gr: ap TL'n ap Jer: Drwyndton Sfc. 332 Doethyw am Owain doethwawr // oi golled .... o aerwalch arwyddfalch Ywain . / Bleddyn fardd 334 Angall o ddyall ydd ym ynddaw .... p liaelfab rad i dad ai dvg attaw „ ,, 336 ^lar: HAjwelyn ap Gr: Krist (fawr) arglwydd rbwydd rbodd a arcbaf . . , . q yn rhann trvgaredd fowredd fwyaf . / Bleddyn fardd Marwnadeu Dd: ap Gr: ap JUn 338 Uy arglwydd klvdlwydd klod addas // vcbel . . r lleiddiad argleidrad arglwydd „ „ 340 Dvw dy nawdd rhac tawdd tan llachar // vffern ... s gwawr gwerthfawr (gwrthaw) boed trvgar . / (570 PENIARTH MANUSCRIPT 111. 342 Mar: Dd: ap Gr: ap Owain brogyntyn ap Mad: ap Mrcd: Dvw a ddoe attaw bvdd wylaw byd .... a lie mae'r mab ar fad ar tec ysbryd . / Bleddyn fardd 344 Mar: Ow; Gwynedd : Ocliaf i ddvw o ddofod i laith .... 6 val y dylysc gwymon gan oddaith Daniel ILosgwrn mew 316 Etto: Ni cbawQ pe byddwn kelfydd , . . , c difvncr vcher ac echwydd . / „ j, 348 Mar: Rhys Grvc : JLawer deigr hydyr aer ar hynt ... d krair oedd i Ivoedd i law . / ILowarch brydydd y moch 349 Mar: Ho: ap Gr: ap: K. — Howel diogel diogan // deyrn . . . e arghvydd bod hy wydd Howel ILowarch B. y moch 352 Jr Grog: Mae / n / rbwymedic iawn .... / ar ysbryd glan rhad rhod odidog . / Anon 353 Englynion Kad goddev nev Kad achren (a) Karngraff vy march rhagottoyw &c, neu Gwydion g {b) Karngraff dy varch yu y dydd kad &c. ap Don 355 I^'Iae pry atkas is kaer Satinas .... h Henway jvj tair ffynyn : o waylod eigion . Anon 356 Ban oed saint sened Vreii .... i Yn duyn o bob kyfiliorni . {cf. p. \2,2 above) 358 A glywaist ti gant kynwyd .... k raid urt amhuyl piiyl paraud . / 361 ' Neuad Howel liygel Legl / newyd druc &c. Anon I 362 Rye guyc wryc wlyc nyc dryc drist &c. m b. Unig dyrn trais dilwyrn trusgl .... n laun drygwaed krindraed kroendrusgl 363 Kyuc yu dalu ki cuydalua &c. o b. Rayadr oergri kadr ar grukiedau // bae .... p kuys deugur ir kostogion 364 Nid oes air o wir heb foliant ir drindod .... q ygW^ y drindod a Luusiffer . / Taliessin 866 Ac yno y bu Daliessin oni oed dair bluyd ar dec &c. yna yr act Elffin ap Gwydno ar wabod i lys Maelgun &c. Kler o gam arfer amarferant .... r am watwor ^essu ai was.sanaet*./ Taliessin 3G8* Teuc cui bosveird ffeilstion anhylwyd s ni wydoc cui rannu rung gwir a celwyd Myii y syd dewin / a privard kyflredin .... a bunnu a wna diwed am faelgun Gwyned 37 If kyntaf im luniwyd i av lun dyn gluys .... t duu argluyd yn ryd am rydhawys . / Taliessin 372 Kyjfes T. — Benedicite domini druy uert Jessu . . . w dy drigared // a arcaf 374 Lyma dau bennod o hen gerd . . a esgrifennais if alan o lau syr George Owen Harris .... ISiors owens argl: y liemais . . a * John Jones has doubts whether there should be a brciik io the text here, f Nearly a page is left blauk for the beginning of this piece. JOHN JONES OP GELLI LYVDY. 671 roes y dolen o femrun i syr Siors in esgrifennu ond nid oed syr Siors yn deual yr hen gerd ^c. Dyt dvuit tregit deweint .... a guae vrth mor : nad gurthtir a urthrich ? Meugan 378 Kywrisset Gvynet a Dehevparth [NJYdui'chawuy duv ar pluif Brithon b aruit Hew euit lluit o Mon .... llv bid ae guyi^po followed by g blank lines 380 [N]id oes air o wir heb foliant ir Driadod .... c Ynguyd y drindod a Luusiffer . / Taliessin 382 A garo moliannu molianed y penna .... d a garo kael iechyd arced ir goruea 384 jl fragment with translation by D. Jones vicar of IL. vair D. Choyd. [E]f a wnaet panton ar laur Glynn ebron &c, c Ouncta cum rerum sapiens creator &c. 388 Inclex hujus Libri — in a late hand. / MS. 112 = Heu. 274 Llyfr Sion ap Wiliam ap Sion O hen Gowyddev. Poetet. Paper ; 11| x 7-| inches ; 882 pages, plus 11 ruled and 11 unruled folios left blank; in the autograph of John Jones of Gelli Lyvdy ; bound in leather. For an account of the sources of this MS. see pages 320, 509, 510, and 605 below. Pages 1-658, 1. 6, are, ■with the exception of the first leaf, in excellent preservation: these were written before the close of 1610. A few years later John Jones adopted a different recipe for making his ink which contained some ingredient which has proved destructive to the paper wherever the ink was laid on thick as in the large initials &c. Pages 658, 1. 7 to the end, written for the most part before the close of 1619 (p. 831) are in a brittle state in many places owing to the use of corrosive ink. Note also the change in the orthography at p. 658. 1 f Rys ap Mred: ap Tvdvr ap Ho: i erchi march i H. Itonwy Khodd vraisc a gair heddiw .... g Hvw konwy farch hacknai fydd . / Rhobert Leiaf •i. Y X Gorch" — ILowrodd a roes i Voesscn .... h dysgwn ac evrwn bob gair . / Ediv: ap Rhys 7 Jr Byd: Ebrwydd i doeth a braidd dal .... i drvgaredd a diwedd da . / Mred: ap Rhys 10 J Ddvw : Pvvy yw /r/ gwr pie /r/ goron .... k dan i nawdd bob dyn i nef./ Gr: Grvc 12 fr Byd: Un fodd -jvf j v j byd kyngyd kel . . . . I hvd a lliw nid gwiw / n / gwaitli D' Sion Kent 15 jfr Byd : Yr vn bai ar yn bowyd .... ?n ir wledd hir arlwyodd hwnn . / Ow: Gicynedd 22 f erchi Telyn : Proliad kyfarf brynarfaes .... n dewis gwraic dwywes gwragedd . / Gr: fych: ap Gr: ap Edn'^ 25 / erchi kyfrwy SfC. : ^aitb ar fin ni therfynwyd , . . . o oediawc wyf ydiw ai gwerth Rys Brydydd 672 PENIAUTH MANUSCRIPT 112. 28 Atteb i gowydd Mred: ap Rhys dros 8. Evtyn* Dihareb gwir o hirynt .... a i bawl o gwna oe.d a hi ./ fefan Vychan ap J. ap Adda 32 / erchi march : Y Hew / n / aer ar Haw / n / wrol .... 6 av oi'wydd a orevraf llowdden 35 jf erchi hyddgen : Y gwr a chwn a gyrcli hydd .... c oed yr hydd ir dyn ai rhoes „ 37 _f ei-chi main melin : Pwy oil a gawn pell i gyd . . . . d a roe ddwydorth vrddedic Simi keri 41 Etto : Mao enaid rhydd y min traetli .... e bendith y tair Mair amen Lewis Daron 44 J syr Tomas ap dd: a Gronwy ap Dd: a ll'n ap Ho: i erchi main melin Uchel mab Madoo vychan .... f kaer dro a chymro / n / i chael . / Ho: Reinallt 47 J. W. Lewis o Brysaddfed a Lewis ap Ow: o Vodeon a Rol: ap Mred: a Hmu ap Dd: ap Rys i erchi main melin ir Dr Elis Prys a syr Robert ap Rys. Y mae wrsib a mowr son .... g diav i pair hwnn dav oi pris . / Gr: Hiraethoc 51 JLyfr Ply gain: Y gwr ar llyfr geirwir llwyd .... h degan avr an dwc i uef . / jevan dv y Bilwc 53 jf Veiric ap Rhys : Mawr iawn ith gar Meirionydd . . . i a dvach yw dy ewythr Tvdvr Fenllyn 56 f Sion ap Mred: i erchi arfav gwnion i Robin ddv. Od air i rifo dewrion .... h OS a vy mendith i Sion . / Rhobin ddv 59 jf Sion moel i erchi Siak ab i Hvw Lewis . Doed wyr Mownt ar deit ir mor .... I diu wyf natto Dvw i gael . / Rhobei-t Leiaf 62 jf S. TVy?m or twr ap Rhobert . . i erchi Bwkled i Domas Mae vn sawdiwr mewn sidan .... m tair oes y twr tros y tal . / Morys ap Ho: ap Tvdvr 65 J erchi hiling gwely gan Elin gwraig hynfiiu up Dd: ap Jthel Vychan Aur Angharad law arian .... n dair ocs i roi devryw win . / Lewis Glyn Kothi 68 } syr Gr: ap Sion a ffiuc ap Firs Salysbri i erchi Geifr i Harri konwy Gwrandewch gwir vn dwyawr .... o kaf fymod akw finnav Lewis ap Edwart 71 Gwrda gwych llewych llawir .... p tal glio Grvffydd Gethin goch . / Tvdvr Penllynn 74 JDd: ap Ho: / gof I i erchi Baslart {ne gyllell hynydd . i , wdkneiff) : ILe kyfing dirfing derfysc .... q ysgwyr honn ysgoriaw vel hi ysgwario hydd R. G. or yri 78 Howel vrddedig haelwalch .... r drwssa brag dros i bregeth . / ^olo Goch * Ystod hir wastad hoyivrym — gvvel " yn y 227 clolen om pvmed llyfr i o Gowyddev." JOHN JONES OF GELLI LYVDY. 673 81 Atteb ir braiod llwyd dros syr Ho: ap Mad: ap yffeiriad Tec oedd g'}'nnyrcb hygyrch liardd .... a maes moel mwy i vs no rnavch . / ^olo Gocfi 83 J yrrv j y j ddraic koch at syr TVm: Tomas o Hay (an i gytcliv gwregis avr Y ddraig bab arynaic bobl .... b ar gerdd ir marchoc vrddawl . / Ithys Goch or Yri 87 Atteb : Satbrodd avr seithradd wryd ... c ac yunill y Morganuwc . / IL'n ap y moel 90 Mol: Aberkonwy ai chivriv : Y ddewisdref ddiestron .... d na chaer i wyr na chwrw well . / J^fan ap Gr: Leiaf 94 jfr liybydd ar Hael : Kybydd vab difedydd die . . . . e vab iiaf nei'tb vab nef yn ol . / Sion Tvdvr 96 _7 Rys ap Dd: Goch i ddiolch am Eleirch Y ddav gyw oedd wyav gynt .... f tri meirch tros eleirch y sydd . / ILowdden 99 Dewisgerdd odidoc o ivroliaeth Sion brenin Evtopia Pwy a than poeth oi enav .... g uatto Uvw vn oud ty di . / Anon 102 Mol: Harri nil : Y tarw or mwnt eryr Mon .... h ir Haw ddeav / r / hoU ddayar Leivis Morganwc 106 ^ Ow: Glytidwr : Kefais er na fedrais fydr .... i a chwnkwest Hers Hensieat hen . / ^. ap Rhyd. ap J. IL. 109 _7 Ow: ap Mred; ap Tvdvr . . yngharchar yn Niwgat cyn torri i ben : Gwyddom dewi ac adde .... k yn rhydd i benn mynydd Mdn . / J. Gethin ap J. TLeisn 112 JO. Glyndwr : Y gwr bir nitb gar Harri .... I dwc ni on rhwym dygn yn rhydd . / Jolo Goch 116 Mol: Harri iarll Ritsmtont . . kyn ymladd a Rich, iii Amae / r / beirdd i mae / r / byd .... m am ro3 mary or ymrysson . / Dd: llwyd ap ll'n ap Gr: 118 Mol: Dd: goeh ap Mred: a}) Gr: ap Adda o Lan Badarn Breiniol wyd a barwn waed .... n ac iarll hen fycb o wr llwyd . / Leivis Glynn Kothi 121 Mol: Dd: llwyd ap Dd: ap Rhydderch Hawddamawr blaenawr y blaid .... o a Haw Dduw rhac Uadd i wyr Dd: Nanmor 123 Yr Vngkwest : Gwae ni vlined tynged tost .... p a mawl in prynnwr Amen . / Morgan ap Hvw Lewys 127 Kyngor i Sion Salbri o Rvc ap Rhobert Salbri Y Hew o Rvg garllaw / r / allt .... q aed ar Ddvw dad dvrddo di . / Sion Tvdvr 130 Kymod rhwng Sr Rissiart Btohlai ... a Mr. Lewis Os Mou yw ynys y mel .... r vwch vwch i del i chwi yob dav . / Sion Brwynoc 13.5 Mol: Rissiart Herbart : Y tarw dewr or tir dyrys .... s Hirbortb Dvw Herbert itb dal Tvdvr Aled 138 Mol: Dr. Wm: Glynn : Bu anwyl ar bawb ennyd .... t moes vnwaith ymgvssanv . / syr Dd: Trefor 674 PENIARTH MANUSCRIPT 112. 141 ^ erchi kymod archidgon Bwhlai Y teirw tec i tretad .... a gwnaed yntav faddav a f v . / syr Dd: Trefor 144 f erchi Geifyr : Gwr klaf ydiw syr Dafydd .... b uar geifr vyth nai- gwr i f on . / „ „ 147 Atteb : Pa berson pwy a byrssiodd .... c Amen iia geifr na mynod . / Gr: ap Tvdvr ap Ho: 150 Ysgrqff Porthaethicy : Y fferi vawr i Hair Vou . . . . d porth ]fessv ir porthweission . / Syr Dd: Trefor 151 Atteh : Y donn gyfaiillon gefnllwyd .... e dyna sydd raid amdanvn . / Gr: ap 7'vdv)- ap Ho: 155 Atteb: Gruffydd o wcnydd anwyl .... / ai / n / serthach kroesso wrthyd . / Syr Dd: Trefor 158 Atteh : Grvffydd o.s owydd ydwy .... g er gair mawr nawdd gwr im oes Gr: ap Tvdvr ap Ho: 161 jf Mred: ap Tomas o Borthamal i erchi alarch Pwy yw jv I dwylaw pie /r/ delyn .... h a mynnv od y Mon wen . / syr Dd: Trevor 164 Atteb : Y gog vedleilas a gan .... i a lliw gwynn yn Haw i gcnnad Gr: ap Tvdvr ap Ho: 167 Atteb : Holl wyl Vair vy llaswyr fv . . . . k deirnos kai ynyd arno . / IVm: ap Dd: ap j. ap IVn 169 jfr alarch ello : Howel Adda hael oeddwn .... / berwi / r / korfF a brie koed . / Gr: ap Tvdv- ap Ho: 171 Pan hevrwyd ir bardd roddi i gred i wrach wrth ylta yn y Rhos : Elis vn a ddewissir .... m Elis y tir ar plas tec . / Tvdvr Penllyn 174 Atteb : Elis o ddyffryn Alvn .... n ir gwr kocli nae ir wraic hen . / jfefati brydydd Hir 176 y erchi hi : Mewn llevad mae vn llawen .... o ys hwy a fydd kowydd y Ici lUn ap Gvttvn 178 Dychan i Siaivnsler aci Redsiester Bangor faivr Myfi yw I V I bardd niyfyr benn .... p draw byth na ro Dvw i bod./ Rhob* ap Dd: ILwyd 182 ^r loraig dda ar ddrwg : Dilesg yw byw yn deilwng . . . q gida phob gwreigdda gadarn Gr; Hiraelhoc 185 Dydd da ir llwynoc or ogof .... r ffarwel rhaid ym ffo ir allt . / Anoyi 189 Mol: Jago i a brad y gwnpowdr a Ivniodd Persi SfC, Dyn a veddwl, dwl yw /r/ dawn .... s geidwad bir gida teiroes , / Roessier Kyffin 194 Mar: S' Rys ap To.- —Mae Eliyw odwrdd ymhrjdain . . . . t aros yr iarll wyr Syr Rys.-/ Leivis Morgannicg 197 Mar: Rissiart fychan arglwydd Bleddfach Pregeth i Elen Gethin .... u ir gwr ai fab fo Mab Mair . / Lewis Glynn Kothi 200 Mar: Gronw ap Tvd: ojon : Doeth im kof cb i ofyn . . v Dvw gwae fi ai dvc efo . / Gr: Gwejlyn 204 Mar: S. Eos : Drwc i nub a drigo / n / ol . . . . w oes y Nvw i Sion Eos . / Dd: ap Edmwnt JOHN JONES OF GELLI LYVDY. 675 207 Mar: Elissae ap Gr: ap Einion . -I^Sg . Bid rhywan boetri ennyd .... a penua oedd fo pan oedd fyw . / Lewis Mon 211 Mar: Oio: a Gr: meih S. ap IViys ap Ho: Koetmor Gwedd uychdod gwao ddyn eclidoe .... b a bid ar bawb i bader . / Gr: ap. J. ap IL'nfijchan 214. Mar: pedair merched y drindod . j Gwae vyd trist gau ovid trwm .... c nid dim vrddedic oiid Dvw . / Morgan ap hvw Lewis 218 Mar: TLafar goch bythiades liydwaladyr ap Robert Ym kyiiydd y mae kenyf .... d enaid y gwyr ond oi gwn . / Eissiart Brydydd 221 Mar: W'mffre TLwyd a Ddinbych Mae oernad mawr a nych .... e dwy oes yw mam dewis modd . / Lewis ap Edwart 225 Mar: S'' J. TLwyd o Jal : Mae oer gri am wr a giym . . . . / da yw i le gida Dvw Iwyd . / Simimit fyclian 230 Mar: syr S. Pilstwn : Troes oer gwyn teirssir Gwynedd . . . g och och am vrv ni chewch mwy . / Sion Brwynoc 233 Dychan Bedo Brtvynllys : Y dderwen o ddav wryd ... h gen y Ddevlwyn ac ni ddylai . / fefan Devlioyn 235 Atteb : Yr Eryr gwyn ar war Gwent .... i vnwaith Arthvr nith werthaf Bedo Brwynllys 238 Dychan Sr Gr: fychan : J arddail ail Arddvr lys ... k am i ganv morr gynnen I^ong Lewis 241 Atteb : Beuno oedioc ban ydoedd . . . ^ I lliw 'Jfddew dv llei dda diawl . / Sr Gi\- Vychan 243 J gynghori Gr: ap Bhys ap fefan TLwyd . / Tyfarnwr wyt wr lie i taria / dynion .... m tvrion ddyn Dvw ai tro / n / dda . / I)d: Baentiwr 246 Atteb : Kredais am orfod kredv .... n otto yfed diofal . / Gr: ap J. ap Rhys TLwyd 249 Atteb: GrvfEydd awenydd iownwycli .... o dilid y modd yn dlawd mwy . / Dd: Baentiwr 251 Y verch vonheddic ddigawn .... p gwr noeth hwyr a gare neb . / Anon 254 Y ddelw wenn ddevliw 6d . . . . q oni chair yn iach hiroes . / Bedo Brwynllys 256 Y llwyn o bai oil yn ber .... r nvwr Ddvw vyth vn awr ddafydd Bedo Aerddrem 258 Dydd da ir fwyna a fv . . . . s dros i bod deiroes heb wr . / Gr: ap J. ap TL'n fychan 260 Y rhiain penn wrheych .... t oni cbai a f'ynnycb wenn . / Ho: Reinallt 262 Oer yw vy mrou ar fy mryd .... u a ddaw kof iddi ai kar . / Bedo Brwynllys 264 Y Donn ewynlonn wenlas .... v nawdd Dvw a Mair vn dydd mwy , / Gr: Grvc 267 Keissio vn or kvssanav .... w a garwn a vynnwn vyth . / Dd: ap Edmiont C76 PENIARTH MANUSCRIPT 112. ap TL'n up J.fijchan Tomas y glynn Sion Phylip Dd: Naninor Tomas Roberts f Sion Tvdvr 269 J Eiddic : Pevnydd yr wyf yn poeni oi ddaiarv ni ddorwn . / Gr 271 Karv yr wy karvaidd wedd . . i gael o enaid i gwr 273 y vorwyn dec virain dal .... ath nawdd er y gwr ath wnaeth . / 276 Yr eglvrbavn ar glaer bais . . . a dwc Wenn o dy i gwr . / 278 Gwae / r / vn ferch a gare / n / f wyn gylch amod gael i cliymar . / 281 Mynn ]fessv (a mi iioswaith) . . . bath orav o beth orall . / 283 KvT sydd kerais hoywddyn . . . liawdd i gall ddyhvddo gwr 286 Gwenu lawen gain olevwawl . euaid gwyr ond a gerych . / 289 Prvdd wyf fal im pare ddyn . , . ni chaf farw nychaf oric . / 291 ^r Dyllvan : Am liw nos yrnlaen ia . llwyddiant ir braiat ai lladdo . / 203 f Vair : Gwr wyf nid rhaid gwarafvn .... / gydoes a hi gida Saiat . / Ho: ap DJ. 296 f ferch : Kefais dec ymlaen kyfair . . . i rhaun a gaiffi or heiniar 293 Jr Bad : A mi mewn mann a llannerch . ai gweled gwaith gvvaelod Qwy , / 300 y vvn lie ir el yn fynych .... Dvw or nef mor drvan wy . / 302 Y gair i verch a garaf fi . . . . p rhyw iwyn dan yv havl nid oes . / ~ ' 304 7 Wiliam Gr: o'r Penrhyn i erclii lelyn S^-c. Karv marched am kvriai .... nvw / r / Ddvw oedd waeth na ddoe / r / ddyn 307 Kwrs anoeth kerais ennyd .... keisso mwy ond kassav merch Dd: ap Owain 310 7 wraic weddw : ILoer wenn lliw eira vnnos .... a cliael nef ddyn wychlan wyd . / Jefan tew hrijdydd 312 Atteh: fefan fawl winllan wynllwyd .... a Dvw faddav dy feddwl./ Mastr Harri 315 Atteh: Y vvn deiliw 6d ar faes .... moes drwy herr i meistr Harri J. ieio brydydd 317 Mae kowydd ynfy Uyfr kyntafi o gowydde y sydd yn dechre fal hynn . j Mae dawn Dvw im dyn diwael . / doh 202 / yr hionn om tyb a wnaeth Gottor Glynn tros Mr. flarri i atteh y kowydd vchod . / 318 y ddyn fanwaith gyweithas .... kadw ith oes feinioes ferch . / 320 Ac felly y tcrfyna y I 110 j howydde yma y I 3 j dydd o fis AwU . It. I lOO'J I y rhai a ysyrivenais i allau law Dd: ap Wtlfam o blwy Llanfair y-nyffvyn Idwyd . j ap JJd: ap Ll'n ap Jevaii wyn ap Eiiion o bla^ Einion ynyffryn hlwyd . / Bedo Brwynlli/.ig Lewis Menai ap J. ap Rys 111 Jolo Goch . . ■ . n Hvio Arwysll o Bcdo Brioynllysg Dd: ap Edmwnt Syr Dd: Trefor JOHN JONES OF GFXLI LYVDY. 677 321 3[ol: Anni Go} : Braius o gvr bronn sy gacad .... « chwarddaf lieb nychv erddi . / . m. Jcfan Dufi 323 Etto: Kynydd ydwyf yu kanv .... b yn y poen bo i hwyneb hi . ,, ,, 320 Mae kariad merch im kvriaw .... c yn y mann iawn i minnav . Anon 328 Mol: y gwallt : Doe i gwelwn karwn pe i kaid . . . . d da trie avr ar bennfric bvn . J. ap M} ap J. llwyd 330 Y vvn gannaid vaia gymvys .... sr J)d: Jones e sercbowglon liw binon haf . vicar IL, d. It. 333 X vvn wyl yw vy nolvr .... / ofn hynny yw vanhrnedd . Bedo Brxoynllysij 334 Dyn wy a roed dan yr ia . . . . g diodde vvn kyn diwedd vocs . Anon 337 Anghynefin drablin dro .... h safied ai kar sy ievanck . / Anvn 339 Y vercb birwen varchwrys .... i uiynn bynn yn dokyn ar dwr . / syr Lewys Devddwr 341 Mol: 31erch : Doe i gwelais arswydais oed .... A a gredaist y gwr oediawc syr Mement 344 Y ddyn ai llyfr yn i Haw .... I Dvw betb a dal dobaitb di . / Lewys Mon 346 Y vvn a all a vyuno .... m na bwy /n/ bir yn y boen bonn . / Bedo Bnvynllysg 348 Yngwvnedd i mae y nyweddi .... n boll diawl el a bwy ill dwy . / Dd: TLivyd ysgolhaig 352 Y vvn eglvr vynygUvenn .... o a dodren o doi adrav . „ ,, 355 Atteb : Y gwr tawel kenhedlfawr .... /j end a ddoelb venaid i Ddvw . / „ „ 357 Mi a oerais er morwyn .... q edrycb pwy ne dorrycb penn . / Lewis Mvn 359 Mol: ILio Rhydderch : ILio evrwallt lliw arian .... r farw ILio friallevwallt . / (See p. 880) Dd: Nanmor 361 Mol: gwraig i arall : cbar dyn val cliwarav dis . . . . * karv march i kair im oes . / Bedo Brioynllysg 363 Y vvn beraidd vain bvrwen .... t pvr oes hoiHi i pery sereb Tomas ap Dd: ap Edw: 366 Os heddiw im diswyddir .... (See p. 872) «< nes kael y ddyn evrwisc bonn D. Nanmor no J/. Benfras 368 Mol: Dwynwen : Y vercb wenn o Vrecbeinoc .... v awn dan uawdd Dwynwen i net" syr Dd: Trefor 370 Mol: Merch : Hyll y w / n / gwaith hollwn y gwydd ... to bonn oi bodd ben ni byddaf . / S, ap Ho: ap IL'n Vychan 373 K. dychan ir ciddiges a mol: ir wraig diciddigvs O ddvw ys mawr o ddial .... x eiddigys gynt oedd ^ago Dd: ILwyd 678 PENIARTH JIANUSCRIPT 11 2. 875 f verch o Von a ddyfod am y bardd " nid liani yr henwyd cf Rhobin ddv : nawdd Dvw rhag y fatli liw ar wr." Y verch gwedi / r / gloil a vv . . . . a a ro i ti wra tec lihobin ddv ap Siankyn bledrydd 378 K. dychan ir M : y biogen : ac i Eiddig . j Ual ir oeddwn gwyddwn gvr .... b OS dof vddyn nis dyddiaf *ll'n ap Dd: ap IVn H80 Mol: merch : Hawddfyd amgen noc echdoe .... c havl y Vel yny.s yw honn . / Gr: Gryg 382 f verch wriog: Y vvn a gvriodd vwyneb .... d wrth yn bodd yr aeth yii byd 3S5 Y vvn addwyn voneiddv^enn . . oni chair bvii j'n iach ir byd . / 387 Blinais ya dwyn er mwyn merch gist Taen ar gost y vjnwent . / 389 Kerais dan h^c or cvrael . . . or ail uef ar ol vy nyn 391 Y ddyn yfiengaidd wyneb poed gwir a ddywetpwyd gynt . / 398 Mae rhyw amwynt im rhwymaw vn oed dydd ym a wnai tal . / 396 Kerais ddyn ifanck hirwenn . . oni chair oed yn iach wenn 398 Y ddyn am newidiodd ddoe . . OS haeddodd anras iddi/ 400 Torri kannoed troi Konwy . yn devwedd awn i dowyll . / 401 Y ddyu ar gwallt dan avr gwiw Tvyf ymhoeu nef im henaid . / 403 Y vorwyn vwya er vn verch . heb ordderch i neb erddi 405 Y mab ai glod ynihob gwledd . oil i wyneb llywenydd . / 408 Y lloer wenn a lliw / r / wanec o dalia mwy diawl el a mi 410 Y ddyn vwyn addwyn vonedd . pared vvn enaid vi /n/ iach / syr Ow: ap Gwilijm AnoJi Bedo Aerddreni Jefan ap IVn Vychan Anon f Hoivel Heilin\ . . k Jcfan Devlwyn . . I Anon Rhobin ddv m ap Sienltyn bledrydd n IIvio ap Dafydd . . Bedo Brwynllysg • '■' P Rys ap Ho: ap Dd: ... q S. ap Rys ap Morys syr Ow: ap Gwilym 412 Mol: gwraig TVeddtv : Overedd a gyfarfv nid gwell im enaid i gael / 414 Y ddyn wenn oedd ddoe /n/ anwyl 417 419 dyddia a mi diwedd ym wyd , / Mae kvr ymbob kwrr im ais vy Nvw vy hvu vy nihenydd Y ddyn gamoledic ddoeth , am hyniiy uef im henaid Gwilim tetv brydydd [ . . . . syr Ow: ap Gwilym Anon syr Ow: ap Gwilym * " o g-ffnnvd Menai " " eraill ai galwai Lewis Aled." f "Bedo (Aerdresi;) Br^yulysc : " added later in black ink, titles and signatareB being in red. JOHN JONES OF GELLI LYVDY. 679 421 Mol: gwraig avail : Beth am pair yn ddiweiriach .... a rliac enaid yngwric innav . / Bedo Brimjnllysg 423 Y dJyn a ddaw yu vynycli .... h a clioron o dyrcli eviaid Ithobert Leiaf 425 Diolch am fwa i si/r Lewis o Lanngattw, ma/uich o Evenni Kann hawdd vyd kanv ddwyf i . . . . c a Dvw eilcliwyl ai diolcho . / Tomas Terllijs 428 fr Ihjthyren Y: DvU a thoriad Uethyren .... d in Dvw yr archwn yn dwyn . / Sionffylib 433 ^Wm: Huws esgob LI. Eluty i erchi mortvwari syr Tomas Goy i S. Todvr a syr Tomas ynfyw: ac adrodd mal y kyfarfo sr T. ar llanhes {yn y mynydd ar amser pan oedd ynghwmpeini doctor Elis Prys) ac y bv yenthi : ar llanhes a ofynnodd iddo pwy oedd ef ac a ddyfod ynte mae j rj doctor ; ar llanhes . . a ddvc yr etifedd pan aned ir doctor Y gwr vrddol gowii'ddysc .... e lie brav i vynd He bo / r / vendith . / Sion Tvdvr 438 7 s'^ Bened o Gorxoen . Devbeth a red drwy yr gwledydd . . . f o dda /r/ Mars ni ddevy/n mwy . / Gvttor Glynn 441 Atteb : Svlieu ath geidw syr Bened .... g am wlan degwm yleni Tvdyr Penllyn 443 Alteb : Diwcdd hen vv / r / fargen fav .... h noc wyn i gcnfigenwr . / Gvttor Glynn 446 ILowdden a yrrodd J. ap Ho: Siordwal drosto at ferch . . hithev a barodd iddo siarad trosto i hvn Gorav STvj dd val gyrrv saeth .... i a minne / n / dwyn meinwen dec . / J- a,p Ho: Siwrdwal 449 Atteb: Gwir iawn vv / r / vargen venaid .... k att vwynen Lattai venyw . / ILowdden 451 K. i yrrv EJn ap Gvtvn yn llattai at Werfvl Mechain Klaf wyf eissie kael y vereh .... I ar fol Bol y baiol bid . / Dd: JLwyd ap JL'n ap Gr: 453 Atteb : Kennad wyf a wna kynnen .... m wissorwy was o Vrien . / IL'n ap Gv'tvn 455 K. dychan i Gvtto r Glynn am brydv yn tocnheithvs Dyrogan yw draw a ganwyf .... n gwrdd vydd y gair iddo vo . Ho: ap Dd: ap J. ap Rys 458 Atteb : Eweh yn iach ui chwenychaf .... o roesso He ni cliaffo chwaith . Gvttor Glynn 461 jfr kvssan : Tri phcth mawr i tra hofSr ^ . . . . p o via honn byddwn vyw / n / hwy . / ILowdden 463 Hawddfyd ir nos val cssai .... q gwr gwenn i gyd am gwraic i . / Bedo Aerdrcm 465 Y' verch ddirgel i lielynt .... r o chwyddodd yn iach iddi „ „ 467 Mae yr gair ym o garv .... s hirwallt y verch ai harwain . / Ho: Rdnallt 469 Trymhevai.s oil trimis haf .... * nim tawr pa van y tirwyf Ho: ap Dd: ap J. ap Bys 470 Dyn gwyl ydwyf dan galodi .... U OS dyn ni vynn estyu vocs Gr: ap Dd: fychan 680 PENIARTS MANUSCRIPT 112. 472 Mol: Gwenn or Ddol : Gwn y kowydd a gaiiaf . . , . a vn awr dda ar Wenn or Ddol . / Dd: Nanmor 474 Mae havl ac val dyma hi ... , b yii y glynn vlvvyddyn yn vlaidd , / Mredydd ap Rys 476 Diolch am Gneven : Kefais rodd kof y sy ras . . . . c am i rhoi ym or rhiain . / Gwilim ap Jefan hen 479 Gwra mae / r / verch a gerais .... d a chwithe i minne Amen . / S. ap Ho: Vychan 481 Merddin wyllt am ryw ddyn wyf .... e ai chael o vodd i chalonn . / (See p. 873) fefan Dyfi 484 Y vvn wych yw vy nichwaen .... / ni chair bvn er chwibanv . / Gr: ap Dd: Vychan 487 y dyn a thyfiad Enid .... g ac yn vn awr im gwnai / u / iach . / fefan hastell 488 Y ferch hir vawr i cherydd .... h OS balch gwyped eissie bvn . / Mred: ap Rys 490 Y vvn pam o vewn pvm mis .... i dan ddail i down i ddolwenn . / Ow: ap Sion ap Bys 492 Y mae gofal im kalon .... k vy iiyn na bwy hyn no hi . / Bedo Brwynllysg 494 Y wn a wnaeth vwy no neb .... I y tal Dvw ir tlawd i waith . / Gwilim ap J. hen 497 Qwae wr mvl a garo merch .... m gwnn esgvs gwen i ysgar „ „ 499 Mawr gennym awr ac ennyd ... n i bwrn ai dyko yw bedd Gr: Hiraclhog 502 Jr kadach gwyneb : ILe gwn gael oil i gann gwlad ... o nes i vod yn safadwy „ „ 504 Gwenn ailiv.' havl eplenydd .... p mwyna verch boed amen vo . / syr D. Jones biker JL. d. h. 506 Cashethav Ow: hyfcliog ILyma gas oi dirassedd .... q gidai dai nai goed nai dir . / (No. 190) „ ,, „ 509 Ag fid hi/n 1/ tcrfyna y 190 kowyddev vchod y rliain oH a ysgylfemiais i aliano Lyfr Ud: ai' Wh: o blwy I.lakfair Dvfpjiyn Ki.wvd: ap D. ap Ll'n ap Jefan wynti apEmion o bias Einion. See p. .320 abovc^ uote the o law of the one entry and o Lyfr of the other. Yma y dechrav swrn o gowyddev a ysgrifennais i allan o law WlLIAM ThOMA.9 ap BdWABT d BOTPAKRI. 610 ^ Grist: Y gwr eglvr i groglith . . . Dvw mawr rhac pob dim arall . / Sion Bruujnng 514 Yfarn : Ofnvs ovidvs ydwyf .... yn vn nod in eneidiav = / Wm: Kynwal 516 Balchder : Oud rhyfedd mewn taer ovyn .... am vadde i gamev voddion . „ „ 520 Dioddcfaint Grist: Y gwr ar vronn egored .... ai vodd Ddvw ai vaddevaint „ „ 524 Y byd gwaun a bod ai gwvr .... a bodd Dvw yno bydd da . / » » JOHN' JO^fES OF QELLI LVVDY. 681 527 Jr Jcssv ; Y gwr a gaiff gyrrv gwin .... a oes ai ras i Syr Eissiart Jefan Devlwyn 529 f Dduw ar Bijd : Beth a dal heb obaitli tla . , . . b ai goron bo drigaroc . / IVni: Kijnwal 532 //• Grog : Awn draw ir llaiin yn dri llv . . . . c wrth raid im enald amen . / Morys ap Ilowel 536 JrByd: Meddyliwn am a ddelo .... d rewn dydd i vynd iddi . / Wm: Kynwal 539 J Ddvxo : Moliant vchaf iechyd .... e yno i nef awn yn i ol . / Edw: Wynn ap Roh: ap Gr: 543 f Grist : Pwy sy arglwydd pais evrglod .... / Kroes Dvw a Mair Krist amen , / 2?'' S. Kent 647 Mar : S. fVynn . Bid kwerylys byd krevlon .... g Dvw Sion wyn dos yn iach . / Sion Tvdvr 551 ^ Dd: ahad: Y penn y rhoed pan ar hwnn .... h gofyn dwr ar gefn dorwydd . / Tvdvr Aled 565 f R'^S: op Jefan i ercJii march i Sr Roessier Gr; Y Hew anwyl Uawenwych .... i deiroes a mwy dros y march . / RJwberl Miltwn 558 f yrrxCr fronfraith yn llattai Y ky\T evrddadl kowirddoeth .... h drwy dal a dyred eilwaith . / » » 561 Atteb : Y kelioc odidoc don .... / garw gwinwaeth garv gwenferch . / „ ,, 664 f syr Rys mynn person ILangadfan i erchi march i syr Rys Wynn ap Sion bikar Nannerch . / Mae gwraidd a dysc mewn gradd dec .... m ir prelad rhoddiad ai rhydd . / Lewis ap Edwart 568 J S. Gr: ap JPirs ap Gr: o Goed y mynydd ynhegeingl Y dewr ai wlad ar i law .... n y bo does dra vo byw dyri . / TFm: llyn 572 Mar: S. Salhri o Leweni ap Sr Ro'' ap S'' To: ap To: hen . iSlS . Beth a dal byth adeilad .... o Yngolwc Dvw ai ecgylion./ Wm: Kynical 570 Etto : Troes dvnvstr tros y dynion .... p Jessv ar saint i Syr Sion . / Rhys Kain 680 J Sr Jef: llwyd Jal : Pa wr di Iwrf parodd wledd ... q knrw knot gwyr kair kiint oi gwerth . / Wm: Kynnwal 583 Mol: D^' Elis Prys o Blasiolyn , . sierif sir Ddinbe'i y l^edd wailh : Urddas mawr, mawr addas Lynn .... r top ar bawb ti biav / r / hel . / S. Tvdvr 687 )f Sion Tomas ap Wm: or Ddiserth Y gwr ai gorff yn graic ia . . . . s glod helaeth glain nod haelion . / Wm: Kynxcal 591 31ol: Edw: Konivy o Sychdyn ap Har: ap Siamys ap yr hen S. o Bodryddan Mawr yw / r / son am eryr sydd .... t hen vv Adda hyn vyddych . / Sion Tvdvr y 98480. 13 B C82 PENIARTH MANUSCRIPT 112. 594 J Niclas Pilstwn o wrexam i erchi Bwkled Y Hew drvd yrahell hyd Ron .... a hwy deil d'air no hoedyl dyn . / Edw: JLwyd 697 jf Gadwaladr ap Rob* i erchi Maharcn Yr vstvs oil ras Dvw y sydd .... h i Iwdvvn val y dyn a vydd . / Gr: Hiraetliog 601 3Iar: Winffre llwyd o Ddinhech Y mae oer nad mawr a nyoh .... c dwy oes yw mam dewis modd . / Leivit ap Edwart 605 Ag fat hynn y terfyna y kowyddav ^Nos. 191-217] a ysgrifennais i allan o law Wtn; Toincis ap Edwart o Botfarri ap l22l'jonorH6iOl 606 y Ow: ap Gr: ap 0. Gethin : Arwydd pellenigrwydd parcli . . . d rhoed ynte i minne /r/ march , / ^olo Go} 608 31ar: Hersdiii Jiogl: Jthael ddv ith ol idd wyf .... e i houno ■wdvr i hwyneb . / » » 612 Mol: Jago i a thraethiad hrad y gvmpowdwr 1'i\w I V I amerawdr kreawdr kred .... / ar mawl ar power ameu . ^4 Rkag. f60S. syr Hvw Roberts lien 617 Ehyfedil iawn rhyw vodd ennyd g dall o beth yw dvll y byd .... ell i wyneb llywenydd . / Anon 620 Y gwr in rhaid a garwn .... h dy nerth an diwartho ni Dd: ap Ilowel 623 Mar: Alts Thelwal: verch Rissiart ap Edwart 2'helwal Dvw ]fessv gwyn dewis gwr .... t i enaid Als wenn i del . / Simwnt Vychan 626 Mar: Simiont Thehoal o Bias y ward ap Rissiart ap Ediv: ap Eibl Thehoal iB.Ebrill 1386. Ar ddvw i mawr weddiwn .... k yn hap ir neb sy / n / i hoi . / Edto: ap Raff ap RhoU 632 Mar: S'^ Jefan llioyd a Vodidrist yn Jal . 15§6, Krist ior kroessa dy werin .... / i Sion i aer sy / n / i ol Edw: ap Raff ap Rhob* 637 jfEiddig: Pa ddyn heb gwyn sy / n / dwyn die . . . .m iw dyddyn varwnad Eiddic TFtn: kynwal 640 f verch anioadal : Gwao/r/vn a gvriav i wyneb ... n glyfaredd a gloiw vorwyn . Sion Tvdvr 642 3fol: Emli : Blyssiais vn blassvs annerch .... o ar enaid honn jr vntal „ „ 644 Mar: Sion Pilstwn o Vers y maelor Mae/r/ ias oer y Mers hwnt .... p heb na phoen byw na phenyd . / Lewis Mon 646 / gymodi S^ Roes: Salbri o Leweni ap S '' T. ap T. hen Salbri at geraint : Aer ILeweni iarll wyneb . . q ir byd par wybod pwy wyd . / Tvdvr Aled 64y Mar: Rhys o' Vodychen penn sierif Mon Dychrynais dechre Jonawr .... r a. doddo i vaich dydd y varn . / Tcrfyn y j 13 j o Vowrth / 16-10 / JOHN JONKS OF GELLI LYVDY. G83 654 Kyngor i Rys ap Morys ap Ow: ap Jejan Blaeniav . . . ysgwier i Harri viii Dvw a wuai gynt euwoc ion .... « nid hwyracli yt ddwyai torch avr . / 655 *J'r Drhidod : Y tad or decreuad cuyrn .... l> yn vyd a cubul ou raid . / 1>'' Sion Kent 661 Hod y kreaud dun yr byd Digam yu- duu ai gymwyl .... C mal) brenin muy an prynno . / » ;> 665 Y grog avr droedioc drydol .... d ar knaud ir fedraud i fam . Jew: ap liyderc ap J. hiyd 668 f Dydeco : Mae guv luyd yma gar lau .... e i ducan at Tydeco I>d: luyd ap I'n ap Gr: 673 Mol: Hair Vadlen: Pecod pa nas giirtodir .... / oi gwedi yn draguydol Guttun Keirioc 676 Mol: Mair forwyn . Kylennic yu kael einioes .... g Dun syberu i fynwes Abram . / Louden 679 ^ D. ap J. ap Ein»' yn kadu kastel Hardlec gida Harri 6 . Y Guiliaid a gaid fal gwynt .... h Gundy d biau / r/ byd ar bel . / Dd: luyd ap I'n ap Gr: 682 Mol: Gr: Vycan ap Gr: ap Einion o Gorsygedol Y karu icfanc a eurir .... t oni del ywein duluyd Ttidur Penhjnn 685 Mol: Syr Gr: fycan o JBowys Y marcoc blodeuoc blaid . , , , /« trossod ur trussiad euraid . / liys Goc or Ryri 688 Mol: Wm: ap Gwilim ap Gr: or Penryn Guyc Wiliam ac iioelwaed .... I eryr euraid yryri . / Kynfric ap Dd: Goc 691 Mol: Ho: ap Sienkin ap Jer: o ynys y Maenguyn Houel enaid hil Einion .... vi pettai / r / byd poed liiv i bo. / Jeu: ap Tudtir Penlyii 694 Mol: Dd: luyd ap Tudur : Y mae eryr fal Morud ... n dros haul Vodidris a hunn . / GuUyn Yioaiii 697 Mol: S. ap Mred: ap J. luyd : Eyfecl oni dau ryfel . . . o aed ir un dyn deura yn d'oes Tndur A led 700 Mol: Eo¥ ap Rys o Bias Jolyn Y len bo / r / aur liu / n / y brie .... p deudengoes kyn dyd s.ngau . / Rys ap Einion 703 K. dycan i deon Bangor yr him pan doet y hard, atto i ofyn ei lytyr at Him Lewis or Ciiaen i geissio ei nert ef i uyna a esgrifenis attaii i beri idaii gar cam / r / bard am ladratta. yyn SfC. (See p. 874) Mae doctor i Vangor fain .... q h' kud moel lytyr kaead muy L'n ap guttun ap J. lydan 706 Mol: Sion Pilstun Tirmon pan oed Siambrlen Gwyned Y leu druydau wait rudaur .... )" a teir oes. ytt at wyr Sion Ho: Reinalt * From here onwards the writiDg is both hesn'ier and later, and tlio ink has destroyed the paper in many places where large initials occur. E B 2 684 PENIAR'rn MANUSCRIPT ll2. 709 Mol: Wm: Gr: 07- Penryn — atteh ir h. ucod Y pen meistr pie / n / mustriau .... a natto Duu nad tydi el Lewis Mon 713 Eito pan aeth efyn siambrlcn Giiyned a pan oed yr an- tindeb rynto ef a S. Pilstun Tirmon am y siiyd Pa uyr a gais! hupio yr gwynt .... h nieirc gan ben marcogion byd . / Lewis Mon 716 A uydant liuy puy oni puynt .... c fy riain wenn vyrhau / n / nyd . / Bedo Briiynlys 718 Mol: mere : Buriais fry briwais y vrou .... d bid i fun y byd a vynno . / S. ap Ho: ne Z). ap Edm: 721 Kur y sy faur // kerais fere .... e kur yu y myd // kau ar y med . / Wm: hynioal 723 Y vun adwyn fuyned faur .... f ai fanned el ir fynwen Robin da 724 J ael mere : Guelais meun ffair disglair dyu .... g nid a ni dowaid i dau . / Bedo Brnynlys 727 Mae ynghuyn am forwyti/n/ fuy .... h y rau bal a wna vyu benn . / Lewis Mon 730 Caru dyn ifank arab .' . . Tudur Aled ne Bedo Aerdretn i bagl gol a gaiff bngail gwen . / ne B. Bruynhjs ue ?. Deuluyn 732 Mae krygiai^ dan fiiriau f'ais .... h oui can yn iac unwait Ho: Dd: luyd 735 Y vun ar sidan fanec .... I onim gwnai / n / iac nim gwna neb . / Edic: ap Jiys 737 f Anni Qoc: Cerais dyn ifank araf .... m o gyd gof gadu a gafas Jeuan Dyfi 740 fverc: Guae na clyi^ hedyu idi . . . . » hai, liai, hai, ai hi yu honn . / Dd: ap Edmmit 743 y Eidic am dorri pob luyn S^c. o amgylc i dy Y vun bac a fynn i bod .... o gwaur deguc guru digon Anon 746 Jr ty bcdn : Adoilais dy fry ar vrynn .... p na cymun am i fun fyt Gronu dn 749 Breudwydio obry yd ydwyf .... q be ron ol a byrbau / u / ny4 Gr: ap J. ap ll'n Vycan 752 Guaedfaur vvyf er muyu gweduferc .... r o bruyn ira duyn am dani Jeuan Deuluyn 754 A gae / r / fere a garaf i . . . . s Xjn luyn dan yr haul nid oes . / Dd: ap Edmunt 757 Hau(Jfyd ir dihudai fau .... t hi ni fynn hynn a fynnun „ „ 760 Riain gur hen a garaf .... « ymwrando am yr un dyn . / »> u 762 f JVeirful Mecain : Gunaet ym vun fait auhiuied .... v bedeir oes meun bedu iriaun . / D. hpjd ap I'n ap Gr: 764 jf henferc : Heuluen fun hylnuu foned .... lo OS gur fo gais y gorau . / " ffenur " 768 Mar: mere: Y vnti aet o feiin nociti .... x ni maru / n / fud morwyu i Vair Bysfyngluyd JOHN JONES OP GELLI LYVDY. 685 771 Etto : Blin yu hyder o weryd .... a bun fain a wnel Beimo / n / fyu Dd: Nannior 77--i: Etto : Guae fi kedwais gof kadarn .... b ai /n/ fyu /r / fun &\ j n j faru fiunau . / Tudur Aled 776 7 erckhi 3 filgi : Puy o digrifuc Powys .... c o dau / r / iarj. du o Ron . / Ow; ap JJn moel or paniri 780 Jr kelioc: Y krair uuclau /r/ gluydiair gled .... d desgant hoi baraduysgerd . / Htiu Anoysll 783 Diolc am fodi lower or In Seisnio Dyfi'duy faur gannaur gynnyrc .... e byd bob pyrnhaun yn Jaiin Ji Madoc ap Gronu Ge{in 787 jf erci gualc i William Hanmer Puy o ran gwaed y prenn gwin .... / anigylc haul am y gwalc hunn Tudur Aled 790 J Rohin ap Gr: Goc i erci Paun a petmes Royd y gwin rydec ener .... g ei puyt waud hoyu petau tec Kynric ap Dd: Goc 793 y Dd: ap Jer: — Yr eryr luyd ar wyr leu .... h am arf'au mau ar fy nied Gutto or Glyn 706 K. dychan ir IFlint : Dontym duusul diwaetaf .... i a pobl seisuic ai iiibyd . / Tudur Penlyn 799 K. dychan i Harri IV: Oc Gymbru fynye gambraint .... k gobeitiau a dau yd wyf Dr: Sion Kent 804 ^r Byd : Dis yu / r / byd, os arbedun .... I ar da muy ond ar d.uu maur . / Sioii Tudur 807 S>' Gr: Vycan oed aluochac y vgowys na Harri Gray iarl Tankerjffild or acos y ienfigennod Grae urtaii, ac a aros bod yn hoff gan yr iarles /S'' Gr: y gyrrod yr iarl am S'' Gr: i deisyf arno dy- jod atto ef ac a hebryngod ei fodruy yn arivyd o noded a dicgslruyd ido i dyfod ac i fyned yn ei urtgefn : eitr y r^iir^wyneh hynn pann doet yr kastel ef a dorrod yr urg: ei ben ef Am y gur muya gerais .... m dial am duyl dalm a dur Dd: Luyd ap L'n ap Gr: 812 Mar: L'n moel or pantri A wyr dyn dan awyr do ... . n draic Wyued a dric ynof liys Goch or liyri 815 3Iar Gtm. ap Gr: — Rad elvyd ro duu dalfainc .... o onis gwna duu nis gwna dyn./ „ „ 819 Blar: S. ap Roesser : Blin ydiu gan blanedau .... p a roi nef ir hunn a aet Bys Goc o Lynn Dyfduy 823 Mar: plant J. Getin ap f. leisson a vuant feiru or Itormoyd Duu erglyu a da argluyd .... q ym yn hal am yn hylwyt _f. Gefin no Le'n Vycan 827 Mar: Wm: liarhart iarl Fenvro . 1370 . Poen yu advyd penydfaur .... r ai fab yn iarl fo byu / n / ur . / PFm: lyn SSI Terfyn / 16 j GorfferMaf : 1619 : 831 J S'' Win: Hanmer orffens i erci Taru bryc i J. mred: Puy yu / r / leu top iarl waed hen .... $ vo dal bris dy vuduil bryc . / Rys hain 686 PENIA.RTH MANUSCRIPTS 112-113. 836 Y leu diluvf liu duluyd .... ar d'oes a ro duij ^essu . / Anon 810 Y verc wedu divryceudeiJE .... dioscoed wel dy wise 4i • / -^f^-' "P Ji^dnunt 812 Yr hobi a dibarebwyd .... garu drust er a geir drosto . / Aiion 845 Atteb ir kowydeu a lonaed yn erhyn k. Jolo Goc ir Offereu Bet yu hyun syd ar iFyd ffo . . . . henur yu hynn o eirie ■ / no sii/naluve S49 Some i2 lines are left blank— the fragment begins ; • bael am da y kaf .... ni bu ei wel yn y byd . / Anon 851 Y leu ar vraint Lyr ai vrlo .... yu wynnluyd vry /n/ le dy vraud 854 Y gossauc fiyrf gwasc ei ffonu . . nid cl dyd yn dlaud idau 857 Dun roes deyrn dros deau .... uyt einioes vo it wyueb , / Anon 859 Y ki'oesdy gwynn Krist ai gad .... i yn uiioed a Noe yno . / „ 802 Y dyn glan ac adynn gled .... k o i}u y rain roi aur ryd ,, 864 Y fere adwyn ei liuyneb .... I a bod Duu ni byd diwed „ Tetfi/n : y dyd hyntaf Aust : u. k. : 1621 : Then follow various passages omitted apparetitly in ike text of the respective poems to which references are given below. 870 Bet yu hynn syd ar ffyd ffo . Pymteckant rifant y rain . . sait a trugain .... m eilivi gvvir yn ole yu / r / gwait Wm: ap Huii. Lewis o Uydycen yniferyl guyr a vuont feiru yn erbyn S. ap Mob: ap liys ap Ho. Sfc. 871-81 These pages contain passages belonging to poems on pp. 78, 81, 261, 300, 325, 357, 359, 366, 393, 425, 481, 510, 665, 703, 724. liys Nan\ j?ior'} ff ?J jj h MS. 113 = Hen. 514. Poetry in three parts. Paper; 11 J x 8| inches; pages 1-39, 1-4, and 1-68 respectively; loose in paper covers. These parts -were transcribed in 1640 from vai-ious fragments on Vellum by John Jones of ;GelU Lyvfly wliile detained in the -Fleet Street prison (p. 03). I'arts of the text are imperfect on pp. 27-38. Pakt I. — Pages 1-39 plus 9 blank pages. 1 3Iar: tuyssog Arthur mab Harri vii Lewod heb orvod dan yn baye oed doe // . v . . n briu deg lea wadyr bruydyr luyadyr . Bys Nanmor 8 J Ilurri : ^arl Gwent barlnient yn benn // y teirgwlad . . pob iajt yt eurliu paub yt iarlaet Un ap Rissiart 13 Mair faur nef a laur yii /r/ lys // ar ffynon .... fy hyiit fo /n/ vuan at fair Jen: ap Ho; Cae hiyd JOHN JONES OF GBLLI LYVDY, 687 16 Oiidyl unnos ofol: i Dd: ap Cadwaladyr o Vaceldre Mab cadr Cydwaladyr mab cydwelyd // hael .... a dy glod aet dros y gwledyd D: Bnc ap Madog wladaid 23 Duu maur clyu / n / dirfaur dy erfyu // dniy oergluyf b am argliiyd Tal y lynn .... Sion . . . . A cuyr yn olau /n/ dycryn alaet .... a Cruya i (l. gg) rest wanting 27 Y drindod aur glod argluyd // duu Jessu .... c doun i wir bennuct dyii. anercyno Jeu: ap ho: Cue Luyd 31 Lywelyn a fynn a fynno // beunyd . . . }eu Morgan . . . d ar waneg aur ar win gwynn " Jeuan htyd 34 Moh J. apff. ap ffor {Cunstab Cefnlys yn sir faesyfeid) ■feuan ap ffylib a ir uyt .... '■ e du a da ydvvyd jfeuan ' Lewis Glynn Coti 38 Mol: Uiliam ap Morgan ap Dd: Gam MoJiaut mab forgant a vyd // yn eilwait ... / ryu g«du / r / genedl rag y drygyo (1. 28)-left uufiuished. Part II.— Pages 1-4 plus 20 blank pages. 1 Ocaf y duu o dyfod y leit lyu Gwyned .... g I'al ydlysg gwynnon gan odait . ii. Ni taun pe by dun celfyd .... /, di funer ucer ag ecwyd Danyel ap losgimi me\f. 4 y duy Odyl var: ucod a gefais i yn ysgrifenedic meun lyfyr or eido y i).aid Sion ap Wiliam : a ventyeiassei ef i wydyr, ac a gefais inneu y gan Mr. Owen "VVynn o wydyr. Part III.— Pages 1-68 plus 4 blank pages. 1 Krist ^essu luyr fedu leufer .... i Am Vuelt terfyn turuf ucer taryf ar varyf o farwaul lyfyrder am Abercammarc y cyfarcer lyu lywenyd y nifer .... diued trugared truy gyfreit . / Amen . / 7 Mor yu gwael gweled cynnuruf cynnired .... k an roder ran diuieu gwenwled gwal oleu . [ Y dau ucod | a gefais if yn ysgrifenedic ar duy dolen o lyfr Brud y brenhinoed (a gefais gan Mr. Prys o Aberhondu) mewn ' law ewingrun deg iaun 10 Panit gwan truan trymned pecode anifer .... / an prynnaud ni ar duu gwener . Gr: ap yr ynad 12 Oe hyd at vrenin vraint ucerdati .... m a Crist or diwed in duyn attau „ ,, Y duy odi ucod a gefais yn ysgriuenedio o lau anghyfieit (ar duy dolen meun lyfyr memrun hen o hanes Siarlys or eido carcaror a fainc y brenin} j rai a ysgrifennais cynn gowired ag y medrais ar hynu nis medrais ei ysgrifennu yn gywir mi ai yegrifennais yn y lytyr y cefais herwyd ni fedre y neb ai hys- grifennasscu hiiynt ysgrifennu Cymraeg yu gowir 16 f Esgob Bangor a oed yn caru cerd danneu ynfiiy no cerd dafod : Argluyd Grist culuyd calon // gyflaimrad ar gleidrad .... n gur pruol for Rud // hyd for ywerdon Jorwert Bely 688 VENIAETH MANUSCRIPT 113, 21 Lys Dafyd le ruydaf // y ael mordu // a ail mordaf dy &c. imperfect and wanting end 24 Cyffessaf ym niif nefaul diindaut .... b erbyn fym peryf // yn anparaut* Anon 26 Mail- maur diistyd byd bryd a bryderaf .... c Manon duf y gwirion gweryd araf* (i. i?) 28 Rin rin rywerin dyro diot y Gudyn .... d ny bo ar neitaur honn gwedy ni . 29 A di'uan dyn deuryu. annyan .... e y byd gwin a med a bed inuynyan y Bergam 31 Decymig puy yu ki-eat kyno diliu .... / yn ren cym ranner gan lu Lussufer Taliessin Y tri caniad.ucod a ysgrifennais if a]an or hutta hyfarwyd o forganniig (p. 45). See Pen: MS. 50, pp. 20, 60-1. Kanv r SuYDOGTON Li'S r Brenhin.^ 35 Dyd da yt riain at aur wylain .... g a poyd i gorffowys yngwlat Biiradwys Taliessin 37 Yr Ynat lys : Golycaf yr ynad kyfarcaf ir tad .... h ys uji a didan Meugan ag Artaii . 38 Golycaf yr yffeiriad ys urdol ynad .... i ya kain ymtob tu yr eflFeiriad teulu . b. O air duu nim daur moli / r / Kynghajauv .... A ys kynhuyso dofyd yn i drain . 39 y mayr a ancd ynghayr &c. very imperfect I 40 y Trujiad may gun gynheiliad .... m nit didolo duu wirdeau b. y Ringyl trafuy yn fy sefyl .... n drycan kalan Mai kan myrd yu geldai 42 Vr Hebogyd ; Golycaf duu dofyd a bail- nos a dyd . , . o urt yr yny wlad dragywyd b. Yfacdait : faurhydic i gwait &c. (3 11. only) p 43 Golycaf y kynj'd kanys gur dedwyd .... q rung klud a cruyu boyd liir i bo byu . 44 O air duu neirtiad golycaf y Meiciad .... r duu awnaet arad duu a wnaet yr had Taliessin 45 Gogun wawd gyrru a gwaud difyrru .... s ni udoe pa vyd a vo nag a dyf ■ — — laul getlau / a wur Jyfaru a vyd ag a vu a ilung Elftin or hual eurin arien / ky wylogayt remainder wanting Taliessin Y haniadau ucod ipp. 35-48) a gefais if ar dny hen dolen dywtjl dryliedig oedynt meun Lyfyr i Siaspar Griiffyd y rain a ysgrifennais ifalan drtfyfaur boen acelfydyd^. 48 Mar: leidyr a elwid y ludyn gurii Ludyn guru, er groged leidyr a ydoed weitred . . . . t nid raid i minnau // dornu / ar / dai Eismegel * Left unfinished apparently in both cases, f The texts of the hanuon is often imperfect. X The text is imperfect. LEWIS GWYNN OF TREV ESCOB ETC. 689 53 Armcs dyd Brand : Dens dominus deiliad .... « mogeluc y bresen hyd dien*. Taliessin 58 Kyfarcaf ym naf nefaul oesbrig .... b kyffi am bemi Adaf dyn ryS ruygcdig . /j 65 Pann vodes y Sai/son yn \\eganwy Lawer bram eisie ir bienin hediii &c. Kadiigon f'ul <; 6. Nyt hiraet ergylaet guyu .... d gan diiu ur yn vyij o ved Bys ap Dd: ap Jer: 6G Hir ynn dod didaul dygned e kbiyf hirloyu nuyf nau mlyned .... ny }uyd y mortwyr adier^ Adaf Text imperfect MS. 114 = Hen. 232. Poetry, mostly in praise of Leivis Gwynn, Constable of Tref Escob, who died in 1552 (p. 153). Paper; 12 X 7 J inches; pages 1-192, plus 193-214 which consist of loose sheets of various sizes, and earlier in date ; the writing of pp. 1-192 bears a strong resemblance to the lead-penoillings by John Jones of Gelli Lyvdy in MSS. bearing his name, but it is unlike his formal copying hand except in the capitals, written circa 1620-40 ; unbound. I II o nos wenu hyd nos ynys .... / diod a bwyd hyd y bedd. (25 U.) Hoioell Davi Kyioyddeu mol: Leiois Gwynn Kwnstabl Tref esgoh b. Yr eryr glew ar avr gledd ... g pennaf iarll ar bob henw vych feu: ap Imwhyn llioyd 3 Y mae gwyl ym a golyd .... h ni byddwn awr hebddo / u / iach Hutu arivystl 5 Af yr ddar i vwrdd eryr .... i niae gleindyd y byd lie bych . / Leu-is Blorganmcg 7 Diolch amffonn : fFonn a ddanfones ^essv .... h ar ffonn goU orSen y gan . / Dd: llwyd 9 Blio dvw vrvd ynfyd auoeth .... I er hyd a gyfyd o gydd Tiobin ddv II 3Iar: Robt. o ddevddwr kionstabl tref esgob Mavvr sorriant mae / r / as harri .... m mwy /n/ poen aeth marw /n/ penaethiaid (1. 3i) 12 II ap oi devparth yngwartheg .... n OS kcissiaw fSniaw nis goriFennych || 14 II dyro gwestviliodd dewrionn .... o tragowydd y tri gayaf fvan ap dd: ap Jeu: hen 15 Mol: siankyn ap gl'm : Mawr o son am wr y sydd .... p bid wir y gair mair amen Mred: up Rosser 16 / dd: ap Rys : Tyfodd yn rhyd dav ofwy .... q diank o cherdda /r/ ddaiar . / Huw Pe^inall 18 / Lewys gwyn : S'' Brydyr ail llyr a Haw // a dyrnod .... r yn ser ywch gwiliey // yn S"-' ych gwelcd . / Leicis Powys * The middle of the poem is wanting. Tho text is very ditfereut from that in Pen. MS. 2, p. 10. t Written at the " fflut / 1 / fedi / 1640 /." 690 PENIAETH MANUSCRIPT 114. 21 A wen a wnaeth mab maeth meJd .... a ar naid im enaid amen . / Jeu: ap Rhydd: up J. ilvoijd 24 Rhoed y llewpart ddwy spardyn .... h yn ystlys mam ynys mon . / L. glynn hothi 27 ^ Lewis gtvynn : Pwy a y prins ym hob rlian ... c y mraich og fawr marchog vycli Leioys Pqwijs 29 Etto : Pwy / r / gwr dooth piav / r / gair da ... . d dan esgob mae / n / farchog vych .'/ Rissiard Aled 30 Etto : Mae gwr ym o gy w eryr .... e y gwna dvw / r / dyn gwyn dewr doeth . / Uuw Arwystl 32 Rhoes y dad bedydd medd rbai .... / yr nef yr aetli yn vfydd Jeu: ap Rhydd: ap f. II. 35 J L. gioynn : Tir kymry sy / n / tynnv tid . . . . g tydi y w / r / hydd tad yr heddwch . / Gr; ap ll'n ap Madog 37 f Ow: ap Mred: ap Tudvr ap gronie Gvvyddom dewi a goddef .... h yn ihydd i Ben mynydd Mon Jeu: Gethin ap J. ap lleison 39 Ti-ef dayar wynedd ai drych .... i amgen no cherdd am gnyw chwyrn. Tvdvr Aled 417 laicer o wyr Morgannwg i erchi gwarlheg i Lewys gtvynn Mawr yw swydd ar y mars aeth .... Ji gwerth y gerdd vydd gwartheg ym Lewis Morgannwg 44 Y Hew draw ay llidiaw yr wyd .... / dyweid a ddof doed a ddel (1. 30) end wanting Kywyddeu i Lewys gwxjnn 45 Pwy /r/ dewr walch pvr diaereb .... m dowch ag yn iarll dyw ach gwnel Matheic Bnomffikl 47 Pwy / r / pennaeth ior ffraetb avr fEriw // wr kadarn . . . . n glain bonedd glan bennaeth . / Morgan Elfael 50 Ar oedi o swrn yr ydwy .... o payt vai radd fwy poed rliwydd vo . / Kad^ ap R. Trefnant 62 Uoed golvd y byd heb oediaw // n / Haw dyn ... p dan gadwyn drom Godwin draw . / hvw arwystl 55 Siosseb gloiw vndeb glendyd .... q a ivua gi-as dvw / n / gorssed avr . / „ „ 57 J erchi march : Meddyliais am y ddwywlad .... r a sal rhwydd ir aawl ai rhoes . / Thomas ap howelt 60 Karai Abram kar ebryw .... s nodi / r / chware / n / dorch avr Hvw Arwystl 62 Y gwr grib y gaer gronn .... t a rodo / r / dorch rvdd ar dwn . / >, » 64 fFraeth garw llys Bowys wyd vn bon // dadl . . . . u vnwaith ymhowys // iiilh amhevant „ „ 07 ? Sf. TVm: gr: Penrhyn i erchi vn oi ordderchadon Kariad marched am kiriai .... v niwr ddvw oedd waeth na ddoe/r/ddyn S'' Dd: Trefor C9 J Rithrwm ne ifab mewn dillad 7nerch Y ferch fwyn ddadl lygadlws w yn efa ith wraig noswuith yr ol . / Jhiw arwystl LEWIS GWYNN OF TREV ESCOB ETC, 691 VO J Lewis gwynn: Bardd a gyrch bryddawg orchwyl a ni lyno vyth law / n / ei fwng . / Huw arwijstl 72 JE'<' Siors Mathay o Radyr i erchi menu i X. gicynii . / Marchog avr mavvrwych ag onn .... g mercli wycb wycb meyrcli chwech yehen Morgan Elvell 86 J Lewys gwynn a Stan ei wraig yr ydwyf yn garedig .... h draw gan bwyll i drigo/n/bent bedo hafesb 87 Mar: Lvwssi gwraig lewys gwyn kwynwn gwae ni or kanv .... i yuo i trig y heneid rbydd Thomas Teifi 89 f Rhys ap Sion Tra vych yn gwledych gwladoedd // hir einioes .... A nim dawr o vyw awr // ond tra vycb . / Jer: Vynglwyd 91 J Fair : Gwr wyf nid rbaid gorafyn ... I kyd oes a hi gida saintj Ho: ap dd: ap Jew: ap Rhys 93 J yrru Gleissiad yn gennad ywain dwn y gleissiad vwnwgl assur .... m gael dyw a gwelad ywaia . / f „ „ „ 93 Och ddvw nad attebwch ddim .... n dwr mwy nag a red ir mor . j \ (i. 58) Anon 96 J Gr: Dwn : Y mae avrwalch vryen .... o march a chi a merch wycli iawnf Morgan Elvel 99 Henri 7 : am y lliw y mae llawer .... p ag irfawr chwedl a gorfodl Gr: llwyd 101 J Grist : WymiL / r / twrwf lie mae / r / terfyn ... q nid oes iawn gyfailld ond vn . / 1 Sio)i y hent 103 y dyn ai gas dano i gyd &c.t — a fragment r 104 Kas waith kenuyf iaith kan fin // kyhoeddog ... s a ^pa/A etto brymwtter . / Gr: Hiraethog b. Mae eddigedd bydredd yn bvdro // rhai ... t wedy nwyf na wadai neb . / Tho: ap Hoel 105 J Z' gw7jn : fy meistres avr bennes beynydd // or kastell . . . ti i chwi oes hir chwi a sian Hugh Arwystl b. Pwy y w ynglew mal Hew ail llyr // yw dyrnas .... v s"^ Owain goch Siarlmaen gwyr ./.... gan amled ei ferched fo „ „ *■ The greater part of thi.s Awdl is missing, pp. 73-4 having beea torn out. ■j- The text of all the poems marked with a dagger was more or less imperfect iu the MS. from which they were trauscribed. 692 PENIAaTH MANUSCRIPT 114. c. Pe cae / r / twm bwn o dda batli &c. Ji/ii/s benn pres a d. Ehys levog, Ilhys Eog, Ehys rwygwr // Ehys .... h Ehocs dawn glod Ehys din y gler . / Lewis Dionn 106 Er trais or djfais er diva fyngolvd .... c Uibvddiwch or lie y byddo . / Gr: ap Dd: rip Si: b. kadw Sion wr vnion rieni // a Hwlyn .... d chedwir ddav yn dav di sr: dd: vicar llan sanfr: c. Sr Sion wr tirrion yn torri // omilem &e. Gr: ap Dd: ap J. e d. dy Ictty di person del iti // itb oes .... y od ar wyr hael ydiw hwn Jicbert Jones 107 ^r pott yn gollwng diod : Goddart ni ddlcwn y godi // yu Uawen ... g nog ir min i gwrr mynwes Htno Arwystl 108 fanneroh trwy drassereli at ryw dras // helaeth .... A down vn dydd hyd yno yn dav . / ., „ b, amiach yn Uvndain gain gerth // gelain .... i yfed heb dygied i Dwm . / „ „ 109 Gorav dewr yw gwyrav drem . . . ar y tant gorav . .Twm./ ,, „ h b. Marged dda i styrried wawr ddistad // ddidaer &c. „ „ I c. Or hyd vv ymgelv am gais // ith weled &o. „ „ m d. Bord Lewjs ami gwys eb geissiaw // llechv &c. Wm: Penlhjn n c. Molt Uevad godiad a gaid // yn vcliell &c. „ „ o 110 Pan glybv Sion keut vod y kythrel yn arlwyo gwely iddo ef yn vffern p ef a barodd . . . dwymno pobty . . . iw losgi ei bvn &c. &c. b. dingl doDgl gwraig llewelyn betb a roi di er gweled Gl'm &c. q c. a knight of Cals & a Squire of Wales & a gentleman of tlie North Coiiutrey r •A ) eoman of Kent, if he reckon his rent is better then the three d. To S>' Robert Cissill earle of Salusbury : s Heere lieth little llobyn vndemeath the bench &c. 111 Three dangerous da yes to lett blood, or vomite &c. t b. ^ was a man as now you be & now a scull as you may see &c. « c. Sec. Cissill lo: Tresurer . . being ashed howe hee lived soe loiige . / v Late Suppers ^f do abstayne womens Company 'J- doe refrayne . / head & foote ^ keep from Could which is the cause ^ live so ould . / 112 He that buylds his house in theholow . ytt is pittie but hee were hanged &c. w b. Khag pob kleij'd ar a vo mewu korff dyn &c. .r c. AchavL's JonesCwnnstahlTref esgob : L' ap Siankyn ap ILu &c. ij ILtMA WEHELYTH BRTCIIEimOG 113 Lewis Gwynn ap Siankyn ap ll'n ap Gtm ap Ehys &c. 114 Harri ap Harri ap Edmwnt ap Ow; ap Mred: &c. b. Ehobyn ap Morgan ap Jev: vychan &c. c. IL'n ap dd: ap jer: ap Madog ddv &c. 115 Howell ap ^euan ap Gr: ap Madog ap 'Edn^ Goch &c. b. Ho: ap Gronwy ap Jen: ap Gronwy ap hwfa &c. 116 Gr: ap Jeuan chwith ap ^fer: ap IL'n &c. b. Edw; ap Ho: ap Jeu: llwyd ap dd: ap ffil: Gocb. &c. 118 GWEHELYTH ABWi'STLI Ho: ap ^euan ap ywain ap Trehayarn ap karadog &c. b. Plant Bleddyn ap liynfyn : Madog a Ehirid &c. 119 GwEiiELYTH Morgannwg . Morgant ap kriadog ap ^estin &c. l)_ „ jiTEG/ziF/J'.- Gwynn ap Gr: ap Beii ap Selif&c. c. Meibion livnedda lokdig : Teibiawn ap kvn: hynaf &c. 120 ILwyth Gwent : Morgant ap Ho: ap ^er: ap ywain &c. b. Owe: Penllyn : Meiriawn ap ILennodden ap Eoet &o. c, „ Meirionnydd ; kynan ap Brochfaelaa, ap Ednyfed &c. PEDIGREES AND POETRY. 693 121 Give: Rhos : Ho: varyf fynawg op karadog &c. b. „ dogfeilin: kynvrig ftp alaeth ap Elvdlas &c. c. Artlivr ap vthir beiidragoa ap kwstenin vendigaid &c, d. Mam Gr: kadwgan = meich S'' Qr: Ilwyd &c. e. S"^ Johu Gr: ap S'' Tlio" ap S'' Eys ]ffank &c. 122 Tri lie yr aeth Gvvynedd ar gogail . . . vu vv Saradwcn vj Gynan ap Evdaf ap kriadog ap Rran &c. 123 Pwy byunag a fynno adnabod kwrs y llevad gwybydded ya gynt vod yr havl yn kerdded bob blwyddya &c. b. llyma rheol a elvvir dosbarth ymrysson .... aclios bod ynddi a henyw o gwrs yr havl, ag o gwrs y llevad &c. 124 dav bymp wyth nid llwyth yn l!aw &c. b. O mynni wybod pa hyd y llywycha y llyad vwcb y ddaiar gwedi machlvd bavl &c. 125 Pan oedd . o . k . 1513 yr aeth Harri viii , . i fEraink ar vlwyddyn honno y doeth ^ago br: ysgotlond &c. 126 Tri dyn a gj-f anhedda llys, Bardd kaw : abardd Taut a bardd fBthlem. / &o. b. Tri mab a vv i Noe hen . . . Sem Cham a ^affeth &c. c. Tari yr hwu oedd dad ahrani a beris gwnevthvr : 30 : o geinhiogav &o. 129 Melchior brenin Eubi ag arabia a offrymodd vn nfal avr ar : 30 : &c. 129 Y Lapidari; Yr ydis yn darllain mewn llyfreu mac Onax brenin Arabia a ddanfones llyfr i Nino Emerodr Rhvfain yr Inmin lyfr oedd yn dangos kryfdwr a rhinioedd y : 36 : main hynny ai henwav ai lliwiev, ar lie y kaid hwynt SfC. Sfc. See Pen. MS. 155, p. 95. 1. y Deiamwnt y sydd yn dyfod allau or ^ndia fawr .... ends: 21. dsiet: Muchvdd:. a ddaw or wlad a elwir lyt a maen ydiw a brofiet yn dda, y inae vn fatb arno a ddaw o vi-yttaen fawr, a hwnnw sydd ddv a disklaer, a pban vo yn wressog ef a gyfyd y gwelltyn Avrtbo o nattvr ag ef lys — left unflnished 138 *i kwynen nid rliyfedd .... stad wylwn och dristed alaeth Morgan Elfel 140 ILyraa reol i adnabod yr arwydd y bv y llevad yn sefyll &c. 142 K. at Roivland Vychan o gaergai yn liwyno marfolacth holl brydyddion hymrv . j = hijnwat, Rob: Vychan SfC. Gwae ni / r / beirdd gweinio r byd .... arian oedd honn goron gre |1 (1. 106) 145 Blin drwy hallt blaened y rhawg .... ni bo / r / taid heb vn brawd hwnn . /-j- Httio Arwystli 146 Mar: Lewis givynn : Dyn wyf wedi anafv .... -, nef vchel a wnaethf Kadwaladr ap Rys Trefnant 148 Drycha goed orvcha gynt .... Marchog avr dorchog rovdn-inj Anon Marwnadeu Lewys Gwynn o Drefescoh . -1 352 . 150 Kwnstabl Trefesgob eonsten // y gyfraith .... tarw brvch wych tir Brychan Jfm: Dryslwyn 151 fawr oedd ar ferys .... etli rwyd ar / n / wyth rannj * Beginning wanting and many lines imperfect, t First half of many lines -n'anting. j ? imperfect. 694( PENIARTH MANUSCRIPT 114 152 Trist wylaw troes dialedd .... a c dylyai euaid Lewya . 1552 . Tho^ ap Howell 153 Pwy yvr jv I vnben pur iawabost .... b dwy oes ar bawb dos ar bel . / Tho: ap Ho: ap Gtm 155 " JFieiddio / r I ffydd" : Pa sawl blwyddyn beb ddvnaw c blinion i ddynion a ddaw .... yn ddim ond ym menedd ddvw* Jeuan Dyfi 157 My fi y sydd denfydd dig .... d y byddaf o gwybyddir . / Dd: ap Gwilitn 158 Och farglwydd pa sawl blwyddyn .... e i Gwlen ddiben ei ddydd* Dd: llwyd ap Wn ap Gr: 160 Harri sant fry or oes honn .... / a gyrodd dwyu y goron . / Dd: llwyd Marwnadeti Jcuan ap Hoxvel swrdwal " o dir Jarll " 162 Gawr ym hoeres grym hiraetb .... g wedy /r/ athro . . . kerdd lawdden aren orofE kerd Guttyn y glyn y sydd gloff .... gael ystad fwy glwystad vydd* Ho: ap Dd: ap J. ap Rys 164 y mae / n / y tir myn y tau .... h da voniad ydwyf finnav . /* ILe'n Goch y dant 166 Hardd gyfellt herwydd gofeg vel goddeg .... i auoff rwyf oni phroflr . / Gr: ap Dd: vychan 168 Y tarw koch : Edwart ai wyr ai drwy /r/ taa .... li Hoy gant vn lliw ag yntav . / Deio ap feu: ddv 171 Sion vychan o forgannwg .... / ercbi a rhoi / r / ych Rhvdd .... llywydd dyllad lloi ^fefaink . / Hees Nanmor 174 Tydi ddyn tew dy ddonyav .... m i ddyn ei dda ai ddvw / n / ddig , /* John Kent 1 76 Mol: Lewis ffwynn ; y Hew enwog a Uvniaidd .... « krist wirnerth kroes duw arnad. Sion brwynog 178 Benedisiti domine ar waitb Siessus ag Alffa .... o penn teyrn y teyruedd dy drigaredd a arcba . / Taliessin 179 Meddylio am addoli dvw ai fam ydwyf fi . . . . ;; [gw]ledd y uiab arglwydd amen . / Mred: ap Rhys 180 krair kred ked kynnydd kreawd llv bedydd .... q dod ym gyfranniad oth wlad atb wledd • Jo to Goch 184 Trugarog vrenin wyt tri kyffredin .... r ytti kyffessaf naf nefol dad Dd; ap Gtvilim 188 Mae /n/ y seler dabler deg .... s dav swllt yw / r / ergid issaf . /* Hoicell Davi 189 Mol: lewis gwynn ; disgin yr rbin yr baf ... t braych i wlad Brocbwel ydwyd . / Hutv artoystyll 191 ay gynt vyl a gaf u vlaen Nedd fal hen addaf .... ]fr tai yn ystvad velltav fawr yr aetb penkcirddiaeth kerddawr .... rhodd hwn a geissiwn y gyd* (i. 37) || * Manv lines are imperfect because the original was so. WILLIAM PHILLIP OF HENDEE VECHAN. 695 193 Mae wylaw j\m a welir / mwya htorm ymhowys dir . , . a fo ddiig krist .... fredydd lie mae byfrydwch .... a gwledd a uawdd Arglwydd nef.* Anon 197 J Rich:^ ap Syr Roger pilstvn i ovyn Tclyn auto. S. Vyohan. Prelad kyvarf branarvaes .... G^-.- Vachan h dewis gwraic dwywes gwragedd ap Gr: ap JiJdn'^ 201 Jr dynnion i rhoed ennyd . , . na bo / r / llv . . . c heb Lewis wych gwbl oes hydd* iSion hlywedog 205 Y gwyrda mae gei[r]da mawl .... d adel irrain hoedl ai rr[ydd]* Anon 207 Morgan wr hoiwlan lie lioli ne was &c. &c. „ e 208 Mwyn wyd glau Rhyddgan a Ehwyddgerdd rhywlwaith / Rholand Vychan biirgerdd .... wyr byddysg duw aro heddwch* Ow: Gwynedd 209 Y Hew llwyd ar llaill iw ol . . , g oea hwy'n y llys wenn Sion llwyd 211 Mae rrvw garw mawr rragorol .... h Maestr pirs . . . myn gap avr a menic pan Meitr a woddai motryddan .... llonyddacb nor llynn oeddvd (1- 82) || 213 II Ni bydd govchest na chwestiwn .... i Dioddefo duw ddafydd Drwy ssaint y vyw deiroes hydd . Gioilym gwynn b, Af ir kor ssyn egored .... It abad brenhindravl aber konwy glynn lie kan y gler .... yn bab yn rryfain y bych John ap Howel 214 Davydd bael afael fvor I Abad wyth ganwlad ith gor &c Ql. 1-18) a fragment. MS. 115 = Hen. 519. Poetry chiefly by William Puillip of Hendee Vechan. Paper ; about 12^ x 7 J inclies ; 72 pages, many leaves being in a pitiable state of decay and imperfect ; third quarter of the XTiith century ; interleaved and bound in half morocco. 1 Carol at Kiiffydd Phylib fy ffrins am Cymdeithion am caro n bur ffyddlon ... m ni ezamiwu ni drychwn pwyu drecha Wm; Phyllip 2 Yn lie mawl dwyfawl difeth ir vnduw .... n medd-dod a thraflod a threth .... treth treth hyd at feth a fydd See MS. 104 p. 29- W. Ph: 3 J Rolant Vychan yn Rhyfel Ymladd di diiw tri, treia iawn wr ****... . o hy fychan am fychan fil Win: Phyllip b. Maer Haw yn gwingaw fal y gangen deg &c. p Hugh ap Evan ap Robt: c. Mi fym fel ir ydwyd, yn llawcn ddi brydd .... q ni chymres ni ches ni chaf Hugh ap Evan ap Robt: d. Duw gwynn ond Gressyn llei bii # * * * &c, ? ,, r * Those marked with an asterisk are all in different hands, and probably autographs. ■]■ Gwraic Kich; oedd Lleukv v) Mad; voel &c. 696 PENIARTH MANUSCRIPT 115. 4 []Farw]el y tir liir, miaf ar hyd y mor &c. H. II. Cynfcl h. Gwelwn na wadwn mae Anedwydd bod &c. ,, „ c. 01 flaen i mae edi'ach ir Jfangc ar ffol &c. H. ap J ap Ro. d. Ond mwy clod iw bod, yn rhoi bwydaii n ddwys . . bonedd ti ai gweli ydiw gblyd H. ap Jem ap Roht: e. * * * * Arglwydd rhwydd i rho fi wili * # * TV. Ph: 5 Mil chwechant is [? y nen] onid cbwecb a rhigen pan . . grynodd . . . pob craig serth pob pertb pob p * * * # Wm: Jo: Wyne b. Mil chwechant Rhedant ar hyd a deuddsg .... pan fii bring iawn rawn yr yd &c. Wm: Ph: c. l668 : Mil &c. . . . pan aeth marwolaeth .... ar feirch gwyr lloegr gain Wm: Ph: d. twmp gwragedd: Vn nos ar bymtheg wiw Eiifln &c. e. ir briwtwri rwy n briitio i weled ai w«** &c. 6 Dychan i Abad enlli — "ni roe n rbad vn rhodd." [Aba]d o [ddy]£Eryn dyfi .... JDringc al meddai fab Alis brwder sytt eat bread ar sis &c. &c. Anon 7 Byddwch ffyddlon a charedig .... kenaii di nerth, Can di n iach „ 8 J ofyn Cyllell i S. Naney ag ingcorn ynddiaphin ysgrcfennii Annerch Sion vnion Nanaii, wr ]ffangc .... Mwy i bo rhawg, ir mab ai rhoes Wm: PhyUipe 9 Yn iach gael na da na dawn .... lie ni ddaw na chlwy na henaint 10 Fragments of two Englynion by W. Ph. b. Daii henwr hwetwr daii hasti choanog &c. c. J fair : Merch ith fab Arab wiw eiirad a chwaer . . . Gida diiw ai ngylion 11 The pedigree of Charles n. traced bade to Adam. 14 Sheriffs of Merioneth : Elis Moris de Cleneney loll, Seinglcyn Vaughan de towyn 1542 John Powys 1543 Robt: Salesbury stops here. 15 Achau mair : merch Johakym &c. 17 Pob fiyddlon galone . edrychwch ar fryche Bendithion yn ffrwyth ******* 19 Mae Rowudied yn Rorio, fii gynt yn ysbeilio .... Cymwys oedd rwmo pob rowndied ai gneifio .... or cwbwl a fydde n i feddiant . A7ion b. J Syr S. Owen : Korf hercules gynes, gwanar, maes drowodd &c. Gr: Ph: c. Wrth dyngii dyblii, rhwng dwyblaid oth fin &c. Wm: Ph: d. T)> myglyd drewUyd iy drylliog gwael &c. 20 (ILyina fedd Annedd ddinam y llawr ar . . . . Rhodio r fynv.'ent yn ILann ddwyne Wm: Philip) b. (Geneth fer hestor wedi / i / hystyn &c.) 21 Galw ar ddiiw wrth godi r bore .... blin yw Ciiro gras a mwrthwl Wm: Phyl/ippe WILLIAM PHILLIP OF HENDRE VECHAN. 697 22 Dyri : Pau ddelo r dycUl yn fyngolwg &c. 11. lloijd o gynfd a b. Atteb : felly rydym bawb or dynion &c. [Fm: I'hi/lip h c. DoJ ym iecb^d Diiw goriicha &c. „ „ c 23 IFarwel i Hendre fechan* Yn iach gyfriuach y gau wych iowiKlcr fu d Yn iacli Hendre fecJian ar llyfraii eerdd loftwgerdd laii i clnvithau yn iach weithian Kefais dy i gjsgy yn gysgod i f j w kefais fwyd a diod am baunedd byd fedd i fod a than bendith ddiivv ynod. Yn lie fy bendref byndriol ar been yma ii- byd dayarol mi gaf bendve wlad nefol gann ddiiw nef ag ni ddoi n fol' ffai'wel goed glwysgoec? glwysgerdd man adar mvvyn odiaeth gowirgerdd fl'arivel pob Ihvyu gadwyn gerdd y llvvybraii i gyd lie bii r gerdd TVilliam Phillip 24 Mae gwyr iefangc y triphlwy &c. Ed. Price e 25 Ocli gred ocb augred a gvvyn .... f Jv ibai yddylon hir ddialedd TFin: Phillip 29 Pob Cliiistion yn llawen ar wyneb dayaren .... g In ledio en twysso ni at iessli „ „ 30 Ni all athro ffo no ffwl or vn cwrs &c. TVilliam Phillip h b. mae byd oer ennyd ar awenydd dyn &c. ,, „ i c. Hi tretby gafi pob gofyn gida byw &e. „ „ h 31 Duw mi ath gyfarcbaf fe naf nefol &c. „ ,, I b. Tri pbetli ar ddaearen dan haiilwen a lloer ... m ddiwedd anrhydedd oferedd iw chwant „ „ c. Dayar a rodia ar ddayar fel aiir yn disgleirio &c. „ n d. Chwyrydd wyf yn byw dann obelh &c. „ „ o 32 Os dwedai /r/ gwir er gwaetha r sir &c. ,, „ p ' b. Duw dy nawdd drwy fawr dosturi .... q A thrig.iredd nef ym henaid . Anon 33 fyngwir enaid dowed imi .... r diiw an dycco ni r goleini| Vicar llany mddyfri 35 Vn Diiw bcb amarch itb gyfarehaf &c. S'' Htm RoberlsX s 36 Pann feddjliwn arglwydd cii . . , . t Ehy flin a fydd i diodde Anon 37 Duw Rwydd i chwy seren ole . . . . u ben ddel achos chwy gewch wybod „ * The poet's home. His elegy to Charles i brought upon him the resentment of the " Powers that be," his property was confiscated, and for a time he led the life of an outlaw, sheltering beneath the bracken and the gorse of the Welsh hills. t The name " Rich: Pughe " is appended to this in the place usually assigned to the author. X " or Bei-ffro." y 98430, C C C98 PENIAUTH MANUSCRIPTS 113-116. 39 Diiw liL'laeth benatli y bjd ai ma[dda]u .... a (Uiw mawr i daw yrawared Echo: ap linph b. I'ob ffi wylh pob tylwyth pob tculii pob dawn &c. Jiaph ap Robert b 41 With ystyriaeth ystori .... c gwir ddawn a thrigaredd ddiiw Wm: Phillip 44 Cardda dos a rhodia Cymrii .... d Oofia dy atliro wedi i gladdu „ „ 45 Mar: Howel Vaughan o Lan y llyn . l66g . Pa gvvynfau pwy a genfydd .... e llawn einioes llawen ini Edwart Morii 50 Gwrandewch ymddiddanion sii gyson ar gan , . . . f mae r corff sudd noeth anfad a dillad yrr dyn J. C. ff# 61 Y gwr vwch ben goriwch byd .... g )ma Duw nef madde i ni Dauid ap Rys 53 Dy ailie ywr hudolion .... h teg oodd pocd tagu iddi Rys Goch Glyndowrdwy b. Os budd mercli eglur serch glaear son in gwlad .... i ar mwyn duw ar fy min dod Anon 54 Perigle rhyfedd ryfel bwn .... k eiriach i dda i arall Sion Kent 55 Pruddlwm ywr koriF priddlyd .... / gytal ar tri syrytor (1. 02) || 57-66 Of these pages mere fragments remain. 68 An autograph letter and englynion to the Rev. Wm: Wijnn of Jesus College Odford by John Bradford of Bettws near Bridgend, Glam: 26 . 11 . 1~i3(i Mewn serch gwii- annerch Gwr union Anwyl .... m Urddedig djsgedigych "^exian -Bradford 71 "^r un gwr* Pob prydudd 'wenadd wiw hynod — Gymro .... n Piu or iaith rywiog Pen yr Athrawon Johan Thomas] de Manavon * Periglor Llangynhafal. f Scripsit et fecit. MS. 116 = Hen. 215 (numbered '3' previously). The Poetical Works of Sion Kain. Paper ; 12 X 7 J inches ; 892 pages ; 1023- 1G47 ; strongly bound in full morocco. This MS. is throughout, with the exception of the titles which are in the hand of Rob: Vaughan, in the autograph of tlie poet, and nearly all the sheets bear evidence of having been folded and carried in the pocket of the bard, or of the persons to whom the KywySeu were respectively addressed. 1 Mot: 4 7nab Sion Trevor o drevalyn a O dai envy 00 adwaenwn .... bedwar }arll heb dreio r llin . / Rys Cain 5 Mar: Antoni PiU : Dvll yr Angav dall wreugyn ... p a vo naw oea vyw n i ol . 1623 . Sion Kain 9 y Edw: Uivyd or Sam : Yr hydd gwar hawdd i garv . . q duw nef ath adawo n wr . / . 1623 . 13 jf Sion Roberts Havod y bwch . l62S . y Gwrolwalch di grevlawn .... r yw oh evro n jfarll ewch ir nod 17 J S. Jfans or fftrm : Y Glaiu ir galon eryr , , . , s diiw iicf atli fidawo i nj , / 1625 THE WORKS OF SlOJf KAIN, 699 21 J Rissiart Jones o Lanvair Dyffryn Clinjd . 16^5 . Y Glain galawiit glan galon .... a Tair oes gann dduw ytt Rissiavt ,V, f\iii/i 'Z5 ^ Edw: Pr)/s or llwijii ynii . 1625 . Yr oen gwjnu ar iawn gynnj'fUl .... ft yu llawn iacli yn y llwyn yim 29 f Him Nannav: Yr hydd gwycli ihodiliog vcLel , . , . o i cliwi n va walcli o nannav,/ '/62c; . 33 ILanvred — kymod : Prudd o vaidd parai dduw vi . . . . d air dig ^n er dog ynys . ^6g5 . 37 3Ia>-: Sian gwraig Gr; Ihoyd or Domgae , 1623 . Diliw fv vriwiad elawr .... c Haw diiw gwynn i llwyd i gwr 41 3far: Gr: Puio Dolafon ddu . -1625 . Troes diiw r rhod iw tristav rhawg .... y ae ddiiw wynn ar ddav enaid. 45 Mol: Richard Puw o Bdolafon ddu . 1626 . Wrtli ddeall araith ddiwyd .... g dy oe& u deiroes y del. 49 f SioH Vachan or Pant glas . 16^26 . Y Gwr liael vry gwrol vronn .... k a saith ciuioes ith wyneb . / 53 Mol: Ulystan Otoen Rita S'aeson . 162'^ , Or llv tryraiou Jeirll tramawr .... i Onis doi n Jarll riis daw neb . / 57 jf Evan Glynn: Yr liael gwych yn rhywlio gwjr ... h iav von gwlad i vyw n y Glynn . 1()2'i . 61 ^ dd: blaeney : Ofer iawn heb vri ennyd .... I (diiw n y blaen) denwi Blaenav . / 162"! . C5 jf Byrs TLoyd or Ddol pan yn Siryf . idSf . Also p. 11 below. Y Hew Ihvyd ar llv llydan ... m a cliwcliwi n iach chwecban oes . / 69 y Richard Edicards o Dref Onnen . 7(527 ■ Y Gwrolwalch di grevlawn ... n byw n dy lys yn benn dy wlad . 73 jl Dd: ILoyd or ffinani yn rhef Eglwy.i . l()2~l . Y Ihvyd ir gall hyder gw^r .... o drwy ddiiw doeth dy radd dithav . / 77 Y Hew llwyd &C. See p. 65 above. p 81 Mar: Gr: TLicyd or Domgae . 1621 . Bar troes duw a bair tristav .... q Oes yn He liwnn i Sion llwyd ./ 85 jf Sion Kyffin llwyn y knotie aer Gr: Kyffin or Cue Cock Os hael ddewis helynt .... r ywch yr el ddrych yr haelion . 162§ . 89 jf Edit): Hanmer or Bryn : Y Gorevfab gwar ifank .... s Hanmer ywch mewn mawr iechyd . / 162S . 93 J Sion ILivyd Rondl: Yr oen diiw gwiir iawn di gel ... t dy einioes vo degoes dyn./ l62§ . C C 2 700 PENIAKTH MANUSCRIPT 116. 97 J Syr Hoesser Mostyn . l62§ . "] mae vslvs ym Mostyn .... a iir llinv dal ^arll i delych . / Sio7i Kain 101 f fVm: Dolben: Vu ocn a gawn miniwn gwyr .... 6 del a byw n hir dolben hael . 162^ . J 05 y D. llwyd Vlaen Jal : Y Hew llwyd wellwell ydych . , , e rhwysg yvvch a gras ag ieehyd . '/62S . 100 jf Sion Roydon: Y Glain nod haal galawnt hydd .... d grasvs walch ath groeso Sion . / lOZ'S . 113 y Humffrai Sions vikar llangollen . 162§ , Y llan ir gall llawn air" gwr .... e dcwr di svgl dri oed Siagob./ 117 y ffan llwyd o Lann viddyn . 1628 . ^essv nodes iawn ydyw .... f i vyw n holl iach ^fan Ilw'yd 121 J liys llwyd o Gowxnivy : Y dewr goi'ff di oriog waith . , ■, g ath eiiiioes vo degoes dyn . / 162§ , 125 Mar: SianJiin JLoyd or Berth Iwyd , l62§ . Gwac nhwy u awr gwanbav a wnaeth .... h ? vo n 5farll i vyw n i 61 . / 131 Mar: Dd: ap Sion ap Dd: — " oer . . mechain i gyd" Oer yw son er ys ennyd .... t oi viae 11 i r.ef lawonydd . / . 162S . 137 Mar: Margred gwraig Sion JLwyd a Jal . 162§ , I'roes diiw anap trist anial .... k ihwysg f aril a hir oes iw gwr . cp. 779 below. 1-11 Mar: Gr: Wynn Lann Verrys . i62S . Trom gafod yw term gofal .... / ras yn vawr iw aer sy n vyw 147 3far: Sion Trevor bentre kynwrig . 1628 . Diliw fy ddygiad elawr .... m y bo i aer hael yn byw rhawg . / 151 jf Wmffrai llwyd -person Erhistoc . iOsg . Mae <*n lion glan llawn glod .... n Awdwr da nghadair dewi . / 155 J Rys Tomas veifod : ^ mae haelion lie i molir .... Kys ywch hir oes a ieehyd./ 1629 159 J Hwmffrey Wynn Veifod . 1629 . Yr h'ydd gwar dewr hawddgar dwys .... p hj>n o sias na hen Sioswy 163 7 Edie: TLwyd Berthlwyd . l62Q . Os hir iawu vessvr henoed .... q hap ar w^r vil Emprwr vych 167 7 ^'^I/'' -^'^"'•' Trevor: Y marchog klav enwog glod ... r a choron ^arll ich rhann el ./ 1629 . 17 1 J Rys Tanud : Y Hew brav tal lie bv r Tad .... s Trossod henaint Rys Tanad ./ y6^p . 175 J Risaiart Edwards bentrewern . I62g . Y Gliiin nod hael galont hydd .... t ich hir oes ich rho Jessv . / THE WORKS OF SIGN KAIN. 701 179 f Roioland Owen o Fachynlleth , l62g . Vn Hew n benn nawllin bonedd . . , a ach henwi n Jarll vwch na n6b Sion Kaiii 183 7 Rich: Miltwn .- Y Glain nod galon Eidol .... 6 a thair oes ith ro fessv . / i62C) . 187 j^ Olvyr llwyd o Loran : Y llwj'd ystig Hew distaw ... c draw vgeinoes drwy gynnydd . / ^62p . 191 _f 5yr Sion Frys or Drenewydd, Baronet , lOsg . Mae Vn kennym an kynnail .... d a Thwysog ith ddewiser . / 195 Mar: Jfan ap Wniffrey : Doe gwelais dig i wylir ... e Yn oen dof enaid ffan . l62g . 199 / Ediv: Gethin : "j mae n i g6st ym Vn gwr .... / Oes brig honn ymaesbrog hir . l630 . 203 f Syr Bob* Evtyn : Y marcbog kalonnog glan .... g deuio u ^arll ar dir yn iaith . 163Q . 209 J Roland Puw o Vathafarn . 1630 . Yr hydd ir vrai?g rhvddavr vrig .... h pvw paro diiw parhav does . / 215 Mar: plant Olvir ILicyd o Gynllaith . 1631 . Och waeddi u oer och ddvw nef .... i oea hen vaith i rhai sy n vyw . / 219 J Mr. Banks, Dean Assaf: Or deoniaid ar dynion ... k Dean Banks a wnel diiw n benn . / 223 jf Wm: Dolben : Y Sirif balfais eryr .... I ach henwi n ^arH vwch na neb . 1631 . 227 J Edioard Pilstwn person Manafon . 1631 . Wrth ddeall kyfraith ddiwyd .... m a chaer ne York ich rhann el . / Cp. p. 287 below. 231 f Arthur Pry s or Vaenor . l631 . Y Hew n is duw Hawn i stor .... n ath oes yn ddegoes a ddel . / 235 / jfja7i Morgan person Llanverrys . 1631 . Y rhwydda i glod rhoddiog wledd .... o Dewi ne Gaer y djn gwych 239 7 Roesser Davis hwnstabl Castell Duhjn . / l631 . Y keidwad rhag trechiad trin .... p 245 Mar: S. Edwards : Ty di r byd hvdwr y balch ... q lluossawg sy n Haw Jessy .j 1631 . 249 Mar: Mart vy Leiois ap Otoen gwraig S. TVyn Rys or llwyn ynn : Kloya oer sydd klyw r oes bona . , , r hiroedl iw phlant ai hwyriou . 1631 . 253 Mar: fiowlk Miltwn : Dialedd dv a welynt .... s a vo naw oes vyw n 1 ol , / 257 Mar: Siams Evtyn : Troes adfyd rhvw i^s vdfawr ... / y bo i vn aer byw n i 61 . / 1631 . 261 Mar: Pyrs llwyd or Ddol : Och Brydaiii wycha brodir . . . u ar %dd Hawn vo i llvffydd Hwyd . / 1631 . 162 PENIAHTH MA.^ruSORIPT 116. 269 y Salbri mab Si/r Edwart llwtjd ac " Aer y Berth Lwt/d" Klywais eni Aer klowswin wedd .... a vych ar barth wlych y Berth Iwyd . / 1632 . Sion Kain 273 ^Robert Wijnn or Voelas . -1632 . Mae Gwr bael mae gair i hwnn .... b llwyr vawl vo "Jarll or Voelas . 277 ^ Hiao llwyd o ffoi'ol : Molaf ^n Aer mil vo n i 61 . . . c Hviw del yvvch lioedl a iechyd./ 1632 . 2Sl jf Sion hi/ffin vikar Croesosswallt . 1632 , Da i karodd rbwyddodd yr hawl .... d dyrd ar York diiw ar dy rann . / 287 jf Sio)i Williams viJicir JLan Rhayadr y mochnant . 1632 . Y lien ras Uawn ar ol . . . . e a chaer ne York ich rhann el . / Cp. p. 227 atove. 291 ^ TFm: Ow: o Porhynlyn : Mae d^n o waed Hwlkyn heu . . / yell ces yn deiroes y del ./ l632 . 295 Mar: Syr Hani Salbri a Lyiveni, marchog . 1632 . Dialedd duw a welynf, .... g braint hyf ir Barnet ifank 299 Mar: Syr Sion JLwyd a Geisivyn, marchog . 1632 . Bj>d diddysg ym bod heddyw .... h varcliog aetli iw verch ai gwr . / 305 Mar: Syr Tomas Miltwn . 1632 . Klywais waedd vawr klais oedd vaith .... i ymynwes diiw mann sy deg . / 309 Mar: S. Nannav : Gwae Iv r sir gwyl yr ces honn ... k Krist wyun kroesed i enaid . / 1632 . 313 Mar: Elsbeth gwraig PVmffre lloyd {yr attwrnai) . 1632 . Os trom oedd ystorra vddynt .... I Haw diiw gwynn y Uwyd i gwr 319 7 Domas lloyd o Riicabon . l633 . Gwelais \fs dog Iwys les da ... . m ras yn Uawn iw aer Sion llwyd . / 32.1 jf Roger Trevor: Y Gwrolwalch di grevlawn .... » Trwy vaivr hvk ytt Trevor Ian . / 327 J Domas Jfam : Y maelor i mae Alarcli .... o ith raid ti ath Aer Evtyn . i633 . 831 J Syr Siams Prys, marchog, o ynys y maengwyn . 1633 . Y marchog trigarog iawn .... p yn hen Jarll ynhowyn el 335 J Syr Tomas Salbri o Lyiveni . 1633 . Y maichog klav mawr ych kldd .... ? nj.irk sy vwy ywch markwys vydd . / 339 Mol: Gr: Nanney or Dolegwyrui . 1633 . Vn (]fn M\v sy ti dwyn y b^l .... r nch henwi n ^arli vwch no neb . / 343 f Lcwys Nannav o Vaes y pandy . 1633 . Y Glain difalcli glan dyfiant .... « jDwyrwy n barcli yma i vyw n bcnn , / TfiE WORKS OF SION KAIN. 703 347 J Sion lltvi/d o Riwaedog . l633 . Mae Aer keunym ryw Kynan .... a del n ]farll da dyli u wir Sion Kain 351 Mar: D^' ffoiok Prys (y defein) o lann vechain . 1633 . Oer gwyn yw awr ag ennyd .... b Eisag bwys yw u Esgob Sion . 355 Mar: Edward Prys or TLmyn ynn . l633 . Sein oer boeu fv synnv r bj^d .... c diiw iw Aer Sion deiroes hir . / 359 Mar: Sio7i ILwyd o Rhoabon . l633 . Troes hiraeth dfwm alaeth mawr .... d diiw gwynn gyda i deg ennid . / 363 Mar: 3Icstres Elis o bias Air he . '1 632 . Trees wylaw maith tros Iv mawr .... 6 diiw n blaid gyda i henaid hi . / 367 Blar: Gr: Tanad vikar ILann ymlodwel . l633 . Troes duw ias oer trais di sal ... . / iw vyw del a nef iw dad 371 Mar: morys lloyd o Lan Armou . 1 633 . Krist ai rhoes gwae r kroestai r hawg .... ff diiw mawr i enaid morys 377 Mar: liys lloyd o Gowrmvy . l633 . K^r ywch weled kroch wylir .... A ras yn llawn iw Aer Sion Uwyd 381 Mar:" Stains Phylips: Safodd drwy Sir vaesyfed .... t am raiin teg mae r enaid liael . l633 . 385 Mar: Edward Gethin o Faesbrog . 1633 . Trees dvnvstr treisio dynion .... k a vo naw oes vyw n i ol 391 _f EissiartMiltwn : Y Hew tal ifarllwaed helaeth .... I adael ywch hoedl a iechyd . / 1634 . 395 j^ Sion Uwyd Gowrnwy diiw n rhwydd ir d^n a rhyddyd .... »i awr deisiav drwy rad ^essv . / l63A . 399 / Rob: Blodwel : Mae Aer gwar am wir gariad .... n am y wlad a vo mlodwal./ l63/f . 403 jf Edicart wynn or plas yn Eimant . 1631^ , Vn gwr ym aeth gaerav main .... o Ay oes yn ddegoes a ddel . / Cp. 537, 721, below. 407 J Hivnvffrey llviyd yr Attwrne . 163^ . Pwy ar lawnder p<>r lendyd .... p vvyth hir oea ith ro ^essv . / 411 Mar: S. Blodwel : Och ddwywlad klyvvch ddialedd ... q ai bv^r ras iw vab Eissiart./ 1634 . 417 Ma?-: Sion Uwyd o Lannvorda , 1634 . Och viloedd klywch ofalv .... r a vo naw oes vyw n i ol . / 423 Mar: Dd: Morys : Blin doe a fv blaned vaith ... s a vo naw oes vyw n i 61 . / l63!i. . 429 Mol: Edwart Tanad vikar llami y mlodwal . l635 . Y Gwr Ilea glan garr-Uaw n gwlad .... t ach evi-o n York ich rhanu el . / 704 PENIAllfH MANUSCRIPT 116. 433 7 TFui; Gcthin : Yinaesbroc i mao mesbren .... a ywch hir ocs ach Acr Roesser . 1635 . Sion Kain 437 f Rohart ffowllis o L. vechain "person da pris naw dean." Y G\rr lion dwg w)>r Uv ii d'ol .... l dcwi no Ga,er y (\^i\ gwjch . / . l635 . 441 y Roesser Puw a Lwyn Ujdmon yn Hmwi y mynych Y Gwr ifank gair Ofvdd .... e pvw paro diiw parbav does . / 445 J Andrew parri '' mwya i afael ym meifod" . lOSo . Mao^ <;n gwr glan mewn gwir glod .... d piuri mewa bap a hiroes . / 449 / Simwnt Thelwal o Bias y ward . 163S . Vn Gwr eiiwog a evrir .... e danii dduw gwjnn doi ii dd<^g vnwaith 453 / D' Sion Owens cfffob Assa, " Aihro addfed . . . archiagon i von." Witb reol yr Atluawon .... f ■wv glew ddysg varglwydd Esgob . / 163S . 459 jf Wm. Mostyn : Mae 'fi . Y Hen o rym Hawn i ras .... S dewi ne Gaer y A^n gwyeli . THE WORKS OF SION KAIN. 707 661 f liolant Owaiti person Boclff'ari . i6/fO . Yr awdvr lieu ar dri llv . . , . a a cliaei- yn vark icli rhann vydd Suit Kain 665 f Rissiard llibijd Attorney ir brenin . lOZ/O . Hon Awdvr hynn ni wedynt .... b ach evro n ifai'll ewch ir nod . / 671 7 Olfvr morys person JLann Bedr . /6/fO . Y rhwydda i glod rhoddioc wledd .... c Eisag hvji Esgob yr el . / 675 3far: Edward Jfans o Swinai . '1641 . Troes dvnvstr treisio dynion .... d a TO uaw oes v^w n i 61 . / 679 3Iar: Hocjer Gethin Vaesbrog . l6tf I . Trwm arnom yw term oornad .... c ai b\*r enaid iw brynwr . / 683 Mar: Syr Wiliani Sions Gastellmarch . l6'.,l. TJrav y darfv braw dirfawr .... / ar graffweikh vo i Aer Gruilivdd . / 689 Mar: Roesser Kinaston Attwrney liiwahon . 1 6 If I . Troes diiw ynn och trist a wnaetli .... g enw mawr iawn i mae r enaid . / 693 Mar: Sian merch Huw Nannmo gmaig (/) Elis Riwcdnwr. (2) Lewys Gwynn or Dolav Gwynn . lO/^/ . diliw rhoed dnlvr yw hynn .... h i law duw aeth le da iawn . / Cp. 561, .575, G37, 7C3. 697 Mar: Wiliam Grvffydd Gaeniarfon . 1641 . Trwm yw ar wyr tramawr wedd .... i iechyd hir i verchcd hwnn . / 701 jf Sion Wynn Gessail Gyfarcli . l6/fl . Bv kynan glwyslan i gledd .... k Sion yna i bych Sion yn benn . / 705 f Rissiart Pvw Ddol y korslwyn . l6/fl . Hil Seisyllt hael oes oesoedd . . . : I wyth hir oes ith ro ^essv , / 709 jf Wm: Morys: Y glain hoywfraisg glan hyfr3d ... m a chordded fwyfwy ch vrddas . / 16/, I . 713 jf Owen Theltoul : Af ar gan Efroc wyncb .... n devro n Jarll penn dewrion wyd* 16^1 . 7i7 y Z)'" Win: Gruffydd Stawnsler Bangor a JLunclwy , lO.'/l . Yr hydd galond rhwydd galon .... o devro n ]farll penn dewrion wyd* . / Also MS. 11?, p. 30 r. 721 jf Win: Pennrhyn: Y Hew dv doeth lliw dy dad .... p dy oes yn ddegoes a ddel./ l6lfl . Cp. 403 and 53? above. 725 / Sion Oioens esgob TLanelwy . 161^.1 . Dewis gwyr dwys a gerynt .... q ach evro n York ewch ir nbA. . I 729 J Wiliam Wynn Lanfair . -I6/1.I . Y brevlew ffyrf berl y Sair ... r ach evro n ^arll ich rliann el . / ♦ Tho liDal four liliei are tlie fiimo iu both poems. 708 PENlAItiH MANtf SCRIPT 116. 9 h 733 J Roh: Gru^ijdd o Bengwern . 164.I . Y ddewgoifi voncddigion .... vo i chwi a mari Amen . / Ston Kain Til J r>d: Pennant : Y Gvvr ifauk arafaidd .... y bo ch ^vyneb chwi vnwaith . / 741 y ofrjn lujmod V/m: Wynn o Lanfair . l6!i2. D^n \vyr vi sydd danu vai Siou .... yn oes d$>n eisiav dwyneb . 745 f Dd: Pennant Bvchdan . 16^2 . Y Gwr ifank arafaidd .... Y bo ch wyneb chwi vn-waith . / 749 / JF'm: Robinson : Klvdo r wyf klod orevfael .... iw gloi n gylch am y gha gwynn . 16^3. 753 7 Vorgan Vyohan i ofyntivrch dros Sion Tanat , l6lf2 . Kaov r wyf kyunar ufael .... i chwi hiroes a cbariad . / 759 f Robert Dafis ifank o Wysanav . l631! . Kanv r wyf liawn orevfael .... ywcli dafis bob mis amen , 763 Mar: Olfir Morys .- Diliw fv ddyrnod Elawr . . . i law diiw aeth le da iawn./ I6lf2 . See G93 above. 767 Mar: Tomas Jfans : Rhoed i Angav rbvw dynged ... i Oed hen iw aer Evtyn wj^ch . 771 Etto : Trwm arnaf y tree marwnad .... k diiw gwynn wyt dwg ui atto . / i64-2 . 775 Ma)\- Elin ail wraig Hwm_ffrey TL/wyd yr attwrney Trees diiw nef trais dv a wnaeth .... / deiroes yr hydd dros wr honn . 779 Mar: Elnor Morys acres JLoran . 16^ . Aeth alaeth o waith elawr .... See 863 below. m rhwysg ^arll a hiroes iw gwr . / See 137 above. 783 Mar: Wiliam Leioys Annwyl . I642 . Och weled trymed tramwy .... « Amen i Wiliam Anwyl 789 Mar: Lewys Naney Vaes y Pandy . l6/f2 . Pr<*dd wyl i parodd Elawr .... yma i del iw vam ai dad . 793 Mar: Tomas Mostyn or Rhvd . -1 642 . Trees dvoer gwyn trist ar gylch .... p wcdi i rwysg ef deiroes gwr . 797 Mar: Syr Roger Moslyn . 164^ ■ Hir noethai krist trist i trodd .... q deiroes yr hydd dros wyr hwun . / 801 f Sion Kinast or Bryngwyn . i6/iS . Y Gwr difalch gwar dyfiad .... t kannoes d^n Sion Kinast w$>ch . / n rheoli .... » / I(>lt3 . 809 jF S. Edio: or Wavn : Y Hew iawn sad llawcn sydd ... t ach henwi n Jarll vwch na neb . 16//3 . 805 ^ Rtiffydd Nanney : Or haelion sy Haw nonn i gadw Hew Nannav THE WORKS OF SIGN KATN, 709 813 Mar: Syr Siams Prys o ynys y maengioyn, marclwg . lOZ/S . Tra d\vys yw (rawiad Jessv .... a i vynwcs diiw vann sy deg . Cp. 827 below. Sion Kain 819 Mar: ArtJmr Prys or Vaenor . 16^3 . Powys Iv pvvy sy lawen .... b iw wraig ai vercli rywiog vo . / 823 Mar: Als Bwggs gioraig liohartffowllts . l6/f3 , Mae dolvr oeigvr ergyd .... e rhwysg -wj^ch a hiroes iw gwr . Cp. 629 above. 827 Mar: Capten, Roesser miltwn o Bias Gadwgan . lOj/S . Aeth yn 61 gwaith vn olawr .... d i vynwes diiw vann sy deg . / Cp. 813 above. 833 Mar: Elsbeth gtoraig Syr Gerard Eetyn . 1643 . Ti'oes diiw ynn och trist a wnaeth .... e ir He mae vo ^farll Am^n . / 839 Mar: Sion Vychan ai aer Owen Vychan o Benllyn . 16^3 . Dilie I'hoed dolvr yw hynn .... f diiw wynn gyda i dav cnaid 845 Mar: Sion Vychan or Kaethle vawr, Tmvyn , 1(}/,3 . Diliw rboed wylir liynn .... g a Gwydd . . Givion yn wag gwae ny ni . . . llvossawg sy n Haw fessii . See MS. ii7,p. 35. 849 Mar: D'' Sion Dajis Valheyd, ' angel o ddyn' . lOj/J/. . Trom yw oer och traniawr wedd .... h difyr vo ii- doctor dafis ./ AUoUS,. 117, p. 555. 854 A note, in later hand, correcling S. C.'s pedigree of A. Gr: p. 629 above. 855 y Sion JLtuyd o Riwedoc pan oedd glaf . l6jf5 . Troes dv fraw hir trist fv rhawc .... i hir oed i vyw n Rhiwedawe . / 859 Mar: Rys Tomas o ystyn holwyn . l6l,.5 . Oer oedd alar ai ddilyd .... h yn y Trwm i enaid B,ys . f 863 3far: Sian Arghoyddes ILwyd o Geiswyn . 16^5 . Aeth alaeth o waith elawr .... See 779 above. I awr eisiav hael aeres honn . / 867 Mar: Waller Grii^ydd vechain . 1646 . Oer i gwnn awr ag ennyd .... m deiroes i Siors dros y sir . / 871 jf Sion Kinast or Bryng wyn, siryf . 16^7 • Y dewr gwrol drwy gariad .... n y bo eh wyneb chwi vnwaith . / 875 Mar: Sion ILwyd Riwedoc . 164! • Trom yw oer och tramawr wedd .... o i Lewys wych ar ol Sion . / 879 Mar: Him Nannav . 1641 . Troes diliw treisiad elawr* .... p a vo n 'Jarch i vyw n i ol . ' The first line of the next elegy is the same. See also pp. 569, 037, 645. VlO PENIAETH MANUSCRIPTS 116-117. 885 Mar: Marged o Lan Tanad gwraig Edw: Thelwal . Troes diliw treisiad elawr* .... a deiroes yr hydd dros wr honn . 16/f^ , Sion Kain 88!) J Siun Vychaii o Gefn bodig . 16^§ , Y rhwydda i glod rhoddiog lys . . , , It adael ywch hoedl a iechyd . MS. 117 = Hen. 513. Poetry by Rhys & Sion Kain, Richard Sj- Sion Philip, etc. Paper ; 12 x 8 Inches ; 566 pages ; mostly in l!ie autograph of the respective authors; repaired and strongly bound in morocco. This MS. is made up of the original copies of the Cywyddeu — the paper, with sliglit exception, bears evidence throughout of having been folded iind carried in the authors' pockets till it ivas worn at the creases. The text is naore or less imperfect on p.agts 1-4, 40S-G, 409-24, 431-2, 435-6, 443-50, 459-508, 517, 50 1-6, and pages 559-60 cousist of fragments. Titles are, as in MS. IIC, in the hand of Kob: Vaughan. 1 Mar: Si/r Wiliam Glyn — imperfect Tioes duw oer sorr trist yw r sain .... c El oi vab ar 61 i vedd . Sion Kain 5 Mar: Sijr Rissiart Prys o Ogerddan Mao oer alaeth mawr wylir . . . . d ras a nerth ir rhai sy n 61 9 Mar: Edw: Morys — " athro i bob liyfreithiwr byw " Troes duw anap trist ennyd .... e ymraint haidd mae r enaid hael . / 13t 3Iar: Hosier gwraig Sion Miltwn (o Weunynog) Wylaw r wyf val yr afon .... / ffriwlan hael ffar-wel y nhad ./ 19 Mar: Toiiias Prys o Lann vred )essv dirion ystyried .... g a vo n ^arll i vyw n i 61 23 3far: Edwart aer Him ILwyd o Lwyn y maen . Troes duw oer och trist yr aeth , . . . /* dihv gwynn mae enaid y gwr . / 27 Mar: Catrin Powel o Alrhe . ■1632 . f ma3 wylaw ym raaelawr .... i a gras a hap i\v gwr Sion . / 3 1 3/ar: Tomas Vychan or Pant glas Troes diiw anwyl trist ennyd .... h i Sion i Aer sy n i ol . / 35 diliw rhoed wylir o hynn &c. See MS. 1-16 p. S4S. I 39 3Iar: Lewys Amoyl . . bv Siryf . . ymeirion . 1642 . Troes dvoer och trist oer wedd ... m oi vlaen i uef lawenydd 43 Mar: Sian llivyd giuraig phylib Sienings Oer wylaw mown arwyl mawr ... n hiroedl iw phlant ai hwyrion . / * The first lino of the previous elegy is tho;same. See also pp. 569, 637, 645. t The Cywyddcii on pp. 13-19 have no signature, but they aro in S. Kain's hand. THE WOKKS OF RYS AND S. KAIN. 711 47 Mar: Wm; Wynn o Lanfair — " lli/s hinmuel " Gair vn a gae -ar wynedd .... « byw yii llaweii yii benn llowydd Sion Kain 51 Mar: Katrin givraig (/) Syr lit/s Gr: or Fcnnrliijn; (2) Si/r Tos Mostyn Trawodd byth lie trodd y bar .... b i dyfv parch devfab 55 Mar: Wardinandg Salbri o Lyweni Troes duw alaetb trist wylen .... e pi vlaen i nef lawenydd 69 Mar: Gr: llwyd ap Leioys JLwyd Mae oer boen am a wyr byd .... d ar i ol iw aer wiliam . 63 Mar: Sion Salbri a Leweni Difrifol dof ar ofyn .... e draw u vn i dirion enaid . 67 Mar: Elin gwraig {'I) S. Oioen ; (2) Syr ffransvs Efyrs . 1626 Holl vonedd Givynedd i gyd .... J iw liil ai bopi! iw hoi . / 71 Ma7-: Sion Atkins or Deuddior . l6lfO . Oer oedd och herwydd achos .... g enw mawr iawn i mae r eaaid . 75 f D'' Sion Owen Esgob TLan Elwy . 1641 . Dewis g'W)>r dwys a gerynt .... h ac evro n York ewch ir n6d . 79 3Iar: Wm: Thomas ffrisiior o GroesOswallt . 16^,1 . Wylaw r ydym Iwyr adwyth .... i llvossawg sy n llaw Jessy . / 83 Mar: Ann gwraig Sion Prys or Rhiiolas . lOOi) . Troes diiw nyth trist yw ynn ni . . . . A a drigo n iach drigain oes . / 87 Mar: Wm: Nannav Ddollechawgryd . 16 36 . Hir Gwynwch y rhawg ennyd .... / Nannay, awn ninnav iw 61 . / 91 Mar: Liws Kaowsle gwraig yr Esgob Huws . lOSI . Troes dvoer gwyn trist ar gylch &c. Sec MS. 116, p. 549. m 95 Mol: Morgan Glynn : X dewr galoud avr goler .... n dwyocs ua ba deisiav n benn . / Rys Cain 101 Mol: Gr: Nannav : Or haelion sy n rheoli .... o Haw Nonn i gadw Hew Nannav. l6/t3 . S. Kain 105 jf Robert ILivyd or Rliiw Goch Mae vn ai half He mae / n / bvdd .... p drych- gwynedd dewr cliwevgeinoes . / S. K, 109 f R. Tomas o Veifod : Yr oen glan i rannv gwledd ... q oes ytt yma Rys Tomas S. Kain 113 y S. Wynn o Gonwy : Mne gwr kail yma a gar kant . . . r i chwi r el ddrych yr haelion . / ,, 117 J Simion Thelwal: Sgwieriaid os gwidJwu (?).... s dann nef ath adawo n iach . S. K, 712 PENIARTH MANUSCRIPT 117. 121 Mol: Tomas TLwyd (o Nantffreuer) . 15g5 . Pa \vr enwog pvr vnion .... a boed hir ywch byw trwy iechyd Iii/s kain 125 f Sion Trevor o Vryn kvnallt Pwy r gwr doeth piav r gair da ... , 6 yn ochr y wavn i cliwi r el . / Rtjs Cain 1 29 Mol: pedwar mab Sion Trevor o Drevalyn O dai en woe adwaenwn .... c bedwar jfarll heb dreio r llin „ ^^ 133 Mol: ffowlh midltwn: ) mae Ei-yr mwy arwallt ... d ich liil ach had ich ol chwi . / „ „ 137 jf J. Edw: Mwkhtoti: By nawdd ar lied noddvvr llv . . . e ai dri ood iw Aer Edwart ,, ,, 141 f Sienkin Uwyd or Berth Iwyd Rliodd duw nef rhwydd dann ofyn .... f kann mlynedd kynn diwedd does no signature Crwi'BEU AC Odleu Sion Kain. 147 y Edwart IVilianis person y Drewen I626 Y GAr lien doeth gwar llawn dysg .... g dvram a byw bedeiroes Sion Kain 151 J Elis Brynkir :X Glain hael galon helaeth .... h a chewch ped vae chwech ychen 155 Elto : Y Gwr Gwyan ar gair gannoes .... i diiw gwynn hael dy dygio n hir . 1626 . 161 J Wm: Prys or Rhiwlas : Y llew'n ryni llawn o ras . . . k rhwysg Jarli ywch a theiroes gwr 16^§ , 105 Mar: Sianis Phylib Trees duw vriw dwys trist fv r dydd .... I deiroes yr hydd dros aer hwnn . / 168 The pedigree of James Philip of ILan Dewi ystrad ynni m 109 jfr Deon Banks o Lanelwy Blaen ffydd ai llywydd gallvawl wyt ym . . . , n ywch godiad a pharch geidwad y ffydd 173 Mol: D^ Huws : Y Gwr lion doeth gwar llawn dysg ... ond Elwy teg del i ti . -I626 . 177 A note (if (he amies that may be borne by M' Robert lloyd p 179 Mol: Rys llwyd o Lundain Y Ihvyd liael vwch llv tylwyth .... q ych oes yn ddwyoes a ddel . / 183 Mol: Edw: ffans : Diiw a rodd Awdur addas .... r deinioos yn ddegoes a ddel 187 A'o/.- Z>'' IFowk Prys Lanve^ain Y Gwr lien bruisg ir llawn brav . . , , s Eisag byw varn Esgob vych 101 Mar: Lewis Gwyn Dowyn Diliw fv ddyrnod elawr .... t enw mawr iawn i mae r enaid . 16S0 . 197 7^ Sion ap Edw: Penrhyn Y Gv^r hael sad gwrol sydd .... M a chydwaed moolyrch Edwin (1. 58) || POEMS BY SION KAIN, 713 199 '•'■ Am ddeugar sydd glaf" Hiiw Gwynn Bodwrda a liis'rt: Jlnivs : Oer vraw yna ar vriw ai\ial .... a diiw nef ai kodo ill dav ii iach Sion Kain 203 jf Sion Edward : Y Gwr or Warn gore i ry w .... b i chwi hiroes a chariad 207 Mol: Tomas Sions o Helygeii ijnhegaingl Y llt!W kakl vwch Uv kedyrn .... c itli ras el gydath Aer Sion 211 J Syr Rosser Mostyn : Y marchog kalonog glan . . . . d a vo n y byd i iyw n benn . / 215 jf Edw: Thelwal Lan Tanat Yr Aer gwar evrawg eryr .... e y bo ch wyneb chwi vnwaitb 2\9 f TViliam vychan Sirif Ddinbych Y Siryf drws arf, a drych .... f awchlyin vych Wiliam vychan 223 y Syr Rissiart Rrys o Ogerddan marchog Y pennaeth vwch pob bonedd .... g y bo dy radd byw dair oes 227 Mol: Robert Salbri o Langollen Y Hew n i rym Uawn o ras .... h gwres yn hiaith atli groeso n hir 231 f Vathexo Prys : Mae oen rhoddlawn mown rhyddlys ... i ■J roi gwledd vawr Arglwydd vych 235 f Syr Sion Bodfel : Y marchog avr helmog hir ... k Ar 11 V ith 61 ]arll ith welwyf 239 Mol: Mredydd Morgans o Aberhavesp Y Gwr rhywiog ar heol .... I y glin ar mwnwgl vnwaith 243 Mol: Syr Harri Salbri, o Lyweni, Barwnet Y Gwr o stad dann Grist wynn .... m barwn ne iarll in bro ni . / 247 Biol: Morgan ap Rys, " Efrawg dyffryn keiriawg '' Y melwas or gwychblas gwynn .... n ich gwelvvyf chwi ag Elin 251 Mol: Jfan Morgan person JLanverres 31.16 vn lien mwynllew anial .... o y bo ch wyneb chwi vnwaith 255 Mol: Tomas Puw o Lwyn tydmon yn ILanymynych Y dewr galawnt avr goler . . . [See 95 supra.'\ p yt Tomas Puw duw a dal 259 Mar: Syr Stains Prys o Ynys y Maengwyn . l6^3 . Tra dwys yw trawiad Jessv .... q i vynwes diiw vann sy deg 263 Mol: Wil: Wynn o Lanfair ap John ap Wm; . I641 . Y brevlew ffyrf berl y ffair .... r ach evro n 'Jarll ich rhann el 267 Mol: Woioh TLwyd o Henllan Y iflwch vilwr fflvwch velyn . , , , « awr deisiav drwy rad Jessv y 98430. D D 714 PENIAKTH MANUSCEIPT 117. 271 Moh Edw: Prys or Drefnewydd O drefi r byd drwy vawr barch .... a glan gjlch gwmpas glin y gwr Sion Kain 275 Mol: Syr T. Midlton : Y marchog enwoc aned , . . . b avr goron drwy hir gariad . / 279 f Lewis Gicyn o Lan Idlos Y Hew n i rym llawn o ras ... c y oes yn bvmoes i bo 282 Davydd mae r beirdd yn dyfod ... rf anhyfryd byd heb dy benn . / Gutto or Glynn 287 Mar: Rissiart Wynn o Lansilin Gwae 111 ni oes vo gwyn yn iaith glywed kanllef .... c duw rhodded iw dir Leddyw oesav vil ir rhai sy £yw. 291 fr Deon Banhs : Y proffwyd doeth praffwaed da ... . / Siagob vodd Esgob vyddych 205 / Gr: Tanat,ficar llan Sanffraid y mechain Y Prelad llawn gariad gwr .... g Tanad hael aed hwnn yt ti 299 7 deinioes yn ddegoes a ddel 495 / D'' Dafis Malhvyd : Y gvvr lien doetli gwitr llawn da . . c Siagob eiiw n Esgob vnwaith 499 f Lewys Gwi/nn JL. Idlos : Y Hew n i rym llawn o ras . . d dy oes yn bvraoes i bo 501 Dafydd mae r beirdd yn dyfod &c. impnrfeet. See p. 280 above. e 503 f Syr Rissiart Prys : Y marchog avr helinoc hir ... ./' mark sy fwy yt markwys vych . / 505 j^ A. Prys aery Vaenor : Y gwr o stad goro i stor .... g glan werth am yeh gltn Arthvr . / 509 / S. Vychan : Y Siryf fry ffres avr vronn .... h am rywl wycli dyma r ail waith (1- 56)|| 511 jf Syr H. Salbri Lyiueni Marcbog gwayw evrog gwrol s# * * . . . . i rym mwy orchest or marchog . / l62§ 517 jf Ris't Sions o Evarth : Y glain glan galon ai glod . . . k tair oes gan dduw yt llissiatt -519 Mar: Rissiart aer Huw : Aetb alaeth o waith elawr ... I i law uaf hael o nefoedd . / -523 f Wmjfrai Sions : Y Gwr o stad gore i stor .... m deinioes yr deiroes i del ■527 Mar: Givenn Vychan gwraig Huw ap Win: Tudur Egrin Nid yw oes dyn naid i stad .... n Angav diav n y diwedd A gyrch bawb mewn gwarchae bedd .... wedi Gwenn kadwed i gwr. 631 J Sion o Riioedog Brig bouedd Gwynedd gv enwawc wyd Sion . . . . ag o beun brig y bonedd* . l6!f3 . 537-42 A repetition of the text of pages 531-6. 543 Mol: D' S. Dafis, o Vallwyd Kanaf vawl perawl pvrwyd ddiwagtaith .... p akw n voes i kaiiaf vawl . / '/6.^J 549-54 A repetition of the text of pages 543-8. 555 Trom yw oer och tramawr wedd &c. See MS. 11 6, p. 849. q 559 Fragments. 560 Fragments : Mar : Sion Thomas hoetref: Oer benyd ar wyr b* * * * &c. r ii. Mar: S. Thos: o Gynllaith : ***** th tros Iv mawr &c. ■« 561" l|Er i varw Syr oer viiw sydd .... t Syr Wm: . . . . oi vlaen i nef lawenydd. 563 A fragment ending : yngolwg yr yngylion « 565 A fragment of an elegy to Sion buried " yngro Silin" it ends : i law duw aeth le da [iawn] . 1591/.. Rys Kain v 718 PENIiETH MANUSCRIPT J 18. MS. 118 = Hon. 518. The Book of Dr. John David Rhys con- taining copies (from the Red Booh of Ffergest) of Geoffrey's Historia, BowN of Hampton and tlie Poetry ; also a considerable part of the Book of the Anchorite of ILtm Dewi Vrevi, and of the Welsh Laws, six Glossaries, a letter &c. by W. Middleton, Pedigrees, llhandir Powys, pn account of the Giants of Wales and their C.'aereu, &c. Paper; 12| x 8 inches; 03G pages; in several hands of the last quarter of the xvith century ; bound in morocco. Pages 7-177, 363-55P, 581-695, 711-864, 904-11 and all the Glossaries are in the autograph of the grammarian Dr. John David Ehys; pages 561-79, 697-708 are also probably in his hand, and pages- 197-281, 301-42 were inferentially copied under his direction as they help to complete the copy of the poetry in the Red Booh, and have marginalia in his hand. Pages 293-7 are in the autograph of W. Middleton (1582). Pages 348-60 are in another hiind. The autograph of Dr. Zohn l)a«»es of Mallwyd is found on pages 51 and 235 as well as numerous marginalia ; Robert Vaiighan also wrote in the margins (pp. 51 and 340). " Thomas Morgan is y^ true owner of this Bcoke record of Thomas Bulcot and maney more of y" ancient and well governed Corporacion of Brecon 1C38 ; " also " Tho: Bulcott, Kees Jones, Herbert Anthony, Phillip Lewis, Eo: Thomas Bishopp of Brecon & Destroyer of the College lVIayl7, 1656" (p. 191). Many other names occur such as H. Hanlye (377), Jenkin and John Price 1656 (77 and 165), Thomas AVatkins and John Herbert (70S) John Jones (350), and the following five names recur every other margin on pages 731-864 :— E. W[illiams] /Lewis Hughes, cleriatjt / Walter Dd:, clerk/ lloger Roberts, clerk / and Kich: T. 1 Y gigf# *#*#«****«* #***«#** to'r ddydd hwnn !■ 70 a # * * * TLoyd ap JL'n ap gr: 3 Kaerlleon a phregethwyr ^werddon #**#*, . . . b ILyma'r Owain penna: llyma'r mor ynygored * =* * # anhigara Rys vardd 4 A fragment ending : digyfraith y dwedaf y daw c Ownin migain Taliessin h. A fragment eliding : nis ail goroni Henry ri rifeloedd R. V. d c. *##**#* ran wrth gaire rhaglan .... e ***** kerddodd, gwaer byd hyd yr yn dydd d. #»»##»*» vr yn wir o dir (\ev/i &c. &c. f 5 ILafu :******* ary grydd .... g Adrydd rhwng Hatren ag=wy fwy fwy nyfer .... a 6 pedair blyuedd #*»**** | dyai y dwanl. rage 6 is blank, and ten leaves are cut out between pages 6 and 7. 7 Pedigrees; Owein the sonne of Maredudh &c. &c. James sonne of Henry and Mary Stuart &c. &c. imperfect. 11 Dyma Ley son #*»#*********■ • • • ^ Ar y pennvlh huna yn aw y diuedhun, a thanv ytt y # * * # * ai?nai?n ni belhach rhag dy drablinav 13 Yr asen a dhyl, bhy ghuir am?yl, ytt o bhaur haedhyad i tragy-sydhaul brydyad yn Ihabhvrgar .... O gorph rin-sedhev maur i chynnydh, o rimyedliev medhiyl cybhla-sn rhydh, a rhyw iavn idhi hynny. THE BOOK OF DK: JOHN DAVJD WHYS. 719 14 Megis at bliynydh Hybla per o blilodevoedd y niae'r « g'senyn di'syd nibheroedh yn dhiorphisys .... Eithr darlliain yn diriongar bhy auenydhai?! brydyad can ma's!" ytb gar honn sydh bhodhlon gennyt ei chydgydbhod 10 Gvaiih castelli Dyn-^yd ui ardh Stradligh bharcha^g cymer gvr i adeilad dy gastelh b ai vcbel bhvr canys teil^gh yu yt bynny .... Nog y derbbydh i mi dhatcan Lolb bholyaiinev dy deg berlhan y Stradligb bharcha'sc evraid 19 Leyson ' sy 'n danbhon o Eyd ychen anhcrcbyon a c bbei ^elh gautv[nt] ev d'syn ehvnan .... sy 'n bhai?r y cbynnydh o rinijedhev corph ag yn bha'sr y chynnydh o riu'sedhev medh-sl. 22 Megis y bydh y -senbynon dhi'syd yn gwnevthvr egni tr-sy d dbybhal gvi- i bbynecli hedbban i bbynydb Hybla &c. . . nog y galb-sybb, Stradligh bharchog, dhatcan holh bholyanne dy 'ardh 26-8 Fragmentary and mostly blank. 29 ||Dydh^yu dyn at dbv8 yn vnueith &c. e The poetry on pages 19-175, 1. 20, 197-282, 1. 3, seems tobe a direct gelyn y ddwetto gelwydd Jefan ap jirys 359 Dyw goray boray byrwydd wyd kyfion .... na fyw drwys byd nef dros ben Jevan 357 Yno pyn delo poen dilys angay .... i gyryaidd vy weddaidd was Jevan ap pris 355 gobitho tristio ddyn trvstan y ddwyf .... tragywydd mawrwydd y may fejan ap pris 354 Kenel kyfeillon kyn kynen gofyd .... gwaith pob neb salwineb son 352 tri fEwint y diwiol tra hoffion kyfrwys .... at yn ond yn igain teg Jevan ap Rees 351 Hai bromhwt ters hers hai wyr day wyneb .... gwrs enbaid lligiaid a Hen 348 ar ythnaeth wir firaeth en ffrwytho dinnam .... y ddyly o glasgy glod Jefan ap Rees * See B7-uts, pp. 40-100, 1.14. One folio is missing between pp. 334 and 335 (=Bruts, p. 75, 1. 6-77, 1. 24). THE BOOK OF DE: JOHN DAVID RHYS. 721 362 A medical recipe, and what appears to te a continuation of the Glossary from p. 347. This page was once the last of the MS. and is much stained. 363-458. A Glossary to William Salesbvry's version of the Gospels of Matthew, Mark, and Luke, chapters i-xiv . 1561 ■ Cenedleth, ach, iach . t . general! o, progenies .... dyisedhio . j . desponsare, sponsions promittere . . . ends cuynos/ sisper .... Clybod/ g^rando L"o 15' || 459-501. A Glossary arranged alphabetically Aclive ^ wold haue said (correctio siag) Achre g'sisc (creth . i . patientia frigoris . gur da i greth) Achreth . i . shevering / myn Machreth achreth echrys i gylch yghrhoen gi?lycliv 'ghrhys .... Echrysaint quasi echrys haint . adifyth ifrth gyscv alhan nev'r cyphelyb Ada . J . Iha-s . bai da bob ada bedydh y g^elht yn binnav ar gvydh .... ends : Yortbryn . i . ystigi?ydh yr(d)ang . t . ofn 602-06,1. 5. Another Glossary: Arbhogaeih .i. Armntura . ends : Goglyd . i . trust, confidence. 506, 1. 6-524. t Illustrative material for a Glossary of the Laws of Howel following the sequence of the text withont reference to the order of the alphabet Arbher Arbher o 'r cybrevthev p. 1. Sarbaed ys cam arbherv oe ■sreig .3 ends : Ihydh medhyg a dhyly myned yr Ibvydhev . 22 . || 525-58 Illustrative material for a Glossary of the Laws ending with a considerable portion of the text Thri scor and six folia in Howel da his law a hook of Mr. William midelton in parchment ancient written vnde hac selecta Dyr-^est dyruest a guedi . tn?y rat dvs dyrsest a guedhi Cymry yuy therbbyn . i . cymry olh ends : a bet idha's ceitiseit cybbreithavl ar bhot yn isir a dhyueit : a dogyn yu idhau hynny arisassabh . i . guarant . / Vulgo : Hsi-dh, cyhljrdh, cybhhT?rdh / hyrdhv y la-s ymhop peth / hyrdhv y ben ymhob ty / ymhyrdhv pa-jb ae gilydh / mae 'n dybhod yn vn h-jrdh / hUrdh o dhyn &c. hijrdh yu brath / Xhval, cwlm ar ddevdroed vlaen anifail, anglice pastons Xlleffether, shakelles made of wood Xbvrwy, cwlm a [m] wddwf anifail ag am y troed blaen %troedoc, clymy y troed ol yn dynn wrth didfa Xcloffrwym, cwlm am y garr ol i Iwdn dafad rag neid caeav ayerdh . i . hebhyt . i . quoque . § Dyn crybh dilachor . J mae r dyn clabh yn cad's arno yn dhilachor . i . yn leis . 559 Adhynv mab cijas matganet y bhronget .... a presswyl gynhi . cimribh trinet . vndanc Talyesin 560 Pedeir Ssydh Cymry .- Dwyrein Ssydh .• Dimbech, Phlint, Trebh aldsyn SfC. * The gathering of 96 pages ends here. t Twelve folios hare been cut out after p. 524. J In a different hand but in the same brownish ink. § In a hand still different in black ink. 722 PENIARTH MANUSCRIPT 118. 561 Fedibrees : Am achev Sem a Cham edry cinch ijn y Biblioedh sacredic canys yn y bhan yma ny sonyir, onid o Jauan hyncidh y Brntanieid yn beniiabh. Then follows a Table or a series of Tables giving the descent from Noe through Japhet, ^fauan, &c. down to Brutus &c., ending with Queen Elizabeth. Then follows (pp. 582-93) an elaborate pedigree of Queen Elizabeth traced backward to the early Tudors and other Welsh princes. On pp. 580-81 there is a " ijuria lectio . Bonhed Henri . 7 ." 593 Sr Ehys ap Thomas ap Gr: ap Nicolas ap Philip &c. b. Glan Giey : S'^ Ros.ser Bhychan ap S"" 'S'ilim Bhychan &c. 594 ^euan ap Gl'm Bhychan ap ^eu: ap Gl'm ap IL'n &c. b. John Mathev Goch ap Tlio: ap Marget bherch ^eu: ap Ow: &c. 595 ILyma bvmp Tysyssocl-^yth Cymry : (1) Gr: ap Kynan &c. 597 Another series of pedigrees showing how Queen EKzabeth is descended from Cadwaladr Bhendigeid, Coel Godeboc, Howel Dha, King John, Prince ILywelyn, and Edward the Confessor. 601 Plant liO'sarch hen, Caw o Brydein, Don ap Coii'Sy, Vrien Bheged, Cynbharch, Cenav ap C. Godeboc, Gori?st, Meirchion, Jdno, Cled'syn, a Brychan Brycheinoe . 604 Achoedh a bonedh Saint ynys Prydein : De'si bhab Saghc ap Cedic ap Cyredic &c e?ids : Drenydh ap Ossa Gylh- elhbhaifr bhrenhin Ihoegr, y g-sr a ymladhaudh ac Arthvr yghifaith , Bhadhon. 60G Abad Morgan ap G^ilim ap Thomas ap Bledhyn &c. 607 Rhaniad Powys : Cyntabh o etibhedhion Broch-sel yscithroc a bhedhiannodh argl-sydhiaeth Powys, bhv Bledhyn ap Cynbhyn . ac ebh a briodes Haer bherch Gylhin ap y Blaidh Ehvdh or Gest . Ac vdh\Tit y bv bhab a elisid Maredudh . A' huuni? oedh argl:-- holh Bo-sys ends: Sion argl: Poifys ap Eichart ap Hani ap Sian 'bherch Edwart ap John drydydh . . . ap Bledhyn ap Cynbhyn. 611 Sir Gr: Rys ap Sir Eys ap Thomas ap Gr: ap Nicolas &c. 612 Tudur np Gron^yapTud: apGron: ap Ednybhed Bhychan &c. b. W. Herbert ap Sir W. H. ap Sir Eich; H. ap Sir W. Thomas&c. 613 Morys ap Ho: ap Gr: ap Mred: ap Gr: 6. Sicncin Caervc ap Dd: Tabliarn ap dd: Ihuyd &c. c. Hoifel Cethin ap Mred: ap Ho: ap Ehys &c. 614 Ednybhed Bhychan ap Cynbhric ap Jer: ap G-»gan &c. 615 GseMyth Arbhon : Cybhnerth Bhychan ap Cybhnerth ap Morgenev syx Cilinin droetv. Then follow the briefest reference to the JLwytheu and Gwehelyth of North Wales. 616 M'' Gr: bhab M'' Rhys bhab S'' Gr: ap S' Rys ap Thomas &c. b. Plant yr Arg: Rys ap Gr: ap Eys ap Te'sdeijr mawr &c. 617 Gr: ap dd: ap dd: ap Phylip ap Hoisel &c. b. Oi?ein ap John ap Mred: ap Jollo ap Gl'm &c. ■ :..■'. c. Dd: ap Ho: ap Ih'n Dv ap dd: ap ^feu: Bhychan &c. d. Gr: ap Ho: ap 5eu:Blaenav ap Gr: ap Lh'n Bhychan &c. 618 Morys ap Gr: ap Tudur ap Jeu: ap Griphri &c. b. Ho: ap 5eu: ap Ho: ap Gr.- Lhryd ap dd: ap Ho: Dhv &c. THE BOOK OF DR: JOHN DAVID JIHYS. 72S 619 S'' Win: Gr: ap Sr Wui: Gr: ap vilim Siambrleu hen &c. h. S"" Rys ap Tho: ap Gr: ap Nicolas ap Phil: ap Elidir Dhv &c. c. Ensev pymp Ihys Tho: ap Bic: ap Ho: ap J. Bhijchan . (1) Lhys Peii Guei-n yglihymud Nan Hevdify a bhv eidhia's Adhabh ap for: Dhv ac Elsbeth bherch Gr: Bhychan ap (^r: or Khvdhalht chT?aer Ouein Glyh Dybhrdisy &c., (2) Trebh Castelh yrn Mon &c., (S) Mostyn yn Nhegeighl &c., (4) Trebh Garnedh ym Mon yghhym- Tsd Menei, a Threbh y Nant Bychan yghhymud T^r Celyn &c., (5) Clodhiaith o bhyisn Cymud y Crevdhyn a bhv cidhia's Marged bherch Gr: ap Ehys ap Gr: ap Madai?c Clodhiaith mam Eicli: ap Ho: ap J. Bhychan a Harri Goch o Salbri ap Harri ap Tho: Hen. 620 Phybh Ihann Phynhosnsen o Svi/dh Amsi/thic : Ehichard Ihwyd ap Olibher Ih-syd ap dd: Ihvyd Bhychan &c. 625-72 Illustrative phrases, and Extracts of various lengths all taken from ILijvyr Aghyr JLandewivrevi* (=Jesus College MS. 2=cxix). It would appear that this material and what follows below was designed for a Dictionary. The meaning of words is often given, sometimes in Latin and sometimes in English. 673-91 Similar Extracts from the Story of Adam and Eve, the Gospel of Nicodemus, the Story of the Crucifixion, of Pontius Pilate, of Judas, and of the Blessed Virgin, &c.; also a brief collection of Proverbs (p. 684). 691 ^CMnhir: Ho-sel -palter leuys a brynodh y clun hir er ys pymthec blynedh gaui Tho: Lewys ap Meredydh o Lah bhaes, &c. &c. 692 Adeilieid [sic] tir Modrudh : Meredith, Dabhydh, IMorgan ab Oisein Morgan, tri broder Master Doctor Dauys [i.e. D'' John Dd: Ehys] &c. &c. Nyd oes dim tolh yn Aberhondhu arr -syr Modrydh b. A medicine against the Cancer 693 Glossary: Brissia, pi: Brissiaeu . i . The troden path in snowe Nyd oedh dim gueryd ynn y tir a erdhaist .i. no profitt G'seryd Guenbhre^y . i . The mosse of the well stones of G. Bhre^y Mae smugyl yndho . i . phruyth, nerth, sulifedh Ihythrod vxecsw .i. m-8m?s maisn . Ihythrodyn ,i. mymryn, gronyn &c. &c. 694 A few selected phrases uu-glossed o Lybliyr Hergest. 695 Medical recipes : To bath inflamed places &c. 697 A table, showing the descent of the " eldest sons " from Adam to ILywelyn ap Gr: the last prince of Wales, taken from " the book of Humphre Ihuyd." 709 The pedigrees of Etheluulph, Offa &c. extracted ffrom Matthew of Westminster, and Girald : Camb: in Descript: Camb: 710 The descendants of Lhyr Ihediaith farlh Cerniw. 711 Y TAI ARBENNICABH YN NHIB MON: Prysadhbhed . . Ihe y trig Wm: ap Hugh ap John Leuis o'r Pwlkinaid, cybhyrderw i S'" Edw: Stradling bharchog. (2) Bodijchen -. . ., (3) Bodeon . . ., (4) Fen mynydh . . . ., (5) Lhsydiart Ihe y trig .... Dd: ap Ehys ap dd: ap Gisilym, (6) Bodorgan . . ., also Lhandoche .... and DuTj mares. * See Anecdota O.roniensa — Elucidarium (Oxford, 1894). t Dr. John David Bhys -wrote the preface to his Grammar at this place, Nov. G, 1592. 724 PENIABTH MANUSCRIPT 118. 712 Terms indicating degrees of descent — direst: Tad — Mam,mab, Tjyr, goruyr, gorescenydh &c. See p. 714 infra. b. A note on Ceridisen -srach, y pair, a Guion bach. 713 Yd amser Pictus ap Phrancus y doeth Brutus ap Sylvius ir ynys houn, ac yr ymgyssylhtyssant y Picteit sebli y Cymbry, a'r Brutaniaid, sebh cedymdeithion Brutus ya erbyn y Ceuri a gybhanedhynt y myuydhoedh a'r dipbi?yssoedh. O en-s y Pictus ap Phrancus y gel'sid y Cymry Picteit, no nid oedhynt y Picteit, onyd yr hen Gymry &c. y° other did far surmount it in breeding of tall mighty & active people 734 PEN[ARTH MANUSCRIPT 120, as they differ in quality so they were of nnequall qualities & con- ditions for such as were bread in y^ low countrey were of a more boisterous 8c crabbed nature, y^ others of more tractable & pleasant behaviour . whereof a magisti'ate having long time governed both & yielding up his government to his friend gave him this short lesson . y* y" low countrey man was to be rul'd with severity & fear . y" other with fair words & good countenance, without which both cold not be kept in good order. Then follow certain particulars about the better tilling of the mountains, about the marts of Llandaph and Cardiff, and the boundaries of the h[undreds ?] of Cardiff, Dynaspowis, Cowbridg, &c., &c. 464 The rivers Cornug and its tributaries, Avan and its tributaries, Neath and its tributaries. 466 Some particulars about JSTeath, Ynis avan, Castell Gwern, Bwlch y Gevylchy, crig and mynydd tor y bedol, Glincorwg, Baglan, Aber avan, Britton fferry. Coed ffrank, Lantwit, Eysouleu, Llangattwg, Crynant, Aberpergwm, Crwmwell's lordship belonging to y^ abby of Neth, Kylybebill. 470 H. of Newcastle : Some particulars about Newton notagy Kynjig, sccrr (a graing appertaining to y" abby of Neath now Jenkin Turbills . . his father purchased y« same of k. H. 8 by means of Sir Richard W™' alias (Jrvvmwell whom he then served) ; (471) Mar gam with the chappells of Mayr o ben y graig, havod y porth,. penydd, & trissent; Langonwyd with the chapels of Baydan & Ylltid (at argoed avan) ; Bettws Gwayr with the chapel of Bettws bach alias Bettws Rys ap arcn ; (472) Lan sanfred, Ccyiij, Coychurch (pencoyd, liendre bedran, pen ypryske&c. . . & Llanbeder chapel), TSTewcastle (court Colman), (473) Laleston, Titbgestrtn Llandidwg- Chorgrove) . 474 Notes of " such histories as apertain to y^ county of Glamor- gan," with references to some work (not mentioned). Notes on th& lordships of Lantwyt or Boverton, Coyty, Neath and Swensay. 476 Meares between miskin Sf senghenith : The highway com- monly call'd y lievenffordd passing through y« forrest glyn kynon from a iford call'd Rhyd y hyngwm where sometime stood y' bridge call'd pont byngwn up to y^ fayr tree & by a chappell call'd kyn- dynvaen & thence over Iteven kolstyn & so to Castle y myhon & thence to hwlch hywvurg [sic] & irom thence to y" fiord call'd Llechryd ar y nant liyre which severeth Glam: & Brecknock. Th& river kyuon &c. b. Meares between glamorgan & Brecknock. 478 Sanghenydd was sometime called y Clyn rhedyii b. Dedications of churches in Glamorgan in Landaff Diocese. 479 Kelly Gaer is divided to V parts which j" inhaliitants name eavel viz: (1) brithtyr, (2) ysgwydd gwyn, (3) Garth Gynyd, (4) y keven, (5) hengoed. The botmdaries of the 5 parts are given. h. The sources and courses of Eompney, Bargoed rompney, Bargoed taff, and Morleys. 480 Llangymoyr with an account of a " great skirmish " between the rnen of Glamorgan and Breconshire, and the consequent removal of the fair from " Wenny." b. Glinogor "an impropriation holden of Wenny" and 5»-y» y xohith yo land and dwelling of gr: gelhin. , TH£ BRITISH GENEALOGIST 733 c. An enumeration of the many tribularies of the two Ogmoc rivers. 481 "Notes to be inserted in y« bopJte after the manner of' a particidar or table, first y* ten hundreds." 482 The parishes in every hundred 483 A list, of boroughs, " lordships Marchers," Parks, Warrens, and notable hills. 484 A. list of Rivers, bridges, markets, castles, and houses, 486 A list of " Houses of religion sometime in Glamorgan " (and p. 489), Fishponds, and Forests 487 "Justices of Assise -which governed Glamorgan siscB it became shyre ground," follo^yed by "a short catalogue of y" justices of y^ peace," and of coroners. 488 A list of Queens Attourneys, clerkes of the peace, Custos Eotulorum, Vales, Sheriffes. 490 Gower, some notes thereon, with a list and an account of its parishes and dedications of its churches (" in St. Davids Diocese, co. Glam.") and a list of its rivers. FEDIGItEES. 498 HUND: of NEATH'-Llangatttrg : Dd: ap hopkin &c. 502 ,, ,, Kily bebill, Kyi yr IIendre,ynis gyyoniio,. 503 „ Llangavelacb — Ynisvorgan, peuyvedw, kelywry, Ynis dawy, Ynis derw, Tre wydhva,i keven y clas, pcnddery, bach y gwryddyn, glanllyw, Llandilo, gilvach lydan, berth vawr, maest3r, coedtremyg, blaen myddvay, Sciach, glin casnod, Allt y vannog and llycharth. 508 Llanging : Kelly Iwcka, Coyd y gwrid, kygirwen, kelly gadrog, dyffrjn egl, Blaen cgl, y betting, allt grig, kilymaen, gelly gron, garth, and garn goch. 511 Zansamlet : Gwern llwyn virhith, Llisnewydd, garth hen, nant y clays, fforrest vychan, Kilvay. 512 Lanridtan : .lo: dd: ap Nicholas &c. b. Castle Looker (and p.576): Morgan dd ap 'Jeu: ap Morgan &c. v/ilh a note on the borough and its " Liberties." 513 Landilo verwallt, kylhay, bishopston . 614 Landilo talabont : Hath Llodremor, bolgoed, Taly kelyn llwyn, havod (in Swensey), pre.skedwin, fforest vychan (in Lansuinlet), Pant y ffa, Inisloclior, kwmkynvrad maes llj'gadwen (in preskid\ven), pi nyrallt, &c. • 517 i WENffEY HUNDRED. Penarth (with particulars of the old Ciistle iinii market town '' now o%'erflowen with sand . . . scarce some part of y*" [chinch] walls may now be seen "). al8 Ecssilly, Nicolaston, goedtre, osmugh, Landewy, bishopslon. 523 Notes on Gower which had a "general government within itself by magistrates . . . & two yearly officers called coroners" prior to- its annexation to Glamorgan. The British Genealogist. 524 -Golden Grove: Gwaethvoed .prince of Cardigan &c. b. Muddlescombe : Cadifor vawr of blaen kych &c. 525 „ Phillip Mansfield or Mansell &c. b. Aberglasney : William Eudd Lord of Meatli in Ireland &e. 736 PENIARTH MANUSCRIPT 120. 526 Treventy .• Stephen Perrot. b. Newton or Dinefwr : Urien Rheged king of Rheged in Scotland Lord of Iskennen &c. 527 Abermarlais : Thomas Griffith Nicholas &c. b. Taliaris : S"' Rice ap Thomas k' &c. c. Derwydd: Tho: vaughan ap Tho: of Llangathen &c. 528 Laugharn .- Simon stockett of Bradstead Ac. b. Fforrest Glin Cothy : Gwryad ap Elider 529 Llechdo7my : Thomas Griffith alias Fitzjrien &c. b. Castle Piggin : John Fleming 530 Tregybe: Phillip ap Elider &c. b. Green meadow : David ap S"^ Rees ap Thomas &c. c. Pentre in Llangathen : 8^ Rice ap Thomas kt. Sec. d. Hawkes brooks : Rees Prydderch &c. e. Llandilovawr : Rees Gwillim Phillip &c. 531 Glandiwely : D. ILewelyn ap Glm ILoyd of Castle Ho: &c. b. Llether JLesty : Gl'm Vaughan ap Gl'm Ph: of L. Dilo vawr c. Dole Cothy : Randolph Meschines y« first E, of Carlisle &c. 532 Tauley : W. de Warren ; 536, Thomas Williams &c. b. Ystradey : Tho : Chicheley of Higham ferreys &c. c. Beicley and Aber Cover : Saucio Ramiro k. of Arragon. 533 Iscoed : Thomas Sutton m'^ d. to S"" Rice ap Tho: &c. b. Gelligadrog : Cyhylyn fardh prince of Difet &c. c. Allt y cadno : Jenkin Lloyd of Cemeys great . . . . John Scourfield &c. 569 Kylyetty : Adam Lloyd of Llwyn Davydh &c. b. Pentre- or Penty-park : Thoi father to Syr Rys ap T. . . . Jas. Philipes of Pentre-park &c. 570 St. Brides : S'' Tho: Wgan .... Rowland Laugharne &c. b. Haroldston : Gl'm ap Gwrwared .... Herbert Perro. c. hoed Gant Layes : S"" W. de-Londres . , . . S' J. Butler &c. 571 Carew Castle: Roger de Montgomery .... Arnulph 4th. son . . baron of Carew &c. b. Trefgarne : Cradock Vraychvras .... Owen Edwards &c. 572 Greenhiil: S'" Wm: Cantiugton . '. . . Tho; Powell of G, b, Cwmgloin : Edward Read . ... John Lloyd. c. Narbcrth 8f Eareweare : SrWm: Marios or Merlow .... Jo: Elliot of Eareweare &c. 573 Boniillscourt : Gr: ap Eees .... Wm: Johnes of B. b. Pater- or Patrick-church : S'' Jd° Aynford .... W. Adam &'c. c. Treicearne : Dd: voel of kemeys .... Wm : Waj-ing. d. Henllys : Lucas (? Robt) de Hoda . . . Wm: Owens. .. THE BRITISH GENEALOGIST. 739 574 Boulston : Ada dyer .... Lewis Wgau. b. Tre r ILwyn : Kyhylyn vardh .... Tho: Bowen. 575 Upton: Gr: ap Nicholas ... . Hugh Bowen. b. Slebbedge . Watkin Vaughan .... John Barlow. c. Lhvyngwayr : Ph: Vyclian of Tyleglas . . . James Bowen. 576 Monckton : kydavel ynnyd L^^ of kydewen . . Essex Meurick b. Hum- or Gum-freston : lor: l"! of krygheath . . John Wms. 577 Dotnple Dale : Jenkin Clement 1'^ of Caron ... . T. Jordan. b. Berllan : Eees ap Bydd} .... Wm: Owens D.D. c. Penhellyvach : Woodlocke 1'^ of Gumfreston . . .J. YouDge. d. Tredeved : Sawl or Goshawl .... John Parry &c. The Fifth Book—of the Gentry of Cardigan: 578 Gogerthan or Gogarthan . Clodhien . . lord of Dryslwyn . . . S"^ Eic: Price. b. Tratvscoed : Collwyn ap Tangno . . . Edw: Vaughan. 579 Llan lleyr : Gr: ap Nicholas . . . Tho^ Lloyd &c. b. Llanvred : Einn ap Gr: of ynysymangwyn .... Tho: Price. c. Ystradflyr : Galearbus a Duke of Arabia . . . Jno; Stedman. 580 Maesyvelyn : Cadifor .... Lucius Lloyd. b. Llanvaircledogey: Gr: Voel 1^ of C. Odwyn . . . Walter Ll'd &c- c. Ahernant Byclian ^ Coedtnaior : O. ap Bradwen . . J. Lewis. £81 Noyadh alias Drevawr : Cadwgan of Carrog . . . Dd: Parry. b. Tregibbi and y^ Priory of Cardigan. S'' Tho: Ph: .... James phillips. c. Carrog : Blegwryd ap Dynawal . , . , Reinold Jenkins. d. Gylvachuen Sr Kylgicyn : Tydor, Trevor E. of Hereford .... Tho: Lloyd. 582 Havced ychdryd : Tho: Powell ychan of pantstrymon .... Morg: Herbert. b. Vairdreffe : Eudd3 ap Tewdwr .... John Lloyd. c. Geyrnos : Dd: Thomas .... John Lewis. 58.3 Wueshelygge : Ll'n voel .... Morgan ILoyd. b. Dyffryn llynod : Dd: Ll'n ap Gl'm Lloyd of Castell Ho: .... The: Jenkins. . c. Crunfryn : Dd: vongham of Cayo ... . . Dd: ILoyd. d. Mynydh Ho: — R. ap Rudd5 Id of C. Ho: .... ffrancis ILoyd. 584 ILwyd Jack : Bleddyn ap Dynwal .... John ILoyd. b. Cwmowen ^- Glasgryge: Henry Gwyn . . . John Le^vis of G. c. Pembryn ^ Towyn : Einon vawr .... Eich: Vaughan d. Pantyrodin : Dd; Ll'n ap Gl'm Lloyd .... Nicholas Lewis e. Rhoskellan : Eees Mred: 1* of Towyn .... Dd: Vaughan. /. Bronwydh: jf. Ph: ap Eudd} . . . Tho: Lloyd infans 1693. -586 TLanvechan: .Jenkin ap Eees of G. wen .... Jenk: ILoyd. b. Was y bleythyed : Ow: Gwynedh .... John ILoyd. c. Rhytcarthen : Roderick y^ Great . . Tho: ILoyd. Cp. 541d above 587 Glanllery : (ir: ap Gwenwynwyn .... Moris vaughan. b. Crygbychan: Ll'n vychan .... George Bowen. c. Gwastad gwrda : ^eu: Lloyd .... Dd: ILoyd. d. TLwyndaiiydh : Rees Gr: ap Eees .... Tho: Lewis. e. Gellyfrayth: ^euan Lloyd .... Thomas Philips. 588 Nante : feu: Lloyd .... Eees Lewis of Nante. b. l.lwyndyris : Sir Walter Byrt &c. , c. Rhandyr : Ow: ap Ho: dha Gl'm ap Rees. d. Dynas kerdyn : Morydh king of Cardigan 830 . . . Dd: Lewis. 589 VaylaUt ; Gr; 1* of Llansadwrn .... John Wms. 740 PENIARTH MANUSCRIPTS 120-121. b. Y Wern newydd : Rees Voel . . . Dd: ILoyd c. Uch Aijron : Predyr berswydh l"! of Card: . . . Stepli: Parr}' d. Talysarn: ^eu: Philip .... John Evans. e. Doletvolfe : Gl'm Lloyd .... Dd: Jenkin. 591 / Dydyr np Jorwerth Sais Medliylio yr wyv mae dholyr .... a a thro tra vynych a thrig Jihis ap dd: goch 592 J veyrig vychan a Dd: ap Meurig o Nannau Mawr yy Howel ap meirig .... b Aed i varw i dre veirig Gytto'r Glynn 593 jf Benno : Teg iw synwyr blinlwyr blaid .... c Amen a fFand yno i may Rys Goch or Yri 595 f Tydecho : Mae gwr Ihwyd yma gar Ihaw .... d I dychan at dydecho. Dd: Lhwyd 596 7 Gynkaval sunt : T keidwad rhag gwaew adwyth .... e Am rhoi wedi ymbaradwys Gr: ap Evan ap IL'n Va'n b. J Sunt katrin . Kerdh'r ffordh rhwydh o wreidhin ... / Ith berson iach from galon rhwydha S. ap Ho: ap it. vy'n. 597 Mar: Gicervyl mam Ho: vah Rhys o Ryg Mis drvvg a vy ym howys draw .... g A lanwed a haelioni Gytto'r Glynn 598 Y medhdod : Nid dwrdiaw Ihe daw Ihiw dydh .... h A vydh ir sawl a vedhwo Lewis Glyn Kothi i. Mar: Ho: ap Rys ap dd: ap Ho: o Ryg dyw gwyn er digio enyd .... i wnaed dyw ag enaid Hywel Tydyr Aled 599 Jr gwiwerod o goed Marchan Blin ag avrwydh yw r gyvraeth .... k Oni chair glo iachein gwlad Robt: klidro b. TVrth fynd ty a Ihtjndain : Ynghaer ei bwrias yn yngbo .... / I Baradwys yn Brydydh Gytts Grydh 600 7 Wervyl Vechan : Kav wyv eisie kael y verch . , . . m Ar i ol bol y bayol bid Dd: Lhwyd 601 Decumenta regis Aluredi, Tra -.talus quidam (p. 607) another (p. 610), and Her bigynney . ye Stjren . 't ye hundredes of englonde (p. 613). The above pages (601-17) are direct transcripts fi'om Jesus College MS. XXIS. fols. 262-68. MS. 121 = Hen. 372. Poetey and Prose fragments. Paper ; 11 1 X 7i inches; 302 pages plus about 90 blank leaves, — pages 1-195 are in a somewhat antique hand* which cannot be earlier than 1611 * The scribe was undoubtedly Richard ap John of Scorlegan in Denbighshire, ■who wrote Pen: MSS. 159 and 160 in 1578-93. See, also, Shirburn MS. E 16 and marginalia in Cardiff JIS. 234.'53. THE BOOK OF RIG: AP JOHN OF SCORLEGAN. 741 (p. 119); and the rest of the MS. is in very various liands ranging from 1635 to 1716; bound in leather. The MS. belonged to W. Humffreyes ia 1737 (fly leaf). See also pages 249-53. 1 Mar: J. llwyd ap dd: ap Mered: o Langernyw, cetat ^7 Kwyn a wyddoin kawn weiddi .... a aed i nef Iwydwynn ffan S^ion Tudur 6 Mar: Sion Salbri o rug : Beth a yrr ofn byth ar wyr . . . . b na da is havl onid Sion . 15S0 . SimwiU Vychan 10 Etto : O duw dad pa fj^d ydyw .... c y gwelom bawb i gilydd Sion Tudur 13 Mar: W. Ph: o biktwn : Beth trymaf, ba waith tramawr . . . d yn deilwng Enaid Wiliam . / IVm: lleyn 16 3far: Syr S. Salbri, marchog, siambrlen gwynedd ILeweni leni a las : alluawc .... e Evro lie Enaid : aer lleweni . Simwnt Vychan 19 Etto: Y Waned heb lawenydd .... f ffarwel i wr a ffriw Ian Sion Tudur 23 Mar: Simwnt Thelwal~-" plus y ward heb plesser aeth " Ar dduw i mawr weddiwn .... g yn hap ir neb ssy / a / i h61 . 15S6 . Edwart ap Raff 27 Mar: Syr Jfan llwyd o Jdl — kwstws rotwlorwm . 'I3S6 . Krist ior kroessa dy werin .... k i Sion i aer ssy / n / i 61 . / Edwart ap Eaff 31 Etto: Mae oer gri am wr a grym . . . ." i gwedi / r / vstvs oedd gadarn || SimimU vachan 35 Mar: Rissiart a Siimont Thelioal II dvvv a wyddiad y dyddiav (1. 7) ... . k dymvnwn . . . oes hir j "] Simwnt hwnn sy yma yn He / r / Hall wr diball da ... . ir rhain oil aeth or hen llj^s 38 Mar: Catrin Tudur gwraig Edw:Thelwal . I59I . Gwae lu pann dywyllo gwlad .... I At dvw ir nef Katrin aeth Simwni Vychan 41 Mar: Simwnt Thelival ai briod Margred . 15§6 Duw deyrn nef doedran yw .... m i olevni /r/ ail Einioes „ „ 45 Etto : Band ofer boenau deufyd .... n aent ir vn nef trown yw hoi Wiliam Kynwal 48 Mar: Edw: Theluial aer Sim: wyr Ris't . 2g July l6tO Y kur i bawb yw kau /r/ bedd .... o> oil i wyneb llawenydd Morys berwyti 51 Etto : Dyffryn klwyd oerwyd hyd ]fal : dy hollwres .... p ni chaf evrawc lain : yn iach fro glwyd . Sion phylip 55 Mar: Edtmcnt iarll Ritsmwnt Kymry yn gaeth a aethant .... q yn iach gwngkwerv gwlad gymrv gaeth L, glynn Kothi 59 Mar: T. Salbri hen : Trist ir beirdd y troes duw'r byd . . . . r Ty ddvw sydd yw tad a Sion Guttyn Owain 60 Mar: Morys ap Sion ap Mred: Nen y ffurfafen fferf fawr : a syrthiodd .... s Torres dvw / n / vnbraich, Trawst a nenbrenn. Lewys mon 742 PEXIARTH' MANUSCEIM 121; ' 63 Och dduw tad ynad iawnwys : ymerodr a marw Lisse amhorys . . . . y klynennatt -. . . Morys wych amod iownwaith : och am danaw- » / ap J, ap Ein. €7 Mar: Gr: ap Robert fychan : ■ . Arfon a hoU fon Eifionydd : a ILyn .... J oeraf vn achvvyn : Arfon nyched Sion brwynoc 70 Mar: Robt: ap Gr: ap Robert fychan Diben dirfawr benn darfu'r byd yn llwyr .... c djfn gwrol dann y gweryd Morys ap feu: ap Einion 73 Mar: To: Mostyn : Rhodri mawl" eni Molwynoc ynny .... d gwae ni am Eodri y gwyn mrodraeth Sionbrwynoc 76 Duw mawr nef a llawr ef an Has yn Wwjt ... e trvan fv y lief : trwy nef g, llawr . Dd: nanmor 78 Mar: Philpott ap Rys — '•' Gorav i gymraec o gymrv oedd." Pann fu gnulh ^for brulhai .... f Tair yvr iw blant ai wyrion Lewys glynn kothi 80 Mar: JLywelyn ap Gr: ap IL'n a las ym iiellt Krist arglwydd rhwydd rhodd a archaf .... g yn rhanu trvgaredd fowredd fwiaf Bkddyn fardd 81 Mai-: Nest v^: Howel Amser mei maith ddydd nevd rhydd rboddi , . . . h Ny bo didawl Nest nef boed iddi / Einion ap gicalclimai 83 Mar: Ow: goch ap gr: ap IL'n Angall a ddyall yddym yn daw .... i hael fab rad i dad / ai dvg attaw Bleddyn fardd 84 Madog ap Mre.d: — Ar dwyreaf deyrn evrgyrn addawd ... k A chad\Valadr mawr, nivr pob khvdawd Gwalchtnai 85 Mar: Ho: ap gr: ap Kynan Howel ddiogel ddiogan // deyrn . - . ., I Arglwydd boed hywydd howel llovxirch prydydd y moch 86 Duw dy nawdd rhac tawdd tan llachar vfFern .... ?n gwawr gwerthfawr boed Trvgar Bleddyn fardd 87 Duw a ddwg attaw bvdd walaw byd .... n He mae /r/ mab ar tad ; ac tec ysbryd ,, „ 88 Kyfarchaf ym rhi rhad obeith .... o yngolevad rad rydid perfFeith Kynddelio 89 Gwolychaf ym rheu Eex awyr .... p trv a nos : yd itb ladder Meilyr brydydd b. Mar: Gr: ap Kynan Rhen nef mor Rhyfedd i ryfeddawd .... q gan glain gloyW add6f yn nef drefred „ „ 95 Mar: Ho: ap dd: ap Tomas Yr I'.ael gynt mewn rliol a gaid . . . .• r oed yr avr yw dri Eryr L. glynn hothi 99 Mar: Ho: ap Gronioy ,o faelor Wylais achos marwolaeth .... s a gar Enaid mab Gronwy „ ,, 101 Mar: Ow: gwynedd : Ojobaf i dduw ddyfod i Laith ... t difvner vcher ac echwydd Daniel ap JLosgwrn I THE BOOK OF EIC: AP JOHN OF SCOELEQAN. 743 103 Mar: syr W. harbart Dwyn syr water ner duw uuyJ: roddi "". ... a yn y maes i rhetoch : am syr water Jerwerlh fijnghoyd 105 Mar: Syr Eys ap T. — Mae rhuw odwrdd ymrhydain ... b aros yr iavU wyr syr Ilys Lcwys morganim-c 108 Mar: dd: ap gr: ap howel aifab Sion Wynn Troes y byd trais heb oedi .... c llawn vdo j n j , . . llanfair . . . dinas Evddvn [="Rhuthyn"] . . . Duw / n / tad i dav Enaid hwy . / Sim%cnl vychan 1 10 Mar: Roger llwyd o frynn Tangor yngwlad Jal Trist wyf He troe.s duw ofal .... d ar llwyd aeth / ir He dethol „ ., 113^ Mar: archiagon Itaer fyrddin oedd ijn fario yni bias yn llann ynys : Duw a'n blinodd dwyn blaenawr . . . . e dewis wr dvw a ssaeran / Syr Edwart .... rhoi oes in plith rhossvn plaid a rhoi nef ir henafiaid Raff ap Robert 116 ILadd kyniru drillu dryllio // mvriav / r / wal _/ yw iiiarw ^arll o Beuft'6 .... Huw Haw ddvw hwnt arnom / lladdai / n / teyrnas arwystwyl 119 Mar: Capten Sion Salbri . 1611 . lieth yw gwr bath a gerir .... g yngolwg duw ai 'ngylion Jeuan llwyd Sieffrey 125 Kof Angharad : Di dyrr deivyr diafael / em drem .... h gwawn garedigiawn / garw i dygiad Dd: ap gicilim 127 Mar: Sianhyn o dowyn : Pwl yw kerdd pob oferddyn ... i dyn afiach iawn- dann faich wyf yn d'ol ni wnn nad elwjf Deio ap Jeu: ddu 130 Mar: S. argl: powys : Gwae wlad oer gwilio derwen ... k Haw ddvw yngod lladd angav . / Lewys man 132 Mar: Rys ap Kynfric ap Rotpert or kibm Dydd y farn gadarn heb g61 / kawn oi dir devkan derwen , 134 Mar: Dd: Iheyd o Aher tanad : I gilio rhac i elyn ... m trigaredd ir tri gorav GiUto or giynn 136 3Iar: IVn moel : Mae arch yu ystrad Marchell .... n yr wyl a nef yw i rodd ./ „ ,, 139 Mar: Einion ap gr: ap Rys Dwfr olwenn doe fu'r wylaw . ■ . . . .• o fv Einion nef yw Enaid ./ „ „ 141 Dawns o bowls doe 'n ysbeliwyd .... n Jarll oi fab arall a f o , / „ 143 J/aJV Jrf.- «/> /jojoe^ .• Briwodd y tir breuddwyd dig ... q yno / i / tyf Enaid dafydd . / Tudur Aled 145 Mar: S. Eos: Drwg i neb a flrigo 'n 51 . . . . r Oes yn Nvw i Sion Eos. Dd: ap Edmwnt 148 Mar: Robert ap huw or kreuddyn Oes kur am \vr nis kair niwy .... g da rann fo dvw ir Enaid . / Anon 744 PENIARTH MANUSCRIPT 121. 151 Trwm ar ia jw tramwy /r/ 6d . . . . a y trig addysc tragwyddawl. Wiliam TLyn 154 Mar: Mred: ap Tudur ap Howel Dyn wyf yn dilyn un fann .... h yn Uys duw mae / n / well i stad Tudur Penllyn 1 56 Mar: Ho: ap Hianliyn : ILwyn oedd y mewn lie nev ddau . . c fyth haiach o fatli Howel Tudur Aled 158 Mar: Jeu: ap Ho: — Pa wlad y sy plaid a sai . . . . d mal i nef ymlaen ']1^xl Anon 160 Mar: Tudur llwyd o Jal : Torred y rhif troed y rliain . . e Haw grist a laddodd holl gred . Sion ap howel 163 Mar: plant y bardd : Wrth edrych galarnych gael . . . j o natvr fy nwyn attynn Gwilim ap Sefnyn 165 Mar: Syr Rys Jfank : An ami y chwardd bardd barwn g anhyfryd y w / r / henfyd hwnn .... ni rydech gynt ar adwy gr: llwyd ap dd: kamlan 167 Mar: Rys ap S. a lynn Nedd Vn eisiau golau rhac galon : y sydd .... h weithian oi eissiav aeth yn issaf Jerwerth fynglwyd 169 Mar: iarll penfro : Poen y w adfyd penydfawr .... i ai fab yn ^arll fo byw / n J vfr Wiliam JLyn 172 Mar: Roger Pilstwn . Hiid yw r byd kwrs enbyd son ... k dy ras i Enaid roessier . ISSl . Simvont fychan 175 Mar: dd: llwyd o aber tanad a Reinallt ap gr: ap bleddyn Deu^vr hwnt fal blodau rhos &c. (14 11. only) T'' Penllyn I 176 (as da abucheddol i byddwn buw .... tn dod ysbryd in ledio i wlad tyrnas ne.) Anon 178 Mar: T. ap Rob: oferain: Daw bu arwydd doe bwriai ... n dvw /n/ tad i Enaid Tvdvr . Simwnt fychan 180 Mar: Robt: Wynn ap J. ap J. ap Mred : o frynkyr Bro aeth ar ball brith y w / r / byd .... o ir bywyd bir robert wynn . 1565 . „ „ 183 Mar: Jthel brydydd : Dihir i fro feilir frycb .... p ethol o dduw ^thel ddv .... i grefydd korff ddigrifacli Anon [? Jolo gocK\ 186 Mar: Sion Thehoal hen o Lan rhudd Gwlad gwymp golvdawe wr . . . . q doe rhoed .... dyrnod gordd ar langfforddlwyth , . . . oes hir a gwlad nef i Sion Simtvnt vychan 188 Mar: S. ap R. Wynn offynnogion — JL. Sannan Mae / r / ia / n / gaeth ymronnav gwyr .... r i Enaid Sion / eto sydd . 15^2 . „ „ 191 Mar: Robt: Wynn ap Cadwaladr . . o farchweithian Duw gwynn ai digio ennyd .... * Enaid Rhobert heb vn trwbl . „ „ 194 Mar: Jarll haer wrangon : Duw gadarn ai die ydwyd . . t evrlliw ddvg o ^arll y ddol lewys morgannwc PENIARTH MANUSCEIfT 121. 745 196 Mar: Edw: Wynne o JL. ganhaval . ^ April 1633 . j^tat 65 . Erchyll yw / r / bjd serfyll sal ... . a hir oes iach / r / rhai sy iw ol . / Harrij Howell 198 Mar: Edw: Wynne o IL. ganhaval 21 gorffena l6/f2 ai oed ynte 40 .- ILanganhafal ddyfal ddawn .... b wynn yn gryf mewn euwog ras „ „ 201 Cyngor ir Cymru gwedi i brintio yn Rhydychen . 1 63S . Y Cymro cariadus pen hSnwaed yr yuys .... c Amen drwy yn gvveddi yu dragwyddawl Mathew Owen 203 Mar: Gras Wynn Langanhafal Rhw lij'd a red rhod yr oes .... d ir rhai sy yw I16I hir oes iach A7ion 205 Ty di fy mhocced glad glos .... e y bar both dy bur boethi Atteb y Bocced : Taw di ddyn tew di ddenydd .... / o mewn a gei mwy nag wedd » * * * ap Richard 209 Duw mawr madde i mi pechadur &c. Anon g b. Os i wreicaf ir af mae rwyd &c. Simwnt Vaughan h c. Gweled ei mwyned mewn menig duon &c. S^ Wm: Powell i 210 Sir Von wenn os rhifwn -wjr .... k pe rhoid hwy pared yw hon Gr: Hiraelhog 213 Gynt yr eedd gnott ar addysc gwr doeth yn egori dysc Mawr Boet . . Martial . . dug . . deubeth ar bymthe c ol Helaith ddamweiniol olud .... I y diweddaf on dyddiau simwnt Vaughan 214 Na fydd segur . na char ferched .... m a yrr dy bwrs heb geiniog yntho Anon b. Criwn a beichiwn am becbu er moed &c. „ n 215 Caericys Eisteddvod 20 . Mai . -1561 : A list of the gentlemen before whom it was held, and of those who graduated in poetry and in instrumental music. 217 Rag tecced yw dy freiohiau gwnnion .... yn dda dy le, ag yn ddu dy Lewis Anon 219 y eglwys ILansiliti : Awn iw byrth a'u haberthau gwedd dduwiol .... p i'th wledd jach Arglwydd ion 3Iathew Owen b. Doe yn treisio dyn trawsedd cas oeiddit .... q cadw r gair cei di'r goron Hugh Morris 221 Mar: William ap Evan Lloyd or Maerdy Hudoliaeth yw hyd elawr .... r y delo enaid William Morys Berwyn 223 T Cynnes Haul Canniad o degwch bendigaid .... s dos dithe ith ucheledd orchwylwaith Anon 225 Y Carw Ifanc arafwych .... t Croch dwrw 'n cyrchu aderyn Slon Tudyr 226 Y cwmni cariadis glan dawnus a da ... . u fe'n dwg i'r wlad reiol dduw nefol yn 61 Tho: Davies 228 Y fun bach a fynn ei bod .... ■;; gwawr degwch garn digon Tudur Alcd 230 He that ownes wiih his heart & helps with his haud tti The Church that's estabhshed by the Law of the Land &c, IJOS y P8430. J p 746 PENIAETH MANUSCRIPT 121. b. Oi galon a garo 'r Ian eglwys drwy fraw &c. ■ a c. Yr Eglwys l&n oreuglod ya gadam &c. J d. A riddle : A gratioiis mother once I knew &c. c 231 Good Halifax and Pious Wharton Cry d The Church hath vapours, butt noe danger ny &c. ^705 282 Duw cyanal f'enaid rhag y ceunant &c. I>d: Nanmor e b. Na werth hwyl brydferth haela bro Nefoedd .... / dan law dyw dyna le da „ „ c. fr Cyfion gwirion mae gwared yn Nyw &c. Ation q 234 Gwrandewch ar benhillion a geisies i yn guson ... A Tn gnawdol ansittiol i sattan John Richard 236 Ache jr / Ctvrw : Ei Dad ef oedd y bregyn moeJ &c. &c, i 239 J ofyn Cafn pysgoUa tros Harry bynner i N. Morrys Nathaniel anoeth ini . . . , fi heb roch tra rhodioch yn rhad (Rob. Wynne)* 242 Cerdd tros Andro Thelwall i ofyn i wneyd ty Certwyn Ysgwier Salsbri heini hynod [o Rug] .... I mewn odfa weddol fyr awch ethol fyth i chwithe {R. W.) 245 f ofyn Ceffyl i Sion lloyd o Aber TLyfeni Ysgwier ssion diriou daith .... m gore rhiw ir gwr ai rhoes (/?. Wynne) 248 J glych R. abon : Tri thafod dibechod bychain di synnian &c. n b. J ferch : Pe bae r byd ei gyd yn gado 'i gilydd &c. a c. Pan oedd yn myned i Lundain yw iachau o glwu'r Brenin Gochel ith drafel wrth drin rhyw goethwch &c. P. L. p d. Fy nymiiniad rhad erhedd ... am dynnu un om dannedd q e. Jfiwch Tybacco : Nam blysia gwilia gweli na chynnwys &c. r f. J bout simsam : Rhy front ydyw'r bont ir byd yw throedio s 249 The birth & names of W. Humffreyes' children, 168S-1701. 253 The birth of the children of another W. Humffreys, 1664-77. 255 Recipes for "A Dyett drinke," and the Wormes (257). 258 J ofyn milgi gan Wm: Humffreyes or Maerdu . 1103 . y Carw dewr Cywir dirus .... £dw: Samuel person t hiroes ir Cawr a roes y Ci y Betttvs Gwerfil goch 560 Mar: Dd: Laes ben bardd Clowch alar clychau wiilaw .... u yfais a gefais i g^d dyna mai dan y mowyd .... giifroddiad oedd gyfrwydda Robt: Wynne 263 Yr hen Eglwys loeger mae'n ofid gan lawer . . . . v Rhai gwyr ymhob goror aeth allan o ordor .... am ddim a berthyno yn borth enaid . IIO^ . Hugh Morris 2Q6 Mar: Hugh Morus . lyog. Mae niwl draw mae glaw 'n y glyn .... to da yw i le gyda Duw Iwyd Robt. Wynne] * Person Dan vwch y llyn. f vicar Gwyddelwern. PENIABTH MANUSCBIPT 121, 747 268 Etio : Gk)Tvch alarriad gjstydd gwastad ac ochneidon . . . . a Yngbaerfe yr uchelne y boch chwithe a mine Amen John Rhydderch 271 Dymma Hugh 'tu byw n y byd, yn Pencerdd ... h HTfya mawredd Hugh MoFus Roht: Wynni 272 Seven Queries of a Scrupulous Conscience to the Rev. Mr. ■ Hoadly : If y» People may resist y^ Sovereign Prince when they themselves judge him guilty of misgovernment. &c. 273 My lA Garnseys speech at y» Tryal of D' Sacheverell 274 D"^ Sacheveral's Letter to the Queen. 275 From the May Pole in the Strand to the May Pole attffarnkam ■1716 . What you sayd last we all allow .... v Not eitts alone but Higher Powers feared Heaven's impending rod Walpole sayd nothing three, whole hours and Stanhope own'd a God . . May make vs May foles take the oaths as disaffected timber 276 Found on the Queen's Toylett : Anna see the prelude is begun &o. d 277 Eesolutions withoutt doors upon the Eesolutious within doors in the votes of the House of Commons 1711. 278 Come brother seasons since we cant agree .... e Contend again till all four come together H. P. 280 Yr Eglwys gymwys ymgomiad er gwaetha .... / onest Edward fy mrawd gwyn / cymerwch hyn cewch ehwaneg etto attyn R. Wynne 282 J Roger Salsbri : Pob diddan brydyddion da ei g mowredd y meirion .... mewn parch a mawr enw ymeirionydd Elis Kadioaladr 284 A Eeceipt for rheumatism & other foulness in the blood. ■ 285 TyV y«^o/ .■ Nos 'da fo iti yr h^n dy bychan ... * h nad eiS yr hawg mor bell i rodio R, Wynne 288 ij mhatron tirion mai toriad calon ... i na edrych ei hewyrth adre „ „ 291 To Jno. ILoyd, Jno. Nariney %c. In Britains north an Antient place .... k And so I hope this Quarrel ends Anon 293 How happy a state does a miller possess .... I If soe happy a Miller who would be a King „ 294 Troi 'r faneg Troi'r Garreg troi 'r mynydd m troi 'r mawu .... A chwithe yn ferch weddol rhagorol '^ Geir „ 295 J frind oedd ganddo geniog hefyd Ag iw ffrind fo Roes i Benthig n Ag wrth geisio y Geniog adre Digio y wnaeth y ffrind ag ynte Ni ro i mo Ngeiniog bach i yndyn i wneyd fy anwyl firind yn elin Cadwa hono i mi fy hynan Mi ga barch tra fowi yn y fferchen . 296 Clowch uchel fawl trwy feirion .... o am domas Wiliam landdyn .... mae letu fo 'n llangowen ? Meilir 9 75-0 PENIARTH MANUSCRIPT 122. 88 Crist Arglwydd rliwydd rhodd a archaf .... a Yn rhan tangnefedd fawredd fwyaf Bleddyn fardd 90 Du-w dy nawdd rhag tawdd tan llachar Uffern . . . b Gwawr gwerthfawr boet trngar . „ „ 93 *Oer galon dan fron o'fraw a llwynin .... c Gwenwlad nef poed addef iddaw Gr: ap yr Ynad coch 98 Madyn Iwynogyn agos i ledrad . .• . . d Dydd a fedr dy wddf fadyn Rhys Goch o Yryri 103 Mar: Ow: Glyndyfrdwy : Y ddeufab nid addef wn ... e Er Mair par bader amen . Rhys Goch o Yryri 110 Hugh, Tomas, Sion, Sharlas, Purs, Rhus, Simon, Shamas, &c. Anon h. Awyr Dwr Lloer Ser Haul Tan — Tera . . . Nos a Dydd da „ 111 Notes on the places or districts where certain poets resided. 112 Achau folo Goch, ap fthel Goch, ap Cynwrig ddewis herod ail wr parlies Lincoln. 113 Cyiiwysiad un o Lyfrau Tho: Wiliams Physygwr. 1594 . = Cyfreithiau Cymreig (1) ; Marchogion Llys Arthur (5) ; . . . Trioedd y Cybydd (20); . . . Hanes Taliessin (130) . . . ends: Ymgroeaiad Tal: (222) ; Ynglynion Milwr (222) . Transcribed by me Wm: Wynu out of Tho. Wms's Book (p. 5). 116 Tri brenhinawl varchocion oedh yn llys Arthur . Nasirus &c. 119 Henwat'r prydyddion oedd yn amser y clymiad cyntaf ar grcrrfA .• Casnodyn vardh ... eretfe; Dd: Dhu o Hiradhuc, Trahaearn 120 Henwae rhai oedhent yn yr ail clymiad cerdh ar Ihe cladhwyd rhai : Howel ap Bin" . . . Dd: ap Gl'm yn Nhal y ILyehau Gr: Gryg, ^olo Goch yn Lhan Vfydh, .... Rhys Goch or yri ym Medh Celhart, . . . Gr: Gweflyn.' 121 Henwae y rhai oedh yn amser y 3 clymiad ar Gerdh : Ddr ap Edmwnd yn Hanmer; Gytto'r Glyn ym IManachloc Egwest . . . Lewis G. Cothi yn Aber Gwili, fer: Vynglwyd yn y Sant y Brits . Madoc Benvras . . . J. Brydydh hir ym Manachlog Cymer . . Rhes Cain ynghroes oswallt. 124 Yr achos y cafas Cadwyn yyrr i henw &c. from T. W. p. 47. / 125 Och i'r veiol goch ir gwr ddoe ai can &c. Tho: Benwyn g b. Os hen im gwelen am giliaw y mhwynt &c. Tho: Jones ne Cati h c. Graddau Carennydd : Brawd, Cefnderw &c. T. W. d. Treulwin Rys ddurgrys ddaeargrwydr a red &c. Anon » 126 Dowch Wynedd i'r wledd ar lann Conwy pam k y canwn bawb yngham | yn y myw ni wel y mam y ngwarr heb gadair arian Dydd dawch dam Dd: Edmwnd b. Aed fy'chenaid ysbaid osb &c. ^u: ap Rhydd: ap f. TLwyd I c. Pan el Nanhwynen yn hesb &c. Rhys Goch or yri m d. Meinwen ynnill di 'r menig &c. „ „ n 127 Y gwr a laddodd y gwas or hir hynt .... o y gwas a laddodd y gwr Dd: Nanmor b. Tra vu gwyun y Glyna a gloew &c. Anon p » Exemplar per " Llyfyr Coch " o Hergest, col. ELLIS AND WILLIAM WYNNE OF GLASYNYS. 751 MS. 123 = Hen. 417. " LL[rFB] o Hen Physigwriaeth o Lyfr H. HJ. Cynfel a scrifennwjd gan y Pavoh: Mr. Ellis Wynne o Lasynys. Paper; 12| x 7| iuclies ; 26 pages (interleaved) —all the margins and the bottom halves of pp. 1-6 are more or less torn and imperfect ; bound. The text .■seems to agree in many parts with the Meddygon Myddvei, but the arrangement is very different. The title ia in a. later hand, and on the margin of p. 1 we find " Gryffydd Eoberts his Book." 1 Gwaew m^ arleis^ llygad yn maglu : Bk melyn wy a bl<^ gwenith ac ychyd= o gopr^ glas drwy i gymyscu'n ffest gosod i?rtho a thyrr y Magi ar G^ae-s. R J wneu^' Dwfr llygd Maluod duo odiar ulifl Mai, rhostia ar f^' ac mewn llestr glan derb. y Saim a chyinysc ag ef gym' ar^i | o sugn y Celidonia, a'r 3° o win gwyu ac a hifni? ir dy lyg'^ ac f'ai- gloe'sa . &c. &c. ends: Adwyth * * *ellyllon, dail derw, a ]Lysie r gwac#*ing | * * * m* oil kur yn fan a berwa hwynt mewn ym | * * halen ac ira'r fan [Fi]nis Pkim^ Transcrip . H. BJ. 26 YCHIDIG GYNGHN o FEDDGEL^. Haint ar Anifeilnd : * * *arr 3 phintied, copras gwyn chwe, wns &c ends : ILosc neu yscaldio : oil Roses 3 wns, oil wye '3 wns, nitri Albi powdr 2 wns, cwyr gwyn wns a haner, a rhisc^ canol yr yscaw gwna eli ac ira .|| The rest of the MS. is lost. Part II.:=Hen. MS. 448. " Poetry — the Book of William Wynne of Lasynys A.M. Sector of ILanaber and ILanfair 1753," &c. Paper; 12 xT^ inches;^ 40 pages ; bound with part I. 1 The above title, the names of the Counties of Ireland and Scotland. 2. A list of the arohbisboprioks and bisboprioks of Ireland b. I Jo'"' Roberts o Lan y mm- dros Ellis Wynne o Lasynys John Robert fwyneiddlan ddedwyddol wr diddan .... a- Nag oedvvch chwithe gwedi gweled y Gan gael iddi gi Rob: Tho: o Harlegh 3 Carol : Y Cymro anyscedig derbyn galehig .... 6 Rwy n cymryd a ffurair fy ffarwel . Edio: Morris 5 Moliant gogoniant ganwaith i dduw .... c nid da i caf ond Duw cyfion ? W. Ph. 6 Trwm y mraint henaint fy hunan i fod d rhwng y fainc ai* pentan Dau gwell rhodio allan na byw'n t^ am ben y tan „ 6. Gwyr Cysti gweini fu gynt dda ar faes &c. Hugh Evan e c. Gwae ft rwy'n gweiddi gweddwach gwn y mod &c. Anon f d. Pob Doniau rhauau rhinwedd ag adail .... cariad hyd y nef y cyrredd .... un tro gair ond trwy gariad Win; Philip e. Disymwth mae Duw yn symud y Cedyrn .... yn ynfyd hefyd vn hen „ „ ff- 752 PENIAETH MANUSCRIPT 123. 7 Na fydd digwilydd gwilia na cliymell .... a cred ddeuddeg cadw ddeg yn dda . no signature b. Nid ofna ffyddia hoff weddi oesbrafE &c. „ b c. J Edw. Vaiighan o Lwydiarth Of? daw'r bwch yn drwch ymdrechu rhag ofn &c. „ c d. Pan fo'r ha yn decca or dydd i garu d gore bod yn llonydd Na ddod dy law mewn awydd yn I'hwym rhag nas cei'n rhydd D. TV. G. es. Bangor e. Cefais a gymrais i gyd om cyfoeth ... e CoUais arbedais or byd f. Wylo rwy heno am hen wydd sythgeg &c. f g. Pan yn eneth fEraeth ffrwythwych &c. g h. Meirwon fu'r dynion dyna eiriau gwir &c. H. JL'd Cynfel h i. ILe bo chariad brad mewn bron yn llechu .... i golwg nid eill gelu serch ffyddlon y galon gu IV: Ph. k. Pwy bynag gorwag a garo ddadwrdd &c. k I. Pwy'n goeca daera dihareb nis gwn .... / Ai'r dyn a fo a dau wyneb ai'r dyn ni wyr air da i neb Hees Cain m, Wrth edrych fynych ar fannau y gwir &c. IVm: Ph: m n. Ni ddowtia un a ddeuto yn ddrwg &c. Jo" Philip n o. I ymlid addewid ni ddaw y Baili &c. Wm: Ph: o p. ymhob man darian didoreth y red &c. Jio" Ph: p q. Amser Oliver Cromwell Ni feiddiaf ilechaf ar fyd llychwin rhawg .... q Pwyn orau . . . . ai dywedyd gwir bryd ger bron ai celu feddwl calon .... heno mewn rhwyd i hunain Anon 8 Pen brol pea lledffol pen llaith pen dadwrdd .... r Pen ffwdan pan na ffeidi Jon David b. J Seiri pont Coriven : Y seiri heini i hunain cedyrn . . . .s tres ryfedd tros yr afon Anon c. Cymdeithion ddigon ddiogan a gawn o bae geni arian &c. „ t d. Os dyn a ofyn o wall ymadrodd .... Digon ... m rayu mair banner gair i gall . „ e. a garo dafarn egored ai twyll .... v a hwlia Dyna law Diawl Sir Hugh Roberts 9 Dyrie ymddiddan rhwng gwr ai wraig farw Yn iach lawenydd croeso i gerydd w dan fy nghystudd ufydd wy . . . . a madde im calon am fyngwenfron wych a fiyddlon i choffau Hugh Morris b. ILiniwch fedd annedd union 1 minnau .... x wylo am fyd a welais Wm: Philip 11 Gweledigaeth Nehuchadonozor — Dan. 4. Clywch ddangos yn helaeth ansicrwydd gorchafiaeth . . . y byth fellu bydd berffaeth heb orphen " Edw: Morris PENIARTH MANUSCRIPT ]23. 753 12 Dafydd fab Jesse oedd frenhin mawr wrthie .... a ai gariad fawl dyfiad fel Dafydd Rees Cain 15 Draenllvvyn tw pengrwn to pengrych topog .... h tlawd heb un brawd ar ben bryn Aiwn b. Ir Ysgyfarnog : Hwi wlatten dorwen ar dix' rhedyuog ... c hwi hai glod ir PrJ^f hir glust „ c. Os gefaist wen lawen livvys drwy gariad .... d hiretli am gydymeth da „ d. Ir TLivynog am ladd i Ciliagwydd Mi a goUais aderyn cyu dydd nodedig .... e i droi yn Nen am f deryn i Morris TLoyd Gwern Einion 16 Wrth goflo araeth gyfiawn .... f ond Duw dy nawdd dod ini Hugh 3Iorris 17 Trwm ar la yw tramwy'r 6d &c. Win: TLyn g 18 Mar: Ellis Wynn o Lasynys — 13 Gor: llSJi Pa alar sydd pwl iw'r sain ? . . . . h obaith yn Nuw byth yn Nef Jo" Rhydderch 19 Mar: E. Mori-is: Newydd anedwydd in iaith aro Edward . . i i chwi oedd a chyvvyddau Anon b. Gwae r Offeiriaid byd Ai fTon gnwppa „ k t. Ym Mangor mewn Cor maingc eurwych 'u Esgob &e. G. Rowlands I d. I fV. Wynn o Lasynys : Y Person union eowog .... m y byddae rhaid ei ddangos tros Crniv o Harlegh e. Ir Gwenyn : Hafod o gychod gwchion .... n Ugeinoes am eu Gwenyn Anon 20 Mar: H. Morris : Pryddhewch Peirdd pereiddiwch foes . . o Trwy wycli amod trowch yma „ b. Canlyn fy Uinyn j darllenydd mwyn &c. „ p c. I Ellin Wynn Ych ddedwydd o berwydd eich aeres anwyl .... q ir Eneth a hir Enioes. Robt. Thomas 21 The Choice: If Heaven the grateful liberty w'^ give r That I might chuse my method how to live .... All men would wish to live and die like me 3Ir. Pomfret 23 Ni cheir mor melus oi lus elw s heb y chwerw dyweda i chwi .... Heb rwygiade Own ag adar yn y Ddaiar dreilgar drwch Wm: Tho: Clochydd IL. Aber b. liong Ital yn ddi attal aeth yn sardial wrth y sarn ... t Yn Ilwytho r Ychen ar assynod heb gydnabod fnd ar fai 24 The Life and Genuine character of Dr. Swift dediciied to A. Pope : Wise Rochefoucault a maxim writ .... ti to please and to reform mankind 26 Folks talk of supplies / to be raised by excise .... v Shall have their free choice to hang, drown, or break. 30 Chronology : The age of y® world to our Saviours Birth 3948. The Christians first called at Antioch 40 years after the Ascension .... ends : 1700 J. Dryden the poet Laureat dies. 754 PENIAETH MANUSCRIPTS 123-124. h. I ofyn Dilledyni W. Wynne. 1^50. ■ Y Person happusol dfi ddbwnus diddanol .... a ir parchus wr downus am dani. Philip Morgan 32 Y Bore: F Enaid dihuna a chydar haul rhed ... J Fod heb fy Nuw hyfryd tros funud yn fyw Ellis Wynn 33 Y nos : Fob mawl fy Nuw fo heno iti . . . . c y dof i OS Ti am tywys „ ^^ 34 / Ellin Wynn o Lasynys yr " aeres gynes gii." Hoedl hir i Meistr Wynn .... d yn magu y gwiw gynydd Eginin Wm: Morgan b. I W. Wynn o Lasynys ar i ddychweliad o G. Badon . 1 7^5' . Moliant gogoniant ganwaith ir Ceidwad .... e "Wr deddfol wir Ddedwyddfyd RoU: Thomas, Harlegh c. I Ellin Wynn ; Dwy hattling rybrin obry danfonais ... f i Fagu'r Bendefiges .•/744. „ „ d. Carol : Pwy sy'n rhoddi r Gr^glais gre .... g y Cyffion fydd i'ch coffi Morris JLoyd o Wern Einion 35 I jy Humphreys Escob Bangor Canwyll gras didwyll Grist ydi yn 61 &c. h b. Carol. 1T§§: Y Gwr rhowioglan wiwlan wedd . . . . i ich union barchus annedd Gr: Rowlands 36 The Rover: I am a Blade well vers'd in my Trade &c. k b. Leave me shepherd, Shepherd leave forbear yr artful smiles &e. I c. / ofyn periwigg i Mr. Wynn o Lasynys Mentrais danfonais fwynwr ich annedd .... m Yn ddi fis pyrth ei ddefaid Anon 37 Y Daran: Mae Gair i mi o Gariad .... n Am ysgar Meinwar ami D. ap Gwilim h. Y chwannen bach union bur .... o Er un Mab y Gwr a'n medd Thomas Price 38 F annerchion o burion bwriad Galon .... p Am eich Cariad difrad da O elusen a lesha G. Rowlands 39 Canol Nos : Duw wele nghwsg I'm gado .... q Ein hanfod, gydfod # # * # * signature out off. 40 Particulars of certain " Arrears " due in 1753 b. Y Byd a syrthiodd mewn bar bwriadus .... r Er dim, ni wna Gyngor da; Anon MS 124 = Hen, 362». Poetet by Owen Griffith, Griffith Phylip'and many others. Paper; about 12 X 7| inches (interleaved throu-'hout 12* x 81 inches) ; 836 pages (all mounted on the inter- leaves" ex. ept pp. 331-6 which are loose at the end) — the corners and outer margins are more or less frayed, and the text is here and there imperfect, especially at the bottom corners ; the ink is faint in patches inconsequence of the MS. having suffered from damp at sometime; written alter 1713 ; strongly bound in morocco. Pages 1-16, and 19-20 are missing. 17 A fragment of an elegy to " Rowlans" buried at BettTrs Garmon in 1700 POETRY BY OWEN GRIFFITH ETC. 755 b. Mar: " am Eissiard aer Edward " o ? Nanhoron fragmentary a 21 " Gwr croesawus parchus . . . yn hal henbont " yery faint b 22 Mar: Sion Mred: buried at ILanwnda . 1700 imperfect c 23 A fragment ending : dawn bythol duw'n ei babell 0. Gr- d b. *Sierom ynn . . . yr awdr prafE y mastr Prys .... e Ach oes i wythoes a el . IS^i . Rhys Cain 24 & 271' f Edw: Wms: Person Dreioen Y gwr lien doeth gwar Uawn dysg &c. S. Cain, f 25 A fragment ending : Gwna fi'n rbydd yn y dydd d!g Mor: ap H. Lewis y b. 1 wyr Bangor : Ofer y w'r hfi ar fawr ball .... k na chware am bottle byth imperfect i?. Williams 26 Mar: Edw: Prys : B5^d caled yw bod citwg .... i mwy na dwfr menai ai dwg || 27, b. Mar: Rich: Philip : Cwympodd torrodd caterwen . . . . k bardd Nannau . . . Athrawon henyddion oedd[l 29 Stanzas between men and angels II Croeso Haul Caersalem ucha I In dedwydd swydd 31 Gwr ai fraw dan gwr ei fron .... . isgO , m Proffid gras y prophwyd grym Gwyrfyl 113 Ho: Fychan, b. I TV. Van o Gorsygedol fab Rich: . . fab farll Desmwnt Y gwalch rhwydd dan gylch rhuddaur .... n Dros eraill deiroes Bryr J. Brynkyr drwy help W. Pk: 33 C. Priodas : Rhai a gar yn rhagorawl .... o Eich plith ai fendith a fo Edm: Prys 34 Ystidio. i ddwy was didwyll .... p Asw i mi ^esu . Amen Z)"* Sion hent 36 Am oganu lliw'r bardd : Y ferch wedi'r glod a f ii . . q A ro iti wra teg Robin Ddil 37 Y gangen irwen eurwallt .... r Galla dyn golli d'enaid Rich: Philip 38 Mar: Gr: Wynne Boduan, aetal 33, l6§0 . O Dduw ifon gyfion gofiad .... s Duw He mae d\vg ni oil . Amen . Owen Grnffydd 41 Mol: Hugh Hughes o Gefn TLnnfair ai wraig . Canbawddamawr llu mawr Bj^n .... t A llwyddiant well well iddun Pasg, 162S Ric: Cynical 42 Mar: Rich: Hughes Cefn llanfatr . IdlS . Duw ior beth ydyw'r b^d .... u Hughes i law Jesn hael aeth Gr: Phylip 44 Jfar: Evan Evqns Tanybwlch . l6§0 , Pa wylo sydd pa loe» yw .... v Lawenydd yr ail einioes Sio9i Dafydd 46 Mar: Owen Wynne or Glyn yn sir Feirionydd . 1682 . Och dyma afiach dymor .... w IParwel Owen ffriw loewych Owen Griffydd * Line 9. Beginning faint and imperfect. See Pen: MS. 6^, p. 111. f See Pen. MS. 117, page 147, above. 756 PENIAETH MANUSCRIPT 124. 48 Mar: Mrs: Grds Hughes or Cefn yn Efionydd . l6^2 . O Duw Ay nawdd ded ini . . . . a Pura tasg an par atto Owen Griffydd 50 Mol: Sir Robert Owen or Clenenau Fob Bardd o ddysg pybyr ddawn .... b [ll]aw dda biir ai llwyddo byth „ „ 52 3Iar: John Bodwrda : Trwm iw mron yn tramwy mro . . e yna an galwo i g^d 0. Griffydd 54 Luc X. 30 ; O Frodyr 611 fawr rad rym .... d yngras ag ynghrist 611 Sion Philip 55 Duw frenin da fu'r wyneb .... e drwy gariad ir drigaredd Dd: ap Hwlkyn ap Madog 56 ^esu bwda ddefosiwn .... / oes oesoedd ith Lys ^esu Richard Brych 57 Mol: John Griff: Fychan o Gefnamwlch Ba ryw dir y bwriaf daith .... g cadwed sion ceidwad y sir Morys Dwyfech 58 Mar: Gruffydd Glyn or Gwnfryn yn ILyn . ? 158B . ^esu nef i ras ai nawdd .... h j Euffydd Glyn ar fFydd glau sion Phylip 60 [Y ferch] hirvvedd farcbiriol .... i Gwae fi orfod gwrthod gwen Anon b. f ofyn cymod Roh: Wynne o Fodysgallen Yr wylan fal yr Alarch .... Ji Dy nudd dewr dy uewydd du y Bardd : Os fellu i mae gwae a gaf .... I Ar newydd ir mynydd mawr Rich: Cynwal 62 Huw pan aned . . aer Robert fVyun . . . Bodysgallen Duw a roes a da iw'r w^dd .... m A chynydd fwy na chances Rich: Cynwal 64 [Arglwjyddes ffraeth gynes ffri . . . . n Ehwydda modd y rhodd imi [ Tho: Prys'] b. Dychymig arall : Cefals gau fercb draserch drai ... o yn ddidwyll byth na ddoedwn Thomas Prys c. Mar: merch : Dwys im son nad oes im serch .... p iin wych oedd yn iach iddi Gwilim ap Evan hen 65 Mar: Hugh Bodwrda : Bid dirfawr yw bod terfyn ... q Dewis wr adawo Sion . l622 . Rich: Cynwal 67 Mar: Rob: Carreg : ILyn bryd Uawn wae oi breuddwyd . . r Drwy gariad aeV drigaredd . 13T] . Lewis Menai 68 Dduw dad pa fyd ydyw &c. • Sion Tudur s 69 J W- Wynn Dyffryn Melai, Sirif Sir Ddimbych Mae swyddwr grymys heddyw .... t William Wynn hael yma n hen "1637" Watcyn Clywedog 71 Y widdfa noddfa neddfawr .... « Ar nwyf ir af ir nef ar aw)' Dd: Corllech 72 Henfrud: * * * eryr dros for ai drysor o bobtu ... v Ai gwragedd yn greirie ai coryne'n tyfu Adda Fras POETRY BY OWEN GRIFFITH ETC. 757 h. Brtid : Byd angall os deuallwn .... « naw mis nid rhaid in ainau Robin Ddil 73 Hanes y Cochol Coch : Fal ir oeddwn gida'r hwvr ... b Pob rhyw Gymro gvvyn dy fyd Anon b. Brud arall : Daw'r byd yn gryd a cbyd ochi .... c Pan fo'r brodyr llwydion yn ymgynghori .... nag adlan i drigo on'd cvwydri Robin DdU c. Mon a losgir a ILyn a Lusgir &c. Anon d d. Pum bys ar law puin llynges a ddaw &c. „ e e. Mar: Hanibal Prys : Beth a wnawn byth iawu onyd . . . / Duw da 611 doed i wUys . l6lQ . Tho; Prys 74 Cyffes : Crair cred ced cynydd .... g drewynt cyrn ufEern a ffaith ddygynedd jfolo Goch 75 Mar: D^ John Ellis : Hydref fis o draw far .... h dim ebwch drwy anobaith . 16^3 . Owen Gruffydd 76 / Rich: Madryn or ILanerchfawr, Sirif . l6p5 . Pob Bardd o ddawn ffrwytb lawn ffri ... i A gwledd nefoledd yn 61 „ „ 77 Priodas Sieffre Parri o Langolyn a Margaret Hughes o Gefn ILanfair yn ILyn Duw a wnaetli y h^A ini . . . . k ILaw Dduw ar ddawn llwydda'r ddau Wat: Clywedog 79 Mar: Charles I: Och gred ag angred a gwyn .... I Irbai ddylent hir ddialedd Wm: Philip Cywyddev Owen Griffith 81 Mar: Hugh Bodwrda : Duw pa ddydd di hap a ddaeth . . .m Heb daerder y Modwrda . 76p4 • Owen Griffith 82 Mar: Win: Frauds JLoyd o Langwnadl . 16% . Byrr a brau iw dyddiau dyn ..... n Le anfwyn i lawenfyd 84 Mar: Ow: Anwyl : Gwagedd iw dyn gogwydd dwys ... o lin enaid Owen Anwyl . l6gs . 85 Mar: W. Glyn : C'lywch o nych fawr nych farnad . . . p Glyn i nod goleuni ne 87 Mol: James Brynker sirif yn l6^6 Af ir llys dda fawr wellhad .... q Gida ei leer i gadw ei Lj^s 88 3far: J. Dd \_Laes'] : Pereriu wyf dan glwyf glees ... r A doniau byth dyna benn . l6gjf . 90 Mar: Mari 'r ailfrenhines Pedair Mair mewn purder mawl .... s Duw ar oen mewn diwair ras . lOgj/ , 92 Mar: J. Wynn Penllech : Cwynion oer yw canu'n iach . . t Dda nawdd drigaredd i ni . l6g3 . 93 Mar: Elizabeth Wyn?i o Langwnadl . -lOgO . u Angav a wnaeth iug yn ol . . . . diogel Iwydd an dygo iw Lfs 94 Mar: Margred Wynne Maes y neuadd . l6g6 . Och ferred awch oferwaith .... v , Daith hylwydd an dJ 760 PENIAETH MANUSCRIPT 124. 126 Cynar fodd cain arfeddyd .... nilh ir haul unwaith ar hou Dd ap Gwilim 127 Dal neitliiwr delw a wneithym .... * Dryd deigr droedfedd deccach >j » b. Y ferch dawel wallt felen .... g wyt imi od eit ymaith 128 f Hugh Bodwrda : Tob bardd o ddawn pybyr ddysg . , d Waed eurdeg ymodwrda {SirifiCSj) Owen Gruffyth 129 Mar: Elizabeth gwraig O. Anwyl or Pare . i6§6 Gwynt yw'n hoedel dirgel daithi .... g Dawn degwch Duw an dygo 131 Mar: J. Gr: o Gefn amwlch . 15 Mawrth 16§6 Och fj^d blwng och cifld blin .... f Da Dduw hael dy ddeheulaw 133 Mar: Marged gwraig Love Parry Cefn ILanfair Trist yw'n gwlad mawrnad maith .... « mawr siriwch i mae'r seren . l6§lt ^ » » 135 Mar: syr John Owen, marchog, o Clenennau Digio a wneist Duw gwae ni . . . . ]^ Ffarwel a ffei ar wylo . 1666 . Edw: Morys ]c7 Jiiic: O ddaionys Dduw unig .... i Gogoniant fj^th i^th a fo Mathew Owen 140 Priodas James Brynkir a Caltrin Prys o Rhiwlas H&ll feirdd d^sg lleferydd doeth .... >J Mawr fwynder He mae'r fendith . l6§J , Ow: Gruff: 141 Mar: Mrs: Jane Bwckley or Dinas, " lloer Gr: Castellmarch " : Och angau d"ii awch ing dwys ... I Digon yw an dygo ni oil ,, 143 Mol: D<' Humphres Deuon Bangor [i6§0-$9] • Mae rhwydeb a mawr hydi .... m Arc Duw ar y Deuon Edw: Morris 145 Mar: Mrs: Ann Nannau or Dolau Gwynn . 16§J . Duw sydd yn dewia lieddyw .... n ynghaerselein gwrs bylaw Ow: Gruffydd 147 Mar: Morris Griffith ai wraig o Fethlehem yn ILyn Byrr yVn hoes o bwriwn hi ... . o Dawn dilus Duw ai deulu . 16^^ . „ „ 148 y ofyn Tarw gan Gr: Fychan o Gors y gedol Mae Jfor hael mwy fwy rhydd .... p Eh ad ar dawn tra rhedo'r dwr Edw: Morris 149 f ofyn march gan syr Rob: 0. i W. Morris o Wmwlch Yr hydd gwrol rhwydd gariad .... q yw roddwr ag ir euddo Ow: Gruffydd 151 Mar:W.Gr: o G.Amwlch : Dyma. iyd trais enhyd tro . . r Derfyn on gyrfa i gyd . l6§§ . „ „ 153 Mar: Tho: Madryn : Ang&n a wnaeth ing ini . . . s Fann di wael i fyw 'n dy wydd . 168§ . Ow: Gr: 155 Mar: Syr Rob: Ellis ai wraig Trephena Smith Ofer yw'r byd wag 1yd waith .... t Ir hoff oasfawr orffwysfa . l68§ . „ „ tOETRY BY OWEN GRIFi'ITH. 761 157 Mar: Gr: Kattney : Ddiiw nefol dtlavvn iif}clJ . . . Dawn digoll Diiw am dygo late 16$C) . Ow: Gr; a 159 Mar: Argl: Bwchlcij or Bewmares . lOsS . Mae (Iwr hallt mae ducer [? wynt] .... b I asio mawl lesu Amen „ „ 1C2 Mar: John Owen o Gefii Ircfiacth yn EJioiujdd O Dduw pa gri difri don .... c Uuw addas bo'n diweddiad . 'l6§g . „ „ 164 Mar: Lewis Meirig, o Gejnbodig, Carnarfon []Ly]ma flwyddyn sydyn sydd .... d dd amod d$>dd yma , l6^0 . „ „ 16G Priodas W. Wynne Maesyneiiadd a Margred Bryncir *enw a wnaeth a da iawn oedd ' J. Ellis or Werngivydde : Dyn wyf i yn dwyn ei f^d .... h Gwedi 'r oes gida'r lesu „ ,, 174 Mar: Robt: Wynne o Fodesgallan . l6gi , i Wele ddydd wylo a ddaeth .... Hylaw las i law 'r lesu ,, „ 177 Mar: Robt: Wynn o Faes y neuadd . 16()1 . Duw mor sad dyrnor sydyn .... k Gwae Iwydd o dy a "gwledd lesu „ „ 179 Mar: Jane Brynkir : O Dduw anwyl dda union .... I y diwrnod hwnnw ith deyrnas „ „ 181 Mar: John Owen o Gefn treflaeth Ooh Dduw gwyn och ddeugeinoes .... »» Deifro\vn ni a deffro wna Anon 182 Derbyii alar car cywiraidd ei fron .... n Path hwnnw mwy f^th in mysg . „ 183 Mar: Mrs. Jane TLoyd : Och angau (tar)a\vch ing tost . . o I fydio'r ail gyfodiad Ow: Grujfydd 185 Mar: Lowry Williams Bodletv . l6gi . Qwael dan ser ofer hefyd .... ji An dysgo bawb yw digwyl 186 Mar: Catlrin Wynn or Berth-awr . l6g2 . Marwol yw ein meiriol oes .... q I ddamwain bawb oddiyma Ow: Gr: 188 Mar: Mrs. Loiori Gioynn . l6gz . Gwellt yw ein hoes gwyllt iawn liynt ... r El- Crist ny hawdd dynawdd di „ „ 190 Mar: Syr Tho: Mostyn o Gloddaith ai wraig . I692 O Dduw gwyn dduo Gwyncdd .... s lawnwych hedd yn iach iddo „ „ y 98430. G G 762 PENIAItTH MANUSCEIPT 124. 192 Priodas Ow: Ellis o Stimllyn ag Ehbeth Bodivrda Dau l^n aetli sii clwylaw 'n un . . , , a lUioi o Dduw hap ir ddau ddyn Gr: Philip 194 ifar: Margrcd gioraig J. Bodwrda yn ILyn . 1623 Gwae ni yn ILyh gwan yvv'n lliniaeth .... 6 Olau dvvysen i wlad ]fesu Cadwaladr Cestl 1S6 I ofyn march i Tho: Prys ag i Hugh Bodwrda dros H. Penllyn : ILafurwr diball fawr waith .... c Cywydd a cbaiuk haeddech lijn Sion Phtjlip 197 Ar anedigaeth Owen mab 0. Ellis o Stimllyn . 1052 Mae aer ini mawr rinwedd .... d Ir aer ai cliwaer wawr w^eb wedd Gr: Phylip 1 98 Ar ddyfodind ein Brenin iw dernasocdd Duw y Duwiaii d&d awel .... e Ai ddiiil frawd mal ei ddwy fron John Taughan 199 Mar; Col: BivcJiley a las ar y Lafnn . IQ . ii . l6J/g Mae tonnau or dagrau dwys .... f wlad ]fesu le dewisawl Jo: Gr; JLanddyfnan 200 Dyn wyf yn arcs dan wydd , . . , g ^ f'enaid i minne fanwyl Tho: Prys 202 Mar; Jo: Williams, ILen, '• athro yn meilhryn praidd fesii " ; Clowch gri llin Lefi llawn lafyr iacbys ... h y rhawg dan rbod moi gI6d glir . 110^ . Ow: Gr; 203 Mar: Jo: Owens o Efionydd " yn Rhydychen .... mae'n gorphwys" . IT II . Ocb alar di obheliad daer fanwl am derfyniad ... i An h611 gyfeillion wiwlon wedd yn g^A gyfaunedd f6d „ ,, 205 Mar; Jane gtcraig Roht: Wynne o Faes y netiadd Gosodwyd-mor g&s ydyw .... k Tyw 611 i bawb fellu b6 . 1113 . „ „ 206 Mar; Cattrin Glynn o Leirnion , llO'i , Och fyrred uwcb oferwaith .... / ^esu fyth an hossio i fod „ „ 208 Mar; Lewis Lloyd or Plds Dii . llOi . Mae gloes droni mi glywais draw .... m In ni Amen yn y munyd ,, „ 210 ^ Rich; Vaiighan Corsygedol, Sirif sir Garnarvon Pwy fiy'n awr happys lawn wedd .... n I garn plant ag wyrion . 1699 • » >i 211 Mar; Ann Esgob Humphreys o Fangor Angau a wnaeth drwm alaeth niawr .... o Gras mawr gwir Jesu Amen . 169§ . „ „ 213 Mar: Mrs. Elizabeth Jones o Drefan . 1698 . Darfu on mysg derfyn maith .... p Pura dawn an pardyno „ ,, 215 Mar; Rich; Humphreys or Hendref ymhenrhyn deudraeth ; Prin yw ein hoes prynnwn hi . . . ." q Dan ei nawdd an deno ni „ „ 217 Mar; Cattrin gw. Rob. Anwyl or Parli, Ebrill, 1100. Dyma newydd bi)>dd in bro .... i" Dawn parod'Duw an pure „ » OWEN GBIFFITH AND GEIFFITH PHYLIP. 763 219 Mar: W. Wynne or Wern . nos Galaii . 1100 . Dduw dyma ddii dyraor .... a Dii waith liyu ir daith lioniio Oic; Gr: 221 Mar: Ann gwraig W. Fychan o Gors y yidul Trwm yw yngUwyn (rem iinghonys .... b Duw 'n yniiill da i ninno . 1T00 . „ „ 222 Mar: Hugh Nannaij ; Dyma flwyddyn deifyn dii ... c 1 iin enaid Hugh Nannau . 1"100 . „ ,, 224 Priodasgerdd Tho: TVynn Boduan a Wranses Glynn Dovvcli brydyddion fwynion fawl .... d Diwall hedd Duw ai Uwyddo „ ,, 226 C. priodas Jilc: F» Cors y gedol, a Marg^ ni} Syr Ifan llwyd o Vodidris , /JOO Piirwn glod p6i' awen glir .... c Rlio Dduw gwyna ir ddau gy**#* >> » 228 C. priodas 0. Owens or Cefn a Catk: Wynne or Wern [Dojwcli brydyddion fwynion fawl .... / yw goledd yn gywelu . nOS . „ „ 229 Mar: Mary Wynne or Gaerwen . Ocli weled mj'nycb wylo Awcli adw}th ag ochneidio .... g yr unig ^6r a r6 ini i gyd ail tywyd byfryd bsdd „ „ 230 Amser helbtdys : Dyma tfd amur anwastad ei ystyr ... A I foil 'n pen llwydd yn llawen . (2) Myfyrdod dyndod yw dandwm y byd &c. „ 232 fi-fesil : Henfiych well henw h6flF a chti .... i Iddo'n dal Dduw Nadolig (2) Cofiwn gii lesu ddewisiad piir iawn &c. Sion Phylip Cywyddev Griffith Phylip 233 Mar: Wm; Fychan aer Gr: Fychan Pob calon a broa bur anian a dyrr .... h Natlur coel unawr oni torr calonnau Gr: Phylip 237 f Wm: Fychan o Gors y gedol cyn i hriodi Mae iin yleni lawenydd .... / Crist wynn croesawed dy wedd 238 Etta, ar ol i briodi : Af ir gaer o fawr gariad .... m 'I'eiroes dy liardd brj^d tiriawn. 240 Etto cyn ei briodi : Beirddion digion bob digwyl ... n 1 ras llawn liiroes a llwydd 241 C. priodas Wm: Fychan ag Ann Nannau . lO^i) . Awn awn feirdd union fawrddysg .... o Gwrs diddan gr^s Duw iddynt 242 Moliant IVilliam Fychan o Gors y gedol Ir iin gaer' enwog euraid .... iJ Parhaed d'eiuioes pr^d tyner 244 [Djewis ir wyf dwys air iaith .... th fo'n llwydd i bj^d 246 Adduned o ddaioni .... » yn grasol siriol siryf OG 2 m PENIARTH MANUSCRIPT 124. SJ-)7 Gweitbiwu fawl gwaith iavvn a l^Ad .... a y\v tretad !ii tyrau tog Gr: Phi/lip 248 Mae tin gwr glan raewn gwir glod , . . , J w<*ch bryd hardd ach briod teg 249 Af ancdigaeth Gr: Fi/chan . 1653 . Rhown ddiolch mewn rliln dduwiawl . . . , c ILaw Dduw gwynn llwyddo i gynnydd 250 ^ fVm: Fychan : Y gaer orau i ragorion .... d Cors da i caed Crist ai cadwo 252 JEtto : Maitr Fychan cyfan i cofir dy eiivv .... e Duwiol w^dd yw adail wenn JJ5i5 £tto : Af ir gaer fawr agored .... / Hir fiynniant yw gorph enwawg 256 Etio : Mae ILys rh$>(ld im lleshaii rhawg .... g y ddaii laa dduwiol yno 257 Cyffes : Ochneidiaf gwelaf mor galed y baych .... h Am bechod fy medd-dod mawr It. " ffu'i- cldf" alt syr Thomas ap Wtns: Pysygwr a Devein Oni weli y ffordd 3'n ole jawn wastad i ystyn fy nyddic i Discibl Abram dysg Iwybre Degan aiir an dwg i ne c. Mar: Gr: Fychan mob Rhis^ ap Rhys o Govs y gedol ILyma f^d lie 'i 'niofidio .... k fo wyl Duw nef olau a wnaetli . 1616 . Sion Phylip Marwnadeu Sion Phylip who died at Pwllheli, in his JJth year in l620. His body was taken by boat across the bay and buried at Llandanivg. 259 Ehodd Dduw gwynn yw rhwydd ganu .... / yn hen dda awen ddeu ell y eanai i Dduw can oedd well Canai i wjr accen wrawl Canai i feirch ag ir own fawl Awdurol favdd wawd eirian Awdyr mawl ir adar man Arwyddfardd hydr iraiddfwyn . . . Ni adwaenem . . . Awdur gwawd gofiadur gwcll .... ymlaen He i caem laweuydd Edm: Prys, Archiagon 2G0 Mawr gwyn im er a genais .... m Da i fyd yw fywyd a fii A da oedd yn diweddu .... fo roi 'n rhftd farnad neu fawl .... Aeth ir nef ein hathro ni . Rich: Cynwal 261 Oer synnais er ys ennyd .... n 1 iawnder rhan duw ai rhoes Evan Lloyd 263 Dirwyodd Duw yr awen .... a Senior pawb am synwyr pen .... ni fynnai ganu i fanwyr Ni yrrai gerdd ar y gwyr .... Yn i 61 hyn a welir y gwaith a ddengys y gwir .... yr ail oes ar law lesu . Gr: Ilafren 264 Hir imi draw garllaw'r ILan .... p Heb fyw'n hawdd a heb fy nhad Gr: Phylip POETRY BY OWEN GRIFFITH ETC. 765 265 Ni wyl dyn anwyl dyner .... a Di wag weniaith di gynnen Dwys air coeth di sarrig hen Da i agwedd a diwegi Di ogan oedd da i gwn i ni feddwai ef . . . mal cler arall .... wiwlawn enw el a ninnau Roioland Vychait 266 Dyma fedd gwrda osdd gii Sion Pliylip .... b fatli wr ag ef f'athro gwyn R. C[/jd»-o] b. Panfwrid Caslell Harlech i Imor Torrasom gar bron g[w]aew brj^d / irhain aed ... c f^th ini i fath ya 61 Gr: PJiylip c. Amser R fii/f el : Ynys y Cedyra gii union grefydd . . . d Brenin siarls biir union sant . „ „ d. Mar: syr J. Salsbri : Y flwyddyn fwya 1 added ... e I enaid glan yw deg wledd Simi Phylip 268 Mar: Margred gwraig Gr: Wyiin o Ystymllyn O Dduw fyrred wedd farwol .... f Duw dy bai'dwn didwn dod . 1112. Ow: Gruff'ydd 269 Mar: Huviphreu Iliuiiphres esgob Henffordd Darfu dwyn o dyrfa dysg .... g Am ddii gam wedd dda gymod . 1~i12 . „ „ 271 Pen llywydd pob lluoedd yw Brenin y nefoedd ... h A happys dda weddys ddiweddiad „ ,, 272 Y Dioddefaint : Dydd mercher cofier y cyfion athro ... i Dwys ei bwyll nid oes balliant „ „ 273 Tyngliedfen ; Pob bron pob calon coelied h pob cig a chroen dychryned .... A dweded pawb o ddifri efo myfi Amen Evan William 21h Can . . . ff'anoel dau lielwyr i hela Gvvrandewch ar hiraethys gan farnad gwynfanys ... / Dan y ne dyna gorfod pob gyrfa Ow; Gruffydd 276 Pob merch yn rhwydd gwrandewcb yn rhodd . . . .m Heb gelu fel i gilydd " Merch ifanc " 278 Alteb : Ai gwir a glywes baenes byd .... n Er sorri 'eh wyneb siriol Anon 280 Mar: Elizabeth (m}: Ffowk) Prys o Wern Kanfrotken Tarth yw 'n hoes toraeth wan hynt .... o on dil drais an da -drwsio . 1115. Oio: Gr. 281 Mar: Rhys abad Ystrad fflur Dyn wyf doe a anafwyd .... p Telid Duw ni bydd tlawd hwn Gtitlo or Glynn 282 Mar: Jarll Penbroch a las yniaes Hamhri {1^6^) Dawns o bowls doe'n ysbeiliwyd .... q ^arll oi fab arali a fd „ „ 283 3Iar: Ow: Tudur : Brudio i biim bryd lieb wiw . . . r [d]raig wen ddibansh yngwarchae [a] draig coch a dyrr y cae .... Yr ynys oil ar unwaith {1//)1) Robin Ddu 284 Mar: S. ap Madog ; Wylofys wyf fal afon .... s A chynuudd ir wreichiouen Gtitto or Glynn 76G PENIARTH MANUSCRIPT Hi. b. 3Iar: Dd: ap Jthel F'w ; Mae c6f a mi ai cwyn . . .' a Chwech y sydd cliwechoes iddo Dih ap Edmwnd 285 Mar: Tho: Salhri JLeweni . Il^go . Trist iv boirdd y (roes Duw'r by[d] .... h T^ Duw sydd yw Tad a Sion Gultyn Owain 286 3Iar: Eissiarl Wynn person Vsbyttu Aeth anap f^th i Wynedd .... c Yw byw f$>th fab oi f^tli f6 Simi Tudtir 287 Mar: Edward ILoyd o Lann Ynys Gwae ni beunydd gann benyd .... d A their oes hydd ith aer Sion 288 Mar: S. Tudur : Gwae fan feirdd mewn gofynfyd ... e cenwch o chroesefwch Sion Sw)i Phylip 289 Mar: Simwnt V'K- Briw sy'n fais braw a s&n f^dd ... / I bo'i- enw byw ar enaid „ 200 Mar: S'' S. Salbri : Y blancd lieb lawenydd g ffarwel i wr a ffriw Ian „ „ 292 Mar: Sion Wynn Thelwal a Lanrlmdd . 1S§6 . Ui yiinill yw'n gwlM ennyd .... h Sion at Dduw yn sanctaidd aeth Simiunt Vychan 293 Mar: Sion Wynn a Wm: ifab " dau siryf" . 15()^ Ba ryw ofid a brofir .... * .^r T.'iid teg ag- ir Tad hael „ ,i 294 3Iar: Hugh ap Hugh o Langedxoyn Ehew aeth yinhob rhai weithion .... h Ehoi i Hugh nef ag ir rhain oes „ „ 295 31ar: Rissiavd Owen o Benmynydd Udaw blin v.-edi b'acnawr .... / I wlad Duw i Icttyu „ „ 296 Mar: Lewis ap Owen o Ddolyellau . 1365 . Clywais fy mron nid clauar .... m I LJ^s Duw Lewis i dad . » » 297 Mar: Gr: Grilg : Trist oedd dwyn &c. J>. ap Gwilim n 298 Mar: D. ap GVm : D. fab Gwilim ymy &c. Gr: Griig a 2P9 Aeth yn wann darn or deyrnas p CKdro ail Jago a Ids ni gwir lU\ilth gwyn bid f[ar] .... k I wlad y Drindod ai wledd „ „ 313 Mar: Rissiart S. Owen : O Duw be(h ydyw y byd ... I att i ras enaid Ehisiart . 15^4 . „ „ b, Etto : Gwae 'r ynys deg iie 'n nos dii . . . . tn Ddeheulaw Duw ddihawl dig Hugh Cowrnioy 313 Owdlfriid: Adwen dorri pen werth punoedd i dlawd ... n yn iacli Gyneweru gwlad Gymru gaeth Lewis Glyn Cothi b. Mar: H. ap R. o Gefn Ryg : Duw gv.'yn er digio ennyd . . . . o Gwnaed Duw ag enaid Howel Tudtir Aled 316 Mar: Ifan Dd: ab Ithel Fychan o Laneirgain ai wraig Nid un bwys ag nid iawn bod .... p Pedyr wyn ai pedwar enaid Tudiir Aled 317 Afar: 7 plentyn Gr: ap Rys afufarw yiigloddailh yr un wythnos : Sorri o Dduw ben saer yddwyd . . . . q un blaid nef on blodau ni Robin Ddu 318 Mar: Sion Bnoynog : Dydd hwyr yw diwedd hiraeth ... r Di frwd a diflr ydoedd a brwd iawn o bae raid oedd .... Pryd sedd Paradwys iddo Wm: R,§n 310 Mar: W. Mostyn : Y da anfono Duw yn fynycli ... i Fywyd bir a nef yw Tad . /57(5 . ,, „ b. Mar: Sian Moslyn : Anwadal yw anwydau .... t Annedd Sian yn nby Dduw sydd . /5rtp . „ „ 7^8 PENURtH MAi^trSCRlPTS 124-1^5. 320 Criccielh lie odieth lliw deg hynodwych .... a IFrwyn edyin yn IFraingc ydoedd Sion Dafydd b. Gwnae ddau Kobert bert wiw beth /adeilad yn dylu canmolieth 6 Daii fwa graen faen di feth Mawr rbag ciaccio miir Criccieth S, D. 321 Lecsiwnai yn glau in gwladhebeiviachaberiff anghariad . , c ILawn in rhan Uinin rhinwedd . 1113. Ow: Gruffydd h. Mar: Jo: JVynjney JLen : O Dduw byw eiddo bywyd . . , , d ****** yno o bob annedd . Illlf, 0, Gr: 322 Gwyr ifaingc a gwyryfon . . . Molienwch Dduw ... e Carwch bawb eu dwylo ynghyd A Uafar genwch oil ynghyd O eigion bron ag egni bryd 7 frenin hyfryd hedd &c. Ond gweddys yw y gwaith . 323 O Arglwydd Dduv/ grasusol .... / Am lienaid dwg heb ogan itli 'winllan wiwlan wawr „ 325 Mar: yr enwog Sywedydd T. Jones . 6 Atost 1T13. Clyw Camber fal clocc embyd .... g Naf ath Ddilw nef ith enaid Dd:Mamiel 326 C. Priodas Win: Brynker a Catherine JFletcher Dewcb brydyddion gyson gan .... h Diwall hedd Duw ai llwyddo Ow: Gruffydd 327 f ofyn dau host gan Blorris W'ms or Ilafodgarregog dros Ellis Wynn o Ystymllyn Yr ustys hael ar osteg .... i Dal ich fawl a diolcli fwy John Prichard 329 Gwnacd dyn o saith defnydd : Cnawd, gwaed &c h Meddwl gvistion pan fo'ch falcba .... pr^dd ^yf ag ir pridd yr af J, Hughes, Brynby\chan'] 330 [0]es G[cn]edl nad dwys gennych Glywed farw / Anne glodfawi- wycb .... Fel enaid oedh irynya .... pan dliigiai crynai cred &c. Stephen Parry (Jes: Coll:) b. Mar : Mrs. Wynn or Wern : ClywcU alar coeliwch weled . . m Gan hiraeth *»**•# (1. 26) || 381 (Duw ai fab diddig Cariadol caredig .... n gaeth glyd drwg ynfyd draig anferth . 76(^5 . 0. Gr:") 333 (Ma/r: Ow: Gr: — BJwm jvr ein Bro pie mae 'n brig .... Nos da iddo ncs dyddiwr Michael Pr***) MS. 125 = Hen, 189. FiiTiNO Poetry between Edmund Prys and William Kynwai,, & Pedigrees. Paper; 11 1 x 7 J inches; :^82 pages ; in several hands, a = pp. 1-137 ; 6 = pp. 143-236; c = pp. 237-65, — hands a and b belong to the second quarter of the xViith century, and the remainder is later ; in limp old vellum covers. This MS. once belonged to William Wynn (see inside front cover, pp. 1 38-W, &c.)j and John Wyna (p. 29). 1 Vn erbyn anllywodraeth y ceditrn Gwclais eiry glas oerwyn .... da ywr hawl a duw ai rhydd Edm: Prys 4-137 Fifty-four Fliting poems or Ci'WYBEU VMiirsnoy between Archilrncon Edimmd Prys and Wiliam Kymeal, iriui- fiDMtND P'KYS AND WiLLIAM, KYNWAL ETC. 769 scribed apparently direct from Shirburn Castle MS. E 11 pp. 2-172, which see. 138 Index to place names in the vedigkees following. 143 'Jachaii y Breniu Siamas I o dii fam Part jfachau gwyr honeddigion sir Feirioni'ud h. ILaii Gower : kadwaladr ab Rhobert ap ho: &c. 144 Yniis y maen gwyn : S. Wynn ab wnffre ab Ho: &c. 6. & 262 JLan vioch y llyn ^ Edw: prys ap S. Edd: ap Rys &c. 145 Penyllyn : Elis anwyl ap Tho: ap Rob: or Ihvyndedwijdd &c. h. Penllyn Tref Riwedog : S. llwyd ab Wni: ab Elisau &c. 146 & 243 Kaergai : S. fychan ab Rowland ab Ow: ab Sion &c. 147 & 262 Glan y llyn : S. fychan ab S. fychan ab Ho: f" b, Y Bala : lewis Gwyn ab kadwaladr ab rhydderch , Pymthec llwith Gwyneth : gilmin trovttv &c. 9 & 26 By wyd Rychwin ap Elenoc oydd Trefkastell y Mon a hnmyii- yth a ifcnrryn .... llys helic ap Elenoc oyth wrth ynys seirioel &c. 10 Some particulars concerning the descendants ofEdn: Vichan, 13 Gwheliath holl hymrv benbaladr j ddwyn Iwff byth ^c. b. Gweliayth Slaylor ; Ow: ap gr: vychan ap Gr: or Ruthallt &c. (.[ Gr: ap Res ap dd: ap ho: . . . ap Ow: brogyntyu &r.. d. llaneUan] Mered: lloyd ap Sn ap Eyddylat &c. * See pages 55, 57, 63 & 65 belo^r. PENTARTH MANUSCRIPT 126. 773 e. Gwliaith Tegitt : dd: ap ^thelt vidian ap k'n &c. /. fi ap Gr: lloid ap Kobyn ap Res &c. 14 llicith wchdrd ap Edwin vrenin : feu: ap blethyn ap gr: ap 0. b. Howell ap Tudiir ap jftbel! ap ho: &c. c. Ihoith Edrit : Edn: Vychaii ap k'n ap ]fer: 15 Gwleaith Nanav : Meib. Mred: ap bletIiyn=Mad: / Gr: / Ho: &c. b. Gweliaith Morganivc : Morgan ap kradoc ap ^estin &c. 16 Gwleth Gwent : Morgan ap Hwell ap Jer: ap Oayn 17 llivyth Morganivc : k'n sais m[aes] dv iij fen gaw o arian Then follows a descriptiou of the arms of various persons including Charle- magne, John the Baptist, ^fudas, the prophet David, Brutui, kamhcr, Arthur, farddvr, Edrit, Sir Res ap Thomas ap Gr: ap Nicolas &o. &c. 21 & 46 xij pwng has gan ddvw : dyn beb grevydd na Gweddi, dyn )vank heb ddysc Gwsnaythwr beb Gwilith &c. &c. b. Tri mab a vu "] wrchat vrenyn &c. 22 & 27 Mon : Sir Res ap To. ap G. ap N . . dalybolion y Men. b. (Llau gerniwf) : Jeu: ap dd: Uoyd &c. c. Hemvay y xv Ihvith — pedwar y syth yn Ros. 23 Dd: Vychan ap dd: loyd Pedeyr marched oydd vddo fFe &c. b. Particulars about the Deluge in Welsh and Latin. 24 Tegeingl : Hvw ap Regiart trykarn ap K'n ap bethyn &c. b. Jios : Res ap Eign: Vichan ap ifeu: ap Res &c. c. & 42, b. Hvw konwy ap llobyn ap Gr: &c. . . klotheith Ac. 26 Nomina Gladiorum : Kalcdvwlch 'Jarthur &c. 28 Nant Tegeingl : Plant Heilun ap Tudur ap Edn: Vichan. 29 Mibion Mred: ap Tudur ap ho: &c. = Kob: / Res b. syr ho: ap day ap ^thell ap k'n ap blethyn &c. c. Jthel llojd ap Cad: ap llywarch &c. & 157 " (p. 13 & 16). 774 PENIARTH MANUSCRIPT 126. 40 A list of Welsh princes, with some pedigrees. 41 Eobt: ap ^eu: V3'chan ap Madoc &c. b. Mon: U' ap Ilulkyn ap ho: ap ^ei': ddu &c. 42 Jhon Mailryn ap Mad: ap ^eu: ap Kes &c. b. Merclicd dd: vychan ap dd: lloyd &c. c. Saith aiucjjlddyn duw : ifeuaii vyrigylwr &c. 43 llwith Pen Ryn : Dd : ap Gr" ap Jeu: ap Mred: &o. b, Kyhydeth naiv ban : Withot criadr byd bid vynp;obaith .... dan y neff kainllef kynllith IJd: ap Edniwnt c. Rodri mawr . . a dvc ]ach at Vair drwy hen lyfrav kardarum hambric : ending with references to prince Ei'n being slain " by treachery," to tiio death of his brother David &c. 44 Jhon ap Gr: vichan ap ll'n ap pleth &c. 45 Hiacheu kadvvaladr, a Gwenfrewy, ac Elien b. plant Ilellc ap elenoc, and Pvmoes byd. 46 & 55 heiiihis bodovn : k. Ovrai gywydd, k. kas gaa dinkyr &c. 47 ILyfyr kerddwriayth . . a ddysc J ddyn ydnbod beiav Jierth davod. Keliydedd verr a vessurrir o benillion byrrion oil o vii) sill bob vu vel kyn : Gwann wyf o gwyf n glaf drymaint &c. Then follow rules conoerning the 24 meters with brief examples ending with — Towthgyrch kadwnoc : bvddiant y veyrrdd vyrddav dramwy &c. 49 Bellaeh y dywedir am veiav kerdd davot mewn kywddav ac Odlav ac eng]ynio7i &c ends : bay arall arno i vot heb air toddait ynddo. 51 Mam Res ap R. Gwelliara benddv o edeyrnion &c, 52 Kay vawl telyn nad ni yn gelyn .... yn lie ] gwelir yn lliw golav feu; ap rytherch 53 Mill yn dwyn krist vegls dyn krwm .... or vyngbwyn ir vyngliywaith Guttyn or Glyn 54 Mynwn y mod mewn vn Man . » . . Nis brodiay ynys bryd[ain] Guttyn or glyn 55 " ExpUsit liber donati ". Pa wedd ir ednehyddir aplia (?) ; Pan ddel vn or vj arwdd liynn o vlayn hennw. b. Yn Rrvaiii i roydd gwydyr ac yn y gwydyr i rroyd # * * * &c. 56 Nant : Wm; ? vychau ap Gwilim ap Heilura &e. b. Brynffanicl : Merch Robin lloyd ap Gr: . . Erddylad &c. 57 Rac veryf: rackw vchod isod yngod &c. See p. 1 supra 58 Doytli ithwisodd iesv .... atheihvng o beth ithefoles jfollo goi 59 (Tervvyn tan gwn garen * # * * &c.) b. (Wrth dodrav may gwniv gwnias &c.) c. (Dilis nam perchis perchen kanllydyn &c.) 60 Eira Mynydd hydd llongwydd // rredid eberydd ryd afrwydd .... odid or kant kydymaith. 61 Gwelwnn drwy vy hvn nid rrvn nid rron , , , i A vo dihonglydd gwerydd gwrrion Gr: ap Ttidur go^ b., 56, 66 klotheith : Plant Madog klotheith am Mad: vichan &c. C5 Grammar : Pa rai y w Tatogion // mi ti ef hwnn &c. THK BOOK OF SYR THOMAS AP JEUAN AP DEIKWS. 775 MS. 127 in two parts. JLyvyr Syr Thomas ap Jeuan ap Deik%vs SfC. Pedigrees, Heraldry, Boned y Seint, xxiv MiRCiioo Urdol, Compod Mannwei,, Poetry, first Caerwys Eistedvod, &c. Part I. = Hen. 194. Paper; 121x8^ inches; pages 1-256, beautifully written ; compiled by Sir Thomas ap ^euan ap Deikws about the year 1510 (p. 110), with additions after the Eistedvod was held at Caerwys in 1523 (p. 202 infra) ; imperfect. Part 11. = Hen. 443. Paper; ll|x7| inches; pages 257-88; written between the years 1531-44 (see p. 27 i,b, infra) ; imperfect. Both parts have been mended and bound together in half morocco. Part ii is evidently a copy to some extent of Part i, which seem to he the original o£ Mostyn MS. 113. Griffith Hiraethog has used Part ii as witnessed by his handwriting on pages 264, 271-3. We find the names of Thomas ap Ll'n on p. 170, Edward Griffithe on pp. 97 and 213, and Eichard Wynne his book 1726, on pages 17, &o., and Thomas Philips of Bhyd y Kilgwyn (p. 71). The following note in the hand of Thomas Paynter occurs on the margin of page 69 : " A Welsh History of Eohert Davits Esqr Lent by Consent of Mr Bagiugton and Thomas Paynter to one John Euan of Bychymbyd -. in Koome of another Booli Lent to my old Master, vrittness John Spann : Thomas Paynler." 83 Margin. — " Eees Johns is and an John Euaus is book " Llwun o ddusg a llawn o dda Uafar amod iw yr llufr yma " wirut fare an dw not fear mak no blot " a man of words an nod in did is leik a garden fylo of wied wide." 85 & 87 Margins. — fel Eouddwn fereuddudd rhwng maiiuol a mynudd a doludd a manwudd a meinwen im go . . . , Ewch gnelwch folianu yr iesu yn ddi rus 1 & 276 b. Pvmp brenhinllwyth kymrv / ar arvev a ddvgant, 3 XV llwyth gwynedd . . ac arvev Uawer o honynt. 9 & 276 Emvev y naw kwnghwericr ai harvev . . , Ector . . . Due ifosue .... Dd: brofEwyd .... Alexander mawr .... ^udas Maccabeus .... lulius sisar .... Arthur .... larls breuhin ffrainc . . . Godffred di bwlen. 12 A description of the arms of the heroes of Geoffrey's Historia &c. SWYDDINBYCH 17 Plant Gr: Vychan ap Gr: ap dd: goch &c. = Ho: Coetmor, Eys Gethin, Rob: a Gr: leiaf, Margred [married ^euan llwyd], yngharad [married Kyn: ap Rotbert], and their descendants. 20 Plant Robin ap Gr: Goj = Hvw conwy/ a John / a marged &c. 21 Mred: ap dd: ap Einion Vychan ap Jeu: ap Rys &c. Edeirnion a Dinmael 23 & 263 Ho:* a Gr: meibion Rys ap dd: ap Ho: ap Gr; i/s : Kelinin ap Ririd ap kynddclw &c. Abei-tanad : Jlred: fychan ap yr heu Mred: &c. Bwrgeding gegidva : 7thel goch ap D. ap Mred: &c. ymain: ^er vychau ap Jer: goch ap Mred: ap bleddyu &c. haer Engion : Gr: ap mred: ap dd: ap gr: fychan &c. 61 knihieth : eugion grevlon ap engion ap Ririd flaidd hadxvynfain ymechain vwch koed : Gr: deg ap gr: ap engion &c. Keri : Mred: ap Maelgwn <'^o. (2) Rondwlff ap ^er: &c. (3) eugion &e. Mlfel is mynydd a glyn bwch : Jfor hen ap Jev: ap llowarcli &c. Klaim koel Godeboc i gorou loegr . . . See koronika korouikorvm Achos i kavos Elen V3 Goel G-. y vreiihiuiaeth See k. y bryttauicd 62 y gwyr a want o Arthur hyd vaylgwn Gwehchjtii Dyfed : O. ap Eleu V3 lowarcli ap liyfeidd &c. G. Ttadelling o gegidva ymliowys : Gwyn ap gr: ap beli &e. G. Penllyn : Meirion* ap llenwav ap koed ap dwned &c. G, Mcirionydd : kynan ap brochwel ap Edn: Meirionydd &c. G. Ardudwy : Bleiddvd ap karadawc ap senanawl &c. G. lios : Ho: varf veliiuoc ap kradoc ap Meirion &c. G. Dogveiling — D. Mwyd : Kowryd ap Elaeth ap Elgud &c. llwyth Tiillin : Hwva ap kwnws ap killin ap Maylawc dda &c. II. liillin ymicrttyn : ssandde bardd ap kriadoc hardd &c. C3 II. aylan : Enion ap gwakhmai ap Meilir ap Mabon &c. 64 I/, gioyr jientraeth : Geraint ap tegwared ap kynvawr &c. G. gwyr lios : Edn: vycban ap kynvric &c. G. D. klwyd : Kowryd ap kadvan ap alaoc wr &c. 65 G. Arfon : Kyfnerth vyclian ap Kyfnerth ap Morgenav &e. II. gol/wyn : Merwydd ac Eginir ac Edn: gollwyn ap = p. tagno //. penllyn . Ririd vlaidd ap gwrgenav ap gollwyn ap J/oriddic &c. 66 Mechell ap Mocliwys ap gwynn gohoyw ap Gloyw gwlad lydau Engion ap 'Jago ap Gr: ap eidde ap Elisse &c. llowarch g03 ap 'Jer: ap kynan ap llowarcb howlbvYrcli &c. 67 A biief account of the Mortimer family beginning with Huw. 68 Gwchelyth ofuellt : Ymoelwyn yr hwn a elwyd ll'n ap Mred: &c. „ ,, y brych kadarn a elwyd engion ap Mrcd: hen &c. G. bnjcitenioc : trahayaru arglwydd ap trahayarn vychan &c. ,, „ Bledilyn ap maenyrch ap drvm bcnawg &c. G. «(!« heivjdd : gr: ap Jvorap Mevrio vychan &c. G. GwenUtfC a dyvet : Ywain ap Elen v3 llowarch ap hyreydd &c. G. o veirionydd : ynyr vychan ap mevric ap madoc &c. Owion ben arw ap Gwion ssais ap heilin &c. llyfr Gr: Hiraethoc 69 TLyriia gyff a gwraidd talym o ivehelaethav y Mars, y ddwy Vaylnwr, a ssicydd Wavn, sswydd Drewen, sswydd Grocs oswulld. Tudur Trevor ap Ynyr ap Kadvarch &c. ILwyth nant hevdwy : Jer: voel ap ^er: vychan &c. ILicyth trevor : ^evaf ap addaf ap awr &c. it. part or ddwy vaylor : Kynvric ap Riwallon ap dyngad &c. IL. llanerch baima . ^onas apgronwap tudur ap R. sais &c. * " Byddid yul ahv y blaidd rrudd or Gest medd lly/r John wynn vntlawioe ' )U original hand, 788 PENIARTH IIANUSORIPT 128. Ki. dudhjst yny trayan: jddon ap R. sais Ki. Eyttyn, a sonlli, ac Erddlys, a Riwabon, a Rwyttyn, Gwerssyllt, bioras riffri, a hoivrton, a ffart o vrymbo, Esclvs a Mortyn, ar Marchwiel a btoras hwva, Elidir ap Rys ssais. JTj. S. Drewen : syr W. pefr ap gronw ap tudr ap E. ssai» IL. Devddior a Mcchain : syr Roger powys ap gronw &c, JL. bwrtyn y Maylawr : ssandde hardd ap kariadoa hardd &c. IL. tref Alvn : Evnvdd ap gwenllian V3 Rys Marchan &c. 70 XV. LLWYTH awYNEDD: Moii — Grweirydd ap Rys goch &c. &c. 71 Tnir beriach gwynedd: kantelli wyddel &c. 72 hym: y kroesvaen : Syr Roger kinaston a iFylib a Jankin &c. 73 Aber tanad : J. llwyd ap 1). lluyd ap Gr: ap J. vychan &c, 74, 79, 82 ILioyn y maen : Rich: lloyd ap Rob: llwyd &c. J. ap D. ap Guttyn ap Gr: ap ^. gethin ap Madoc kyfRn &c. 75 Rob: a Mred meib ho: ap Gr: ap ^. v'n ap ^ gethin &c. Rich: ap D. ap Ho: ap Mred: ap Mad: heddwch &c. ilransses Icyiiaston ap Giors kynaston &c. 76 John ap ho: ap Engiou g03 ap D ap Jer: &e. Ho: vychan ap ho: ap Morus ap ^. Gethin &c. 77 & 83 Morus / D. / a chadwaladr = meib Wm: ap Edn: ap Gr: &c. plant Wniffre kinaston a syr Roeger kinast &c. 80 p. To: Tanad ap J. lloyd vychan of ]f. 11. o aber ianad. 82 p. Rys ap Morus ap ]f. Gethin ap Mad: kyffin &c. 83. p. Rychart Trevor ap ed: ap D. 84 Gwerful V5 Roger vychan o Estwic ap syr Roger powys dwy verch Kn voel ^ tibod a dyddgv The descendants of R h y s Sais 86 Y trayan : D- ap Engn: ap mad: ko3 ap D. &c. „ D. ap Engn: ap Edn: ap Engn: ap Edn: v'n &c. „ D. ap O. ap Jei: ap hwfa llwyd &c. ,, D. ap Gr: ap Engn: ap Gtm lydan &c. Guttyn Owen y prydydd modd arall: Gr: ap hugh ap O. ap ^er; ap hwfa lloyd ap gr: g03 ap D. ap tegwared ap ^er: ap trehayaru . . . ap kvnedda wledic 87 Dyjf: tyfeidioc : Huw, Rob:, stifyn,'Jamys &c! = p. J. lloyd Sec Tonias draper n[) Richard draper &c. 88 V. Marchell: Mred: ap ^ankyn ap Mred: ap Gr: ap GrifEri &c. h-ossyssicallt : p. J. ap To: ap Rys ap moius ap J. gethin &c. 89 Silatyn pentref y pant : Thomas ap Rich: ap I), ap ho; &c. Haw W. Ihjn BO sswydd groessysswallt : Tudiir ap John goch ap gr. &c. 97 syr Richart kroff ap W. krofiJ ap John kroft 105 Powys : Rys ap D. ap hedo ap D. ap f. Kennhhwa : Kadwaladr / O. / D. / a ho: = meib U'n ap J. ap J. &e. J. I'D. I a. Kys = nieib =f. lloyd ap Mad: 106 Kaer Eiigion : V). a le-wys=meih hviv ap bedo gwynn ap U'n &c. „ Gr: ap Rys moel ap J. v'n ap Ririd 107 „ I), gooh ap ho: ap J. ap U'n Dolgar &c. ^ 0. a D. = meib Mred: of D. lloyd ap gr: &c. 108 '„ Rys a 7amys=meib D. lloyd apO. vychan &c. 110 Kyvelioc: ll'n ap raoris ap ho: ap ll'yn &c. Rob: ap gr: ap gwilym ap gr: derwas &c. 111 „ Tho: ap Dd: decap ^. Mred:ap J. &c. K. Engion : Ho: ap J. ap Dd; ap Mred: &c. 112 hyvelioc : Wmffrc ap D. ap ho: ap Owen ap gr: &c. Daroioen : Edyn: ap gv; ap ho: sp gr: ap U'n vychan &c. 1 14 h/velioc : Gwilym ap bo: ap gr: ap D. ap mad: &c. 115 Ykemais : Gwilym ap bedo ap gntto ap deio ap mad: &e. Rys ap 7. ap D. lloyd ap Mred: ap U'n vychan &e. 116 k'lioc-Ll. B. mail- ; J. ap U'n ap J. ap Engion ap D. ap ffylip &c. 118 Meivod a mechain : Wmffre ap Morys ap J. ap lewys meifod &c. It. wynoc : harri / Gr:/ Elen / mawd = plant ho: ap ll'n ap D. vychan &c. THE BOOK OF EDWARD AP ROGER. 789 119 LI. idlos: p. ap luorgaa ap U'n ap ho: ap madoc ddu &o. 120 John up J. Owynn ap Lewis gwyu ap J. ap U'n &f. LI. in'i-ig : Lewis ap ph: iiiowddwy ap gr; mowddwy &;e 121 Ai-wysth : Haw ap Moris ap Edyu: ap D. Uoyd &o. LI. wynoc : Morys ap gr: ap tadyr ap f. &e. 122 ArwystU : ll'ii ap Morys ap Ris ap adda &c. 123 LI. ddiuam .- Gr: ap bodo apgr: ap U'n gooh &c. irefEghmjs : Huw ap J. ap ho: ap B. ap J. Uoyd &e. 124 Arwystli: 0. ap Mred: ap D. gethiu ap gr: got &e. 125 kowras-plwy yrystoc : kadwaladr ap Owen ap J. ap Mad: Uoyd &c. 126 sswydd Esgoh : Lewis gwyu ap ssiankyn ap U'n ap gwilym &e. 127 hydewm—ll. dyssul .■ D. Uoyd ap D. ap ^. ap D. &c. kowras : Scc.—W. ap William ap kadwaladr &c. 128 Huw ap D. goch ap Mad: ap J. ap Mred: &c. 129 Dd: / Gr : ag Wmffre = raeib J. Uoyd ap J. bach &c. Sir dd 171 h ecli — hy mio d May I or : 131 p. Elis Evttyn ap J. ap Jamys = J. / D . / Elis/ Syr Edw: &c. 134 J. Pylstwn hen ap J. ap Mad ap Rob: up Ric: ap syr Roger P. 135 Rob: ap Edw: ap ho: ap Hn ap ]fer: ap Gr: &c. 136 Eobyn ap Morgan ap Jer: vychan ap Jer: ap gronw &c. 137 O. Eyttyn ag Wm: ap J. ap Jamys ap Mad: ap jf. &c. 138 Y llai ac Emral : syr Roger pylstwn* ap Rog: ap J. ap Rob: ap Ric: ap s'^ Roger 139 D. ap ho: ap jf, ap Gr: ap Mad: &e. Edw: ap Morgan : ap D. ap Mad: ap D. go5 &c. 140 D. ap ttn ap D. ap itn ap Mad: voel ap f er: &c. ftn ap mad: ap ]fer: ap Mad: ddv ap Gr: a 'jar: &c. 141 J. ap Eiaon ay Jolyn ap jfer: ap ttn ap griffii &c, D. G03 ap ho: ap ^. ap Hn ap Gr: ap Jer: vychan &c. 142 W. ap Jlad: ap Hn ap Gr: ap Pleddyn ap Rob: &c. Edw: ap Rys ap D. ap Gtm ap Jer: &c. 144 Edw: briwtwn ap Wm: Briwtwn ap syr Rondyll ap yr hen syr Rondyll brierton &e. 145 Rob: Wynn (Sonlli) ap Morgan ap Hn ap Edn: ap Gr: ap ^fcr: 146 J. ap. D. ap Edn: ap Ho: ap Edn: ap Jer: &o. 147 Bodylling: Edwart ap Mad: ap Deio ap Mad: llwyd &c. 150 Edw: ap Mred: ap Gr: ap adda ap ho: ap ]f. &c. Rob: ap Gr; ap ho: ap Gr: ap fer: vychan &c. 151 D. ap ftn ap Edn: llwyd aj) fer: vychan &c. D. ap Gr: ap ho: ap ]f. ap ho: &c. 152 Jankyn mortyn ap J. ap ]fthel vychan ap Hn &c. Morgan ap D. ap Rys ap Gr: ap Mad: llwyd &c. 153 Edw: aimer ap J. ap J. ap ^. ap Dd: &c. 154 Ho: ap ^, ap ho: ap 'j. ap Gr: ap Mad: &c. B. ap "j. ap Jankyn ap ftn ap Itbel go} &c. 155 Edwart ap Edw: ap D. ap Mad: ap iin &c. Ho: ap Gronw ap J. ap Gronw ap hwva &c. 166 D. deka ap J. deka ap Edw: ap feuan &c. D. ap J. ap D. ap ]f. ap Gr: o vrynneglwys &c. 157 J. ap Madog ap f. ap madog ap ^feuan &c. J. Wynn ap Rawling ap Mad: ap Gr: ap Mad: &c. 158 [Broughton : J. ap Morgan ap) Robert ap Gr: vychan &c. {Broughton .- J. ap D. ap) Robert vychan ap J. ap D. &c. 169 J. (v Win: raeib 1). llwyd ap deicws ap Mad: ap 'Jthel &c. Robert ap D. ap Gr: ap D. ap bady ap D. g05 &c. 161 Mad: a Rob: meib D. ap tegyn ap Mad: ap Jer: &c. Elis ap Gr; ap D. ap Mad: ap Mad: kam &c. *.Tbis Sir Roger " died 18th January 36 Henry viji and was buried at Gresford on the 21st" W.W.E.W. 790 PENIARTH MANUSCEIPT 128. 162 Ho: ap D. ap Gr: ap ttn ap Mad: voel &c. Wni: ap MaJoc ap Hn vychan ap ttn ap Mad: voel &c. 163 D. ap J. ap ssiangkyn ap ho: ap ssiangkyn &c. D. ap J. ap ssiaugkyn ap ^oHyn ap ssiangkyn &o. 164 D. g03 ap ttu ap ]ollyn ap lankyn ap J. &c. D. ap J. ap bady ap J. voel ap mad: &c. 165 Wm: Bwras a syr John hwras mikar Eiwubon &c. J. ap Ho: ap f. ap Hu ap Gr: ap Edn: ap ^er: ap Eiigo: g03 &c. 166 p. Rys ap Gr: ap Mad: Uoyd ap Jer voel - To: / harri / J. / Rob: / ac Elsaabeth j;wraic Hiiw koinvy ap Robin ap Gr: go} ap D. ap Mad: &c. 255 syr John Salbri ap syr Roger S. ap Syr To: S. ap T. S. ap Harri S. ap Rawling S. ap Wm: S. ap Harri ddv Salbri &c. p. syr John Salbri = J. / D'' Robert / Tho: / Hinv / Edw: / Roger / Giorg / Eliz: / Jane ^. gwyn / huw / tudyr / Ric/ a Rob: = meib Lewys ap tudvr|&c. 256 f . llwyd ap Gr: ap Rob: ap Gr: ap Adda &c. Tho: ap tvdr ap Rob ap Qr: ap adda &c. Haw S. Vychan 257 Wmffre powel mab Rob: ap ho: ap tho: ap Gr: llwyd &c. 258 Gr: ap f . go} ap f . ap Mad: p. Harri Salbri = Harri / To: / Rob: / Elisabeth / Marg: / Johned / Lowri &c. p, Rob: Salbri = Wowlk / Rys / Rob: / D. / J. / Harri / Raff / J. / to: / Edw: / Elin / katrin / mai'ged p. J. Salbri = pirs / John wyn / W. vychan / iTwk / Rob: / katriu / Elisse / alis JEr. ssain sior : 'j. ap R. ap Gr: lloyd ap Robin Rys &c. ^. ap D. lloyd ap Gr: ap kyn: ap bleddyn &c. || 259 Twna tec ap bleddyn ap Kyn: ap llowarch ap Engn: merched Groaw lloyd ap y pen wyn = g. kynn: vrawd ap kyn: v'u &c. 260 Pirs lioland ap J. holand ap D. H. ap Gr: H. &c. p. Mred: ap Gronw ap Gr: Gethin = Rob: / W. / To: / &c. 261 feuan lloyd ap D. ap Mred: ap D. lloyd &c. Merclied Huw Konwy = 'Joned / Lowri / Elissabeth / &c. 262 J. Wynn ap f. ap Eys ap Gronw ap kynn: &c, 263 Mred: ap D. ap Engion vychan &c. John ap Mred: lloyd ap Bn ap Gr: lloyd &c. 264 p. Mred: lloyd ap J. ap Mred: = Rol: / D. lloyd / W. / &c. 265 J olo Goch ap ^thel g05 ap kyn: ap Jer: ap kynn: ap dewis Lerod &c. Rys ap 'Jthel ap Gr: ap j(thel goch ap kynn: ap ^er: &c. Rys ap fer: ap itn ap Engion vychan ap kadwgan &c. p. gr: vychan ap gr: ap D. go} aji D. ap gr. ap ll'n &c. 266 Trystan Holand kwnslabl Jtastell hrikierth &c. p. Tomas salbri ap harri = syr To: / Harri / J. / M*' Rob: / Elsabeth / Johned / Kwnstans / katrin mam Rys ap Engn: vychan = angharad v} kyn: ap bleddyn &c. 267 & 283 p. Harri vychan salbri ap To: = Harri go} . . tiid amgen:* to: / Rob: / fEwk/ Elissabeth / Johned / Margred / kattrin / Elin / Gras p. Ho; pigod ap Wilkoc / ap syr Rob: pigot = Jankyn / Hn &c. 268 Aber gele : Pirs ap J. Owen ap Gr: ap Mad: Vychan &e. Tho: a pirs meib Huw dreies ap tho: ap Rolant o dreiwrst yng allt melydr ssimwnd tlielwal ap Ric: Th. ap Edw: Th. ap Eibl Thelwal p. ^. lloyd hyna ap tudr ap Rob: =: Rob: / D. / J. / Wm; / &c. * The list of names is lower down the column and iu rustier ink than the top part. 792 PENIAETH MANUSCEIPT 128. 269 Tudur ap Rob: Vychan ap Tudr ap J. tudur &c. 270 IFowlk Uoyd ap pirs lloyd ap huw lloyd ap John o Foxhol &c. Hnrri Rosyndal ben a ddoeth i swydd ddinbech gynta yn anisser Edw: i ac a gafos am i wyssaneth da i harri lasii ■J aril lingkol arg: dinbech dir dan ssiartyr &c. Gr: ap J. ap Jin vyclian ap J. aji D. &c. 271 T. Wynn ap Eob: ap Mred: ap Gronw ap Gr: ap Gr: Gethin Henllan .- Wwk ap tomas ap Gronw ap J. ap Engii: ap Edn: &o. p. Rynallt ap huw konwy = Harri J., T., Jemwat, D. ll'cl &c. 272 )ouan ap Mad: ap Eys ap jftbel ap Gr: ap ^thel go} Tudur A led ap Rob: ap jf thel ap fta chwith ap kyn: ap bleddyn Ihvyd ap bleddyn vychan. 273 Eos vtvch ac fs dulas : D. Mred: / J. / a E. ap Hn ap Gr: lloyd &c. Engn: ap Eys lloyd ap ttn ap tndur ap D. ap Engn: &c, Hn ap tudur ap J. ap Gr: ap D. ap Engu: &c. Ryfonioc : syr Gr: ap Engn: ap tudur ap heilin g05 &c. 274 J. ap Eys lloyd ap Jev. ap ttn ap Engn: vychan &c. dyffhjn melai : W. wynn ap J. Wynn ap W. ap Mred: &c.* 275 Bodryddan .- J. aer y konwy ap J. ap J. ap To: fecf 276 Esgob R,. elioy .- To: ap D. ap Eob: ap D. ap J. v'n Scc.J Jo h n twd u r§ ap D. lloyd ap Edn: ap Kwna ab bleddyn &c. 277 Dyff: Jdwyd: p. Gr: g03 ap }. ap D. v'n = D. / syr J. &c. 278 p. fin vychan o V3 Gr: g05 = tudur / Gr: / 'Jeuan &c. 270 Esgob II. Elmj : Wm: ap syr huw ap kyn: an Gr: gymrolf 282 2L. vair D. K. — T. a J. p. E. Wynn ap Gr: ap Mad: v'n &c. 284 Eich: ap j. ap John ap heilin ap Jeu: ap Gr: krafnant &c. 290 Arfav (coloured) Eoger ap J. ap Elis Evtyn 292 „ „ Edw: ap Madoc ap Deio o vodylling 293 „ „ Ales v} madoc g. Edw: ap Mad: ap Deio &c. 296 Arfe a plilant Edwart ap Eoger ap J. ap Elis Evtyn „ Tvdvr Trevor ap Ynyr ap kadvarch ap gwernen &c. 297 „ karaber, Brvtvs, Kvnedda ap Kegav &c. 298-567. The a r m rial device «** (coloured) of the families or clans of: — Aleth breuin Dyved, 350. Elystan glodrydd, 305, 333 517. Alo, 298. Evnydd Gwerngwy, 312, 428, 521. Awdlai, Siams argiwydd, 539. Gr: arg; kyniytmaen, 424. Bell mawr, 496, 502. Gr: ap kynan, 300, 333, 360. Beliogegidva . . . Brochwel ysgithroc, Gr: Maelor, 307, 436, 452, 480. 303, 331, 410, 511. Gronw ap Owain, 415-20. Blaidd rudd, 312, 3.34, 359. Gronw ap Tudr, 302. Bleddyn ap kynyyn, 303-4. Gwenwynwyn, 304, 348, 370. Bleddyn ap Jleynyrch, 365, 555. Gwerystan ap Gwaithvoed vawr, 304, Bleddyn Bletrus, 451, 461. 342, 360. Brewys, W. arg; lirechenioo, 365. Gwrgenav ap Ho ; 382,384. Bwldai, argiwydd, 488. Gwrgvnon, 302, 387, 409. Don, Siankin, 326. Haliwel, John belgre, 323. Edn; ap Bradwen, 315, 533. Hari i, 537. Edn: ap Bleddyn B., 374, 380, 451. Hari Lassi, jarll Lingkol, 529. Ednowain bondew, 301, 312, 330. Hari EosTndal, 395. Ednyfed, 322, 330, 346, 508. Hedd Molwynoe, 368, 427, 466. Ednyfed vychan, 302, 330, 444. Holant, Tryeian, 341. Edw; Longssiongs, breu: Lloegr, 377. Hopdn, syr J. o BoxfiBld. 356. Edwin, bren; Tegengl, 301, 310, 435. Howel arg: Eos a Euvonioc, 300, 515. Eginir ap kollwyn, 299. Howel Dda, 302, 352, 417. Eiuou Efell, 441, 476. Ho: kaerlleon, 499, 519. Elidir, 307. Ho: vychan ap Howel, 382, 384. *l!awW. llyu. t Haw Gr; Hiraethoc. J 1501-73. §yprydydd. ^1573-1600. ** The same shields recur over and over again, but are not always coloured alike. The references given above indicate some of these variants. THE BOOK OF EDWAUD AP ROGER. m Ho; y pedole, 304, 342. Hwva ap kynddelw, 303, 331, 410. lardtlur, 444, 522, 518. larll Clar, 310, 403, 443. Idnerth beufras o iaesbrwk, 353, 427. lev: ap ll'n . . ap Elidir, 492. ler; ap Mad: . . ap Elidir, 435. ler: Drvryndwn, 316, 33G, 377. lerwerth goch, 371, 41 1, 44S. lestiu bren; Morganwe, 300, 335, 452. Icuan, arg: arwystli, 379, 398, 451, alias kcdeweiu, 305. Ithel anwyl, 357, 420. Ithel dalvrith, 421, 454, 507. Ithel velyii o lal, 299, 473, 537. Ithel vreniD Gwent, 437, 452, 497. Ithel vychaa, 309, 402, 50(i. Joha breuin Lloegr, 418, 462. Kadifor ap Gwaithvoed, 329, 330, 468. kadifor ap duwal, 4 SS. Kadwaladr veudigaid, 433, 456. Kadwgau o Nanav, 313-4, 461. Kilmia troedtv, 300, 339, 515. Koel godeboc, 433, 566. KoUwyn, 319, 330, 402, 526. Kariadoc vreiehvias, 386, 433, 480. Kunedda wledic, 433, 556. Ivynan tindaethwy, 433, 456. Kynddelw, 331, 449. Kynillin ap Gwaithvoed, 409. Kynvrig Evell, 356, 425, 517. Kynvrig Sais, 323, 422. Kynvyn, towyssoc Powj's, 301-16. Llowaroh ap Bran, 320, 341, 368. Llo: ap Trahaearu, 317, 333, 406, 330. Llo: Hoivlbwroh o Ros, 400, 437, 537. Ll'n aurdoi-chog, 299, 413, 428. Madoc, 335. Madoc ap Jarddur, 444. Madoc danwr, 388. Madoc ddv, 445, 522. Madoc Llwyd, 396. Madoc or Hendwr, 331, 410, 448. Marohan, 317, 334, 359. Mai-chudd, 298, 330, 356. Marchweithian, 298, 328, 409. Meuric arg: Gwent, 310, 335, 397. Moelj'ii o dwr kelj'n, 444. Mrod: ap bleddyn, 31 1, 345, 3r,0. Moi-oiddic ap Sandde, 417, 540, 557. MwutCfordd, 8imwn, 535. Nevydd hardd, 3 )2, ;187, 409. Nyiiio ap kyn: 33G, 392, 421. Ossper ap Gwystyl ach o werddou, 531. Owain ap Edwin, 305, 416. Ow: avgl: Arwj'stli, 300. Ow: Brogeintyu, 303, 331, 345, 302. Owain Gwynedd, 303, 333, 374. Palkws, 339. Parr, Arglwydd, 536. Peuwyn, y, 298, 319. Pigod, syr Robert, 457. Pilstwn, Syr Roger, 438, 531, 553. Ph: ap Ifor arg: Is koed, 535. Phylib ffychdan, 431. Powys, Syr iwesser, 442. Reinallt, bren; Manaw, 437, 410, 537. Ririd Vlaidd, 298, 328, 345. Robert ap Griffith, 508. Rodri Mawr, 342, 357, 432. Rys ap RobiTt, 508. Rys ap Tewdwr, 304, 332, 351. Rys goch, 368,427, 517. Sandde hardd, 298, 329, 429. Seissylld arg: Merion, 314, 405, 461. Siarltwn' Edward, argb Powys, ap J. ap J. ap J. 538. Tegwared, 316. Trahayarn goch o Lyn, 421, 423, 507. Tudr ap Gronw, 302, 409. Tudr Trevor, 302, 330, 362. Walbre, Syr John, 365, 471, 500. Wynn ap Egiuir,413, 423, 429. Ynyr ap lonas, 357, 431. Ynyr o lal, 298, 409, 540. Ystraens, arglwydd, 355, 444, 479. 502-3. (A table of the descendants of Cadwaladr Brenin Brydain vawr.) 589 Alaylor S. Mad: a ^angkyn v'n = meib D. ap Mad: llwyd &c. p. Roger ap J. ap Rob: = J. / Roger pulstwn / To: / fFylib &c. jfangkyn hangmer ap Gr: ap Edvr: Hanmer 590 p. Morgan ap jfer: ap Gr: ddv=Edw: / Ho: / To: / &c. 691 D. owrtyn ap D. ap Mad: ap D. ap Gr: &c. 592 J. Owrtyn ap Gr: ap ssiankyn ap D. v'n ap D. voel ap Ph: ap syr J. wbton o boxfiild 594 Rondyl llwyd ap Gr: llwyd ap Mad: ap D. ap MaJ: llwyd &c. Tomas ap O. ap fer: o blwy Hanmer &c. 595 p. ssiangkyn ap syr D. hanmer = Gr: / J. / Ric: / EJw: / &c. Yphenys — i/r owredd : merched Gr: Hanmer &c. 597 Yvaenol : Johu Uoyd ap D. Uoyd ap Rys ap D. &a. 599 Tegeingl : Richart ap Ho: ap ^. vychan &c. 601 syr Ho: ap dai ap 'Jthel ap kynvric ap bleddyn &c. p. D. ap f thel vychan ap kynvric ap Rotpert &c. 603 p. Mred: ap vchdrud ap Edwin = Gronw o Drevrydd or hen Jthel gam &c. Rys ap kynvric ap Rotpert ap bleddyn 604 } J. H-wkes i bu 3 merch : (1) gwraig syr Rog: salbri &c. 605 p. Mad: ap ttu vychan — W. / Lewys / D. / Rob: &c. Rich: ap syr J. ap To: ap D. ap ^(hel &c. J 88430. ' ^ 7-94 PENIARTH MANUSCRIPT 128. 606 p. J. aer konwy = To: / Rob: / ffwk / pirs &c. 607 Gwlgre : Edw: ap Morgan ap To: &c. Haw W. llyn 608 Ricliart a kynn: = ineib if. ap D. ap 'Jthel vychan &c. 6( 9 Sailh Merc'hed ^tbel vychaii &c. Mam f. V. p. 613. p. ]fankyn Deka = .J. Wyn / Eys / Gr: lloyd / &e. W. ap 1). ap To: ap ho: ap Mred: o goed y mynydd &c. 610 p. Rotpert ap Jer: ap Rirrid ap ^cr: ap mad: &c. Yrhob ac is Redalvn 611 D. llwyd ap bleddyn ap Gr: ap Hoilin Nicolas ap deikvvs ap gronw ap gr: grach &c. also p. 61C. 612 Gr: goch ap gr: ap kadwgon deka ap Jer: &c. ■Jtbel wyn ap Nykolas ap gwyn ap Gr: ap Gronw &c. ^thel wynn cp J. ap 'Jthel u-ynn a aned ddigwyl ddewi y plygen o. k. yna 13^2. 614 Ed: )wngk or hob ap Ric: ap Morys &c. p. Mad: ap J. ap Mad: ddv ap J. g05 &c. 615 p. Rob: Trevor ap J. = R. / J. / Elsabeth &c. Gr: lloyd a D. anwyl = meib Gwynn ap Gronw &c. 616 p. D. ap ^tbel vychan = 'Jthel / Gr: / kynn : / ho: &c. 617 John wyn or Twr ap Rob: ap J. ap Gr: &c. 619 p. Morus yong ap 'Jankyn ap fev: v'n = J./ Rin: / &c. Rys ap J. ap ftn ap ho: ap kyn: &c. 620 Hartsheth : Edw : lloyd ap Rob: ap Edw! lloyd &c. Myuyl : Rob: ap liys ap Wm: Aoed y llai : John Evtton ap J. ap Gr: ap nicolas &c. trer beirdd : Edw: lloyd ap William trer wyddgruc : Edw: ap Rys ap D. ap Jankin &c. 621 tegeingl : Elis wyn ap "j. ap 'Jthel ap D. &c. 622 Trevddyn : D. ap J. ap ftn ap D. ap Edu: &c. Nerthhioys : J. ap D. lloyd ap J, ap Gr: &c. 623 Trefron hoed: J. or twr ap Rob: ap J. ap Gr: &c. Pentre Robin : D. llwyd ap Edw: ap R. ap Reynallt &c. Arddvnwenl : Eys ap Gr: ap J. ap deicws &c. Hendre biffa : J . ap Gr: ap nicolas ap J. &c. Trcyrhua'l: ^. ap D. ap Rys ap Reinallt ap Gr: &c. Gwernajfild : .1. ap ho: ap D. ap R. ap Edw: &c. 624 Gwissane : D. ap J. ap Gr: lloyd o g.acrvallwch &c. llwyn egryn : J. ap ]fthel ap Gr: ap belyn &c. Argoed: J. ap Harri ap ho: d.ai &c. liroes esgol) : Wm: ap f . ap Gr: ap D. &c. Sir gaer He on 625 p. Sir pirs dwthjn = J. /S'' Wm: / Elen &c. i Jankin don i bv vab = syr J. don a las yn blowrhieth &c. p. syr Geffrey werburton o V3 syr pers a Dwlon &c. 627 Malpas : p. "syr Rondyl brerton = syr Rondyl / syr Ric: / syr J. doctor ac Effeiriad &c. Bahsffild ; syr John ssaveg &c. [C/. p. 6C8. Haolt bvkle nev y maner o hwllde : Wm: arg: bwlkle &c. Sir V ciriony d d, G29 Ho: ap Gr: ap Rys ap "). ap He &c. 6.30 JIo: a Gr: = meib Rys ap D, ap Ho: ap Gr: &c. 631 Etlwavd [ap Roger ap] John ap Ells Evttyn o blwy Eiwabon yraaelor pie y llyfv liwnn ac Eilolwc ymeniUed Icyvavwyddyd i veie a chwaneged yr lache p. D. ap "]. ap Engion ap Gr: . . . ap Osbwrn wyddel * In the original hand at the top margin, the upper half of the top line heing cut off. We are not told who wrote it. See p. 896 below. TTfE BOOK OF EDWARD AP ROGER. 795 C32 p. Gr: ap J. ap Eugion ap gr: ap Hn ap kynvric ap O. W. 633 (Hughe Nanuey ap Gr: N. ap 11. N. ap Gi-.- N. up iio: N. up) D. ap Mevric vychan ap Ho: sselyf ap movric llwyd &c J. Wynn ap Mred: ap J. ap Eob: ap Mrctl: &c. 634 Morys ap J. ap Mred: ap J. ap Mred: ap ho: Ac* Robert ap ftii ap morgan ap J. ap Mred: &c. G35 J. ap Mad: ap ho: ap Mad: ap J. ap Eiigion &c. Ho: ap Rys ap Ho: vychan ap J. ap Engion &o. Ti-aivsfjjnydd : p. Gr: ap Jaugkin ap Eys &c. C36 Gr: ap J. up grouw ap ]f. ap Engion &c. Robert vychan ap Gr: ap Ho: ap Mad: ap f ap Engn: &e. kerric y drudion—tre brys : D. ap J. ap E. ap Hn'ap to: &c. Rob: ap Hn ap J. ap ttn ap grouw &c. 637 J. Madryn ap Mad: ap J. ap Rys ap J. ap gr: &c. Ryehart trygarn ap kyna: ap bleddyn &c. 638 Mr Eob: ap R. ap Mred: ap tudur ap ho &c. 639 2&. ijMl : D. ap Mred: ap ho: ap tudur ap Gronw &c. Gr: vychan ap D. ap Rys ap "j. ap tin &c. 640 D. lloyd ap ^. ap D. ap Eys ap J. ap Hn ddu &c.t Gwenhwyfar V3 jaugkin ap Eys ap ho: &c. Owen ap J. ap D. ap J. ap Giwn lloyd &c. G41 p. J. ap gr: ap Mad: ap ririd vlaidd &c. p. Mad: ap Ririd flaidd — Jer: / gwrgenav / Ririd ' nwynn 642 J. ap Hn ap D. go3 ap D. ap Gr: &c. 643 Syr niklas ap jfthel ap D. ap ifer: v'n &c. Ho: ap Mred: ap D. ap Mred: g03 &c. JL. drillo — Branes .- Rob: ap Reinallt ap Gr: ap Rys &c. IL. gwm—Dimnael : Eys wynn ap Mred: ap tudur ap f. &c. 644 Morys ap Ho: ap fta ap ho: ap kadwgan &c. p. D. lloyd ap D. ap Eobiu ap Gr: goj &c. Mred: ap Rys ap ftn ap Rys ap O. &c. (-K. vwchllyn a JL. yMl—3. ap J. ap Mred: ap O. &c.) 645 Rys wynn ap Rys ap Mred: ap J. vychan &c. Taly llynn : syr Owain ap glm ap 'j. tec ap D. ap ]fthel &c. Gr: ap D. tavarn ap D. llwyd ap Itn &c. ttn / Gr: / tudr / syr W. = meib D. ap kynn: ap hwlkyn &c. 616 J. ap Mred: ap ho: go} ap Mad: ap gr: &c. tudur vychan ap Gr: ap ho: ap Gr: derwas &c. Ho: ap to: ap D. ap J. ap Engn: &c. tudur ap Rys ap D. ap Gr: lloyd &c. 647 & 655 p. Ho: koetmor — Rys / ^f . / Engion / Madoc / Gr: &c. 648 IFestvnioc : J. ap lewys ap f . ap D. ap ]f. Ac. IL. aber : Win: ap tudr ap Gr: ap Edn: &c. p. Rys Gethin ap Gr: V'n ap Gr: ap D. g03 ■ / J- &c. p. J. ap j[. gwynn . . . ap ho: v'n or gilfach wen ynifionydd iskerddin 733 D. ap givilim gam ap glni ap gwrioared ap glm ap gwrwared ap kybelyn fardd ap gwyn fardd dyfcd ap Icynan gerdd gemell ap gwrangon feindroed iarll kaer wyrangon. 734 vii merched ]. ap Mad: ap Gwenwjs = Gwenhwyfar &c. p. llowdden ap E. ap llowdd: ap J. lloyd = siankin / R. / O. &c. griffri ap R. fougam ap J. vychan &c. p. Ho: ap D. ap bedo = D. / Rys / marged &c. 798 PENIARTH MANUSCRIPT l28. 736 IL. llwch haiarn, hydewen : J), ap Tud' ap Mred: ap ttn v'n &c. To: ap R. ap ho: ap D. Uoyd &c. 737 IL. guric : p. Lewys ap Ho: mowdilwy = D. / ^. / Gr: / K. Dyddgv / Gole &c. IL. b. mair : p. D. ap ho: ap 0. ap Gr: = Morgan / wmflfre &c. 738 Elfel vivch mynydd y ddisserth : p. T. ap Gr: ap R. = W. &c. 739 El/el V. 7)1. tref y koed: p. Morys ap J. chwith = J. Watkin &c. IL. Jihangel kefyn y llys ymilienydd : p. Ph. ap ho: ap ). goch = J./ Elis &c. 740 Betws yn Elfel v. m. pentre y nant : p. Rikart ap ho: = J. &c. Sir y JPlint — Maylor Sayssnec: 759 Syr To: Hanmer ap Ric: ap Gr: ap jfangkyn 760 Gr: ap Morgan gooh ap Gr: aj) jfer: voel . . . ap Rys ssais Ac. 761 To: Diemoc hen ap ]f. ap D. domoc . . . . ap ]i. ssais &c. Pli: ap Mad: ap ). ap ler: ap Mad: ap Meilir &c. 762 p. Eye: ap Mad: ap ftn ap Edn: = Rob. / J. / llerkv &c. ^er; g05 ap Edn: ap Mad: ap Gr: ddv &c. 763 Sir cjarnarvon : Rob: ap Mred: ap hwlkyn lloyd &c. p. Ho: ap ftn ap ho: ap |er: = R. / Gr: / Jerr: &c. 764 Tudur ap D. ap Rob: ap D. ap Rys &c. ILu-ydiarth y Mon : D. ap Gl'm ap D. ap J. ap ho: &c. 765 Ho: y varf ap ttn ap ho: ap ^er: ddv &c. p. Ha ap tudur ap D. = R. wynn / f. Vn / J. dec &c. 766 p. ho: ap ftn ap ho: = R. / gr: / jfer: &c. p. D. vychan ap D. llwyd = kwnws / gwladus &c. 767 ftn ap tudur ap J. ap gr: Engion &c. 768 Ric: O. ap Ric: ap O. ap tudur vychan &c. k. fwrkelyn : Harri ap R. ap J. ap Hn chwith &c. 769 p. J. lewys ap Huw ap ftn ap hwlkyn = Huw / watykyu &c. talybolion : p. R. ap Hn ap hwlkyn = J. / RoIj: . &c. 900 J. ap J. ap Mad: ap 'j. ap Mad; &c. To: ap J. ap Mad: ap Gr: ap Rys &c. 901 p. D. ap Matlie Wynn o drevor ap D. ap Edw: &e. 902 p. J. Sonnlli ap Rob: sonnlli .ap E. Wynn o sonlli &c. 903 p. J. ap W. ap D. Evtyn ap Hn ap Eden: &c, p. Eob: ap J. ap D. ap J. &c. THE BOOK OF EDWAKD AP ROGER. 805 904 p. lanselod Uoyd ap \V. ap Gr: ap ^ol^'n &c. p. Rob: lloyd ap ]feuan Uoyd ap Mred: he. 905 p. yr Aig: Ilys ap Gr: ap Rys ap tevvdwr &c. 906 p. J. ap f. g03 ap bady o Ruddallt = Rog:/D. &c. 907 p. Tndyr ap R. ap. Gr: ap J. ap Hn &c. p. Rob: ap J. ap D. ap Robert &c. 908 p. J. ap J. ap Robert ap Gr: ap ho: &c. p. PJrfj pulsion = J. / Harri / Wm: / J. / Roger &c. 909 p. Elisse ap VV. lloyd o benllyn = W. llwyd / Rol : / J. Wyun &c. p. Wmff're ap Hnw Gwynn o Edeirnion = Huw / Rob : &c. p. Gr: y Glynn ap Edn: ap Gr: = Rob:/Edn: / To: &c. p. Rob; ap D. ap Gr: ap Rob: ap Gr: ap bleddyn &c. 910 p. Edw: Pulsion ap Syr Edw: pulsion &c. 911 JLwydiarth ynihowys : p. Ho: vychan ap ho: ap Gr: &e. 912 p. Raff brochdyn ap Morgan B. ap jfer: g05 &c. 913 p. Mi- Edw: Gr: ap Syr W. Gr: o Sian V3 S' J. pilstwn p. Syr W. Gr: (1) o Sian ystradling, (2) o Sian V5 S' John pilstwn hen. 915 Table of the descendants of hynvrig Evell 916 p. Rob; Wynn ap kadwaladr ap Morns Gethin &c. 917 p. Eliz: V5 Rob: ap Edvv: o John ap 'Jthel wyn &c. 917 & 929 p. Lancelot bostok ap Rob: bostok o churton &c. 918 p. Morgan ap toraas ap ho: ap Gr: ap Rys &c. 919 p. To: tanad ap ^f. lloyd vychan ap j. lloyd &c. p. Rob: tanad ap J. tanad ap ]f. lloyd o Aber tanad &e. 920 p. J. trevor o Wigynt ap Edw: trevor hen &c. 921 IL. ssilin ynghynlleth : p. tho: lloyd ap D. lloyd ap ho: &c, 922 Trefahm : p. J. trevor ap J. ap J. ap Ric: trevor &c. 923 p. Ho: ap Rys ap ho: vychan = R. / W. lloyd &c. p. T. mostyn ap Ric: ap ho: ap J. v'n = WnL/Ric:/ hugh &c. 924 p. Edw; Erlys ap J. Erlys ap J. ap Edw: &c. 926 ( Vrondeg) : p. D. ap Ho: ap Edw: ap Mred: &c. 926 Jiue: p. J. Salbri ap Rob: S. ap peers ap J. ap to: &c. 929 p. Mred: ap Ric: ap J. ap Edw: ap Rys &c. 930 Giverssyllt: p . J. ap D. ap Rob: ap . . . . D. ssytton &c. 931 p. J. ap Edw; ap D. ap ^. ap ssiaiikin &c. 932 p. J. ap ho: ap )en: ap Itn . . . ap Engn : G05 o So/illi p. Gr: ap Edw: ap Morgan n, frytnbo 933 p. Edw: Johns o bias kadwgon ap J. ap D. &c. p. J. Wyn ap Rob: sergiant ap D. ap Gr: Groes vocl &c, 934 p. Edw: treftbrd ap Rob: ap Edw: &c. p. J. Roedn ap J. Rodon vyclian o Jsskoed &c. p. Mad; ap ttn ap griffri = ho: / f. / Jer: Dd; &e. 935 Ejcti ac Emral : p. M"- Rog: pulsion ap Rog: P. ap Sir Edw: ap Syr Roger p. ssandde ap Elidir &c. 936 p. huw pulsion ap syr J. p. Iwyn y knottie yn abymhr Ac. p. tudyr ap Rys Sais ap Edyu: ap llowareh Ac. p. ac wyron Owain ap bleddyn = yr hen ]fer: / tho: Tou 'evtvn am siainys ap mad ap jfeuan &c. 131 gressff'ordd: I'auud up gr: np dd; ap Rp (itc, LLAW GUTTTN OWEN, ETC. 817 132 Robya ap morgant ap Jer: vychaii &c. I. ILywelyn ap dd: ap 761': ap madoc ddu &c. 133 Morgant ap dd: ap rrys ap gr: ap madoc &c. 134 Edwart ap dd: ap siankyn ap mad: ap dd: &c. 135 Swi/dd elysmer ■ Y maestr rccsor, a ffylib, a sialcyn, a Wilian.i meibion gr: o kinast ap s/akyn &c. 136 Rissiart o watlai ap fliiib &c. 137 Ytraian: Edw: a Jon moib bo: ap egn: goch Ac. 138 Nanheudwij : Jon a rrissiait meib Edw: ap dd: &c. b. Madoc ad Jolyu ap jf. gelhin ap mad: kyffin &c. 139 Plant kijnvyn : Bieddyu, Eiiwallou, gweryddjand their descendants 140 Flant madoc ap mred: = gr: maelor / ywain / elissav/ a raared (gwraig ]fer: drwyudwn) and tbeir descendants 141 Plant gr: ap tin ap ^fer: drwyndwn &c. b. „ Ricart ap kydwaladr ap gr: kynan &c. c. „ Gr: maelor = Mad: / mred: / ywain &c. 142 „ Jdtval voel = 'Jevaf / lago / mevric &c. and tbeir descendants. 14't Yr hob : Plant gr: llwyd ap gwynn ap gronw &c. &c. b. Plant gr: ap fta ap ynyr = Lewis person gresfibrdd &c. 145 ticrkelyn: I). / gr: / tudr / meib D. ap kyn: ap hwlkyn &c. mon : Plant ho: ap tin ap ho: = R. / gr: / ^er: &e. „ Jen; aj) gtm vycban ap mad: ap ho: gymen ifcc. 146 „ Gtm ap tin ap jfeuan ap gr: ap dd: „ p. ^er: ap mred ap matusasem [c/. p. loo] = Gr: V'n &c. ,, Hvw morgan ap Mred: ap D. ap It. &c. „ ILys dvlas : Tho: llwyd ap dd: llwyd ap D. ap gfm &n. 147 D. hlwyd : John ap Mred: ap J. llwyd ap ftn goch &c. 148 „ Syr John ap gr: goch ap syr jf. person U. givi/vcii ap syr D. vyciian person 11. gwyven &c. 130 tegaingl : Tho: a chatrin plant Bdw: ap ^thel ap ]fer: &c. 151 „ Syr nicklas ap fthel ap D. ap 'ifer: V'n &c. 162 swydd ddinhycli : Mred: ap Dd: ap egn: vycban etc. 163 D. hlwyd : K. ap D. ap ttn ap the: ap D. gam &c. b. Powys : Syr gr: vycban ap gr: ap ]fenan &c. c. llivyth trevor : jfeuaf ap Adda ap awr ap ]feuaf Ac. 154 (Ther was an Eavthe quake . . xxvj rcbrnar>- . . 1574 6. Mil a hauner duw ner on iaith triswllt ond trossi dwy 3-maith y krynodd ackw av vnwaith hyllder fv hoU daiair faitli Syr Lewis Gelhiii) 155 Pvmp plas tomas* ap Kic: ap ho: ap ^eu: vycban ai harvav: (1) I'engwern. (2) tref gastell, (3) Mostvn, (4) tref garnedd y mon, (5) y plas ynghloddaith 169t {Melienydd : John dv ap Eolant ddv ap bedo dv 163 kolvnwy : John kolvnwy ap ho: kol: ap mevric ap Mred: kt. 6. & 167 Owain stiwart ap ho: ap Ph: 167 Tref Alvn : John Trefor ap J. T. ap J. T. ap Ric. T. &c. 173 A table tracing Ric: Herbart & Edw: thelwal from T. ap Gr:) 174 A table tracing the "Mylltyns" from Ririd botho 175 Keri : Morys ap Mred: ap ^eu: &c. &c. 176 hilken : John fi'aknallt ap tomas ap elis &c. * " This Thomas was the 6rst to adopt the surname of Mostyn in iho time of Kowland Lee bishop of Lichfield."~"W. W. E. W. Pages 155-158 arc in the autograph of Simwnt Vychau. j- rages 159-73 Haw VV'm: llyyu 8181 PENIARTH MANUSCRIPT l3I. 177* {R. Vaucjhan' s transcript of Y llyfr bychan VaesmoM o waiih a Haw Gutfyn Owen ' Eobt: ap Gr: ap Eys ap D. ap Ho: ap O. Bleddyn &c.) 193 (^Wm: Llyn's Index of proper names [M-W] in the pages following') 198 sieffre ap Robart ap John ap gr: &c. " ILaw fexmn Brechva." 199 The mothers of IL'n ap ]fer: ap ywain, of Madoc ap Mred: ap bleddyn, and of Mred: and Bleddyn 200 Plant Ow. Gwyncdd 201 Maibionn kadwaladr ap Gr ; — kadvan (or lin vam ac Ywain kyvailioc), Einiawn, Mred: goch, a chadwallawn &c. b. Plant Gr: ap Cynan and his Irish kindred 203 The mothers of the sons of Rhodri mawr, of Elidir ap ssannddef, of Kadwallawn ap Kadvann, of Run ap Maelgwn, & of Maelgwn Gwynedd b. Tii lie y dylyd arglwyddiaeth vyned o gogail &c. 204 The sons of Rhodri Mawr and their descendants b. Dehau bartli : Rys ap Gr: ap Rys ap Tewdwr Mawr &c. 206 (7tein that Richard worley dyd depart from my bowse &c. 7tem that my Lord Barboure dyd depart from my howsc the day afore seynt Tho: the martyr.) 208 Plant yr Arglwydd Rys and their descendants 214 Merddin wyllt am ryw ddyn y[dwyf] .... a iag vn weu ai gollengnai (I. 28) || 215 Mam Rys ap Maiiric oedd V5 Jankyn ap Jeu: is koed kydweli ap Gr: Dwnn &c. 216 kilgeran : Jankyn ap gr: . . , ap Jen: Uwyd &c. i b. kaslell fftvis : syr John Wgan o Wistwn t. [lly] ma y Ryw lyf rau y ssydd gyda syr — ^^-^ 31 o vis Mai kyntaf yw y brawd ko} rthyu || ♦ kwaear y ssydd yndo a 24 dalcn ym hob kwaear — — y llyfr gwjTin o 63 dalen a thri chwaear o a^oedd ar llyfr a elwir twta tew hyrr yw a chwaear ob — — hen yssgrlfcu o ymladdau twywyssogion mewn — — * wledd yn aber taivi 217 The mothers of Gronwy ap tiidur, of Tudiir ap Gronwy, of Gr: and Gronwy sons of Ednyfed Vychan and his own mollicr (p. 218) b. Rhodri Mawr divides Wales into 3 " Talaiths " 219 syr Rys ap tomas ap Gr: argl: emlyn. See p. 295 below. 222 Ty gmynn : Tomas abad y ty Gwynn ap Rjs ap arod ap jfcu: ap Gtm ap ttn ddii . . . ap Rydderch ddu o dal y llynu 223 Y velfre : Plant leuan ap tomas ap ]feuan=Phil]p &c. b. Plant ^euan Uwyd ap jfeuan &c. c. JL. ymddyfri : Plant einion np gtm gwynn &c. 224 Morganicc : Dam 'Johned Mathaii V3 domas Mathau &c. b. Plant Rys ap dd: ap ho: vy3an &c. 225 iiwch aeron .■ * * * V3 domas ap ph: ap adam vy5an b. Tref Lech ar bettws : leuan ap ho: ap dd: ap ho: &c. c. IL. iiw} aeron : Dd: ap Gr: ap dd: ap ^eu: ap Gr: &c, 226 Mab ailvyw : Plant Rys ap dd: ap tomas ap dd: &c. 227 Gividigada JL. llaivddoc : Rys ap Yin ap Dd: ap einioiin &c. 228 kaeo pkcyf kynnwyl : Rydder} ap gtm ap Morgan &c. * Pages 177-S, ll»w Rob: Vaughan, ''llaw |euan brechva." 81!^ 229 Dyfed : gwraic Pli: ap Mred: ap Pli: ap Mad: = '/oued V5 ■Jankyn llwyd ap ']&i: llwyd ap jfeu: y5aa h. uwcii aeron : Gwraic Jeuanap Lewys ap Vin vy5an = dmwystl V3 feuan ap gwilim ap ttn vy3an &c. 230 Kynmcyl (jjieo : Morgaun (mikar) ap D. ap gr: vy3aii &c. Gwedy saetliii jr afal uv benn Madoc vy^an y vab o [ai'c]h a gorcliyiiiyn Malld Walbri arglwyddes brychaiuioc ac wedy taro yr aval a diank y luab y daiith mad: ar lliiigill dii i gefwder ac y dalyssant hi ac ai Icrogyssant hi ai mail yny thwr ehun ac yna y doetliaut ar herw y forest lynn kothi att gcnpdl mam madoc saiithydd &c. 231 ILywel : Tho^ ap Morgan ap tomas ap trahaearu &c. b. Glynn tawy : Dd: awbrai ap laiikyn ap Morgan &c. 232 Gicidigada argoedws: Lewys ap D. ap einion ap Rys vawr &c. 233 ILannvynydd : syr John ap .... am llwyd ap 'j. &c. b. Jss gennen : Mam Ho: ap Hennri ap glra oedd ddyddgy &c. c. Dyfed, TLann Valdec : Harri a Ha ap Gr: ap Ywain &c. 234 uwch aeron ■ Plant }euan ap JBys go} &c. 236 Jachocdd Gwynedd : Eys Nant m&r mab mred: ap J. go) &c. 237 Anna mam vair &c. b. Dyved: p. 'Jankyn llwyd = O., Morus &c. . . bwll dyfacli. c. keredigion: Ywain ay J. ap pli: ap Rydderch ap J. llwyd &c. 238 XV llOyth G. — Ednywaiu ap Bradwain o vairionydd &c. b. Eraill ivaed GoryOchel : Ridid vlaidd o bennllyn &c. 239 G6yr hyd : Gr: ap Ednyfed ap arou &c. Sec pp. 288-9 below. b. JL. gathen : ILaissionn ap ywain ap Wm: ap Eys &c. 240 Gwchelyth Kaeo : John y glynn brawd dd: abad j glynu ap Dd: ap Gr: ap ho: ap Dd: vongam &c. b. TL. ym ddyfri : g. ]f. ap ^. sant = angharad V5 Wallder* ddii ka. 241 iivch aeron y dohdor vychann : y dokdor John ap dd: ap R3S ap jlankynn ap trahavarn &c. Also MS. 133, p. 106. 242 Flant Rys ap Jankyn : trahayarn llwyd ap D. ap Gr; Voel ctcf 243 & 267 Aber gioili: Wm: ap ^. ap Mred: ap Glm ap Eys &c.J b. Yvelj]rey . Plant Mred: ap Gr: ap ftn ap f . llwyd &c. 244 Plant Henrri ap Gtm ap ]f. ap ]f. ap itn = D. a Maestr.Morus yr hwnu wr y sydd yn kadw bottelaii y brenin Harri wythfed pan el i hela ac ef a brawf y ddiod a vo yny bottel "vlaen y brenin 245 Rich: flylpod o ros a hanoedd o sswydd heuflordd etc. b. AA: QO(i\i o lann gann . . . Rys ap Mred: o L. bedcry vcIU'rc ic. 246 Gwelielyth y k6m6d pcrved a MyUac[n~\ Plant Ho: g03 ap Gr: ap kad: vychan &c. 247 Rys ap Morgan ap D. vycAan . . . ap trahaearn o ryd ody/i b. Rydd} ap Ywain . . . . ap einion ap llywar5 o L. dailo vaicr c. John j marl girtts o ddinbyi y pyssgod d. Mred: ap ywain or tywynn e. Gr: ap Rys . . . ap elenn V5 Wm: ryd &c. 248 Rissiart Morttmer barwn hoetmor emyl kiigeran b. dd: ap Hn ap dd: o gefn Melgoed yngheredigion c. Mred: bwl ap gwallter ap Gtm o L. ym ddyfri. See MS. 133, p. 47. d. Fl.unt kynan ap ho: aais a golles (?) talacharn gaun y ffarkod e. Wallder o Mred: o vabiidrud ap hailyn &c. /. ywain ap kradoc . . ap ysbwys ap golwc ko3 o lywel ap baidoc wyllt brenin Jwerddonn 249 Wallder ap gr: ap Jeuan Jsskoed hydweli tomas ap John gydewain b. Cradoc vy5ann p Gr. velyn ap tegwas v. o aber gwauynyu yfcd c. g. einion kest = vargred V5 U'n ap kynnedda . . ap uricn Reged Y7U1 lli/fr Gr: ap dd: einionn ij kefais yr achoedd hynn ♦ Also in Pen. MS. 133, p. 100, f lb., p. 107. X lb., pp. 108, 154, 820 PENIAIITH MANUSCRIPT 131. Bonedd Gwijr Tiydweli a henynt o vrenhinllwythau tlyfed 2.50 p. ac wyroii Gr: ap Wq ap gwrgant = kadwgan vawr &c. 251, 255 Plant ]faiikyn vy3an .... [ap kadwgan v.] o bennbref b. Tomas llvvyd ap Gtm vy5an o lami gennych c. John ap Morgan . . . ap J. Jsskoed ap Gr: Mwrn^ kroesallgwnn yn llann y saint yng hyd well d. T. ap D. ap Wm: bwttler y Gr: ryd ystiwart pennvro. See p. 255 e. Jobn llvvyd o L. dailo vawr f. Harri giowy [o] wyr o bWyf L. dailo venvnllt. 252 J()hn ap D. ap Gr: ap J. V'n o L. gennyi ynglann E;ycliwr. TL'n ap Wm; ap John . . ap J. o kefnkoed yn IL. egwad vawr, 253 John ap D. ap Hennrri o L. dyvaeloc John ap Eys o Abergw^ili Plant Gr: ap kad: bratcd gr: ddwnn o groes allgwnn &c. Wallder v'n ap Morgan ap Rys ap ho: o L. gadoc 254 Mred: ap D. ap einion ap Jankynn Ilwyd o L. gynn dauijrn p. mred: ap Harri dwnn o bikdwnn ap O. ap Mred: ap henrri d. Hiiw ryd ap morus ryd yssydd yn trigio yn i&. ystyfann 255 Wm: Perod o ysgottbwrch ymyl dinby} y pyssgod Trabaearn ap Morgan o vorgannwc Tomas ap ph: ap Mred: ap ph: ap Madoc o gil y sant Nest V5 Wallder mam John ap Morgan essgob dewi U96-1504 256 John Hoessgynn ap Harri .... Morgan buelld ap ho: Wattgynn g03 ap dil: ap lio: o went Plant Hiluydd V3 Jer: ap kad: vy3ann &c. diwedd kydweli Ach gwyr o dalgarth : John vain ap To^ vain. Also MS. 133, p. 140. 257 Bonedd gwyro Wernann a goruchel brelad y m^^ Unw &p Mred: 259 Bonedd gwyr Jssgennenn IL. dybia micar Maidrym Maslr John Gxeynn un o batrvmn ILanedi syr John Gwynn yvv of ap D. ap J. &c. Mam Hennrri ap J. Gwynn oedd elein Wilssi merch syr John Wilssi kapclenn dinefwr ac am hynny yr oedd y henrri ap J. gwynn ddec Mork o rent yny dref ne wydd a chylch llwyn lliw alaw 261 Bonedd gwyr TLann Onn a Charn6llonn : Y maestr D. persson ystrad gynnlais mab Gwallder ap ]f. dew ap ho: &c. 263 Bonedd gwyr hyddeli a s6ydd gaer : Y maestr Twain mikar llann )ssmel mab Gwallder ap Gim ap dd. ddii &c. 264, 273 g. Ei'n ap dd: Riiddlann V3 Gr: wyddel ap f . ap Gr: — voel &c. Rys Ilwyd ap Gr: ap dd: vy3an o L. pibwr 264-5 Bonedd ystrat ty6i IL. ganlenn : Y maestr Jolin ap Hennrri. ap R. &c. 266 Plant Hennrri ap J. ap Gr: &c. 267 Jen: ap Gr: ap J. ap Glm o vabudriid c. J. yyAim ap J. ap einion ap y Ilwyd o bant ystrad buc 268-9 Jaioedd y Mestr Leieys kanntor mynyw oblegyd gwraic kadwgan . . o gas tell howel yng herdigion eva oedd hi r3 Gr: ap *]feu: sais ar5 'Jagon keredigion 274 H^. dyfaeloc : John ap dd: ap Hennrri ap ^. ap Gr: &c. 276 ILyma Ganii borth diiC He dechrauumn Ni o brif Jachoed y brytannaid a hynn o arch vy argl6yd i am Jiannrydedusaf vaistr y Maestr Harri ap Ho: ap G6allder arch diagonn \} 14^6-1308] s6yd Gatr verdin a channonn ymynyO See also p. 304. * This Jeuan Sais is not given in the Fasti Ecr.hsiae Anglicaiiac among (lie nrclidcacous of Cardifjan. I'lom U32 to 1534 is left a blank iu the Duffus Hardy edition of Le Neve. "ILAW JEUAN BRECHVA." 821 b. Tair Gwelygord saint Y, B. ynt Plant Brycban 15. &c. c. Plant l\danini&c.* 282 „ Gwyr Py6ys : Gr: maelor a Ywain vysan &c. Gwehelyth arwystli: Ho: ap ^aiiaf ap ywain &c. G. Ardudwy : Bleddud ap kradawc ap Jeuanawl &i-, G. Penllynn : Mairion ap llenoddau ap Eoed &c. B. g6yr o vairionydd : Kynau ap brochvaelan &e. 283 G. kyfailoc : Gronwy ap einion ap aaissylld &c. G. Bos : Ho: varfB vehinioc ap kradoc &c. G, dogvailic : Kynnwric ap ^aleth las &c. Bonedd einion ap Gwalchmai ap Mailir ap Jarddur &c. B. Hwva ap Kynnddelw ap Kwnws ap kehylyn &c. 284 B. Bran : Kadwgan a jfer: ap llywarch ap bran &c. B. gwyr penntraeth : Rob: ap mad: ap mailir &c, B. kyfailoc : Kad: ap itn ap Gryfri ap Mred: &c. ., ]feu: ap Kydifor ap jfthel ap Mailir ddii &c. B. Arwystli : Gr: ap J. ap Kad: ap Gr: ap adda &c4 „ Tamwn ap dd: llwyd ap Hn ap Griffri &c.% „ Ywain ap Gr: ap ywain moel ap ph: &c.% 285 G. kaer Einionn: Ywain ap Mred: ap dd: ap Gr: vy3an AcJ Bonedd gwyr Mechain : Gr: ap Jankynn ap Hn &c.J B. g. Mechain Jss hoed: John ap ]f. ychann ap ho: &c.§ „ „ 'Jolhynn ap Mad: vy3au &c.§ Mechain iiwch hoed: Dd: gethin ap J. ap Gr: &c.§ B. g. hegidva : J. ap Mad: ap Kad: wennwys &c.§ B. hwrrtwd dauddior : Dd: llwyd ap Mred: ap Hn &c.§ B. tref u-ern : J. ap Mred: ap J. ap Mred: ap Gr: go5 &c.§ 286 B. g. ystiad Marchell : Mred: ap ]fankynn ap Mred: &c.lf B. g. tref Wilystami . Kadwaladr ap ywain ap Dd: &c.^\ B. g. o gegidva: Dd: ap ^euan ap Ridid np Mauric &c.^ B. g. 3Iochnant is Raeadr : Ho: ap Mad: ap ^er: go} &c.% „ „ J. gethin ap Mad: kyffin &c.\ B. g. Kynnllech Ywain : Mad: koeh ap Mailir ap tangwel ^c.% 287 B. g. Maelor G. — John 'Jautynn ap Jamas &c. B. g. trefor : Adda g03 ap ^aua ap Adda &c. B. g. Maelor S. — Hn ddu ap Gr: ap ^er: voel &c. B. g. Jul: J. ap itn ap Gr: llwyd ap Gr: &c. B. o bennllynn : John llwyd ap dd: llwyd ap Ho: &c. B. g. Mairionydd : Ynyr vy5an ap ynyr ap Mauric Ac. 288 XVllOyth Gwynedd : Ednywain ap Bradwen &c. Gwyr a gyfrifir Gydar XVll6yth : Ridid vlaidd o bennllynn, (2) Yw: ap aldud o dref y ffynnon — i dad a laddodd kradoc ap alnoc brenin penn ar laoc, (3) Tyved ap ennydd argl: tref y fFynonn a chann mwya swydd y fflynt * Also in P«n. MS. 133, p. 111. t Ib„ p. 108. J lb., p. 112. §Ib., p. 113. ^ lb., p. 114, 822 PKNIARTH MANUSCRIPTS 181-132, 289 Gwijr ]/syd yn dyfocl or XV ll6yth a elOyr kyd : Crr: ap ednyfed ap aron &c. (2) D. goch ap Mred: ap adam &c., (3) Syr D. annwyl ap "]. ap Gr: &c., (4) Mred: tip Eys ap ^. llwyd, (5) Tegaingl : Elis up Rys ap Gr: bennvras ap Gr: vy3ann &c., (6) 3Ion : Lewys ap ftn ap hwlkyn &c., (7) Pe«?» llynn : Einion ap Gronwy ap tudiir &c. 290 Plant hjnndr6yn o Lastinwnan ynghaer -E * * # ; Elian &c. „ Gwyddno garanir : Elfin, Idris arw, kann ,, Ho: dda : einion, Ho: vysan „ -Emm'cwo 6e»w Aarrec. • Ph: ap Ein: ap Mred: apkad &c. 291 Bonedd Henrri vii mab 'Jemwnfc [ap] Ywain ap Mred: &c. 294 Mam tomas ap Hn ap Yw: argl: isskoed oedd wanas V3 tomas np robinod kwnstabyl kastell TL. ystyffann ac a ddauth ar i 21 o vairch gwnnion y wressgyn korrws . . ar y ifordd . . kyfarvii ac ef ysbryd Gr; ap R. ap ph: vy3an . . . ai lyssenw oedd Gr: corr y gyngrair ai ysbryd ef a laddodd Robinod ar y ffordd 295 Rys ap tomas ap Gr: ap nikolas raarchoc or gartter a barwn Rial ar gaeriw ac argl: 11. sadwrn a chygyrwaiiyn a chilssaen ac emlyn a chil keuin ac aberaeron a ILann Rys dryd a chloegin a 11. gybi a gwibli yngwyr a llanu dimwr yngwyr . . . ap Ph: ap Elidiir ddu . . iip urien Reged . . a bioedd kydweli a charnwUon ac Jssgenneun a lioll wyr . . . mam tomas ap Gr: ap nikolas oedd vabli V3 mred: ap Henri Dwnn &C. Also p. 219 above, and Pen. MS. 128, p. 850. 298 Bonedd sgr Gr: marchog or Bath mab yr arg: Rys ap T. ap Gr: ap nikolas &c. Mam syr Gr: = eva V3 Henri ap Gim ap T. v'n 300 Yr ail wraic briod a vii yr arg: Rys ap T. ap N. oedd dam 'jomiei Mathau V5 domas Mathau &c. 302 Kydweli : Plant Ho: ap Gwallder ap Gr: ap J. vychan &c. 304 kaer verddin : Yr arg: domas prior k. verddin mab moriis ap ywain ap einion . . . ap golwc ko3 arg: (Liwel ym)rychannoc 307 Maestr John talhai ssiawnssler Mynyw a ffersson kaer [? verddin] ac Arberth a llann i hadain a IPenbris a llann [.' dda]roc mab oedd ef i J. llwyd ap J. ap Gtm vy3ann &c. 308 The MS. ends : ap y gwelw \_sic] ko3 o liwel. MS. 132 = Hen. 436. Pedigrees in the autographs of Lewis 3Iorganwg, Griffitli Hiraethog, William JLyn and others. Paper; about 81 X 6 inches; 334 pages; 1540-77 ; half -bound in calf. Pages 107-40, 143-'j are said to be in hand of Lewis Morganwg; pages 27-8, 43-55,57,91-100, 102-6, 141, 149-50, 153-72, 176-90, 194-5, 222-31, 234-45, 251-82 293-96 arc in the hand of Gr: Hiraethog who died circa 1566* ; and pages •^-26 31-5 38, 40-1, 67-90, 100-1, 142, 152, 169, 173, 178, 194, 212,214-8,232-3, 247-50, 254, 282, 303-34 in that of William Ll^n who died in 1.'587 ; there are several other hands including few entries by Simwnt Vychan (p. 39). Llyjfer William llyn (p. 31). There are marginalia in a hand like that of Ehys Cain (p. 28). 1-3 Pedigrees in the autograph of Eobt; Vaughan 4 « Yu y llyfr hwnn y mac achaii o law Lewis Morgannwg, Gr: Hiraethog a Wm: Llyn or achos hynny y rhoddaii y nod M H L arno &c." Eobt, Vaughan, 5-19 Index in the autograph of Wm: ILj^n 23 & 33 ^ table of the descendants of ^feuan blaene •There are various entries in this MS., dated 1564, and some additions in Pen. MS 177 dated 1565; these are in the hand of Gr: Hiraethoc and show that he ivas alive in 1565. But as he was not mentioned as present at the Caerwys Eisteddvod of 1567, the inference is that he was then dead, LLAW aEIFFITH HIRAETHOG. 823 25 Y facuor ; p. Rissiart ap Eclwart ap Ho: &c. hi/dcwain, trefg}jnon,yneiutddyngrc(;vnoc : \). Ihvydblaenav ap T. 27 helynoc yn arvon : Tho: ap Gr: ap 'Jankyn ap Rys &c. yfionydd : J. / Ric: / To: / a Wm: = meib gr: ap J. ap gronw &c. Itrevddyn is konwy: Reinallt a hai-i =: meib kyn: ap Edn:* 28 ,, Gr: llwyd ap Ry.s ap Hu vychan ap Ha ap kyn: &c. ,, Rys Wyn ap Gr: ap ttn vjehan &c. „ Ho: / R. / a Rob. = meib J. ap mred: ap Hii &c. „ Huw / Rob / R. / ^. / = D. ap Robin ap Hn &c. „ Mad: ap Gr: dew ap Gr: ap bo: penrryn &c. „ ftn ap kwntos ap bleddyu ap mad: ap grono &u. „ y penrryn : Edn: ap J. ap Mred: ap Hn ap grono &o. „ „ D. ap J. ap Jer: apgr: gooli apkyn: &c. „ „ Reinallt ap j. ap einiou &c. 31 Kefn amwlch : John ap Gr: ap J. ap gr: &c. 32 pentref heilin, Elsmer : p. heilin ap trahayarn = Enion gocli &c. yffernill yn y drefwen : Rob: wynn ap Edw: ap Rob: &o. 34 kydewain a beriw, ystvmgwern : Ow: ap ho: ap Owain 35 plwyf keintyn : Siarls vychan ap siamys ap vvatgyn v'n &c. 36 Edeirnion : Plant Evan ap giwn or Eva V5 Mad: ap gronwy &c. 38 Fenllyn: 'j. / Mred: / D. = meib Mad: ap f . a elwir y hot &c. 39 IL. drillo yn edeyrnion : Plant tomas ap J. ap D. ap Jer: &c. JL. ykit, pennllynn : p. J. ap J. ap Mred: ap Ywain &c. JL. drillo : p. Elis ap Rys ap D. ap J. &c. p. J. ap Hn ap D. ap J. ap D. ap y giwn llwyd &c. 40 Dinmael : D. ap Tudiir ap owain vychan &c. Edeirnion : D. / Gr: / sion a tho: = meib "]. ap Einion ap gr: &c. Dinmael ydernion : ho: a gr: = meib Rys ap 1). ap ho: &c. Edeirnion: p. D. ap J, ap einion =M'Rob: /to:/gr: glynn &c. 41 „ ^. I Edn: = meib gr: ap J. ap Einion &c. „ D. holbais ap J. goch ap D. ap ^er: ap Kyn: &c. 42 Arfe (I) ho: goch ap R. 9 Ian gynllo yn rriwallt ; (2) gamais ; (3) arg: barkle ; (4) ior 11. ddoche ; (5) ystradlin ; (6) konwy o fotryddan. 43 Table, Sjc. of the descendants of W. Corbet, miles. 47 The pedigree of the Corbels and its connection with the Stafford, Bwrch, Leyghton, Newport, and Mylton families . i563. 51 Sir Gaer yn arfon, koedmor : W. / a Rob: = meib pirs ap Rys ap Rob: ap ^euan vychan Gr: a Wm: meib tudr ap ho: ap tudr ap ]f. &c. 52 To: ap Ho: ap gronvv ap Hn . . . ap D. vychan &c. R./ syr hvw/ D. ac if. — meib gim ap J. ap ho: ap ho: voel &c. Meibion kadrod Hardd .■ (1) Gwydr pioedd tre fadog ap gwydr yn hal ebolion (2) Edii: pioedd tref Edn: yn hal ebolion, (3) Ouain pioedd tref Owain ynghwmwd llifon, (1) Sandde, Jddon ac attlien aeth i dre fodavon ynhwr kelyn 53 hvw llwyd ap hvw ap Edn: ap kwnws &c. 54 A table of the descendants ofD. ap Gr: ap karadoc 55 „ „ Jak spyser o Wilsir — Caernarfon 56 Nanmel — melienydd : Huw ap Rys ap Ho: ap R. 57 7« kynen — tref gastell : p. Eydderch ap J. Uwyt &c. 58 Gwraig Mred: ap henry Dwn oedd merch D. ap Hn &c, ■ 59 Llyma Gof am yr amser y bu Eisteddvod ynghaerwys . . . o.k. 15C7 Mai 26. A list of the Commissioners and graduates follows. ► llyfr trefeilir «= pp. 27-8. 824 PENIARTH MANUSCRIPT 13-2. 67. DOSBARTH ARVAV : (1) naw lliw. (2) naio planed 6S (1) naxo main gimjrthvawr. (2) naw toriad tarian 69 naw hagd nav arwyddion o vrddas sydd yn Gwellav pais 70 M\ o arwyddion urddasol. 7.3 .ix. arwydd kyffredinol 74 .ix. anvrddas pais. 75 .ix. diobl menteill 76 .ix. kymt/sgiad Tarian. 77 .ix. Gioahan vrddassol 78 .ix. kymysgiad or .ix. arwyddion. 79 .ix. diffrens brodyr 80 .ix. rwndele ne droellav. 81 .ix. Gradd bonedd 82 .ix. math ar wyr bonhcddion: Gwreang a lladdo wr bon- eddic o angristion Ef all ddwyn i bais ai grest ac y mae i oresgyn- iiydd yn vonheddic o waed ac yma y nodir na all Icristioii yn ymodd hwnn wisgo pais kristion arall onid os gyr kristion pann \o I r vaner reial ar led wr diethr i flo ef all vrddavv i bais yn y guniel alw ac arfav hwnnw &c. 84 Dosbarth Tarianav a chroessav. 85 am y llewod Ryolav angrraid igwybod : pobgwr boneddie a all dwyn pais i wraic pty pal ai bais y hun &c. o gyiivUiad wmffre llwyd o dref ddinbycb ai Tynnodd ffrangec ac ieithoedd eiaill 91 Nanhevdwy — y plas : p. mad: llwyd ap Jer: voel &c. 1R63. 95 Dyjfryn clwyd : p. Wallter kwc = W. / J. / alls &c. p. J. thelwal o ffelis = Dd: &c. 96 p. Simwnt thelwal o sioned langfFort &c. 100 Mochnant : J. devddwr ap Hn ap tomas &e. 101 Maenan : Morys kyffin ap syr D. Owain &c. 102 Henwe hen brydyddion . kasnodin . . . hillyn. 103 Merched Mad: ap Gr: ap E. = Gwenhwyvar &c. See p. 94 above 105 P. Tudr ap Ho: ap J. ap Edn: gam = Mad: /gr. &c. 106 Nan heudwy — hedre geginan : p. Ho: ap J. ap Edn: gam l07*lLyma Henweu y pedwar brenhin ar hygeint o vrenhinedd ynys brydein or hat a varnwyd yn gadarnaf : ac yn lorolaf SfC. Bi'uttus ap silius ap esganM* ap etiias ysgwyddwyn . . . ends : Cadwaladr vendigeid a vii vrenhin yriiis brydein xj vlwyddyn ... Ac yna y kafas y saessou oressgyn yr vnus drosti &c. 112 Vymp oes byd : A. gwedii gwneyth' o ddiiw addaf ac efa ei deliol o baradwys megis y mae yr ysgrylh"^ ynny ddangos ir ymgytnabu Addaf ae wreic ac hennillasant blant &c. . . . ILyma mal i bu y chwecbed oes ac a vydd hyd dydd brawd. 1 16 A gwedii marw kynvelyn y bu ynny ol ynteu Gwydur : Gweirydd &c. Ac oddyna y bu or saesson yn gyntaf brenhin coronavvo Ed/ bricht &c. 118 Plant Brycban Brycheinyawc ap Afallach ap Corinwc &c. 119 \_Bonedd y Seint'] Dewi ap sangk ap keredic ap kynedda wledic a nonn verch gynyr o gaer gawch ymyniw i vam .... ends : Pcblic sant yn y gaer yn arfon ap maxen wledic o Elen V3 eiidaf ap kariadawc y vam . 122 Eitifeddion yr arglwydd Rys ap Griffith = Gr: / Hys Gryc .... Howel sais arg: kastell gwis a thalacharn a sain kler .... Mred: ddall . . a wisgwyd ynn vrawd ynny ty gwyii ac o achos hynny y Roes yr arg: Eys yr ty gwyn y tir ynn ystyrlwy a II. village! gil var gera ar gwastadeii yn ystrad tewi ar vaer dref yngredigiawn 124 Merched yr arg: Rys : tangv^ystl &c. Ow: ap Madoc vychan ap Mad: Eiche ap Mad: ap Eydd): &c. * Pages 107-40 " Haw Lewys Morganwc sydd yn ctvlyn medd Ryi Cain."— floft; Vuuj/han, G. HIEAETHOG, X, MORGANNWG ETC. 823 126, 277 p. Hen gadwgan ap gv. np gwrgeneii . . ap golwg koc]i liwel = Ho: / trahayarn / kadwgan vychan / a gr : tri swllt a their ceinog ocdd brif ivestva pob vn o honynt ijmaenor Llan y ddeu Sanf . p. kadwgan goch ap Gr: ap kad: = Gr: osgarkeiba ho: go} &c. Gwenliwyfur V3 Darhayarn drahaus a vu wreic priod y Mad: ap D. ap Ph: ap ti-ahayaru oi- kantrcf raawi-. Mred: ap enion . . . ap trah" vawj' .... ap elisse argl: bre- cheinoc: yr liwu a Ranuawdd brecheinawc yu 6 Ran: ap gwylwc &c. 127 Ho: g03 ap kadwgan go3 ap kadwgan ap gr: &c. 129 Tri meib kedifor ap gwyn = Bledri, Hn a thrahaearn &c. Ran bledri = gwidigada ac elvesied y tri thraj'au . llan ddyfrwr castell coch ynn talacharn . Pcnddiu . llan deilo . aehaatref wy ar peuryii a maenor gein a thir koed Kaff ac ystacbwl oddyar ddinbych . (2) Ran U'n kymod ystlwy , (3) Rann trahaearn o ffovdd gefeu tref lech hyd gefenflfordd Uanwyuo Teir beraj y. p. — Tryistan ap tallwch &c. ^euan ap einon ap ho: ap gr: vap gr: gwliir &c. 130 Rif candrefoedd dehevbarth = xxviii (a) vii cantref Dyfed. (6) vii gantref Seissillwc = iv cantref kredigion a iii cliantref ystrad tewi. (c) vii gnntref Rein drein Rydd ap brychan brycbieinoc = iii cliantrfif brycheiuoc a iii chantref Rwng gwy a hauren a chantref bycllt. {d) vii gantref Morganwc. Ranniad tir gr: ap yr argl: Rys argl: Credicion &c. . . 132 Cantref Byellt : Rikert ap Einon ap Icynvric ap Meyric &c. glyn aeron : Ryddercli ap J. llwyd ap J. ap Gr: voel ap gr: ap ifor: &C. See also Pen. MS. 133, p. 93. Rys diiy ap gr: Raclaw aberystwyth &c. 133 gr: ap jeuan or Ddol vawr meibon D. ap gr: voel = gr: hir / tarhayarn lloid / gr: wyddel / Hn llanvair / John teclyn / D. vongam a Ry.s. kaer viedros : D. ap J. ap gr: ap D. ap Hn voel &c. yM>3 kerdin : TLn ap gtm lloid ap gim [ap] gr: g03 &c. MS. 133, p. 90. U'n voel ap moriddio a wnaeth y plas ya Uwyn Dd: gj'ntaf 134 Mefenydd : kadwgan o garoc ap kad: vychan &c. MS. 133, p. 98. 135 Raniad Poicys : kynttaf dju o ytyfeddion brochwel sgyth- rawc a veddianodd arglwyddiaeth bowys / vu vleddyn ap kynvyn agen a briodes V5 Wm: ap blaidd rydd or gest <%c. . . . owen Icyfeiloc yr a . . anseilodd myna3loc ystrad marcliel. ac a briodes wenllian u3 Owein gwynedd ac yddynt y bu vab a elwyd gwenbwynwyn : ac y owein y bii vab arall a elvvid Maleri o gariadwreic yr hwn a gafas ynn gynwys iddaw swydd lanerch hydol a briiannierth (p- 138) &c. &c. 141 Korwen : Edm: Mevric D.C.L. arcbiagon Bangor &c. 142 Glynn nedd : Rys ap J. ap Rys ap Jankin &c. 143 p. Tudr ap gronvv ap Tudr ap Gronw ap Edw: v'n &c. 149 p. D. vychan ap D. lloid = vared, Morvydd, Gwirvyl &c. Diiw a gattwo henri vrenhin Poed gwir Y bettws : J. ap J. ap. R. lloyd 150 „ D. ap Itn ap f. ap Hn &c. 152 Hanmer : Edw: lloyd ap siasbar ap to: &c. 153 To: ap Morgan ap Ow: ap Mred: ap Kissiart &c. To: ap Gwallter havart ap Jankyn havart &c. 154 S. ap ho: arg: Taly llyn ap gim ap to: Ac. 155 S. ap gim ap D. ap gtm vychan ap ywain &c. To: ap hari ap Rissiart ap .Jhon &c. Hari ap Jhon ap henri ap gerallt ap ph: ap "). &c. 156 To: ap rrobert ap Ho: ap gronwy ap D. ap Seissyllt &c. Rob: Winston ap watkyn winston &c. y 98430. L L 826 PENIARTH MANUSCRIPT 132. 156 llwyth y deaniaid: S. ap pli: ap J. ap ph: ap Jankin &c. The arms oybostoc o sir amwythic. 15lr Syr Water Herbert ap arg: W. iarll penfro &c. Givent : Morgan ap 1). ap gtm ap U. ap gim &c. Glaii wi/sc : Wm; ap J. ap rroesser ap J. ap gtm &c. Rob: ap Hobkyn ap Lo: ap to: &c, 158 D. ap gim ap Morgan ap D. ap gim ap Jankin &c. D. ap ho: vychan ap rroeser ap J . ap gro: &c. Sro dorddyn : syr Rissiart vychan ap to: vjchan &c.* 169* Evas ; To: ap Lewys ap J. ap gim &c. R. ap hari ap J. ap benri ap gerallt &c. Y pevtyn: ]fevan ap gim vychan ap ^. ap gim &o. 160 Brwynllys ; Jankyn havart ap,To: havart hir &c. 161 Wm; havart or Trallwng ap to: ap W: &c. Aher hodni : tin ap morgan ap D. gam ap iln &c. 162 Tomas ap Jankyn ap Mad: ap Richart &c. tre aher hodni : Edw: ap gim ap J. ap morgan &c. 163 Jhon walby ap Jankyn walbu ap Wm: walbv &c. Hopkvn awbre ap Jankyn awbre ap Morgan A. &c. 164 Glan loysc : S. ap Roesser ap J. ap J. ap ph: &c. Ho: ap morgan orffcrrest ap Rys ap morgan &c. 165 Gim ap morgan ap R. ap ho: ap Y>. &c. JL. i anhel : Ho: ap gim ap ho: ap gim dew &c. 167 The descendants o/Syr T. ap Aron marchog o gastell ffwnmion 168 ketheinoc — maenor deilo : p. W. vychan ap gtm ap to: &c. 169 Biithvn : Ric: ap J. ajj harri ap J. ap gr: goch &c. X. gadoc : To: llwyd ap J. ap D. llwyd &e. . 1563 . 171 A table of the descendants of Jvor [? Ryd] 173 IL. gadoc: Tho: lloyd ap John ap D. lloyd ap gr: &c. syr aron ap Rys ap bledri latimer ap kadifor &c. ] 74 Ef a ddy waid Rai yn ehevbarth ac yn enwedic lie ir ysgrifen- nodd John Wynn vn llawiawc am ywain ap bradwen nad yw ef yn dyfod farchvdd eithr . . . [o] koel godeboc . alternative pedigrees of kollwyn & gwaithvoed are also given. 176 ij. gyndeyrn : hvw lloyd ap tomas lloyd ap Rob: &c. 177 Pen mark ymorganwc : M' Hvw ap gr: ap gron: ap ffor hir 178 Ystrad ffin : Rys ap Wm: ap tomas goch ap tin &c. 179, 194 JPentre Jevan : M'' Owen ap syr J.ames ap O. &c. 180, 193 Argl: y toivyn: Jhon ap R. ap Rydd} ap R. ap Mred: &c. 182 Mathias bowen a briodes dyddgv vj l3. ap O. ap Mred: o dre Jticert ynghayach ynghemais &c. 183 Yrrvddallt — rriwabon : J. ap J. ap Mad; ap J. &c. 184 Table of the descendants of Tomas Ryd Also pp. 1S7-90, 186 Gwernan — A. teifi: Jankyn ap Siames ap gr: &c. J. ap ho: ap D. ap to: &c. IL. vynydd : To: ap Rydd3 ap ho: ap D. &c. y gilvach wen : D. ap D. ap ho: vychan &c. Also p. 202. kelli ladron — IL. llyfni : Gr: Uwyd ap D. ap ho: &c. 191 Ric: escob Deivi ap D. ap gron: Acf [1561-81] 195 Pihton : W W. Ph: ap J. Ph: ap syr To: &c. Brychenioc : J, ap James ap gr: &c. Cf. p. 136. * Kopi lyfr Morgan elfel\i>. 159 top margin)— ji 7 dolen hyn [ = py. 4S3-66] a ysgriveneis i o lyfr or e.iddo vwgan elfel o law leuan ap Hvw kae llwyd (p. 158 bottom margin). [G. //.I t Ends with a reference to llyfr J. brechva = Vs:n. MS. 131. p. 139 &c. a. HIRAETHOG, L. MORGANNWG ETC. 827 ] 96 y Tiilgwijn ; J. llwyd ap D. llwyd ap gr; &c, JL. gathen : D. ap J. ap gim ap to: &c. J7^. deilo : J. llwyd ap Rydd} ap J. llwyd &c. IL. nrthne : Jankyii ap D. ap John ap gim &c. 197 JL. ddaroc : D. ap henri ap siankiii ap heiiri &c. E,. llowddoc : D, llwyd ap gr: ap R. &c. y dref neivydd ; M' gr: ap M'^ II. ap syi- Gr: ap syr R. ap To: &c. trym saran : D. vyclian ap ho: v'u ap Jankin &c. 198 -ZL. gyndeyrn — helli gadrod : H. llwyd ap To: ap Rob: Ac. Glan gwendraeth — y glynn : D. llwyd ap Rob: ap gr: &c, 199 bryn y groes : O. ap siankia ap D. ap Wm: &c. hodlicsgmm : Hari morgan ap Win: morgan &c. JL. gyndeyrn : To: Morgan ap Wm: Morgan &c. 200 JLech Dzvnni: Morys ap Rys ap morys ap O. &c. Rydodyn ; D. ap ho: ap morgan v'n &c. 201 JLwyn howel : Rydd} ap E. vychan ap gim &c. glan brann : Rydd} gwynn ap D. ap Rudds &c. JL. gadoc : ssion ap Morgan ap J. awbre &c. 202 kastell hotcel : To: ap D. ap ttn llwyd &c. 203 Tal y sarn : Huw ap ttn llwyd ap D. ap Hn &c. 204 JL. ddioy : Rys ap D. ap siankin . . ap R. g03 or krevddyn. penpryn : Lewys ap D. ap Mred: ap D. llwyd &c. 205 hoedmor — hastell kef ail : Sion mortimer ap siams M. &c. karroc : Reinalll ap siankin llwyd ap morgan &c. Aber maed : J. llwyd ap lewys ap Hn v'n &c. 206 Y krevddyn : D. llwyd ap Morys ap siankin &c. glan leri : S. v'n ap Rydd5 ap R. ap Mred: or Towyn 206, 217 gogerddan : J. ap Ric: ap R. ap D. llwyd ap D. ap Rydd} 212 JL. smoyl : J. ap ho: ap J. ap Rys . . . . o rydodyn 214 lliuyn Jerwerth : Watgyn ap to: ap R. ap lewys &c. Also p. 2U 219 JL. Edi; Wm: ap henri ap ]ankin &c, JL. dvdiDc ; Wm: )ankyn ap hopgyn ap Wm; &c. Sir vynytv plwyf devtna y penntref bach : W. Morgan ap J. 220 JL. Gefelach : D. ap hopgyn ap torn: &c. JL. )ssawel : M"" prys lleission ap R. ap jf. &c. 221 sain hennydd, y vann : To: lewys ap Edw: ap lewys &c, tain dondwyd : syr Tom ystradlin ap syr Edw: &c. sain tilari y bewpvr : Wm: bassed ap W. B. &c. 222 -E. gaticc : W. ap hopgyn wynn ap W. ap to: &c. Aranell, aber givili : R. ap to; ap lewys &e. 223 Pen mark y JRwssywr plus : livw ap J. ap J. ap gr: &c, 225 p. gibwn o Julian Raglan = gr: /to : / &c. 227 iL. Udi : Syr tomas persson IL. Edi 228 Ystrad ffin: Rys ap W. ap To: goch &c. 231 Table of the descendants of Jankyn hanmer 282 Dolgellav : J. Wynn / hvw/Edw: g3 &c. = p. Lewys ap O. 234 Table of the descendants of Gr: ap Rys &e. 235 Malltraeth : Wm: wd ap J. wd &c. 1520-1564 237 Yn trigo ymhenwyn llys y tir yn llan gristiolys y llyswen ; D. ap mathe ap tin ap hwlkyn &c. 238 JL. veirian : D. ap grono ap tudr &c. Forth ami ymon : Rob: bokle ap W. bwkle &c. 239 Malltraeth, Bodeon . 156/f . p. O. ap Hvw = Hvw aned 1547 &c. 240 Malltraeth — tre veilir: p. O. ap J. ap R. = J. aned 1552 &c. 241 „ p. R ap J. ap iln = J. /Owen/ Rolant &c. Malltraeth : Gr: ap eilian ap Rys ap J. &c. „ syr Rich: Elian a To; = meib Rol: ap gim &c. LL 2 828 PENIARTH MANUSCRIPT 132. 243 The descendants of Sandcle ap kariadoc and o/kyn; ap rriwallon 244 Brochtvn : Jhon Brochtvn ap Rondl ap ^er: goch &c. 246 Table of the descendants of Tudr ap gro: (o benllyn) 247 Z)3(^?-2/« TOyjc ; W. awbrai ap liopkyn .... ap kwnstabl koch 250 Ji. mabwi/nion — Gli/nn aeron : Eys gwynn apD. lloyd &c. 1570 251 Maelor : Jankyn mortyn ap J. ap ^thel &c. 252 „ To: ap morgan ap D. ap R. &c.* "53 „ herlys : Edw: herlys ap J. herlys &c. TL. orthre : Jankin ap I), ap sion &c. 254 K,. egwad ; W: ap sion ap . . . ddu &c. sir gaer yn arfon—y pant glas : p. To: vychan ap Rob: &c. 255 & 242 Twr keltjn : \Nm: llechoc ap Hn ap Tudr &c. amlwch .- Hn ap D. ap Icyn: ap hwlkyn &c. „ Tudr ap Tudr ap ftn ap ]feuan &c. 256 Twr kehjn—bod afon : W. ap J. ap ho: ap Jer: &c. amlwch — terogoc : R. ap D. ap Jei: ap D. wyn &c. bodafan : Hvw / Wm: = meib Hari ap ho ap D. &c. IL. Elian : Tudr ap D. ap person ap f er: &o. 257 JL. dyfrydoc — kaer gynogydd : To; ap ho: ap gro : &c. Twrkelyn — lal y llyn : Reinallt ap W. ap Tudr &c. Bodafon — Mj. vihangel: Gr: ap D. ap J. ap hwlkyn &c. „ ifn ap Tudr ap hoi ap kyn: ap D. &c. 258 Sandde / ^ddon / arthen = meib Itadrod hardd ap gwerydr &c. W. glyn esgob bangor doctor o ddefein &c. D. hlwyd : Rob: tyrbrits ap J. tyrbrits &c. 259 Twr kelyn llys dvlas : Jhon ap Wm: ap J. ap tudr &c. IL. gefni : syr livw main ap syr kyn: &e. 2G0 k. tindaethwy — K,. bedr yn ymyl Traeth koch— plus grontey .- Gronwy ap D. v'n &c. 26 1 hymwd Twr hehelyn : D. ap Eys ap D. ap Gim &c. 262 Merched gr: ap Mad: cloddaith : Mallt g. kwnws ap D. &c.t 263 Table of the desc= of Henri ffoxob and Henri Rosyndal 264 „ syr W. Thomas and Gwladus V5 D. gam. 265 Y ddwy gynlleth — tre rriwlas vwych moel wylfor : p. ftn ap J. = To: llwyd / J. / Edw: / katrin &c. rriwlas is y voel : Edw: ap To: ap R. ap gutyn &c. Table of the descendants of Gut3'n ap Gr: 266 JPen pont Richart : Ric: ap J. ap J. ap ho: goch &c. 267 ire rriwlas : D. a morys ap J. ap D. ap J. bach &c. T'ont y meibion: Jhon ap Edn: ap Jev: 268 JL. gydwaladr : Jhon ap D. brodur Edw: ap tomas &c. mam To: awbre = gweullian V3 J. ap gr: &c. 269 Table of the descendants of Gr: ap R. ap Gr: down to iS6^ . 270 „ „ Mad: llwyd 273 p. Morvs wenhwyvar = livw morys &c. p. D. ap lewys sele &c. &c. 275 W. Hobi ap Ric: Hobi ap W. hobi &c4 277 Table of the descendants o/Kadwgan hen see p. 126 supra. 278 „ „ Rowling Salbri o Hwrtwn 156 1, 280 „ „ Henri Rosyndal down to 1663. 281 „ „ ]fthel anwyl 282 „ „ Elidirddv Ej. gadoc : To: lloyd ap J. ap D. lloyd &c. fV. E,. * llyfr Ed: ap Roser = FeTi. MS. 128. f 9 !/ llyfr ynrrefeilir ymon. • J per me Morgan Elvel — if this means in the nntoffvnph of Morgan Elyel, his ■writing cSs hardly be distinguished from that of Gr; Iliraethog. . Gr: ap itii ap G-wrgant = kadwgan fawr &c. l-)0 Talgarth : Jhon fain aj) to: fain ap J. ap ^. &c. 141 Mam lewys Ryd = Elcu V3 Gr: ap Nicolas &c. Gwerfyl mechain V3 Ho: ap Mred: ap gr: &c. llanylydd gain Jnjdweli helli gadrod : hvw ap to: ap Rob. &c, 142 brycheinoc—Aber kymvric : Wm: aiobrai ap bopkyu &c. 143 kydweli, plan ymivdlws gwm : W. morgan, arg: 11. ddilo, ap hari „ llcchdwnni: Morys ap R. ap morys &c. 14.5 „ twin saran: D. vychan ap ho: ap fankyn &c. IL. gyndeyrn, pen plas yn y glyn : D. ll'd ap rrob: ap Gr. . 155I^. 14G kydweli ac yn trigo yn ghaer vyrddin: J. Vychan ap hvw Vychan sgwier o gorffi Harri viii. 147 IL. edi — y gelli las : Wm: ap henri ap ^faukyn &c. • 148 Bryn y beirdd yngharec kynen: J. ap Morys ap 0. &c. 149 rryd arioenn : Gr: ap henrri vychan ap ho: &c, Cf. p. 47, supra. ■ 150 JL. ddaroc : D. ap henrri ap Jankyn &c. mivdlwsgwm : p. hari morgan &c. 151 IL. nonn : D. persson ystradgynnlais ap gwallter ap J. dew &c. 152 E.. gathen : W J. ap henri ap R. ap J. &c. h. vyrddin: M' penrri ap morrys &c. 155 Mastr Lewys kantor mynyw ap D. ap Rys &c. 157 IL. dyfaeloc: J. ap D. ap henri ap J. ap Gr: &c. 159 Rvthvn: A description of the arms of Thelwal, Aesbwl, lamffort, dons. Deav^ : wgon, wganied, syr J. Morgan, Adam o went, Gwilim vychau, kornwal, lleision ap morgan, mem-ic ap tewdric, |estin gwrgant, penrrys o wyr, 0. ap J., Henri Dwnn, Gr: ap kadifor, Gr: ap Jankyn, brochwel ysgithroc 161 A description of the arms oj Aron ai veibion o L. gelynin, Rych: Vychan argl: bleddfach o Vaes yfed, Gwiadus V5 syr D. gam, Lewjs ap watgyn o gastell paeu, watgyn arg: hera-it, lankyu hop, ttn avr dorchog, John Holant, Holant o Aber konwy, ho: k. Uion, kyff gwyr'gwyrj;/ 0. gwynedd, kyn: sais, Rob: ap m.red: / Edn: vychan, O. ap mred: / ynyr vychan§ / Gwiiie dav frevddwyd, Ric: mytyn argh mowddwy, syr D, ap Gr: /brnint hir, llowarch ap bran, Hwfa ap kyndde, Gwciydd ap R. gocb, Maeloc krwm, Nefydd hardd, Evnydd ap gwcnigwy, Jlad: ap Mred: / Tewdwr mawr, R. ap tewdwr, Gr: luaelor, tomas o lauerch banna, koUwyn ap EginirT[ / Elystan glod- rydd** / Eiuon 'ap kriadoc, Hwfa ap ^er: / D. grawnd, kadwgan ap Elystan, arg: Wm: berbert, moriddic warwyn, kadifor ap dinawal, Gwaith voed, llowdden, kariadoc freichfras, Syr Gr: ap ho: / Gr: dwnn o gors allgwn, Syr J. ysgidmor, Tomas ryd o Roets [= Roach], Edw: Ryd, Gwion ben arw o swydd aber teiiif | / Hn ddv ap O. o lau gathen, gr: ap nicoIas|J / ho: ap ]f. arg: arwystli, Syr J. prys 1550, y groeswea yn ymyl hcnffordd, Watkyn ap J. hir o Ian gors, watkyn herberf. 109 GKernan : Gr: / J. / a Rydd}: = mcib ho: ap D. ap To; &c. ho: vychau, D. a Gr: = meib Rys ap D. ap To: &c. sir G. vyrddin : henri, Hn, a W. V'n = p. gim ap T. v'n * T:iken from Jecan Brechfa't 'book. See above, MS. 181, p. 250. f /lopi llyfr lewys ap Ed: X kept lijfr moriji wijii o wedir § medd lliifr arfe liefor g, llufr Mr Hufi, '! llyfr arfe trefir. "* medd llyfi' syr John prjf, ■f j- medd lljfr Gr: Utvnn ami another q hen hjft LeWys tip Ed: GRIFFITH HlHAEtHOG. 83 S 169 Maesyfed: ttn, J. ddv, Gtm, To: vwyaf, To. v'n a gr:=meib Eys ap John &c. Elvel : J. / Quito / ho: / a D. = meib "). koch ap kadwgon &c. „ Henrri, kadwgon, J. / Mred: / ac Adam = meib "). v'n J 70 „ Gtm goch, morgan koch, a J. = meib R. ap D. Ihvyd &c. John ap J. ap ttn ap Phyl: &c. Syr Gr: llwjd ap mred: ap mred: ap mevric &c.* Yr ynys deriti : VVm: ap Gr: ap J. ap gr: Tre r hastell : Morgan ap To; Uwyd 171 Glyn tatiy : Trahayarn tew ap morgan ap trahaearn 172 Tal y llyii llan gaste : Ho: ap J. ap gim ap To: &c. llan gnrs : Wm: ap lewis ap gwatgyn &c. brycheinioc : Trahayani vychan ap tra: tal &c. 173 Trer tier : M'' Hari vab syr to: vychan &c. ket/iedi .- ho: ap Roesser vychan &c. 174 II. dyfaeloc : To: ap U. ap tomas ap Gim ap (o: &c. 175 p. syr R. herbert a las ymanbri = syr Wm: o golbrwk &c. 177 Pen Itarec: 0. ap Wm: ap 'Jaukin ap Eys &c. Aber gwili : I). f J. / J. lloyd a W. a tho: = meib R. ap Rob: Givent : syr water herber a vv varw yny kastell newydd ar wysc . 1550 . 178 M* Wm: Herbert o golbrwc ap E, Herbert o efenni &c. y kwrt yn yffryn icysc : J. ap To: ap J. ap To: &c. 179 Park letisynghm wysc : Ric: ap Wni:ap ftn ap morgan v'n&c. k. llion ar icyse : Ow: wann arg: k. llion ap Gr: ap ]fcr: &c. y bont vaen ymorgamvc : J. R. ap R. brechenoc ap R. &c. GWENLLWC, pp. 180-6. 180 Y Gelli ber plwy maeren : J. ap R. ap Ph: np Roesser &c. tredegtjr ymassalec : Wm: ap J. ap syr morgan &c. . 1550 . 181 Gwern y hlepa ymassalec (heddiw 1550) : Ph: ap Wm: ap morgan ap J. ap Morgan ap Tomas ap Jvor hael ap Hn ap ivor ap bledri bven: dyfed IL. leirwc : D. ap Morgan ap ho: ap Jhankyn &c. 182 y ty pe7iaf or /tymissiaid : J. kemais or began ap J. K. &c. IL. leiricc : Rolant kemais ap J. ap Jankyn &c. ^83 „ Lewys ap J. ap itn J. gwynn Maeryn, Henkwrt rriw r perre : To: ap Lewys ap T, np ttn v"u 1 54 Pen karn : W. ap J. ap morgan ap Jankyn &c. Y kastell neimjdd: J. ap Hari kemais ap W. or bewail. 155 „ „ y krin dai : J. ap To: ap Edw: np ho: <&c. Y maes glas -. To: kemais ap Morgan k. &c. 187 Glyn nedd: R. ap J. ap R. ap Jenkyn &c. 1 88 Tre gawntyilo ymerthyr mawr : merched Hopkyn ap ho: v'n &c.f 189 Morganicc: Gwraic D. Mathe ben = wenllian &c.| kywaeth mred: machcn : M^' Rol: morgan ap To: &ii. !) „ modwellty : Bn ap morgan ap Roesser Ac. 190 Bryn bvga ; Roger Wms: ap W. ap J. ysgolhaic ap ftiij 191 Givent is koed : syr To: morgan o benn y koed (2) 11. ystarn. (3) 11. ddeinel &e. ^ \ J i , Givent is h. — sain breid : lewys ysgidmor ap Ric: &c. ,) „ „ W, ap morgan ap rroboned 192 Sainghenydd : Edw: ap Lewys ap Ric: gwyn &c.§ ,, iiefn mabli : D. kemai,s ap J. ap Jhankyn &c. * Yr vchod (including p. 1C9) o li/fr si/r ./uhn Pri/s marchoy, t Y» llyfr J lion R. o ti'cn llwc llaw siams I g tomas ap Morgan o gaer llion § y" "/'/'■ y othro Lewys Morgan nwc 834 PENIARTH MANtfSCRIPTS 133-134. 193 Gwent — saint pir : Hari lewys ap jfords [= George] lewys hefn vinooc : W. morgan ap J. M. . . . o L. ystarn Pen rros — G. is hoed: To: ap W. ap watgyn &c.* 194 Aber hodni : Ph: ap J. ap Giro ap U. Ac. 195 Gwent is koed : Ric: mwr ap J. mwr ap To: mwr &c. ), yslow : J. kemais ap W. K. &c. „ II. loern : antoni wels* 196 A description of the arms of Henrri ap To. Vychaii, elystan glodrydd, Jtn voethvs, and kadwgan ap Elystan 197 Gwidi gada — glann y lais: merehed Henri ap Giin = Eva gwraic syr Rj's ap Thomas Sainhenydd: p. dd: ap Ric: wyn o anes raawnsel trer delyn : Watkyn ac ystifn vychan meib Ric; Vu 198 Sainghenydd — Gelli gaer : Mathe ap Rys V'n ap R. ap ho: &c. 199 „ Jankyn ap D. ap ho: ap R. ap ftn &c. Wni: ap lewis v'n ap syr Roesser v'u hen o drer twr. 200 Merthvr hynoc : p. Roesser v'n o dalgarth = watkyn a J. &c. iiy. fi. — dyff'ryn hamlais: R. ap To: ap morgan ap J. ap hoesgin &c. 201 ,, hodni — y baeli bach : D. ap gim ap To: &c. Kjntrbf Selyf 202 hrynllys : Roesser havart ap laukyn h. ap to: h. liir Sic. TL. dyvalle : Roesser v'n ap Roesser ap syr Roesser etc. 203 Gwenddwr (or geirnoes) : J. aj) Roesser ap ). ap ho: &c. hruc hadarn : J. ap glm ap J. ajs ho: &c. Elfel 204 Aber Edwy : R. ap gim ap Sn ap mevric &c. 205 Maes yfed — trcr delyn : To: lewys ap hvw~ap D. &c. gwehelyth A. edwy : O. ap Mred: ap Einion klvd &c. „ kadwgan ap gr: ajj ho: sais &c. 2&, tanffraid ; Mred; ap J. ap Morgan &c. 206 A. edwy .- To: ap Rys ap gim &c. IL. vareth : Rhys ap Jhon ap y bedo &c, IL. elwedd: D. ap Rob: ap y bedo gwyn &c. y ddisserth : D. ap lewys gwyn ap D. goch i'\, [lOl], (19) Moriddic wurwyn, (20) y brenhin Hari seithved, (21) Fh: ap ifor, (22) iiilport walby, [102] (23) Itn ap Jor: (24) f ankyn hafart, (25) Ow: brogevnlyw, (26) Eirid flaidd, (27) Jthel vychan, (28) Rys ap tewdwr, (29) Hwva ap kynddel, (30) llowarch ap pran, (31) raael melieuydd, [103] (32) Jeu: ap ho: ap Mred: (33) gr: ap D. goch, (34) Trystan holant, (35) Gwerydd ap R. goch, (36) Hn ap gr: / (37) gr: ap kynan, (38) gwenwynwyn, ,(39) kadrod hardd, (40) kariadoc ap gollwyn [losfj (41) JVan melan — Jeu: ap Hn rychan, (42) PIo: ap ystifn, (43) meUenydd — D. ap mredd: vychan, and (44) Morgan ap ho: ap ph: / (45) gwrthrynion Ian armon — Ow: ap i)h: ap Rys, (46) Morgan ap Tomas ap nicolas, (47) IL. ymddyfri — Hari ap T. ap nicolas, (48) Gwent — Morgan ap D. gam, (49) syr gr: vychan o l)owys [loe] (50) Marchvdd, {b\) tomas hen salbri, (52) iankyn vychau,§ (53) of Ector, alexandcr, ^fulissisar, dvk Jossui, a Dd: brophwyd, (58) Mred: gam o ddyved Din meirchion 107 Mayneva : D. ap J. ap Rob: ap Rys ap Robyn &c. 109 bryngwyn esgob : Rob : ap Rys ap syr D, annwyl &c. 110 Bryngwyn : Hari, pirs, a siams meib Jhon ap gr: ap D. ap Jthel vychan o L. eurgain &c. ill Maen efa: Rob; ap Hvw ap Mad: ap deio &e,. 112 Trergraic : D. llwyd ap gr: ap Jhon ap ho: &c. 113 Dim eirchion : Roger, a gr: vikar kilTten a Ric: meib Tlio: &c. „ Gregor, Tho: a I), meib gr: ap J. sais &c. 114 %rriaddig yn y hwm : Roger ap D. ap Rys ap ken; &c. Demeirchion : John ap Edw: ap Thomas &c. 115 WMtford — mertvn: Gr: benfras ap gr: vychan &c. ,, tre vychdan . Hvw ap R. ap dd: penant &c. 110 „ gam : Jhon ap Jthel ap ifeu: ap Tudr &c. 117 Eyas : Tomas ap gim ap lewys ap Jhon &c. ,, Rhys ap Harri np Jhon * p. = plaDt — children. Plant is used here to cover remoter descendants as well, t At the bottom of this entry and page ve have the statement ' law lewys y glyun: Again at the top and bottom margins of page 105, ' Ihjfr lewys y glyn.' § In different ink with the statement ' kojn lyfr syr D. vychan Haw yntyn O.' it Eeiid Hiraddug, LLYVYR MAWR GR: HIRAETHOG. 837 117 hrecheinioc — ij pevtyn : ^eu: ap Glra vychan &c. 1 18 Rhvddlan : [Pirs] motwn sgwier a sersiant of arras ir brenhin ap Ric: motwn ap jfankyn ap Ric: motwn ap Wra: motwn, &c. fVitffordd a U. hassa : The: mostyn, Hvw, a [iirs mostyn meib Ric: ap ho: &c. o gatrln V3 Tomas hen salbri . 1551 . 119 I'engwern : P. ^eu: vychan ap f. ap adda =: ^thel/ U. /ho: &c. 120 -tt. hassa, Pant y llongdy : Tho: v'n ap T. gi': ap J. gr: &c. IL. drillo yn y deirnion, yr hendivr: Hvw gwyn ap Edn: ap'gr: &c. 121 Maelor: Jhon wyn ap dd: ap ho: ap -feuan &c. hydewain : Ho: ap if. Uwyd ap if. ap owain 122 llyiveni : P. toraas salbri = Hary s. o aber konwy a Jhon s. &c. Dd: ap ho: ap Edn: ap nired: ap J. llwyd &c. %/'" madri/n 123 ||Wraffre llwyd ap Rob: ap James &c. hari hwx &c. 125 3Iaelor S. — \Vm: hangmer ap Ifankyn ap gr; vychan hangmer* Halchdyn : Wm: llwyd ap Wm: ap Jhon Wmffre domoc brawd g. Jhon wynf 126 Ahertanad: "). llwyd ap D. llwyd ap gr: ap ^. vachan &c, 127 Jhon ap morgan of kynston| &e. 128 Eiddionydd : plant EHsse ap morys o katrin stanle 129 kroesOswallt: Wm: llwyd ap D. ap Jthel &c. 130 Rrydorddwy : Hvw ap "j. vychan ap ^. ap ^olyn &c. , ,, plant If'hel ap ^. vychan &c. = syr Hob: vicar ysgeifioc, Huw a phirs &c. 131 Mae Gwilijm gwyn yu dywedj'd vod iiij Tarddvr. i. Jai'ddur ap Egri ap raorien ap mynac ap march ap meirchion arg: ar dalm "wynedd . . . [ef] a aeth i ryvela ar angred ae jno i daliwyd ef ac ^ bv ' yngharchar yn hir ac i Rhoed atto iw dysgv adar Uwch guoin ac ef a ddysgodd vddynt ehedec yn gwplws wrth ddal ber a chic yn yr awyr ac velly ar ddvw pasc i damvnodd to ddangos y dysc a naethoedd ef ir adar ac erchi awuaeth y swden iddo ivarae val i myunai ao yntav a wnaethoedd gadair iddo i hvn ac yu y gadair i ddaetli ef a ber o gic yni law a rrwymo yr adar wrtho a chodi y ber awnaeth ar adar a ehedodd i vj'nv i geissio y kic ao velly i doeth to adref ac mae yn rroi grifiwnt yni arfe or achos hwnnw A chlustie march a oedd iddo ac ni wyddai neb hynny ond i eilliwr ac ni lafassai er i benn iddoedyd ond vo dyvodd klwyf yn y barbwr val i gorfv iddo geisso physygwr ao addyvod hwnnw kyfrinach oedd yni ladd ac erchi ir barbwr gyffessv wrth y ddayar ac velly i gwuaeth ac yn ]ach yddaeth achyrs tec adyvodd yn y vann honno Ac erbyn gwyl vchel iroedd bibyddion maelgwn gwj'nedd yn dy vod ato ac a welsont y hyrs tee ao ai torassant ac ai rroessant yni pibav ao a ganassant geir bronn ybrenhin ac ni vedryntgannv dim ond hlvstian march i varch amiieirchion ac yna i tyvc^d dihareb o hynny " vaeth hynny ar gyru a ffibav " &o 133 syr hari bwld ap Rys ap syr hari bowld o aber konwy § &c. b. XV llwyth gwynedd: braint hir &c. 135 Kadrod kalch vynydd a fv yn angred ymlaen ar sarsiniedll &c. h. Dcvhevbarth. : Lewys ap To: ap J. ap R. ap J. ap Rick: &c. 137 Gioent : Syr Tomas ap morgan ap ^ankyn ap ph: &c. 138 Naniiav : mavric llwyd ap ynyr vychan** &c. b. heinmyrch — //. rrayadr : Jhon llwyd ap Eic; llwyd &c. . 155/f . c. Brechenioc — II, vaylvn : Eissac prys &c. 139 Eic: pilstwn o sian v3 mred : ap Toinas o borthaml &c. 140 abad II. egivestl—'Espr^oh dd: ap J. ap ^er: &c.tt 141 Traws vynydd: rririd ap J. ap rririd vychan &c. 142 Dinbyck: p. J. laddwn (1) o vargred . . (2) o sian V3 D. Miltwn hen &c. 1556 D. hlwyd—maes maen Jiymro : Raff ap Robert ap gr: ap mad: ap bleddyn sais . See also p. US.JJ * y ny llyfr fFrst6al parszmint ?ne prydlyfr f y« y ffestwal i kai i brydlyfr X kopi law ffwk powel %" llyfr gwllim givyn " occurs at the beginning of this pedigree, and " leiber Jhon trevor trefahn " at its end. f " leiber trefor trefalvn." ** " Hyfr hen person Elien." ft " lyfr gvtyn owen." %% " hber lanoffordd." 838 PENIARTH MANUSCEIPT 134, 142 //. ynys : Gr: ap Jhon ap mad: ap syr ^thel &c. 144 Trayan — swydd G. osswallt ; Gwenllian V5 mad: ap Jdlja &Ct 145 Tref Riwedoc : Elisse ap Wm: llwyd ap morys &c. 147 IL. gefni : syr livw ap syr kyn: ap ho: Trygarn yn hwmwd lliivon : Rys ap Ho: ap Rys ap dd: &c. 149 llechylched „ „ Lewys ap ho: ap f er: ap ho: &c. llheon : ftu ap ho: ap tegwared T'daethwy, viathafarn eithqf : R, ap D. ap Mred: ap ^olo llwyd 150 Malltraeth — hodeon : O. ap hvw ap ow: ap mevric &c. . I35S. 152 Jt. gaffo: Rissiart ap D. ap hvw ap morgan &c. 153 Ki. vigel : Rys ap Wm: ap Hn ap J. ap Gr: 154 Twr kelyn — ydryslwyn : J. ap Glm ap Rys ap Tudr &e. Tal ebolion : J. a Rys = meib Mred: ap ho: &c. IL. habo : Rys ap J. ap D. vychan inc.* 155 Hendre gadoc yngicmwd menai : W. wd ap J. wd ap arnod wd D. ap hari ap ^. ap Hn &c. 156 TL. rrvstvd: D. llwyd ap ^. ap ]fankyn ap R. vychan &c. 167 kastellmarch : (Wm: Jones ap Wra: ap) Gr: ap J. ap Rob: ap ttn ap ^tliel vychan &c. 167 (Moris vab Ris vab mad: vichan &c.) JLartdrillo yn rros 168 tre llwyd hoed a dinerth : Ric: a D. = p. ho: llwyd ap D. &c. yr hen bias : Gr: ap ithel ap D. ap ho: &c. tre riw : Rob: ap gr: aj) D. ap rrobin &c. 169 Ho: ap mad: ap J. ap eng: = tad Rys o lynn dwyfuch ; plant Rys = Mad: vychan yn aberkin (11. ystvindwy) a Rydderch yn rre gayan (ymon) &c. 172 Mad: or liendwr (1) ap Twain ab bleddyn up O. brogevntyn mcrfrf G. Owain (2) ap ]fer: ap mad: ap Gr: ap O. Brogevnttyn inedd syr To: ap J. ap deikws Ej. Drillo : Ywain ap J. ap J), ap J, ap y glwn &c. 173 Jliraelhoc — y voelas : Plant morys gethin ap Rys &c. 175 ,, y keirnioge : Katrin V3 O. ap ^ankyn . . . plant Katrin o Rob: gethin = wm£Ere &c. 177 R,. vfvdd : J. ap mred: ap Rys &c. j„grs — Gwr vaelor: R. np gr: vychan ap mali V5 grono gethin &c. Iregarwed vynydd : meibkyn: ap llowarch = kyn: v'n,*lieilin &c, 178 TL.fair talhayarn : Mred: ap U. aj) Eign: &c. kilmael : ifeiian ap R. llwyd ap rrobin &c. 179 2L. vair l>. /T.— Jhon ap Mred: ap f. llwyd ap Hn goch &c. Sioyddinhycli : Twna tec ap bleddyn ap kyn: &c. 180 lie yn y llwyn dyrys aled nithoedd a ihre berth yn ymyl hangar. Plant madoc ap Hn vychan. . . (2) o angharad o Grwchwillaa 181 Yvionydd : p. f . ap Engion ap gr: = Gron: / mad: / ho: v'n &c. 182 Caernarfon— tal llyn tarddenin : J. ap T). ap gr: &c. b. merched Rys Gethin amerched Ho: ap R. Gethin. f 183 Nannav :% Ho: ap D. ap mevric vychan ap ho: selef &c. Harddlech : p. syr Trystan holant o dangeystl vj D. &c. Tal y bont, y britk diryn ol gelle : Tudr vychan ap gr: ap ho: 185 If^ys ykil yn II. verys: Gr: ap gr: ap Hn v'n IL. verys : D. llwyd ap Gr: ap R. ap Edn: 188 „ «6er rfwac? : Tomas ap morys ap Rys &c. 189 garth garinon : Rys wyn ap D. anwyl &c. " 3 loiber o law tomas llwjd o lys dvlas ymodcon. t llyfr o law tomas wyn [st'c] o lys dvlas Jllyfr,l[ewys] Ed [ward]. LLYVYR MAWB GR: HIBAETHOG. 839 190 Ystrydahn = Gteissane : P. Jer: ap meilir = gr: gvach b. hoed y Uai : Jhon Evtyn ap J. ap gr: ap nikolas ap deikws c. John tct/n or twr ap Rob: ap Jhon ap gr: &c. 191 Y. alvn : Dd: ap Itys ap Reinallt ap gr: &c. brynho . p. Gr. up Ed: ap morgan = Kobert &c. John Davi, Eob: / D. / ac ][. = meib D. ap Gr: ap Sn &c. merched inad: ap ttn ap gr: — Gwenheyver &c. 192 IL. evrgain : Eondyl bilin twn ap Rondyl ap aunes &c. Y. alvn : Jhon, mastr hvw a Eys = meib gr: ap ]fankyn &c. 193 TVyth mah Edn: vaeJian .•* Syr Tudr pioedd ynant a llan ganfiaval j Hn pioedd y krevddyn j Eys pioedd yarth garmon a merch llywarch ap Bran i mam / Grono pioedd tregastell ymon / Gr: yr hen glawdd j Jer: pioedd aber marlais ynglan tywi / kyn: a ho; a fv esgob yn II. Elwy [ 1 2 42— 47] . J 95 Rob: ap gr: yychan ap gr: ap ]feva goch &c.\ 196 Maelor gymraec : D. goch ap ho: dorddv 198 llwyn ymaen : Jhon ac Ed: meib Rich: llwyd ap Robert &c. 199 Sn ap gr: ap Jin ap Jei: drwyndwn &c. 200 kydweli, II. gynwr,pen y ddevlwyn : To: dv ap gim &c. 153^. 203 Swydd goim-es : Edmwnt ap kadwaladr aj) gr: gock &c.f nan honwy : D. ap tomas ap ho: ap mred: &e.J p. kadwgon ap bleddyn ap k. = madoc / engion &c. 204 JL. wrthivl ymvellt : jfeuan ap bedo ap D. ap ho: &c. 206 Pentre aeron sioydd y ddrewen : To: ilwyd ap Roger ap hvw syr Jhon matho ap gr: ap Tudr &c. 207 Tre r abad : D. ap bened ap D. ap Hn vychan y divning yn chwitffordd : D. ap John ap Ho: ap pel &c. yr ysgrifen sydd ar qroes Engn: yn ddisserth : hock sy petatnv lapis ysti cavssa notatur Enion oxi Eiddid rlaidd filius hoc memoratur 208 tre Bic: yn vwch glan : Tomas ap D. ap E. ap Elis &c. merivn is glann : ^^thel ap gr: ap 'Jankyn &c. Tegaingl: syr Rys ap Rys vychan &c. 209 Mertvn : Hvw ap D. ap Ed: ap R. ap gr: benffras &c. „ Rob: / Ric: / To: / a J. / kyn = p. D. ap Ed: ap R. 210 kaencys : Jhon Gr: ap pirs gr: sersiant &c. 211 „ trervedwen ne g^rgSn:^ Jhon ap ^eu: ap ho: &c. Rhilyfnwyd : Hvw ap tomas ap mwyndec &c. hoparleni : Rob: ap Jeu: ap kyn: ap Jeu: &c. Chwitffordd: D. ap tomas vychan ap Hn ap bleddyn &c. 212 //. hfissa — gielgre : Morgan ap tomas ap Ed: tre plogan pen y maen . Tomas ap hari ap kyn: &c. 213 Aber afan — morgannwc : p. gr: ap Eys ap D.=W. J. /gr: &c. 214 Tref valdwyn : mastr Wni: herber ap syr Eic: heibef &c. 215 Henllan : Rob: a grono meib ]feu: ap engn: &c.1[ Cloltaenoc : p. gr: ap mred: = itn, Reinallt, D. &c. Jal : syr D. ap D. ap Rys ap gr: &c. 216 k. llion ar wysc : Roger ap morgan ap Jhon &c. ymyl y dref — Sir Vynwy : syr jarls herbert o droyaf 1550. 217, 221 Bod afon, Twr helyn : Gr: ap D. ap J. ap Hwlkwn &c.** Twrkelyn : meibion Rob: ap ftn : ap Tudr ap D. =• Ho: yn llan eigrad ynant mawr syr Wm. person 11. vachreth yn amhych archiagon R. gethin yn ymyl kaer lleon * ? leiber U'n ap ^euan f Ib'fr 1. E 11 / Tr / R J Yn llyfr ph : Jankyn. § Gr: Hiraethog was in the habit of representing the vowels and semi-vowels by 1, 2, 3, 4, S, 5S or 6, and 7. The letter r and the figure S are not always easy to differentiate. Gorgen is the probable reading/which may be a mistake for ? Grogen. IT llyfr Jhon ap W. ap Jhon. ** wrth lyfr Dd: alaw — kais varn y llyfr kasgl o von a hwn 840 PENIABTH MANUSCRIPT 134, 218 lliwon llan y trisnant : Rich: ap hvw aj) mred: ap raathe 219 Tver bardd — T.helyn: Hii ap Tudr ap Ho: ap kyn: &c. IL. vihangel tre r bardd : Eeinallt ap Wm: ap Tudr ap ho: &c. IL. vaeloc — It. lliwon : R. ap Hn ap ho: ap mad: &c. tre gayan — h. tin daethwy : f. Uwyd ap R. ap J. ap gtm &c. /laer gibi : Rob: ap Wm: ap gim ap ttn Uwyd &c. 220 Ej. gefni: Roliind ap "Wm: ap Rol: ap Wm: ap Rol. ap J. &c.* Penwijnllys — h. tin daethwy : D. ap ho: ap D. ap tudr &e. Pentraeth „ T>. Uwyd ap 0. ap Rys &c. Ariannell — mon : Jhon ap J. Uwyd ap fta &c. 221 1 llys dvlas : Wm: ap ^. ap tudr ap gtm &c. 222 Twr Itelyn : paris Jhon paris ap tomas gr: ap syr Wm: gr: &c. ,, D./ gr:/ a thudr meib D. ap kyn: ap hwlkyn &c. bod axon — pentre ardderch : tomas ap Rys ap Wm: &c. 223 llys dvlas : To: Uwyd ap D. . . . ap kyn o Iwydiarth peji bol yn hwr kelyn : ap R. ap glm ap J. &c. Talebolioh : Rolant moel ap wim moel ap J. M. &c. 224 „ IL. vigel: E. ap Wtra ap ftn ap ifeu: &c. 225 IL, rrvddlad : Mastr To: bwkle person IL. ddevsant, IL. gefni W^. vachreth gronant : Mastr Rob: bwkle i frawd &c. IL. vwroc : Rissiart ap morys ap rrys ap ho: &c. 226 TL.Jfleiviii — Bod wig an : Jhon ap ho: ap ftn ap ithel &c. „ Brwynoc : Wm: ap ho: ap Hn &c. „ ILynon : Marged v5 Wm: ap Jhon ap Rys &c. 227 kaer gybi .• Jhon ap O. ap Mevrie ap ftn ap hwlkyn <&c. „ Rob: ajD gr: ap ho: ap ftn iL. vwroc {bod gemais) : Mred: ap gr: ap Grrono ap D. &c. 229 ILanvar ynghowrnwy : Rob: ajs "j. ap ho: ap J. . ap Hn ap ]f. ap Hn &;;. » „ syr John (ap tomas ap D.) vicar Nanclyu 269 N. gynon : Kyn: ap Ho: ap Hn vychan &c. N. y saint: jf. ap 1{. ap tudr llwyd &c. „ Rob: ap Rys ap tudr Ac. 270 Dinhych: plant Eliu a J. knowsle = Rob: /J. / &c. IL. rmyadr yngheinmyrch : p. Mred: ap tomas ap Hn &c. Nan hlyn gynon : p. Tudr ap D. ap if. &c. 271 Pen machno trer bettws : J. ap Jhon ap heilin &c. koet y ffynnon : p. Ric: ap ]f. ap Jhon o Sian &c. ysgwyddfrith yn rrer betivs : p. J. ap f . ap Jlion &c. 272 Ypark „ p. Rob: ap J. ap Jhon &c. trer betws : Wm: ap Hn ap ]f, ap R. gethin &c. 2?3 „ y dvlasse : Ho: goch ap R. ap Hn &c. „ y dvgoed : plant ffwk ap Rob. = Rob: / lowri / &c. Pen machno — glasgion : Ho: ap to: penrryn ap D. &c. 278 „ ^. I ii. I elisse / J. llwyd / meib to: ap D. vychan &c. Bwlch y maen : plant J. ap R. ap ho: ap R. gethin &c. 279 Plant Gr: ap jf. ap gr: ap ho: ap mred: &c. „ Mad: ap Hn vychan o vangor &c. 281 „ Ric: tiygarn = hvw, Jhon, Rob: Ac. „ Gr: ap velyn ap ho: ap rrobin j 162 )> 163 164 koed y kran — k. )» 165 Pant y llongdy * copi li/fr Ml' Ircfor tnf alvii t tl/ifr GiUtyn Owen in later haQd, j liy/r Edw: ap ligcseer 850 peniahTh manuscript 135. 210 kornwal / Pen rrys / syi- J. styrfcon [shotbrwke 211 Arg: ystaens / syr Wm: trwssel / syr E.. molynwys / syr Rob: 212 lord Ros /lord botrewys /loi-d leminonde / lord welles 21 3 syr J. connsown / syr T. Gronet / Syr T. stradlyng / Hawey 215 Gr: llwyd ap Hii ap ynyr / lord morle / Evnydd iaach / Kelvuin 216 lord scrwp of wpsal / lord cromwel / lord samhopo / lord latimer 217 sarnam / syr J. baOthrod / syr T. kyrell / Ho: ap ^eva 218 lord diptofft /lord ponyng/lord hungerford /lord clinton 219 Syr Jhon morgant/ Wm: vychan / Adam o went/ Henrri dwnn 220 pyrs kanibre (unfiuished) 221 Duk o huntinton / Erl arudel / Erl of diff'n / Erll of Els 222 lord bary / Erll of wrmwd / Erll of desmwnt / lord gray kottnor 223-4 lord louell / lord haryngton / lord ssewater / lord cobam 225 Syr J. Rodnev / lord Say'/ Erll of Oxford / lord Scrop of botton 226 syr H. yngloOes / syr R. slialotes / syr J. kryston / syr T. Ma6rth 227 estiii ap gwrgan / lleisson ap morgan / O. ap J. / syr water ashton 228 syr W. beaushomp / syr W. wdvil / syr Raif verncn / anon 229 lord Pwys / syr J. RadclyfE / lord parr / 230 Gyles damOuay / syr W. cheny /syr J. crecy / Syr R'' bastings 231 Syr W. Nores / Syr Tho: Yngylffeld / Syr J. lonjjford/ Sheast: brok [Bassell / 151ontes 232 & 250 Master Roger of Hamshyr / Mongeoe or Blontes / M"' 233 ifetepas / Lothers / Master Horn 234 Klytford / Ludlow / Gravener 235 Hector, Alexander, Siwliwssisar, }ndas makabiws, D. brofFwyd, Due )oswe, Arthur ap vther pendragon, jfarlemaen, Godfre o fwlen 238-9 syr hvgb de panton, Anna hibernie 242 Rosyndal, foxols, Rob: pigod, pek, ardren, whytager &c. 244 Cbarles Rygwood, bagnal, mevric koch o ddyfed 247 fFetipas, Mastr borne, Syr Tho: kinaston, Rich: Gravener 248 Syr Alixander mylltyn, Riddid ap y pothan, Hvw bawdier 249 Syr W. nores / Syr T. yngylfyld / Syr J. longford / M"' bassel 251 Pek, Gr: ap Elidir, holland. Anon. 252 Holant/ T. molens / paytyn Rodyn, M'' bashe 254 wds / syr — de Mylon / syr Jhon Mortein 255 Ystrad alvn : Jhon wyn or twr ap Rob: ap J. &c. 263 Y. a.—pentre hohyn : Jhon Ed: ai frodvr D. / gr: &c. „ „ plant Edw: ap R. ap D. ap R. &c. 264 „ Tioed y llai : p. ][thell wyn o sioned V5 hvw Conwy ros 2G6 „ Trevddtjn : D. ap J. ap Hn ap D. &c. tre rwyddgric : Rich: / Jhon/Tomas &c. plant Gr: ap R. np -f. 267 Y. A—Trevddi/n . Jhon goch ap gr: ap Hn ap D. &c. J, ,, p. ^evan vychan ap D. ap lin &c. 1561. 268 & 264 Tables of the descendants of Meilir ap gron:* Maelor — trc ysiansti : Morgan ap D. ap Rob: &c.| 269 Y. Alvn: D. llwyd ap bleddyn np gr: &c. 270 (Leeswood) : Nicolas ap deikws ap gr; op gr: grach .tc. 271 Y. Alvn : Gr: goch ap gr: ap kadwgan AcJ 272 ., lioedy llai: p. R. ap feuan ap Su ap ho: &c. 273 & 276 F. Alvn : ]thel wyn ap nicolas ap gwyn ap gr: &c. 274 Krikod: D. kinast ap Elis k. ap Roger kinast. 275 hymwd + vaen : Table of the descendants o/Gr: kinast mab Jankyn . 156S . 277-9 Elsmer attle ne Wutle : Fransys kynaston vab gorge k. &c. 280 krikot : p. Elis kinast ap Roger ap ffylip &c. 282 Sir (i. ynarfon : Table of the descendants o/Mad: ap Hn v'u lli/fr Edm: ap Rosscr. t a John Wijn ov iwr % llyfr sion f'f"'- '•■'Jf"!"" GRIFFITH HIRAETHOG ETC. SSl 283 kardikott ? ; p. D. hanmer braurd syr To: &c. 284 Domoc : mam vaiged V3 Domas Domok &c.* sjT geils laiigle vicar of chiflen &c. Huto S. Vychan 285 BrvwtOH : p. syr W. bruwtwn 288 Uanerch hanna — y 2}las dv: D. ap J. ap Jankyn &.c. 289 syr nievric llwyd a fv farw yn (IdiEtifedd drwy i ladd o syr ffwc ap gwaring (?) yr liwn aeth ai gyvueth . ac velly y mae swydd y drewen o bynny hyd heddivv a Koger estwic &c. 291 Table of the descendants of Gronwy ap Tudr ap Rys sais 293 Pentre aeron : tomas llwyd ap Roger ap hvw ap D. &c. silatvn : tomas hanmer ap Ric: ap D. &e. 295 IL. V'l D. Uwyd — tref evarth : eThon wyn ap gr: ap Twna &c. Garth gynan : Rys wyn ap gr: ap ^. &c. pentre hylielyn : f evan llwyd ap gr: ap Rob: &c. 29G Nest v} Gr; ap adda ap gr: ap mad: &c."j" The Armorial devices (coloured') and brief pedigrees of: — 297 Syr Rys ap gr: ap ho: / syr W. babyngton / sse waiter 298 Syr The: stanle / lord weliiby / syr bryan stabilton 299 Robert wyn ? / Wm: vachari see also 302 & 312 300 kadrod kalchvj'nydd ^arll Dwnstabl ac aig: Swydd Hantwa 301 syr Wni: stanle o hwtwn 302-3 Robpert ap f er : / Hwfa ap ^er : / arg: R. / Siankyn Don 304 Arthur kwrtais / syr W. bwtler / ]f . y deon bychan o degaingl 305 Gr: led iach ap vehdrvd/arg: cliffordd /syr Rob: Rackliffe 307 John pilstwn / Rob: chwitnai / tomas vawr arg: herast 308 Syr Wm: trwsel / syr Jhon Iwdlo / 310 syr D. gam / Einion sais / Gim ap ho: grach / phylpot walby / 5. ap trahayarn or baeli brith 312 ho: ap ]f. ap Gr: / Hwfa ap ^er: / J. ap ]fer: / Mad: ap ph: / 314 D. ap y giwn llwyd /D. ap ho:/R. ap rrotpert 315 Mad: # * # ap fcr:/Hn ap leva/Hn ap 316 ]fer: ap matvwsalem/ kyn: sais/madoc krupl / 317 Hn ap Edn: gam /syr Roger pilstwn / Hn ap griffri 318 D. ap grono ap 'Jtr: / Gr: ap Hn ap kyn: / Madoc ap Elissav 319 Adda goch / Gr: v'n . . . . ap Gr: maelor/ 320 To: ap Hn . . . . ap yr arg: R / Ph: ap ifor arg: iskoed kredigiou /Hn ap gr: a las ymvellt 321 Hn ap mred: / raaelgwn v'n ap maelgwn ap yr arg: E./ftii ap ^ur: drwyndwn [R. mechyll / S22-3 arg: ystraens/ 711161 vachan / Rickert ap kad' / ^arll khir / 324-5 arg: Dwdle / gr: arg: Dinas bran / Ywain gwynedd / Gr: ap kynan / Evnydd 826-8 syr W. pwl / ]farll klar / liwva ap ^er: / ho: ap ]feu: arglwj'dd kydewaiu / Grono ap Owain 329 Yn amser kadwaladr vendigaid . . ] doeth dirvawr vaiwohielk ir deinas honn &c. Then follow the children &c. of kynan tin- daethwy, Merfin frych / Rodri mawr/Gr: ap kynan / ^fos'.in ap Gwrgan / Elystau glodrydd / R. ap Tewdwr / bleddyn ap kyiifyn / Gwinav dav frevddwyd;]: / kariadoc ap Jcstin / Elystan glodrydd / D. goch / gi-: vychan / 332 Mam Rob: ap Ric: ap syr Rog: pilston = llevkv V3 M id: voel 333 plant gr: ap gr: ap "j. ap Rys &c.§ * ft Ihifr qvltijn oweu . , , ^ t Haw viorys ap J. ap ''EinioJi in wliat appears to be ui the autograph of (j. Iliracthog. , , ,. . , , . , X U;if' ^^^'- ^'''''' "P ^'''"''' nrchddiacon mr veuwnrjdd . . mil gwir, § liyfr vudri/n ^52 PENIARTH MANUSCRIPT 135. 334 syr Elis person dulgelle vab Eissiart ap ho: &c. 335 gwraic hvw pilstvvnapsir J. P. = margedv) hvw ap Edvv: &c. 336 kaer Einion : syr R. wyn persou 11. gadf'an ap Mved: ap ho: &c, „ „ Rys ap mathe ap gr: wyn &c. 337 hvw a sioned plant elis ap hari ap kyn: &c. 388 rros II. drillo : Hvw konwy ap Robin ap gr: goch &c.* 339 Yn y ffenestr yn II. ynys arfe ]fthel ap grono ap hoi &c. 340 Arfe Hn ap Mad: ap engion &c. 341 Pen maehno : plant Rys ap Eob: ap Mred: &c. f. goch ap Rys ap Robert ymlaen kessail &c. Jhon ap Rys ym henbedw 342 p. Rob: ap Rys ap Rob: = gwen / Rydd) / Gwenhwyfar &c. 343 y byrchyria : p. ac wyrion D. vychan ap D. ap f. &c. 344 J, ap Ho: ap D. ap ho: koetmor &c. Penn maehno : Madoc Koch ap jf. ap Uowarch ap iddou &c. traws vymjdd : J. ap Rob: ap J), ap Hn ap mad: koch &c. 345 Maelor : plant ftu sais = Owen, anion &c. 347 „ hanmer : to: ap Ow: ap ^fer: &c. Kilken : Hari ap J. ap E. ap ]f. ap 'Jthel &c. Landyrnoc: simwut ap "J'bel ap D. ap jfthel mod &c. 348 Helygen : Ho: ap tudr ap Rys ap tudr ap D. y gwr tec 350 Ystryd alvn : p. E. ap f . ap f. ap H:n=R. /J./D. / To: a Ric: 351 D. llwyd ap bleddyn ap Gr: ap heilin ap bleddyn &c. 352 {Mochnant : p. Tho: ap Reinallt ap gr: ap ho: &c.') 353 Hendre vigill, helygen: p. Eic: wyn ap J. Wyn = Elis /J. &c. 354 ,, „ Elis penant ap D. Penant &c. ,, „ Hvw ap J. ap kyu: &c. 355, 358 Brvwtwn : p. syr Eondl brvwtwn o v} Malpas &c. 357 A table of the descendants of J. gethin 361 p. Jthel tip D. ap Jthel vychan = J. / Eob: / D. &c. 367 p. D. bithel o votfarv &c. 369 IL. ffynhowniven : Ric: Uvcyd ap Oliver ap D. llwyd vychan &c. 370 Tudr goch ap tudr llwyd ap D. -wyn 374 Garth garmon ; Owain ap Jhon ap gr: ap ho: ap engion &c, p. Raff' wyn ap D. anwj'l o elin V5 J. ap ftn &c. ^3.56 . Ihvyth jarddvr : Rob: ap Hn ap Tudr ap D. ap Rob: &c.t 375 kaer pill — haer rrni : To: ap ho: ap Rys ap Mad; ap lin &c.t 377 Y llyfr hwa asgvivenws D. esgrivenydd i ^er: ap U'n ap Tudr a hynn o arch y U'u hwnnw vab tudr ap gwyn vab bradwen &c Il'n ap tudr a beris esgriveimv hynn yn y ll^fr hwn nid amgen . . . Mael pendefic penardd yu aifoD ocdd vab i venwyd fab rririd vab rrvol &c. Tref y karnedd : Hn ap D. ap Jer: ap Mad: ddv &C. 378 Plant Rob: ap Jer: ap Ririd = Jthel / kyn: / Hn &c.§ 379 J. ap D. llwyd o 1. gerniw ap Gr: ap kyn: ap bleddyn Sic. Ystryd Alyn : Gr: goch ap gr: ap Kadwgon ap Jer: &c. 380 „ yr hob tre : Mad: ap J. ap Mad: ddv ap J. goch &c. p. Gr; goch apMred; ap J. ap O. glyn dwfr 381 Seisyllt ap Eltfin ap Elffin ap gwyddno &c. . . J. Vychan o briodes V3 J. wrsle &c.^ . I564 . 382 jC. vendigaid yn U. gelynin : p. Ednyfed ap Hn ap Tudr &c. „ p. aron o levkv V3 Gr: dew = Edn: / Gr: / R. v'n &c. 387 „ a 2L. bisfer : Hvw ap J. ap ho: ap Gr: ap mred; &c. * llyfr vadryii t liyfr tomas llwyd lys dvUu yn y plus ijmodeon , .' . . 1 i y ttdolen Hon hyd liyn a dynwyd o hen yopi a t)ad gan robin jachuir law Mr 'Julian decii bangor gUl a tomas ap ho: ap Bys iichod p. 376. ^ Itopi lyfr leivys ap Edw: il ? llyfr laic y person Owen GRIFFITH HIRAETHOG ETC. 853 389 kyveilioc — iL. wrin : p. hvw ap J. ap U. llwyd = J, / Mred: &c. 395 (llioydiaith ymhowys) : p. ho: vychan ap ho: ap gr: &c. 39G Machijnlleth : D. llwyd ap tta ap Morys ap Ho: &c. 397 Trofarth : D. ap R. ap Jankyn aj) Hn &c. 399 Tre Tal hayarn : J. wyn ap f . ap Eys ap grono &c. 401 p. Mred: ap D. ap eiiiion o vallt V3 vndoe vycban &c. J). Eob: ap Mred: ap sion hevloc o varsli ystanle Dyffryn melei : p. Wm: ap Mred: o alis = J. wyn / Eio: 403 plas *** nol: Eic: ap Mred: a briodes ann &e. Owain ap Wm: ap J. ap Robin ap gr: &c. 404 Tre brys llygod yn II. veir : J. lewys ap ttn ap J. &e. Gwytherin : Wm: ap Rob: ap Mad: ap D. ap Enion &c. 405 I'rys llygod : J. pantwn ap fln ap Rys ap gr: llwyd &c. garthewin yn 11. rair : Hvw ap 1). ap Mred: ap 1). llwyd &c. 406 Pont y gwyddyl : Rob: ap Ha ap Tudr ap gr: &c. . ^557 . Tre r vediven ynghaerwys : p. E. ap f. ap E. = syr Rol: / syr T. gocli person 11. san fl'raid /hvw/ lewys goch / J. &c. 407 -K. gerniw : D. llwyd ap J. llwyd ap f. ap D. Ihvyd &c. Rai a ddywaid . . mai Jddou a morgan i frawd pioadd L. y myueeh.* 408 IL. gerniw : Hari ap kyn: ap 'j. ap D. llwyd &c. . ^557 . „ p. Gr: ap ]f. ap Eys = Eob: / Gr: / kat.rin &c. 409 -2/. dderfet — tre ddol drewyn : p. J. wyn ap J. ap Mred: = Edw: / Eoger / Eeinallt &c. 410 Dot Drewyn : J. ap gr: llwyd ap J. ap Tudr &c. JL. dderfel : J. ap Elisse ap ]f. ap Mred: &c. 411 Tre „ f . llwyd ap Jhon ap Jankyn &c. Nan ffrever : tomas llwyd np Rob: llwyd ap D. llwyd &c. 412 Tomas ap Rob: ap ho: ap gr: ap Rys 413 ]L. gywair : Morgan ap J. ap D. llwyd ap gr: ap D. 414 Maelor — Hafod y ivern : J.pilstwntir mon ap J. P. hen (fecf syr Jhon Pilstwn kwnstabl kaernarfon &c. 415 Edeirnion, llan gai, plus 0. kymer : hvw ap W. ap gr: vachan lliDyn y bi o vewn tre gymer : Gr: ap Eob: ap gr: ap Rys o vaessmor &c. 1556. gwnnadl : Watkyn ap Jhon ap ho: ap gr: &c. 416 tre wnadl : Jhon ap O. ap ■}. ap D. &c. tref hynwyd vaur — gwyddelioern : Itn ap J. ap ^. ap gr: &c. mvch gwrvai : Wm: ap hari ap D. ap jfankyn &c. 417 A table of the descendants ofY moelfrych 418 korioen — dol y gelessyn : Eob: a Eys meib D. llwyd ap J. &c. glan alwen : Ric: llwyd ap D. ap llwyd ap D. ap Robin &c. Nefyn yn lleyn : Mad: ap kadwgon ap Mred: 419 Richart laxtwn vab gwen v5 * * * ap Edw: ap Rys &c4 420 S. y wavn: Ho: / H. / a, Mred = p. Gr: ap Edn: ap ^er: goch &c.| 421 IL. vor — tref benmaeii : J. ap D. ap enion ap Tudr &c. kil talgarth : J. ap J. ap gr: ap kadvvgan &c. „ „ D. ap J. llwyd ap grono ap Tudr &c. 422 tir yr abad : D. hen ap R. llwyd &c. 423 Ej.for — penmaen barwn : J. ap Rob: ap gvfcyn koch &c. y gydros : J. ap Eys llwyd 424 rriwedoc : D. ap to: ap J. ap ftn ap ynyr &c. Penllyn: Rys ap itn ap gr: ap f. ap gr: krafnanc &c.§ 425 IL,. elivy : p. To: ap Rys ap bened &c. Ystymanair, Towyn, ynys y mangwyn : J. ap Wmffre ap ho: 426 Bod Bychwin: D. ap f. ap mad: ap kwnws hen &c. * llyfr Edw: ap Rosser t Ik'fi' ' '""' tomas llwyd o hjs dvlat y modeon t g Uyfr Gr: leia § q'Uyfi trefveilir 864 PENIA.RTH MANUSCRIPTS 135-136. 427 {kwchillan) : p. Wm: ap Wm: ap Wm: ap gr; &c. 428 syr Jhon person llysvaen ap sjr gr: person llysvaen &c. Trofarth : p. jf. ap ho: ap bleddyn ap heiliu &o. 429 riw hjfnei/d : p. Rob: ap jf. ap kyn: A. gele — ty ny gmrych: p. J. ap Wm: ap grono &c. 430 A table of the descendants o/Hn ap Tudi- p. D. \\\yyA ap Rys o sioned v} jftbel . . or kwm yn liegaingl 431 p.E. llwyd ap itn ap tudr ap D. &c. . 1356 . 433 p. ao wyron f. ap tudr ap J. V'n ap Hn &c. DoliDcn IL. elian ne Ivndain y geifr : ftn ap J. ap 'j. goch 434 p. Gr: llwyd ap Robin ap Rys ap rrotperfc &c. 436 Tywynan — IL. elian : jhon ajj gr: vycban ap ho: ap gr: &c, 437 ILaethfaen „ Huw ap J. ap Rys Tywynan „ p. Jhon ap J. ddv ap ifeu: ap Ho; &c. 438 Syr Rys wyn person llan Elian Ariuyxtli . # # * ap morys ap Jankyn y glyn &e.* 439 JL. drillo yn rros : Mad: vychan ap lio: ap Mad: ap ho: &c. Huw ap D. Amvyl ap J. ap Rys &c. MS. 136. = Hen. 428. Genealogy & Heraldy. Paper; about 8Jxf> inches; 536 pages; .second half of the xvith century; half- calf. This composite volume is chiefly marie up of the writings of Griffith Hiraethog (1564), and his disciple Wiliam Lleyn whose penmanship in some places (in this MS.) resembles rather closely that of his master. The two, however, always differ in the formation of their a's and g's — G. H. writes Jhon, while W. Ll.Jwrites John or Simi and, as a rule, dots his ri. The master writes a small fine hand ; the disciple generally indulges in heavy strokes, but not often in large letters. Pages 1-7, 9-16, 18-22, 71-87, 1.53-260, 299-301, 391, 531-3 are in the autograph of G. Hiraethog; p.ages 8-9, 23-4, 26-48, 56-8, 61-70, 91-152, 263-291, 306-32, 381-90, 411, 422, 427-82 are by W. Lleyn, while pages 399-401, 403-4, 407-8, 49-55, 363-80 are in a similar style if not partly in the same hand. Other pages iu distinct hands are, (n) 483-501, and ? 423-6, (6) 507-30, (c) 59-60, (d) 397-8, 402, 405-6, &o. i-xii. Index by Robert Vaughan of Hcngwrt. 1 IL. verys, F^ys yldl — io6i . p. ac wyrion Gr: ap gr: = D. llwyd / Rydd3 / Gr: vychan / Jhon wyn / katrin / Elen &c. 3 Bryn hwva : Jhon ap tin ap 1). ap ftn ap kyn: &c. 4 ILys yliil . plymoc amivod : Jhon llwyd ap tudr ap gr: &c. 5 y chiimen : p. Gr: ap Hn ap hwlkyn &c. 6 kopi or ystent .... dan sel y sehr ymodeon — k. lliwon : (1) Gwely matusalem (2) Gwely kyfnerth (3) Gwely ). ap hwva &c. llecliylched : ftn ap D. ap hwlkyn &c. 7 k. lliivon, Prys aeddved : p. ftn ap hwlkyn o vali V5 % ll'd 8 Edyrnion : D. ap Tiidiir ap 0. vachan &c. Mon : A description of the arms of (9) Mwssoglen, Bodowyv (10) Myf[yr]iau, ILwydiartli (& 12), (II) Y chwaen vchaf (kwm: lliwon), Prys aeddved, (13) Gronant, (14) kaer gybi, bodedyrn, bodychen (15) Bodeon, ]L. gydwaladr, (16) Trefeilir, Ei. V'el ysgeifioc 17 Table of the descendants ofjankyn hir ap )olyn ly „ „ „ Rissiart bwkle , 75(5^. . kimnwd lliwon : 19 bodwroc nev gaergyU vechan / y plas bodychen: p. R. wyn ap Jhon ap Rys ap ftn ap hwlkyn &c. 20 Bodedyrn, prysaeddvod : p. W. lewys o vared V5 s' J. Pilston * Uyfr ache mawr lewys ap Edw. G. HIRAETHOG, W. LLYN ETC. 855 21 Tre jfer:—^. Ho: = lewys / R. / gr: / a fer: <&c. llynon : gwraio li. = mcrcli Mred: ap R. ap J, llwyd &c. 21 llech rjlchcd : p. ^er: o vallt v} Mred: ap Jer: &c. 22 „ . 156/f . p. lewys = hvw aned ]ol2 &c. 23 Yinwythic : Ric: ap O. ap ^. ap O. ap ■][. &c. 24 yrarwhon yn llwdlo : Hu\v evrych ael wir huw koedmor &c. 25 ll mam ^. llwyd vychau = mawd V3 D. llwyd &c. 26 /- Gorge Carewe (251) ; Eglwys gwrexam (255) ; Eglwys Gressffordd (257) ; Elsmer (259-60) ; twyfort— kroes ar vedd Jhon tweifort 1440 (259) ; Jhon kynest (260). 263 fal : J. Uwyd ap J. Ilwyd ap tudiir llwyd &c. 264 Tegaingl : Hari ap tomas ap hari ap kyn: &c. 265 Dol gymoal : Mastr dokdor Elis ap Rob: ap R. &c. 267 Frvc: S. salbri ap Rob: salbri ap Pirs S. &c. 271 y ddiserth : Lewys llwyd ap Mred: llwyd ap J. ap O. &c. 272 Woxol: IFowk llwyd ap pirs llwyd ap hiiw llwyd &c. 273 Ysgeifioc nannerch : W. vychan ap ho: ap J. &c. Aher tanad: To: tanad ap ]f. llwyd vychan &c. 275 Plus einion — D. hlioyd : J. ap Roger ap ila ap J. &c. Bod anwydoc yn ial : J. wynn ap D. llwyd ap Elissav &c, 276 y Gwynfryn — Eiddionydd : J. ap Ric: ap gr: ap J. &c. 277 V llwyn dyrys ; Ric: vj'chan ap R. vychan &c. Hj. fair D. klwyd : To: miltwn ap To: miltwn &c. Tegaingl : J. ap Rob: wynn ap J. ap kyn &c. 278 Abergelav : Pirs ap J. O. ap gr: ap Mad: &c. 279 ILwydiarth ymon : R. ap D. ap R. ap D. ap gim &c. 280 Tre}eilir: O. ap J. ap R. ap J. ap Hn &c. Tref gayan : J. ap J. ap Rydd: ap R. ap ho: &c. 281 Gloddaitli : To: mostyn ap Rio: ap ho: ap J. &e. 282 Maenan : Morys kyffin ap syr D. O. ap gr: &c. 283 Eglwyssec: D. llwyd ap ho: ap ]f. ap R. &c. 284 Mgrs ymaelawr : Mastr Rob: pistwn ap sjrr J. p. &c. 285 y plat newydd] : Morrys ap Rob: ap Rol: ap Rob: &c. 286 Bodeon : O. ap liiiw ap O. ap mevric ap Ha &c. 287 Bodychen : R. wynn ap S. ap R. ap Rn &c. 288 Prys addfed : W. lewys ap huw lewys ap J. lewys &c. 289 hrogen : Morgan ap To: ap ho: ap Rob: &c. 290 Heithle yn sir ynnvythic : M'' siors ap W. ap Ric: &c. Penllyn : syr S. ap D. ap gr: ap gr: &c. 291 Pias issaf: Rob: vychan 294 Table of the descendants of Cadogan o Nanne kopi lyjr o law Mr Powel A description oj the arms of- Elystan glodrydd, R. goch, rririd flaidd, ]farddvr, Eingon ap gerain, Gr: ap ho'l, tegwared (299), Mred: »p kynan, llan egwestl, llan ejwy, syr hvw konwy, Ho'l koedmor, niaxen wledic, Einion ap kriadoc (300), Jankyn vychan, ty gwdmon yn y dvw mares (301). 306 Olfir lloyd ap wnffre lloyd ap D. lloyd &c. 307 Ymwlas : John Wynn ap kad: ap Rob: ap R. &c. kegidfa ymacs maivr : Emwnt llwyd ap To: llwyd &c. 308 I>ol obran : D. llwyd ap J. ap O. ap J. tec &c. 309 Bodfach ; gr: llwyd ap J. ap Jankin vychan &c. • "yn y llyfr ynhaures." •(■ '• y uion (yn seryll ar y borth gyrnchwyrn) " G. HIRAETHOa AND W. LLYN, 859 310 Main gwynedd ar plas y Ml: W. ap To: ap Reinallt Ac. kroes Ossivallt : syr S. ap J. ap To: ap R. ap Morvs &c. 311 Esgob Dewi — Ric: ap D. ap grono ap deio &c. Tref valdwyn : M"" Edw: herbart ap syr Ric: Ii. &c. 313 Tref Dal hayain : John Wynn ap ^. ap R. &c. 314 Trefaeth : D. ap R. ap Jankin ap ftn ap To: &e. Mychynllaith : D. llwyd ap Hn ap morys ap ho'l &c. 315 Mathafarn : John ap hiiwap J. ap D. llwyd &c. 319 yrffafodwen — JL.Jfynhow/iwen : Ric. llwyd ap Olfir ap D, &c. 321 IE,, idloes : J. gwynn ap 0. gwynn ap ftn llwyd &c. 322 Ystrad alvn : J. wynn or twr ap Rob: ap J. ap gr: &c. 323 Elsmer—^atle : ffrawnsel y kinaston vab gorge kynaston &e. 324 ielli gynan : Edw: llwyd ap lewys llwyd ap D. llwyd &c. Maer dy gwydd elwern : p, Ric: ap elissav ap gr: &c. 325 Si/chdyn : Hari konwy ap Jamys konwy ap J. aer k. &c. 330 Henllan : Ric: ap hari ap Rob: &c. 331 Y ddwy gyfylchi : To: wynn ap Edm: ap Rys &c. 332 Y ddiserth : pirs ap "W. ap ithel vacban &c, 333 kadwgon o garoc ap kadwgon vychan &o. 334 Table of the descendants of Henry Norbiiry 335 J. ap ftn ap D. ap grono ap ho: vychan &c. D. bol ap Gwallder ap Rys ap if. llwyd &c. 336 Tiidiir ap Gronwy ap T. ap Gronwy ap Edn: v'n &c. 343 Plant ac etifeddion yr arg: Rys 349 {{ ap Radiir ap mor ap llywarch gene mygrvdd &c. p. Hen gadwgon ap gr: ap gwrgenav ap mabron ap goch o liwel . . . triswllt a iij^ oeS brif westva pob vn oi [veibon] ymaenor IL. y ddevsant &c. 351 Ho: goch ap Kadwgon goch ap kad: ap gr: &c. 352 Grono goch ap elidir goch ap gwrgenav vychan &c. 354 Tri mab kadifor ap gwynn = bledri, ftn, a thrahayarn Sann bledri : gwidigaer, ac elfed, tri tliraean LI. ddyfrwr, kastell koch yn halaehani, penddin, LI. deilo, oantrefwyar penrryn a maenor gaiu a thir koed ItafE ac ystakbwl o ddyar ddinbycli Jtann It'n : kwmwd yslwy Rann trahayarn : o ffordd gefu tref lech hy[d] gcfnffordd llannwynoc Teirbera} Y. B. — Trystan ap Tallwch . . . Gwyn ap Nvdd . . aegan ap koel garnaoh ap afri o peridon o Iwyth diri yw heuw marchoc y ffynnon yghymraec ac yn ffrangec mwnbenyd 355 J. ap Einion ap ho: ap gr: &c. 356 Buellt : Rikart ap Einion ap kyn ap mevric &c. Glynn aeron : Ryddj ap J. llwyd ap J. ap gr. &c. 359 II D. ap gr: voel ai blant = gr: hir &c. 360 Vwch kerdin: ftn ap gtm llwyd ap gtm &c. 363 Gloddailh : Tomas mostyn ap Ris ap ho: ap. J. V'n &c. 365 Eiddionydd : p. Elissav ap morys o gattrin v} pirs yslaule &c. 366 ILyn — kelli wic : O. ap tiidiir vychan ap ho: &c. „ Trygarn : To: ap Rob: ap rrisiart &c. 367 Penllech : J. ap rrobeii; ap ftn ap morgan &c. TLeyn — kefn amwlch : J. Gr: ap J. gr: ap D. V'u &c, 368 Saethon : Rob: ap Ho: ap Gr: ap D. V'n &c. IL. dy gicnin ; W. ap gr: ap W. ap J. karrec &c. 369 Bodwrda : Hvw ap rrisiart ap J. ap madoc &c. Pennllech : J. ap rrobert ap ftn ap morgan &c. 370 Penn llyn : Morgan a|) J. ap J. ap Rys &c. 371 IL. ystvndwy : Gr: a|i Rob: vychan up ho: &c. 372 JL. V'el ymychallacth : gr: ap f . ap gr: ap ftn &c. 373 JT/, gedwyn : Rob: ap moras ap J. ap ho: N N 2 860 PENURTH MANUSCRIPT 136, 875 Eglieyssec : J. ap Edw: ap R. ap gwilim &c. 377 Owin ap John ap ho: vychan ap ho: ap gr: &c. 378 ILys veissir: D. llwyd ap niklas ap R. &c. 379 Pentrcf kyn: — Roetsier tref or ai) Roetser T. &c.. 380 keinmeirch : W. ap Reinallt ap Mred: ap gtm &c. alrre, : J. ap Elis ap Ris ap ho: &c. 383 Hafod ywern : S. ptYstwn ap pirs ap S. P. Ac. 384 y llai : syr Edw: pifetwn ap syr Roetsier P. &c. 385 Tref alvn : S. trefor ap S. T. ap Ric: Trefor &c. plwyf marthin : J. trefor o wigynt ap Edw: ap J. &c. 389 Kors y gedol : R. vychan ap W. vychan ap gr: &c. 390 Ej. gollen : Tudiir ap J. wynn . . o gart y freuhines &c. 391 Some account of the Reed vel Ryd family of grene castell . . » kaer merdin 393 Tho: Hughes knight maryed Eliz: fferrours &c. 397 A description of the arms* of Gweawynwyn, Hofa, Kadrod hardd, Korinevs iarll keirnyw, kyhelyn, Gr: ap Mad: ap ynyr, Ynyr o ial, Gr: ap Mad: ddv, 0. ap Mred: / Mad: gloddiayth brenhin iwerddon . . . Iferis, . . . Conwey, . . . konias, arg: aber gefeni (399) . . . Ric mytyn, . . heilin ap gr: / Syr D. kriadoc, hoke*, Gr; llwyd ap ho: goch, sir Ric:[her]ber . . Tref Rvddlann (401), . . . abergefni, pilstwn, motwn (404) . . . BeU ap llvdd &c. (405), Gwervil V3 D. ap Jer: . . . Gwalchmai (406) .... Rys ap tewdwr (407) . . . . ftn varf hvnawc &c. 41 1 Meilienydd : Margred V3 O. ap gr: ap mred: vychan &c. Halchdyn : Jan V3 W. ap John ap Ric: llwyd 412 Genealogical table of the Lords of Mowddwy. See also p. 393. 415 llechylched y mon : Lewys ap ho'l ap ]fer: ap ho'l &c. 417 Ihvydiarth „ D. ap Rys ap D. ap Gim &c. 418t Myfyrian y mon: Ric: ap Ryddj ap D. ap J. 419 Edw: aimer ap Jhon ap Jhon &c. 420 Tudr trefor ap kadvarch &c. Gr: ap kynan ap iago &c. 421 Rodri mawr ap esyllt V3 kynan Dindaethwy &c. BeU mawr ap mauogan &c. 422 Kvnedda ap rregav V3 lyr ap bleiddyn &c. 423 krvpvl ap gr: varwn gwynii ap gr: arg: dinas bran &c. 427-82 Dyma lyvr arfav waith Wiliam llyn,% being crude pen and ink sketches of coats of arms, many of which have no names attached to them. 483 TLyma Gopi or ystent y hymwd vchaf ... a wnaethbwyd gar bron John dolfiFys lyf tenant Richard jarll arundel vstvs gwyucdd oed Edwart in xxvi drwy Iwf a deall tenantiaid y kymwd gwyr Ryddion a gwyr kaethion ac yn ol dwyn deall vddvnt devddec o wyr Ryddion y kymwd i.e. Madog ap D. llwyd J. ap enion ap llywareh Madog vychan kyfnerth ap Dd: ho'l ap gr: aji D. Madoc ap enion ap Jer: Enion ap kyfnerth Gr: ap grono ^. ap gr : ap Jer : Edw : ap Madoc Madoc ap ho : llwyd Bleddyu ap Madoo * The arms of many members of the English peerage are gi\en. Many names are imperfect at the margins. + o law John brwyuoc . 1562. J This, as well as Wiliam llyx athro kerdb oAroD, is written on the bottom maigin of p. 479 in a hand like that of Huw Llyu. G. SlRAEffioG AND W. LLYN. 861 Grugorion : Yn j dref honn y mae vii afael Kyddion i.e. gafael gronwy ap Edn: / ^er: ap tin / ho: ap kyfnerth / arddeircbion / lio'l / ednyweiu / kynfyn / griffri / Etifeddion groiio ap £dn: / Ho: ap gronwy / Tudur ap gronwy ac eraill oi gyd etifeddion ac ni thaleut ddim ir arglwydd namyn kyrcbv ssir a myned ir Kj'fel gidar arglwydd ar i meircli ai kost i hvnain xl diwrnod a chwedi liynny ar gost yr arglwydd dros bob gvvasanaetb arall a ffob vn or iiii afael hynny eitbr gi'ono ap ednyfed a banner gafael gynfyn y inac bo: ap gi'ono ac eraill oi gyd-eiifeddiou yn i cbynnal ac a ddylant wnevthvr sud sir a hwndrwd a tbalv dros bob ybediw a ffob gobr ac amobr pen ddisciuo arnynt &c. &c. Then follow the "extents" oi Bodvayo & Dwygyfylchi (487), Gwic (493) — Tref anedic yw honn 3W deall i bod o encdigaeih ac ynddi mae dvvy afael • a wrthnebon oddiwrth vn bla athraba saysson t H^c * The bottom halves of pages 1'6 are missing and the texts arc fragmentary, j 'i'liese numbers refer to the piigee of this Catalogue, 25 33 PROPHEClfib', 863 18 GochM>ibaii gwynt yn arvon a djgymyrth hejTn hoyw hwyly dyn ai addon &c. [fi046 20 A fragment ending : bid yno gymro yn kymryd alldudion b. krist kadw yr wythved brenin dyledoc .... b krist drycha well well krist waed yrchoUioc Rys nanmor Pan vo 6620 yu derfyn o ddechrav Addaf Iivd yr haf hir c velyn &c. " t 112^ b. Mevddin a ddyvod y kyvodai gath las or dwyrain &c. f 112 d 28 Byd addaw bryd wrth arve &c. f USA Merddin Wyllt e 29 Pan ddel dihafarchlu barlh glev i aber liodni &c. f i\2i f 30 Pedwar kynwr ar yyrys addaw ir ynys &c. f io3;j g b. Pan vo oedran mab mair kyroyw dec 1460 &c. f 112 k h 31 Ef a gafas moessen rrac eirvawr angen .... i am hedd a rryfel ar y brvdonicaf Taliessin Krist )essu am ku am kydvydd &c. t 112' k 34 Hoean borcbellan mor aurryfedd &c. t ll2m I 35 Proffydoliaeth yr Ertjr Maivr : \\ ir kenhedloedd eraill ac i vrenin [Uychlyn] &c. + 112 42-4, 61-2 Pryffedoliaeth y keiloc : Mynych alwed yr eos &c. t^^ 46* II i henw ef a ddynessa Hew y wirionedd ac ar i veichiat ef yddergrynant tiroedd ffraink a dreigiav yr ynyssedd yniddyddiav ef y daw yr avr or liliwm &c. I m 63 y lili a vlodeva ai vlodav &c. m b. Ys may vi dillad nid llin daearad &c. f ii2)i n 64 DroganSf vi hynn kad ymhob meynn &c. f 113" " 65 krist Jessu keli ytty koeliaf &c. f 1136 p 66 Gwyr monn a wely^n i ar vn penrryn f J076 q 79J ir kadarnaf ai gorysgynno ac velly y Trfynaf iaion yti- fcddiaeth lloeger yn kolli yn dJagywydd b. JLyma broffwydoliaeth athron Twiys : Y mae rai yn meddyl- iaw ac yn dyallt &c. f 113 82 gwyn i vyt y gwyndyt byddo beli &c. -f io3y r b. kaiilan llyw^doc arvoc eirvvdd &c. f ii3e s 88 Gwr a lefair yn y bedd &c. f 113c Merddin Wyllt t 89 Brenhiniaeth- yr ysgotiait a vv gynt &c. f 113 u 91 koronoc vaban medd taliessin &c. f io3« v 93 Pan oddi rrissidrt Tieb elani ebedyn eryri &c. \\\zy Idnin v . to b. Dysgogan awen lien a herwydd &c. f 113/i Taliessin x 94 Orddot vron gorot gwiscan dair kat &c. || f 103' V .56 llgwae ef rrvddlan i mewn ac allan .... z nac ir ariant dim nis kaffan Taliessin b. ILevv prydain yn llvndain yn Ilaitb &c. * It is not easy to follow the order of the pages as the text is partly imperfect at the corners and much of what remains is deeply gall stained. The leaves con- taining the Prophecy of Merlin hefore Gwrthej rn are hopelessly mixed up. t These numbers refer to the pages of this Catalogue. X It is di£5cult to decide where this begins, and what pages belong to it. 864> • PENIAMH itANUSCRI^T iSl 98 TLyma val y dywawt merddin emrysain y baedd ; gwedi yr iifyr y daw baedd yr hwn y bydd iddo ben doeth a chalon Hew &c.* koronoc vaban daw byd briw breiddvan &c. a fragment flll/a kaer 'gyffin" a dinbech a ddistrywir .... h ir tarw teri natvr a gyi-onir wanting middle 99 100 101 ILyma vyd rryfodd rrvvaia ar benn bys c Uyma ynys ronwen &c. b. Naw kwys anwahardd aer &c. _d 102 Havl galed y goleviii &c. f \i\g e b. kyfyd ffair rrwng y pedair ffynon f IHA / c. klyddyddav gyloywon i gledoa &c. f ill£ y bardd kwsc g 103 T)uw assodes tryynn pob tir &c. f 103A li lOSf [Mae] eryr ar hoU wyr lien .... i yu arfav maen ar vy medd gvtor glyn 109 [y kaejriwrch ffwrch fEoawdvr .... k dy groisi bryd egroesen D, ap gwilim 111 Tri llv aeth drwy gymrv gynt .... I kymry a dry yn dy raid gvttor glyn 115 [Wy]lofvs wyf val afon .... m achanwyll ir wreichionen „ „ 118 Gwn nad ta gwae enaid dyn .... n [A] bodd dvw ni bydd diwedd John heri 121 Pwy a dyr gwaiw val ppwdwr gwyllt ... o ty trigwres at roiwowgrwydd tvdvr aled 126 _f 0. Evtvn : Bvm er yn flwydd yn swyddwr .... p Tair oes a ddel tros y ddav Anon For pages 129-30 see after page 156. 181 Arwydd sor a roddais i . . . , q o gwningod fo gaiff giniaw D. ap Edmwnt 134 Dewrder rroed i wrda yr[awgj .... r er i fwyn i roi vy enaid Tudur aled 137 Pwy vlaenor pobyl y wenol .... s [cbyc]hwi sy ben chwecboes byd „ „ 141 Bv sessiwn mi ai gwn ai gynal yn dost .... t odid byw wedi dy ben „ „ 149 [Powys Ijwyd pwy sy wladwr .... m rrag kvror ewig liirwen Tvdur Aled 153 [Cwr]s Jigar kerais degav§ .... v nid wy drist onid [ai draw] „ „ 129^ Gwell yw gwr oi bercbi. Gwell yw gwraic oi chanmol . . . G. bodd pob dyn noi anfodd G. yw dvw no dim b. ■ Kyngor Tal: i vab : Nac ymddiried ir neb ath vygythio . . , na cbais gellwair ath gas . na chais ymryson ath well 130 A garo gael kyngor gofyned ir doethaf. * irra^nicDt. f These numbers refer to the pages of this Catalogue. J Piiges 705-56 are in a later hand. S This line kcgius a cowydd hy D. ap Gwilim. \ Wv'K-i 129-.1U teem to belong to MS. 136, pp. 531-0. They arc in the auto- pniph of Gr: Hiraetbog, with the exception of a few lines in thp hand of Simwut V^thiiu writlen iu the lire-time of his master. PO^TRtf AND PEDIGREES. 86o b. Ni wyr ni wyl, ni wyl ni ddysc .... nid ymddiddan oud am ddvw c. has bethe O. liyfelioc : kryawas eb gamp &c. 157 Genealogical chart — imijerfect 159 Plant Mred: vychaii = I)d: a liowel &c. 161 J. ap Hn krygeryr ap pb: ap moyryg &c. 162 Gi" ap ph; ap ph: ap moyryg a gr: vychan &c. 163 o ordderch } dayth siankia ap K. /Bq vychau a ho: go) a moyryg ko3 a ho: go3 sioned V5 ho: &c. 164 p. sion ap J. ap tin = ph: / J. a morys &c. 165 p. bedo ap ho: = Lewys, Jhon &c. 169 Rych: Uoyd ap J. wyu ap J. Uoyd &c. 171 p. Gr: ap hughe ap moyryg = gr: vychan &c. 172, 179 p, tho: a Rych: meib twmlyn &c. 173 p. ac wyron Jhon ap Morgau = D. ddii &c. 174, 190 p. ac -wyron Styvyn = Lewys o T5 ho: ap gr: D\ynu &c. 176 p. Styvyn ap R. ap Hn = R. a ho: a Jhon &c. 181 p. R. ap Mred: ap ho: ap Madog = kadwgan &c. 183 Coppi or stret y fed ychen yr hrewen yr hrtvn a barodd R. dew ap J. gwtta a Rickart j v?-awd j scriveny oed yr arglwydd M D xl) syr icalter morys ai scrivenodd wytnes myvi Jhon ap lis b. )tem ar verched howell ap gr: bengrych * * * * Itn ap gr: y vrawd iiijs v « * ends : ']ftem ar aunest V5 D. ardir ydildye iij'l ob * 185 A loell approved medicin to \iVftsarv * * for the plug b. Mam Jhon ap O. ap ho: ap gwallter &c. 18V p. D. ap phelpod ap ho: ap jvor = ho: / f . / watkia &c. 189 Table of the descendants of itn ap ho: athro or bryn driaog b. Dewi / vab / sanct / vab / keredig &c. 190 Table of the descendants of syr gr: Uwyd & Ph: dorddii 191 Pym brenhinlhoytli hymry : Gr: ap kynan &c. 192 givehelyth elceJ : kodwgaii ap ho: vychau &c. 193 Trer delyn ney dal llyn : p. D. ap R. ap meyryg &c. 194 A brief chronicle : \\ y dref ai llosci ag yno y pen:ietiiaid pou ai wyr yn y vhvyddyn riac wyneb yr aeth ^. vrenin jwerddon . . . dwy vlynedd or vrwydr yn hervyn yn j ddistrywyd kasfell y ddissertli dengmlynedd yn yr vn kynhaiiif: (m. cc. Ixv. p. 196) i kad deganwy a ffenarddylac &c., . . . ends with the death of Edward 1. 197 p. brychan: kynog ranhadled vro vanhadla ymhowys i vam &c. 199 [Bonedd y Saint] : Dewi fab sane vab kyredig . . . Doc- weal ap jthel hael ap kcrcdig . . . Peder ap konvw ap k . . . ends : Eda glvnvawr ap gwyuber dorchawg &c, 204 Bryclian brecheinog ap korinwy &e. 205 Gr: ap E. ap hari brawd arg: powys &c. tad ianglwst gwraig J. ap itn krygeryr &c. 206 & 267 ^euan blaene & his relatives 213 Morgan ap S. ap gtm ap R. ap S. ap R. ap gr: or hevcn hir ag o llioyn hoiddliw ymhlwy llawver acholva 215 IL. V'el nantmelan : S. Uoyd /Rye: Uoyd/ S. wyn &c. b. J priodassay o Hn hryg cryr hyd at Rye: hoddyw 216 A'list of English kings from W. ' bastard ' to Elizabeth. b. Edwart stiwart now in the kiping of J. Vychan on of the council of Jorke c. kyneddfe y keilog ; Y keilog yssydd organ y nos bardd y tywyllwch Rciigill ydydd &c. 217 Rychart plantagenet had yshiw Edw: iiii . . . late king &c. 213 Mciylor S.—syr To: hangmcr np R. ap gr: &c. b. Edw: Chorltwn, arg: Powys, Hawys gadarn &c. SCd PElvflARTH MAjfuSCRIPf 137. 219 ^non sais a vy yn trigo ynghrygeryr . . . ) faerdii oedd yfl ysglys V fan ag yuo j roedd \ vorynion yn drin \ dda a hwynt yn pori av y fforest . . . He a elwir baili jnon sais hyd heddiw 1.5.8.8. 224 syr Rosser vychan ap syr W. Vychaii ap Watkin b. Gwehclyth o elvel : "Jvor hen ap ^er: ap bran &c. 225 p. Ho: ap madogk = kadogan / kadwallnn/pli: dordrlii &c. 227 The history of Hawys gadarn and her descendants in English. 233 The advent into Wales of (1) Roger mountgomery, Erie of Arnndel, (2) hugh lupus, Erie of Chester ... (4) bernard newmarch for brecknock, (5) Ralph mortymer for elvel, (6) hugh de lacie for the land of Ewyas &c. 234 Pen Ros: syr Roger Williams (Bart) ap Tho: W. &c. 235 A list of Roman "emperours" : Julius Caesar Rayned in all not fully / V / vers .... Honorius after his brother'* death reyned XV yeres &e. 239 The Divisions of the lordship of Powis : Kynta dyn yn ol ytifeddion brochwel ysgethrog a veddianodd arglwyddieth bywijs a vy vleddyn ap kynvyn ar Owain hwnnw arglwydd Glyn- dyfyrdwy pan oedd o.k 1400 i kyfodes ar kymry gidag ef ends with the Charltons 247 Henway y xxiv brenin or brytauiaid ag a vyont oray ag a varnwyd yn wrolaf &c. 251 g. gyntaf i fredydd [fychan o fylenydd oedd V3 kodwgan &c. 253 Stori yr olew hendiged gwedi droi o lyfr lucas or Hading : Nasaciens kefnder "] bredyr ap Efrog y penaf o varchogion y ford gronne or pan y gossodes merddin yn vthiir bendragou hyd talm o oes arthiir ag yna ir aeth nasciens yn feiidwy ir kapel peryglus ends : ag wedi hyny ni wyddiis pale i ddaeth etto hyd pan welo i arddangos 256 gr: ap W. vychan ap gtni ap gr: &c. 257 Kyntaf henw a fiiar yr ynys hon oedd albion ynys seff oedd hyny ywcn ynys achos y kreigie gwnion eiids : i hyd . . . o le a elwyr pen whitster yngherniw hyd y raor katnais yr hwn a clwir werydd yn iaith vryttaneg a mwy no dav kant milllir yw i lied nid amgen o vyniw hyd yn Yarmouth yn northffolke. 259 Afalach ap aflach ap beli mawr ap mynogan &c. 260 Tvdur ap gronwy ap tudiir ap gronwy &c. b. Elfel ywch mynydd : Kydwgan ap ho: sais &c. 261 Elwyddyn eis.se oddaykant afiymmil or amsery gwncythbwyd adda hyd pan ddayth krist .... 1282 y lias fin ap gr: (tywy)ssog 263 ach sion ap Rys ap J. An [kymry 265 A description of the arms of Eiystan glodrydd (jarll heufEordd), syr gr: vychan &c. &c. 266 y ydnabod y lliwie ar arfay: arian yw lliw gwyn &c. 272 Gicehelyth o aber edw yn elvel: O. ap Mred: ap einon klyd &c. Then follow Gwehelvth Brecheinog (273), Aberhodni (275), ILaii- vihangell (278), Diiheybarth (282), Elvel (283). 289 Digara i gwnaeth duw gymwyll .... * * * Rinwedd wedir ynwaith S. y hent 291-300 The text on the upper inside part of these pages, which nre in English, is wanting. They contain some account of IL'n ap ^or: drwynd'.vn ' pryns of wals,' of Teter the Brie of Cornwal who "forfeited his land" in Wales &c,, fvor petite, Gr: ap Ry a ap fvor petite, &c, &c. 300 Mylenydd: mam Madog ap ho: ap madog = V5 J. ap gr: &c. 301 Rhyfeddoday ynys brydain ends : ] may bedd ar beti bryn yn yr ynys hon yr hwn yssydd gymhcssyr i bob dyn o hyd ar ai tEJjiARTa MAifusoniPT 138, 86? profo ag o gostwng dyn blin ar i liniaii ef a fydd diflin yr awr bono mal pa kaffay hir orfEvvys 304 The inheritances of the children of Rhys ap Gr: &u. 306 p. Howel dda = owain &c. 3U7 Brydorddin : syr llychart vychan ap To: &c. 309 Stori y tayr tjwialen 3Ioyssen * * * • y groes \ dioddefodd kriat erni * * * * adda ymhyradwys ends: krogassant hwy 'Jessy grist ag oddyuo |r '*"*** ni j yfEern ag i tynodd ef \ ddeissedikaf o # * # * Rodd hynny ymharadwys \r hon wlad jrelom * # * * Ac velly terfyna &c. MS. 138 — Hen. MS. 111. Pedigeees. Paper; 8i x 6 inches; 638* pages ; circa 1562; strongly bound in calf. This manuscript is evidently a transcript of some other work or works, as it is clearly and uniformly written throughout ; the first words in paragraphs are in red ink, and " key " words are patched with green : it is with slight exceptions in excellent condition. The brief chronicle in it ends with the year 1551 ; but as the MS. con- tains or rather should contain the pedigrees of Tho : Davies " bishop of St. Asaph " it cannot have been finished before the| year 15G1 (p. 403 of MS. 139 part ii). Inferentially however it was completed before 1565 (p. 295). This MS. has been attributed to Gr; Hiraethog but the writing is unlike any other MS. examined by the editor, and differs from other pedigree MSS. in being free from entries by other hands with the exception of the name " Sian " filled in by J. Jones of Gelli lyvdy (p. 143). Eob: Vaughau however used this MS. 1 Index II Elys .... Robert 23 John o Hangmer ap Jankyn ap syr D. ap Ph: &c. 26 Maylor : gr: ap morgan g03 ap Jer: Voel Roger/ J. / D. llwyd = meib flylib ap Mad: ap ^evaf &c. 27 Plant Morgan ap ^er: ap gr: ddv = Edw: / Ho: / tho: &c. 28 p. Rye: ap Mad: ap itn ap edn: gam = Rob: / J. &c 29 p. Jankyn ap fev: vychan = Morys / 'Jankyn lewys yong .30 ^er: goch ap Edn : ap Mad: ap gr: ddv &c. John ap gr: ap Edn: ap ho: ap edn: ap Jev: &c. Ho: ap gronw ap J. ap gronw ap hwfa &c. 31 Wm: ap Tho: vychan ap tho: [ap] gr: &c. 34 IL'n ap D. ap Hwysgyn ap Robyn ap tho: &c. Gr: llwyd ap ho: g03 ap kwnws ap D. &c. 35 I'vm Jiostoivgllicyth kymry yngwynedd : y bhiidd Rvdd or gest &c., (2) Tair byriach, (3) Try wyr a godet ar foncdd : y byr asgwrn &c. 36 p. kyndrw}n = Elvan powys /gwion / kynou &c. p. O. dirmic — korneu / gwion / Sidin &c. 37 Rysiart ap Uowarch ap kydelic . . . . o vedolwyn yn Ros jfs alet : f . ap Madoc ap R. ap 'Jthell ap gr: &c. Gr: ap D. ap elisev ap fer: ap O. brogvntyn &c. 38 Ef a fv i Lowarch hen 34 o blant . . ' a heno y ddwy vyhvnan.' Edwin ap gronw ap O. ap ho: dda ap kadell/ Medd eraill edwin Bp vsbarn ap olnet ap Malwynydd or gogyledd (see p. 59.) Edeirnion : D. ap tvdyr ap O. vychan &c. 39 Arve syr Roger o kinastyr &c. p. Rigart ap kydwaladyr ap gr: ap kyuau &c. * Pages 408-10 of MS. 139 part ii. and pages 271-62 oi part i. should follow at the cud of this MS, to which they belong. 8^8 PfiNIAR'fH MANUSCRIPT 138, 40 Gtvehelyth o vorgamog : — ^er: g03 ap mred:/ap bleddya ap kynfyn &c. Syr Thomas Salbury — i vam oedd Elssabeth V5 Jaukyn don &c. p. ']. ap iin ap gr: llwyd ap Mred: ap Ha &c. 41 Mon: f . ap gwilim ap 'Jthel vychan ap Mad: &c. 42 Gwillim ap Rn ap ^. ap gr: ap D. &c. P. gr: ap f er: ap Mred: = gr: vychan / ]fer: / ttn &c. p. f^er: ap gr: = Jer: / gr: dwn / kyn: &c. (see p. .14) p. Mad; ap Itn vychan = The: / D. / Wm: / Res Ac. 43 Js aled : feuan ap Mad: ap Res ap Ithell ap gr: &c. 44 p. 0. ap Edwin = Gronw / Rlrid / Meilir &c. p. Edynowan bendew = Mad : /gronwy / bletrus / Eob: &c. 45 p. kydwaladyr ap gr: ap kynan (I) o ddyddgr, (2) o adles p, kadwallon ap gr: = kvnedda/a thanglwst &c. iv miiib Res goj = gwion / elidir / gtm / gwerydd &c. 46 Mon : ji. niadoc ap Hn vychan = The: / W. / D. &c. Gr: ap -fevaf go} ap )evaf ap Madoc &c. 47 p. J. ap iin ap gr: llwyd ap Mred: &c. 48 Mon : Rich: ap Mred: ap Tho: ap Mred: &c. 50 O. ap Tvdvr vychan ap gr: ap gtm &c. 62 Tndyr ap D. ap Rob: ap U. ap Res &c. J. ap gtm ap Ithel vychan ap Mad: &c. 53 Gwilim ap ftn ap J. ap gr: ap D. &c. p. gr: ap )er: ap Mred: = gr: vychan /^en / Hn &c. 54 Ho: ap Morys ap J. gelhin ap Mad: kyffin &c. 56 p. J. vychan ap J. gethin = Ho: /J. &c. 57 Gt: ap J. gelhin ac ^olyn ap J. Q. &c. 58 Kynllaith: ]fer: voel or Mynydd mawr ap Mad: ap vrien &c. Mochimnt : p. Mad: ap ]fer: g03 ap J. voel &c. Kynllaith : Ho: ap gr: ap edn: ap Jer: g03 &c. 60 y deirnion : D. ap Tvdyr ap 0. vychan ap O. hen &c. „ D. ap iin ap O. hen ap gr: &c. 61 „ ]f. ap gr: ap jf. ap eign: ap gr: &c. jfal : ftn vychan ap 'Jolyn ap ^evaf &c. Poicys G. — Ho: ap eign: o vochnant ap kyfnerth &c. kroesyncallt : p. Ho: ap Eign: goch = Edw: / Jhon &c. 63 D. o holbais ap f . goch ap D. ap ^er: &c. Swydd y Drewen : D. ap eign: ap Mad: ko5 &c. y traian : D. ap eign: ap eign: ap eign: ap eign: vychan &c. 64 „ Swydd groes ysswallt : D. ap O. ap }er: ap hwfa llwyd &c. 65 Tho: ap D. np tho: ap kyn: ap Meilir &c. 66 Poioys G. — Devddwr : D. llwyd ap Mred: ap ftn op gr: &c. y trayan : Ei»giou vychan ap edn: ap 'jfer: &c. 67 D. ap gr: ap eigi): ap gtm lydan ap gtm &c. Nan IJ[evdwy]. p. ftn ap a-dda ap D. ap Jevaf &c. 68 P. Syr Rosier powys = syr Mevric Ihvyd / Rogier estwic &c. 69 p. leva go}' = Mad: / gr: llwyd / a ftn g03 &c. gr: ddv ap % ap Rirrit ap adda ap awr &c. Riciart trygarn ap kyn: ap bleddyn &c. 70 N'an H. — p. Edw: ap D. ap edn: = J. trevor / Riciart / T. &c. 72 Kynllaith : p. gr: pp edn: ap ^er. go5 = Ho: / R. / a Mred &c. 73 Dehevbarth : Kys ap D. ap Tho: ap ftn &c [egwestl fal : D. ap j. ap]f6r: ap J. gettiin, arg: esgob IL. elwy nc abad glyn 74 p. kaw o dwr kelyn = dirmic / kilidd / Bangaw / vstic &c. p. Egri o dal y bolion y mon = Nvdd / Ronyn &c. [vrych &c. 75 pedigrees of Henry ii, Henry vii, mam p. Rodri mawr, Mervyn 76 j^al : Tvdyr llwyd ap D, llwyd ap Tvdyr &c. PEDIGREES AND HERALDRY. 869 77 Maelor : Ho: ap f . ap gr: ap Mad: &c. Dehevharth : Gr: ap Nicolas ap ph: ap elidir &c. Sir gaer : lies ap gtm ap J. llwyd ap gr: &c. 78 Dinmael : Gr: ap liys ap D. ap ho: ap gr: &c. is dvlas . '). ap Rys ap gr: Ihvyd ap Robyn &c. V fflj bleddyn v'n = g. mad: v'n/ g. gvoiio ap Tiulyr &c. Kynddel ap bleddyn ap if. ap Kyn: vychan &c. 79 Pedigree of Henry viii Maelor : Edw: ap Edw: ap D. ap Mad: ap ttn ap gr: &c. 80 „ Rob: ap gr: vychan ap gr: ap Jeva go5 &c. Powys : Mred: ap Adda moel ap gtm ap ho: &c. 81 RiWyth kellin : Hwva ap kynddelw ap kwiiws ap kellin &c. „ Mortyn : Sanddef hardd ap kariadoc h. ap grwydyr &c. Meilir ap Hwva ap llovFarch g03 ap 'Jddic &c. 82 Bleddyn ap evreaue ap 'Jthell ap dinhaiara &c. Ririd vlaidd ap gwrgenav ap kollwyn &c. O. / edn : = meib Kariadawe ap ^eva &c. is dvlas : lies ap edryt ap )nethan ap 'Jasseth ap karwet &c. 83 Gr: ap D. ap elisev ap Jer: ap O. &c. 84 Edeirnion : Gr: ap D. ap Res ap J. ap Hn ddv &c. 85 f . ap D. ap giwn llwyd ap Mad: or hen dwr &c. 86 Maelor : p. ttn ap edn: ap gr: ap egn: ap ^er: &e. 87 „ Edw: ap D. ap Jankyn ap Mad: &c. 88 p. D. Evtyn = Meistyr Rob: / gr: a John &c. Edw: ap ho: ap ttn ap fer: ap gr: &c. Yr hob : p. Morys yong ap Jankyn ap ^er: &c. Gr: ap ^euan ap Mred: ap gr: ap Hn &c. 89 Kyn: ap D. ap gr: ap gwyn ap Madoc &c. Merchet gronw llwyd ap y jjenwyn 90 Tvdyr ap gr: ap Res ap edn: ap kyn: &c. wyrion kynon o Eos : Kynddel ap bleddyn ap J. &c. 91 Hvw gwyn ap Hn ap Res ap kwnws &c. Lewys ap gr: ap J. ap Hn vychan &c. Myredydd llwyd ap J. 0. ap O. ap J. &c. 92 Mred: ap D. ap eigion vy.chan ap J. &c. 93 Kyn: vychan ap kyn: ap Madoc ap jfer: &c. Swydd ddinbych ; J. ap D. hoi and ap gr: ap D. H. &o. Res ap protber Rotbert ap gr: ap ho: &c. J. ap Mred: ap Jeiiau ap ho: ap D. &c. Mon : M' Hught Morgan ap Mred: ap D. &c. [Bysliam &c. 94 Rob: daltwn was maryt to yssabel do3tyr & heir lo Henri 96 Aldwr brenin llydaw ap kadvor ap Tvdwal &c. Randir Jthel velyn : jv tre yn ^al / Uys y kvlallt gymbob} &c. 97 Gr: ap Res ap Mad: Kloddaith 'd.^ Mad: vychan &c. J. llwyd ap f. ap D. llwyd ap gr: ap kyn: ap pleddyn &c. A description of the arms o/'Jthell velyn, (98) yrarg: Rys, Elystan glodrydd, Gr: ap Mred: / O. gwynedd, kriadoc, O. glyndwr, Kynan ap Jago, (99) ttn ap ^er: Urwyndwn, hydwgon ap bleddyn, abadav IL. egviQsXy\,Esgopty Wj. elwy, Morgan ap Tryhayarn, yowas ap gronic, Hwva ap kyn: /(1 00) Elidir ap 11. says, Hwva ap K., Res go-i, ILowarch ap Bran, Marchvdd, O. ap bradwen, Maeloc Itrwm, (101) Nevydd hardd, Kilmin troedtv, Egn: ap geraint, W. bwcMe, Ririd flaidd, Sandde hardd, (102) ffylip ap Ivor, Gr: ap ho: / y pylstwns, Jer: ap Mred: I Tegvvared, Ho: varf vehinoc, (103) Gr: llwyd, Mred: ap Kynan, Brochwel Ysgithroc, Un ap ynyr, Kylielyn ap Rvn, (104) Gwait/ivoed, O. brogyntvn, Mayn divyn, Madoc or hendwr, Rob: trystan holand, Syr Hiiglit Cowwy, (105) Kadrot halch vynydd. 870 PENIARTH MANTJSCRIPT 1S8, Moreiddic, syr D. gam, Koel ap Meric, Elen v} Goel G. / Ho: coetinor, y koetmoriaid o dv gwrgenav, Engn: ap kriadoc, (106) Jankyn vychan, Gv: hanmer, Syi- J. Salysbre, Syr Raff Egerton, syr IVm: pivl, Evnydd, (107) Kyhelyn, Bjowarch owlbwicli, Gr: Maelor, yughavad vj O. Gwynedd, Kyn: vychan, Kyn: evell, Ynyr, (108) )thell vycliau, Elidir, Rikard jarll Olar, Rys ap Rotbert, Edn: vychan, Madoc llwyd, Adda ap awr, (109) Syr llondyl breretnn. Mad: ap ^er: / 0. kyveilioc, gr: vychan, Syr Roger pilystwn, li)vnydd ap gwenllian, (110) R. ap Marchan, O. gwynedd, J. argl: ystracns, Kes ap tewdwr, Gwythlach vab Jarll Desmwnt, Tho: bwckle, Koel godeboc, (111) Kariadoc vreichfras, Bawdlers, yr hen J. ap Elys Evtyn, Eign: ap gwalchmai, (112) llossyndal, JPigod, Hilfcwn . 113 & 129 Ystrat alvn: J. wyn or twr ap Eob: &c. 12-1 D. anwyl ap gr: ap Rys ap edn: vychan &c. Harri a J. up kyn: = meib Tanglwst &c. 123 Powys : Syr Gr: vychan ap gr: ap J. ap Mad: &c. Kyveilioc : D. llwyd ap Hn ap gr: ap ). llwyd &c. Morgaiit ap D, vychan ap 1. ap Mred: &c. p. D. ap ho: = kadwgon / D. / Grtm dew/ bedo chwith &c. p. ystyvyn ap D. ap ph: = J. Dwn / Lcwys/ howel &c. 126 Rhandiroedd Heilin ac Jthel2i&\) Evnydd ap Morien Morgenav ap elystan ap G waith voed : Rhandir Jthel — Y Maelor, Gressffordd a thref alvn / yn hegaingl, Ueproc vawr a lleproc voclian a threfnant. Rhandir Heilin — saith drcf a thir ^ vam / yn nyffryn klwydd, 11. elhaern a Uygadoc ac vchel dref a garth jaen a 11. ddervel, achaer gelioc, a saeth marchoo. Maelor : W. bwras ap J. ap egn: ap 'Jolyn &c. p. J. a Rye: trevor meib edw: ap D. ap edn: gam &c. 129 Maelor : Rob: ap Edw: ap Edw: &c. lad g. J. wyn or twr 135 Vsbyty ynS.ddinbych: p.R.apMrod: ap tvdyr ap ho: ap kyn: v'n 137 Eglwysec — fal : Edw: ap Res ap D. ap gim ap Jer. &c. 138 Rye: ap lio: ap gr: ap Jankyn &c. £>. Idwyd : Syr J. ap gr: goj ap syr J. person 11. gwyfen Ac* S. gaer lleon : Merched syr Tho: o Button o an v} arg: avdle &c. 139 llyn: Rye: trygarn ap kyn: bleddyn ap ^euan &c. Mon : Rob: ap Mred: ap Hwlkyn llwyd ap tvdyr gO) &c. Penllyn: p. gr: ap Mad: ap ^er: ap Mad: ap Ririt vlaidd &c. p. Rob: ap Rye: ap syr Roger pulystoii = .T. / Mnd: &c, 141 D. llwyd ap gr: ap J. ap ho: ap D. &e. Tho: belyng vab marget anwyl v3 D. ap ftn v'n &c. J. ap Rob: ap D. ap Edw: ap Rys ap gr: &c. Grono sais ap egn: ap llowarch ap ttn &c. Dd: ap pened ap D. ap ftn ap Jtn goch &c. 1 42 Tegaingl : Hvw ap elys ap Hary ap kyn: &c. 143 Tegeingl : W. Mostyn [died 1576] ap Tho: ap Rye: ap ho: 144 Perys mostyn jevang ap perys M. ap Rye: np ho: ap J. v'n &c. Harri pennant ap Edw: P. / ap Tho: argl: abad dinasbasin &c. 145 p. D. ap jthel vychan / = ^tbel / gr: / kyn: &c. 146 Tho: ap Ho: ap J. ap D. ap ]fthel vychan ap kyn: &c. 148 Tegaingl : T. ap Harry v'aap Ho: ap J. ap D. ap ^thel y'n 14^Q ,, Edw: ap hvw ap J. ap kyn: ap ][thel v'n &c. 150 Devddwr: D. llwyd ap Mred: ap Hn ap D. llwch &c. 151 Gr: karon ap f. ap gr: ap ]f. ap Mad: &c. Tho: ap Rob: ap gr: ap Res ap D. ap Ho: &c. 153 ^evan Esgob y gwr a wnaeth pont IL. gollen ap tin &c. 154 Ytraian: J. ap ho: ap egn: g05 ap ]fer: &c. llyfyr John trevor PEDIGREES. 87<1 155 & 201 p. Hvw conwey = Reinallt/ Sioned / Lowri &c. p. D. ap Mred: = ftn a gyvodes gidac O. glyndwr &c. Gr: iip Mad: vychan ap ho: ap Mad: &c. 156 p. Tvdyr ap giono = grono / Res / edn: / gim &c. 157 Madoc or Ilendwr ap ^er: ap gr: aj) Mad: &c. Powys : p. syr J. bwreh / (2) J. lechdwn / (3) syr John Lengam (4) The: mytton 158 Ejfionydd : Gr: ap Kob: vychan ap gr: ap ho: &c. 159 Swydd ddinbych : Lewis Uwyd o ddiserth ap Mred: llwyJ &c. 163 Tegaingl : Harri ap Tho: ap harri ap kyn: ap jfthel v'n &c. 169 Evnydd ap Morien ap Morgenav ap elystan &c. Nevydd hardd ap kariadoc ap gwrydyr &c. Maeloc kwm ap kwng dv ap killin &c. Kilinin troettv ap kadrod ap gwriad &c. 0. ap bradwen ap )duerth ap edryd &c. Marchweithien ap tangwel ap lludd &c. 170 Elystan glodrydd 'Jarll henffordd ap kvhelyn &c. Kriadoc ap 'Jestin ap gwrgant ap 'Jthel &c. D. chwitmor oedd vab i syr D. person kilken &c. Tegaingl : 171 Elys wyn np if. ap )thell ap D. ap 'Jthell v'n &c. 181 J. gr: vab perys gr: ap D. ap jfthel vychan &c. 184 Gwraic Perys holaud = Katrin Wen V3 Rye: ajj "j. ap D. &c. i'wy bi/nac a vi/no gweled lack leuan ap D. ap Ithel vychan darlleyd lack Elijs wyn ap I. ap Ithel ap 1). ap Ithel vychan o Jlaen hyn yn y llyfyr hwn 190 kyn: ap Rye: ap Lewys ap Mad: ap ftn vychan &c. 191 Perys ap D. ap Jthel ap Cwna ap "Jthel &c. Edw: Conwey ap harre conwey ap Jamys C. &c. 192 & 145 Hvvv ap Tho: ap Mwyndec ap pel ap kyn: &c. 194 J. ap W. ap J. ap D. ap 'Jthel vychan &e. 201 Swydd ddinbych, p. trystan holaud = Robin / dikwn &c. 202 „ „ p. ffowke llwyd apperysllwyd ap hught 11. &e. 204 Mon : p. D. ap kyn: ap hwlkyn = D. /gr: / Tvdyr &c. „ Tho: ap R. ap W. ap D. ap gim ap D. &c. 205 „ p. Ho: y varf ap fin : = Res / gr: / f er &c. „ p. Tho: gr: o baris ap syr W. = Pirs/ J. / pirys &c. 206 „ Rob: Bwckle ap Rol: ap W. bwckle &c. IL. vivroc : Rye: ap Morys ap Res ap ho: &c. 207 „ Mred: ap gr: ap grono ap D. &c. 208 Mon—trefbardd: Gr: ap D. ap J. ap hwlkyn &c. „ Dvwmares : Rye: ap D. ap Robert &c. Rossvr : Rye: ap D. ap hugh ap Morgan &c. 209 „ pen mynydd: O. ap Rye: Owain ap tvdyr vychan &c. Sir gaer: W. ap Rob: ap gwilim ap Mred; &c. 210 IL. gylynin: Rye: ap J. ap ho: ap f evan &c. ., W. ap W. ap tho: ap Rye: ap W. &c. „ p. ho: ap R. ap Mred: ap Hn = Tho: / Rys / J. &c. 211 Hedd ap molvnoc ap greddyf ap tymyr &c. ^er: voel or mynydd ap Mad: ap vrien &c. Maelor : Raff brochdwn ap Morgan brochdwn &c. 214 Gwehelylh y llechivedd vcha ; "Jarddvr ap trehaiarn &e. Cr. gwerthrynion : kadwallon ap Mad: ap f er: &c. G. Dyved: Edn: ap Morien ap kadgwr ap kadvor &c. llwyth killin ymortvn : Meillir ap hwfaf ap llowarch &c. 215 //. gollwyn: p. koUvvyn ap Tangno = Mred: /Eginir / &c. //. penllyn : Ririd flaidd ap gwrgenev ap gollwyn II, arall o benllyn : Rys ap Edryd ap Jnethan &c. 872 PENIARTH MANUSCRIPT 138. 216 II. mortvn . Sanddef hardd ap karadoc hardd &c. Powys wenhivymvyn : p, Gr. ap G. ap O. K. = 0. / iin / J. &c. 217 Kvnedda ap henwyn ap kyngen ap a'sser &c. Gr: ap ^vor yp mevi'ic vychan &c. Res ap Mfvrchan ap kyn: ap kynddelw &c. p. Edn. vychan o verch llowarcli ap bran &c. 218 Maelor: p. D. ap Mad: llwyd ap gr: = Mad: / jfankyn v'n &c. ,, p. Morgan ap D. ap Mad: = Edw: / D. &c. 219 Yr hob : Mad: ap "j. ap Madoc ddv &c. 221 Maelor : Edw: ap Madoc ap deio ap Mad: llwyd &c. 224 D. Uwyd : Gvven vj D. llwyd ap gr: ap f . v'n = g. J. ap Mred. 220 „ Rob: ap ho: ap Tho: ap gr: llwyd ap heilyn vrych &c. 227 ,, J. ap gr: ap ^. wyn ap egn: &c. 228 Roger ap itn ap J. wyn ap egn: ap J. &c. p. Edw: ap J. ap gr: ap ]f. ap D. ddv &c. -S. ddinbych : Tona tec ap bleddyn ap kyn: &c. 230 „ g. D. llwyd ap penwyn = Nest V3 Rob: ap gr: &c. chwitne : Uy Rob: o chwitne ap estans ap syr Rob: &c. 232 Mon : Tudyr ap D. ap Rob: ap D. ap Rys &c. Man : Ho: ap R. ap Hn ap D. ap J. wyddel &c. 233 6\ ddinbych: Gr: ap Jevagoch ap 'j. ap Mad: &c. 233 & 273 ,, Mechyll Mochwys ap y gwyn gohoiw &c. 234 Kynllailh : p. Mad: ap Jer; goch ap J. voel &c. 235 Edairnion a Dinmael : Gr: ap D. ap Rys ap if. &c. 236 Trevor : Edw: ap ho: ap Hn ap adda ap ho: &c. 237 Maylor : J. ap egn: ap Jolyn ap j[er: &c. ftn ap D. ap hwysgyn ap Rob: &c. 238 Mon : p. ftn ap hwlkyn ap ho: ap ]fer: &c. 240 IL. Sain Jar: J. ap Rys ap gr: llwyd ap Robyn i Ref „ „ „ D. ap]f.apD. gethin&c. IL. idlos yn vwch hoed yrwystli y ty yn y tyfyn dv yn aher y bradnant : Morys ap D. ap Hn ap Jankyn 389 p. Morys ap D. ap Hn = Gr: / margred / gole &c. 390 IL.Jiangel ym bennant : Rydd: ap R. ap D. ap Hn Pen egoes — y ty yn esgyr fochart : Morys ap ho: ap Hn &c. 392 „ Morys ap Hn ap ^. ap D. or wen allt &c. 393 IL'n ap J. ap Mred: ap ^. goch ap gr: &c. 394 Mallwyd ymowddwy : p. Morys ap llowdden ap Res = Syr J. / Ho: wyn Bodowyr : p. R. ap ho: ap R. or ail wraic, mallt &c. 7 Mesoglen : p. ac wyron Hvw ap R. ap ho: &c. 8 JLiwon— y chwaen vchaf : p. J. Lewis o Elin = W. aned 1553 / . . Marged 1564 9 kwmwd menai: Rich: ap Rydd3 ap D. ap =f. ap Edn: Ac. 13 Tregayan ymon: p. J. ap Eydd3 ap ho: ap Mad: &c. 14 Twrkelyn—llwydiarth\ : Eys ap D. ap Rys ap D. ap Gim 16 Uwydiarth : p. D. ap R. ap D. ap gim = Rys 1532 / D. 1533 &c. 17 beno ynghwmiod menai : p. Ho: ap Hn ap D. ap j. wyddel &c. 18 tre borthaml „ p. Sn ap ^. ap Mad: = huw / Rob: &c. 19 Uwydiarth ; p. Rys ap D. ap gim o marged yr ail wraic &c. 20 Twrkelyn—bodafon .- gwely Sandde a thir D. ap Rys .... iu^ xi8 X* Gwely iddon .... xxxvii" m^ &c. &c. 21t S. G. yn arfon .- Mred : ap J. ap Rolant ap Mred: &e. S. Vaesyfed: D. llwyd / Jankyn / lewis = meib J. ap lewys &c. 22 y plus yn y\a]le: Mathav llwyd ap Rob: . . ap Gr: devddwr 23 llech hantyn : Ed: lech don ap J. ap Tomas &e. 25 Pvmp achos i gadw achav : (o) o blaid priodassav Teilwng &c.§ Garth garmon vwch dvlas : p. ho: v'n ap kwnws = ^. / R. &c. S. gaer narfon — ? emaes : Tudr ap gron : hwn aeth i dir yn dir ystent &c. 26 k. menai — mefyrian: Rydd3 ap D. ap J. ap Edn: ap gr: &c.^ 27 Malltraeth : p. rrys ap J. ap Mred: = Gr: a Wm: &c.ir 28 k. menai : p. ttn ap J. ap Mad: = livw / Rob: / Sion yvacnol — II. etwy : p. Edn: ap R. ap Edn: v'n = R, wyn / lewys /gr: v'n ac ]f. &c. „ D. anwyl ap gr: ap Edn: vychan &c. „ D. llwyd ap ftn ap R. ap Edn: vychan &c. Tegaingl ; p. Kyn: ap Jthel v'n o goedy mynydd =Harri/ J.&c.** 29 kaer lleon : p. John norbury = marged, ales, Elizabeth &c. 31 vii merch J. ap Mad: ap kad: = gwenhwyvar &c. llynn oleu ynghacr Einion : To: ap (). ap Mred: ap D. lloyd &c. 32 & 39 p. J. hanraei- o lys bedydd = Rio: / Edw: / Wmtfre &c. 34 PeuUyn : Ririd flaidd ap gurgenav &c.f f 35 „ Ho: vachan ap 1). lloyd ap D. ap Jeuan v'n &c.J| 37 Y wavn is klawdd : Rob: llwyd ap D. llwyd ap John &c. 40 Vmivythic : J), lloyd ap Roger ap D. lloyd ap syr Gr: v'n &c. 41 Nanthavdwy y wavn : J. Edw: ap J. Edw: ap Wm: Edw: &c. 48 Mam Ow: kyveilioc = Gwervyl V3 gwrgenav &c. * kopi hyd hyn: y ddolen nessaf, a hyn o hon, o lyfr a fv n eiddo Robin achwr ytnefyrian ymon. f " MjtI Jhon inui^Moe prydydd ac athro a ysgrivennodd y rrol honn i dd; jsgwier ap E. * * * ap dd: ap gwilitn yr hwn Jhon oedd yn trigo ymodwigau o vewu tref loivarch kwmwd talebolion pan oedd Jessv grist 1558 " (p. 15) .... kopi air yngair val yr oedd yno &o. [Gr: Hiraethog], J y tvdalen yma a gad mewn hen lyfr ymefyrian ymon or eiddo Eobin [iachwr], [G. H.] § q' llyfr Tref veilir. ^ g' liber or plas ynrrefeiUr ** llyfr Tomas ap ?thel ft This piiRu is iu a later hand (? R. Cain) and refers to the boohs of Guttyn otuain and feuan Brechfa, and llyfr byrr G. H[iraetIiog']. |J Mnrginal reference to I^lyfr GutUjn Owen, G. HIRAETHOQ AND W, LLYN. 881 50 mam Tudr ap Grono ap Edn: vachan &c. 52 llyn : Doctor lloyd John D. Uoyd ap J. ap Gr: ap D. v*n &c. 53 Swnlli ymaelaicr : J. Swnlli ap Eob: ap Rob: wynu &c. 57 Glan hafren — y Rryw : Tho: lloyd ap gr: v'n &c. 58 Ej. gedwyn : Huw ap huw ap morys ap "j. &c. 59 Devddivr : Wm: penryn ap Hu penryn ap wmfi'ro &c. 60 „ Sieffre penryn ap O. ap gr: ap Hn &c. 61 „ D. lloyd ap sieftVai ap J. ap Tho: &;c. 63 Vmieythic : Eic: mytwn ap Wm: yfcyn ap to: mytyn &c. Halchdyn ydomgay : Griiffi ap D. ap Gruff ap mad: &c, 64 & 66 Hari argl: ystraens ap Edw: iarll derbi <&c. 65 p. sir pitr newton = arthiir newt-wn siarls N. &c. 67 ifaelor — 77iers : Eob: pilston ap Sir J. P. ap J. P. hen &c. 68 llann rreadr : katrin salbri vj hari goch ap hari v'n &c. 69 IL. voir D. hlwyd : 7euan Uwyd ap Gr: ap Eob: ap gr: &c. 70 Meivod: John ap E. ap O. ap O. &c. 71 Hiraethoc : Eys ap Hn ap Tho: ap hob y dili &c.* Segrwyd : Gr: ap E. ap ho: ap D. ap )olyn &c.f 72 Aberyw : Edw: ap ho: ap ^, Uwyd ap D. ap ph: goch &c. 73 p. hiiw pilstwn o vargred V3 hiiw ap Edw: ap J. &c. . ^577 . 74 1. ap O. ap ho: ap tin ap gr: ddv &c. 75 Vstvm anair — tywyn .- J. vachan ap Jankia ap J. Ac. 76 Gwisane : Robert ap D. ap gr: ap iin vab J. wyn or twr &c. 77 Jhon ap Eob: ap J. ap gr: ap tin ap D. grono 82 Table of the descendants of an avr dorchoc llyfr Edw: ap Roger 83 [XV llvsyth Gwynedd a V brenhinllwyth Cymry) 84 (Tair Berr ach G. ar xv llwyth i gwlad ai harfaii) end wanting 87 6'. K. vyrddin — mab elvyw : D. ap einion ap D. ap J. blaene&c. Pebidioc pentre kwm II. vair nant y gof: Jhon ap O. ap D. ifecj 89 kyveilioc — IL. wrin : To: ap J. ap To: ap Hn ap J, &o. IL. idloes : syr J. ap D. ap E. ap Wm: IL. gvric ; Hn ap D. ap J. ddv ap dwn ap J. &c. „ Lewys ap J. ap Eichart ap D. &c. 90 „ D. ap D. ap Hn ap ^. ap R. dv &c.§ ,, p. Hu ap ). ap Ph: ap ). ap gr: &c. 91 Table of the descendants of Rodri mawr 92 „ ,, ,, Edw: III. to queen Mary 93 „ „ „ Gr: ap ap gron 94 Eioh: argl: esgob ty ddewi ap D. ap gro: &c. 94 & 167 Idiot y vedwen — kapel ? gwilawst : To: ap rrenallt &c. 95 kydweli : Table of the desc' of Gr: ap Hn ap gwrgaut Ac. 96 Gwilim ap J. ap bleddyn ap adda Uwyd 97 Table of the desc= of li. ap Edn: ap kynbrawd 99 Meifod: Rys goch ap D. ap jfthel ap 'j. ap Mred 100 Eglwysec : D. Uwyd ap ho: ap ]f. ap Rys gwrexam : Edw: ap ho: ap Edw: ap f. ap deikws 101 Table of the descendants oi Penwyn 102 Ej. hassa—pant y llongdy : To: Gr: ap J. ap Gr: v'n &c. 103 Aber honwy . Eob: konwy / Edw: konwy &c. p. Hari konwy o sychdyn ap Siariis konwy &c. 105 Edmwn stanle ap syr W. ystanle 107 Sn a]) ynyr ap ho: ap moriddic 109 p Edn: ap gr: ap "j. ap enion ap Gr: &c. * lyfr Robert trevor f » '<'«' G""' Hiraethoc J law Dd: ap .Janhyn vynrjlwyd (p. 88). § Uyfr hir Edw: ap Roger 882 , PENlABTH MANUSCRIPT lS9, 116 Vvionydd — ;/ Uwyn dyrys : chwaer meilir chwith ap ^er: ap gr: a briodes To: pilstwn 117 Hiraethoc, y hernioge : Eob: wyn ap Eo: gethin ap moi-ys G. 1 1 9 Arwystl — K,. idloes : J. wyn ap O. gwyn [ap] fin llwyd &c. 123 Hari ap Thomas ap hari ap kyn: ap jfthel &c. ] 24 JLj dekwyn : Wmffre ap O. ap Jankyn ap R. &c. y ddiserth : Lewys llwyd ap Mred: llwyd ap J. ap O. &c. 125 gavel gyhelyn — tre veilw : EeiDallt ap J. ap Sn ap deikws &c. Dd: llwyd ap Mred: ap Hn ap D. llwch &e. 126 Table of the descendants of syr Roger kinasi 127 „ „ „ 7eiian gethin 128 ., „ „ itn tad ]lhel velyn / dolffin &c. 129 Mon — aevrddreinioc : ). ap Grim ap 'jfthel vychan &c. 130 Tegengl : Wm: ap to: vychan ap to; gr: &c. Mon : p. gr: ap )er: ap Mred: &c. 131 Win: hanmer orffens ap Jankyn h. ap gr: vychan &c. 134 s. y wavn — brynn kvuallt : To: ap Jhon ap Mad: ap gr: &c. 135 Jhon vychan ap hvw ap Gr: ap D. vychan &c. 139 Edmwn ryd of cliakyngton of barkshir 140 Table of the desc' of D. ap gr: ap kariadoc 141 Mam John lonhdon (2) mam Kob: pigoc ap To: pigod 142 Rac yr annvoyd : kymer ddyrnaid o Eissop &c. Sarthle, TL. armon D. keriog : p. ). lloyd ap John=to: / J. hiiw 143 Maenticroc — hen dref ynvr : Rys wynn ap }. !ip Gr: &c. 145 Aber tanad : To: tanad ap ). llwyd vychan ap ). llwyd &c. 149 karec liicfa : W. ap Reinallt ap D. ap gr: &c. 150 Tref valdwyn : Edw: herbart ap syr Eipsiart h. &c. 151 mam gr: ap D. goch = angharad V3 heilin ap tiidur &c. 152 mam henri dwnn = annes V3 kad: &c. 153 Edyrnion — hrogen: Morgan ap to: ap ho: ap gn &c. 155 Rvthvn . To: ap Mprys ap J. ap Mad: 158 Powys : p. Eeinallt ap syr gr: varchoc &c. 159 Parky Dretcen : Tho: (powel) ap Eob: ap Ho: ap Gr: &c. 161 TrefAlvn: J. Trevor ap S. trefor ap J. Trevor &c. 164 Ness : Rich: kir.aston ap Ric: kiiiast ap J. K. &c. glynu Dyfrdwy : Lewys gwycn ap E. ap to: ap D. &c. 165 Elsmer : ffrawnsses kinast ap Siors k. ap wmffre k. &c. 168 Mameu John Hvvrd / Rwallon ap kynvyn, R. mechyll &c. 170 sir G. lleon : Syr S. Savaels ap syr J. S. &c. 173 & 179 Mathrajal : Edw: grae arg: Poioys ap Edw: G. &c. 178 Garthmeilio : p. J. ap R. wynn = Rob: / S' T. vikar meivod &c. 179 Ritcabon : J. ap W. ap D. ap Elis Evtyn &c. 181 kaer lleon : W W. gearad (tad Gilbard Gearrarde) &c. 184 Mowddwy : W. ior mowddwy ap Gwenwynwyn . . . S. bvvrch. Rich: Newport ap to: Newport &c. Edw; lochtou ap J. lechdon (& p. 185) ap syr to: &c. Edw; mytyn ap Ric: M. ap W. M. ap Elsbeih V3 J. Bwrch syr John lingen ap isabel v) sion bwrch J 86 IL. Evrgain : p. had ap 1). ap Gr: ap D. ap ithel vachan &c. 189 Maesbrok : J. ap gr: ap huw ap R ap Mad: &c. 190 Maelawr: p. Wmffrey domoc ap Rondl domoc &c. 191 syr Hiiw siomle vah Elsbeth vj syr Rondl brutwn &c. 192 lloegr : Rob: ay ton ap J. syton ap syr Edm: &c. 193 Gwrddi: Rich: Draper ap Tho: draper ap Roger D. &c. 194 Kaer gai : Owain ap J. ap ho: vachan ap ho: &c. 199 Matn Joned Vstanle — blaens V3 J. ardere &c. gOl Plafward: simwnt thelwal ap Ric: Th. ap Edw: Th. &c. G. HIEAETHOa AND W. LLYN. 883 209 Bodlith — JL. silin ynghynlleith : D. Uwyd ap To: Uwyd &c. 21 1 Edw: homvy ap huw k. ap Reinallt k. &c. 215 Bod Ryddan : J. aer konwy ap J. aer k. &c. 219 Tywyn : Wmffre ap J. wyn ap wmffre ap lio: &c. 221, 225, & 357 IL. drinio ynenddwr : Gv. ap fta ap Reinallt Ac. 222 Brochdyn : J. ap Morgan ap Rob: ap gr: vachan Ac. 223 Penkoed rjnyUonydd : To: ap 0. ap gr: ap Movys 226 K,yn : Tair merched Morgan ap if. ap Mred: o henllech Y trallwnk — y llai : Olfir Uwyd ap wnfEre Uwyd &c. Aber lionioy : Ric: pek ap hugh pek ap Ric: p. &c. 227 Aber gele : W. Holant ap D. holant &c. p /; J. ap ho: ap Hn vachan &c. 228 Allrre : p. Elis ap Ric: ap ho: &c. 229 JKaer : g. Wm: kent = katrin y} Rob: ap gr: Uwyd &G, 231 Gloddaeth : Wm: (mostyn) ap to: ap Ric: ap ho: &c. 237 „ Madoc gloddaith ap Mad: vachan &c. 238 Maelor : J. wynn ap D. ap ho: ap 5f. &c. 239 Ghvedir : Morys wynn ap J. wyn ap Mred: &c. 247 John wynn ap D. lloyd ap Elissav ap Grr: &c. 249 penii mynydd ymon : Ric: Owain ap Ric: O. ap Rio: &c. 250 Y Drefwen : p. syr Roger Powys ap grono = syr mevric lloyd / Roger estwic / Roger v'n / grono / Owain &c. 251 Y llai ymhowys : Olvir lloyd ap wmffre lloyd &c. 252 koed y llai : J. Bvtyn ap J. E. ap Gr: ap nikolas ap Deikws&c. 253 Yr hob : Rys lloyd ap D. ap Robert lloyd ap D. lloyd &c. Maelor : Ric: sersiant tegin ap Rob: ap D. ap tegin &c. 254 plas kad: ymaelor : Edw: ap J. ap D. ap Rob: &c. 255 Glyn lliioon : W. glyun ssarssiant of arms ap Rob: ap Mred: &c. 265 Description of the arms of kilmin troedtv, pilstwn, kyn: ap Riwallon, llywarch ap Bran, Collwyn, Rys ap Rotpert, hwva, Ririd vlaidd, hyn.-sais, Ednywain bendew, Ywain brogevntvn, Yw: gwynedd, Marchvdd, yr Arg: Rys, Einion ap Gwalchmai, Y giwn Uwyd, Moriddic Warwyn, Maenyrch. 268 Y Penrryn : syr R. gr: ap syr W. gr: ap syr W. gr: ap \V. vychan ap gim ap gr: &c. 270 Sownlli . J. swnlli ap Rob: S. 271* iJGwraic Owain ap J. ap ho: vychan = Margared wen &c. ends : Matn Ho: vychan ap j. ap Eyn: &c. 283 Bodfel — IL. vawr yn llyn : Jhon wyn ap hvw ap Jhou &c. 288 tre benhoed — yfionydd : p. Rob: ap ho: ap Mad: &c. . 1'i63 . 289 Tre chivilog „ The desc^ of Ho: ap Mad: ap J. ap Enion 290 Tre rddivy Wenarth „ „ Ho: ap Mad: ap ho: ap Mad: Ac. 291 Myllteyrn yn llyn : Rob: ap R. ap ho: ap J. v'n ... p. Rob: Ac. 294 X Vllwyth gwynedd — kopi o gasteMmarch : Hwva ap kynddel Ac. 295 Hiraethoc — keirnioge : Rob: wyn ap Rob: gethin Ac. followed by an extensive list of mothers. 302 Nannav : The descend^ of kadwgon ap bleddyn down to Ho; selyf 303 Penan — Eglioys vach: sieffrai holant ap hvw holant Ac. 305 Rob: Syton arg: Lester ap J. Syton 308 W. harbart jarll penvro ap Ric. H. ap syr W. H. Ac. 310 Ric: ior Dewi ap D. ap grono ap deio 311 Aber taivy ; syr jors herbart brawd W. jarll Penvro 312 Silatyn : Thomas Htinmer ap Rich: ap D. ap ho: Ac. 313 Gtcrexan — Tref (Esclus) : Edw: TrafForth ap Rob: ap Edw: Ac. 319 Towyn me.iriony : Gr: ap J. ap Gr: ap Rys ap ho: Ac. » Pages 271-83 belong to the end of MS. 138«=^Hen, MS. 111. 884 PfiNIAETH MANUSCRIPT 13S. 320 V. alvn : cliwiorydd Gr: ap bleddyn = Gwenllian / Margred / Ac. Pener lak : Gronwy korbin ap enion ap kadwgan J, Gr: ap bleddyu ap Enion vychan &c. ,, M"^ W. 'Jeuans ap Ey chart ^. ap Jhon ^euans 321 Tref ? gavel awr ap J. — D. ap Matbe wyn ap D. ap Edw: &c. 326-7 Tref or : The descends of f. ap adda ap awr; (b) Adda goch 328 sir Dinhych — Ryssyfwr tor Robert : "jer: ap to: ap J, ap Roger ap tho: ap John yr hwnn John ai saith vroder gidac ef am ladd gior aethant i went 329 Riivabon : Edw:* ap Roger ap J. ap Elis ap S. Evtyn &c. 348 JLicyn tudmon yn II. y menych : To: ap hiigh ap J. ap Mred:&c. 363 Bodylling yn Riwabo?t : p. Edw: ap Roger ap J. &c. 382 Havodicen — sir ymwythic : Ric: lloyd ap Olfir 11. ap D. lloyd &c.. 388 Tref gynon — kydeicain : D. lloyd blaenav ap to: ap ]f. &c. Part ii = Hen. MS. 112 part ii. Pedigrees and Heraldry, mostly in the autograph of (Villiam EAjn. Paper ; 8^ X .5| inches ; 418 pages interleaved and repaired throughout; 1560-90; strongly bound in calf. Pages 75-88, & 219-32 are in the autograph of Gr: Hiraethog ; pages 154, 177-90, 210-2, 263-4, 284, 411-17 as well as a few lines in many other places are in the hand Jof Rhys Cain; pages 191-2 are by Siin\rat Vychan; pages 68-71, 111-14, 295-300 are by .T, 124-5, 126-7, 314-18, 385-8 are by j^, 197-9 are by z ; pages 403-10 belong to the end of MS. 138 = Hen. MS. Ill ; the other pages except a. few entries are by W. Llyn, ■with the exception of the Heraldic part (pp. 33-51), which are doubtfully by him. 1 Sir D. ap Edw: ap D. ap Rob: &c. biccar Ruahon, followed by the usual maternal ascents. 26 kroes Osswallt : mastr J. prys prelad ap J. ap To: ap R. &c. The late AV. W. E. Wynne thinks the above John Price, Ll.D., was the predecessor at Oswestry of the Eev: W. Owen = W. Llyn in whose hand the pedigree is written. 27 Gressffordd : lewys ap Rob: ap D. ap Gr: Gwersyll: John ap J. ap lewjs ap To: ap D. &c. Gressffordd: J. ap J. ap D. ap Rob: ap gr: &c. 28 Dryil y pobydd : Rich: lloyd ap D. lloyd . . . K. Oswallt Tegaingl: Hari ap to: ap hari ap kyn: &c. 29 Meilienydd : Ho: fain ap Kad: ap grono &c. K. Osswallt : p. J. trevor vaehan o gatrin V3 J. lloyd o jfal &c. 30 Almor: Edw: almor ap J. almor ap J. A. &c. 33 Mathauarn ymhowys ; J. ap huw ap "]. ap D. llwyd &c. The arms {coloured) and some descendants of Gwyddno garauir, Kylinin, Aleth vrcnin Dyfed, O. gwynedd, Kynan, Kollwyn, Sir Roetssier Pillssdwnn, Gr: Miielor, Mred: ap Bleddyn, Kynvyn, Gwrystan, Gwaithvoed, Ynyr vychan o Nannav, Ossbwrn, ]feuan llwyd, Einion Efell, Gwennwys, Morgan evas, lestin ap Gwrgan, Gr: Derrwas, Ednowain bendew, Elystan glodriidd, Owen gwynedd, Edwin, Marchua, and Rys ap Tewdwr. 51 syr Ric: gethin a Ry» G. = raeib O. ap R. ap Rikart &c. 52 Dudliist: W. Evtyn ap J. Evtyn ap John 8cc. 53 vii raerch syr Gr: llwyd ap Rys ap Gr: &o. Maeshiiik: To: gethin ap W. g. ap ]f. ap D. gethia &c. ' Edw; a fv varw ano 1587 " [Rys Cain]. WILLIAM LLYN AND OTHSRS. 885 64 Dyifryn klicyd : J. ap Gr: ap D. ddv ap D. Ac. hors y gedol : p. Eys vachan ap Wm: ap gr: &c. Henllan : Richart ap Hari ap Rob: ap J. &c. 55 y wydd[g]7-vc : Reinallt ap Gr: ap bledJyn ap Einion &c. kyvelioc : Morgan to: ac Wmffre = meib D. ap ho: ap O. &c. 56 ,, 7. ap R. ap Reinallt ap }. ap Mred: &c. „ R. ap R. ap Mred: ap Mred: &c. „ Hn / mad: /a * ^euan = meib D. Uwyd ap gr: &c. 57 Mychynllaith : J. ap ho: goch ap Mad: &c.. "Devddivr y kolloryn : Huw / Mred: / S. wynn = p. gr: ap Mred: ap O. &c. 58 Deav : Rys ap D. ap Jer: ap R. chwith &c. liyfr J. Brechva 69 Ystryd alvn : J. ap ithel ap Gr: ap belyn ap kad: dekaf &c. 60 Evionydd ac yn trigo yn y trallwnh : Morys ap R, ap Mad: &c. 61 y Drefwen : D. ap Einion ap Mad: goch &c, Potoys — Mechain : Ho: ap Einion ap kyfnerth &c. y trayan : J. ap ho: ap Einion g05 ap D. &c. 62 Roger vachan ap syr Roeser Powys ap grono &c. 63 Ho: ap Einion vechain ap kyfnerth &c. 64 KaeHo'l: To: lloyd ap J. lloyd ap D. Uoyd &c. 65 Maelor : J. ap deikws vongam ap Mad: ap lin &c. Glyn keirioc : p. gr: ap Edn: ap ]fer: goch = Mred: / J. 8tc. y brynn : J. ap Morys ap D. ap Gr: ap Mad: &c. 66 Bwras ; W. bwras ap J. ap Einion ap 'Jolyn &c. 67 Kad: ddv / glm tew / bedo chwith / ho: y fronn / ac ]f . ddv = meib D. ap Ho: ap Meilir ap Phi: &c. J. dwnn / lewys / a ho: = meib ystyfyn ap D. ap lin &c. 68 Nant konwy : p. Gr: vachan ap gr: ap D. go} p. "Jeuan Uwyd ap gr: ap grono &c. 69 p. Ho: koetmor = R. / 'Jeuan / Einion / mevric &c. 73 S. vab Risiart vab S. vab Tho: vab morice ap J. Gethin &c. Pentref aeron : Tho: lloyd ap Roger ap huw ap D. &c. 74 Penkoed yn Evionydd ; Hiiw ap O. ap Gr: ap morys &c. 75 y vron hevloc : Morgan vychan ap lewys ap f. &c. 81 Pyrs pilston / Richart P. / Roger P. = meib J. P. dir mon &c.* 83 p. hvw llwjd ap Ednyved ap llai =J./ Jankyn / ffwc &c. 84 Eglwyssec : p. Morys ap J. ap lin = Ed. / Rob / syr Lewys vikar meifod [1556-79] &c. 86 XV llwyth gwynedd : Edwin ap grono &c.t 87 Table of descendants of kynvyn Henllan : Hari salbri ap hari S. ap J. Salbri 89 p. syr Hari vernon ap W. vernon np syr Rio: V. St^ncliii, apparently, for penkerdd or prydi/dd. . WllLlijyr LLYN AND OTSEES. 897 299 Sir Gaer—Gwidigada : Gr: ap E. ap Hn ap D. &c. Ki/nnwi/l Gayo : Rydd} ap gtm ap morgan &c. 300 Koedmor : J. Mortimer ap Jamys M. ap Ric: M. &c. 301 Karoc : Keinallt ap Jankin llwyd &c. 302 Aber Maed: J. Ihvyd ap J. ap lewys ap ftu v'n &c. 303 Y KrevddvH .- Morgan ap D. llwyd ap morys ap Jankin &c. 304 Glan Leri .- J. vychan ap Rydd} ap Rys &c. 305 V Krevddyn : R. ap D. ap Jankin ap ]f. &c: 306 Kelli gadrod, JL. gyndeyrn : Hiiw llwyd ap To: ap Eob: &c. 307 Gtann Gwendraeth : D. llwyd ap Eob: ap gr: ap D. &c. 308 Plas Hws, Penmaik, Morgannwc : Huw ap J. ap J. ap Gr: &c. 309 Is kenen : p. Kydd} ap J. llwyd V3 J. ap gr: ap O. &c. 310 Keintvn : Siarlys vachan ap Siams ap watgyn v'n &c. 311 Penny Tioed, Gwent: Syr To: ap Morgan ap syr W. varchog &c. 312 kastell Gevail ynghoedmor : S. mortimer barwn koedmor &c. 314 Morgannwc : Syr R. mawnssel ap Jankyn mawnsel ap ph: &c. 320 llwtjn Jer: Sir Aber Teifi : Watgyn ap To: ap Rys ap lewys &c. 321 Hj.fihangel ynystrad ; D. ap ]f. ap glm ap ]f. ap ph: &c. 323 Penn y wern, klwt siak, ystrad : D. llwyd ap Morgan v'n &c. 324 Bwlch Einion yngenavr glynn : ]favan ap ^ankyu ap Itn &c. 328 IL. voir glvdoge : D. ap ]f. llwyd vachan ap D. ap Hn &c. 329 iL. bedr pont ystyfn : To: ap Gr: ap }. ap D. ap ttn &c. 331 pant y Betios, Betws Jevan : D. llwyd ap Gr: ap Mred; &c. 332 Gwernan : p. D. ap tomas ap D. = Rys / Gr: / ho: &c. 333 llwyn Davydd : Hiiw ap to: ap adam ap ^. &c. 334 Jiaer wedros : D. ap Harri ap To: ap ph: &c. 335 „ D. ap To: goch ap R. ap Jankin &c. 336 ,, ktnarth: jfankin ap Morys ap 0. ap ho: &c. 338 Harstwn : syr John perod ap Tomas perod ap syr O. P. &c. 340 Meilienyd: Huw lloyd ap J. lloed ap D. llwyd &c. 341 sir Aber teifi : Jamys ap morys ap ph: ap D. &c. 343 Kil yssant : D. lloyd ap O. ap syr "Tomas Ph: &c. 346 Eslebeds : J. barlo Esq ap Roger b. ap W. barlo &c. 347 Tref garon : To: ap J. ap D. ap Mad: ap ho: &c. 350 Kantor : Mastr syr To: ap Rys kantor ap -f. ap gr: &c. 351 IL. ystyffun : To: lloyd ap Jankin lloyd ap morys lloyd Ac. 352 Kric Hoicel : Ed wart Herbart ap watgyn H. ap W. H. &c. 354 Gwent — JL. Deilo y berth olav : Watgyn ap morgan o benn y 355 Saingenydd : itn brenn ap gr: ap ttn hagr &c. [klawdd etc. Morgannwc : To: ap syr tomas ap syr John ap syr Ici.'sion &c. 356 p. ][estin ap gwigant == karadoc / kyn; &c. 358 Syr Edw: manssel marchoc ap syr Rys ap siankin &c. 365 Tir Jarll : Thomas ap Ho: ap sion ap hopgyn ap Bn &c. 368 Morgannwc : Leision ap Rys ap J. ap glm &c.* 370 Aber hodni ymrycheinioc : J. ap lawrens ap glm ap ph: &c. 372 Gohelyth Glyn nedd: Eich: ap Tho: ap GriSyth g03 &c. 373 Glynn Nedd : Rys ap Jankyn ap E. lloyd ap Hn &c. MORGANWG: — Glyn Nedd : Rys ap Eich: ap Rys ap John ap Eys &c. 374 plwyfynys avari—rwngNedd ae avan: W. ap G wallder ap W. Ac. 2L. Dw : J. arg: IL. dw ap J, ap Tho: ap D. &c. Ej. Hart: W. Gibwnn arg: IL. hari a chastell esgwrla &c. 375 Gohelyth Rws : Hyw argl: IL. qwian ao vn or iv esgolhaig or cbanncery o Lyndain ap J. ap J. ap Gr: &c. ^ i ' ■ — — . "- ' ' ' "^"' , * ffann Duims ap ho'l o dir i/r Jarll y had hynn. [W. ll^iij. 898 PENIAKTH MANUSCRIPTS 140-141. 375 Gohelyth y Cradogiaid : Margret merch Syr Mathew Cradog argl: Cornell, Tre garvntlo, y dre newydd, cogann pyll, lecwydd a denys powys, g. Ric: Harbart o eyas &c. 376 Ph: Cradog o gwrt y ryd hir o dir y Crwmioel arglwydd BJangynydd mab J. gwyn cradok &c. 377 Itagllaw y traithir pa vodd y gwneler ink : kymer banner pwys y bynt or gals &c.* MS. 141 = Hen. 482. Pedigrees and Heraldic Devices, mostly coloured and in the autograph of Wiliam ILyn. Paper; 6^ x 5 inches ; 130 pages; bound in calf. This manuscript is imperfect ia many parts. According to tlie original numbering folios 3-7, 9-10, 12-30, 27-65, 74-83, and 88-96, are missing. Pages 1-2, 12-14, 16-17 contain entries by Eys Cain; pages 48-9 are in the same hand as Pen : MS. 138. There are a few insertions and additions by other hands. 1 Ardvdwy — IL, enddwyn : p. lewys ap gr: ap Edn: &c. 2 harrec yn llyn : p. Rob: kaiTec o gatrin v) Ris* ap J. &c. 3 Index to names beginning with R, S, T, W, L, O &c. 9 Fenngwern — JL. wnda : Hiiw ap W. ap Mad: ap ]f . &c. 12 Kydewain — Minafon : J. ap R. wynn ap gr: &c. . ^5^^. 13 Gwrddi — sir ymwytkic : Rich: Draper ap Tho: Draper &c. 15 Table of the descendants of D. ap ho'l 17 JL. vwch llynn : J. ap Edw: ap R. ap D. ap J. V'n &c. 18 Brynn Tang or : S. wynn ap Roger ap S. Wynu &c. 20 IL. gerniw : p. J. Iloyd ap D. ap Mred: &c. 21 Boduel : S. wynn ap huw ap S. ap Mad: &c. 24 kefn amwlch : S. ap gr: ap S. ap gr: ap D. vychan &c. 25 Y wern fawr : Rob: ap S. ap R. wynn ap D. &c. 26 Madryn : To: madryn ap gr: ap To: ap S. madryn &c. 27 F llivyn dyrys : Ric: vychan ap R. vychan ap W. V. &c. 28 Myllteyrn : Edw: ap Roland ap Rob: ap R. ap ho: &c. b. Ymwythic : Nikolas (pyrser) ap Ric: ap Ric: ap To: &c. c. (Esgob raanaw heddiw 1606 yw mab Ph: ap gr: &c.) 29 Y kelynennav : S"" W. ap morus ap Elissav ap morys &c. 32 Brynkair : Elissav ap Rob: Wynn ap "j. &c. 33 Y Bettws : Rob: vychan ap Rob: ap gr: &c. 34 Ystyn kegid : J. wynn ap O. ap J. ap O. &c. 36 Y berkyn : Ho: vychan ap ho: ap Mad: ap R. &c. 37 Y gwnfryn : J. ap Ric: ap gr: ap J. ap grono &c. 6. Aber gelav : Pirs ap J. wynn ap 0. ap gr: &c. 39 JZ/Cc/i eiddior : Rob: ap Ric: ap Rob: ap ho'l &c. 40 Y kernioce yn hiracthoc : Rob: wynn .ap Rob: gethiii &c. 44 Ysgeifioc : J. ap W. ap J. ap D. ap Jthel vychan &c. 46 Elys wyn ap J. ap 'Jthel ap D. 48 Yrowydd : Syr tho: hanmer ap Syr tho: hanmer &c. 51 Ykoed ty ynhegaingl : To: ap harri vychan ap ho'l 52 Yplas Tec : J. trefor ap Rob: trefor ap J. &c. 53 Ednop : Ho: ap Ric: ap ho : ap gr: &c. 55 Ynys y maengwyn : John Wynn ap Wmffre ap ho: &c, 56 Ej. vendigaid : Hvw ap J. ap ho'l ap gr: &c. 57 hein meirch : W. ap Reiuallt ap Mred: ap GIm &c. * probfttum est permc K. T. . 1573 , PEDIGREES BY WILLIAM LLYN. 899 58 Ystrad aliin : S. Wynn ap gr: ap D. Uwyd &c. 59 Main gwynedd : To: ap Eeinallt ap gr: ap ho: &c. 61 Y. alun : Jthel w.ynn mab nikolas ap gwynn &c. 62 JL. sannan .■ Mred: ap gronw gethin ap D. Uwyd &c. 63 kesail devnant : .]. ap morgan ap gr: ap Einion'&c. 64 y graean llyn — IL. drillo yn Ros : Morys ap huw ap W. &c. b. Harston — penfro : syr J. perod ap to: p. ap syr O. perod &Ci 68 Trygarn ymon : Rys ap Rys ap 1). ap Edn: &c. 69 Llecliryd — Itym: llhoon : Lewys ap ho'l ap ^er: &c. 70 Y dref wenn : Morys ap J. ap Rys ap ho'l &c. 71 ILechylched : Huw ap S. ap fin ap D. ap hwlkyn &c. 6. JLiieon : Su ap D. ap ho; ap Tegwared &c. 72 Malldraeth : O. ap Huw ap 0. ap meuric &c. 74 kymwd ilenai : Rissiart ap D. ap hvw ap Morgan &c. 76 Ki. vigel : Rys ap W. ap Hn ap J. ap Gr: &c. 78 Y drysglwyn : S. ap Gtm ap R. ap Tiidr ap itn &c. 79 Bodavon ymon : Gr: ap D. ap Jhon ap hwlkyn &c. b. llestyn wallon yn JL. silin : Lewys ap Rob: ap ftn &c. 80 Trer bardd ymon: IL'n ap Tudr ap ho: ap kyn. &c. 81 Hersedd: Edw: Uwyd ap Rob: Uwyd ap Edw: &c. 83 Evtvn : Siams Evtyn ap huw Evtyn ap O. &c. b. plas had : ymaelor : Edw: ap John ap D. ap Rob: &c. 84 Morganntoc : syr R. mawnssel ap lankyn M. &c. 85 Byw mares ymon : syr Ric: bwkle ap syr Ric; B. &c. 87 Maesmor — Dinmael: Rob: wynn ap Rob: ap gr: ap Rys Ac. 91 Penn mynydd ymon : Ric: O. ap Ric: ap O. ap Tudiir J. middelton ap ifowlk M. &c. c. Gwerclax .- Humffrey hughes ap Rich: H. &c. 112 Ragard (R/iagad) : Roger llwyd ap J. lloyd &c. 113 Bodlith: Rich: Middleton ap Rich: M. &c. 117 & 85 Moelyrch : Moris ap W. ap Lewis Wynne ap Moris &c. 118 Aber tdnnad : Tho: ap E: ap Tho: ap R. &c. 122 Yseeifiog : Ho'l ap S. ap harry ap kyn: &c. Bron gain, IL. veclien : George gr: ap watter gr: &c. 123 Mostyn : Col: Roger Mostin ap S' Tho: M. &c. 125 Pen dioed y feren ar dydd y svlgwyn . 1543 . JLandrinio : p. SiefEre Penrhyn ap 0. P. &c. 126 IL. gadioaladr : J. lewis D. ap J. ap lioel ap gr: &c. b. V kostowglwy th i.e. vpstarts kymry , * 127 Dol y Corslwyn : Rich: Pugh ap Rowland P. &c. b, Branes : Humffre Branes ap Morgan B. &c. 128 IL. sanan : Tho: Wynn ap Rob: ap Mred: ap Gronw. &c. 130 Dryll y Pobydd : Roger Euance ap Edw: Euance b. Cynon vcha .- John Morris fab D. Morris &c.t 131 Hafodtmos : Iledd llwyd ap Harry llwyd &c. 133 Macsmor : J. Maesraor ap Rob: M. &c. 135 Pentre Avon a Moriin : p. Hugh ap D. ap J. &c. 136 P. Aron : Edw: lloyd ap Roger lloyd &c. Fynnonddydd : Rob: lloyd ap hugh lloyd ap Sion &c. kwudor in Salop : S"' Roger a S' W. Owens — brothers &c. 138 7'yfos yn y deirnion : Tho: llwyd ap Rowland llwyd &c, b. Table of the desc" of Joljn ap Jeu: gethin Ac. 139 p. W. Coetmor o v} S. pylston tir men = W. &c. 140 Botryddan : Henry Conwy ap W. ap S. aer C. &c. 142 Pentre kynwrig : S. Trevor ap S. Trevor ap Roger &c. 143 Maesmawr : Edw: lloyd ap Pierce lloyd &c. 144 Rhuddallt : Edw: ap Rondle ap S. ap S. &c. 145 Rhiwedog : Wm: ap Elissav ap W. lloyd &c. 146 ILwyndedwydd : Tho: ap Rob: ap gr: &c, K,. armon D. heiriog : D. ap Rich: ap D. lloyd &c. 147 Rhywlas: Cad"^ ap S. wynn ap Cad' ap Rob: &c. Givedir : Rich: Wynne ap Syr O. W. &c. 149 Glaji y lly?/, Penllyn : Ho: va" ap S. ap Ho: &c. 150 E.ys Fcisir : Nicolas ap J. ap D. lloyd Ac. 151 Y Twr Moel, Y. alyn : Alexand' wynne ap D. wynne &e. 152 Tw7' moel y Wyddgrig: Rinald ap gr: ap Bleddin &c. JOHN DAVlES RHIWLAS AND OTHERS. 905 153 Bodimvydog .- Tho: yal ap Tho: yal ap S. wynn &c. 154 Woxoll yn Henllan : ffoulke lloyd ap hugh 11. &c. 155 Plase yn ward : Edw: Thelwiill ap Simont &c. 159 Jf^ysfassi a Gelli Gynan : S. lloyd ap Edw: lloyd &c. 160 Keweni : S' Tho: Salusbri ap S' Henry ap S-- S. ap J. S. &C. 1(51 Coed y llai (Leeswood) : S. Eytin ap J. Eytyn &c. 162 Plus Teg : Eob: Trevor ap S. Trevor ap Rob: &c. Herssedd : Edw: lloyd ap Eob: lloyd &c. 163 Hanmer or Oicredd: J. hanmer ap S"^ Tho: Hanmer &c. 164 IFens .- W. Hanmer ap Tho: H. ap S'' W. H. &c. 165 Emroll: Syr Roger Puleston apEog: P. ap Roger P. ap S''Edw: J. Puleston Judg 1658 ap Rich: P. ap Roger ap Sr Edw: P. &c. 166 ILanerch embrys : Roger ap bumffre ap Gr: person Pencraig &c. Nant Conwy : Evan ap Jeuan ap Heilin ap Evan &c. 167 Maelor Aired: Andrew Ellis ap Roger Elli.s ap Humffre &c, 168 Bryn hynallt : S' John Trevor ap J. T. &c. 169 Pentre pant : S. Hanmer ap Rich: H. ap D. H. &c. 170 hrichieth : Rob: Euance ap Edw: Euance &c. Braich y gist — IL. armon : Tho: Morris ap S. ap Eys &c. 171 y Berth ddu a bod ysgallog : Eob: Wynn ap Hugh gwyn &c. kwm : J. Parry ap W. parry &c. 172 Gartheryr : Hugh Morris ap Reinald morris &c. [Colonel 175 & 215 Dyffryn vielai yn LI. fair Dolhaiurn : J. Wynn ap W. wjnn y 176 Pantglas, yspti J. — Harri vychan ap J. vychan &c. 177 Y ffynogion: Edw: Prys ap J. Prys ap Edw: P. &c. 178 Garthtneilio, ILangwni: J. wynn ap Cad'' wynn &c. Maesbroc, pentre perfedd : Edw: gethin ap Tho: gethin &c. 179 Henllan Twysog : S. Parry ap Eic: Parri ap Harry &c. 180 Maen Twrog : IFowlke a morgan meib Edm: Prys &c. Keisswyn : J. ilwyd ap f . ap D. lloyd &c. 181 Estyn hollwyn kwchwillan : J. W'ms ap Lwmle W'ms &c. 182 & 137 Kwchwillan : p. W. ap W. ap W. ap gr: ap Eobyn 183 Gartheryr: p. Morris ap J. gethin = Ho: &c. 185 Hendwr : Nathaniel Jones ap Morris Jones &c. 187 heseail gyfarch : p. HumiFre ap Mred: ap ]f. &c. Hafod Lwyfog : |. lloyd ap J. lloyd ap f . &c. 188 Elsmer ivatle : IFrances kynaston ap Edw: K. 189 Pentre 3fadog : Eob: Eytyn ap S'' Eob: Eylyn &c. IFlgre Tegaingl : Edw: Morgans ap Edw: M. &c. 190 Bron Heylog :' IFowlke vychan ap INIorgan v'n &c. Yr Hob : Evs Ilwyd ap D. ap Rob: Ilwyd &c. 191 ILoran ysaf: J. Ilwyd ap Tho: Ilwyd ap Olvir 11. &c. 194 & 152 Bryn euryn : Edw: konwy ap Hugh k, ap Edw: &c. 195 Rhydy kroyse : Hwmffre a Ric:'p. J. Edwards &c. 196 Newton : Syr Peeter Newton a beriodes Sian vj SiefFie kyffin hen yn 14G7 197 IL. san fraid y mechen : Walter a R. Lewis meib Lewis ap J. &c. 198 & 89 Broxyn (c/ie*;)— The: Tanad ap Edw: Tanad &c. 199 & 102 Trefleth: Eic: Treuor ap J. T. 201 Crcesoswallt : J. Blodfol ap J. B. &c. 202 Plus llelo, Derwen ynial : Eob: ap J. ap fthel ap Eys &c. Gwyddelwern, llidiart gwinau : J. ap D. ap J. np R. &e. Betws gwefrl goch : Eic: ap D. ap J. ap J. &c. 204 Esgwenen : p. Eob: Jones ap J. To» ap Lewis &c. 205 Bryn kynvrig : O. wynn ap J. W. ap 0. b. JLartgathen: Syr W. Tho: ap W. Thomas &c. Pages 206-214 are written " upside down " and treat of arms in English. 216 Kinmel: Col: Syr J. Carter 217 p. S' Eoger kynaston o Elsabeth = Huraffre, Onslo &c. y 98430. Q Q 906 PENIARTH MANUSCRIPT 144. 218-9 Tables of the descendants of Elizey ap gr: ap einion and o/ Morris goch 220 Hafodvnos, IL. gerniw : p. ]f. llwyd ap D. ap Mred = S. &c. 221 Penrhyn, IL. drinio : p. Sieffre Penrhyn ap O. P. &c. 222 ILwi/ii Tudmon, IL. y myneyeh : Roger Pugh ap Tho: Pugh &c. 223 y Pant Glas, JL. gad'' yngynlleth : p. R. ap Gvtyn ap gr: &c. 225 Table of the dese*' of Rodri mawr 226 Mynydd maiL-n : Table of the desc*' of E. ap D. ap ho. ap gr: ap J. gethin. 227 CAerbury : Edw: Herbert arg: cherbury &c. Tables of the descendants of EWze ap gr: ap Einon (228), J. ap Enion or Cryaiarth (229), Edw: ap D. ap Edayfed gam (230), Bic: Trevor ap S. T. (231), Moris ap j. gethin (232), Einion ap gr: U'n ap kynvrig ap osher (233), ll'n ddv ap grr ap jer: foel ap gr: fyohan (234), Bic: llwyd ap Bob: Uoyd (235), ll'n ap Jer: drwyu- dwn (236), Madog Heddwch o Rhiwlas (237), Owen Glyndwr (254), Einion ap gr: ap ll'n (265). The pages following are written " upside down." 240 Awst i lias ynghastell i &c. Gtittor glynn 244 Ar goel vudyn maer glendyd .... hyd dydd brawd diwedd breyder Tudiir Aled 246 Owdtvl i berson krintach Evrbarch ym gyfarch Esgob hael addwyn .... einioes i Esgob ai dadwisge Rob: Clydro 245 Mars rhiiid bhlaidh guraidh gvrabh gybhiavn vn &c. 247 Neb a wyddai no fyddai hwy fowyd na mis .... di yn farwa dyn y forv Anon 260 Holl drigoUion kymrv Ian ... . a hyn yn rwydd ar ganiad . l6lfO . Gr: ap Evan 251 Castell march : gr: Jones ap Syr W. Jones &c. 252 ILangedwyne : Rich: Wyn ap morris ap J. &c. 263 meibion J. gethin am Madog kyffin am Mad: koch Ac, 255 Hendre a chlo-caenog : Tho: Morris son to J. Morris &c. 256 Dav wr aethon, kyttyn fiion ir deml draw i weddiaw &c. Anon 258 Gvvn nad ta gwae enaid tyn &c. S. kent 259 A. garo gvro i geraint / a gill i fri holl ai fraint &(s. b. Oud tryfedd yv mhob trofa i ddyn i awydd i dda &c. c. kaith fyd ko enyd kyfiowni kamay kymwys fyw &o. 260 ir mor : kableau tonav Uei dynnv bedaT &c. Anon b. ir gwenin ; knwing ? kanwsing kawion isel kaiuk &c. „ c. ir Pain : fel million glowion or gwlith / ar godre &c. „ d. ir kaliog iayr : klowais gwir adlais wiwgloch &c. „ 261 Yn ol blwydd o swydd os oeddwn dlawd mewn deled mae miliwn .... a lladd a malais a Hid i> 262 Pan fo gaithion dinnion ar da /n/ darfod &c. „ 6. Awnel frad afrad efryd o dwyll .... y delon ai holl davlv » 264 Gwrandawed pob Jenctyd sy yn cafel / i / iechy[d] . . . /i/ f yud / i / lawenydd y nefoedd • l6ifO . Anon 267 Hvad = Bithead / hvaid = Bitheaid / Hob = Ihvdnhwch &c. 268 Copi or ystedfod afv ynghaerwys Mai 26 1561 being a list of patrons and graduates 270 Llangedwine : Bob: ap morris buried 8 April 1572 .... Morrii Wynne was buried 22 April 1635 and Joan kynaston his " ^lefe " IC Feby: 1632 Aberkynlleth : Eich. Wynne was buried 3 Dec. 1669— J. Wynne (born at 1,1, gedwin 1634) died 1672 and Gmn Griffith his mother 1640, THE BOOK OF EDWARD AP DAVID. 907 Bhiwlas : Edward Davies, sono to the said Gwen Gr., was boru 20 Feby 1818 and buried at lilansilin 14 March 1680 (p. 269), and Margaret his widow 4 July 1693 (p. 266), J. Davies the sonn of Hdw; Davies was born 10 Oct. 1653 (p. 275). 272 After hing Arthur dayes in Anno d'ni 1179 his bones was found in the -Ha of Avalon . . . without the Alibie of glastenburio & seven foot within the earth in a hollow elder tree & over the bones was a stone h a orosse of lead with a writing turned towards the stone wheriu weare ingraven this words i Hie iacit attpultua inclilus Rex Arihurus in Jiistila Avalonia. H74 T)ie Beginning of the prinoipalitie & govemraent of Wales h the names of the princes thereof XIX, 29J-27,'i. This is taken xix ffebr . 1624 . Memorandum that it is enacted that all debts due without specialtie & not inpleaded three yeares after the date of this parlament is not to be reoovered by reason of the tyme pretermitted, Thelj follow a list of names &c. MS. 145 = Hen. 198. JLyvyr Edward ap Davyd. Pedigrees and a few poems. Paper ; 7| X 5| inches ; 322 pages, of which a con- siderable number are dog-eared, and a few slightly imperfect; xvnth century ; in old limp vellum. The principal hand, i.e., the greater part of pages 2.3-6, 35-6, 45-50,54-62, ?l-298, was written in or before 1641 — rhifedi dolene y llyfir yma ydiw vti C deigen .... 1641 (p. 292). Pages 7-23, 27-8, 63-4, 251, 299, 311*, 313-16, are in a small, modern looking hand of about 1685 (pp. 11, 16) ; while pages 3-0, 8,14,22, 28-34, 37-44, 64-70, 311*, 317-18, 320-22, iire in the hand of John Davies of Ehiwlas. The signature o{ Edward Davies -1641 occurs repeated!}', and the principal hand may be his autograph. Page 267 is certainly so ; but whether the statement : — u ehopi kowir o lyfr Lewis gwynn vicar [_i6l6~2S~\ of Llanrhaiadr y mochiiant applies to p. 267 only, or is intended to cover all the items in the principal hand (written possibly by the same person) comparison with the Vicar's book can alone show. " In this MS., is much of the handwriting of .lohn Davies, author of a very rare " book, A Display of Heraldry [1716]. The present volume appears at one time " [1715 (p. 14), 1730 (p. 10] to have belonged to John Reynolds of Oswestry, who " was Davies's nephew, and, obtaining his MSS.t, compiled a very iucorreot book, " printed at Cliester in 1739 "J. It seems to have also belonged to Eobert Edward in 1741 (pp. 119-20) j to David Ellis in 1759 (p. 33) ; and to John Pryce (p. 63 &c.) Index : Aber Tannatt to Ynys y maergwyn 6 Giler : Ko: Price Baron of the Exchequer 9 Gelli Aur : Rich: Vaughan lord of Emlin &c. ii. Hordley l6§5 : Edw: Kynaston ap Roger &c. 14-16 The kynastons of Wotten, Mortyrt & Bronywyn . 17 JLoran: Edw: Maurice ap Daniel ap Hugh h. Park y Dretoen : Eob: Powell, Prof, of theology &c. 26 ILangedwyn : J. Owen ap Morris ap gr : &c. 27 Nant Cryba : J. Purcell ap Edw: ap Tho: &c. b. Chirk Castell: Sir Tho: ap Sir Tho: ap Rich; Midlton &e, c. Plus Teg: Rob: Trevor ap J. Trevor &c. 28 Vaynor : Georg Devereux ap Sir George &c. 29 Gwyddelwern: Gr: ap Einon &c. 38 Maes y Neicadd : W. Wynn son of Rob: Wynn 40 Gwehelyth y Maerdy : Idnerfch Benvras lord of Maesbrook &c. 41 Dol y Glesyn . IfipS . J. Iioyd sone of Kob; ILoyd &c. 44 Bryn Hir in Trawsvynydd : Rob: ILoyd sone of J. Hjoyd &c. 45 Modfach — E^anvilling : W. kyffyn ap Gr: &c. 41 Rhiwlas: J. ap Arthur ap Edw: &c. 49 J. Ilwyd ap To: &c. 51 ILwynymaen, Croesoswallt . i6/f1 . Cap. Ric: lloyd ap Edw: &c. 55 FMfiforda: Edw: Ilwyd ap J. Ilwyd &c. * There are often two or more hands on the same page. tSee reference in the text to llyfr arall [=iMS. 145] Edward ap Dd: (p. 217). % Catalogue of the Hengwtt MSS. by the late W. W, E. Wynne, Esq., No. 198. QQ 2 908 PENIARTH MANUSCRIPT 145. 56 & 176 Mene7iey : W. Owens fab S' J. Owens &c. 57 JLansillin: Ric: Middelton fab fFowlke midelton &c. 5g Phuy J[j. sillyn . The wives of Ho: ap Morgan, Tudyi- fyclian, Ric: Pylston, Mad: ap Mred: / Gr: vycli° ap gr: or rhuddallt, The: ap Hn, JL'n ap Owen, Ric: ap ho'l, Gryffri ap kadwgau, Sion Evtyn, ffwlke Middelton (died 1630). 63 Oliver Cromwell ap Rich. Cromwel, ap S' Rich. Williams alias Cromwell (o ferch Walter Cromwell) yr hwn S'' Rich, oedd fab i Morgan Williams ap W" ap Morgan o Nan Church, yn Sir Forganwg (ac vn or priuie Chambre i Hary vii) fab J. ap Morgan ap Hoel ap Madoc Argl. Kibion ap Alan argl. Cibion &c. Morgan Williams = ferch Walter Cromwell li Sr Bicfa: Williams alias Cromirell II Bich: Williams alias Cromwell II Oliver Cromwell 1654 64 Gicnnod : meibon J. Wynn fab Rob: Wynn &c. b. Brunei issa : Elizeu ap Owen ap Evan &c. 67 Havod y hioch : J. Roberts son to Hugh Roberts &c. 68 ILoydiarth : The issue of Ho: Vaughan ap Ho: ap Gr: &c. 69 ILeicem 4-c.—Sf J. Salisbury .... Col. T. Salisbury 1676. Ac. 70 Acton : Rob: Vychan son to Rich: &c. 71 Aberkynlleth — IL. gedwyn : Rich; Wynne fab Morris W. &c. 77 Yr Hendwr yn y dernion : Mary gwyn etifeddes Humff. &c. 79 Moylyrch, IL. sillyn : Moris Wynne fab W. wynne &c. 84 Rhiw Goch = Merionydd : Elis lloyd baryster ap Rob; Iloyd &c. 85 Trevor, JL. gollen : J. Trevor fab Mathew T. &c. 87 Y Garth kegidva : Edw: Wynne ap Tho: Wynne &c. 90 Y Cleneney : plant Morris ap Elissev ap Morris &c. 91 Tregynon : p. Owen ap hoel ap O. ap Gr: &c. 92 Myfod, Powys : Andrew Parrie fab Rob: ap Jenkyn &c. 93 Boitrhydan : S^ J. konwey ap J. Conway ap J. aer k. &c. 94 Sarphle, IL. armon : Tho: llwyd ap J. Uwyd &c. 95 Henvache IL. rhaiadr : Edw: Moris ap hoel &c. 98 Maes Mawr, Powys : llwyd Peyres fab Edw: Peyres &c. 99 Gartherydd : Moris Thomas fab Rinalld &c. 100 Meifod y glasgoed : Roger fychan ap shone fychan &c. 101 Y treforiaid : Sion trevor fychan ap S. trefor &c. 103 Y Priddhwl y mlwy Sillin : Rob: Uwyd ap Joseph &c. 104 Cyfronydd, powys : W. Price ap Olvir ap J. &e. 105 Bryngwyti ILanuechen : Oluir llwyd fab D. ft. &c. 107 JLwydiarth a IL. gedwyn : Hearbart fychan ap Syr Rob: v'n 1 16 Powys : Edw: gray argl: powys fab J. gray &c. 117 Y golva tre Svchart : Jeffrey Gr: ap lewys &c. 119 Gartherydd: W. kyffyn ap J. kyflFyn &c. 121 ILansillyn : W. Morris fab Lewys fab morris &c. 123 Jachav y Byners : Griifiyth Byner &c. 124 Caer Gai, Merionydd: Roulant Vaughan ap J. V, &c. 125 Glaskoed II. sillin : Watkin kyffyn ap gr: &c. 126 IL.vorda: Edw: llwyd fub J. llwyd &c. b. Maelor, Sonlley : Rob: Sonlley ap Rob: S. &c, 12H Mifod: Humffrey ap S. ap ]f. 132 Yfoelas: Rob: Wynn ap Cadwaladr &c. 133 ||Dialedd yw hon hyd elawr .... moddion gwael mfldde ini gyd Ry&ap^Harri, THE BOOK OP EDWARD AP DAVID. 909 ^135 Bodidrist, Jal: ^o" llwyd fab Evan llwyd &c. 144 Rhiiv Saeson : Ethelystan Owen ap Moris O. &c. 146 ILandrillo: Tho: ap J. ap Tho. ap J. &c. 6. Eglwijs vach : Sieffre holant ap hugh holant Ac. 147 Abertanad: Eys tanad fab To: Tanad &c. 149 Eastyn : Andrew llwyd fab Eich: llwyd &c. 150 Flas Johjn : Tlio: Price fab D>^ Elis P. ap Rob: &c. 151 Trefnaney : J. Mathews ap James ap Mathew &c. 152 Kegidva: Gr: llwyd ap Jemwnt llwyd &c. 153 Yffinant — IL. sanffraid : Rob: ap Einallt &c. 154 Gwydwr : Syr Rinli Gwyn ap Syr J. Gr. ap Morris &c. 158 Vcheldre : Peeter meirig ap Edm: M. &c. 159 Naney : Hugh Nanney ap gr: Nanney &c. 161 Gwestyn, Croesoswallt : Hugh Morris ap "VV. &c. 162 & 171 The Petigree of Charles ii 163 Rhandiroedd Poxoys and their partition :' kynta dyn yn ol ytifeddion brochwel ysgithrog a feddianodd arglwyddinith bowys fv fleddyn ap kynvyn Owen argl: glyndyferdwy . . 1400 y kyfodes kyinrv gidag ef . . . . 1468 a ryfel a fv rhwng hawys ai hewythrvdd am y tir . . . . ends : Ric: argl: powys . . a beriodes marged merch argl: Awdle ag vddynt i bv fab a march. 172 Bargeding : Einalld a Eoger meib D. ap gr: &c. 0. Bodlwiddan : Tho: ap Humffre ap Tho: Ac. 173 Sir James karofft ap Sir Ric: krofEt &c. 174 Y Drenewydd : Sir J. Price Bart: ap Edw: price &c. 175 ' Jach brenhines elzabeth ' V3 Harri fab harri &c. 177 Pennant MeJangell : J. ap Owen ap gr: &c. 178 Sir Eys ap To: ap gr: ap nikolas &c. 179 YJtollffrin: Edw: Edwards ap O. ap Edw: &c. 183 Corsygedol: gr: fychan ap Eic: ap Rees fychan &c. 185 Oogerddan ^ Aberhechan : S'' Eic: price ap S' J. Price &c. 188 Eutyn : keuric Etyn ap S"^ gerad Eytyn &c. 189 Dol y fori ddil : Eic: Pugh ap gr: pugh &c. 190 {Cefn bodig) Penllyn : John fychan ap Jo° vychan &c. 191 Mostyn : Syr Eoger Mostyii ap S' Tho: M. ap Syr Roger M. ap Syr Tho: ap W. &c. followed by the 5 plas. 195 y ddol yn ydeirnion : Moris Jones fab Humffrey J. &c. 196 Penffro : Henri iarll penfro ap W. &c. 197 Eunant, Uanwddyn : Edw: Wynne ap E. W. ap Edw. W. &c. 199 & 242 Nanclwydne Bontygo : Eubule Thellwall ap J. Thell- wall of Mathauflrn ap. J. Th. ap J. Wynn Th. &c. 200 Mowthwy : J, argl. mowthwy ap W. wilcoc 202 ILansanan : p. W. ap if. llwyd = Tho:/ Eliz. / Alls etc. 203 Bodimvydog yn Jal : Tho: ]f al ap Tho: f al ap J. wynn &c. 204 & 265 Ow: Glyndwr ap gr: vychau or Euddallt &c. 205 Keohivedd vchaf : p. W. ap gr: ap Robin = W. / Tho: / Rob: &c. 206 Yglyn, Ardydwy : Rob: Wynne ap W. ap Morris W. &c. 207 Y plas vcha, ILangedwyn : Eic: Wynne ap W. Wynne ap J. 211 JF. Eyttyn ap J. ap Jamys eyttyn &c. [kyffin &c. 212 Rhiwlas : Eich: fEowlkea ap Eic: ap J. ap Moris &c. 213 Blodwell vechan : Eob: Mathews fab J. Mathews &c. 214 Ynys y Alaengicyn : Humphrey Wynne ap J. Wynne &c. 215 Tre wylan : Edw: Tanad ap Eob: Tanad ap Edw: &c. 217 IVrexam {Bersham) : J. Wynne ap D. ap hoel &c. 221 Mathafarn : Rolant ap S. ap hugh ap ]f. ap D. &c. 223 Dtvddwr: Hugh Derwas ap Eic: Derwas ap J. &c, 225 JL. sanffraid y niechen : Morgan ap J. Dd: goch &c, 226 Meifod; Humijhrey Wynne ap W. ap shone &c. 910 PENIAETH MAlJUSCRIPT 145. 227 IL. ymlodwell, tre y Bryn : D. Morris ap J. Tho: ap Morris Ac. 228 Y main y meifod : p. Mred: [ap] H'n ap gr: Uwyd &c. 229 Plus engion, Fj.fair D. ^.— Tho: llwyd ap J. Roger llwyd &c. 231 Moelfrey, LI. sillin : Ric: llwyd ap J. llwyd &c. 232 Yfaenol, Trefaldwyn : Arthur price ap Edw: price &c. 233 Bododdon, LI. vylling : Edw: llwyd ap D. llwyd &c. b. fy medwar prif gas erioed &c. c. fy newis beth er yn was &c. 234 & 252 Trawsvynydd : J. ap Morgan vychan ap J. morgan &c: 235 Trefedryd^Ll. gedwyn : Nathaniel Moris fab Tho; Moris &c. 243 lledrod: Edw: ap Tho: ap Edw: ap Tho: &c. 245 Maes Mochnant : Ric: Wynne fab Rob, W. fab Morris &c. 247 Rhiwedog : J. llwyd ap Wni: llwyd ap Elise &c. 249 Mochnant v. rhaiad: Rob: llwyd ap Olvir D. ll'd ap S. deiiddwr 251 „ „ Lewys Moris ap D. ap J. &c. 253 Deyddiorn : Gr: Penthryn fab W. Pentbryn &c, 254 Dolohren : Charlas llwyd fab shone llwyd &c. 255 glunhafon'rhyd y plas : Tho: llwyd ap Rob: &c. 259 Plwy kedwyn : J. Lewys ap Moris ap Rob: ap Tho: &c. 260 Penllyn : p. hoel vychan ap D. llwyd ap D. ap J. &c. 261 Ty yn bwlch, JL. rhaiadr : Simon fab Olvir fab Jeffrey &c. 263 IL. frothen : W. Lewis Anwyl ap Rob: ap Moris &c. 264 Main : Humphrey llwyd fab Olvir llwyd &c. 266 V bi-enhinllwyth kymrv . 267,276 &3I7 XV llwyth gwynedd 268 Garthgylynyn fawr y mochnant : T. ap Morys v'n ap R, &c. 270 Kaethle, Towyn, Mer: — J. Vychan ap Jenkyn ap J. ap ^. &c. 272 Gwercles : Huraffrey Hughes ap Rich: hughes &c. 273 Koyn: John Blodwel ap Ric. B. ap J, B. &c. 274 Abermarlais : S' Harri Jones ap S' Tho: Jones &e. 276 ILicydiarth : p. hoel vychan ap hoel ap gr: &c. 281 Ysirydalyn : gr: ap pelyn ap gr: goch &c. 282 ti-e y sgrwgan : J. O. ap J. ap Moris &c. 283 jf Ho: ap Madog ap Jer: goch o fochnant Y gwr yn y graig arian .... am hoedel howel ap Madog Givillim ap fevan 287 Swine : Bob: kyfTyn ap Roger kyflyn &c. 289 & 311 Pvmp hosiowgllwydd ynghymrv : Blnidd rhvdd &c. 291 fy anwyl gredigion y Cedyrn ar gwenion . , , . or porth gwedi farrio yn gaiedig || 283 llgwraig Gr: ap D. goch = marred V3 tvdvr ap ^er: &c. 296 Brimho : John wyiin np Rob: ap gr: ap Edw: &c.. 297 Glan kynlleth : Edw: Moris ap D. Morris ap Mred: &c. 299 Rhiwias : Edw: Dauies ap D. Dauies ap Edw: D. &c. 302 Penlre Pant : Siou Hanmer ap Ric: Hnnmer &c. 303 Bodlith : D. lloyd ap Howel ap Morris &c. 304 Cynlleth : Table of the descend'^ of ]f. Gethiu 305 Rhiwias, Penllyn : J. Pris ap W. Pris ap J. Pris &c. 306 Ednal ne Sam : Ric: lloyd ap Edw: lloyd &c. 807 Moicthuy : Gr: ap Gwenwynwyn ap O. cyfelioc &c. 310 Ric: Earle of Carbery ap S'' J. Vauglian &c. b. Arwyslli ; Ho: ap J. ap O. ap Trahayrn <$c. 811 Edwyn freBin Tegeiugl ap grouo ap Ein: ap Ho: Dda &c. 312 p. Edw: Thelwal o Lantanat a phlas y Ward &c. 813 Aleth ab Alun hen king of Dyvet &c. 318 Koran vcha : plant Moris ap Meredith 320 Achau Cadwaladr fendigaid 322 Tre r Bryn : Henry ILoyd fab Berkley lloyd &Ci THE COMMOTES AifVt PAEI3HES OF WALES, 911 No. 146 = Hen. 234. The Scripture GENEALOGY beginning at Noali &c. To which is added The GENEAr.oGT of the Caesars, British Kings .... also a display of Herauldky &c. By John Eeyuolds of Oswestry. Chester : Printed by Roger Adams for the author . 1739. 215 pages ; half bound. This very scarce book has always been kept with the Hengwrt MSS. MS. 147 = Hen: MS. 99. A list of the Cantreds, COiMMOTES, and Parishes of Wales, Trystan 4- Essyllt, the Wonders, the Chief Elvers, Towns, Roads and Divisions, the Nationalities & Languages of the Island of Britain, Measurements, the Saxon Heptarchy, the EiSTEDVOD of 1523, a Eoyal Feast, Pedigrees, and Heraldry. Paper ; 8x6 inches ; 244 pages; circa 1566; in old vellum covers, but partly loose with the text slightly imperfect at margins of pnges l-o. This Mi3. is iu two hands. On page 186 we read: "Haw vn John up Jvan o sir frechenog o emyl tie/ drystan a ysgrifenodd y llyfr hwn oil [pp. 1-230] os gwir a glowais i gan John Johns o sgelviog . Y llyfr hwn yr owran sydd eiddo Thomas ap fvanohendre forfydd yn Edeirnionymlhwy korwen [see Pen: MSS. 157, 169, 173]. Pages 231-44 are iu the autograph of Simwnt Vychau. There are a few margiaalla &c. in otlier hands. The name of Johamies Lloyd occurs on page 78, and of Hugh Vaughan of Hengwrt, lyO'S, on cover etc. The following, written in a contemporary hand, are interesting specimeni of folklore : — Yu Sir ddinbych y mac plwyf a elwir Uau verrys / ag yno y mae Jiyd y gyfarlhfa / ag ynyr hen amser y doe gwn y wlad y gid y Ian y Kyd bono y gyfarth ag nyd oedd y fentre vyned y sbio betli oedd yno nes dyfod urien Eeged a fifyn doyth y Ian y Kyd [n]y wele yno ddim ond merch yn golchi ag yno tewi or kwn ar Cyfarth ag ymhafel o urien Eeged ar verch ag ymweithredy a hi ag yna y dwad hithe ben- dith ddyw ar y traed yth ddygoedd yma para heb y [nte] achos bod ynhyngedfen i olchi yma nes enill m[ab] o griston / a merch wyii y vrenin anyfwn a dyred di yma am ben y flwyddyn ag di y gay y mab ag velly y dayth ynte ag y Cafas yno vab amerch nyd amgen noc owein ab *urien / a morfydd verch *eirien,t iV. Corn bran g al e d oedd vn or tri thlws ar ddeg o vreniu-dlyssejjynys brydain /ag yno dayth myrddin y erchi y tlysse hyny at bawb He y ddoyddynt ag y Cytynoedd pawb os efe gaffe gorn bran galed y Cae gantyn hwyutey / dan dybieid nachae ef ddim or Corn/ag er hyny fo gafas myrddin y Corn ag wedy hyny vo gafas y Cwbwl ag aeth ag hwy yr tu gwydyr ag yn hwy byth mwy [sic].t Hi. Corn bran galed a gafas erculys jax ben saint tawryi / gwedy y iadd jag yno y gwlychoedd gwraic saint tawrys giys erculys yngwaed saint tawrys affan gwisgocdd crculys y Cris ny allwyd byth y dyny o am dano nes yr Cris y vwytta y Cic ar Croen hyd yr esgyrn a lladd crculys yn varw.§ 1 ILyma y mod y mesyrwyd ag y Ranwyd ag y Rifwyd kantrefydt a chymyday holl gymrylf &c. This list is a transcript of Pen: MS. 163 pp. 57-60 (9.1).), or of the same original. For another copy see Cardiff MS. 15 (Vh. 2936). 5 Bellach Souiwn am y fair Sir urdteg y syit yn holl gymry. ay trefyi ay din essyd ay hymyday ay heghuysytt** There is a similar list in the hand of Dr. John Davies of Mallwyd, at the end of a MS. written by John Brooke of MowSwy [1590-1], which is now [1900] iu the possession of the Rev. E. Peris Williams of Wrexham. The variant readings from this MS. are indicated hy figures. There is auother list in Cardiff MS. 15 (Ph. 2936) transcribed direct, as it would seem from pecuHar spellings, from Pen. MS. 147. The few variant readings are indicated by the letters of the alphabet. * Uiien was apparently written first of all in all cases except the last, but alt have been altered into " ei'rieu." t On inner margin of p. 10 and outer margin of p. 11. X On inner margin of p. 14. § Maigm of p. 15. % This list of the Cantreds has corrections in the hand of Sir Thomas WiliemS.' »♦ The notes indicated by *, f, t> *«■ "''^ ^'o™ ''''' ^^^■' '■"■> ^*°' ^'^^' 912 PiiiJiAETa Manuscript 14fi There are still other lists in Cardiff MS. 14 [Ph. 6371] written by John Jones o{ Gelli Lyvdj- in May 1606. The first list is practically the same as that in Pen. MS. 147, but omitting the market particulars -which are, however, given in the second list, together with a few churches omitted in the first list. (See Catalogue of Cardiff MSS. in vol, ii. of the Eeport on Welsh MSS.) hwrmL'd malldraelh llan Gydwaladr II. y berffro 11. veiriau 11. trefdraeth^ 11. gwyfeu 11. gristiolys 11. geinwetf [Tal y llyn . Mair'] 11. hen eglwys^ [11. vair yu Nin tryfor'] hwmwd menai 11. 5wyn [Dwyuwen'] niwf bwrch 11. geinwen 11. gaffo 11. idan* [11. ddins«] II. edwen'' 11. Seiniolt [vabi, =»] 11. Ridfelg 11. ffiuau [Vinam'-'] y 11. V'el ysgcifiog 11. gefni [Cyngar'] tref gayan^f 11. wen vayn yuglyn'' Eos [Rhoscolyn'] [11. g>vyllog . Gwrdduw Gwrddell'] [Coedanaii . Bleuwydd'] [Uannerch y medd . Mair'] 11. fair' [yn' y Cymwd='] h. llifon [lUwon'^'\ [Cappel y Geirn . t . vcheJsaint'] [Cappel y Ginon'] Sir Fon mayloc' llach "led' [Ceirchiog . y Grog'] II. bey Ian tre walchmai' bod wroc"* 11. gwylloc'' U. drygarn Uech gynfarw'* [Rhod y geidio'] [U. fair yngwaredog'] 11. y trisaint" bod edyrn" 11. lUbio [11. Tochwdw'] [U. edeyrn'j 11. V'el yn howyn II. fair ynebwU ll.» 'Vghenill' [11. san ffred'] [C'apel oljchwyd Cybi'] . talebolion kaer gybi'^ 11. babo II. fwrog 11. fachraith [Vachreth^^] 11. faethly 11. Ryddlad 11. fflewyn 'llan ddygwel'] II. vyngwen'] 11. Berwas'] fl, figail'8 11. y Saysant" II. fair ynghowrnwy 11. Rwydrys II. fechell U. badric t. twrkelyn* 11. eleth'8 "frenin 11. eilian'" Ros beirio^" llawen Uwyfo^* [11.] dyfrydog koed dane° taal y llyn^^ 11. V'el tyrer barS '11. V'el ymhenros'^ [II. eiddigi] 11. allgo plwjf elgrad [11. ynuwsaint'] :. tindaythwy 11. fair ^ymythafarn cithaf HI. faystr° II. 8yfnan y pentraeth° II. sadi\Tn 11. Sona U. y'el2«glinsilwy'> II. iestin [Llan bedr2=] [LI. vairymmhenrhoi^] [Penmynydd aliat 11. Gradivel^'J II. siriaF [11. goed neu gowrda^] 11. y saint •saint kadrin-' 11. degfantt U. fair ymhwU gwingill 11. dysilio Ixx. [73='] ' In MS. John Brooke o Vowddwy. ' Beuno, added ' Cerrig Ceinwen ' neu II. y saint Uwydion * llan Nidan '' llan Edwin ' 11. vaelog " llech ylched ' Morhaiarn, added " (dial Caergybi vechan " placed in k. menai in MS. J. B. '- llan gynvavwy '" Saiian ac Afan ac Evan, added " llanyngheneth [II. yngheaell'-"] '" placed in k. lliwon in MS. J. B. '" neu Wyndeyrn '' Marcel a Marceli, added. w neu Amlwch "" Uanelianneu Caerwedog -" Bodewryd added lafer " llan Wen llwyfo ^2 I'aj y ]]yn, neu Colyn moel -■* 3'n hafarn eirhaf '^ neu llanvair ■' In the commote of Turkelyn in MS. J.B. -^ Din silwy 2' II. seirioel ''^ 11. Saint y kathrin (oe/ llan faes) ^ In MS. J. Jones. • In Cardiff MS. •' ynghelj n ros ' y uey ball ■• ylched " Han ynghendl ' not in Cardiff MS. I 11, beder '' H- tihangel fid silwen eiddcw neu glin lilwy ' p. 11. St. Kathrine ° Omitted in MS. J. B. ■■ retraced later. t written mio [newbwroh ai Rrosvr^'] J ab [y-'] bl[oeg] iti maryin. £ [11. Kedivel-"] ym hen myuydd ymonag yn hwnw ydd oedd briflys Owain ah Hired; ab tydyr fychan hendad y brenin harri seithved ag yny fan hyn. [Gearfi/i/'] ir y mae amlwd [hamlet- o^"] gwmwd menai yn ynys gybi [a elwir Wen vavn yngolyn Rns^'] * Second series iu MS. J. Jones adds Bodevryd^", LI. WeiiUwyd'' and LI. V'el tal 'I llyn--. These are apparently repetitious. \\ ac yn plwy hwnw y mae'r dre sir yr hwn elwir y dyvr [aeu Bew'J mares ag j no y mae dinas n>ttrcbc»d bob sadwrn. THE COMMOTES AKD PAfilSflEg OF WALES. 913 SiE Gaer nAbfon [kymwd II Krevddijn-'] 11. gynfarn' 11. gwstenyn P. yr eglwys Ros P. tydno- 'uwch° konwy" [llys faen*] I'^Arllechwedd uso/'j P. mair o aber konwy P. gyffins 11. gylynin P. kaer^ Kyn» 11. bedyr [y^] kenin [^Arllechwedd vchap] P. y Swy gyfylchi 11. fair fechan p. abergwy[n] gregiu 11. llechid 11. 8ygai* [Cappel Curig^] bangor fawr yngwyneS U. gedol' 11. beris 11. SeiDiolen 11. V'cis yn Kyc 11. fair is y gaer 11. beblicf y bettws garmon "yn hal y llec[h] 11. wnda 11, faglan 11. dwrog [11. Din Eok^^l 11. llyfni p. kylynoc [fawr^J yn arfon k. yfionytii p. ael hayarn p. beS kelert 11. V'el y pBnant pen morfa p. dol pen maen p. krikieth" U. gynbayarn'' P. treflys P. ystyndwy , 11. armon 11. gybi trP chwmutd' thjn (Abererch" . 11. gowrda) P. karn 'gywch'" P. y pistyll P. net'yn 11. edym . [Edeyrn']. II. gedyru° 11. geidio" P. tydweiloc P. y Riw 11. y pedwar saint y penllych'2 11. iestin 11. gian 11. "engainf frenin 11. bedjocj 11. fihangel P. pen Ros 11. fair yn l]yn'< bod fayarn'' P. melldyrn bryn kroes nan" gwnadl bod frenin'? p. aber daron'^ p. (dineio§)° [Deneio^-^] p. I'falrygi' 11. dydweu p. botwnoc k. nant konwy pen macbno^" del wySelan' 11. V'el y bettws 11. Kychwin P. trefriw'' Ix.viii [^'O^-] SlK FerionyS /(. ardydwy 11. fyrothen ^ 8 yw iiiib p. ftyst ynioc-' p. men twroc ['maen'-] 11. dekwy[n--] 11. fihangel y traeth[au'J 11. danwg 11. fair 11. beder [Cappel Harddlech'] 11. enSwy[n'] 11. Swywe 11. aber 11. ylldyd p. traws fynyS h.'tadlybont \_ar Synni--'\ 11. fachraith [Vachreth'^] p. ysbytty gwanas-'' p. dol y gelle 11. gylynin 11. egrin h. ystymaniel-* 11. V'el y ponant taal y llyn tywyu myrionyS p. penal h. mowSwy p. mallwyd''' 11. y moTTSiTy-' k. penllyn 11. ywch y° llyn^^ 11. gywair" 11. y kil" 11. fawr ymhcnllyn''* II. Serfel. k. ydeirnioji 11. drillo II. gar p. korwen-' (11. silieu)". ' U. gynfran [also J. J ■> Cae Kbun . Mair - LI. dudno ' y Gjffin . JIair. ' y Rng '' yn nhal y Ilyu [also J. ,1.] Eiddionydd » In MS. J B. » S. Catherin, added '" Carn Gawch [J. Jones omits k. gvwch in Lij first list, but gives it in his second.] Eiuion "= torn out of MS. J. C. " LI. vaelrhys -- In MS. J. Joues. ^■' Ysiymanner -' II. gower " llangrickio \_sic'] '- y penllech '^ U. vawr yn lleyu '^ Bod fuan '' Bod verin '^ Hywyn, added 2» Tudclud, added =' ffesliniog . Mihagel . -'' Cappel gwanas i f euan fedyddiwr . 2' Tydecho, added "■ Daniel, added 28 llanyckil . Beuno. "" Mael a Sulien, added. Gweryl goch '" In MS. J. Jones, all the churches in the two ArllechweS are placed in k. vwch konwy, except Aber konwy whicb he places in k. y krevSyn. • is I" Kae Rhfln ' geddol <' 11. gynhaenan ' A. eirch ' gwych 8 engan = Eigneion '' fabrys ' dolydd Elen ^ Trefrhyw— las ° Omitted iu MS. J.B. *agyn"y plwy hwmv y mae y plas yny penryn gwraiddyn bonyddignvydd Icymry. t ^g yn y V^'^y hwmv y mae tre gaer narfon a marcbnad bob sadwrn J daywoffrwm y bedruc Rag Kawjren [ = ? gangrene] -in margin '^Cancrau' in Cardiff MS. 15. I (Yu r hwu blwyf y mac tref BwIIelif) 914 pbniamh manuscript ]47. 11. ffyred ynglyn dyfyrdwy 11. gwyS elwern 11. ael hayarn p. bettws gwyifyl gocli 11. V'el llyu myfyr [37'] Sin DiMBECH* [swyS' Sinbych" nev' yr Eglwys wen-] [Capel Dinbeoh'] (Hillary) 11. Syfnoc' nanklyn hen Han 11. gwm dinmel'' p. keric y dij diou' p. ysbytty ifau° 11. Ewst 11. Soged 11.° eglwys fach" 11. san ifraid' 11. drillo [yn Klios=] 11. eilian [Elian'] y bettws [Michael-] 11. dylas [Ddvlns'] Ky61ant° p. aber gele 11. sain sior 11. yfyS 11. fair Sol hayarn 11. gcrniw 11. gwytheria' 11. sanau^[Eleri2] Kantre D. Klwtd' 11. ynys [Saeran^] p. y gyfEyllioc'" p. tiylokaynoc" p. y".drewen annial'^ [U. V'el Uyn myfyr^] [Cappel . aelhaearu'] 11. elidan 11. fair ynyfryu klwyd p. yfeneoh did 11. vwrog'' tre EythynJ 11. feygan" [11. Khudd^] U. beder 11. gynhafal 11. hychan 11. gwyfen 11. Syrnoc''* huomwd Jal 11. ferrys'* 11. armon 11. degle'= Brya eglwys 11. dysilio k. swyS y wayn 11. goUen 11. fair or wayn isa II. sain ffred glyn kerioc 11. armon dyffryn kerioe 11. armon mynyS" mawr 11. Rayadr ymochnant 11. gedwin 11. silyn yng hynllaith [11. V'el y'Mlodwal'] II. gydwaladr' h. May lor Gymraeg Riw" abou' ■■bistoc" [y Bistok'] y marchwiel gwrek sam§ [Silin^] y groes fforS'" [78 koed, kappel wrth Eesffordd'] 'yr holt" . xlxvii . [60'] Siu Y FrLYNI II. elwy2» By SI an [Mair^J y Siserth^' gait melydr^ 11. hasa^ [Cwm yn NhegaingF] chwith2< fforS Kiw lownwyd^' [-wydd'j gwayn ysgor ''kwm dymeirchion'* bod ffari^? kayrwysT j'sgeifioc^ nanerth^ kilkeni^s [kilken'] tter ffynnon^' y lygen'" y fflynt** II. eirgain [.S. I'etr-] pen ar lag'^ '■• II. ferreis '* aho Gresffordd > In MS. J. Jones ^ In MS. J. Brooke. 3 " alias Llan Krayadr " in MS. J. Jones. MS. J. Brooke omits LI. Vdyfnoc and writes " LI. rhaiadr ynghcinmeirch " ■• Djnmael [also J. J.] ' Magdalena, addei ^ Marthin, aided '• alias y Ddiserth " Digain frenin, added 9 Cantkkf Dvffryn Klwyd. Ervthyn alias LI. Bedr. / kwmwd Dogfeilin : 11. vnys, y Gyffylliog, II. Bedr, U. Krudd alias II. Vevgan, 11. Gynhafal, 11. Hychan, 11. Gwyfen, 11. Dyruog a phetli o Votvarri. / k. Llannerch : 11. fair D. klwyd, 11. Elidan. / A. koleion : Derwen anial, klokacnog, 11. Vwrog, y Vynachtid — in MS. J. Jones. '" Mewn ciphyll denv y cad delw Fair, added in MS. J. B. " Clokaenog [also J. J.] '* Derweu Ynial _ " 11. deyrnog 15 ]], degia " also Khiw fabon '' Arbistog. '» Added in a later hand (a) Yr eglwys newydd (yn anorfiPen) yn Nymbech. (b) Cappel tfynuon fair. 2" Esgobty Uanelwy. Asaph, (b) Eglwys Asaph yn Llanelwy (alias Henllan). 2' vn NhegaingI.CwyTen.ad(/(?rf. ^ Allt Melydn [Gallt Melydr'] 25 11. asaph ■* Chivit [also J. J,] ^s ^hiw lyfnwyd 26 Kwm omitted and Y grog Ian added '^ Botvarri.S.Dier 28 Nannerch [also in MS. J. J.] ^ Cil kain '" Helygen [also MS. J. J.] ^' alias Ilanwenfrewy ^2 Yr HoU Saint, added. " P. Y Kwm and P. Y Dvwmeirchion in MS. J. Jones. 3' ;/n hwnmae ty Ednowen bendew in MS. J. Jones. ° Omitted in MS. J. B. • Derwen auial '' {Bryn y golwg y gelwid gynt He mae Eglwys 11. fwrog heSyw). ' mawn [also J. J.] . '' not ™ MS. Cardiff. • This and the following places down to Nerkwys, inclusive, are omitted. ' stDyi Sinbych appears as a Commote in MS. J. J. ' retraced • ag yno ymae marchnad bob raerchyr + Crossed out later ; it belongs to Flintshire q.v. MS. J. Jones puts Llysvaen In the same line as Kryddlan without caucolliug the latter. t ag yno mae marchnad bob dyw llyu [a die Gwener. J.J. — second lisf]. £ ag yno mae marchnad bob dyw iay ^ fMarcbnad pob die mawrth— in MS. J. Jones — second list.] ** [Marchnad pob die Jov — in MS. J. Jones — second list.] "tm CbMMOl^ES AND PARISHiIS OV WALES. 915 k, yiirad alyn" yr wyS giyc' neikwys" treySyu'' k. yr hob^ p. kyngar'' [al's Estyii"] k, mayloT saysneg p. bangor [iskoed'] p. gwyrSimp'' [kapel'"] p. hangmer p, ortyn' fadog [kap : "] .xxvii [2S'»] SlK Dkepaldwin h. kyfailiog p. "bachynlleth* p. wirn' [Oria"] p. kSmais p. y. droTTen'" p. pen egos" 11. bryn mair h. yrwystli karno tref eglwys 11. idlost [Penystrywaid^] 11. girig II. wnoG U. Sinam [Dinam"] h. keri p. "bochdref 11. V'el yDgheri k. kydywen [Aedeit'cn''-'] 11. Sysyl llam yr ewic 11. llwch hayarn y dre newySJ aber "hafais [y kettwk"] J betws II. dref "gyuou" II. wySelan 11. Ilygan manatbn [afan''-'] aber iw /(. kaer ^'■'inion [Castell^] II. fair 11. yrfyl"- 11. gadfan p. garth beibld"' 11. gyniw k. mechain [a'° jiwchnant'] meifod 11. V'el yugwynfa 11. '^wySyu [w5yn'»] penant mallangell^' 11. gynog 11. himant II. fyllinng II. arraou yraechain" II. sain fired ymechain= ArglwySietk" daySicr II. drinio 11. dysilio k. ystrad Marchcll kegidfa y trallwnS^lT 11. ffyn honwen^ tre faldwin** yr ystoc . xlvii Sir Fysifbd ''^\_Maelienydd''\ II. badarn fawr ymylenyS 11. badarn fynyS II. -^aino II. bister II. V'el y ^'bigail dy II. 5ewi Sf'hiob p. saint Edwart yn Ref y klawSft II. 5ewi yn hwytyn y brjn hir mair °o bilale 11. degle'' II. gynllo 11. V'el 27Eydeithion 11. Sewi ystrad ''yni II. Vel kefen Ilys k. ^^gwrthrynion nanmel U. V'el fach 11. Ilyr3« yn Ros Rayadr ar TvyJJ saint harmoii [Herman'-' k. daySwr saint ffyred Elfael ywch mynyS y Siserth yn elfel [llan Elwedd5]35 11. varaith^' aber edw[y'] 11. badarn garreg keric Ryna''- Riwlen glasgwm 11. Ban ffred y bettws Elfael is mynyifl^ 11. ssdeilio 11. ystvffan II. bcdr 11. Sewi fach ' y Ddelw fyw, added. '' Nerthgwys . [Nercoys ./ Hannerkwys kap : in MS. J. J.] ' vel TrefSyn ./kapel,— in MS. J. J. In MS. J. li. » Machynllaith [-Ik-th'-'] " penegoes [also J. [J-] " Tregynon '' wthyn 2" y mochnant in MS. J. J. Eglwys yr hob . Cyiigar ' Owrtun [Overtoil'-'] vadog '" Uarywaiu [Daiovven'"] '" Havc'sp '" beibio [also J. J.] 1'-* In MS. J. .r. Gwrddl '' LI. wrin '- Mochdref '• eigniou [Knion"] '" Llauvechain *i Melangell in MS. J.J. ^ y Tralhvng coch ym mhowys: [j/ Trallyn in MS. J. Jones.] ^ (Cherbury) {ffynhownwen in MS. J. J.] =4 Anno " Bugeildy [also J. J.] ^'' Heiob ^ Rhyd Jeithon ^' ynni -" Gwertliri'iiion '*» Llanvr '" variaith "^ Crug Runa '■" deilo 3' Kantref Milenydd in MS. J. J. ^ LI. Elwy in MS. J. J.— second list "> Plwyfy hlyl added in second list by J. J. - gynan [also J. J.] ^ eurful [Yrfil . / ETrvvl'"] ' Omitted. ii degla ° Omitted in MS. J. B. ■* y may tre farchnad bob merohyr t ^g y° y plwyf hwnw y may mar[ch]nad bob sndwrn % ag yny dre bono marchnad bob dyw mawrth ' § (ag yno may marchnad bob diyeu) 1, ag yno y may marchnad bob dyw llyn ** [marchnad pob merchvr — in MS. J. J. — second list,] tt ag yno y may marchnad bob dyw Jay it [fnarcbnad pob die GiYener— m MS. J. /.—second list.] 9tG PENIARTB JfANUSCRlPT 147. kastcll paen 11. V'el y bryugwyn 11. DewyS 11. V'el dyffiyn ['ai'w^] y bettwB llowes kylirw' y klas ar wy boehnvyd" 11. V'el nau 'inelan p. mair o fysyfed* 11. fair Mlwyth "ynuoc' p5n kraic 11. andrast MeS fach nortyn . l.vii [5/2] Sir Aber Teifi r/wch ayron 11. gynfelyn 11. V'el gener glyu 11. badarn fawr II. llwch hayarn 11. ilar 11. V'el y kreySyn 11. afau or troioegoed ysbytty Kiw ystwyth ysbytty kynfyn 11. wnws Ystrad may rye 11. V'el Iledrod 11. V'el Ros "die 11. y gwrySon aber ystwythj II. Jeiniel [Ddoiniol^] 11. Eystyd 11. Ban ^ffraid 11. Sewi aber ^arch II. badarn ['drefeglwys^] kil kenin lal y sarn grin 11. gwnllo* II. geithion' 11. badarn odyu IS ayron tre garon§ 11. Sewi frefi 11. fair gylydoge kellan 11. bedr bout ystyfyn y bettws silian 11. gybi ystrad kilie ajTou [Llannerch aerou"] hen fyniw llan arth [11. Vitalis"] II. ina II. llffcb hayarn U. dysilio p.'" kranoc pen bryn bettws ifan y bryngwyu blaen porth aber porth'' trer main [Tren main'] y grog or mwnt y ferwic aber teifi^ 11. goedmor 11. dygwy tre dreyrn" II. fair tref lygen U. gynllo dyfrioe henllan ar ^-Ai& Bangor II. fair or Uwyu II. dyssyl II. wenoc 11. wnen . Ixiiii , [62'] Sir BENrRo k. hemais 11. dydoch kil garan" y briSell 11. twyd' tre'' wySel'^ y baisil"" eglwjs irw y myline y nant gwyn yr eglwys wen nan hyfer y kil gwyn tref draeth y diuas [Uifychgan'] aber gwayn II. a chaer° y bont faen 11. llawen [II. y Ciliu'=] (U. y kefen') 11. ach Iwydo'? y kastell gwyn y kastell newyS y kastell kastell mal kastell y fywch kastell heuri Swyt benfro y maen klooh[og', ^J y morfil 11. golmonE y fynachlog Sy 11. fryn charSa'' [11. glydwen ar daf] Klydav" PenryS kaatellan II. V'el ben bedw maner deifi **kil y maen llwyd 11. dyseilio yn yfed° 11. y kefyn egyr mwnt kastell dyrau 11. fall de 11. Sewi y ^Oselffre II. beder y ^selffre yr eglwys Iwyd Ar berth Eobestown Marthe tywi mynwar lawr -'yni ilbastwn ssiaffre twn° bigeli" [Bigelydd'] lifer stown sain tysed^' kairiw [Caeryw'] kostestown lamffe aiarath krynweS ' In MS. J. Brooke. ^ In MS. J. Jones = Cleirw < meltun [melai^] . * llythofnwg [Llwythynog mwg-] " ffred 7 arth ' Nant Gwnllo ' 11. geithon 10 lian " Trefdreyr [Trefdeyrn=] '^ deifi [also J. J.] " In MS. J. J. — second list. " kil gerran 1' tre wrddel '° plwyf y Baifil ■' llan ych Iwydo " U. frynach ar daf [11. Vrynn Hardda"/ vyrnach ar daf in MS. J. J.] " plwyf Clydan '"f-miSre 2' enni 22 g^in dyuet » ywfog ^' omitted. '^ tywyd '' tre wyddalo ' In MS. Cardi6F ' Not in MS. Cardiff s golanon ° Omitted in MS. J. B. ~ r retraced. * ag yno y mae niarclinad bob dyw mawrth t ag yno y may marchnad bob sadwru § marchnad dyw mawrth yn wastad. •'* This has neiiber plwy nor kivtiiwd before it. J, Jones, first list ; as a parish in swyS Benfro iu bis second list. J marchnad bob dyw Uyn i[ marchnad bob dyw sadwrn. It is treated as a kijmwd ia MS, THE COMMOTES AND PARISHES OF WALES, 917 gwmffre ystown p. mair o dinbych y pysgod* saiQ fflwrens kalde ystam' pwl sain pedrog sain dwnel waram- kastell marthin nangeP Eos gylySwr^ pwU krochan hoidstwn= manor "bir penal'' saint deinieK pecfrot Tir Bos yn sir B. bwrtwn Bos marked 11. ystydwal ystaintwn hobrystwn harbarstwn'' y Sydal* marlas sain Sred saint isbel Waltwn ssainstwn dol boeni" harstwn' nolstwn'" Boeds kamros Kobestwn y bettwaU" "•ystrawgad'^ sain dogwel wala sbadl ffraistr gam" lamstown''' swyi llan y hadea' Eobrstwn Waltown [Mwlstwn"] tre aralod° trawgad'^ tre rina'" flimystown" bolstown kastell '"gwist yslbaids'-' piktwa llan y haden y dre feleu maner ifan Uys y fran"" y mod2» [y Mot^'] tre hwlffordf p. martinj p. mairj Sain tomas| Tir Dewi [kwm: Pebidiog^^'\ dewi o fjniw y groes 11. Riaian Marthri saint y katrin-' saint nikolas llan wnda^ maner*' nawon tre wrgan 11. ystinau [-am^'] 11. fair nant y go tre letert henlle Sewi^ sain lovans-' kastell haiS breydeth 11. eilfyw 11. howel2« U. aylwyf27 11. Reithon tre iwrdan [Llan Edrain"] y garn iol twn 7 igaiyi a doi Sir Gaer FyiiDin swyS lacharn marchroes [Morkroes-'] kyffic pendyn eglwys gymyn 11. sadyinyn lacharn 11. dawe 11. ymSyfrwy" hwndrwd^ derlli/sc II. V'el aber kowyii meidi'im [-drin"] 11. ystyffan 11. fair y-'- byri 11. gynog 11. deilo™ 11. gain sain kler 11. gynin ai waison'^ 11. wnio^^ [Uanbeudu^'] p. mair a chirig 11. gau'^ U. Seyii o henllan 11. falldeg p. dysilio ynyfed p. kil y maen llwyd hwndrwd^^ elfed ebyr nant tre lech y bettws kynwyl elfed merthyr 11. llweh kaer fyrSin§ [}n\. bedrisj yr eglwys ncwyS 11. y pymsaint 11. llowSoc £mlyn ywch hych kenarth kastell newyS yn E. pen ^'beyr 11. geler kil Bedyn 11. V'el 3s foroths 11. ssilwni 11. y bySair p. kareg aber gwyli p. m'el fechan 1 Stampwl - waran ■• Rhos grydwr ^ Hael stown -- -- 8 plwyf f ddyfal " Ysbitwal " In SIS. J. J. — second list '^ Simonstwn 20 y Newmot 22 alias TrefSotbert in MS. J. J. 2« Aber nawon. -° Lawrens 2? i]_ deilwyf ^' MS. J. Jones adds ■ San daniel I" Noltwn '^ Lamystwn "= Tre Eeina. " slebaids ^ Nangl " Pen ale ' Dol benni '- Ystragwad '» Tragwad '» Gwis [also J. J.] 2' In MS. J. Jones. -^ alias Pen kaer in MS. J. J. 28 llan Hoi. Janlle Ddewi " jS:an(/6/in MS. J. J. ^i J . J . adis Aber Kwyn ^i j] .jdyfrwr 32 y bri [byri in MS. J. J.] '" San Cynin ar weision '* II. wnno 35 In MS. J. B. "" 11. garn ^' boyr ^ newerth '» Uowni » Dvr [also MS. J. J.] '' omitted « hawstwn " y Stramgad ^-^- I Lan i Haddef [P. Swy5 Lanibaden"] ° Omitted in MS. J.B. ■ ffaistrgam e toroth * marchnad bob merchyr f marchnad bob sadwrn. t ar tri fflwyf hyny syii [nbyrav^'] bwlffcrd § marchnad bob mercher a ffob sadwrn 918 PENIARTH MANUSCRIPT 147. yvieh holhi^ 11. egwad fa wi- ll. fynyS 11. V'el» [kilvargcn"] 11. gathen 11. djfaysan 11. deilo fawr 11. gadog fawr 11. jSey saint 11. V'el y I'mySfai [11. Gadog fawrS]* 11. ym gyfrif 11. fair y bryn II. V'el kil y kwm II. wrda II. sadwin tal y Heche' II.' Vel y lliehe' kynwyl gayo 11. y pymsaint 11. y krwys II. sawel 11. V'el kil korne brechfa gothi SwyS Gydweli 11. ismel U. y saint kydweli II. dyfayloc II. gynheiSoQ II. gyndeyrn 11. UySgen II. Saroo 11. gwnwr^ 11. arthne II. V'el aber bytbych II. dybie II. odd" y bettws II. edi II. genych 11. elli peiibre' . Ixxxv , Sin FracHENod hantref byellt 11. wthwl II. V'el biyn 'payn II. afan fawr aber gwesyn 11. Sewi A. gwesyn 11. wrtyd [Wrtyn . J. J. II. gamarch II. ynys U. afan feeban II. Sewi maes "mynys 11. ganteu 11. llywen fel II. fair y byelltj U. Sewi y kwm gallt mawr kwmiad kantre sely kraig' kadarn gwen Swr II. dyfalle - y Ilys wen brwyn'" Ilys'' kwmwd talgarth 11. fiUo" talach Sy talgarth U. elwy'2 II. eigion''' y gelli§ [Hayss] h. ystrad dyw' ycku}* 11. V'el kwm dy 11. fair a ehynydr *eglwys iail'» k. ystrad dyw' issa}* krighwel "saint "edmwnt U. bedr ystrad y\Y pertrissw II. gene U. gattwo II. elli k. pen helli U Setty'° II. feygan'* [Eglwys ?ail«] "11. frynach'-'' p. y kantre" k. tir yr hatff maynor '"wino pen yderytf' ystrad fell de ystrad gyn lais ystrad 'wallt ''twen ] y Syfynoe ft. lliwel lliwel 11. deilo arfaen II. V'el nant bran merthyr kj nog II. dyfaylog karth brengi aber esgair II. Swyis y battel y trallwng II. ysbySaid II. vaes "dewi aber hodni^ °ifan "fedySiowr II. hamwlch 11. °y warn °mair a "ehynydr 11. V'el tal y llyn II. gors "peylyn °sant II. V'el '"gythedin II. san ffred . Ixiii . [62- Sir ForgInwo ^euan fedySiwr'- mair o gaer dyS** y Eaff-3 yr eglwys newyS 11. issen*'' Ilys faen II. edyrn y Eydri^'f [hwrnwd^^] Saing henyP's eglwy» ilan 11. fabon y gelli gaer merthyr tydfyl aber daer U. wno glyn RoSne" 11. dyfodwc ^ Ilan nonn ' mynyr ' llychau [lleche in MS. J. J.] ^ H. gynwr * Vrycheiniog " pab 7euan [Pahyan in MS. J.J.] 7 Cerrig * In MS, J. J. — second list. » " is Gorlyth " [ = ? Gorlech] added in MS. J. J. '» Brynllys, [Brwynllyn Ilys in MS. J. J.] " U- vilo [ffilo in J. J.] 12 11. elwedd ^ '- II. Einion '^ Ystradyw, without ycha and isaa. '5 These churches are said to be in Cwmwd Eglwys iail in MS. J. Brooke wbioh omits " /■:. pen helli" 's wono or weno '' wen [also .1. J.] '* 11. ddewi '» Cyffedin -" Omitted in MS. J.J. ^i p^nn Edyrn in MS. J. J. " Ynghaerdyf ^' eglwys Ralff ^* 11. nisen. 2j In MS. J. Brooke. ^° Not in MS. J. J. — second list. =? Bhydri, Saioghenydd in one line. ^' Glyn Rhoddni. ^^ In MS. J. J. • p. mihangel vwch Coch. '' ymddyfri ' pentre i" Brynllys ' tywi ' walldwyn e See note 27. " Omitted in MS. J. B. » [Marchnat bop die Jov -in MS. J. J.— second list.] f [Marchnat bop merchvr a Saturn — in MS. J.J. — second list.] X marchnad bob dyw llyn § marchnad bob Joy % marchnad bob sadwro^'' a gob m«rchyr ** marchnad bob sadwrn, THE COMMOTES AND PARISHES OF WALES. 919 II. igaiti wyr' U. y trissaint ymisgyn 11. ylMyd or^ faer dret' pen "tyrch yr adyr' 11. daf Sain fliigan* 11. V'elorpwU [y pwlP] kaere sain sioryg II. san ffred [ffiondH [llanbedr]« pen daylwyn llan dyuwyd^ yetrad owain 11. hari 11. harau' 11. sanwr pen llin 11. ''gain' 11. fair or'" mynyS II. ilid a chirig 11. grallo y koyty 11. san ffred or" ogwr 11. ysbyttel'2 11. gynwyd'= fawr glyn korrwg II. gattwc glyneS kil y bebyll kastell neS 11. elldyd fach II. ieawel p. maglan ll.V'el ynys afan aber afan° margam'^ 11. ffai ypii y dre newyS ''ynottais II. dydwc merthyr mawr tre lalis kastell ogwr'^ yr hen gastell y w5ni'' saint y brid y wig [y Bettwjis] yras fach markroes saint dynwyd II. dwt llys RonyS'" tref golwyn 11. liSan" y bout faeu .Saint y lari" 11. doehe2» 11. fair or bewpyr 11. ylldyd fawr [P. Rarre's] 11. faes eglwys boywys-' Sain tathan fSemin melyn ffilstwn22 pen mark porth kiric Aber 8awen p. sili Sain lawrens koek^^ penarth 11. doche fach II. fihangel Saint andras y mertliyr dyfal^^ kriustwn^'' gwenfo sain nikolas 11. karfau U. triSid tre simwnt Tir Gwyr 11. giwg 11. gyfelach 11. deilo ben y bont kastell llwchwr 11. Riden26 11. di mwv*? 11. madoc II. gynyS Ros ssili porth einion'^ ogsmids-" Pen Kys II. Sewi kinastwn niklas down pen .irth 11. deilo ar ferwallt II. ystym Uwynarth aber tawe' II. siamled' II. iuinewyr pen maen . c. xl. [H9''] Saint Sin FvNWE ^^ tre fynwe* marthin 11. warwc^' 11. iau's pen allt try leg kwm karfan pen y klawS II. y gofaiu'^ (p. 11. Jisen) li. V'el tor mvnyS 11. wuell [WynelP] 11. gwm ycbaf 11. gwm isaf 11. soe y trisaint^' °11. giwce kil gyrwc^^ (11. gynog)" yr eglwys newyS ar y kefen dintarn ychaf dintarn isaf porth kaseg" howio fach [Hwig'' fachl 11. "karn. ^ ■" kastell gwent* [P. y nais"] [LI. ystarn'*] matharn"' ' 11. geinwyr ' In MS. J. Jones. ' llan ddunwyd '" y mynydd omits or I yr adar . vi. an Radur. ■• llan ffagan " In MS. J. B. and J. J. — second list. 8 11. hidran ^ II. ganney [Gane . in MS. J. J./] " ar [also J. J.] '= II. is y Bettws. " yn ogais. " Castell newydd ar ogwr '* y wern. " llys vynydd " llan leiddan [Elidati in first list, Liddan in second list in MS. J. J.] ° omitted '8 In MS. J. J.— second list. '» Sain Hilari \_Eleri in MS. J. J.] 2« II. dochey ^' Eglwys Brywys [^Byrwys J. J.] 22 Siltwn ' y Cook ^* M. dyfan ^s Kinstwn in first list, Krinslwn in second list in MS. J. J. 2'' 11. Rhydien ^7 Handimwr [also J. J.] 's ^ijtou and Biston added in margin. 23 Osmwnds in MS. J. J. 'o Omitted by J. J. ■» 11. warw 32 11. =Feuan [also in MS. JJ.] ■" II. Gofien [Go/eM = J.J.] '■» llantrisaint ^ Kil gwrriog [also in MS. .1. J.] '^ The following places are added in margin by the same hand in MS. J. B. — ^"itwmJn "'"'"" ^' ''* } Cappelau. • tyrach '' 11. gano " gynydd ■■ margan ' tawl ' saimled « In margin, " Omitted in MSS. John Brooke & J. Jones, * marchnad bob sadwr« 920 PENIARTH MANUSCRIPT 147. tiilgarth "gallenf ifftwn' porth 'kiwed y die newyS gelli farch 11. Seiniol kaer went 11. fair is koed II. faches pen hw 11. fartin" 11. Vihangel saint y brid gwndi magwyr wilkryc' yr Eedwic° y widsone golklif trer onnen tre esgob 11. wern eglwys y drindod kemais kaer Ilion* y kastell newyJ ar wysef bysaleg koed kernivr 11. sain fFred^ 11. beder gwayn* meyryn* llwe ^ tref delerch' 11. lirwg II. V'el gwayn° Uwc machaiu bedwes p. tydyr ap bowel Sanan° bod raellde' blayne gwent. peder' II. hyleS'" [vorwyn"] tref Syn °kattwc Eisgaf henllys y malpas 11. V'el ton'- y groei 11. frechfa 11. Sewi 11. degfeS pant teg 11. V'el gilgoygen 11. hynwg" tre Eydynog" II. gybi II. badog mamhilad*^ y goyttre . ''peder , II. fair gil gydyn U. ofor II. elen II. ffwyst's bryn bygafj [Bvga"J trosdre y bettws newyS kemais kymawndwr'' gwern esni° 11. gifiw" II. howel" 11. deni [Ddewi"] Raglan ti-er gaer° Pen Eos y bryn gwyn 41. arth . teilo" 11. V'el y's gofloM- 11. san ffred" II. gattwg dyff- ryn wysk [p. y Grog o Venui2»]§ p. mair o dref ^ifenil™ 11. deilo borth ale-' 11. wenarth [Aberystrwyfh blaeney gwent-'J II. f el gil kornel [kil y kornel"] kwm Jay [Jfan"] [P. y Erosan ar wy™]^ y grysmwnt 11. giwa ysgyufraith^ 11. gattwc mibon-' afel 11. y ffyrin-' 11. Sewi ysgyryd 11. Sewi EySercV 11. TabUe2' 11. deilo groes ynyr^' 11. V'el troSi 11. gattwg klenic 11. fair gil™ goed II. EySoP' 11. Tocha° yr hocflSld'- II. ingad^ Ixxx xviii . Ag felly terfyna hyfri plwyfi y tair sir ar leg ar Rifedi y gyd ydiw . naw hant affeduiar ar Seg ar higain. 23 Dyma dangos hjd a lied a chwmpas hoU loygyr &c. 24 Yn yr amser yr aeth Trystan ap talwch . ag esyllt gwraig briod mar3 am heirchion ar herw y goed Cyluflon a Golwg hafeyfl yn Haw forwyn gyda hi ar bach bychan yn baits gydag ynte yu dwyn pasdiod a gwin gydag hwynt / a gwelii o fan dail y wnyth bwyd ydynt / ag yna yraetb mavj fab meircliioii at arthyr y gwyno Hag trystan ag ydolwyn ydo dial y Syrliaed arno o herwyd y fod ef yn nes o gyrenyS y arthyr na" drystan o achos kefynder oed farch ab meirchion y Arthyr / ag nyd •' Naslie follows Wilcrick ' gwenllwg. * Maeryn. *Bodwellde [=J. J.] '» LI. hiledd. " LI. henwg [also J. J.] >« LI. ffwyag in MS. J. 3. ' In MS. J. J. — second list. ' Ytton. - jskiwed ■* MS. J. J. adds Givent llwg. ' Tredelyrch [delech = J. J.] " LI. Vihangel blaeney gwent. " In MS. J. Jones. "^ tal y groes [tan"] n Tredynog '° mambeilad 17 kernels comawnder '^ gofian in MS. J. J. i» LI. deilo Ilanarth [MS. J. J. omits LI. Deilo] 21 o dre Gyfenni in J. J. ^ Eglwys y Grog yn y fenni, §• Eglwys fair yn Efenni ^ LI deilo bertholey ^* In MS. J. Brooke ^s yskynffreth -'' 11. fetherin '^ 11. vaple 311 iskoed ^i jj, Rbyddon '^ II. ddingad '■ This and the following 32 entries are omitted. ° Omitted in MS. J. B. ar tci/sc— marcbnad bob dyw ioy [Satwrn in MS. J. J. — second list.] f marclinad bob >!adwrn t raarchnad bob dyw llyn § marchnad bob dyw niawrth a ffob dyw gwencr 1[ [marchnat ar die Jov — in MS J. J. — second list.] 28 veibion avel 2» 11. deilo cressyni »- Eockffild ' galleint ' 11. deilo yno GEOGRAPHY, HERALDIC DEVICES ETC, 921 oyd dryatan ond nai fab Cefnder yflaw / mi af miam tayly hebr arthyr y gesio naill ay ay Jawn yti / Ag yna yr aythant yngliyicli Coed Cylydon ,^j., „„^,„-,a,^. b. XII llwytb yr ysrael . . Euben &c. 25-89 Then follow, as in Pen: MS. 163, Gossodiad, Kagorav KyveSodav, a Rhannav arbenk yr ynys, Tair llys brenkinawl Kymry E^awer o ItyfeCtodc, Vnyssoed ystlyssawl, Priffyrd brenhinol, Avon- yd pennaf, Prif dinessyd, Gwledyd a Siroei, CyfreitJiau, yr istedvae penaf, Saxon Heptarchy, y ketihedloeff, a Jeithoect yr ynys, Diwed ArtJiur, Sf Geomelrie. 92 Tervyn nejjffin Rwng bro au gilydt = naw gieryd Terfyn Rwng day gantref = pvmp gwryd „ „ „ gwmwd = tri „ „ ,, dwy vaenol = dav „ » „ „ dref = gwryd a haner n ,) „ Randir = iiii troydfeft I) ). ., erw = dwy gwys „ fFoia y brenin = xii troydfed Croes vaen Rwng dwy dref cxx yw y gwerth &c. Ex libra latino leges Howeti Sa quern possidebat j M'' / Powel 93 Yrwyf yn bwriady o vewn hyn o cLwedel bychan ar draythfi a son am vagad o nassiwne Crisnogawl . . . val y Cefais ine yn ysgri- feuedic yn Hading &c. y nasitvn gynta yic lladingwyr : ]fn bena ag yn orycha ar y lladingwyr y maer Pab ar Emprwr &c. 102 Names of Colleges and of their founders, and the dates of the foundations at Oxford up to 1566 . Also a list of " Halles." 105 A similar list of the Cambridge Colleges up to 1557. 109 *TLyfyr o dtysgrifiad Arvau .... Megis y darparwyd yn yr oes gyntaf or byd vod henwau ar Synion val y gellid wrth y hynaif adnabod pawb . Vellu yn yr oesoeft eraill Gwedy diliw &c. 143 llyma lie y traythir am labelaii* mewn arvau yr Rai aroir yr brodyr Jeyaf &c. 144-69 *Outlines of shields and a description of the arms of the gentry of Wales &c. 170 Gwedy darfod Traythy am arwydion* bywiol inewti arvay bellach maen Raid traythu am arwydtion meirw : ag ymysc yr hell arwydion meirw vrflassaf arwyd: yw Croes .... xii ymrafael G-roy.'^ay y gair &c. 177 Traythir bellach amyr arvau a dye brutus a llawer o vrenhinoed: y dyrnas hon 185 Dysc i dempro ney y ardymhery lliwiau oil y syd yn canlyn : Uiw gwyn lliw dv awnair or gals . a gwm . a chopras &c. 187 TLyma gopi or ystedfod diwetha a gyn haliwyd tvrth ystatvs Or: ap Cynan 1323^ : Bid hysbys y bawb o vpnySigion a chyffredin vod istedvod ar wyr wrth gerd . Dafod . a thant o vewn tref Gaerwys . . . yr ail 3yd o vis GorfPena yny xv«* flwydyn o govonydigaeth Harri v^ni. . . . Drwy Gomissiwn yr vn eawedic vrenin/ Gair bron Rissiart ap ho: ap J. vychan &c ends : os Roi sialens y wna ney ymwa'l uejr ' or ariandlws / a heb allii dwyn hyny y ben Colli y rad ay chwerayd:. - - .. * The text of Mostyii MS. 113 (pp. 19-68) seems to be ptactically the same as this, t Also in Pen: MS. 169, p, 349. 7 »8430, B R 922 PENIARTH MANUSCEIPT 147, 195 Mai yr ordelnied Ceri dant affwy ay CafoeS hi gyntaf*: Ni a gawn yn ysgrifenedic yny Uyfyr Cynta or bibyl . . . Genesis ag yn pedweryd penod vod gwr gynt ag elwid laraeg ar lameg hwnw a briodes dwy wraged . . ada .... a silla ao- y Jabel yn gynta y roed megis bod yn iigail ynyfeilied/ag yr ^abel hwnfr y Koed gwrle mvsic . ag y w vrawd tvbal y Roed telyn ag organ // ag y tvbal Cain y Eoed gofiaeth .... a f abel a thvbal yn gyntaf aganoed mvsic gynt drwy rad yr ysbryd glan ag wrth laie gyrd tvbal Cain y gof / ag wrth lais yr orS vwya y gossoded y bas / ag wrth yr ail oi'd y mein/ag wrth y morthyle y trebl/agyny man hwnw gynta y Caned / main / a threbl / a bwrdwn &e. 198 ILyma Lyfyr aelwir Ceidwadigaelh Cerd dant nyd amgen tylynaii a ehrythau o vewn tair talaith gymry / yr hain y dynwyd or mvsic drwy deyall a dychymic doctor or mvsic wrth flainyniad. pedwar pen Cerd o delyn / a chrwth / ameSwl ag athrilith pob vn ftt y gilyS &C. Cp. Pen. 155 p. 79. 199 Am y Couiiriau syd^ yn dangos lleisay gwahanedic , . . Pym Cywair y syS yn safedic &c. 200 Pa sawl gwaith y dyly Cwlwm Cydgerd vod mown Cwlwm ney ganiad // o byS byrr y mesyr dwywaith Ac. 201 Grwndtval a dechreyad Crwth ay gerSroriaeth\ val vr oe3 mercurius yn tramwy . . . ef a darganfy . . . Crwbach vor bysgodyn . . . yr oeS yr esgyrn oil ynghyd ... a ifen ohwthai y gwynt yn hylith yr esgyrn hyu , . . ymrafayiion leision cydsonedic a vyda &c. 202 Henway athrawon Cerd Crwthl : Ryderch voel / Oloff &c. 203 Talaith Aherffro-~prydyttion § : Lewys ap Edw: o votvari pencerd / J. Brwynoc o dir mon pencerd / Sim: vychan o dyffryn k. / J. Tydyr o lanelwy / Morys ap }. ap einion o Vfionyft // Tylynorion : Hwlkyn Uwyd o rythyn dysgybl p. kerfliaid: / Jhon ap Kys o dir mon or vn rad end arcs istedfod / W. Penllyn o rad pen- cerd yr vn fpynyd / J. delynor o lyn d. p. / Robert ap ho: llanfawr o bwUheli d, p. / lewis ap Rankin o dolgelle d. p. / dai mainan o Ian doged dysgybl p. / ap John rys o dir mon d. p. / tomas anwyl o vaenan d. penkerdaiS / Jer: vab 'j, dylynor d. p. 204 Talaith VATHRAFdL—prydydionX : Gr: hir aethog o Ian gollen p. cerd / Hvw arwystl o rwystli / morgan Elvel o dre esgob / Ho: ap syr mathe / W. Uyn d. dysgyblaid / Owen ap syr ifan dysgybl d. / jf. tew brydyd d. ysbas // Telynorion : Rys wyn o bowys d. d. / D. Uwyd o gydeweu d. d. / lewys ap ho; wyn o bowys d. d. / Hugh dai o blwy Riwabon d. d. / Richart glyn d. d. / Hugh ap morys o lansilyn d. d. / Jhon ap Edwart / Jhams morlas o groesoswallt d. ysbas / J. ap mredyd ap Ho; goch o swyd y wayn d. ysbas , // Crythorion : % Jamys eytyn o Vaylor p. cerd / morys grythor o groes oswallt d, d. / Edw: grythor o Riwabon d. d, / Rob: ap ^ifan Uwyd wrexam d. d. / W. goch o bowys wenwynwyn d, d. / tomas dali / tomas Uwyd o gegidfa d. ysbas. • Also in Pen: MS. 168, p. 36. f Also in Pen: MS. 169, p. 356. J Also in Pen; MS..169, p. 952, § Ibid. p. 863-5. MUSIC, POETS, MINSTREIir y dir mab doa &c. b. Tri bard y syd : Prifaid . posvarft . arwySvard . &o, 217 TrioeS messyr, synwyr a ehynghaned b. yY kystawglwyth, (c) y tair ber iach 218 Y Doe hen pan oeS yn oed pvm kant mlwy3 y ganwyd til inftb . , sem &c. . . . xy Teyrmis Asia , . . . xii Teyrnas Afiioa . , . , xiiii Teyrnas Evropa b. Saith gelfydyd Rydion : Gramadeg / music/ Dileclidid / Rethop- ic/ Geometria / arismetica / astrologia. Gramadec yw mam y kylfydode oil &c. 223 JLyma val y gwnaethir mewn Jfest Reial : yn gynta dim ar y del yr bwrS Uiain / halen / transyrie &c followed by llaSiad garan, pavn, greyr (224), y deryn y bwnn, kelioc hoed, ar gilfinliir. Y cwri cyntaf &c. or pysgod (225), potes glas y pasc, capwltieid, venston o gig myllt yny isgell (226). The way to make various dishes such as started, mortraws brawn &c ends : Cymer draed perchill wedy y berwi ay Roy mewn cwrw y sefyll/a ffan vynych|| 221-44 Heraldric devices {tnostly coloured) with maternal pedigree) in the autograph of Si mwnt Vychan. The following are the principal names : Sivi^n mam Rob: chwitnai, Gwladvs m. Rog: vychan, Alsswn vechan m. John o Pilstwn hen, llevkv m. Ho: ap f. ap gr: / Eva m. Mad. ap Elissav / Lowri mam Mad: ap Rob: / Lleukv m. Rob: ap Ric: ap syr Roger / Annes m. syr J. dawltwn ^evaf / Joned ystanlai m. W. vychan / Generys m. Gtm ap Gr: / Eva m. Gr: ap Gim / Annes m. J. ap gr: ap Mad: ddv / Elizabeth don m. syr To: Salbri / Elizabeth m. fankin don / katrin va. syr Pyrs o dytwn / Annes m. Tho. hen o Salbri / Margred m. Harri ap Rawling Salbri &c. The following items {in later hands) occur. 92 bvm nerthol rj-miol o nwv a gallv &c . i64S Anon a 108 Na werth nef golef cr golyd bydol &c. „ b 220 Kain irwen feiawen fwyniaith odidog &e. „ e b. Mae serchowgrwydd rhwydd yn rhan ymerched &c. „ d c. mewn awr mown dwyawr myn dewi mewn dydd &c. „ e d. Mihangel a gabriel a gobryd a mathew rhag methv rhoU amyd / e. dvw a seinio des enyd a hindda i gael bara ir byd Hityn grydd g 221 Mi agawn gan ferch fymherchi gynt &c. Anon h b. na waria moth dda gad gida thi fenaid &c. „ i c. nid myfi leni ddyn lana i dvU &c. „ h d. na farned dyn ar vn arall ormod &c. „ I 22S gartre i m^re mvdrwr lein barffed &c. »> »' MS 148=H:en. 364, formerly "234." Hehaldry. Paper; 8|x6f inches;' folios 6-32, 37-421'; xviith century; boards— binding and MS. Folios t)-32^ 37''-38» contain heraldic devices of which the greater number are well drawn and coloured. The writing of the earlier part P B.2 ^24 PENIARTH MANUSCBIPTS 148-151. v' -■ " and of most of the Index is very neat, and a few entries are in the hand of George Owen, lord of Kemes. There are also other hands in the second half of the MS. The superscription of the Gwenwynwyn shield (p. 29) is from the pen of Rob: Vaughan of Hengwrt. TJiere are nine shields on every page, and the principal families of Wales are represented. The shield of "S^ Henrie Williams als Cromwell knighte " is the first on fol. 6. • ' ■ Fols; 39t421'. Index to the proper names over the shields. : MS. 149 = Hen. 233. Hebaldky. Paper; 7i X 5 inches; fols. 1-10, 12-107; the work of Sion kain with an Index in the hand of Robert Vaughan (died 1666) ; bound in calf. ifos 7av yr / 28 / . . o vis Ebrill o. ^. 1575 y gwelais drwy vy^hvu yn yr awyri Kyngof ar nevoedd gadw mawr o adar klaer wnion megis gwylain nev golomennpd yn hedec yn vchel heb ddim ynghymysc a hwy ac ar i hoi yr oedd adar gwnion or Tn kyffelib ond bod yni plith adar a lliw dv megis brain a rrai o honyn yn hedec gan ystlys yr adar gwnion yn is yn yr awyr nar Eai gwnion di gymysgedic a rrai olat nid oedd giraaint or Kai duon ond ymbell rn yn kymysc ac hwy yn hedec tva / r / gogledd dybygwn i 22 . o vis mehevin 1575 y gwelwn ddayardor mawr yn byllav dvon a pheth dwfr yn rredec o honynt aninav yn EdrycU ar rai ar adwaenwn yno ac is law y pyllav y byddai dau ao Ef avyddai ryw ddyn yn troi ber ac Edoryn arno wedi blvo yn vyw ac ni wuai yr aderyn na marw na rrostio ond i groen e biliai ac er hynny ni wnai ond ymoddef. The above is written on the inside of the front cover by Eys Cain probably ; there are notes in the hand of Rob. Vaughan on the fly leaf, and the bookplate of E. Wmes. Vaughan of Hengwrt on the next leaf. Fols. 1.3-23*'. A genealogical table beginning with Beli Mawr &nd ending with Kynan, Tewdor, and Bleddyn princes respectively of Aberffro, Dinefwr and Mathraval. The shields of these three princes as well as those of kadwaladr, Merfyn vrych & Essyllt, Kodri Mawr & angharad, Anarawd, Kadell & Merfyn are given, . Fols. 24.-86*'. The Heraldic Devices and shields (neariy all coloured) of the chief Welsh families. Fols. 103-106''. Index to the names of the bearers of arms. MS. 150 = Hen. 418. The Arms (beautifully coloured) of D' John Williams as Dean of Westminster, Bp. of Lincoln, and Lord keeper of the Great Seal, atque Carmine Heroico. Vellum ; 8 X 6 inches ; 16 pages with two leaves of paper at the beginning and end respectively ; xTiith century ; limp vellum. Inside the front cover is the book-plate of " Arthur Williams of Meillionydd Esq.'' There are also particulars of " An Atchievmcnt " at Ystyra Colwyn (p. 14) and a note about Williams' Scholarships at Cambridge (p. 16). MS. 151 = Hen. 193. « Bbith-waith ,1638. r:Sef ILyfr cxjmysgediq o gywyddaii amryw brydyddion ac Athrawon Cymrag. William Morris Mihefin /lO/ 1638." Paper; 7f X 6f inches, :, 80 folios, plus i-xiv; sewn, with thick leather covers. This MS. is an early specimen of the writing of W, Maurice of Cefn y braich, Llansilin, Denbighshire. The following names occur: Hughe Conwy fychan of Brynevryn (vii) ; Morris Cadwalad his booke 1709 ; Llj'fur Evnp Uoyd, rhodd M, Cadwalad, 1726 (p. 1). ■ . HERALDBY,'^AND BRITHWAITH 1638, 925 ii, Toijical Index. A gair dim yn vchaf—jf'r hyd 1 Y tir ail ■ Uety'r helwyr a dy help i ymado a hwn Edmiond Prys 3 Dwedais nid -a i wadv . . .' . b Ay help i fyned i hwmi » » 56 Y gwr a roes ei wryd .... c berffaith heb drmigc beb orffen Gwerul mechain lb Y ceiliocbronfrgith: Ba ryw edn o Baradwys . . . . d nid dyn onid dvw'n ibig Ston Tvdvr ' Ifaricnadeu G)': llwycfap Dd: ub Engion Lyglixc ^ 9b "^hel yr wyf yn ochain .... e • Enaid Gruffvdd Uwyd yno Eys gocli o eryri 13 ^Pam -in cen heb aweaydd .... / dy nod par im glod gann gler 2&'« tnoel y pantri 15 Atteb Ji\ymliie yn y farnad uchod ILew brwydr fal Haw. Bredvr .... g dvried wr dyred /i/ iawn Rhys yoch o eryri lib Atteb : Rhos dy liw Rhys dylvaidd .... h a Gwynedd iy ngoganv iL'w moel y pantri 196 Atteb : Dewr ddrvd llewelyn daer ddraig .... i awch ym mrwydr a chymrodedd Mys goch o Eryri " 226 Atii wellhad Jeuan gr: ap Siancin o Iwydiarlh O lefyd ym mrig gwyl ifan k Cor nef a wna cryf yn wann .... can nadolig Cynn d'elor Tudvr Penllyn 24 / Robart Uwyd is y Clawdd Ami yw rhai ai mawl ar hynt .... I a del vwch hoedl a iechyd- - Wiliam Uyn 266 fofynmennganRob:Pilstwna W. Eutiin dros Elisav ab JV. Riivedoc : Dan 'n benn a roes duw'n y byd . . , m in barwn mawr brynv mwy Wiliam Uyn 296 fr byd : Adrodd y gwir ddrwy d''uw a gaf .... n Ymrown i droi mawr yw /n/ drwg Jfan tew 32 A fragment (20 lines^ of a Cywydt to Owen Glyndwr • Myf yrip y- bv'm i farwn Ac. {^Jola Goch] o 34 f D. ab J. ap E'/nion .■ Y. blaenaf p bobl Wynedd .... -p o Wynedd am annedd mwy dd: nanmor 35 f erchi 2faen nielin- : pwy oil a gair pell i gyd . . . . q ' a roe ddwydorth yrddedig Sion Ceri. 37 J'r givmpniaeth hen cCr newydd Gwae'r hen a gae hir einioes .... r gida ni na ddigied neb Sion Phylyp 51 Gwae a fae'n brvdd rhag ofn brad * ag a oeres ei gariad . , . . y ddaear ach ysgar chwi gr; ap Jfan ap ll'nfychan 426 Y gwr doeth.gowira dyn .... i i barhav ir neb ai rhoes Tomas Prys i5b J erchi Sion Prys iyrrv'r SaesQii Bowys ' ^'>'<' Glanha ar frys Bowys oi bon .... a meistr Prys daionys fo dvw ynod . Jfan Tew brydydd 026 PfiNfARtH MANtTSCRIPT ISl. 476 Eurbarch ym gyfarch esgob glan addfwyn .... a roi enioes ir Esgob ni dadwisge Robert Clidro 49 Y march ; Doe cenes y mynwes mor .... 6 Avr gledde mawr arglwydd Mon Rob: Clidro 60b Y milgi : Mi wn glod i berson glan .... c A mel nid Caer am y ki Clidro 526 J erchi march i Thomas Hanmer Porkinton . 1603 , T corph enwog hit ifyniant , . ,. . d f dreio i oes yn dy raid Rys Cain Bob. Mar: D. Hanmer : Ystyriwu gwrs di eiriach , , , e ei fab dewr fo byw deiroes . 'l6o^ . „ „ 696 7 /• Mredt/dd : Vn pinagl yw ein penaetb . . , • / Jfan y bych fyw'n benn , 160§ . „ „ 62 / Andrew Mredydd : Da bwriadwyd briodas .... g A thros r bain wythoes yr hydd Edd; Maelor 64 Mar: A, Mredydd : Cwyno rwyf arren ryfedd .... h Andrew i fewn daiar faith , l6og , John Davies 666 Mar: S. Mwcston : Dy nawdd ar lied noddwr llv . . . . i ai dri oed iw aer Edvvart Rys Cain 706 f 5 merch A. Mredydd : Or had tra glan ar tir glwys .... k iach hefyd drwy orchafiaeth fVatthin Clywedog 77 ^'r clerwr : Ni ddoe grothell bell o byllod Uynav &c. ... t dos di i rewi . . . was bvrt ffbl Bichart phylib Rol. v'n 776 yn nhy Sion dirion caf dario i ochel &c. Rissiart Phylib m c Crosed dav obed m^gin trybedd grad &c. Syr hvw Rob: lien n d Coffr hidl her a gridl trybedd &c. Wat: Clywedog o 78 Mae 4 liowddgar im hav ei mowlgerdd &c. S. Clywedog p b, CaJyn plad<>r d^r ar ddant y rhostir &c. Syr Morgan q c. y mrig nadolig mwyn devlv ceisswyn Rhissiart Phylib r l^b Dyn bVr wyth natvr ai chnawd yn bvrwyn .... s a byw cyd hebod Cadi Will llyn c. Gwain bach o briddach brav i fagad &c. Wm: Pvw I d, J Lynn egwystl : Mae'r sir, mae'r bir ? mae'r bwyd ? w mae'r byrdde ? &c. Anon 79 For keindnesse meildnesse tome ensvinge .... » is tyed and fixed fast John Davies b, Daw glanweilch haelweilch a holion attnd &c. Anon te C, Hiraeth am Lywelyn ai wyr : Mae'r llys yn Niwbwrch x mae'r llyn mae'r evrglod &c. llowarch offeirad 796 fr pysgodyn a ddoeth i dir yn Ardvdwy Ystor lawn a gawn i gyd or eigion .... y ei gorpws brwnt yn garpiav Gr: Phjlip b, Pe cawn fras fatras ar fvtra aned &c. Roger Cyffin s c, y da a basia bob dydd ar goll &c. Ddi ap dd: llwyd aa 80 monei "j have not manie they are gone &c. R. ky: bb I'- J "/y ^^'^^ •■ y™ mhob clod barod bybyrwych Eisiart ... cc yn ddidrair weddi drosod Sion Cain ^Oi Y x'^^xed mab i Siapheth Samotes gaijr &c. TH* POETICAL WORKS OF GUTTO'B GLYNN, 927 Gl™? Ac?^"^"'"' ^^^- ^^^ PoKTiCAT. Works of Gutto'k ,orf \f Paper; 7|x6 inches; "321" pages (320 pages in reahty the pagmator having « skipped 77"); impfrfec at 4fnning The name of the " Rev Lewis Owen of Wacn faoh Llanegrya " occurB on p. 1. 1 [Mynnwn ymod mewn un manj .... « ||ir . esgob ar tair ysgol (i. 12) , cwff euraid caffo hiroes . / ' Gutto'r Glynn 3 f S'^ Jo^ Mechain : duw a roes ym o dir saint ... ti Siars na mach Syr Sion Mechain 6 Etto: ]folo tuthiodd at ^thael .... c Trunio a atto'r annedd 8 Rhoi ty'r wyf vry ar y vron .... a mae mendith am y maendp . 12 fdd:Abad: Yngred pei gallwn redeg .... « ty'r beirdd a ffoet hir y bo . / 15 Jr dean Cyffin : Mae vn ceidwad mewn cadair ... / modveddau meudwy vyddaf IS Tii llu aeth i Gymru gynt .... „ Cymru a dry yn dy raid./ 21 Y gwr ar war y garreg .... ^ nid vn pab end mab mair 24 Mae ceidwad in gwlad a'n gwledd .... »' a phwyth hon a pheithynau . / 28 Dy fedd nis gadawa fi . . . . k y tri 'n vn ymlaen Tren wyd 30 ^echyd i wr vchod el ... . / Newydd hen fydd a hyn font . 33 Mae gwahawdd ym a gohir .... rn i hwn eilwaith hen Wilym . / 35 Mae'r henwyr ? ai meirw y rheini ? . , , . n tri ag vn trwy wiw gennad 38 Y C. vtios i dd: llwyd ap dd: a Einn or dref newydd Dafydd mae'r beirdd yn dyfod , . . . an hyfryd byd heb dy ben . / 41 Sieffre a yf osai fTrainc .... p ceii^w yn Sieb ar corn i Sion./ 45 f Mathew Goch : Pan sonier in amser ni . . . . « a gair ILoegr y gwr lliwgoch ./ » 43 47 7 Harri Ddti Euas : ILe nad da lliw onid dii . . . r angel duw yngwlad Euas . / 50 Et(o: Y du hydr or deheudir , , -, , g collaist a roist callestr wyd . / 63 J S, Llwyd abhd G. E. — Gwledd arglwydd y synwyr .... t arglwyddi Cymry arglwydd Cymro . Guttvn Owain ♦ The numbers asterisked refer to copies in Cwrlmawr MS, ig. 928 liENURTH MANUSCBIPT 152. .55 y Syr Risiart Gethin: Oer oedd weled- vrddolipn ... of ai cliadw a wnel Otwel ytiw . , 58 / abad Abey fforied : Mi euthyra i Ymwythig .... b tir fFerm Gutto ywr IPoried / HI 60 Mar: Gr: vychan ap Gr: ap Union o Gors y gedol Duw hen dug Edwart frenhin .... C oes hir ir arglwyddes honn . / 63 Mar: Arg: Herbert : Dawns o Bowls dpe'n ysbeiliwyd . . - d iarll oi fab -arall a fo . / . 109 , 67 J Syr Bossier CinCiston pannwnawd ynfarchawg ' circa IJfOg ' : Awst i lias fynghastell i . . , . e , a.merch iarll ymreichiav hwnn . +55 70 Y mae glaw am a glywais .... / Y Hew dii oil :ai diail , / *554 73 7 ofyn wtcnaiff i Ruff: ap Rys o Lanverres yn J&l . / Yn driffeth yth.woaed Euffivdd , , . . g triffwyth dy faslart Ruffydd../ *69 77 Robart gorywch riw aber .... h Ni bwyf vnsul heb fenswn , *53 ■ 80 Mae e^'yr ar hoU wyr lieu .... » yn arvau maeu ar vy medd ..,/ 82 Dyn traws fvip y^ dwyn tros for ... . h ar ai gwisg yra i gysgv . / *e45 86 Mredydd ai yma'r^y4wyd ^. . . ■ . • / moes farcli ag arch a fo gwell *647 89 Milwr a gar moli gwydd .... m cael evro'r bwcclai arall . / *fi64 91 J ovyn Hiling gwely ,gan ^3 Rob: Ptthtwn, g, gr: ap IVn ap gr: Lyn : Elen avr len ar Lannercb .... n Uenn arglwyddes y llannerch *706 94 y D. ap Meurig V'n o Nannav i ddiolch amfarch Bron draw bievr enw a drig .... nr Elen ai heifioles '. ' 62 & 716 07 A oes vnplas yn siampler ? '. - . . . .p '■' a brawd ir iarli biav'r drych 100 Ai gwledd a wnaeth farglwyddwawr , , , , q nid el heb ddwyn y dalaith 103 Gjnt y rhoed yn gynta rhaii .... r val i raab fo Wiliam yn 105 Edw: IV : Mae'r tarw' mawr or Mortmcriaid .... s degfed wyd dwg fyd i iawn , / 108 f Jolin Bw'rcK: Ni chair vdtvs ua Chrbtiawn .... t dyro i Sipn deiroes. hydd *4l ilO Mar:' Einion dp Gr: ap Rys Lechwedd ysdrad Dwfr Alwen doe fv'r wylaw .... «« fv Einion nef "yw enaid ./ *45 113 Y Ihvyn gwydr yn llan Gedwyn . . . t v duw a wn«l fab dv yn wyn . / * The nnm^crs asteri^keti. rcf$r to copies ip Cwrtjnawx MS. 12, THE POETICAL WOftKS OF GtTTO'R GLYNN. 929 116 Tyfodd gwr at Dafydd gam ... . a y tri'n vn ymlaen , Tren , wyd ./ *5o 120 Delwais o glwyf a dolvr .... b pren per yr hnclder ai rhoes *65 122 Prelad ar yn gwlad o Glwyd i Ddyfrdwy .... c vn duw ath atto i lywio'r wlad . / 125 ILys ihydd ym sydd ansoddav Uv dalm .... d He i rhoed lies erloed llys rhydd . / *77 129. Mar: Rys abad Y. Wlur : Dyn wyf er doe a anafwyd ... e taled Duw ni bydd tlawd hwn . / *80 133 Y gwr ai dy ar y garreg , . , , f pen cenedl pennaig Gwynedd , / *83 135 Pwy yn. i gwlad- penaig y wledd .... g tir brenin teirbro Wynedd *85 138 MU drwg a fv ymHowys draw .... A taler i haelder i honn . / *89 140 Mar: HJn ap y Moel : Mae arch yn Ystrad Marchell ... i yr wyl a nef yw i rodd . / *9i 143 Teimlwr gwyr teml ior gwiw rent , , . , k brenin brwydr brodir Gwont . / *94 146 Mai-: Mevrig Vychan o JVannau ai wraig Mawr frr cri am y trihael .... / ar ddav sydd vrddas vddyn *97 149 Mi a ir wlad lie .mae'r wledd .... m gwisg henavr gossawg Gwynedd *99 151 Tair blynedd rhyfedd fy' rhain .... n brad dewythr Herbert ieuanc *ioo 154 7 Sieffrai Cyffin : Tyfodd vn o blant difcth .... o ni. bq'r gwr heb avr ag 5^d *103 157 Caewyd deurvdd catterwen .... p Uawenydd oil yw enaid . *105 1:59 Y gwrda o gywirdeb .... q yw tvedd fry hyd dydd frawd . / *87 162 Sain Cristoffr a f.v yn offrwra .... r ar fyngliefn er fynghyfoeth . / 165 Dafydd o brafF\yydd broffwyd .... ' s yw roi yn He yr hen llys . / 168 / Ho: ap feu: o Voelyrch : Howel ni chysgaf havnch ... t ni chwarddaf oni cherddy Itl f Syr Wm: Thomas arghoydd Rhaglan Sal rhvgl yw seiliwr Ehaglan .... « gem ar wyr holl Gymrv wyd ./ l7o Mar: Sion aMadog Pilstim Wylofus wyf fal afon .... ,. ", a chynydd ir »wrcichionen i'S f R. Pilstwn Emral: Pwy ay geidwad teirgwlad hy . . . w teiroe.s ar iad Roisier wyun f The numbers astciiskt'd jefer to copies in Cwrlmawr MS. ii 930 PENIAUTH MANUSCRIPT 152. 180 3Iol: Meurig Vychan o Nannav ap Ho: Selau Mawr fv Howel aMeurig . , , , a aed i farw i dai Veurig 183 Mar: Harri ddv o Evas .Doe dnvfv'r deav derfyn .... h gadv hil yn goed i hwnn 186 J dd: llwyd o Aber tanad : Af ddvwsvl foddiis aelwyd ... e o goed da ef a gaed hwnn 188 7 S. Hanmei' : Cwngcweryr oedd y gwyr gynt . . , . d carw'r Djai ar cwngcwerwr llwyd 191 J S. Edw: or Wavn : Hawddamawr ir wledd fawr fav . , . e hir hagr hwyr ith ddygaf 194 / veib S. ^rfw;.— :Yr eryrod eryraidd . . , , / ag enaid pawb o gnawd pvr 196 _7 Edw: ah Dd: — Haw.er nos llew'r wavu isaf .... g fo duw nef aed yni wart . / 199 Pav dir ni newidiwyn vn . . . . h ni bo iarll Penfro heb hwnn . / 201 Mol: Syr.Rys o.A. Marlais : Carat' vrddol Oaer vyrddin . . i dros i dad a droes dvw ynn . 204 Mol: W. Fychan o L. dy Gai : A adeilo o hiidoliaeth ... k pen cenedl pennaig Gwynedd 206 y Dd: abad Ystrad niarchell a Dd: abad Glyn Egwestl Mae deusant. im dewisaw .... I ar meitr a^T am ei iad traw 209 Mar: Syr Bened o Gorwen : Mi a welais man wylaw . . m ynn gael dyn vn glod yno . / 212 Mol: Dd: Abad Glynn Egwestl ILwyddiant i'r tenant ar tai a'r wengaer . . . i n wledd yn ^esu Iwyddiannusaf Page 215 is Wank, and pp. 216-25 are wanting. 226 Deubeth a red drwy'r gwledydd .... o o dda'n Mars ni ddevwn mwy 228 Alteb: Svlien ach ceidw syr Bened .... p am wlan degn-m y leni . / Tudvr Penllyn 231 .4«e6 ; Diwedd - hen fv'r- fargen fav .... q nag \vyn i gynfigenwr Gutto or Glynn 234 Medd)'lio dd wyf om nwyfiant .... r gwir ddychan a fydd rhan rhai Jeu: Vn ap J. ap Adda 237 Atteb : Ystod hir wastad hoywrym .... s eled i gerdded ac ef Mredydd ap Rhys 240 Atteb: Dihareb wir o hirynt .... t i hawl gwna oed a hi ^eu: Vychan ap J. ap Adda 243 Gorav swydd fal gyrrv saeth . .. . « « a minuev yn dwyn meinwen deg Jeu: ap Ho: Stvrdwal 245 Atteb : Gwir iawn fvr geiriav enaid .... v at fwyncu Lattai fenyw E^owdden 247 Claf wyf eisier cael y ferch .... w ar f&l bol y bayol byd dd: llwyd ap ll'n ap Gr: l>oi:TRif Bi? qutto'r glynk and others. 931 249 Atteb : Cennad wyf a wna cynen . , . , a wissorwy was o Vrien JL'm ap Guttvn 251 Drygan yw draw a ganwyf . . . , b gwrdd fydd y gair iddo fo *58 Ho: dd: ap J. ap Rys 254 Atteb: Ewcli yn iach ni chwennychaf .... c roeso lie ni chaffo chwaith *60 Gulto'r Glyn 257 Eirchiad yii siarad y sydd .... d oes dalm ai clyw ystlym cler Dd: llwyd ap IVn ap Or: 259 Atteb : Dafydd E,wyd o fodd y llv . , . , e gwyn i fyd y byd or bedd IL'n ap G^ttyn 262 Pwy oil a ddvg pell a ddel . . , , / byth oi hannedd bythefnos Syr Gr: Vychan 263 Cwyn fyth am y canv fydd , , , , g yn oes deicyn nas dyccai Long Lewys 266 Utto ; J Eadur ail Arthur lys . . . . h am ei gan mwy o gynnen . / „ ,, 269 Atteb: Bevno oediog ban ydoedd .... i lliw ^ddew dv lladdo diawl Syr Gr: vychan 271 Tafarnwr wyt wr llei tarria/ dyuion .... k tvrion ddyn duw ai tro yn dda dd: Beinfitcr 273 Atteb : Credais am orfod credv .... / etto yfed diofal Gr: ap Jeu: ap R. llwyd 276 Atteb: GrufFydd awenydd iownwych .... m dilid y modd yn dlawd mwy Dd: Beintiwr 278 Am gymhortha : Da mewn cyff Dewi Myny w .... n a da'r byd nid a ir bedd Dd; llwyd ap IVn ap gr: 281 Atteb: Mae gwr ym dirmygv i , . . . o arched benu eirchiaid y byd JL'n ap Guttvn 284 Y ddyn fwyn a ddoe'n fynych .... p OS cae fil drwy nas cae fo . „ „ 287 Atteb : Gwae'r vn a ddug ir ynys , , . . q i ddwy glvst a ddwg yw law./ Lewys M6n 289 Atteb : Y mae dean yn rhannu .... r Cys mein ers drwg hwsmon wyd . / R,'n ap Guttvn 292 Tristach yw Cymrv trostyn .... s naill ai Dduw ai'n Haw ddiawl K.'n ap Gvltvn 294 Atteb : Mae llcf oer mal Uifeiriaint .... t i Von y trig f'enaid draw . / Gutto'r Glynn 297 Guttyn y Glyn a fv glaf » . . . u i roi i arall yr owran Syr Rys 300 Atteb: Gwae a gynhaliodd i gyd .... v dan y gist a dwyn i gan Gutlo or Glynn 302 ILoer wen lliw eira vnnos .... w a chael nef ddyn wychlan wyd . Jeuan Tew brydydd 304 Atteb: feuan fawl winllan wynllwyd .... x arnad gwn air nid gweniaith || 1. 26. See Catalogue, p. 249 r. 306 \A fragment {11 lines) ending : y Moes di'wy hyrr i Meistr Harri . ^eu: Tew brydydd * The numbers asterisked refer to copies iu Ctvrtmawr MS. 12, 982 PENIARTH MiNUSCRIPTS 152-163. • b. Gyrrv'r ddraig coali at Syr Wm: Tho: o Raglan i not gwregys avr : Y ddraig bab arynaig bobl , . : . a ar gerdd ir marchog yrddawl Rhys Goch o Eryri 310 Atteb : Sathrodd avr seithradd wryd .... b ac ynill y Morgannwg iL'w ap y Moel 313 Y dyn a sigwjd i iav .... c ac oth fors gwae'r wraig ath fedd Dd: ap EdmwM 316 \\A fragment {13 lines) ending ; gad dy gastr gida y gostrel Gutto or Glyn d b, Clywch son megis cloch Sais .... e annysg oedd ym,nag gwyddwn Syr Leioys Meudwy 318 Atteb: Syr Lewys felys ei fwyd .... f dy fwyd yw 4y 4y Jeudwy Syr Phylip Emlyn 321 Y dyn ai had o Noe hen .... g nid an ith wjad.yn oth wled If 1.19. MS. 153 — Heh, '457. Poetky by W. Phylip, Edward Moris, Owen Griffith, etc. Pnper; 8 X 6 inches ; circa 1689; 246 pages; in old leather cover. • • This MS. is in a very bad state of preservatioiij— there are but few leaves perfect at the edges and the paper is in a most brittle condition. The writing at the outer margins is often more or less imperfect. 1 '||Ar drydydd ous fethedig .... A ' **#•##** jfaingc ole 3 Tir bi-ydain fawr alluog luosog vchel lysoedd . . '. . i hebio teflwcK hwyht yn glir Hunjfrey Dd: ap Evan 6 Prvdd Iwm ydiw /r/ gorph priddlyd * . . k is livw r allt faaeV 4 * # * * i. 73 Sion Kent 8 y Byd ar golyd yw /r/ gelyn ar bar .... I fe wur i huri a'fo'rhaid Anon 9 II Mae r beirdd or ty mae r bwrdd tal . . . . m heb orphen Amen 'mnl) mair Dr Sion [y Ae]n< 11 fy ffrins am gymdeithion perflfeiddlwys pur ff[yddlon] ...» * • * * • fftwl ^esv yn felysol 1666 . # * # * 15 fanwul gn'stnogion o geisiwch yn gyson .... mewn beie a briwie yn brydd « * * T. ap Prichard 18 * * . . .dd bynag i buch ddyn gais ddilyu dy alwcdigaeth . .p tangnhefedd ddiiW a To yu / n plith i ladd pob rhith Cynfigen Rowland Vychan 19 Y gwr Jfanc gwilindo gyngor .... q • # • • Cyro gras a mwrthwl fFtn: Phylip 25 Gwrandewch arnayyri treythu baled .... r gwna di gyngor hittiri garpioc „ „ 29 Pob gadara mawr i ally gyn mynd or s gyrff i bydru .... arneb ni fyno ag wUys da aed heibio na wrandawed „ „ 33 dyma fyd gyd gadarn &c. &c. imperfect Df S. Cent t W. EHYLIP, O. GRIFFITH AND OTHEBS. 933 35 .]f mae bai ar ev bowyd . , . . -a [dyro dy dru]garedd ini D' S. Cent 37 gwrandewch ar gynglianedd gerdd eured gyf * » * . . li denaid hofF evraid a ffarwel JV. Phylip 40 [gw]a uad da i enaid dyn .... c bodd duw cin yn bedd diwedd doctor fon Cent 43 Y Hew glan ynill y glod .... d i mine ai dymunoedd Hugh TLoyd hynfel 45 Pan fych di yn gru frii ar fryn .... e * • *' » addas y rhydd addysg . 16§S . Ow: Griffith 47 Rhyw wraig draw o fiorman dre .... f er daued i braint mon helpii ? ffouch Price 50 Yn noeth im ganwyd gwan a bychan .... g er mwyn Crht *dod im. gymod fioxich. Price 53 Am ft yn / rhodio ar foreuddudd .... h kewch chwithe newydd beth gin inne W. Phylip 57 fy ngymdethion gwryndewch adrodd[iad] .... j rhwng i wraig ag ^fan kadwalad Eivan kaduialader 60 [Ni] cheiff dyn ronyn ond y rannodd duw .... k rag im dyniou ond enyd Dd: ab Evan ab Owen 63 Wrth ystyrieth ystori / ybyd oil am by wyd i . . . I gwir ddavvn a thrigaredd dd[uw] . W. Phylip 67 glasied rliag syched sii iachaf diod .... in [doe]d iw gof beidio ag yfed „ „ 68 [dr]wg dybys astrus a rwystra ini gellwair .... » gymryd y byd fel y bo Anon 69 gwna felin gethrin gwiw athro &e. o b. gwas dybryd esgyd heb asgwrn &c. p c. J D' Bissiart fychan ILundan pan fu frad y powdwr — 160S . y ddoetli Esgob barfllwyd .... q * * * gwag ai bardwn gwrtli . » Hughes o gefn TL. fair 71 gwrandewch ar ddadgiddiad dau ef[eill] .... r pe medre fo ddilin i gyngor i hyu . 16§1 . Edw: Moris 77 ]f mae ordor sor am serch ag anian . . . Hunfrey ap fvan s pan ddarfii /r/ anrliaitii yma glochydd IL. bryn mair 86 trafeilies for a mynydd frefeilies pant a cliraig .... t derbynied duff llowydd ni yn Uawen . 16^2 . Hum Sion 90 Mar: Owen TVynn or glyn . 168-2 . diiw or auap" di'wy wynedd .... u yn y nef vnion ofwy John Dafydd 95 /r beydu : J rwi i yn byw n anymoredd v miawn diwres fyd oiir .... na nel yn anwbod °y niben Eivan Sion 97 fel hyn'gwael briddin gwel bren[ed]ig[eth] ... w fellu aur dawdd dy allor di Ellis Owens or kefn b, gwell i wan traglau a fo yn triglo goror / y maengarw Ac. x 98 Rwi yn ofni meddyvi am vddynt o gwrs . . . Rob: ap Rees y ni wnawn er a gawu or gwaith TFynn o Itianog 934 PENIARTH MANUSCRIPT 158. 6. Pymtheg cant gwarant oedd gwirbed Jessv . , , . , a Pan grynodd . . . dauar a byd [1574] .... du bach ar ben erw ar fy helw fy liuii Rich: Abram 101 Pob mab pob merch pob dyn ar aued .... 6 [i fojliaauu duw ymaradwys Anon 103 Jr Cyiydd: Ar ol bod yn gwario yn ffri . . . , e gan bob gwenno a leickio i liin 105 Am y dreth soweth i mae son .... trcth gofys d nid treth gyfion / ochain sydd o aches hon. 106 Mar: Mrs Gras Hvghes or kefen di'iw dy nawdd dod i ni . , . , e pura tasg an parato Ow: Gryffith 111 Trwy /r/ tad ceidwad i fynu coda &c. / 112 Duw a greodd nef a daiiar . . , , g * • * # gaul amser i gonsidro 115 Gwrandewch ymddanion gynnes .... h }n gyrchy yno ninaii . 16§^ , Hvnffre dd; ap Jvan 1 17 Gwelais eira glas irwyn .... i da iwr hawl a diiw ai rhudd Edmwnt Pryce 121 toriad gorchyinyn taerwaitb .... k a duw ini a dyn newydd Hvnffre dd: ap Eifan 124 Gwyr da ni wedda iw wen lonyddwuch ... / Hid a bar ar led y byd Wm: P Ay lip 125 Tydi o ddyn sydd gar fy Haw .... m o flaun duw mawr gogoned JI. IL. Cynfal 126 Blwyddyn i gerlyn fongaled iw hon .... » * # « * * yn dy siad gad dy go 127 HoU bobl y dernas neswch yn nes nes .... o fy rahechod fydd ormod baych arnad 128 Clowch ddaugos rhagorieth rhwng prinder a choweth . . . p «««*«#** #'**«**i gredy . 133 Ceisiwn bawb dwgiwn bob digus bechode .... q dwst ydym di wastadol . l6$§ Owen Griffith 134 * » * roullen arw drais digysur iw dy cais .,..»' Tan drigaredd dduw un wedd yn reiol wledd yr oun Hugh Moris 137 Mar: fVm: fVilliams ficcar Bodfari fyngwir Enaid fy ngwr anwyl .... * duw an galwo dan ei ymgeledd Edw: Moris 139 Mewn Eifiengtid byd heb oedi .... t gida duw fy ngheidwad a fudd W. Phylib b. Hir heddwch degwch diogel in Wm: / wiwlan frenin &c. u 140 Pavchwn iawn gowfiwn yn gu nid alaeth nadolic .... v bur in rhaid bo / r / anrhydedd . I690 . Ow: Griffith 142 Mor howddgar liwgar olygiad Pybur .... w [we]ddau ith dy wiwddoeth dad . 169O . „ „ 143 Mar: S. Owen or Cefn isa : O dduw pa gri difri don . . . x duw addas bo /n/ diweddiad . 16§9 March 3 „ „ 149 vna weddi a clialon bur .... y a thrysawr yn y diwedd J. Sjoyd Pen anner 0. GRIFFITH, HUGH MORIS, W." PHYLIP ETC. 935 150 dduw rwy fyth ti'wj dy ordinhad &c. a fragment a 151 Pob doethudd gymdeithion naturiol gantorion .... 6 ond prescl) yn welu wann olud || i. 32. 153 A fragment ending ; i fawl ai ogoniant a ganwn Edu>: Moris c b. ystidio ir wif was didwyll doctor Sion hent d 156 [y gwr] uwch ben goruwch byd . , . . „ „ « 158 fache Mair : [Yng]wledydd ^udea ir oedd sacaria , . . / im drwy gariad drigaredd . Amen JV. Philip 160 Provedigaith 1/ 7 Esgobgnachos* * ffijdd Eglwys Loeger *^ 16§S. [Y]a heglwys dan bwys duw / n hen &c.-a fragment g 163 A.fragi ending : bob dydd bob awr bob enn[yd] E. Moris fi h. Jr Angati : Gwir gerwin blin a gar blau .... « Cyfflypa ir casa i Gael Morgan ap Hugh Lewis 167 Mar: Owen Jones o Fraych y Bib . ? l6go . Duw pa loes di hap lid ... . k ol yn ol ith lawenydd Owen Griffith 173 O Arglwydd hedd vcheledd chwiliaist &c. II 11.1-95 / 177 Mar: Rob: Ellis : Ofer yw r byd waglyd waith ... tn ir hoff foesol orflwysfa .1688. Ow: Griffith 182 Wrth grafFu / n / ystyriol ar agwedd gristnogol &c. a fragment n 183 O ddyw na bae fy mhen yn ddyfroedd .... o i ddrwg gyfeddach anghyfaddas Ow; Griffith 186 Arglwydd Jesu erglyw ddwysion &c. a fragment p 187 II Bu ddeuou tirion y tad pa #♦*... . q ai aur goron wir gariad Ow; Gr: 189 Medd-dod: Gweled i rwif wrth rodio /r/ byd ... r [? na] chlod ychwaith wrth farw Anon 191 Clywch ar dan clau achwyn dig .... * [yn] ddilys deed dy ewyllys di . lo^O . Dd: Manuel 194 ti siongcyn dewryn diwres y sy accw &c. * 196 Mar: Charles i: Och gred ag angred a gwyn .... u ir rhai a ddylon hir ddialedd W. Phylip 206 [Ewi / n /] gweled er ei gwilio fy adeilad yn ad feilio . . v bod sail . fy adeilad yno i rwi / n / dymuno . Amen . 161^8 211 Mai: [Gogoniant moliiint misoedd] .... t^"*- ^- w \\ Yr hwsmyn weithian codwch .... Amen ar foregwaith Mai Anon 216 Gwel ddyn yn dy fywyd pwy bynnag wyt hefyd .... .^• a dilin ferch Seion is awyr moris Righard 219 dduw rwy syth drwg dy ordinhad .... y bob dydd bob awr bob ennyd Edw: Moris 220 Vna weddi a ehalon bur .... 2 a thrysawr yn y diwedd John TLoyd Pen anner 221 dydd da fo itti /r/ hebog odidog i dallt .... a n chael honai y gyfle ni ddiangc hi om bodd Edw: Moris 224 [H]oll deulu gall dylwyth cyd godwch rhag adwyth ... 6 [J]r bywyd gwir iechyd goruchel Ow: Dwyfor 936 PENIARTH MANUSCRIPTS 153-154. 228 Daeth im gwydd arwydd eira oer wenwisg . . . , « swyfeu drist no safe /n/ drws Owen Griffith 229 Mae ti-wst a grwdwst i gred / ym mrydain .... J * * • * llu ag arfau llonn || Anon 231 Attoch filoedd o anherchion .... g # * # yn bendigedig arglwydd . 234 Gwae fi gwimbil a thimbil a tbabwrdd &c. ^ 235-44 Fragments. 245 Fob gwr ifanc cowir afiaith &c. &c. m later hand e MS. 154 = Hen, 190, T Gododin* ; Glossaeies, Paper; 8x6^ inches ; 174 pages ; in the autographs of the Eev. D. Ellis (pp. 1-95), and Gr: Roberts (105-74); boards. LlyfrGr: Roberts o Ddelgelle^p yn cynnwys y Gododiu ac ainryw hen Eiriau Cymraeg au heglurhad, 1791. 1 Y GODODIN — Aneurin Gwawdrydd agant. {version a) Gredyf gwr oedd gwas, gwhyr un d'ias f Meirch niwth myngvras ydan mordhwyd mygrwas Ysgwyt yegafn llydan ar bedrein mein unam .... (j;emore,i).Greddf gwr oedd gwas | Gwhyr un dias g March mwth myngfras | O dan morddwyd mygrwas Ysgwyd ysgafii lydan | Ar bedrain main dinnm .... version a Prytuyf ny bei varu Moryen Deheiiec' Guenabwy mab Gwen , version b Prydwyf ni bei farw Mojien ■ ' 'Deheueg Gwenabwy fab Gwen This text is in the hand of the Rev. David Ellis as is also a Cwrtmawr MS. Which of these MSS.is.the2 & 3 of Stephens's Gododin (Cymmrodorion Society) is not clear. The MS. text run^ parallel with the printed text up to page 86 (= printed p. 336): Dj/rllyiei veSgyrn un mab veruarck vel Dyrllyddei feddgyrn un mab Jerwarch PartIL Glossaries in the autograph of Gr: Roberts (p. 163) 105 Amcan. a gwedi darfod bwytta ac yfed eu hamcan Hist: Pered: Alan. A sathr dynion nag Alanod nis gweleis nnmyn Gwyddeli a. ILysseu. Hist: Peredur ends : Ysgwydawr, the same as Ysgwyd. a shield. 133 Clywed ar, to "be inclined Ni chlywir arnaf byth dy adu yny wypwyf pwy fych. Hist: Gereini .... ends: Gorphwys . to rest . &c. TL. Hen. 140 Adfant . q. the same as Difant a fading away &c. 148 ^Collectanea quaedam, being an attempt to explain the root meaning of Ha/ren, Af&n. At— in Hoywa/, aZwen Al\m, Alyrj vel £/wy, a/arch, "Penna/, AlchvyA, e/ban, flt^', et>ion, Gwy, Gwyaah, Hwy&A, Dyji, Dysynni &c. &g. by " water." Cf. a Plas Hen MS. 156 Yslyr rhai geiriati yn y ILyfr a elwir Bbut y TrwrsoaioN nad arferir yn gyffredinynghymru yduddheddyw : Gwaith, brwydr, battle . Myllt— idem q. Mellt . Lightning &c. 162 " Proofs of the word Gwy signifying water or liquid." J'or the 13th century original see Cardiff MS. I, PEOVEEBS, GEAMMAES ETC. 937 163 Diodlys . q. an diod elusen, a cup of drink given the poor at funerals in some parts of Wales, it was continued in Carnavvonsliiro to the year 1788 and will henceforth I believe 164 Welsh names of fishes 166 JFelsh names of birds .• Bod f gwerni = moor buzzard &c, ends : ysgroean ddu = the black tern. MS. 155 = Hen. 78. The Book of Richard Phylip of Picton. Proverbs, xxiv Camp, ix-Helwrieth, y xxiv mesureu kerS, Eistedvod Caerwys, ye Lapidary, Areith, Proverbial sayings, Vocabulary, Welsh prosody, Cyvrinach y Beird:, Poetry, & Pedigrees. Paper; 7^ X 5f inches; pages i-vi, 1-302 ; in several hands ; sewn. Pages 2-169 were -written in 1561-2 ; l?0-220 about 1565 ; and 225-302 in the xviith century. The signature of one William Salesbury {circa 1610) occurs on page i. The first part was written from an original in the possession of Rich: Mosfyn, which was, inferentially, in the autograph of Gr: Hiraethog. i. Gwav fi gwen heiui gwn hynod / gas &c. h. i hwllis hwylis hylaw &c. ii. dwc anerch drwyserch draw / yn siwr ir feinir &o. iii. A fragment in Latin. 1 (Papuryn hSn bruttanaidd tirion Er hj'u mae ynddo bethau bryntion chwynnwch achychwnnwoh or diwedd ir Daioni) 2 ni vedro vyngwellav yaded vifal irwyfnam beied nim gwellao Pedigree : Mastr Risiart ap to: /ap Ris't ap ho: ap 7. vyohan &c. . 1561. 3 llenwr llyfr : Lloegr drigiant ddifyrrwch bryttanaidd gymro wedir gasglv ynghyd o amravaelion lyfrav kymraec drwy waith a llafor Gr: Hiraethoc ^ goffav ae i ddwyn ar gof ir neb o genedl gymry (a vo allau oi wlad) ^aith i gnowdol fam J hvnan ai nattvriawl ddayaren o anedigaeth Risiart / Hickard Moslyn / moston Einioes teiroes katerwen Ac vrddas ym rragor ddyn At y ineistr Risiart mostYn J Rroer y kymraeglyfr hwn 6. Tabl ir holl lyfr 4 At vchelder diledriw voneddigeiddrwydd bryttanaidd Master Jiissiart Mosfyn Gruffyth hiraethoc yn damvito ei- ddvno ac ewyllissio hir hoedl ac vrddas drwy ddidranh lawenydd wrth gwbl fodlonrwydd i galvn Och duw raor angharedic ac mor ann/naturiawl vydd llawer o genedl gymry Ae yn enwedic y Rhain a elont allan o dervynav 7 • • ■ • gwlad . . . . ac yn gillwug dros gof Jaith . . . i vam .... Rhac hynny . . vv achos a wnaeth ym veddwl am danoch ac ysgryvennv y llyfr hwnn i ddifyrrv y dydd &c. 7 At y darlleydd : Ydolwc ac erfyn ddarlleydd boneddigaidd He gwelcr y llyfr hwnn yn anghwbl ddyffygol o resswm, gair &o . . . 7 wellhav kyd bai weddvs y rayvi edrych am voddlowni perchennawc y llyfr eb neb amgenach Atteb trossof yn vy absen a chadw fy llavvr yn ddigabyl .... A duw a vo ith gadw / Amen / K. M. 10 Tabyl ir llyfr hwn 7 gael pob peth sydd ynto &c. armed perchen Oedran krist pann T) O* awe y llyfr hwnn ar dduw klanmai XX, 1 M ccccc xxa;v ymhictwnn 12 Mabiaith hengrys o Jal . . a elwid Bach byddygre a Cato gyvarwydd a gwyddvarch gyvarwydd &o. G. H. * E. P. are evidently the initials of Richard Phylip, the third son of Mr. John Phylip, the son of Syr Thomas Phylip of Pictd y gors 11, Upper Pen y Bank, IL. stephan 12, Cilsant 13, Taliarus, Ty ar y Coed 14, Glan Brane (with a reference to Caermathrin now called Brecknock) 15, Dan yr allt 16, ILanelli 17, Porthwied or Berllan dywill, ILechdwnni 18, Tregybbe, Penbre 19, Plas Gwyn, TL. llawddog 20, Gwempa 21, Trwmsaran 22, Doleu Cothi 23, Derllysg, Beavely or Abercyfor 26, 'Pauley 28, ILanwrda 29, Meidrim or Pant y Wenallt 30, Abercothi 31, ILetherllesty, Beltws 32, Cynghordy, Gelly Gadrog 33, Piodeu 34, Tawleu or Tyleu 35, Penllwyn gwyn 35, Coedgaing in IL. gynnwr, Ystrad Wallter 36, Cwrt Henry, ILetty Gariad 37, Gwern y maccwy, Gelli Dywill, Iscoed 38, liower Pen y bank, ILys Newydd 39, Ystrad wrallt, Yr wyth fawr 40, Tref Ynys, Pantgilgane, The Furnace 41, Carmarthen & Havodwen, Glaes-Allt 42, Carmarthen & Castell Pigyn 43, Carmarthen & Abergwili 44, ILanarth Bledri 45, The Frood 46, Aberdiiar, ILvvyn y fedw, ILwyn Evan 47, ILansefyn, Pengwern in Cennarth 48, Bryn Havod & Green Meadow 49, Pant yr Hebog IL. Deilo fawr, The Sick, Cedweli, Cwrt Eidiyn 50, Peebwr 51, Cefen Drysgoed, Dol Haidd 52, Cilmaenllwyd, Castell llwyd 53, Pendyne 54, IL. Stephan Towne, the Lakes, Glandyweli, Myddfei 55, Pentre in IL. gathen, Clynfyw 56, Hounds brooke, ILwyn y Fedw, Coed Wogau 57, Tref Moeled, Penhill, Clygyn 58, IL. gennych, Cilgynfydd 59, ILwyn y ffortun, Gorliwyn 60, Pant Hwel, Cilgwyn in Myddfei, ILan arthneu 61, Foes las, ILan-non, Pen y coed 62. Pembrokeshire. Stone Hall, Nevern, Nash 1 & 20, Pont Cynon 2, Glan-duad, Glan-duan 3, Seltyham, Clyn-fyw 4, Boulton bill, IL. gwaren 5, Neeston 6, Court, Crab-hole & Tenbigh 7, Martell, Penualit y ILyn in Clydeii 8, Dydwal, Westfield, Tregamon 9, Lud-clmrch, Grove & Morfil, Roblinston & Wooldale 11, Prichardston, Henllan 12, St. Dogmaels 13, IL. Stinan, Tregwyn 14, Milineu, Pen y benglog 15, Park y Prat, Trefigyn, Cauldey Island 16, Brodey, Filbedge 17, Tre-fach, Cryswil 18, Tre r Cwn 19, Pentre Evan 20, Richardstoa & 942 PEjrURTH MANUSCRIPTS 156-158. Shotborough, Moate 21, Cilgetty & Haverford West, Pentre or Penty pare 23, St. Brides 24, Harold Stone, Carew Castle 26, Coed Gant Lais 20, Tre r Garn, Green hill 27, Cwm Gloyn, Narberth & Eare- were 28, Bonvils Court, Pater or Patriclc church 29, Trewern, Henllys 30, Boulston 31, Trellwyn 32, Cwm gloyn 33, Pant y Deri, Upton 34, Slebidge, ILwyn gwayr 35, Monckton or Cydawc, Cum- or Hum-phreyston 36, Domple Dale, Berllan 37, Pencelli fach, Tre defaid 38, Castell Gwys or Wiston 39, Orielton 41. MS. 157 (formerly 32). A Welsh Gbammar, partly a selection from ' Dosbarth Edern dafod aiir ' and ' Pymp llyvyr kerddwriaeth ' and partly a condensation of the two texts, with paradigms of the verbs Itaru & Bod in all their moods and tenses. Paper; 6| X 6| inches; 132 pages, written, as it would appear (p. 112) by Thomas Evans* of Hendre Vorvyfl in or before 1624; bound in leather. Llyfr Thomas ap Jvan o hendre forfydd (p. 5). Thomas ap 7'''"' ^P ''o" "P Eobt ap madog ap sienkin ap gr: ap bleddyn (p. 6]). Yr 28 dydd o Ebrill y bv fnrw Rys ap Jvau oed krist / 1630 / . . . . ag a gladdwyd tranoeth ymynwent lansanffraid ynglyn dowrdwy (p. 2). 1 Hetiwav prydyddion : Kasnodyn fiirdd .... trahaearn 5 JLyma ddosharth Edern dafod aiir : Edyrn oi gymenddoeth Ethrylithr ac avrvtdrwydd i davod ai alhrawaeth i livn a roddes Aw- diirdod i bob tafod a vai athrawaeth arnaw i ossod dosbarth ar y llythrennavf &c ends : Tri phcth a berthyn ar synnwyr : amlwhau dealt / byr/iav yr ymadrodd j a chadarnkav kerddwriaeth. MS. 158 = Hen. 212, The substance of the Gkamhars of Edeyrn Davod Aur, Einon yffeirad, Dwned John Brwynog, Statute of Gr; ap kynan etc. by Robert ap Jvan of Bryn Sienkin, Inoektures, Poetry, Eecipes, Arithmetical Conundrums, Rules for Playing Cards and GwEHELAETHAV. Paper ; about 8x6 inches ; 240 pages and some blank leaves at beginning and end ; all before 1600 ; sewn, in limp old vellum covers. The Booh of Robert ap Jfan (pp. 1-92) was begun about May 6th 1587 aud ended on the 23nd (pp. ."iO, 57, 69, 72, and 89). It is not a full trapscript of the old Welsh Grammars, but rather the substance of them ".kanys ni dderfyddav vserifeuv uior kwbl ai perthynasav hwy eithr os daw dyn raeddylgar i gael peun y ffordd ef a feidr i dilyn Rag ddo (p. 20) nid yw hyn asgvifenwyd ond y grieiav sydd yn myued ir llcftydd (p. 30) . . . . x.xii o fis mai . . . i tertynis i hwnt>«t<.yAraan(p. 89) . . . Robert ap ifau prydydd ag vwchchTi- . . ef piav brvn sienkin yu Rer beirdd plwy Llanidan kymwd mena: yu sir fon ap W. ap liau ap er • &c., bowys a chydewen (pp. 30 and 89) ... . mam Rob: ap .fan oedd marged yx hvw np Rys o fys pglen ap ho'l o fj'dowyr &e y ffordd i doeth ifan ap W. tad Rob: yn berehenog tir yu sir fon &c. (p. 90-1). This part forms one of the very few MSS. written in Anglesey, and its orthography is decidedly interesting. I'ao-es 97-240 or the greater part of them, are apparently m the hand ot John Tones" of Gelli Lyvdy, and were written about lhS9 (p. 216). This early date may account for the various style, and somewhat loose form of the writing in corapanson with his Inter penmauship. That he wrote, for instance, the firs hue of page 217 s certain, and we find the signature "John Johnes" twice on p. 184. The strongly * Cd Ten. MSS. 169 (p. 163), aud 173 ; also Mostyn MS. 135. t There is no reference to " arch a damuniad y tri Arglwydd Penrhaith contained ja the Llandovery edition (p. xvii), ROBERT AP JvAN'S GRAMMAR ETC. 943 ^nti-pj-otestant poetry signed Richard White* is probably his own, as well as the anouymoiis pieces. Compare the Roman Catholic anonymous poetry in Mostyn iVLo, koot 1 Mar: Jfiliam tomas o gnrnarfon . 15§6 . Dvw dy ras dowod irav .... ar Haw ieav rail oesedd Robert ifan 4 Y talbierdd ychod a fydd raid i cliawarav a breniii yn y cauol &c. There is a sketch of a chequered-hoard divided into 110 squares in 5 white columns and 5 shaded columns of 11 squares each. 5 ILyma y llyfr a ehvir llyfr herddwriaeth ng ynddo ef i kyn hwysir yr holl lyfrav kerddwriaeth .tg a dduchrevir ar ddosbarth y llythyrenav anacth Edern dafod avr ar edern hyn ef o y wlasdrania a fv anddosbarthwyr iniawn ar yr holl lythyrenav yn iaith gambeiaeg ag oi kymeti ythrylith rinwedd yr ysbryd glaa a hvawdolder athraweth a gymrasant awdvrdod i tafodav i hvnaiu &c. Tair llythyren ar bymtheg y sydd raewn iaith gymraeg heb yr arwydd- ion kynilliedig y kyfion lythyrav yw yr hai hyn a b g d &c. Dechravy llijfr sill dafon : pa sawl sillaf y sydd tair . . talgron ileddf a dipton Rai a fydd drymion Ac. 16 Dechruv y llyfr kangan heddion : gan hyny pa beth yw kangbanedd kynghanedd yw mvdr affrydiad .sef yAyw kyfion gyfan soddiad o ymadroddion kyssylldiedig o eiriav ar dderchawg &c. 21 Dechruv y llyfr mesvrav : sef ynt tair Ran o fesvrav sydd . . eng- lynion / kywyddav // ag odlav ag o hyny pvm mesvr englyn &c. 31 Vma y doedir am berth y nasav herdd dafaiod ... Pa sawl peth a berthyn ar bennill o gowydd devair hirion / 35 path ag or hai hyny y mae igen kynwysedig a lo gocheledig Ac (p. 32) bellach i doedion am y beiav hyfiredin fal i maen yu porthynv bob vn yn ol i henw ai keinkiav &c. . . . (p. 34) tair haink Jterdd dafod y sydd . . . klerwr tylevwr a fPrydydd ni fferthyn i brydydd ymyrv a swydd klerwr &c [mae] llyfr ysdatyd . . yn Ranv y llyfr hwn yn bvin Ran wrth son am y pvm gradd ysydd ynthaw ag am hyny y peidir yma ai ranv (p. 35). 35 Trioedd kerdd . . . , tri Ryw englyn da y sydd &c. 40 Pryd lyfr: Raid yw bellach wybod para fiyrf i molir pob peth ar y mynir kanv iddaw / dav beth i dylid kanv iddaw .... ysbrydol . . , a chorfforol &c ends : krefyddwraig a folir o santeiddrwydd a diweirdeb glendyd bychedda ag o bethav eraill dwyfawlion megis i molir krefyddwr ft fal ]\yn i terfj'iia y llyfr her[dd'\wriaeth ner pryd lyfr yr hwn a n.ieth eiiiioH yffe.iriad oi ardderchawg y wenyddiaeth i rys ap gryffvdd ap ho'l iip gryfp ap ednyfed vychan o fon a bryn ftanigl yn sir ddinbych . . rys ap gr: oedd dad syr gr; ilwyd o dregarnedd ymon a thad syr rys hen . . . amser Kdw: iii . 43 Bellach i dylid son am ddwned . . a elwir wyth ran yniadrodd ag yn amser yr hen brydyddion i kynhwysid yr wyth mewn dwy ran . . henw a berf &c Pa sawl Rann ymadrodd y sydd wyth . . henw Rag henw &c. Tynwyd allan 'o lyfr dwhed asgrifenasai sioii brwynog iddo i hvn prydydd a ffenkerdd ag athro a hyn a derfyna drwy lafvr robert ifan piydydd, . XT .mai . 1587. . * There is no Richard White known among the Welsh poets, but there was a Richard White, a Professor of Theology at Douai at the time, who died as priest in 1616. 944 PENIA&TH MANUSCRIPT 158. 57 Yma i dechrewir y parfiUa nid aragen grameriaith : Pa sawl kyd goi'diad y sydd mewn ymadrodd tri . . , vn Rwng y nominadio ar ferf bresenol &c . . . . ends : yr ail sypyn .... Li a dal ywchav. Ag fal hyn y terfyu yr hwolav gramadeg jn iaith gymraeg yrain a berthynant i benkerdd o brydydd i gwybod yn anwedig gidag iaith lading ag ieitbodd dierth &c (p. 69) ar gylfyddyd hon ydis yn i galw prydyddieth a oedd mewn parch niawr yn yr hen oessoedd . , . ag y mae wlkasar . . . yn doedyd yn i lyfr .... yn amser howel dda . . . iioedd ysdydfach fardd fal i mai yn y llyfr o gyfraith . ho: dda yn dangos .... Gr: ap kynan . . . anaeth gyfraithiav a deddfaT kammoledig ar brydyddion a gwyr wrth gerdd danav ag henwodd yddynt roddion a chwrteisi yw gael gan bendefigion y gwledydd fel i mae yn ysybysv yn ol hyn nid oes ryfeddod yn yr oesodd hyn er bod y beirdd heb barch achos myiid yn twsogion an blaenorio[n] an pennaethiaid o nasiwne eraill ag ieithoedd diarth hyd oni fyno dvw roi pob peth yn i le . . , . heddiw maen well chwilenwr/pigwr pwrs/Ueidr ma/^ai na gwr wrth gerdd dda ag a gadwo ran gwr wrth gerdd achos fo gaiff y chwilenwr gwmpyniaeth i dinaswyr penaf am fed gantho rod yw threilio ar gwr wrth gerdd a gaiff rodio yma athraw heb vn yn kyuig kwmpyniaeth iddo Eag ofn talv trosdaw achos mae pawb yn kiliaw Rag ddo ag yn tyuv or nevlldv Kag ynill gair da y gwr wrth gerdd ag yn kymryd pob kymrteithas na haiond vn allai roi dimewartho ddiod &c. diavmercher . ■IJ ofis Mai i3S7 . Marchnad Rythvn : A dvw llvn o flaen hyny yn y farch nad yn Kythvn yroddid yn gwerthvr hobaid gwenith o fesvr Bythyn er namyu vn swIW igen swllt ar kyg or vn mesvr cr xiv" viii'' or blawd keirch er xii' ar haidd er xii' or vn mesvr sef y w dav hobaid Rvddvn y w baril seis = pegaid karn arfon /// ar hobaid brag er xiii' ar chwart gwin or cwrw er ii'' yr hyn y sydd ddrydanieth mawr 72 Bellach y soniaf am gerdded yu lien dadav ni nid amgen maea dangoB yn yn hen lyfrav or hon ysdoriae einom ni mae enog fab siareth y seithfed dyn o adda a folianodd dvw mewn kyfion araith gyutaf ag a gafas aweii ysbrydol .... brytys . . nol darfod i weddi agwnythvr i ofFrwm ef aeth i hela ag a ddaliodd etvig tven . . . ef a gysgodd ar groen 31' ewig . . . ag yn i gwsg ef a glowai drwy i hvn y ddvwies diana yn erchi iddo gyfodi i fynv a mynfc ir mor a hwyh"o ir gorlleivin &c. . . . ai hiliogeth yn dal hyd yn amser edwarty kyntaf n ami iawn gyiit yu hveddaii yr affric ar hjsbaen .... ends : ni ffiiodant oud . . . ci kenedlaeth hwy hvnain / a ffiin fo farw y gwr ni ffrioda y ivraic bono fyth ond h} nny . ond aros mewn diwair wedddod . 13S3 . Davydd lohns : vicar II. voir d. klwyd ai troes o ladin i gymraec . 'I5SS . 210 Ef a las or 12 gogyfwrdd o ffraink . . Engeler . . Roland &c. 6. Bydd ddilesg rufudd bydd ddlbech &c. Eden: vychan oivab wrih vyned ir Jwerddon c. Balaw, Gwaell ai bwcwl / Arvav &o. [Kaic] Th: W d. Uchder twr Babilon, medd ^fsidorus, oedd 5164 o gamrav &c. * Few additions to the text have been noticed in book ii,, &c., and the trans- position cf one subdivision. For the rest, it reproduces not only the text, the torraation of its large initials, and patching with red ink, but even the blank spaces and leaves of its original. t See J. C. MS, 9, p. 230, 6. THE SCOSLEGAK GEAMMARS. 947 _ MS. 160 = Hen. 169. Welsh Geammabs. Paper ; 7| X 6 inches; 190 pages— slightly imperfect; written in 1503 by Eichard ap lohn of Scorlegan ; sewn in limp vellum covers. This MS. seems to have passed through many hands. On the corors and fly leaves the following names occur : Hugh Lewis / Owen Wynne, Owen Lloyd, Llansadwru Llansanan / The Rev: Mr Owen att Caer, doctor / Rowland Wynne Glanrafon / &r: Jones Nantlley / Gr: lloyd (p. 1) / Lloyd Maes y porth (p. 74) / °7,? , i°^ "^ Tyddyn Agnes (p. 102) / Rowland Jones (p. 117) / W. Hughes of Bodaden 1739 / " Y llyfr hwn yw Rhodd Mr William AVynn Person Llan- gynhaval i Edward Jones 1759 " anwir yw hynny* (p. 80) / Robert Wynne 1776 / Gr; Roberts yw'r Perchennog 1795 T Parch: Robert Wynn ai rhoddodd (p. 188). 1-140 Val dyma ddysc i adnabod cerddwriaeth cerdd davod herwi/dd Wyir Dauydd ddvy athro . &c.f Yma (p. 140) y tervyna y pumed llyfr kerddwriaeth kerdd davawd . Ac ef a gopiwyd y llyfr hwnn allan o lyfr y godidowkaf Benkerdd ac athro gorau yn i amsser Simwnt Vachan j . A dauydd Salbri o dd6I hadarn, biau y llyfr hwnn. Oed krist pan ysgrifenwyd hwnn :1593: [Sec Pen. MS. 159.] Jiich: ap lohn ai scrivennodd . The te.xt of this, like the preceding MS., is a verbatim copy of Jesus College MS. 9 = xv (pp. 5-198). 14.5 Mynac, gorchymynn, damvnwyf : kvssan &c. Ho: ap b. Ebw, geni, Eoddi mewn Ewyf: kyhoedys &c. ssyr Mathew c. Ystyrio gair duw : ystori // gwir da &c. S. Vachan d. ILafuria gweithia mysc gweithwyr / byd &c. Ho: bangor lol-88t Yma y Soniwnn am ffu g r au, ai Ran n au . Y Eai a ymchwelawdd Will am Salbri, or lladin ynghamberaec : Schema y ssydd rvw ssickrawcli ar air nev araith &c. as in Jesus College MS. 9=xv {pp. 247-92). 189 Dewis bethau davydd Melienydd : Borevgwaith tawel glaer a byrrwlith ar feillion, fiyrfeidd dies riein &c. .... b. kariad aur vwriad ar vorwyn / liwgalch &c. 190 (Ty brith di fendith a fo evrawg wedd &c. John Phylipp) b, (Eos Benrhos Uei bon o vnair .... ai awen ssad Owen Sion. J. I'hilipp) MS. 161 = Hen. 267. Poetick Eules. Paper; 7| x 6 inches ; pages 1-56 & 57-84; written by ?Ehyg Kain (pp. 3-5(5), Dr. John Uavies (pp. 57-81, whicli are imperfect throughout), and Sion Kain (p. 1) ; sewn in limp vellum (imperfect). The text of pages 3-5li appears to be a kind of .ibbreviated selcclion^from Books iv, iii, T, &c.,of Kerddwriaeth hcrdd Davod, and the remaining pages contain poetry illustrative of the different metres and the meaning of words selected by Dr. John Davies, possibly for his Grammar. 1 Pann vo w. ne s. yn ol R a bogal &c. — a fragment. 3 Kynghanfitd : kynglianedd yw kydsain negydliiiskydsainiaid a cliyf newid bognliaid . &c. . . . ends : Twyllgynghanedd yw honn ar gam osodiad Ar loyw wych gorff alarch gwyn * Tiie italicised words are in the autograph of the Rev. AV. Wynn, who has e,1so written at the end of Book 11. ^p. 5S^—" So far David Vdu's Gramma.r." And again on p. 9t in answer to the " Quaere whether Simwnt "Vachan Gramar is inserted in Sir \V. Midleton's Book that I hare att PI4s-Tirion." " Jt is Captain W. Middlettm's printed book. Sir Ti'iliam's I know iiot." ■\ M kasl four p:igos of text following page 50 are missing. T Three leaves have been cut out after page 188. 948 PENIARTH MANUSCRIPTS 101-162. 16 Vu diiw / iawii dad fon / da in dydd a roes &c. Rys Kain Gwael y w dysg glvd all gweled wy w glod wall &c. W. TLyn 19 [Mesureu herd: .•] Yuglyu vnodl vnion a vesiirir o ddeg silltaf ar hiigain. Ar silltaf gyntaf, ne'r ail &c. . . . yn atfb yn vn saia ar bvmed &c. . . . ends : braich yniwl brycheiniawc . 33 Soniwti am Veiav hyffredin : Twyll gynghanedd a ddigwydd o ddwy ifordd vn yw o gam osod Uythyren ne chwaneg val Katrin deg kair yt enw da &c. 42 Wyth ranymadrodd y sydd . . Henw, Ehaghenw Berf, a chyf- raniad &c kyhiiddedigaeth a ddaw ar ol left un6iii.shed p. 46 54 Pvmp dipton dalgron y sydd . . . Aw . Ew . iw . vw . yw . &c. 56 Yr havl oedd ar hwyl vddvn aeth yn rliew mawr yn llawr llyn &c. 57 Lines selected by Dr. Davies as illustrations of different metres. 69 A selection of words arranged alphabetically with illustrative passages taken from the poets. MS. 162 = Hen. 354. Ordinances of the Church, Dares Pheygius, Brut Y Brenhinedd etc. Parti. Vellum; 7| X 5;| inches ; 56 folios ; 15th century. Part ii. Paper; 8 x 5| inches; 152 pages wanting beginning and end; about 1600; half bound, with part i. This MS. was once ia the Sebright collection and numbered 139. It has the name of Thomas Wilhins in several places, which shows that it formerly belonged to the Jesus College Library. The names of W. Lewis, Lewis .Tones, Lewis Morgan, and Christopher Vaughans occur also in the margins. Part i. The Ordinances of the church in Latin on vellum. The beginning is wanting. It ends : Constat honynton. Part ii. 3 \\E,yma ddechre y starter anrydeddys j Gwybydded pawb or rhai kyndrychawl ar rhai * * * * rhac Haw y dryndod vendigedic or nef ends : Ac yna y gwnaethbwyd y vanachloc a elwid glan gydwybod / hc yna y rhoed bwyd yr abades yny lie, yr honn a elwir kariad perffaith, a doethineb yw r briores / ac velly y kafad yr holl chofaint yny gradd y hvnain / o drigaredd diiw holl alleoc kreawdyr nef a daear 12 Drwy gyfarch diiw yn bcnna Sidanen y voliana .... Sidaneu wythfed harri .... Sidanen brynnses rrhasol 13 ILyma ddechrav y sids o droea o vlaen y Itronigl ar ryfeloedd a vy yn echrav y hronigl knns peleas vrenin a oedd yn y kastell a elwir pelopcus ewrf*.- achidacelennysai vam ai ddwy chwiorydd i ddaeth dav kant a thair mil o ddynnionn // Ac velly y terfyna ystori dared yn vyrr am y sids o drocaf. 63 Bryttaen orav or ynysoedd yr honu a elwid y wenn yays Gwedy gael y gaer i ffoes eueas ac esgannys i vab yr aidal yr hwn a elwir gwlad Kyfaiu ends : ac velly o gattfydd i_ kafad y mab rhako / ac yno i dywad y brenin wrth y mab vod yn rhaid yddaw [ollwng] i waed ef i geisio gan y gwaith sefyll / 1| This text is in verbal agreement with that of Brul Tyssilio priuted in the Myfijrian Archaiology of Waks. THE WONDERS OF BRITAIN ETC. 949 MS. 163 in two parts = Hen. 352. Part i. Tenures,X Natum Brevtum, Legal Proceedings from year boohs of Henrij viiith, Moote casts, A Barister's private account, A Rental of many places in JVales and Englajid, including Terra et possessioneis (luoiidem Eicei Gr; armiger Attiiicti ac posteacomitisse Bridgewater, nearly all in French. Paper ; about 8 x 5^ inches ; circa 1584 ; with part ii ; half bound. The Rental, which is in Latin, has the seal of Sir John Sebright on its firsc page ; and on the opposite page is the name oi -Aahrey Maynard sonne of John Maynard. Part ii. — Gosodiad, Rhagoreu, Rhyvebodeu, Rhanneu arbennic, Rhag Ynysseb, Peifpyhd, Kenedlaetheu, Jeithoed etc. Ynts Brydein; Cymtdeua Chantbevyd Kymry, Diwed Arthur, Siartyr ]arix Arundel, Cydvod 1406, The Myeocr of the Worlde or Geometrie, Petheu GORED llyvyr Kyvreith. Paper; 8|x 6 inches; 202 pages,§ bound with Part i. Pages 1-82 are in the autograph of Gr: Hiraethoc, and were written in 1543 (pp. 55, 64) and 1548 (p. 78) ; the Laws (pp. 119-202) are in a different hand and perhaps a little earlier; while pages 83-118 belong to the 17th century. " Edw; Powell his Kooke wittnesse Thomas Moystan of Gwersyllt 1698 " (p. 104). 1 Gossodiad yr ynys honn ssydd Ewng y gorllewin &c. *25, fa h. Ragorav yr ynys : Ragorol y w yr ynys honn Rac gwledydd er'aill . . . ffrwythlawn yw . . . meyssydd llydain ehang a bryniav eglvr . . , iforestydd kyflawn o . . . wistviloedd &c ends: a ffob peth ar a vo rreidiol a damvnedic ) vywyd dynion y sydd ynthi yn ddigonol eb orvod gwest ar le arall or byd. #25, f2 4 Ryfeddode yr ynys: DJawer o anrryveddode y sydd ya ynys brydain . . . pedwar . . yn Rragorol Rrac eraill — 1, yw Twll yn y ddayar lie gelwir y Fee ar Sa«sson ai geilw ef -ar ItauX of veK ac hwnw y daw gwyut , . . , 2, Kor y kowri ar vynydd ambri .... 3, gogof a elwir {s)he rd hot a gogofav eraill . . . . nid oes neb yn gallv myned yw diben hwynt / 4, gweled yglaw yn ymddyrchafel or mynyddoedd, Rryntho ar awyr ac ebolvdd yn disgyn ar hyd ymeyssydd / mae hevyd ijny gogledd . . . Uynn llymonwy ac yntho . Ix . ynys a 60 avon . . yn dyvod ir Uynn ac nid oes on vn (llefyn) yn rredec ir mor . . ymhob ynys y mae karec vchel vawr ac ymhob karec nyth Eryr &c. . . . mae Uynn arall yn ymyl kymrv ar Ian havren . . llyn lliwon a phann lanwo y mor.y llwnk yntav y mor megis mor gerwyn ac ni chvdd yglanav era el yntho o ddwfr &c . . . Uynn arall . . . lie bydd pobl yn ymdrochi . . . hwynt a geft'ynt y dwfr yn yr ardymyr '] damvnynt Mae ynthi [«'c] heryd fFynhoniav o ddwfr hallt ymheU o iwrtli ymor ar dwfr a vydd yn heli drwy yr wythnos hyd bryd gosber ddvw Sadwrn : ac hynny liyd gyfry w amser dranoeth y bydd yn groyw ac or heli hwnw y kair halen gwynn man &c mae hevyd . , . glawdd yv hwn y daw gwyut kyn gad- arned val nail neb sefyll .... hevyd . . . Uynn a wna p r e n n yn garec . . . Gerald a ddowaid . . . dyfrdwy . . . llyn tegid ends: mae bedd ar bonn brynn . . sy gymhe^svr i bob dyn ar ai prove o hyd ac o gostwng dyn blin ar i liuie Ef a vydd diflin . . . raal pe kaffai hir orfiowys. *29, fa'' 7 Rannav ar benic : Gwedi marw brvtvs . . . y Rranwyd yr ynys yn 3 Rrann Rrwng . . . Lokrinvs . kamber / ac Albanactvs .... J Extracted from Les Tenures da Monsieur Littleton (1569). § The first leaf 12 wanting. For its text see Pen. MS. 168 fol. 1. The numbers asterisked(*) refer to the pages of Pen. MS. 147, and those with the dagger(t) to the folios of Pen, MS. 168, which also contain this text, 960 PENIARTH MANUSCRIPT 168". Clawdd Offa ... or tv vchaf y mae kristionydd / kyssylle / hendre geginan / krogen )ddon / krogen wladvs y bydd y Saesson yn i hanod ir kymrv gan i galw Walis grogen . . . alias adwyr beddav / ymhenn pirk kastell y wavn Ac or bydd (henw kymreic) nr dref is law y iclnwdd ef a vydd arnei henw seissnic hevyd / megis y "Wavn i.e. Sirk / tref yklawdd = Knychton / llan andras = presten &c. *34, fs'' 8 Tair llys frenhinawl '. \ . Aberflfro . . . Caer vyrddin .... Pengwern &c. *37, f? b, JLawer o ryveddodav sydd yn y wlad honn I yai^^ ynys ymorganwc yn ymyl mor hafren ac ynthi dwll bychan yn y ddayar ac o rrydd dyn i glvst wrth y twll hwnw Ef a glyw sain rryvedd yntbo weithie raegis gwynt mawr mewn koed .... llivo arvav nev hogi . . . trwst tan. Mae gwlad yn sxoydd benfro y bydd ysbrydoedd yn Tynycb yn blino y bobl ac yn 7 kvro a thorn ac a thywairch dan ymsserthv a hwynt &c. Yn y deav lie gelwir y krve mawr y mae bedd kymhessvr o hyd a lied J bawb / ac o gedy dyn yno "j arvav kyfan dros nos ef ai kaiff hwynt yn ddryllie dranoeth "Ynys Enlli j a chynhonwyr krefyddol oedd yni chyvanheddv ar hynaf ... a vyddai varw yn gynta ac velly o hynaf i hyn.if / ac yn yr ynys honn ) kladdwyd Merddin vab Morfrynn Gerllaw Urvddlan y mae Jfynon vechan a Rrvw amser yny dydd y bydd digon o ddwfr ynthi / a rrvw amser arall ni bydd vn dafn. Maen morddwyd yn IL. idian : ymon y"niae kareg gymaint a morddwyd gwr ac er palled y dyker hi oi lie hi a vydd erbyn tranoeth yn yr vn mann ac i dyked o honaw Hvw iarll ymwythic yn amser Hari (y kyntaf ) f i-enhin a beris rrwymo y garec honn a chadwyn hayarn wrth garec arall ai bwrw yn y mor ac erbyn tranoeth yr oedd hi yn i lie j( hvn / Gwr or idad bono a rwymodd y garec wrth i esgnir a hob ohir ef a ddrewodd y goes wrth y koi-ff ar garec aath iw lie / o gwnair pechod godineb yn agos att y gareg hon hi a chwssa ac ni chair ytifedd or weithred bono Y Brynn hyddar yn ymyl Bodychen : mae yno garec er maint yai drwst a wnaed a chyrn nev agenevav or naill dv iddi ni chlywid tin» yn y tv arall Ynys y Uygod ar gyfair IL. elien : Ac i mae ynya yn gyvagos att hynny lie ddoedd vevdwyaid gynt ac o syrthie ymrysson nev gynddry- gedd Rrwng neb o naddvnt ai gilydd ef a ddoe aneirif o lygod i ddi tfrwytho ) llvniaeth &c. Gerllaw manaohloc ddinas bassing y maer ,/fy won wenfrewy . , . gwyrthvawr yw rrac llawer o glefydev / ac ynthi y kair keric a mannav kochion val gwaed ) arwyddokav y gwaed a golles gwenfrewy santes pann dorred i ffen / Ef a vydd plant oi lin Ef yn kyvarth val kwn hyd pann ddelwynt yno i ofErwm nev i mwythic lie mae ) hesgyrn hi yn gorffowys . klych abaglav sydd gymaint ] hanrrydedd yn y wlad hon ymysc yr ysgolheigion a llygion val i mae haws ganthvut dyngv anvdon i bedwar llyfr yfengil, noc ar vn or rrai hynn niyn Syvaddon] : Ymrecheinioc y mae pysgodlyn o amrafaelion Eywi»aethav pysgod ag amravel liw ar naddvnt ... A phan vo oer yrhin^Ef a glywir seiniav rryvedd dann y Uynn / ac o daw twysoc ir tir yno ac erchi i adar ganv hwynt a ganant yn ddi ohir ac nid ymgenant er arch dyn arall *3?. t7 10 Tair rrac ynys ystlysawl y sydd ir ynys hon . . 7, Y. wicht . . 2, Y. von . . braich byrr or mor ssydd yntervynv rrwng kymry a mon The numbers asterisked(*) refer to the pages of Pen. MS. U7,.and those with lie elaggerCt) to the folios of Pen. MS. 168, which also contain this text. THE WONDEKS OF BRITAIN. 951 a elwir menai / ac ^-no ymae mor gerwyn a Iwnk ac a svjryn longav atti ... 3, Manaw . . Mawr oedd avfer o swynion a chyvareddion gynt yn jr yiiys honn / kanys gwragedd a vyddynt yno yn gwnevthvr gv?ynt 1 long\\7r gwedii- gav mewn tii cliwlni o edav A phan vai eissie gwynt arnynt dattod kwlm or edav anaynt Ynyrynys honn y kair gvveled liw dydd bobyl a vvessynt veiiw / Krai gwedi tori pennav / eraill gwedi torri i haelode / Ac os dieithred a ddissyfynt i gweled hwynt, sengi ar draed gwyr or tir ac velly hwyut a gaent wel'ed yr hyn a' welssynt h-wyntav &c. *4i igb 12 Obriffyrdd brenhmol yr ynys : Dyfnwal Moel ravd y brenhin kyntaf . . . Kf a wnaeth beli vab Dyfnwal bedair piiffordd . . . i, ffossa . . , 2, watling ystryd &c. *43, ^gb ni" 14 Tair pj'f/ aww yssydd . . . Teniys &c. *45, tioi" 15 Gynt yr oedd 28 o brif ddinessydd yn teghav yr ynys hon . . Caer Ivdd &c. :»46, fU'' 22 Gwledydd a Siroedd yr ynys , . . kent / Sowth rey / Sowth sex &c. *52, tu 23 kyfreithiav : Dyfnwal a roes gyfraith ir bryttaniaid a breinie ir temlav ar Erydr / ar dinessydd Ac. . . . Gwedi dyfnwal ilf arista freuhines gwraic kyhelyn . . a wnaeth gyfraith . . . ar ddwy gyfraith hyun a droes gildas ap kaw o fryttanec yn lladin ac wyth o Siroedd lloegr avvant yni cliadw yn hir o amsseroedd . . swyddet; ryd ychen / warwic / gaer frangon / gaerloyw / henfFordd / ymwythic / ystaffbrd a chaerlleon Gwedi hyny Alfryd ... a droes y kyffreithiav hyn o ladin yn Saessnec &c. . . . Edrych . . . llyfr kyntaf yn y polikronika cap. 36 &c. *53, ti5 25 Or henedlaeth awladychassant V. B. Bryttaniaid a gynhal- iassant yn gyfan goron Y. B. o amser brvttM* . . . hyd pann ddoeth wl kassar &c. *6l, fie 27 The Saxon Heptarchy — or ssaith hrenhiniaeth vchod ai tervynav ac oi dechrevad a phar hyd y parhassant. Er bod y bryttaniaid o ddyfodiad y Saesson . . , yn arwain y goron . . Eissioes yr oedd y Saesson yn trigo yn y tir / ac yn i oresgyn bob ychydic &c. ... a chyutaf brenhiuiaeth vv gent &c. . . . Mers oedd y seithved . . a mwyaf oedd . . . ends : gwedi hyny y gyrodd Edward i . . brenhin Westsex, ^vy^ denmark allan or tir ac ai rhwymodd hi wrth i frenhiniaeth Ef i hvn . . o.k. 901 *&Z,-^\1^ 33 Tair o Eisteddvae arch Esgobion oedd . . yn amsser lies ap koel &c. . . . yn ysgrlferiedic yn llyfr kronig a wnaeth Rrannwlff pritton mynach o gaer lleon / vvvddhav o arch Esgob iork &c. *55, f 20'' 39 Or Kenedlaethav a xoladychassant yr ynys honn a phamsser y doethanl pob vn ir ynys: Brytaniaid gyntaf . . . 2, y fiictiaid yn amsser Vasbassian ... a phan nackawyd . . merched y brytaniaid yn wreikae vddvnt . hwyt agymcrssant verched y gwyddyl, danu amod . . ddewis o naddvnt f brenhin . . . o vamwys ... 5, yr ysgotiaid . . . ^, y Saesson . , . 5, Gwyr denmark . . .6, Nor- nianiaid . . . 7, yn amser hari I y dooth rlfedi mawr o fflemissiaid ir tir . . . gerllaw Mail rros . . . hwynt assmvdwyd hyn yn Rros a ffenfro &c. "69, fas" The numbers asteriskod(*) refer to the pages of Pen. MS. 147, and those with the dagger(t) to the folios of Pen. MS. 168, which also contain this text. 952 PENIABTH MANUSCRIPT 163. 43 Or JeitWedd ar kenedlaethav HatvriavX • -Pob kenedlaeth or Rrai» a want yn gwladychv . . . yr oedd iaith neilltvol j bob vn , . , Amrafaelion arverav a natvriaethav, based on statements in the first booli o/ Folic ronica Eanulphi (p. 49) »73 i^'^^x, velly y terfyna y pj'mthec kabidwl a ddoded yn y Ihjvyr bach hwnn wedi trot or lladin ynghymraec Er diddanwch ac ysbysrwydd i genedl y brytaniaidj .gj Myvi am Haw vy hvnan grvffyd hiraethoc a ysgrivenais hii'nn o.k. -(343 yr 20fed dydd o vis gorfPena &c. 57 ff.i/7na ijmodd ytnessvrwyd ac J Rranveyd ac J Rivwyd Kantbefoedd a Chymydav holl Gymrv yn amsser itn ap gr- y twyssoc dtwaethaf or kymrv. Tair talaith a vv vn yn aberfru ymon j ar atl ymnefwr ynhevbarth / ar drydedd y mathraval ymhywys / TALAITH ABERFFRAW Sir Von Abeepfro llivon / raalltraeth Kbmais tal Ebolion/twr kelyn Erossvb tindaethwy / menai Sir Arv o n Aber y llechwedd vchaf /y Uechwedd issaf / nan konwy Arvon vwch gwyrvai / is gwyr vai DvNODic ardvdwy / Eivionydd JLyn kymytmaen / tinllaen' / kaualogion^ Sir Veirio NY b Meieion tal ybont/ penal /ystymanaifS Arwystli vwch koed / ia koed / gwarthrynion Penllyn vwch meloch / is meloch / miknint^ F BB RVEDDWLAD YsTRAD vwch aled / is aled / Rryvonioc' hiraethoc / ^keinmeirch* Ros vwch dvlas / is dvlas / y krevddyn D. KMVTfD gologioa' / llannarth / rrvthvn' Tegaingl kwnssallt^ / prestatvn / rrvddlan Ae Telly y kad yny dalaith bono xv kantref Gwynedd ac o gymydav xxxviij. TALAITH VATHRAVAL P Y WY S Va do C ^ T Barwn diamael / edeirnion / glyn dyfrdwy Y Rriw -fal / Ystryd alvn / yr hob Vwch nant merffordd / maelor gymraec / maelor S. Trefbed kroesvain / tref y waini" / kroess ysswallt Rraiadr mochnant / is rrayadr^' / kynllaith / nan hevdwy The numbers asterisked(*) refer to the pages of Pen. MS. 147, and those with the dagger(t) to the folios of Pen. MS. 168, which also contain this text. J Pen. MS. 168 adds here: Finito libra sit Laus et gloria Christo . Qui leget emendet scriplm-em non reprehendtt. Q'd Sir John Pouys Anno Dni . -1514 ./ Descript : 1389 mensi Decemhri (fol, 31). § " vewn Py wys vadoc yr oedd swydd y Drewen'gynt ac velly ydyly vod Ettwa." ' Pen. MS. 147 reads tin llawen. 7 MS. J. B. reads goleion j llannarch / 2 ib: koedigiov. Hythyn j dogveilin. " ib: megynaint. Pen. MS. 166 reads * ib: kwnsnallt. mihnaint. " ib: Syvogion. ■* MS. 106 reads heimmeirch '" Pen. MS. 147 reads tref y ledyn. ■'■ MS. John lirooke reads ysdymofir. '' MS. John Brooke omits is rrayadr " ib. Iteymerch, CANTKEVS AND COMMOTES OP WALES. 953 I'rwrs Wenwynwyn Eftrnwt mochnaut / vwch Rrayadr/mechaia is koetl' /llanerch hvdwl YsTLYS devddwr / gorddwr issaf / ystrad marchell DjYSWynaf kaer Einion / mechain vwch koed Ktdewain kynan / hafren Kynan kyveilioc / mowddwy RwNG GwY A Hafren Meilientdd keri / s wydd ygre / Eiwlallt^ / glyn yeithoQ Elvael vwcli mynydd / is mynydd / llech ddyfnoc^ .Y KLA-VVDD dyfFryn tsveidiad /.S. inogea* /penwellt^ BvELLT^ S wydd y vann / S. drevlys / is lirvon' Ac velly y kad xiv kantref a xxxx o gymydav TALAITH DINEPWR KbREDI GIO N Peneddic Gene r glynn / perfedd / y krevddvn KANAWL Mevenydd^ / anhvnawc / penuardd KAsiELL* Mabwynion / kaer wedrosi" SiBTTERN'i Gwinionydd / is koed SWYDD GaER VY RD D I N IFlNloC Hirfrynn / pervedd / is kenenn Eginoc Gwyr / kydweli / karnwyllioni^ BYCHAN mallaen / kayo / maenor deilo MAwR ketheinioc / mab Elvyw^^ /mab vehdrvd / widigada B RYC HE IN 10 C SelavI* Sclyf / trahayarn KANAWL Talgarth / ystrad y\v / Eglwys Jail MAivR Tir Rrawlff / lliwel / krvgby wel M OR G A NNW C Kroneth^' '^Krwng nedd a, thawy ■/ rrwng ?(edd ac aven / tir . yr hwndrwd / tir yr "Jarll / maenor glynn ogwr Pbnn ychen Meiscyni' / glynn Rroddne / maenor dal y vann / maeuor Rvthvn Brenbina WL Kibwrn's / Sain benydd / vwch kayach / is kayach GwEN LLWC Yr haidd / kenawl / EithaP^ Edylygion GWENT VWCH KOED y mynydd^" / is koed / llebynydd / tref y grvc IS KOED Brynn bvga / vwch koed / y teir tref / Erging ac Evas^^ KOCH* sydd o vynwy hyd yng haer loyw " kantref koch y seitlived kantref o vorganwc." ' mechain is raidyr, in MS. J. B. ^ triallallt j glyn Reiddion, in MS. J. B. 3 lleth ddyfnoc, in Pen. MS. 166 ; and lie hoddfynnoc, in MS. J. B. ' swyddinogion, in MS. J. B. 5 Penwallt, in Pen. MS. 14/. ^linelh, in MS. J. B. 7 is hirvon, in MS. 147 ; Isyronn, in MS. J, B. ' mvnydd, in MS. 147. " k'adell, in MS. J. B. ^'' kaer wdy, ia MS. 147. " Hirwern, in MS. 147 ; and is irwern, in MS. J. B., which places it in Carmar- thenshire. '2 Pen. MS. 147 reads /turnwallon. y 984;!0. '^ MS. J. Brooke reads mab elfydd " Pen. MS. 147, and MS. J. B. read setyf. ^^ MS. J. Brooke reads kronarth,- . and Pen. MS. 147 reads gyru^ neth « omitted in MS. 147. '7 MS. J. Brooke reads meisdin '8 Pen. MS. 147 reads kibwr ^^ Pen. MS. 147 reads eilhias elogion, and MS. J. Brooke eithaf I edlygion ^^ MS, 147 reads mynwy 2' MS. J. Brooke reads Egin ac Evas, and MS. 147 yr egin. fach T T 954 PENIARTH MANUSCRIPT 163. Dr VED Emlyn vwch kvch / is kvcli / Elevethfi Akberth Penrryna^ ar elais^ / Esge r olef * / talacharn Davgleddav Amgoed' / penuant / Efel fifre. T KOED ILann i hadain / kastell gwis Pennvro koed yr haf / inaeaor byrr^ / pennvro Bros HowliFordd / kastell gwa^chmai / y garn Pebidioc myny w / pea kaer / pebidioc Kemais vwch never / is nefer / tref draeth Ae velly y kad yn y dalaith bono xxvi Cantref a Ixxviii o gymydav Tervyn Enwav a Rravnao kymydav a chantrefydd holl gijmrv Mify kantrefoedd 55 ac o gymydav oil 156 61* Goasodedigaeth Vpfynwal . . . gorav messvrwrvvEf . . ." 3 gronyn haidd yny vodvedd j 3t modvedd yn lied y half j tair lied y half yny droedvedd / 3 troedvedd yn y kam / 3 cham yn y naid j tri naid yn y tir : sef yyr tir ynghymraec newydd grwnn / a mi lo dir a vFna milltir See. 63* [Messvreu] : Tri gronyn haidd yn y vodvedd j Tairf modvedd yn lied y half I tri lied y half yn y droedvedd I 4 troedvedd yn y vyriav ac 8 ynneiav a la yny gesseiliav ac 16 yn yr hiriav j a gwialen kyhyd ar Jau honno yn Haw y geilwad ar ysgwr pervedd yr Jstv bono / yn y Haw arall iddaw / a hyd J kyrhaeddo ef a honno gann hyd J vraich yw dav Eirionyn y tir = Ued yr Erw Gyfreithiawl / a 30 i hono yw i byd *90 Pedair Erw ymhob tyddyn Y ddivy dref a ddj'Iy vod yn Rraid y brenhia / Pedwar tyddyn „ rrandir vn . . yn dir maerdref iddaw / ar Hall yn Pedair rrandir „ gavael ddiffaith a bavottir iddaw . A chymaint ac a „ gavael „ tref ddywedassam ui vcbod yn y kymwd arall Sef „ tref „ maenol yw bynny o rif pvm vgeintref a hynny yw 12 maenol a 2 dref „ kymwd Santref yn Jawn ... sef . . rif erwi a ddyly 2 gj-mwd „ kantref vod yn y hantref= 25600. Or xii maenawl a ddyly vod yn y kymwd 4 . . a ddylyu vod yn veibion eillion f bortbi kwn a meirch a chylch a dofraeth / ac vn yn gyngylloriaeth / ac vn yn vaerwni / ar cbwecb Eraill yn veibion vchelwyr Eyddion ac wrtb hynny y dyly y brenhin westva bob blwyddyn . Sef yw hynny pvnt o bob vn o naddvnt a hunno a rennir . Zx . ar bob tref or iiii tref a vydd yn y vaenawl ac velly o bedwar ran "" bwy gilydd y rrenir oni El ar bob erw or tyddyn i ran a boa a elwir y bvnt dwnk ar gostegwr a ddyly i chyuvU a chymaint a hynny oil or kymwd arall ac -.velly y bydd kyflawn y kantref o.k. Jieddiw i543 t)5 H^yma vynegi am ddi wedd Arthur brenhin y bryttauiaid ar -ybyssrwydd a vo mwy ac eglvrach noc a ddywaid y brut ") wybod gwirionedd am danaw./ Bwynt wrthladdedigion holl chwedlav a dychmygion gevawc / Bid adnabyddys "] ddarlleodrion bod yma ddav gabidwl wedi ev hysbyssv yui o lyvyr . . a elwir Dnjch yr JSglwys .... Bid ddiav ) bawb pann yw yniynwent y vynachloe gysegredic ynglassynbri wedi gweli anghevawl ar avon gamlan ynghernyw / "] kladdwyd arthvr y Erwng dwy groes faen .... Bid hynod ) bawb uad oedd na marmor na maen arall bedd arthurj namyn ) ossod mewn derwen wedir gevaw ai gladdv 16 droedfedd o ddyfnder .... ends : hynod y w ac amlwc yam '] gelwir hi ynys a phaham avallach . Also in Pen. MS. 147, p. 85 70 Gwybydded pawb .... Rissiard ^arll arundel . . . yn an von anerch iw ddeiliaid .... Gwybyddwch weled a deall o honam ni Siartyr yn vrddassol dad ni Edmwnt farll arundel . . a wDaeth§ ef * See. Ancient Laws . . . o/ T^aZes, Vol. i., pp. 184-8. , , „„. + This is evidently a mistake for '•' pedair " which Pen. MS. 147 reads (p. 90). + King Arthur's tomb was opened by Edward i., 13 April 1278. See Adam of Do'nierham, p. 588. § f "."^ ^L^^7; ^"• l Mb- J. Brooke reads y me/uertr ■< esscyrobef m Ws. HT . 2 ib: 'Pem-ryn ar Glais ' ¥en. MS. 147 reads amoged •' Pen. MS \i1 te^is Penryn ar dan "ib: Maenor p^r DIWEDD ARTHUR, Y GYDVOD ETC. 955 iw gyffredin o dir Swydd y wavn an konffyrmassiwnj ninav . . . , at rydddeb ac esmwythdra y kyffredin .... drwy gadw yni . . . . ■wydd y deilad a maagoed in kyfreidiav yn hvn . . . [ac] vddvnt wythav ddigonedd a thros beun . . . Ki a ganiadassora . . . na bo arnvnt na liawl na 'dialedd oblegid tiroedd a gymerassant wy nev J henafiaid, ond yn diffaith ni o vewn arglwyddiaeth y Wavn, heb yn taniad ni . . . . hevyd . . . na bo o hynn allan, gosbedigaeth arnvnt am diroedd a gymerassant wy, nev ] henafiaid yn rrydd ) gann yn meibion eilliou ni, on tir kaeth ni drwy gael on meibion ni y Rhai bioedd y tir . . . ifllwng } tir yr awr a vynnont achael o honvnt alwfans yn taledigaeth drwy gyfri rresymol o bob proffid a gymerwyd or tir &c. . . . Mastr gr: trevor / Mad: kyflBn / Einion voel / Einion ap 7 moelfrycli / Jer: ap Einion gethin / Hwva ap far: / Einion ap D. Tychan / Mad: llvryd / 'Jer: ap Ednyved / Adda goch ap Jevaf / Mred: ap Edn: gam / Jeva, Uwyd / ac ^eva ap Mad: a roessant ) hinsselav dros y kyffredin 73 hynn allan kof am y pynkiav sydd yny g T or o d . , . bod J bawb 7 ofyn ar ] gilydd kynn rryvel, ac wedi rryvel oddieithr amsser "Owain a bod ) bawb dir } gilydd yn rrydd wrtb glaim kydfod yn ddi anghyfraith na fforest na lie arall na bo na chwyn na chalyn na llestair aruo o gwybyddi vod yn wr o gydfod .... Hevyd oda neb or wlad ir llall f drigo bod arno ddyvod ) bias y dadlav "] ddangos "j vod yn dyvod ir wlad a Rroddi meicbiav ar ateb ) blaid ac J arglwydd a hynny kynn penn y pythefnos dan bwys torkydfod &c. 77 V pris a wnaetkbwyd yn y gydvod ar bob peth :\ am varcb ir perchen hyd ar x' ac o hynny allan Tyngv o ddav gymydoc iddaw ev ■werth .... am ych mork am vvwch x" Hoc ych xx* . . . davad xv* am "] gwlau iiii<^ . . . Gafyr xi]^ . . . hevyd am ddodrefn nev drek -eraill . . . dandwng y perchen kleddav devddwrn dandwng y perchen hyd ar x' kledd vnllaw hyd ar vi^ viij* &c. Yr yndeintvT honn o gydvod a wnaethhwyd yn ymyl pont gamarch yn y lie roedd lann andras oil a gwyrthrynion a mortvn a thri chymwd devddwr pywys Swydd y wavn Swydd y drewen. S. groesosswalU O.K. 1406 Minav Griiff; Hiraethoo ai kopiodd o lyfr Edwart ap D. ap Bdwart o.k. IS^S Medi IS. 79 The myrour of the worlde — geometrye : Tri Gronynhaidd krynion a Sychioa a wna modfedd &c. Also in Pen. MS. 147, p. 90. llyma vesvr milltir . . . Pvm troedvedd y kam kans pan Reto gwr yn ffest pob iam . . vydd 5 troedfedd a M. o gam yw milltir &c. Vol i gwnair p wy s wrth yr ystondart xxxij or gronynav gwenith sychion & gymerer ynghanol yflwyddyn a bwyssa pwys kenioc ysterling &c. ■mewn llyfr print saessnec ymhlas mastr Siors Mathe o vorgannwc J had sydd ar _y ddolen yma hyd yn hynn (pp. 79-80 1. 4). 80 TLyma y Maim a gavas koel godeboc "] goron loegr . . aches marw lies yn ddi etivedd . . . avynno gwirio Edryched y - . • hroniM Jtronickarwm .... [ar] achos i kavas Elen verch goel y frenhiniaeth ^c. quoth llyfr Hari hen konwy 81 Henwe llyfre kyfraith : i, llyfr kyfoerth ap morgenair / 2, llyfr Grono val) y moriddio / 3, Hen llyfr y ty gwynn / 4, Uyfr gwair mab Rrvon / 3, llyfr pra-wf ynaid. Also in Pen. MSS. 147 (p. 216), and 169 (p. 277). See p. 119 mfra. 82 Pan oedd krist / 1513 /ir aeth hari viii i firaink ar flwyddya tonno i doeth 'Jago brenhin yr alban . . i dir Uoegr y 9 o fedi ac i pwyntiwyd maes rrwnto ef ac arglwyddi lloegr &c. 83 (yr ynine yn yrabesgi ar bechod a brynti heb feddwl am gyfri na gorvod moi rho &c, left unfinished Pages 89-93, 98-9, 102-3, 106, 108-9, are blank with fragments on pages 91. 104-5, 107, 110-111. J Anno 29 Edw: iii. § Compare Pen. MS. 86 p. 151. T T 2 956 . PENIARTH MANUSCRIPTS 163-164. 95 Enghjnion ar hen fesure : Nid wyf drem vchel / wyf iselgaloa ' Mewn materion dirgel / ni rodiais ond fal angel &c. . . . . ■ Na ad ir beilch trym weilch trais y Haw n / vcha lie nychais 112 Aivdyl : Galwaf arnat geli fowrnerth , . , , ich dwylaw kymrwch delyn Anon 119 Welsh Laws: This version is apparently a transcript of Pen, MS. 34, and the text is practically the same as that printed in the Ancient Laws and Lnstitutes of Wales, Yo\. i, pp. 218-20, 238-62 ; Vol. ii, pp. 2-12, 14-36, 40-8, 146-8, 164, 152-60, 130-44, 48-66,. 98-lCO, 70-6, 94-6, 78-80, 174-180 1. 14 If; y llyfyr hwu a gynhvUwyt or pethev goreii a oedd yn llyfyr kyfreith inab Morgenev. A llyfyr Gronwy mab moriddic / . Ar hen llyfyr y ty Gwyn ar taf. A llyfyr Gweiriin vab Evawn . Ac ygyta hynny. or llyfrev goreu a gat yn nevhevbarth a phowys a Gwynedd . Ar Uy/yr hwn'a elwir llyfyr prawf yenait Sef yw hynny . Teir kolofn kyfreith a Gwerth g-wyllt a dof . ac aberthyue vddvnt./ .... ends: Acydyly •velly y mach y vot yn ddiles. ac yn ddi ddadyl.ac yn addefedic. gantaw y vachniaeth ac velly y mae tervyn ar y gyngheussedd honno • Or bydcJ mach y ddyn ar dda gan arall || MS. 1^4 = Hen. 26B. « Elucidations " of Howel's Laws, Vellum; about 6| X 5 inches; 162 pages-^beginning and end wanting;; early xvth century. , This MS. is the J-J of the Ancient Laws and Institutes of Wales and its text is professedly printed in Vol. ii, pp. 568-742, which is in reality taken from a copy in MS. 278 (vide infra). The orthography is different throughout. ■ Eobert Vanghan stained. MS. 29B so unsp'ariBgIy''with' gall that a'Very coir- siderable portioa of the text is now practically illegible > even he eould not read all of it ■nien the gall was first applied. Itis fortunate under the circumstances that the text is one of the later numerous compilations which have no apparent value except iu so far as they may illustrate changes in, law and procedure introduced into Wales during the xivth century. These compilations were cast more and more in the Triadic form as they were removed in time from the earliest existing MS., which has no Triads. The present order of the folios do not follow the original numbering ip Boman letters as far as these can now be deciphered. The printed text omits ipuch that is in the MS. apart from what R. Vaughan failed to read. 1 Tri dcfnyd hawl y fyd Geir a Golwc a gwe[i]thret, iTri Geir .... Geir y bo gweli tanawt amdanaw a Gwallawceir yn^Uya a[thauodryd]yaeth am lad nev lofc nev ledrat &c. 2 Tri ouerbraw fyd a gynnyc dyn ac ny warandewir o k . praw ai Gynyko hawivvr y wiryaw y hawl wedy attep or' amdiff.' idi Eil yw praw a gynyko amddiffynwr wedy attep y hawl a chav yny dadyl Trydyd praw ar na wnaethpwyt peth y bo ymhawl amdanaw Cany f anawd yw provi . y peth ny bu . kany bu y peth ny wnaethpwyt «tton. EilTyoel'ef a ellir prpui negyfyaeth lie bo Tri.fieth ni chyngein yng fe. praw ar weithret eythyr y teir hyfi a gwat drof wauffaf fef yw hyny gwadu hyri a elwit ardelw amdanaw gynt / A chof wedy brawt ac obry y keffy lie may dywedyt am vradwr peth yw kof wedy brawt* &c. 130 Tri echos y bu da wneuthur k oladin kyntaf yw datkanv yr pab rac ybotynerbyn k eglwyf mal y dallei hi Eil vn y.ymoglyt rac fym hagyr (lyall o bawb hi kanys llawer peth a vyd mown llythyr ny fFerthyn * Ancient Laws IfC, Vol. ii p. 568. THE LAWS OF WALES. -957 «V klybot jno vo reit wrtliuut Trydyd jw j beri yr ae gwyppo o ladra ragor anryded rac lleeic kanyf am liyny y dyvvetpwyt yny llyuyr y neb a wyppo o ynat teir kolouyn k ar pethev ereiU a elwir eo-wydawi ygueidyaeth nac eiftedet Ileyc yny erbyn vyth* &c. = ■' „ ^.-■^■"T'i^ f-'i'"'/ '"''''■act seems to confirm the hypothesis that in Hotel's Codi- Jication 0/ Welsh Laujs the Latin language was used. Compare the references to the " Latin Booh " in MS. 30 supra j and Canones WallicL Ap I07 &o in Haddau and itubbs' CohjicjV*. > r ■> The present final page of the MS. is so stained and the writing so faint that the last lines cannot be given. MS. 165=Hen. 210. Laws of Howel ; A list of the Shbeiffs of MoKTuOMERY to, 1644 ; a list of the Members of the two Houses of Parliament in 1641, &c. Paper; 7J X 5| inches ; folios 1-187; written, with the exception of the above lists and some notes, after 1586 .and before 1622. This MS. is folioed 1-184 in rubric, and was intended for a subject index to the Vulgate. Folios 1-123 were so used. A fresh owner, finding iialf the MS. left *lank turned it upside down and began the copy of the Laws near the end fpases ■7-117 =foliosl84i'-118'>). ' ; 1 Notes of a sermon : Constantiiie caused things consecrated to idoUs to be turned to godly vses . So Poules in London was first dedi- cated to Apollo, Westminster to Diana . flamines & archiflamines to Byshopriclcs & archbyshopricks, &c. 3 A .^emedi for a. horse eH.A.M.^ Wqeiifac^ occurs inside front cover, and tjjst of Thomas Wynn outside end cover. 1 Kyutaf henu a vii ar yr ynys honn oed Albion . . . . o henu Albion verch Danaus val y dyuaid Ovyd ends : Guedi hynny y goresgynnod Briitus yr Ynys . . . . o dechreii. byd hyd. pann doeth i bii 3161 o vlynydoed o dechreii bvd hyd pann gymerth Crist gnaud 5199. ' . Then follow, as in Pen. MS. 163 (pp. 1-56), Gosodiad yr ynys etc., but ending with these words : — Fiiiito libra sit laus et gloria Christo Qui leget emendet scriptorem, non reprehendel Quoth Sr John Pouys Anno Domini 1514 •/ descript:'ISS9^Mense Decembri SP Status Gruphyd ab kyrian : Lyma y saul ymae rhyd vdynt glera / gur urth gerd/gur atiafus ..... ends: Ac o-bruysga. ynn y uled coli i rod. 33 Henuaeii .niij brif geinyhiaii a unaeth Kyhelyn a Chydugan : Krechuen veinir / Eiirlaes goeden &c. . ii set . Eurai gouyd &o. SSb Henuau iv goslec herd dmmeii : Gostec yr halen a genid urth uasanaeth kinio a supper yn lys Arthur, (ii) Gostec ^. ab y gof o benn karrec &c. 34 Ni dyly neb dyscu ond gan athro pencerdiaid .... ends : A bod ar bob athro gopi or ordyr honn yu dangos a | ei cbophau yn cliscyhlon pan delont i gymryd ei dysc y graiiys ./ 35 Y mod y nodiiyd rhodion i bob grad urth yr vn rhyu status : Khod pencerd y tair guyl arbennic, sef y Base, y Natolic ar Sulguyn a le y bo neithor reiol i vab vchelur iii' iiii'' Ehod discibl disoyblaid ar yr vnrhyii uiliae ji'' Khod discibl ysbSs yr enuedic dydiae , xij'' Hefyd ar uyl niabsant a neithior ni bo reiol rhod Pencerd vyd xii* A churs ciera i discibl discyblaid yn vii}'' Ac i discibl yspas gradol vi* Rhod Teuluiir o ran iachae boncdigion le y gijypo duyn iach y gur ar nraie ao vn or luythau reiol a vu yn duyn arfau ij'' A le ni vpfro duyn ond vn ai /r/ gur ai/r/ uraio i** 35'' O byd arian dlus yn gOfued yn segur, neu yn ei orphnysle perthynassol . .... ends : Ac os rhoi pial'ens a una neu ymimd or ariandlus a heb alu duyn hynny i benii,. coli ei rad ai chuercjy^ 40 Eij-oc cadarn hefyd v. unaeth duy dinas ereil . . vn yn yr Alban neu Brydyn yr honn a eluid gynt Castel mynyd Agned ac uedi hynny castel y niorynion ac a eluir iiediu Edynbruch .... ends: A hysbys yu bod y luyn Caladr hunn ... a eluir yn Saescnaec Calbris yn estyn BRITISH HISTORY ETC. &G1 o emyl ^ork heb Ian Aldrbuch vgain mildir, eithyr bod lauer o bono hediu uedi ei diosc yn lafurdir Y mae amrafel rbung lyfr Leuys ap Eduart a hunn ./ Hyn iirth Lyfr Jo: ap Jeuan [Pen. MS. 147] a dyly bod or blaen y rhung C. Alclud a Ch. Gaint. 41 British " Historxj " compiled from Geoffrey of Monmouth, Guttyn Ouen, Phabian, John Starve and others. The following passage is instructive : Elydur uar . . . o hynn hyt at Beli maur . . y bii ynn guladycbii yun vrenhinoed . 82 . o uyr vegis y dyueid lyvyr ladin Siephre Monmuth ar hen lyfreii Cy?n6waec rhai a droed allan o bono ./ A chan nad ydiu ef na huytheii ynn nodi pa aniser na pba byt y bii yr vn o honyrit ynn vrenhin, am bot i hefyd ynn gueled kytneint ymravel ac anghytundeb rhung paub o lyfreii Saesonic (ar adarjennais i) ai gilyd, a chymeint kyveiliorn ynn ei plith buy , am y brenhinoed bynny, vegis na chytgordiant a buy ebiinain nac a neb aral yr vn or daii, nac am benuae y brenhinoed nac am hyt yr amser y guladychaud yr vn o nadynt eithyr y bod ol ynn yscrifennii bassio ar ael . 200 . , . neii ynghylch 186 . mlyned val y dyueit Phabian .... Can byny y ganlyn vy Audiir i . , . Siephre M., mi a roda benuae y brenhinoed bynny y laur val y gadaucd ef huy ynn yscrivennedic ac y kymreiguyd buy . . . er nad ydiu gredaduy genyf vod kyniver o vrenhinoed a hynnv 01 ynn ol ar ynys Brydein ol meun kynn vyrred o amser . . ./ Achan na uela fi dim tiled guirioned ynn y lyfreii Seisnic mi a roda y laur ynn vnic yr amser y biiant vegis yr yscrivennaud Guttyn Ouein . o ba audiirdaud nis gunn i ouyt tybieit mai o ryu hen lyvyr kymeraec kyphelypacb y uir nar rhai Saesnec a uelais o ben a neuyd ./ ueithiau at y matter./ (fol. SS-SS"-') . Brytaen oreu or ynyssed yr hon a eluid gynt y uenn ynys &c. Aeneas ysguyduyn guedi darvod ymladeii Troya a distryu y gaer a pboes ac A.scaniiis i vab gyd ac ef, ac a d,pethant ar longav hyd yngulad,. yr Eidal (yr honn a eluir yr aur bonn gulad Eufain) i gefn a droes CcFsar drau j oi tiroed guedi tiriau . . . . yr oedynt ynn, ynys Prydein 28 o Phlamieit ynn guneiithiir anrbyded ir GaiidUuiett a tbair oedynt hefyd o Ar'chphlamieit rieu Prif Demlaeii . . . ac, ynn y le . . Escobion [ac] Arcbescobiou (fol. 121'') .... Harri ii [guedi] edrycb liol vreintiaii a Siarteraii . . ynys Vydryn (124) ..... ends: yna y cavas Antoniiis Basianiis y dyriias ar vrenhiniaetb druy berth y Brytaniet . . . Papiuianiis . . oed ur or gyfreitb mor gyfion ac y bydei uel gantho vyned meun perigl am ei hoedyl nac^ aradipbin drigioni matter dipheith ynn erbynn kyduybod (126'') followed by 3 blank folios 129^ Y sum cyfa o rent bluydynaul a dogned ar vonachlogyd a thai crefyd Loegr a Chymru '. '1350450" / 14= / 2^ . ob. 45. ai rbifedi oed .6811 . ar Siaunteris oed o rifedi . 2356 . ai dogyn rbeut neu ardreth oed 122261^ jg' iQd / 130-65 A genealogical table with continuous memoranda, beginniug with Adam and Eve, and continued down to the children of Edward iiii. Oed lessil pann iinaethpuyd y lyfr hunn 1480 . y dyd diuaethal vis Hydref i gorphenuyd drily 'uaith Gruph: Liiyd ab Madoc ab Dauyd ac u orphenuuyd i gopio lau yr audyr ehun ir lyfr neii I r I papiif yma y .18 . 3lai . 1590. 178-237 A History beginning with the sons of Noah ... the children of Jupiter . . . Saul ap Kus . . . Laomedon . . . Brutiis, •with the usual British kings, taken from Geoffrey of Monmouth, but "chronologically" arranged. Next comes the "tribe of woden " (fols 189-98), and the kings of England follow naturally those of the Saxon heptarchy. There is nothing noteworthy in ibe history of the 962 PENJAKTH MANUSCRIPT 168. English kings till we come to the siege of Boulogne in 15-14. The author was present and gives many particulars as an eye witness : — o. k. 1544 . . . i danvoned lu i Phrainc ac i daiith y brenhin ehiin yno . . . y 14 . dyd o vis Gorphena id aiith o Dofyr i Galais ar. IS'i^ o Galais i Vorgeissya ac yno i campiod nosuaith ar . 16« urth Vulen ac yno i campiod ar dii /r/ Gogled ir dref ar. 17«'' jarl Supholk a rod saud urth dre Vulen ar dii Duyrain . Ar 28*'" or mis ir enniluyd yr ould man noi / r / uaets tour . / Yr . IP" o vis medi i rhoed a larum urth y dref ar castel aeth ynn drylie gan deiinau bariled o boudur gunn a roessid dano ai gerric a ladod guyr a meirch vildir a banner o diurth y dref ac o gumpas ac ni bii vychan y druc a unaethont i baub yn amgylch y dre . T 1 3*'= or vn mis i kunkueriuyd tre Vulen ac i henniluyd ac o drugared y brenhin i kafas guyr y dre gennad i vyned bag an bagaets ac vely i hymydoussont . / Y . 14^'= dyd o vis medi i hagored pyrth y dref ar dri ar y gloch guedi banner ac yno i dechreiisson dyfodalan achyd yn saith ar y gloch or nos i pyrhaesson. Ac yno ir oed o uyr a guraged a meibon a merched 4000 . ac o hynny 1500 . ynn abl i ymlad a chanthiin ir aeth a ajyssont i duyn ai kephyle ai guarthec ac a alen i duyn ar brenhin a roes vdiin o nerth i duyn i heido ganthiin . 75 . guagen Y . 1 5"= vis medi ir aeth y brenhin gyntaf i dre Vulen ai hoi uyr o Stad gid ac ef ac ynn y siurne honn ir oedun i JIo uel ap Sr Matheu yn vn yn gueled hynn ac ynn i uybod./ From 1544 to 1557 the notes are fuller and deal particularly with the ecclesiastical events of the time, especially in the opening years of Queen Mary. The author is evidently a fervid Roman Catholic. He is also a bard but it is curious that he makes no mention of any of his contemporaries ; and though a weather vane cannot fall from the top of St. Paul's without his notice, yet he chronicles no single event relating to Wales, unless the following be an exception : — Pan oed o.k. 1540 . yr 28 . dyd o vis Gorphennaf Thomas Cromuel JarJ Essex ac argluyd Water Hungerphord a dorred i penne ynn y Tur hyl am dresson . Ac oni bai vynny o diiu hynny e drigse Richard ap hoel esqiiier a Sersiant "of arms a Sion Loyd raab Dd ap hoel dii gur bonhedic a Hoel ap S"" Matheu prydyd a gur g'. a deiidec ychuaneo o uyr dyphryn Tyveidad am ovyn i kyfraith ac yno i gunaeth Hoel y daii Englyn hynn nid aun tut on kiit nim kar / Diiu Jessii .... nid oes vod Diiu sy vydar A phan darfii am Gromuel buru i diiu glowed ynn guedie a chanu val hynn ido ehiinan Na doued vned anyn / ond iiyd vedu vod diiu / n / vydar Hulyn nid yu vydar diiu voiidyn nac yu e glyu diiu bob dyn (fol. 226) This History is brought down to the year 1557 only, though it was not begun apparently till 1568—0 Grist hyd hediu 1000 a 5iX) ac 68. Ac o dechreu yr byd hyd hediu i mae 6910 . mlynetj (fol. 178). This text is a transcript of the original, and occasionally there is a change from the first to the third person in the text. HISTORY, GRAMMARS ETC. 963 MS. 169. Welsh Grammars, Vocabdlabies, Dosparth Kerb Dant, the EiSTEDVOD of 1523, its Graduates, etc. Paper; 6x4 incbts ; 372 pages ; many blank and some gall-stained ; in the autograph of Roger Morjs (p. 206), written partly in 1588 (p. 205) and partly earlier; in beach boards (uncovered). "Found, built up in a wall at Cadwgan, and giTen to me by T. LI FitzHueli Esq" of Plas Power, Christmas 1874 or Jan. 1875. W" W. E. Wynne." This MS. has on its front board a label like that on all the Hengwtt MSS. but only the final figure of the " No " viz: 6, can now be read. ' The scribe had not yet adopted the system of underdotting e. d. 1. a. for the usual ch. dd. 11. -w. when he wrote Pymp llyvyr herddwriaeth, and the Vocabularies (excepting many additions). Pages 1-136, 207-46, 359-63 are therefore earlier than 1588. The hand of Sir Thomas Wiliems occurs frequently in the Vocabulary part (pp. 220, 246, 271, &c.). There are also entries in several other hands throughout the MS., but the first 120 pages are particularly disfigured by under, scorings and marginal key-words. One Robert Edwards seems to have done his share (p. 118). Ityfr a ysgrifenodd Gr: hiraythog o / gronigl a therfynav trefl a mannav kymrv ar diroedd ag a adawodd ymanacMog Hanegwest wrth lan{gollen\ ag gadd Dafvdd Mathew wynn [o] drevor yno yr hwn y pioedd r//**»* ar llyfr hwn sydd yr owran e[iddo] * » agwyr Sion ap Hvw ap Howel o benant ydeirnion * • * * Hobert Vaughan » * * * (p. 254). 1 Pymp llyfr herddwriaeth. The text of pp. 1-75, 87-103, 119-36 corresponds with pages 10-81, 99-120, 127-47 of Simwnt Vychan's Grammar (Jesus College MS. 9 = xv) of which it is a copy.* Tages 107-8, 111-3 of the one agree also with pages 120-25 of the other. 76 Edyrn davod avr oe gymhenddoeth ethrylythr Ac afrifedrwydd Athraweth ac awdvrdod i davod i hvn : A roddes awdvrdod i bob tavod ar a fai athrwaeth arnaw i ossod dosbarth ar y llythyrenao Ac ar ymadroddion : Ac yw gossod mewn kyvleoedd dyledvs 18 Uythyren kymraec y ssydd ...A:B:D:fE:J; K : &c. . . . chwech bogal A : e : 1 . o : v : y : Ar Uythyren hon / wi / . . . . Dyweter bellach am yr arwyddion C nid arwydd ssymvdedic yw : Ac nid llythyrenn / kans henwedigaeth dwy lythyrenn y mae hi yn ddwyn nid amgen : S : i = Si &c. 137 A transcript of a part of the pyelsh Grammar in the Red Book of Hergest (cols. 1117-40). Pedeir lythyren arugeint kymraec yssyd nit amgen A.b.c.d.e.f.g.h.i.k.l.m.n.o.p.r.s.t! u.x.y.d.u.l. Haith o honiint yssyd vogalieit . . . A . e . i . o . u . y . u . ar lail ol yssyd consonanieit./ Bhai or consonanieit ysyd banner bogalieit ..l.m n.r.s.f... ends : Rbieni a volir o bryt a theguch . . Ac idi y perthyn serch a chariat ac yn vn ued a hynny y molir mab. 159 Pan vo y rhung duy lythyren daud val y mae mydyr, mygyr &c. 163 t Welsh Grammar : Pa saul rhan ar iaith y syd ? / uyth ./ nid amgen Henu Rhachenu, Berf Rhagferf, Parth a chyssult, Ardodiat, a Thafliat . / Fa saul vn a dreiglir o honynt ? / Peduar . . . Henu, Rhaghenu, Berf a Phanh Beth yu Henu ? Rhan dreigledic ar iaith yuac a dreiglir druy vn genedl./ . . . ends: Peduar rhac henu y syd a dylyaut vod ynn hennueii gueinieid . nid amgen henu dygedic oi vlaenor val y mae yr hunn / henu gofynnedic val y mae puy / henu dosbarthedic val y mao vn, rhai / Henu anherfynedic val y mae puy bynnac . / Tervyn. llyfr Thomas ap Jvan o hendre forfydd yr hwnn a sgrifenodd vn Roger morys o goed y talwrn yn llanfair dyffryn klwydX * "0 lyfr S. V." (p. 364). "O lyfr M' Langfford (p. 84)" = Jesus College MS. 9 = XV, " Ex douo Eogeri LangfiFord." t Apparently this is a transcript of Dwned Guttyn Owain in the Collection of Sir John Williams, Bart., M.D. SeeMostyn MS. 110, p. 71. % This is in » slightly later hand, and obliterated by heavy black scorings, but the reading is practically certain. Mostyn MS. 135 is in the same hand, and also belonged to Thomas Evans. 964 PENIARTH MANUSCEIPIS. 169-170. ILtma hen gymraec 207 'Henitaii duw dad tri pherson .j Ei Eiav Eiawdr &c. //. Arglwydd : Eiawdr ./ Dovjdd / Peryf &c. 208 H. Brenliines : Eiain . bvn . banon . &c. H. tarian : Blawdd : baran . Twrf . Aesawr . ysgwyd &c. IT. Brwydr : Aer : garthan . bragwad . Armes &e. H. gwayw : Par . onnenn . ongar . Eaidd Ac. ' 209 H. kleddeii: kadtkno . kledd . kledrenn . Uain &c. H. arfau am wr : Aktwcn . Uvryc . haprsiwn &c. H. haner. Ystondart . Penwn . llvman . fflaw H.pob tec: llywy . trwn . gloyw . glwys . erddrym &c. //. Haw : Angad: palf . Adaf . neddair . asgre* *mynues H. estronn genedl : Eingl . deifr . brynaich &c. .210 H. gwlcdd: Darmerth :,ysbyddawd , mestic , H. kler : Arriad . glyw : kerddorion &c. H. giceiniaid: Tlodion . ysbios : esbyd . ysb : osbios H.kynhebic: Eisior kyveisidr . Haval , kyhaval 210-344 A Vocabulary arranged alphabetically. . Argledrad = Arglwydd,, ends: ysguthr = torriad ar l^ren Aeserw "j yssuingbren, = rhisgin i gadii - Addien S = tec ymda = cerdded . [saeti ' ■^sserwj ysto = hcndre Arien = gwlilh ymarial =ymlad Arwyrain "1 ^ ystre = kyvanned , , Augyvodiad,/ (ynys Lenach . j . Xnsula-, Adiad = keilioc hwyad ecclesiastiea • ■AM = amhevthyn ..'..■ -. ymarbed == abstiuere) ■ - 347 Lyma dosbarth cerd dant:. kouair dannaii a thynniadaii- A rhai o honiint y syd ueinion ac erail ysycl gedyrn ends • kymysc yu pob ky yair . ai gily^ a Ihruy dysc y mae dosbarth yr lanu rhupg y kyueiriaii . ' , , , - . ,' 349 XXIV messiir cerd dant : . Makymun hir = | I I |006olO|'|,| |0000|0| l&c. 352 An account of the EisteSvod of' 1523, with a list of the graduates as in Pen. MS. 155. 359 *Bellach y dywedwn am gamav a beiav a berthyn i gochelymhob kerdd davawd ends : Caun fed rhad cynnedfau Ehys A rheidiach yn gochel huunu na/r/ lal lyfr S\im.wni] Vlj/chan]. 367-70. Additions to the Vocabulary : Alaf = golvd .... ends : jfng = kyfyngdwr. 370-72. Graminar additions : Tair enaid kerd/messvr ssynwyr a chynghanedd . henwav kolofnav kerdd davawd . , y verr gyhydedd . ... ends: Pann vo s&illdaf ii thair bogail || MS. 170 = Hen. 541. The Booh of James Jenkins \^Surgeon]'\. The History of Owen the knight, Paul's Vision, and Medical Eecipes. Paper ; about 7^ X 5 J inches; 106 pages — partly * Pages 359-64 belong to the Grammar part at the beginning of the IJS. t So it appears from the fact that he dissected a body in London (pp. 61-2), and practised bone setting and the healing art (pp. 49-52) somewhere about Cristionydd. A surgeon's note book. 9435 imperfect. ; in the autograph of James Jenkins, who was apparently alive in 1608 (p. 89) ; roughly sewn — some leaves are loose, ftnd pages 66-106 run from the end to the middle. The following names are found in the MS. — John Lewis of Cristionydd, Hugh Lewis, and Edward & Margaret Lloyd (pp. 54, 64, 106, &c.) ; John Thomas is the true honor of this book witness by me Richard Wynne, D. Lloyd, Mary Lloyd (p. 64) ; Howel Hughes (76). 1 Hanes Owen farchog* \\ ath hebryngwn di * » * * * i mewu / ag ynar march ***** peth yroedd y kythrelied y * * * * daflv yn y gyne dan .... rrag arwthred oedd yboen hono fo llyngodd agos dros gof feddwl am dduw ag yna pan ddyfod fo iessv grist vn mab duw byw yna y difEoddes yttan ag y tores y rrwymav / ag ni doedd vn wreichionen yno or tan mwy no lie ni biase dan irioed ...... ends : ymae hyn yn Roi tystioleth i bawb byd ttydd brawd i gymryd warning y fyw yny byd mewn kyfiownder ag ofn duw Rag mynd ir pryglav hyny ran i hanwiredd i hvnan. . 27 ILyma frevddwyd Paol : gwybydded pawb mai i baol epostol ag i fibangel y dangoses dvw vddvnt holl bene vffern mewn gweledigeth ends : i dolwg . . gael or pechadvriaid orfPwys faf dros dduw svl ir sawl o honvnt oedd yny poenef .... mi aroddaf vddvnt orffwys faf o haner dydd dduw sadwrn hyd awr o ddydd duw llvn er mwyn mihangel a ffaol ag om daioni fy hvn||| 43 Questions and anstvers : Pwy a fv farw ac ni aned irioed Adda. ..,,... . . pam yr bed Gweliav kelain pen ddel y lladdwr vwchi ffen : am ladd o Gain abel wirion i frawd. 44 (Jo : Lewis de christionydd parochia ruabon et Ricardns ap John de denhinlle .... firmiter obligari Rioardo ap David in sex libris &c. 1631.) b. (7 mae meroh 7fank ynghristionydd ^ , . , att i mam hi a yw fynegi) 4.5 " or hin " — gwyl bawl gwybodawl gwybedydd .... OS gwynt oer helynt ar heolydd .... a gelyn pawb iw gilydd 46 Pregeth Sain paol at y galathiaid yn y v Sapter &c. 47 Dysg i gyfriffvgwrs : 1 . 2 . 3 . &c. 48 (shani bach i rwi yn i garv &c.) 49 Dgma heniveX yr hyn / a / nevthvmi yn wych ag yn Sownd 1 I ran briwie a Roi i hesgyrn yni lief / ar y mac kof genifi : am asgwrn—3dhn ap Edw: or wavn .... merch iyfan brydydd .... gwraig ayron or Wavn . . . . g. J. ap J. dam horgan .... mab J. Salbri or hos .... mari ach J. off Evtyn / Als ach jthel or gyfelie &c. (2) am Jriiu g. Tho. y llifwr ... J. llwyd of is klawd .... mab Edw: John y gradellwr .... marged ach Rob: raff Owen barsvtiwr of wrexam / kydymeth Ridiart Johns or pwll glof 53 (Och och maev ynoch ueiawen &c. Tho: Amhori/s) 55 Hyshysrwydd pa sol asgwrn sydd yngor_ff dyn : asgwrn pen &c. . . . ends : j mae hyny iw gyfri yn chwech a devddeg igen gwedi hvnv Y mae xx o winedd &c 266. -r , . ■ 'hyaj Ksgyrn / o / gymal i gymal / a / ffheindies li J am e s J e nhins yoy Sersant haol yn llvnden &o. * The beginning is wanting, and the text is otherwise defective at the top corners of pages 1-8, which have been torn away. + Three leaves have been torn out here. % He set the bones of 43, and healed the wounds of 45 persons. 966 PENURTH MANUSCRIPTS 170-171. 65 i dynabod klaf: kymer ddyrncd o ddail yfioled &c. Recipes, Rag magyl ar lygad, brath neidyr, y pas. 69 Henwe llysie enaint : y walwart = ysgaw mail- &c. ^0 „ „ i beri blode merch i gerdded : llysier chvvain &r.. 71 Bag llosg mellden, briw mewn gevyn, dafaden wylki, ychrysaint, a chwydd siktod. 75 Henwe dyfroedd i fyta marw gig a,_ffowdwr afyty m. g. — &c. 77 Os bydd dyn heb glowed, os llysg dyn i ;9iS.v, (78) i dori karcg mewn chwyaigen, (79, 81, and 87) heawe llysie i nevthvr oent mant, (80) Eag k^ryddv kymale, a darisg a gwres ar groen, (82) Rag gwres mewn wyneb, (83) J ddal vsiiv yn y gored, nol kolli llyferydd, (84) Rag gwendid kefn, (85) metswn m' gref. 88 (Edw: ap Tho: ap Symon de Barkas in Denbighshire mortgaged 3 parcells of landes in Corvedwen in the com: of Dogyilin and lo: of Bydhyn called Itaer dderwen ^ssa vnto Roger Rogers of the ^nner Temple for the Svm of xxx" 7th January A° Regni Jacobi tertio/ Rogeres his Atturney was Thomas Birchinaw &c.) 89 Pwlsys ydiwr gwytheni raowrion &c. b. D. ap J. ap Evan llwyd /D. ap J. Edw:/ J. ap J. damhorgan ag erill am kam brysentiodd if am dir m' Edw. bromffild ag am dir Edw: ap hvges ap Elis ag anaeth imi dalv ffin ar gam fel y gwyr y wlad 1608 90 aud 99 Trioedd : iij an Esgor meddig-glin ag Elin &c. 91 Englynion i ddysgv gwnevthvr Triakl, a diod Rag klefyd y moch/ ar plastyr gore isvgno ysiktod / p2 Rag kangkyr mewn gwddw dyn / g3 konsarf o flode yr ysgaw ag o gysgadvr ymeisydd / Rag wast natvr drwyf i hvn / Svrop o wermod &e. / p^ os bydd dyn ai avf yn wastiof / 9o Os bydd dyn yn wastiof ai fein gefn yn oer / Rag brath neidyr na Uyffant -na draenok / 96 Os bydd dyn ai aylod yu kysgv / henwe llysie Rag y gareg ar tostedd / 97 II pto y gower oer /a/ sych . . . . y graith vnos oer /a/ sych . . . karner feb(5l tfer /a/ sych .... llysier defed poeth /a/ sych .... chwys arthvr oer / a / sych 100 Wngsiwn = oentment Uwydwyn / pregaisiwn pils &c. 102 Rag derwenien wylld, y kolik, yr anwyd, y morthyw 105 Elif anei Uiengig yn wych /ag akwa fifortiws MS. 171 = Hen. 199. Asthology touched with Theology, Paper; 7J X 5| Inches ; 194 pages — waning beginning and end ; in several hands of the end of the xviith century ; in old leather binding. The following names occur in the book: Dav: Pan-y (p. 110); Kadwalad Puses his book & John Roberts (p. 96) ; Hugh Jones his the True onawr of his Book 1746 — Gr: Roberts his Book given him by Hugh Jones, 1754 (pp. 28, 144). Pages 1-118 are in Welsh, and 121-94 in English. The following references sufficiently indicate the subjects and sources. Lhifr Sander yny v bennod yr un ffunud a llyfr H. C. Agrippa ag eraill (p. 18) Addusg su yng waith Peter Albanws (p. 6, 91 &c.) Hud yma yr ysgrifenais tu ag at y ffordd blaunaf su ynghwaith Peter Aibanws gwelwch wrth yr Element fel llufr Morgan ILwyd natur dun &c. (p. 14). Yn y iiyfyr cynfa yr hwn yw pedwerydd llyfr Agrippa mae yn adrodd yn dda ddigon ynghylch difinyddiol ceremoniau .... MEDICINE, ASTROLOGY, AND KALKNDAR. 967 Tybiwyd yn dda gan hynny chwanegi attynt ddifinyddieth wubrenawl Peter Albanus (p. 29). Yn ol barn Gerard (p. 22)-" Gerard Creaioti- Adami ( ^5™"°'"''=''^ Geoinancy" (pp. 167-79). Scientia patris There are besides, 72 Aphorisms in English and Welsh, a chapter oq taking oaths on the different days of the week &c. MS. 172. = Pen. 82. The Book of Sir Richard Jones. A Kalendar, Astrology, Palmistey, the Interpretations of Dreams, etc. Paper; 7| X 5f inches ; 268 pages of which many are imperfect, dog-eared and frayed at the edges ; written by Sir Richard •Jones in 1582* (p. 159) ; sewn in old vellum covers with many leaves loose. Mary Eobetts, 1689 (p. 184) ; Richard Lloyd of Llys Dimnael his booke 1698 (pp. 53, 129, 252) ; Hugh Lloyd his booke | Jhen Lloyd (p. 187) ; Simon Edwards ■ his Book, 1731 (p. 259) ; Simon Roberts, 1766 (p. 250), &c. 1 Of the fair Complexions . Jl Of the vii playnetes &c. 14 Brief introductions upon y» faces of ye xii signes what effect y» Sonne doth worke in euerie house or mansion 21 " Artificial astrology " 25 A compendious descripti[on of the xii houses of astjrology mad by ^ohn nidar imperfect 30 A Kalesdar : jfonor—gwy\ St. Antwn, 17 ; g. bawl ybostol 25 Edward y vi, 28. Chwefrol—g. Ddilvar santes, 4 ; g. saint Agath 5 , g. Einion vrenin, 10 ; g. ddyfnoc, 13 ; g. Bedyr ebostol, 22 ; g. Libio sant, 28. Mawrth—g. Ddewi, 1 ; g. Siad escob, 2 ; g. St. Grigor, 12 ^ g. padric, 17 ; g. St. Edwart vrenhin, 18. Ebrill—g. Risiart Escob, 1 ' g. Uyrnoe ac Ambros, 2 ; Dervel gadarn, 5 ; llywelyn a gwrnerth, 7 g. vevno, 21 ; g. sain Siors, 23 ; g. Vark, 25. JIfat— Phylip a ^aco, 1 g. y groc, 3 ; g. ]ffan, 6 ; Goddard, 9 ; Athanasius, 10 ; Dunstan, 19 Helene, 20 ; g. Gollen, 21 ; g. Sain Denis, 25 ; g. saint Awstin, 26 g. Velangell, 27 ; g. Erbin, 29 ; g. Dvcklyd, 30. Mehe/in—g. Degla 1 ; g. Gwyven, 3; g. Barnabas, 11 ; g. Sanian, 13; g. sant Lednart 19; g. wenvrewy, 22. Gorffena — g. Marthin, 4; g. Thomas, 7; g! saint y marged, 20 ; g. mair vadlen, 22 ; g. Anna, 26 ; g. y vii gysgadvr, 27; g. Armon yn ial, 31. ^iu«<—g. bedyr, 1; g. Oswallt vreuin, 4; g. yr Jessv, 6; g. illoc, 8; g. Lowrans, 10; g. magnvs, 17: g. saint Ebeu, 18; g. Bernard, 19; g. timothii, 20; Tori pen ]ffan /. Awstin, ffair y trallwng, 28. Medi — g. Silin ap aron, 1 ; g. Sulien, 2 ; g. Evddlad, 4 ; g. Vair pan aned, 8 ; g. Ddaniel, 11 ; g. y Groc, 14; g, saint Lambert, 17 ; g. Vwroc, 24 ; g. Vevgan, 25 ; Mihangel, 29 Hydref — g. Silin a Garraon / g. rvtoyrn, 1 ; g. Domas o Henfiordd, 2 g. Ganhaval, 5 ; g. Sanct Edward, 13 ; g. Vihangel vychan, 16 ; g Lvk, 18 ; g. yr vn vii ar ddec gweryddon, 23 ; g. Wynnoc a Noethon 21; g. Ddofvael, 31. Tachwedd — g. yr oil Saint, 1; g. eneidiav y meirw, 2 ; g. wenfrewy, 3 ; g. Gybi, 5 ; g. saint Lednart, 6 ; g. Gynngar, 7; g. Dysilio, 8 & 9; g. Marthin, 11 ; g. Gydwaladr, 12; g. vrvsMS, J 3 ; g. Vechyll, 15 ; g. Edmwnt archescob, 16 ; g. Ddigain, 21 ; g. Glemens, 23 ; g. saint y Kafcring, 25 ; g. sain Leiui, 26 ; g. Gallgof, * The date IS'S occurs on p. 234, and i35S on p. 51, and these dates may very well represent the time when these parts were respectively written. The style of the writing belongs to the earliest date. Pages 1-28, 253-68 are by other hands. 968 PENIAKTH MANUSCRIPTS 172-173. 27 ; g. Sadwrn, 29 ; g. AnJias, 30. Ragver — gj Gowrda, 5 ; g. sain Nigolas, 6; g. Vair pen gad yngroth i mam, 7;'^. Lvsei, 13; g. Dedecho, 17; g. Domas apostol, 21 ; g. Stcphan merthyr, 26; g. Jolrn Evaiigylwr, 27; g. y vil veibion, 28 ; g. Domas archescob, 29. 57 ILyfr nalvrieth ne dynghedven ar achos i gelwld ef velly iw pa vab ne pa verch bynac aner o vewn y xii arwydd ef a ddichon y darlleodr i yspysv vddvnt i kerdded ai lioedl ai damwynie ends : a dyced kyda hi y psalm hon deus mesiriatur vestri a cbadwedic vydd drwy ddvw Ac Telly i diwedda y llyfr hwn .... a ysgrifened yr xxvlii o vis Mawrth ^ 0. k. i5S2 .... sir Richard Jqhnes (p. 159). 160 Y vii plaened ai pictiwrs , . . . Satwrniws y sydd kynta ac -Ycha or vij yw hi .... . gwres kyffro peledyr yr havl a svgyn atto . . y gwlybwr or moroedd . . . a syrth drachefyn i lawr yn law .... gwynt & oWjngiv or gogofav kevon or ddaiar xii gwynt y sydd .... y brenin tholomews ag . . . alfraganvs a ddoweit vot yn vwy y seren liaf yn y furfafen nor h(jll ddaiar &g, . . ■ = 203 JLyma ddangos kyloh y ji/agneffev ; kyutaf- ywr lleyat a Ileiaf or vii yw &c. 206 Yr awr gynta i bob dydd or wythnos : Sol sef yr havl asydd arglwydd ar yr awr kyntaf ddvw svl / ar Uevad yr awr kynta ddvw llvn &c. 213 ILyma lyfr awnaeth elis dotli s ir brenin all s awnder mawr i ydnabot pob dyn wrth i hwynebav . . . or gelvyddyd a elwit Rabin . . . . yn kynta y dowait am wr dv &c. with illustrations. 223 ILyma viii ddefnydd a ddyle i bod mewn dyn : (i) or ddaiar &c. • 225* [^Kwrs y llevad'] . . j v] dydd or lloer da iw i brynv moch &c. 239 Palmistry or Drych y Haw .- || y bowyd yn agos .... bydd llin y pen yn gyfan ag yn gyfion dawn ir ymenydd a ddengys . . . . . ends : O bydd manav dvon melldigon a gelynion erlynedic iw hwnw. 253 Dysc i [ddealU] brevddwidion o herteydd llyfr Daniel proffwyd: Gweled dy vod yn dal adar ynill iw ends: gweled ki yn dy frathv hawl swyddockion mewn kyfrailh vydd itti 266 Sol venws mercwriws mi ai karwn &c. b. Gwilied i plaened ar y blaenddydd i daith &c. 267 Y gwr a laddodd y gwas a herwr a hirynt y dwr glaw &e. b. marwolaeth a wuaeth dvw naf &c. 268 iniawn ddewis ar ddevddyn (1. 5) &c. MS. 173 = Hen. 547. Poetkt from the Black Bool of Car- marthm, etc., Ehandiked, etc., Indices and the beginning of a "Hekaldic DiCTiONAKT." Paper; about 8 x 6|- inches ; 108 pages, loose, in several hands ; circa 1600-40 ; tied in brown paper. Part J —pages 1-28 are in the hand of Eoger Morys. Part n- pages 1-45 are in the hand of John Jones of Gelli Lyvdy; pp. 67-89 are in the same hand as Pen. MS. 114 (.ij.v.) ; pp. 91-106 are in the hand of Robert Vaughan, and pp. 107-8 in that of W. Maurice of Llansilin. Many pages are hlank. "Katherine Blayney,""KatherineBowen her hand, 1691 (p. 108). » The fragment that follows here should apparently follow page 54, which contains the beginning of Kuirs ij llevad. The text ends in English about how To know I he ar/e of the Moon. ASTROLOGY, PALMISTRY, RHANDIREDD. .069^ Amrafael bethav a gopiimjd allan or ™ , , ^ ^yfi" du o gaer vur ddin Ihe text of pages 1-16 is the original of Pen. MS. Ill, pp. 18S-228, q.v. 17 Mar: Rob: xoynnor Voelas . . . " bv j n j ssirrif ssir ddmbijch" : || KvrglecM hoU wyoedd ai llv . . ffyniant a gaffo i onaid Edwart ap Raph 20 Mar: Jfan llwyd ap gr: ap Rob: o Lannvair Diliw Noe (Irwy /n/ ardal ni , . . . glynn dwr arglwydd glan dewr wych|| (i. 30) 21 karol : Dyma wirod, niair yn dyfod .... i vail- voliaiit, drwy ogoniant Edw: llwyd or dderwen 22 Ha vrodyr wyr ffyddloa a fEerffaith grvatnogioa &c. Ij 25 II Mair fadlen pawb ai gwybv .... er i bod yn gordderchv &c. This fragment in praise of Saints contains stanzas 16-35. Part ii. 1 II ardreth yu Dolbadarn ; a tliir vvyth ffloring ardreth yn y Deiruiou a thir ym Horthaetliwy ag y maenol Vangor morched Hari'i a^i gwerthodd ir ail S"' W. Gr: or Penrryu. 3 Rrann dir TLe'ri ap Mad: ap Einon o Lann Ynys y nyftryu klwyd : ILewelyn ap Madoc .... bwim pioedd y plas y Macliynbyd : ar rranu vwyaf o vaes maen kymro : ar Brynn karodic ends ■ Plant IL'u = Mad: / Sion / Rrobert / Tomas a Ho'l. Allan law Simwnt vychan y copiais i Rann dir Ll'n. 8 Rramidir Ywain hyfelioc ap Gr: ap Maredydd : Gr: ap Mred: ... a gavas yn ei rann . . . Pywys Wenwynwya . . . ends . Mar- gred a wiscoyd yu vynaches . ac velly . / 19 Vmodd y digwyddodd y dalaith i vleddyn fab liynvyn : Kyn- vyn a briodes vab Gwrystan vab Gwaithvoed a briodes Yngbarad vercli Varedydd vab Ow: vab Ho'l dda &c. 20 Am avel Joo grach yn Urevalyn y Maelor : Gr: ap Adda ap Gr: ap Siankyn ap ']. ap Joo llwyd ap Joo gradi yr bwn . . . oed ytivedd &c yn amser Ywain Glynndwr vv bynny. 22 Yma y treithir am iarllaeth Gaer : Hvw Lvwpws ... a Marn-ed ei wraic cbwaer Wiliam kwnkwerwr Ac. a fragment 25 II [milvvjriaetb i vod yn llyw ar vil o wyr Asteryal a gymertb gledd . . . ae ve a dniwodd Olybyon nn w waitb a lied y kledd ar y ysgwydd ddehev, yn arwyddokad o naw rbinwedd y . . . naw maen gwerthfawr &c. 27 Pcdair Rimoedd Milwrieth : Y kyntaf y w bod yn drachyfion yn i addewidion &c. 28 Naw articles Bcncdd . . . y / 5 / kariadvs vonedd yw rhai na bo || 33 jfr Darleyd : Anwyl Darleyd lyma iy kysefin lyfr Englynnion* if, ■ . a rennais if yn duy rann (;:i6) Yma y kesglais ag y gossodeis if vyrdan or Bann kyntaf i bob Englyn (37) ti a gei yma hefyd vyrdan o destyn pob sett o Englynion .... (39) Sion ap VV. ap S. ap W. ap Sion &c. 41 II Geiriyd if, yr bun a gesglais a gyfunais ag a gys.syltais yma yn un lyfyr alan om uawed lyfran Geiriyd if ag alan om darnieu lyfreii kasgledig if ... y syd yn nodol K . j-f ■ p • ^°- John Jones * Only the Prefaces are here. Pages 41-2, 43-5 are fragments of other MSS. y 98430. U U 970 PENIARTH MANUSCRIPTS 173-175. 43 II Mae / n / roi neewyn i duu ehun .... duu ro i ni /r/ gras imgroessi . / Anon 67-90 Inde.v (A. to P.) to first lines of Poetry iu some MS. This Index is apparently in the same hand as Pen. MS. 114 q.v. 91-106 The beginning of a 'Heraldic Dictionary' (Aeddan to Euwas, Robert of Euwas. A. fesse G. 3 moletts &c.) in the hand of Rob: Vaughan of Hengwrt. 107-8 Index to first linea.of poetry, beginning with Y, in some MS. This is apparently in the hand of W. Moris of ILansilin. MS. 174 = Hen. 296. De Verborum Iiiflexione extracted from the Grammar of Dr. J. I). Rhys by Griffith Roberts of Dolgelle (pp. 56, 61). Paper; 8| x 6J inches ; 62 pages ; sewn. TffiS. 175 = Hen. 40. Welsh Laws— Pleadings. Vellum ; '6| X 5|- inches ; 88 pages, many of which are gall-stained ; late xvth century ; in limp old leather cover. On the inside of the front cover Sir Thomas Wlliems has written " D Gaillelmi Morgan! ex dono Tho: Guilielmi." This William Morgan was the translator of the Welsh Bible, and afterwards Bp. of St. Asaph ; hence the MS. is styli!d " A' " The Book label of " R. W""" Vaughan, Hengwrt " is placed below the above inscription, and on a folio inserted later is written " D. Rob. Vachani de Hengurt (test. Guilh. Mauricio Lansiliens. p quem transoriptus est fideliter Anno 1662) " ^ This MS. is the 3! of the Ancient Laws and hutitutcs of Wales, and its text is printed in Vol. II., pages 210-304 1. 17. Page 1. LLyma y gyniver ffordd y gwhana dyn ay dda ac ykygayn •iddaw y holt yn gyff[r]eithiol lladrat . athrais . agyffarch . echwyn . adnev . benthic . Hoc . kyfinewit . llefget . gwarche . achychwyn, affyfireithiol. ILyma val ydyleir travthv hawl ladrat deuryw ladrat ysyd . lladrat kynyrchawl . lladrat agynyrchol. Oa lladrat kynyrchol vyd damdwg a ddyleir amdanaw eithyr y Triffeth ny ad hyfreitk y damdwg . blawt . gwenyn ac arjan . ac am y tri hynny y dyleir gyr O byd lleftyr yn ykylch damdwg a ddyleir amdanvnt ends : Pedwar rwym liawl mach a brvddyw athyltyon a gwybyddyait Pedwar amddyffyn yflyd raith y wadv mach ape/iaraw ar dabo y da acheidwait ac arddelw A holo eddewyt nev amot nev gyffnewit holet drwy vach kanyt newit heb vach. Tri gwyftyl nyt angyffraith ev mwynhav kyn dagwydawnyt amgen blith athelyn athowlbwrd Tri thrais nyddywygyr nyt amgen trays Ivyd athrays tan athrays vorhydd | dyly ynat varnv vn vrawt yn rat namyn tayr hawl or kautref by gylyd a hawl hyt y decvet geynyawc ac attauel ar a varno kyffraith. Nyt aa atdryblyn yn haal. Sef yw atdryblyn gwechyll daynt ac awch. The original hand ends here, and there is nothing to indicate that the MS. is imperfect, nothwithstanding the note of the Editor of the Welsh Laws (Vol. ii. p. 305). A few lines in a different hand are illegible. Then follows, in a hand still different, the pedigree of " Aldvdd verch ywain ap edwyn ap Gronw ap eingion ap ywain ap hywel ap kadell ap Rodri mawr ap Rodri molwynoc o effylld verch kynan dindaethwy," &c. Dydd amod diev ddyn yd qedd &c. Pedair dolen aievgayn yn y llyvy r hwn. LAWS AND PEDIGREES. 971 ^>f ^?-i-J^^-^^^"/ ^i^^- ^'^^ ^ ^^^- Pedigrees in the autograph rLSrS ^''•"f"'^-! ^>'^'"' "'^°"' 6x4 inches; 406 pages, s occasionally .mperfect; written between 1545 and 1553, with later insertions in red ink (p. 99) ; half bound in leather. ve^^lls^^*^ t!,VJ°J"'' Pf ''P'' "" *"'• «»'l«etion of Welsh pedigrees up to the What Lkt t r T sources ai-c pvea maeh more fally than in other MSS. What looks Ike the autograph ot Jeuan llavar oeour.^ on page 292 This writins bears a suggestive resemblance to the older hand of Mostyn MS 161 ^ 1 II y vj ed— g. J. ap * * * * D. o vr,jln\ sseilhydd yn edeirnion L'J J- y t>v ttn vychan tad Siankyn . . . sydd yn //. lidan. 0. p. J. ap D. ap eagion ap J. rymvs = ho'l / T./ &c. c. JL. dwrog : O. ap lewis ap gr: ap f . llwyd &c 2 Robm ap gr: bwl a ddaliwyd ac aed ac ef ir rrolt yngharchar ac a ffiuiwyd i .X . pvut ac addoeth i wraic i ymweled ac ef ac yno i gydewis ef i wraic yn Mred: ap tudr ap J. ^ briodes Ha vychan o L armon yn Jal . . . . ac ir aeth marged gida D. ddv ap tvdr o L. armon yr hwn n ^^f \ ^^""^'^^ ■ '"'" • " ^''"" ="> y"'™^ ''C • D. ddv o marged 7 bv syr D./Edw.&c. medd Jhon ap feuan ap Wu enus 5 Rvthvn : Gr: ap J. ap mad: ap ho'l ap J. llwyd &c. Denven : Rys ap J. ap mad: ap ho'l ap J. llwyd &c. 6 IL. gwtjfen : D. llwyd ap J. ap gr: ap I), bwrde &c. IL. hedr: J. llwyd ap gr: llwyd ap D. ap twna &c. 7 Eglwys vach : Gr: llwyd ap ho'l goeh ap kwnw* ap D. &c. Ymwythic : Morgan glofF ap D. ap ho'l o holant &c. 8 kefn y bvarth a JL. armon D. keirioc: y person syr Eeinallt ap Jeuan ap gr: &c. 9 Sarffle : To: ap ^f. llwyd ap J. kyffin &c. 10 Tomas ap Hn ap mad: or dernion Ac. 11 -E. gollen a silattvn : J. wyn lak ap T. lak . . ap syr Eis' lake J 7 ¥ ddisserth yn rros llan sanffraid : plant John Owen ap J. ap Robin ap gr: goch &c. 19 Dvdlvst, pentre morgan : D. ap Madoc ap gr: ap Deio &c. 20 IL. dol hayarn : Grono gethin ap grono ap kyn: &c. 21 Dinmel : p. Owen hen ap gr: ap O. ap bleddyn ap O. brog>i. 23 & 30 y Gaer geric: plant ac wyron ftu ap 0. hen &c. 25 p. J. vychan o varged V3 tudr ap deikws v'n o wyddelwern Gr: vychan ap itn ap D. i lathlyd ac yno i kad Gr: v'n o ddevddwr Ac. Garni vicar Uan sanffraid ymechain " Cclwydd mawr " yn llaw Rhys kain 62 Nerthgtvys alhrevddyn : ftn sais a grono sais p. Enion 63 p. heilin vychan ap D. ap tudr ap kyn: v'n Ac. 65 Bye. ap T. ap Gr: . . . . ap Ririd o flodfol Blodvol : Ho'l ap mred: ap D. ap Sn v'n Bevddwr .- p. ftn ap. D. llwyd = W. llwyd a mred llwyd 66 Dolwen, II. sanffraid ymechain : D. ap morgan ap syr hvw Ac, II ymlodvol : p. Jhon tanSd = Ells a Jhon Penkraic : Syr Gr: (person P.) ap Sn ap gr: ap f . vain &c. llanerch emrys : p. syr gr: ap Hn Ac. = morys ag wmffre^ Y brynn, II. ymlodvol : Ho'l ap Mred: ap D. ap ttn v n Ac. * q'j.ap D. ap J. v'n THE BOOK OF GRIFFITH HIRAETHOG. 973 67 merched ]fenkin kinast == Ales g. Rob: llwyd o Iwyn y niaen &c. Iirl,2s Jfss55lllt* : p. J. ap Ed: ap ho'l = Gr: llvgemydd a D. 68 meibion kyn: ap rriwallon : Ynyno/ Ednyfed &c. '" yn llyfr hari leonwy hen" " Jarfo yn y llyfr mmor ■ j^Sj" "Jaclif T. ap D. ap gr: ap D. syttya •' AlreX : Jankyn alrre ap D. ap Mad: ap D. &c. 69 Tref Uanlidaii a roes esgob ban2:or i jer: ap karwed yn rydd iddaw ef ac yu gaeth ir tenantiaid ac am nad vfyddhaent wy iw orchymvn eif \ tores vo ben y naill ar irinodd \ aradr lie gelwir erw y bengloc ar vaes y Han Ac i kroges y Hal! yn rryd y krogwr &c. b. Englyn kwkwll rridill giuas Edn : ap gr: u vaelnr a gad gan Elis ap ho'l ap dai pawb awjr oi'wyr arcs paham mae drvd ypvm mis Edn: ap gr: bod iddog byd eiddigvs . . . baw di aws i wyr vydolws o Sotvnlli 70 Randir Rys ap Marchan ; tref benn y koed ar vyneohdid / kil groeslwyd aphant mevgan Hryn y golwc i gelwid gynt lie mae eglwys 11. vwroc Yr erw drwm i Uwyth = kastell rrvthvn = dinas eiddyn = (kastell gwernvor) achyngwneYthvry dref devle varchnadoeddynghantref UyfErynkhvyd . . . Gwavn Ian dymoc a Han lidan ffair galaa gayaf ao o ran y ffair bono mae dadle pi powdwr yn i gadw yno vyth ddigwyl y meirw a rrac nesed y ddav le hyny i wledydd eraill i roedd anllywodreth val na ellid i kynal ao am hynny igwnaed dre varchau ynghanol gwlad am y ddwy 71 //. lidan : Lewii ap ho'l ap iia chwith ap mad: ap Uelo &c. II. voir ynyjfryn k. — Jhon ap Mred: ap ^. llwyd ap Kn goch &c. 72 Hendref brys y bryn gwyn: Rob: ap Roger ap ho'l ap R. Ac. heric y drvdion : D. ap J. ap R. 73 Hendre brys, rryd gav : R. ap ^. ap gr: ap Robert &c. 74 keric y drvdion, pen an air ynrre brys : Morys ap Rob: ap R. &c. y ddisserth : R. holan ap D. ap tin ap grono ap kwaws &c. „ a dinbych : Owain bach ap Rob: ap J. &c. 75 tref brys, ynys y gronn wine : J. ap Rob: ap J. ap engn: H'd. 76 Fenaiiair : D. ap J. ap Rob: ap ']. ap Eng" llwyd 77 //. vair Dolhayam : p. Rob: ap.Mred: ap D. — Rob:/VV./ Ric: &c. 79 Meiriadoc : meib Jhon ap iiii ap ho'l =^ Owain a Rys „ Gr: ap J. ap Rys ap Edn: ap tudr ap deikus 52 Gioikwair : T. ap J. ap gr: ap kwnws ap Hn ap gronw &c. ,, Arthvr ap R. ap Hn ap rrobin &c. 53 Meiriadoc : J. ap Mred: ap J. ap R. llwyd c&c. tJ4 IL. lidan : Hvw salbri ap Rob: salbri o L. rwst &c. Aaer lillo, ynanhlwyd : T. vychan salbri ap pirs salbri Nanklwyd : Ho'l vychan ap gr: ap D. a-p ho'l &c. •85 Bryn kyine, Tir esgob, II. lidan : Gr: ap J. ap lowrans &c. kaer villa : Rob: ap ho'l ap Jhon ap deio &c. 56 kaer ddinem, U. lidan : R. wyn ap. J. ap D. ap gr: &e. Garth y nevadd : R. ap itn goch ap D. ap W. &o. Trewyn : T. ap J. [ap] D. ap adda tre II. lidan ; J. ap gr: ap nikolas ap belyn 57 barivn II. gwnn . Pirs maes mar arvoh: wyn = p. R. wyn ap gr: &c, y llwyn dedwydd : Tomas vychan ap Rob: ap C,x: llyssan : barwn gr: llwyd ap Elisse ap ho'l ap R. &c. Garth meilio : barwn Rys wyn ap Mred: ap tudr ap ^. llwyd &c. 88 Tre ednyfed yn II. gollen . p. J. ap D. ap Mad: = Morys ac ]f. y gaer geric : J. ap Rob: ap U. ap ftn &c. Moelfre : D. Uwyd ap J. ap J. ap gr: vychan &c. kimn orwr : Hvw ap D. ap gr: ap J. ap koch * Gr: Hiraethoc uses frequently 1, 2, 3, 4, 5, 55, and 7 for the vowels a, e, i, o, u, V and y ■ 6 is also used for w. t kais gan syr hvw o L. gollen { yn y ddolen olaf o lyfr syr D. vychan 974. PENIARTH MANUSCEIPT 176. 89 IL, gwm : syr hvw, vicar, ap D. ap engion vychan t7-e L. gwm : R. ap D. ap J. ap Mred: ap J. llwyd Dyffryn klwyd : D. din llaes ap Mad ap Ric. [maelor 90 JL. sanffraid g. dyfrdwy : J. ap kadvor a gafa3 y dre gan Gr: 91 JBryii eglwys : syr J. ap Hn vychan ap J. &c. 92 i. vair D. K. — Rob: ap R. ap I), ap Hn . , ap D. gam o drofartb IL. ynys : syr Tomas, vicar, ap Rob: ap D. &c. 93 korteen : syr lewis, vicar, ap D. ap gr: ap J. &c. 94 Derwen : R. ap jf. ap ho'l ap Mad: &c. Tresgeifioc yn erwen : R. ap J. ap gr: ap J. ap ho'l &c. 95 y gyffyllioc, D.k. — Ho'l ap D. ap tudr ap gronow &c. keinmyrch : E. ap D. ap tudr ap gronow &c. 96 Tresgeibion, IL ynys : Rob: ap J. ap J. ap tudr &c. JPlas y ward : Ric: thelwal ap Edw: th. ap eibl th. &c. 97 Chwitffordd : To: ap R. ap gr: ap Hn &c. 99 V ddinserth : llyma yr ysgriven sydd ar groes eng° ap rririd flaidd : Ok sy petatur lapis yste ka.wssa notatiir einioii oxi rriddid flaidd filius hoc memoratur Cf. p, 839 supra, Rvthvn : Edw: Gwdman ap T. ap Edw: ap J. goch d. 1560 Mertyn : D. mertyn kwntroler gwaitb y brenin 100 Bettos y hoed : Ric: ap ho'l ap D. ap engn: &c. 101 Maen twroc : Gr: ap siankyn ap R. ap tudr &c. Traws vynydd : Jhon ap Edw: ap gr; ap siankyn &c. 102 iL. sanan : D. o Dreflech a Rob: v'n o benllyn = p. Siankyn ll'd penan aled : "] ankyn ap ho'l ap Jankyn &c. 103 IL. vair dol hay am, dyfryn melai : g. Ric: ap mred: ap D. &e. Bodrychwin yn II. vair : O. ap W. ap J. ap Robin &c. Tal hayarn : p. J. ap Rys ap gronw ap kyn: &c. 104 „ J. ap itn ap gr: ap E. ap Robin &c. 105 y hide : W. ap O. ap J. ap R. ap gr: llwyd o ginmel y kynant : Gr; llwyd ap J. ap D. llwyd &c. 106 Rvthvn a II. dyrnoc : J. wyn o aisbwl ap To: 107, 115 Gwikuer : f. ap T. ap fin ap R. llwyd ap R. ap J. &c. 108 „ Tudr ap D. llwyd ap edn: ap kwna dv &c. 109 ZL. ddvlas, yrwyddfid voel : D. ap f. ap R. ap ^. v'n Penrryn dvlas : p. D. ap eng° ap R. llwyd = W. a fin 111 Aber gele : U. ap J. ap R. ap f. v'n 112 Meiriadloc], bryn y pin: p. [Ed]wat ap fin ap kyn: ap D. &c. 114 Gwihvair: D. llwyd a f. ap ho'l ap gronw ap bleddyn ap ithel 118 heinmyrch . f . ap D. vychan ap ^er: ap T). ap kowvyd &c. 119 vwch aled: p. J. ap D. llwyd ap gr. ap bleddyn llwyd &c. 121 Maelor S.—Jhon 'Jwnk ap gr: ap * * * ap 'Jankyn &c. Fstryd Alvn : Rob: llwyd ap Edw: llwyd ap D. llwyd Ac. 124 Jhon evtyn ap gr: ap nicolas ap decu;* &c. 125 Kydewain. hasten Dol v\orwyn] : Mred: ap Rotpert ap Uowarch y drefnewydd: p. T. ap R. ap D. llwyd ap D. ap Einion &c. ]L V'cl yn heri : J. ap R. ap morys ap mad ap Einion &c. y plas yn y vaenor : Ric: ap Edw: ap ho'l ap ^. llwyd &c. 126 VDrefneivy : Morys ap Ho: ap f. goch [benllwyd] ap Mred: &c. mynofon : p. Ho'l blaene ap gr: vychan &c. 126 &'20o haer Sws : T. ap f. llwyd ap gr: ap f. blaene &c. 127 heri: J. llwyd ap Morys . . . ap Einion ap ho'l &c. /; V'el ynheri : p. j. ap mred: ap ho'l ap Adda &c. harno : Ho'l vychan ap fin ap ho'l llwyd ap mevric &c. 128 Aricystli : f. gwynn ap itn llwyd ap lewys ap fin &c. 129 Kydewain : D. llwyd ap mathe ap kadwa[ladr] &c. THE BOOK OF GRIFFITH HIEAETHOG. 975 129 lieri: Eob: ap ^. Uwyd ap morys ap Mad: &c. owain v'n ap gr.- ap nired: ap D. ap gr: v'n &c. O. ap 5, tec iip deio ap Hn ap Einion &c. Mechain is koed, II. sanffraid : p. D. goch ap Mred: &c. 130 p. J. ap Jankyn hir ap J. ap Sn &c. 131 Mechain is koed : ifer: voel ap jfevare Sais &c. Ardvdwy : bleiddvdd ap kariadoc ap ^evanawl &c. kyfeilioc, II. gvric : D. llwyd Jiu ap morys ap lio'l ap Hu &c. Darowen : lewys ap ho'l ap mad: ap gr: ap ^er: &c. 132 Mathafarn: p. D. llwyd ap gr: ap J. llwyd ap fin &c. IL. bryn mair : p, D. ap ho'l ap Owain ap gr: ap 0. &c. Tal erddic : *tm ap ^. ap D. llwyd ap mred: ap ftn v'n &c. 133 Aber ****, poivi/s : Edw: ap ho'l ap J. llwyd ap D. &c. Gr: ffodyn ap D. vychan ap D. ap kadwaladr &c. kaer eivion : Henri ap D. gethin ap gr: goch ap Mred: &c. ydeirnion : Ph: ap Tho: up ttn ap Mad: ap Gr: Ac. 134 k. llechwedd vchaf : p. W. ysgwier ap gr: ap Robin ap gr: &c. 138 A. vwch dulas : p. Eeinallt konwy ap hvw k. ap Eob: ap gr: goch = hvw/ harri &c. obifus hvw kouwy ap Reinallt k. 1541 Nov. 28 140 ILuyn : p. J. ap Mad: ap ho'l ap Mad: &c. 142 p. syr J. glyn ap syr gr: ap J. ap tiidr — 'D'W./ D"' Sieflfre y krevddyn : p. D. ap Robin ap Itn ap gwrgenav 143 arwystli : ^emwnt llwyd ap morys ap ho'l ap Mred: &c. aerddren, penllyn : Elisse ap J. ap Mred: ap J. &c. 144 Penllyn : Rys ap ftn ap gr: ap J. ap gr: &c. II. y Ml : J. ap f . ap Mred: ap Owain &c. Tudr penllyn ap f. ap ^er: voel &c. 7/ rriw yn llyn : p. D. ap Mred; ap ho'l ap tudr &c. 145 Penllyn : p. ho'l v'n ap ho'l ap gr: ap 'Jankyn &c. glan llyn tegid : p. D. llwyd ap D. ap J. vychan &c. llan iwllyn : p. J. ap if. ap R. ap f . ap gr: Ac. II. ddervel : J. ap Siankyn ap Ryu ap ho'l ap tudr &c. II. gowair : J. ap J. ap J. ap engn: ap gr: &c. 146 k. y krevddyn, Sir gaer : Gr: llwyd ap R. ap Hu vychan &c.- ystymanair : p. J. ap J. vychan ap J. ap tudr ap gr: &c. II. dderfel : Gr: llwyd ap "j. ap tudr ap gr: llwyd &c. 147 k. Devddwr : p. [? D.] llwyd ap Mred: ap Hn ap gr: &c. haer einion vwchkoed : D. gethin ap gr: goch ap Mred ap J. &c. y trayan : D. ap hvw ap O. ap Jer: ap hwva llwyd &c. 148 [? k. me]venydd : p. "j. ap lewis up Bn v'n . . . . ap lowdden yknwklas, meilienydd : Gr: ap Mred: V'n ap Mred: ap ho'l &c. p. Mred: ap ho'l blaene ap mevric ap gr: &c. Also 151 149 3Ieilienydd : Mred: ap Morgan ap ho'l ap ph: &c. 150 JL. bister : [R.] ap D. ap Mred: vychan . . . ap Ph: Dorddv JL. ddewi ystrad yni : MreA: ap "j. ap ph: ap kadwgan &c. bigeildy : Mred: ap D. ap f . ap D. ap mevric &c. 151 Melienydd: Syr Gr:/T. /^. &c. = p. R. ap D. ap ho'l 152 Gwrthrynion, kenarth, U. harmon : R. ap morys goch &c. hynllaith : p. Mred: ap ho'l = Syr Sieffre person 11. drinio &c. Mochnant : p. Morys ap J. ap ho'l ap ifolyn &c. 153 „ W. kyffin / lewys k. = p. J. ap W. ap morys ap J. Yftonydd: Gr: ap J. ap gronw ap J. [gethin &c. 154, 175 Maelor S.—{\) syr Edw: Hangmer ap W. hangmer &c. &c. 155 Traws vijnydd: J. ap Edw: ap gr: ap ]ankyn &c. Aher gele : Gr: v'n ap ho'l ap gr: ap Mad: &c. 156 IL. Elian yn rros : J. ap Mred: llwyd ap Hn ap D. &c. Igy jj D. auwyl ap J. ap Sn ap gr: llwyd &c. 976 EENIARTH MANUSCRIPT 176. 158 IL. Elian ynrros: Hu ap J. ap Mad: ap ho'I Vjcliiin &c. ' 159 Y betws : Hu ap J, ap tomas.ap J. konwy ; ,•■ , Eglwysvach: fefFre hoWnt ap hvw ap Morgan &c. „ „ Eeinallt ap J. ap gr: ll'd ap ho'l goch ap kivnws 161 „ „ Eob: ap beued ap rrobin ap bleddyn &c. 162 „ „ J. ap R. ap J. ap gr: vain r 181 Gr: lleisson ap lleison ap Wiliam Ac. • .' 182 tkadwgon ddv / a Gwilim dew/bedo chwith/ho'l y fronn /a ). ddv = meib i). ap ho'l ap;meilir ap ph: lleison'a]) R. v'u &c. b. J. dvvnii / Lewis a ho'l m meib ystifin ap D. ap Hn Ac. ! 183 Brysio: Jhon Edw: sardsiant ap J. ap jfankyii &c. gefeni: gofyn i Jhon or koevty ach m^ syssyll yr hon a" ddoedodd Jhon i roi i venffic i gr: brychan / hevyd dos att W. seissyll [ap J. p. 184] o allt yr j'nys ymhlwyf tref wallter &c. 184 Mamheilod, sir vynwy : W. herbert o golbrwk 185 IL. daf: My Plari morgan, siaplein i Hari viii, AcJ: . hasted gwis : syr J. wgon o wistwnn ap Mad: ap J. Ac, Bran galed alias Bran Ewerjdd ap Emellyr ap k. kjn>vydion§ 186 Randiredd meibion Ednyved vychan: Ho'l a vr esgoB Ilan elwy a .^er: a vv glaf: vi a gafas ran o Arth garmon .... Rhann grono Robin a gavas Robin ap ll'n ap gr: vychan ap Edn; v'n ao ai fforifctiodd am ladd o hono to Gr: goch o Ros ap D. ap Mad: ac ai prynodd henbri hen &c. . i 187 iv maib kyn: ap ^er: ap gwgon = Ednyvet v'n, Groao Voel, "Enj^on ddv, a heilin sais yr hwn a voddes He gelwir y Rhyd y boddes heilin eto yn hir haethoci] 188 Millicn hininod : D. miltwn ap D. ap T. . !ip Kirid bolhon blaidd kais vam iawn a mwy gan winffre ap Ric: ap mathe o dref esgob, ne iemwnt milttDn o Ian ffynhownwen o vylltya, u. syr tomas np Kic : person Han viangcl ynwnfa &c. ' Mylltvn : Firs np Jemwn ap Jhon ap rrobined - ' '■■ 189 Einioii ap 'Jfigo ap gr: . . . . ap brycban brycheinioc^j,. &c. /). kywaethav Mred: ap O. ap gr: ap yr argl: R. = dyved, karedigion tir gwyr a cbydweli-(i •; c. V.hlwyd: Kanclir Rys ap Marehan = tref ben y koed arvapeehdid .•; r 190 Raiidir Jthel velyn ap ll'n avrdorchoc: yn Jal ]]ys y kilall &o. 191 p. syr Edw: stradliug o gariad vercbed = pityr . . J. gwyn &c. 193 p. Masir T. y stradling = Edw: / D. /Jhon &c. y Jtoety ; p. Morgan gamais ap jhon gamais = syr T. g. &c.r 194 p. ?yr T. gamaid = Rob: arg: y koety heddiw -7545 &c. * That " all this book" begins with p. 117 is clear from a statement on p. 20?. t CC XIX o lyfr John Saer J kais yr ach ymhellach yn y llyfr ache tew byr [Pen MS. 17S, p. 40]> ' '.'■ § hen llyfr Bodeon. i[ yn llyfr Jhon lewis o Ian geruiw hyn o gyfarwjddyd &ym golwg jma [? pp. 186-7]. "* ach brychan gan Jeiian ap hvw kae llwyd ft llyfr syr D. vychau o law gvtyn owain (p. 197) THE BOOK OF GRIFFITH HIRAETHOG. 977 194 Banff or yngxoynedd : W. a Rol. p. Reinallt ap Rob . . or trevddvn Uvndain bwtwalan : W. ^ankvn niab D. ap lankyn &c 195 oed JesBv 1479 hydref y bv varw-/fove,- ap jU I 1480 Mawrth 16 bv M J ; T'.r^ ^ P ^°<^'"' "P -^^ / '*3S Mref 6 b. V. Jen aochap EdnufedaL hangmer / M.l a^cc a Ixxx,, pan Jas yr hen sjlr Roger pilstwn* ' ^ llRL^vrT^.uTl/''^™''*"'^^^''^ ^'>'='''^" '^ gladdwydymynachlocvaragor 11 Kagvyr 1331t | ludr ap grono i vab j-nte a gladdwyd yny livr tv deav ir eifell ip jrot'cccc"x^,f '"' ''^'^''''«°'' ^ ^^^^^'^'^ ^"^ ^^'^^ ^"- 1 R^Va7;^" onn Jo ^ ^o '" =t5.^'*'= ''P ''"'^ **? ^- ^'"^ ■ • ■ "-P ?er. ddv o bengvvern 200 JSyr Roger Kinastwn a Ph. / jfankyn / W. = p. gr: o kynsatwn&c. 203 I'tcton : Jhon Phylip ap syr T. ap ffylip ap Mred: ap ph: &c. hasten gvns : syr Jhon wgou ap syr Jhon wgon hen ap syr harl &c ■f h T^" '^^"^ ' P' ^"^ '•'*P^ Morgan ap bledii = Morgan /phylip / ac ,,,„-, ,„ [ap bledn M' T. ap Morgan ap syr W. M. ap syr T.ap Morgan ap ll'n ap ivor ap U'n o«« f ^''^e/Z/e ; 11 n ap morgan ap Koesser ap Gtm v'n ap gJm ap ll'n ap bledri M7 Ho 1 goch ap gr: ap ftn ap grr ap ffylip Act J. ap Kn ap D. goch ap gr: . . . . ap Mad: koch o vowddwy &c. 209 Vr vc : J. ap h'ol ap R. ap 1). ap ho'l ap gr: ap bleddyn &c. 212 Dinmel: p. Gr: ap R. ap D. ap ho'l = Rob:/katrin &c. 214 llaeiian: D. O. person nanenherch, kyr.honwr 11. elwy, vicar eglwys vach mab Owain ap gr: ap D. vychan ap D. ap mad: kyffin D. Esgoh II. elwy ap O. ap deio ap Hn ap enion ap kelynin dvw mares : Siefre ap gr: ap )okvs ap J. powys 215 vwch Rhayadr : p. Morys a ho'l meib R. ap gr: y'n Ac. [op Ha 216 IL. silin — Gavel vad: v'n ap y moelfrych: D. ap ]Mred: ap D. Gavel y gwely mawr o arth eryr: Morys ap R. ap gr: v'n 217 Rvc : p, Rob: galbri = J. wyn / hvw / pirs &c. ILangwyven : p. sioa wyn salbri =i ffwc/pirs/yn 11. rrayadr &c. 218 Dinmael: p. Rob. apgr: ap R. — Rob: wyn/f. . . /syr R. wyn 220 Garth garmon : p. T. ap f . ap R. = Rydderch / Rob. &c. 15^!f [Ric:] blodwol ap J. blodfol ap jf. bach &c. 221 Rvthvn : Edw: ap J. ap gr: jfevan &c. Rlas Enion, TL. voir D.k. — Roger ap Hn ap Gr: ap J. wyn &c.** 222-4 jK. vair D. k. — Jhon ap mred: ap jf. llwyd ap tin goch** &c. 222 IL. lidan : W. ap bened ap R. ap ho'l ap gr: &c. 224 Itn gethin ap tin ap kyn: Rwth &c. 225 Gr: dopan a Mred: voe]grwni=meib Mred: goch ap ^er: v'n&c.fl Devddwr : D. llwyd ap Mred: ap ttn ap D. Ihvch Mathe kaer Enion** &c. 226 Powys : Syr gr: vychan ap gr: . . . ap kadwgon wenwys'* &c. Maelor G. — rrobin ap morgan a]i ^er: v'n ap ^er:** &c. 227 Wigtnor : Syr Siams krofft ap sir Ric: k. ap syr Edw: K. &c. Aberyw : Edw; ap ho'l ap jf. llwj'd ap D. ap ph: goch &c. 230 Yr hob : Lewys person gressffordd a wnaeth yplas naaen yn y 231 p. (1) Gr: llwyd ap gwyn, (2) D. anwyl ap gwyn &c. [kyme &c. 232 Vr Hob : p. D. ap Mred; = ltd a godes gidao 0. glyndwr &c. 234 „ Rob: tegiu ap Ric: ap ^ankyn ap tegin &c. *llyfr S[ion] S[aer] hyd hyn [ = ? |'p. 190, 19.5-6] t '• IX hydref m.ccc.xi " (p. 1 94). j " lyfr Jhon saer " is in the hand of Gr: Hiraethoc but the pedigree itself is the hand of ? S. Vychan. § " Ll'n " is placed above line ; if the pedigrees of the two entries following are correct the morgan after Zl'n must be a mistake. 1[ o Uyfr Ho'l ap ll'a ap Mred: o gyfeilioc ** llyfr Sion Trevor tf gvtvn owain gida sir Dd: 078 PENIARTH MANUSCRIPT 176. 235 Fr Hob : p. Mad: ap J. ap Mad: ddv ap J. goch &c. 236 „ rran berfedd: K. wyn ap J. ap ho'l ap mad: Ac. „ ger y plus tec : J. wyn ap gr: llwyd ap Mad: &c. 237 Dvdlvst: Edw: ap J. ap D. tad Morys Edwr* &c, „ Edw: kinast ap Elis ap kinastr ap J. wyn &c. 238 „ Penlre Madoc : Siams Evtyn ap J, Evtyn .'ip W. &c Pentre morgan ynvdlvst : D. ap Mad: ap gr: ap dio &c. 239 TL. gedwyn : Edw: ap D. v'n ap Mad: kyffin &c. 240 Blodvoel : Ririd voel ap gr: ap Mred: ap bleddyn &c. -TT^.f^ ^*»opP> a JL. Jevann ger Tref Esgob, a Cholvnwy : Rist ap -Ho 1 sarsiant of arms &c. 242 Pywys—y garth ar dref lydan : p. syr gr: v'n o varsred o frochdyn &e. 243 ^. Edwy, Elfael: Ywain ap Mred: ap Einion &c. Elfael vwch mynydd: kadwgan ap gr. ap ho'l sais &c. Meilienydd: kadwallon ap Mad: ap Jdnerth &c. Bvellt : Kikert ap Einon ap gr: ap rrikert &c. ,, syr Ric: gethin ap O. ap Rikert ap gr: &c. 244 „ Y raoelwyn alias ttn ap mred hen ap Mred: ap ho'l &c. „ Y brych kadarn alias Einion ap Mred: hen &c. Brycheinioc : Tryhayarn argl: ap trahayarn y'n &c. W. goch grythor ap ho'l ap J. ap madoc &c. ganto i hvn 245 Tregynon : J. a ^f. llwyd = p. Mred: ap 7o]o ap O. &c. & 242 Mynafon : p. gr: ap ho'l ap j. blaene = Morys vicar Aberyw/ R. wyn vaiiafon /O. o dref gynon / . . 11. ffynhownwen &c. 246 plus yn y llai ar trallwng : p. D. llwyd ap syr gr: vychau &c. 249 Eglwys nynnid, Margam : Gronwy ap lewis ap Tomas Ac. 250 Meifod ymhowys : Morys ap T. ap Mred: ap tudr &c. Bodrychicin yn rros : Tudr a Mred:=p. gr: ap jfolyn ap Hn dew 251 v. alyn . J. ap Edw: ap D. ap R. ap Reinalltf Ac. 252 p. syr J. pilstwn iwnstabl kaer yn arvon= Rob: / Rohnd &c. 253 Sir G. narvon, k. v. gwrvai : p. Rob:| ap Mred:t ap HwlkwnJ llwyd=Dr. Moiys glynn/ Dr. W. glynu/Ric:/ J./ Edm / W. &c. 264 vwch givrvai : kadwgon / Mad: / ^er: goch yngnad /a ]er: wisgi = p. rriwallon ap kynddelw ap gwrydr ap dyfnaint 265 Morfrjn frycli ap gwriad a ddoeth "] wynedd 7 briodi Esyllt ti kynan dindaethwy ac[iddvn] 7 bu . . rrodri mawr &c. 266 Gr: ap kynaa a roes gwmwd arwystli ) iva ap kariadoc yngwystl igynysgeth gida mared m^ gr: a bono oedd vambo'l ap ^va ac yn arwydd ar hyuny esgobetb vangor yw kymud arwystli &c. 267 Eddionydd: p. J. ap Mred : ap 7. = Mory8 / O. / Gr.§ &c. Bledrws ap griff'ri &C. hais mwy llyfr U. goch ryri 268 J. o L. vechen/ Edw: o drewen=p. Mathe ap D. .ap ho'l v'nif &c. p. D. ap Mad ap ho'l v'n o werfvl vj, J. o. L. vylling 269 Tall y llyn ymeirionydd : syr O. ap Gim ap -f. tec** &c. 270 JLanerch frochwel — Pywys : D. ap R, ap gvtyn koch &c. ,, „ D. ap ho'l ap ybedo ap D. ap Hn &c. 271 Aber, llcchwedd vchaf: SieSregr: brawd Rol: gr: or plas newydd 272 Eglwys gorbre sant ymonn=hen eglwys ynghymwd malltraeth Aber y pwll : ^emwnt ap Tomas ap W. &c. IL. bedr y kenin : syr Tomas ap gr: ap J. ap Rob: &c. 273 neiniav (1) Mred: ap^. ap Rob: & (2) Doctor Davis (p. 275). * kais mwy yn llyfr Diarliebion f llyfr Jhon trevor. J the maternal ancestors are given at great length. § kopi lyfr Jhou Saer Clxvj. 1 " brechfa 55." ** a bynn a gad i gan syr O. ai law i hvn yn ysgrivenedie THE BOOK OF GKIFFITH HIRAETHOG. 979 274 Eglwysec .- gwraic R. ap D. ap glm Ac. 2t. bedr y kenin : J. ap gr: ap iln ap ^. ap Uela &c. 275 haer Rvn .- syr W. ap J. ap Hn ap J. ap edn: &c. 276 Bj. bedr yny tt. issa: katrin wen V5 hvw ap T. &c. kynan brenhln pywys a fv yarw o.k. 854 ... a hj-n a gair yn y hroniyl dryllioc o Landegla [see MS. 177 p. 129] 277 2L. bedr yny it. issa : katrin wen v3 hvw ap T. &c. [wine Bod Silin : p. Rob: ap J. ap movric = O. / J. wyn / W. a ho'l 278 IL. voir vechan j y U. vcha : Ric: ap Rob: ap W. 279 & 271 Gorddinoc, aber yny It. v. — Morys ap J. ap rrys ap glm be. 280 IL. sain sior — kinmel : 'Jankyn konwy ap Siams k.* &c. ¥ vaer dref: Pira holant ap J. ap D. ap gr: &c. 281 Maelor: S. evtyn ap J. [bwtler syr T. hangmer] ap Elis &c. 282 JL. dyrnoc : Siors Salbri ap Rob: S. ap syr T. ap T. ben IL. vfydd : g. heilin aptudr = gwenllian V5 gr: ap Mad:&c, IL. ganhaval : Rob: ap gr: ap Itn ap einon &c. 283 plant, wyrion &c., J. hen, aer o konwy, o sioned stanle 289 Gwikwair : D. Uwyd ap ho'l ap gronwy ap bleddyn &c. Park yr holt : D. Uwyd ap Edw: Morgan &c. Hendre vorvydd, IL. vair D. k. — Ho'l ap twna ap ^. ap D. v'n &c. ILanbedr : J. Uwyd ap gr: ap D. ap twna &c. 290 p. S. Salbri, siambrlen din bych, = tfwc/ ^an/ gr: / T. dreiest Maelor G. — Rob: ap D. ap gr: ap D. ap y badi &c. 292 IL. for ym hen llyn : Syr Ric: gwine, vicar, ap gr: ap gr: &c. IL. gynoc : syr Morys niclas, person, ap gr: &c. 293 ILanerch banna : Mastr Rondl hangmer ap syr T. kroes vsswallt: p. Edw. ap Mred:ap ho'l ap gr: &c. 294 y trallwng : J), ap J. ap pirs ap Hvw &c. Ymwythic a phywys : niclas pyrser ap Ric: p. &c. Meifod : syr J. y glyn, micar, . . . . J. goch ap gr: goch gr: hiraethoc ap maethe vab mawd y glyn V3 sioned V3 ddeio ap 5f. goch ap gr: goch a]3 kadwgon ap i). ap Adda ap mevric ap kyn: ap pasgen &c. 296 plant, wyron etc., ]f. ap Owain y glyn 297 barwn kefn rvc a II. ael hay am : f . ap J. ap ho'l ap grif &c. 298 Merched Howel vychan 299 y Bettws a IL. gum, Syr D. (person), ap "). ap Tudr Uwyd &c. 300 IL. Rayadr y mochnant : p. T. ap Reinallt ap gr: ap ho'l &c. Ysbyty : p. D. ap R. ap D. = Rob: / gr: / T. &c. 301 Ytrayan : p. gr: ap D. &c.= Hwva Uwyd / Mad U'd / Tudr Uwyd Dvdlvst : J. goch / mad : koch / enion goch = p. gr: ddv ap D: &c. 302 „ p. f . op ho'l v'n = Rob: / Ric: /J. wyn &c Ymwythic : J. brvwer ap D. ap sieffre kinast &c. 308 MalUraeth : J. ap J. ap J. ap [Bn] ap D. goch &c. k. menai, bryn gwallan : W. ap J. ap W. ap Jolyn &c. 304 Trefdraeth : syr D., person, ap O. ap R. ap |. dec &c. 305 IL. elian : syr hvw, person, ap R. ap Hn ap Tudr. &c. IL. vechell : Glm ap Hn Uwyd ap Hn vychan ^l- armon) &c. 0-. ?;-?-^'" "E ^■'" <^ewras ap mevrie llwyd = W. v'n Ac 345 Ehdir ap R. Sais a ranodd i dir irwnjr i dri raab Frhn, '; v»ii;,. e /, z vadoc, rru^yton i vathe ac ef ai galwodd r,yc achos ctd yt ddw™ t'td 346 Sytlynagwersyllt: sjv Ho'l / D. / morgan &c. = p Rob an D ap gr: «p D. syton ap ilad: ap D. ap morgan ap Mad: ap elidir ap R sais 347 IL. gollen : syr Hvw ap T. ap D. ap gr: ap D. sytyn Gwersyllt : J. ap J. ap lewis ap T. ap D. ap er: &n 349 W. eirlont ap syr J. eiriond &o. o -^ ^J"" Jton savaets l.eddiw ai chwaer arglwyddes syr Ric: bwkle &o. iaO bwyddmbych : if. ap Mad: ap R. ap ithel ap gr- &c t 361 W. ap Hn ap "j. op gr: ap D. ap gr: v'n 352 Gressffordd: Roger ap J. wyn ap Rowling 353 Aber gele : W. ap gr: ap eign ap R. llwyd 354 sibyl, V3 syr slams basgrffild, g. Watkyu v'n ap T. up Ro<^er v'n y krevddyn, sir G. narfon : Gr: llwyd ap R. ap Hn v'n ° Mad: ap gr: dew ap gr: ap ho'l Penryn &c. 355 Gr: ap R. ap Gr: ap Mad: kloddaith AcJ 356 kydewain : Gr: ap D. v'n ap D. ap pliylip &c. IL. llyfni : syr morys, person, ap gr: ap mred: ap D. &c. 357 SwUt irgio fEyrnic vfiFernol / vedydd .... mvd marw oergrvd mor wargrwth kyfeilioc : Gr: ap ^, ap Sn ap J. moel ap ho'l goch§ &c. SiefEre kyffin a briodes ann V3 argl: ystraens o. k. 1467S 358 y bettws, glyn gliwys, trej vaesyg * « * .■ Jhon ap gr: llwyd &c. 361 Ej. gelynin : Gr: ap hari ap gr: ap Edn: 362 y ddiserth : Firs ap W. ap ithel vychan p. ]f. ap Eng: ap gr: o wenhwyvar V3 Eng'n: &c. 363 TrefAlvn : J. ap Jolyn ap Mad: ap grono vychanf &c. „ „ Gr: ap ]olyn llwyd ap D. ap J. llwyd ap ho: v'nf &c. p. Elisse ap morys = morys / gr: / Rob: / Rolant &c. 364 kloddaith : Madoc kloddaith ap Mad: v'n ap Mad: ap mabon** Ac. 365 Table of the descendants of Tiidr goch, & of Mad: Aber"-ele 366 „ „ „ D. chwith a ho'l = p. Dd. 367 Brycheinioc : J. ap gtm v'n ap J. ap Gtm . . . . ap Enion sais 369 Brwynllys : ]fankyn Havart ap Tom.is H. hir &c. 371 & 386 Tralhong .- W. Havart ap T. ap W. H. ap jfankyn Havart hen &c. 374 T. ap jfankyn ap mad: ap Ric : vawr . . ap ho: brawd Enion sais 375 Aberhodnei : Edw: ap gim ap J. ap morgan ap D. gam &c. 378 „ Hopkyn awbre ap ^ankyn A. ap morgan A. &c. 379 Glyn wysc : J. ap Roesser . . . ap ho'l gam ap J. chwith &c. 380 Ho'l ap Morgan or fforest ap E. ap morgan &c. 380 & 384 Jankyn klement arglwydd haron 381 IL. vihangel : Ho'l ap gim ap ho'l ap gim dew &c. 384 Hirfrynn : Ho'l ap gr: moel ap mred: ap ph: * [llyfr] J. ap Mad: ap E. gida simwnt t yn llyfr tudr ap B. ap D. o law f. ap Mad: ap Rys. j llyfr hen gida S[imwnt] vfychan] § gan Ric ap mred: or glasgod mewn . . yndentvr •jf llyfr Jhon S[aer] clix ** llyfr Elian 982 PENIARTH MANUSCRIPTS 176-177. 390 Rob: wynstown ap watkyn W. ap T. ap Jhon &c. S. ap ph: ap Jhon ap ph: . . . ap nikol ap y deon koch o vorganwc 391 Syr Wat' Herbart ap arjil: W. iarll Penvro ap syr W. ap T. &c. Gwent : Morgan ap D. ap Grim ap D. ap gim &c. Glan wysc : W. ap J. ap Roesser ap J. ap W. &c. 392 Brodorddyn : syr Ric: v'n [ap] T. v'n ap Gwatkyn v'n &c.* Vvionydd: p. nest V3 ]f.ap Eng" o in ap J. kraeh = Gr.f &c. 393 Evas : T. ap lewya ap Jhon ap Gim ap ho'l &c. ILan degle, melienydd : J. ap gr: ap Mred: v'n 394 IL. badarn vmor : Ric: ap R. ap D. Uwyd ap D. ap Rydd} &c. 395 vwch aeron : Siams lewys ap lewys tomas [ap] D. &c. 396 kefnkoed : J. ap morys ap 1). ap ftn ap D. blaene Maes banngor : Jankyn wiliam 397 Aber ystwyth: Ric: hcrber ap syr Ric: herber o dre valdwyn Pictwn ; p. Jhon ph: o Elsbeth V3 syr W. gr: = Wiliam/ Ric. / Morgan &c. 398 Gicernan a chilgwyn, Aberteyvi . D. IlwydJ ap gr: ap R. ap T. mam D. ll'd = Dyddgv chwaer syr R. ap T. ap nicolas 399 ]L. V'el gastell gwallter o energlyn : syr morgan, vicar, ap ho'l ap R. ap Enion ap morgan v'n ap morgan (brawd vnvam ac ifor hael) ap D. o ryd odyn 400 IL. badarn: John§ ap Morys (ap morgan ap D. ap iin v'n) &c. Aberystwyth : Lev^ys ap W. ap J. vwyaf &c. „ Gr:^[ ap Tomas ap gr: ap D. ap Rydderch ap ^euan llwyd ap gr: voel &c. 401 Gwern leri, JL. Vel gener Glyn: Jhon vychan ap Ryddj ap Rys or tyw}n &c. 402 iL. V'el y krevddyn : R. gwyn ap 5f. ap R. goch 403 hyveilioc, IL. wrin, mathafarn : p. hvw ap J. ap D. llwyd &c. 4C4 G-wrthrynion : p. E. ap morys goch o marged V3 ]f. gwyn o lanidlos [ph: &c. „ Nanmel y vaenor : p. ho'l ap Enion ap ho'l ap 405 y vaenor : J. ap D. ap gvto ap ho'l ap enion v « * &c. 406, 65, 84. Ruthyn : Jhon mvwl ap J. mvl &c. MS. 177= Hen. 238. Pedigrees by Griffith Hiraethog and others. Paper ; about 6| x 4 inches ; 404 pages, worn at the corners ; written between 1544 and 1565; half bound in leather. The MS. is, mainly, in three different hands : A = PP- 7-10, 17-29, 90-2, 148 ; B = pp. 129-36, 165-72, 175-80, 189-205, 208-26, 251-62; C = pp. 30-76, 80-4, 85-9, 93-128, 137-47, 149-64, 173-4, 181-8, 205-7, 227-50, 263-404. Hand C is that of Gr: Hiraethog who has added memoranda throughout the MS. and supplied the sources of much of the contents. The following are among the authorities and books he quotes : — Guttyn Owain: llyfr o law, 41, 265 ; yn y plas y maesmor, 354 ; o waith, ynvdlost, 45, 3S4; medd G. Owain gida Simwnt [vychan], 202. Sir Tomas ap Jeuan ap Deiliws : yn y llyfr Uydan o Drefor, 41 ; llyfr llydan o law, 83 ; llyfr mawr o law, 293 ; llyfr Syr T., 99 ; llyfr katrin ywain o law Syr T. gida Simwnt [vychan], 229, 252, 227, 237 ; llyfr Jhon ap E. o Eisgoo o waith Syr T. ir abad Jhon, 43 ; & ? llyfr ache abad Llan egwest, 237. * Haw Morgan elvel t llyfr J. ap W. ap Jhon o law H^ri hen konwy t Against this name "4011" is written on the margin. There are many such items of various sums entered in the margins. D. llwyd died nos dvw halan 13S3 § " a idem Jhon " "I '■ a idem Gr: " THE BOOK OF GRIFFITH- HIRAETHOG. 983 ^euan ap Huw hae Llwyd : llyfr ^. gida Lewis ap Edwart, 17, 18, 25, 63. Syr John Powys : qnoth Syr J., person Garth Beibo, gida .Thon Llwyd liys Goch or yri, llyfr, 157. Mr Powel, ysgolaic y kyngor, 85. John Brwynoc, llyfr, 46 ; medd yr hen llyfr or deav, eiddo J. B., 120. Archiagon meirionydd, kopi o lyfr, a ysgrivened yni/hwrt enlli yn Llyn, lOt, 160, 227, 232. There are references to the Books of Syr D., 203 ; G., 99 ; ^. ap Mad: ap Rys, 39; Jhon ap W. o sgefioc, 44, 211, 246; Rrobin achwr, 97, 109, 113; Rob: ap D. ap Or: [ap D. ap y badi o esgles havod y bweh] 287-90 ; syr Rys griffith, 81, 83 ; Jhon Saer, 20, 214-19 ; Tudr ap Rys ap D., 95 ; and to tlie Books at— Bodrychwin, " mae'n dda," 218; Bochrwyd (with the viear), 85; Bodeon, 145 ; kloddaitb, 173 ; Llan Elian (llyfr hen berson), 244 ; Bias newydd ymon, 206 ; Trefeilir, 354 ; Ystym kegid, 100. There are, also, entries like " medd D. meivod," 29 ; " quoth Bangor," 247 ; and " kais mwy yn 87 dolen o Lyfr y Diarhehion" 100, 183. This Book of Proverbs is evidently the one which William Salesbury printed with the title — Oil Synnwyr pen kembero y gyd, of which but one copy has survived, and which is now in the possession of Sir John Williams, Bart., M.D., of y Plas, Llanstephan. The original MS. has apparently disappeared, but Pen. MS. 155 seems to be a copy of it. 7 11 yn gynwys Edernion a dinmael ac ][eddo dri mab Gruff: a bleddyn a ifer: a gruff b gafas yni Rann hat)ner Ederniou hawys kad- arn (20) .... ends : Ices a briodes Edw: vychan ap Edwart ap D. ap Edn: gam ap ^er: voel ac ni bv ddim plant vddvn .30 Hvw mortimer a ddoeth gida W. bastart &c. 32 JL. gedwyn : Rob: ap Morys ap J. ap ho'l &c. 33 Kydewain : T. ap E. ap D. llwyd . . . i blant = Mathe gocb &c. 35 Kadwgan ap gr: dwnn ap ph: dorddv &c. 36 TLwydiarth : Kelynin ap Ririd ap kynddel ap ^er: &v3. 37 Ho'l vychan ap ho'l ap morys ap J. gethin ap Mad: kyffin &c. . . . mam Ho: V'n = Varfred V3 ho: ap J. ap ^er: . . . mam jnarfred = tibod v} egn: ap gr: . . . mam tibod = tangwystl vj Rydd3 ap T-. llwyd . . . mam dangwystl = Varfred v} Gr: gryc ap 'j. vychan &c. yn vdlvst mewu llyfr o waith gvtvn owain y kevais yr iaoh yma o h'ol vychan (pp. 37-45). 45 Mad: ap "j. ap gronwy ap Rys &c. 46 JLwyn y niaen yn s. g. oswallt : Jhon llwyd ap Ric : 11. ap Rob: &c. 47 Edeirnion : Tvdr . Elisse . a Gr: vychan meib gr: ap eign: &c. 49 \_Mostyn'] : Pvmplas mi" tomas ap Ric: ap lio: &c. (1) Pengwern ynanhevdwy &c. 54 Penllyn . Gr: trefgoed ap f . ap Mred: &c. Tudr trevor ap ynyr ap kadvarch &c. also p. 45 Mon : Sandde ap kadrod hardd ap gwrydr &c. 55 Sandde / Mabon / Morvcb a chadwaladr meib ^arddur &c. 56 Arglwyddi mon: (1, ysbrydol) Pen klas kaergybi / archiagon mon /a ffrior penmon (2, bydol) pen mynydd, gronw ap tudr/ avddremioc, R. ap tiidr ap grono / Tref gastell, Edn: ap tudr ap Gwytherin : p. Rrys dv ap Rob: = Gronwy / W. / Rob. &c. 57 Maesmor yn dinmel : Rob: wynn ap Rob: ap gr: &c. 67 JL. dervc'l : Ho: ap gr: ap R. ap f . ap Hn ddv &c. 73 Brycheinoc : ftn ap ho: vychan a briodes mawd V5 ^. ap li. ap ^for o elfael ac vddynt i bv vab = syr D. gam ac iddo 1 bv V3 =gwladvs s. Roger vachan a 'las yn eginkwrt &c. „ , „ 80 Gwenhwyvar owlbri a briodes Gr: ap jfankyn &c. 81 * Heraldry: Braint hir : maes asvr kroes fliwry avr . . . ends: Edmwnt stanle maes arian bend assvr &c. 82 syr E. ap syr W. ap syr W. ap W. ap Jhon &c. » Pages 81-4 are a kopi lyfr syr llys gr: 984 PENIARTH MANUSCRIPT 177. 82 mameu syr Tudr, heilyn, gr: ap gim, W. vychan, syr W. hynaf, Kic: dalton, syr Jhnn 'Jvanc &c. &l>. 85 merched Rissiart a Tho: hackled Syr Rissiart krofit ap W. K. ap Jhon K. &c. 86 Mowddwy : Wilkoc mowddwy tad Jhon arg: mowddwy &c. 88 Kydewain : To: ap Rys ap D. llwyd &c. Qwevrvul goch verc.h gynan ap O. gwynedd &c. 89 Kegidva : Gr: Karon ap J. ap gr: ap J. ap Mad: &c. Meiscin ymorgannwe : meibion y bach ap gvvaithvoed &c. 90 merched ^evaf'ap ttn ap kyii: evell = yrddylad &c. 91 Hova ap f thel velyn o ml ap Hn aiir dorchoc &o. 92 Tegaingl : Ednowain bendew ap kynoa ''S«1' 10»-/ Sir Kio: Trevor, lOs.l W. Uoyd Brondl, lOs./ Huw Roberts, 35./ Gwe8tyn,7d./ y Wavn issaf, 2s./ LI. goUen, 3s. 4d/ LI. ga.lr 3s. &d.l Midylltyn, Is/ Brynn .KvnaUt, 2s./ Dud lust! 6rf./ J. lloyd 205./ Morgan Broehdvn, 20s./ Eobirt, 6rf./ priodas ymhentre sianyn, Is./ Emral, 10s./ Halchdvu ymhlwy'r Wavn, Is. 6rf./ Lloran, priodas, 25. 64 ' Diegwyl mhangel : ym mlorfvel, Is./ yn Llwydiarth ddie sul, 2s. I Mortvn priodas. Is./ Ty Ann staney gan Rob: lloyd. Is./ M' Hanmer, 6s./ March- wiail, 20s./ Gwreksam, Is./ ffelltyn, 2s. 6rf./ Ty Edw: Masswn, Sd./ [Total] 23 punt, a 2s. 6d. 63-5, 76, 81, 83-5 Notes by Eys kain, entitled Myfyrdod, and consisting of couplets such as Ni wyr treiswyr na'r trawsion j ai plaid ffah pa wlad iffon &o. 66-9, 79, & 87 Notes by Sion kain. y Trallwng, Trefnant veehan: kais achav S. ap D. oedd yn amser Harri 8 . . . . plant Sion = Rob: Roger &c. 12 Hydref 1646 y galwodd daw am vyngwraic i &c. (p. 79) SO kofha edrych am achae Robart 'Edward er mwyn ei vab ai dwyn i Gaerlndd 83 A table of the descendants of Tho: ap U'n ap C>wen MS. 179 in Iwo parls. Part i = Hen: MS. 394. Pjedigeees, Recipes, Ac. Paper; 6^x4^^ inches ; 82 pages ; written (all but pp. 55-60) by Huw Bangor in the 30th year of Henri viii; bound with part ii. " y ddecyfed felwyddyu ar Hcain or beranin hari wythfed yrscrifenwyd y Uyf r hwn omllawi hyw banger " — on margin of old vellum cover, at tbe end. 1-3, 78-9. Pvmp pryniuUwydd &c., gr: ap kynan Ac. 4 barwnied hyryn jffanicl : kynfyric ap ^er: &c. 9 Tables of the descendants of : — ]ffan ap eican 11 Rowlic ssalbri, tad Harri, tad Tho., tad ssyr Tho., tad ssyr Roisier 12 ssyr Eoisier Pilysdwn lad Ris &c. 13 ffylip, tad ssyr D. hagnier, tad Gr: &c. 15 (Plas y madryn*). Gr., tad Howl tad 11 &c. 17 ffan goch, tad Mercdydd lad Jfan &c. 19 ll'n ap gr: ap 11. ap trdvr &c., tad ^thel vychau &c. 21 lleision ap Morgan ap kyriadoc ap ^essdyn ap Gwrgant &c. 25 7arddvr, tad Mad. [also pp. 27, 44, 52], tad tudr tad D. &c. 28 D. [ap gr: ap kyriadoc ap T. ap Rodyri ap O. gwynedd &c.] tad howl tad D. tad Rubin (lad katrin, mam Owen, mam ffwc salbri, mam WiUam Salbri*) < 29 Syr tomas hwlant tad tomos o hwlant tad hwiscin &c. 30 D. goch ap D. ap gr: ap Un ap ^er: drwyndwn &c. 31 Gr: ap howl ap f fan ap ednyfed &c. 32 Syr gr: llwyd ap Rys ap gr: ap ednyfed vychan ' 33 gwilim ap gr: ap heilin ap syr tv&vv (marchog) ap Edn v'n Ac. 35 Mred: ddv ap gronw ap Mred: ap fer: &c. 37 kynfric ap Jer: vychan ap ]fer: ap gyronw &c. 89 Ris bwcyle tad Ris tad W., tad Rolant, tad syr Ris &c. 41 hym: menai : Jer ap kydwain ap llowarch ap pyran &c. * Additions in the hand of Gr, Hiracthog. See also pp. 9, 25, 45. HUW feANGOR, WONDEKS OF BRITAIN ETC. 995 42 Tvdvr tad Rys (tad Gwervyl mam ho: tad R.*) 48 Tomas ap Rys ap D. ap R. ap Edn: fychan 45 gyronw ap edynfed fechan tad gyronw fychaii &c. 47 lleission, vab morgan, tad iferwerth, tad gwrcene vychan &c. 43 " Hughe af> William Sangwr me boke " 49 )ach W. ap 11 ap 'Jfan ap gi-ufE vychan 19 16 >» 18 17 „ 2 18 )J 40 19 )> 38 22 „ 27 (i) 23 >) 31 25 »» 14 26 „ 29 & 164 27 „ 46 & 47 (i) [29 „ 45] 31 j> 37 34 j> 50 36 '> 9 37 5> 70 38 »5 39 39 J> 35 40 »> 175 46 „ 10 47 t» 33 49 » 11 50 W 21 51 ») 20 52 » 109 54 » 16 57 >» 15 59 » 6(iv) 66 „ 159 73,74 JS 77 76 5> 101 78 it 155 99 JJ 147 104 J» 135 107 „ 134 109 » 133 110 it 142 lU ii 138 112 H 139 Ilengwrt MS. 113 = Peniarth MS. 131 » 114 131 a 124 „ 130 JJ 128 67 >» 130 64 3i 133 25 i» 134 a 51 i> 135 52 156 110 „ 166 86 167 98a „ 168 91 „ 169 160 J, 170 93 >» 171 126 „ 172 53 ,, 173 166 „ 174 „ 27 (iii) J, 175 „ 24 J} 176 96 „ 187 „ 122 189 „ 125 190 154 jj 193 151 >» 194 127 (i) „ 197 90 198 145 199 171 200 104 „ 201 107 ^, 202 12 „ 203 72 ,, SOG 140 a 210 165 212 158 215 116 218 27 (ii) a 230 13 232 114 it 233 234 149 146 „ 238 177 " 244 246 88 76 247 78 " 248 249 80 79 998 gwrt MS. 250 = reniarthMS 82 HengwrtMS. 368 = PeniarthMS. 137 „ 251 137 „ 368a »J 54 (ii) ji 252 83 J) 372 „ 121 „ 253 152 „ 376 jy 178. it 253a 84 » 385 „ 178 » 254 81 >9 391 )» 68 )) 256 „ 176 ," 394 » 179 (i) y> 258 66 SJ 408 )> 17 >3 259 56 >» 403 it 3 7} 260 „ 69 >J 410 »» 95 ,, 261 „ 57 J» 411 „ 3 &47 » 262 57 „ 412 »» 94 „ 263 „ S3 »> 413 » 180 » 264 59 *> 414 „ 131 „ 267 161 )> 415 „ 103 *» 269 60 „ 417 „ 123 1i 270 , „ 54 (i) »» 418 „ 150 *> 271 55 ft 419 „ 144 „ 274 „ 112 „ 428 „ 136 )) 294 111 „ 432 » 167 »» 295 75 w 436 »» 132 » 296 174 )» 437 „ 168 »> 297 85 „ 443 „ 127 (ii) S) 299 87 >f 447 J) 108 „ 300 92 )J 448 1) 123 (ii) »J 302 „ 49 ») 450 j» 48 JJ 303 62 »J 455 „ 129 >J 304 41 „ 457 „ 153 >» 305 „ 25 »J 458 )» 143 )» 307 99 „ 463 it 8 ,, 308 „ 128 »> 478 89 )» 309 63 J» 479 }f 98b ,, 310 105 „ 480 it 100 >» 311 32 „ 482 a 141 „ 312 „ 36 „ 482a J, 61 „ 313 23 )» 490 „ 71 ,, 315 „ 44 „ 497 ,, 73 55 316 42 )) 502 tj 179 (ii) „ 317 43 »» 513 ft 117 S> 318 22 l> 514 t> lis » 338 „ 106 >> 518 »)- 118 jj 350 120 „ 519 „ 115 »» 351 „ 119 » .536 JJ 45 „ 352 163 „ 540 „ 6&47 „ 354 162 »> 541 ») 170 „ 358 65 If 543 » 102 ,, 362A 124 „ 547 it 173 ,, 364 148 Pen. MS (old list) 23 »» 156 »' 365 „ 176 5> 32 )J 167 ») 366 „ 97 ») 82 a 172 »J 367 74 Pen. MS. uanumbered t> 169 999 ClRCULAE OF THE COMMISSION. Public Record Office, Chancery Lane, London, W.C. Her Majesty has been pleased to appoint under Her Sign Manual certain Commissioners to ascertain what unpublished MSS. are extant in the collections of private persons and in institutions which are calculated to throw light upon subjects connected with the civil, ecclesiastical, literary, or scientific history of this country. The present Commissioners are : — Sir Nathaniel Lindley, Master of the Rolls, the Marquess of Lothian, K.T., the Marquess of Salisbury, K.G., the Marquess of Ripon, K.G., the Earl of Crawford, the Earl of Rosebery, K.G., Viscount Esher, Lord Edmond Fitzmaurice, M.P., the Bishop of Oiford, Lord Acton, Sir Edward Fry, Mr. W. B. H. Leeky, M.P., Sir H. C. Maxvvell- Lyte, K.C.B., and Dr. S. R. Gardiner. The Commissioners think it probable that you may feel an interest in this object and be willing to assist in the attainment of it; and with that view they desire to lay before you an outline of the course which they usually follow. If any nobleman or gentleman express his willingness to submit any unprinted book, or collection of documents in his possession or custody to the examination of the Commissioners, they will cause an inspection to be made by some competent person, and should the MSS. appear to come within the scope of their enquiry, a report containing copies or abstracts of them will be drawn up, printed, and submitted to the owner, with a view to obtaining his consent to the publication of the whole, or of such part of it as he may think fit, among the proceedings of the Commission, which are presented to Parliament every Session. To avoid any possible apprehension that the examination of papers by the Commissioners may extend to title-deeds or documents of present legal value, positive instructions are given to every person who inspects MSS. on their behalf that nothing relating to the titles of existing owners is to be divulged, and that if in the course of his work any modern title-deeds or papers of a private character chance to come before him, they are to be instantly put aside, and are not to be examined or calendared under any pretence whatever. The object of the Commission is solely the discovery of unknown historical and literary materials, and in all their proceedings the Commissioners will direct their attention to that object exclusively. In practice it has been found more satisfactory, when the collection of manuscripts is a large one, for the inspector to make a selection therefrom at the place of deposit and to obtain the owner's consent to remove the selected papers to the Public Record Office in London, where they can be more fully dealt with, and where they are preserved with the same care as if they formed part of the muniments of the realm, during the term of their examination. Among the numerous owners of MSS. who have allowed their family papers of historical interest to be temporarily removed from their muniment rooms and lent to the Commissioners to facilitate the preparation of a repon may be named: The Duke of Rutland, the Duke of Portland the Marquess of Salisbury, the Marquess Townshend, the Marquess of A'lesbury, the Earl of Dartmouth, the Earl of Carlisle, the Earl ol Lindsey, t he Earl of Ancaster, the Earl of Lonsdale, Lord Braye, Lord Hothfleld Lord Kenyon, Mrs. Stopford SackviUe, the Right Hon F J. Sav.le Foljambe Mr le Fleming, of Rydal, Mr. Leyborne Popham, of Littlecote, and '^Th^^tr^/in'^reoS- reports and calendars, and the conveyance of documen?s:%^ll be'^defrayed at' the public expense, without any charge to '"^The'commissioners will also, if so requested, give their advice as to the be2?meansor pairing and preserving any papers or MSS. which maybe m rite of decay,,\nd a. of lust^ical ^^^^^^^ ^„_„^^^^^ ,„ ,,^^ th^eToT^entl-^^^^^^^ befble a^d willing to assist in obtaining Z obi^ct^ for Jhfch this Commission has been issued. _ ^ ^^^^^^^^^^^ Secretary. 1000 HISTORIC A.L MANUSOUIPTS COMMISSION. Bate. Size. Sessional Paper. Price. ». d. 1870 FiKST Report, with Appendix f'cap. [C. 55] 1 6 (Re- Contents : — printed England. House of Lords ; Cambridge 1874.) CoUegeB ; Abingdon, and other Cor- porations, &c. Scotland. Advocates' Library, Glas- gow Corporation, &c. Ireland. Dublin, Cork, and other Corporations, &c. 1871 Second Rkpokt, with Appendix, and Index to the First and Second Reports »> [C. 441] 3 10 Contents ; — England. House of Lords ; Cam- bridge Colleges ; Oxford Colleges ; Monastery of Dominican Friars at Woodchester, Duke of Bedford, Earl Spencer, &c. Scotland. Aberdeen and St. An- drew's Universities, &c. Ireland. Marquis of Ormonde; Dr. Lyons, &c. 1872 Third Report, with Appendix and (Re- Index - - - - »> [C. 673] printed Contents : — 1895.) England. House of Lords; Cam- bridge Colleges ; Stonyhurst Col- lege ; Bridgewatcr and other Cor- porations ; Duke of Northumber- land, Marquis of Lansdowne, Mar- quis of Bath, &c. Scotland. TJniversity of Glasgow ; Duke of Montrose, &c. Ireland. Marquis of Ormonde ; Black Book of Limerick, &c. 1873 Fourth Report, with Appendix. Part I. » [C.857] « 8 Contents : — England. House of Lords; West- minster Abbey ; Cambridge and Oxford Colleges ; Cinque Ports, Hythe, and other Corporations, Marquis cf Bath, Earl of Denbigh, &c. ScoTL.\ND, Duke of Argyll, &c. Ireland. Trinity College, Dublin; Mr.rquis of Ormonde. J878 Ditto. Fart II. Index • » [C.857I,] 2 6 1001 1876 Fifth Repoet, WITH Appendix. Pakt I. - Contents : — England. House of Lords j Oxford and Cambridge Colleges j Dean and Chapter of Canterbury ; Rye, Lydd, and other Corporations, Duke of Sutherland, Marqais of Lansdowne, Reginald Cholmondeley, Esq., &o. Scotland. Earl of Aberdeen, &c. Ditto. Paet II. Index - 1877 Sixth Rbpoht, with Appendix. Paut I. - Contents : — England. House of Lords; Oxford and Cambridge Colleges ; Lambeth Palace; Black Book of the Arch- deacon of Canterbury ; Bridport, Wallingford, and other Corporations ; Lord Leconfield, Sir Reginald Graham, Sir Henry Ingilby, &c. Scotland. Duke of Argyll, Earl of Moray, &c. Ireland. Marquis of Ormonde. (Ee- Ditto. printed 1893.) 1879 (Re- printed 189S.) (Re- printed 1895.) 1881 Pabt II. Index 1381 Seventh Report, with Appendix. Pabt I. - - - Contents : — House of Lords ; County of Somerset ; Earl of Egmont, Sir Frederick Graham, Sir Harry Vemey, &c. Ditto. Part II. Appendix and Index Contents : — Duke of Atholl, Marquis of Ormonde, S. F. Livingstone, Esq., &c. Eighth Report, with Appendix and Index. Part I. Contents : — List of collections examined, 1869-1880. England. House of Lords ; Duke of Marlborough ; Magdalen College, Oxford; Koyal College of Physicians ; Queen Anne's Bounty Office; Corporations of Chester, Leicester, &o. , ^ , Iebland. Marquis of Ormonde, Lord Emly, The O'Conor Don, Tnnity College, Dublin, &c. Ditto. Pakt II. Appendix and Index - Contents : — The Duke of Manchester f'cap. [C.1432] >. d. 1 [C.1432 i-] [C.1745] [C.2102] [C.2340] [C. 2340 i-] [C.304»J 3 6 8 6 1 10 7 6 3 6 lOul of print.'] [C. 3040 i-] [Oaf oj print.'] Y T 1002 Date. Size. Sessional Paper. Pricoi isSl 188£ (Re printed 1895.) 1884 (Ee- printed 1895.) 1883 (Re- printed 1895.) 1888 1889 1892 1894 1896 1899 1885 1885 (Re printetl 1895.) 1885 1885 Eighth Report. FaatIII. Appendix and Index . . . . - Contents : — The Earl of Ashburnham. Ninth Rbpokt, with Appendix and Index. Paet I. Contents : — St. Paul's and Canterbury Cathedrals j Eton College ; Carlisle, Yarmouth, Canterbury, and Barnstaple Corpora- tions, &c. Ditto. Past II. Appendix and Index - Contents : — England. House of Lords, Earl of Leicester ; C. Pole Gtell. Alfred Mor- rison, Esqs., &c. Scotland. Lord Elphinstone, H. C. Maxwell Stuart, Esq., &o. Ireland. Duke of Leinster, Marquis of Drogheda, &c. Ditto. Part III. Appendix and Index - Contents : — Mrs, Stopford Sackville Calendar op the Manusobipts op the Marquis op Salisbury, K.G-. C*" Cecii. MSS.). PartL - Ditto. Part II. Ditto. Part III. Ditto. Fart IV. Ditto. Part V. Ditto. Part VI. Ditto. Part VII. - - - Ditto. Part VIII. Tenth Report . - - - This is introductory to the following :— (1.) Appendix AND Index - - . The Earl of Eglinton, Sir J. S. Max- well, Bart., and C. S. H. D. Moray, C. F. Weston Underwood, G. W. Dighy, Esqs. (2.) Appendix and Index The Family of Gawdy. (3.) Appendix and Index Wells Cathedral. Poap. 8vo. [C. 3040 «■] [C.3773] [C.3773 i-] [C.3773 [C.3777] 3 5 [Out of prinW] 5 2 6 3 [Out of pTint!\ [C.5463] [C. 5889 v.] [C.6823] [C.7574] [C.7884] [C.9246] (Jn the Press.') 3 5 2 I 2 11 2 6 2 8 2 8 [C.4648] [C.4575] [C. 4576 iii.] [C. 4576 ii.] lOutof printl\ 3 7 1 4 lOutof print.'] 1003 Date. 1885 Size. 1885 (Ee- nrinted ■ 1895.) 1887 1887 1887 1887 1887 1887 1887 1887 1888 1890 1888 1888 (4.) AprENDix AND Index The Ear] of Westmorland ; Capt. Stewart j Lord Stafford ; Sir N. W. Throckmorton, Stonyhurst College ; Sir P. T. Mainwaring, Misses Boycott, Lord Muncaster, M.P., Capt. J. F. Bagot, Earl of Kilmorey, Earl of Powis, Eev. T. S. Hill and others, the Corporations of Kendal, Wenloek, Bridgnorth, Eye, Ply- mouth, and the County of Essex. (5.) Appendix and Index - The Marquis of Ormonde, Earl of Fingall, Corporations of Galway, Waterford, the Sees of Dublin and Ossory, the Jesuits in Ireland. (6.) Appendix and Index - The Marquis of Abergavenny, Lord Braye, G. F. Luttrell, P. P. Bouverie, W. Bromley Davenport, M.P., B. T. Balfour, Esquires. Eleventh Report - This is introductory to the following : — (1.) Appendix and Index ... H. D. Skrine, Esq., Salvetti Corre. spondence. (2.) Appendix and Index ... House of Lords. 1678.1688. (3.) Appendix and Index ... Corporations of Southampton and Lynn. (4.) Appendix and Index - The Marquis Townshend. (5.) Appendix and Index - The Earl of Dartmouth. (6.) Appendix and Index The Duke of Hamilton. (7.) Appendix and Index ... The Duke of Leeds, Marchioness of Waterford, Lord Hothfield, &c. j Bridgwater Trust Office, Beading Corporation, Inner Temple Library. TwELFIH BePORT - This is introductory to the following : — n.) Appendix - - - The Earl Cowper, K.G. (Coke MSS., at Melbourne Hall, Derby). Vol. I. (2.) Appendix . . - . Ditto. Vol. n. 8vo. Sessional Paper. [C.4576] Price. [C. 4576 i-] [C.5242] [C. 5060 vi.] [C.5060] [C. 5060 ;•] [C. 5060 ii.] [C. 5060 iii.] [C. 5060 [C. 5060 ^•] [C.5612] [C.5889] [C.5472] [C.5613] s, d. [Out of print,'] 2 10 1 7 3 1 1 2 1 8 2 6 2 8 1 6 2 3 2 7 2 5 1004 Date. Size. Sessional Paper. Price. 1889 (3.) Appendix and Index - The Earl Cowper, K.G. (Coke MSS., at Melbourne Hall, Derby). Vol. III. 1888 (4.) Appendix The Duke of Rutland, G.C.B. Vol. I. 1891 (5.) Appendix and Index Ditto. Vol. II. 1889 (6.) Appendix and Index - House of Lords, 1689-1690. 1890 (7.) Appendix AND Index S. H. le Flemmg, Esq., of Eydal. 1891 (8.) Appendix and Index The Duke of Athole, K.T., and the Earl of Home. 1891 (9.) Appendix and Index - The Duke of Beaufort, KG., the Earl of Donoughmore, J. H. Gumey, W. W. B. Hulton, K. W. Ketton, G. A. Aitken, F. V, Smith, Esqs. ; Bishop of Ely ; Cathedrals of Ely, Glouces- ter, Lincoln, and Peterborough ; Corporations of Gloucester, Higham Ferrers, and Newark j Southwell Minster ; Lincoln District Kegistiy. 1891 (10.) Appendix and Index The First Earl of Charlemont. Vol. I. 1745-1783. 1892 Thirteenth Report This is introductory to the following :- 1891 (1.) Appendix The Duke of Portland. Vol. I. (2.) Appendix and Index - Ditto. Vol. II. 1892 (3.) Appendix J. B. Fortescue, Esq. Vol. I. 1892 (4.) Appendix and Index Corporations of Rye, Hastings, and Hereford. Capt. F. C. Loder- Symonds, E. U. Wodehouse, M.P., J. Dovaston, Esqs., Sir T. Barrett Lennard, Bart., Rev. W. D. Macray, and Earl of Dartmouth (Supple- mentary Report). 1892 (5.) Appendix and Index ■ House of Lords, 1690-1691. 1893 (6.) Appendix and Index Sir William Fitzherbert, Bart. ; Earl of Anoaster, &c. 8vo. [C.5889 " [C.5614] " [C. 5889 ii.] f* [C. 5889 iii.] " [C.5889 iv.] " [C.6338] »» [C. 6338 i.] » [C. 6338 ii.] " [C.6827] " [C.6474] " [C. 6827 » [C.6660] " [C.6810] tt [0.6822] It [C.7166] «. d. 1 4 3 2 2 2 1 1 11 1 2 6 1 U 3 3 2 2 7 2 4 2 4 1005 Date. Size. Sessional Paper. Price. 1893 (7.) Appendix and Index The Earl of Lonsdale. 8vo. [C.7241] s. d. 1 3 1893 (8.) Appendix and Index The First Earl of Charlemont. Vol. II. 1784-1799. " [C.7424] 1 11 1896 PointTBENTH BePOBT This is introductory to the following : — »' [C.7983J 3 1894 (1.) Appendix and Index The Duke of Rutland, G.C.B. Vol. III. »» [C.74761 1 11 1894 (2.) Appendix .... The Duke of Portland. Vol. III. ■• [0.7569] 2 8 1894 (3.) Appendix and Index The Duke of Eoxburghe; Sir H. H. Campbell ; the Earl of Strathmore ; and the Countess Dowager of Seafield. [C.7.570] 1 2 1J94 (4.) Appendix and Index Lord Kenyon. " [C.7571] 2 10 1896 (5.) Appendix J. B. Fortesoue, Esq. Vol. II. »> [C.7572] 2 8 1895 (6.) Appendix and Index House of Lords, 1692-1693. >9 [C.7573] 1 11 1895 (7.) Appendix The Marquess of Ormonde, " [C.7678] 1 10 1895 (8.) Appendix and Index Lincoln, Bury St. Edmunds, Hertford, and Great Grimsby Corporations; The Dean and Chapter of Wor- cester, and of Lichfield ; The Bishop's Registry of Worcester. [C.7881] 1 5 1896 (9.) Appendix and Index Earl of Buckinghamshire ; Earl of Lindsey ; Earl of Onslow ; Lord Emly ; T. J. Hare, Esq. ; and J. Round, Esq., M.P. rC.7882] 2 6 1895 (10.) Appendix and Index The Earl of Dartmouth. Vol. II. American Papers. " [C.7883] 2 9 1899 FiPTLENrH Repoet. This is introductory to the following :— » [C.9295] 4 1896 (1.) Appendix and Index The Earl of Dartmouth. Vol. III. „ [C.8156] 1 5 1897 1897 (2.) Appendix - ' .", " J. Eliot Hodgkin, Esq., of Richmond, Surrey. (3 ) Appendix and Index Charles Haliday, Esq., of Dublin ; Acts of the Privy Council in Ireland, 1556-1571 ; Sir William Ussher's Table to the Council Book j Table to the Bed Council Book. >» [C.8327] [C.8364] 1 8 1 4 1006 Date. Size. Sessional Paper. Price. 1897 (4.) Appendix - - - The Duke of Portland. Vol. IV. 8vo. [C.8497] (. d. 2 U 1897 (5.) Appendix and Index - The Eight Hon. F. J. Savile Foljambe » [C.8,'i50] 10 1897 (6.) Appendix and Index - The Earl of Carlisle, Castle Howard. »» [C.8551] 3 6 1897 (7.) Appendix and Index - The Dnke of Somerset, the Matquis of Aileshury, and Sir F. G. Puleston, Bsrt. " [C.8552] 1 9 1897 (8.) Appendix and Index - The Duke of Buocleaoh and Queens- berry, at Drumlanrig. " [C.8553] I 4 1S97 (9.) Appendix and Index - J. J. Hope Johnstone, Esq., of Annan- dale. • " [C.8554] I 1898 Mantscripts in the Welsh Language - Vol. 1. Lord Mostyn at Mostyn Hall, CO. Flint. " [C.8829] 1 4 1899 MANnSCBIPTS OF THE DuRE OP BuCOlEUCH AND QUEBNSBUET, AT MoNTAGCB HOUSB, Whitehall. Voi,. I. " [C.9244] 2 7 1899 MaNTJSCBIPTB op THE Marquis op Ob- MONDE, K.P., AT THE CASTLE, KILKENNY. Vol. II. " [C.9245] 2 1900 HouBE OP Loaos Manuscbipts. Vol. I. - (In continuation of C.-7573.) y> n.L. Paper. 2 9 Stationery Office, February 1900. The following appear periodically, and can be subscribed for : — jEiDB OT TKB UNITED KiKfflDOlI WITH BRITISH PosSESaiONS AWD FoiEIOM OOITIITRIES, ^Bhowing the Quantities and the Declared Value of the Articles. '. !Bie Proceedings of Parliament in Public and Private Business are published daily— ' House of Lords, price Id. per 4 pp. ; House of Oommons, Id. per 8 pp. Teadb Bbfobts of the several British Oolonies, with information relative to their ? papulation and general condition. I Teabb BiPOBTs by Her Majesty's Eepresentatives in Foreign Oountries, and Beports on Commercial and General Interests- ^te Trials, being Reports of the Chief State TrisU which have taken place between ^820 and the present time, published under the supervision of a Committee appointed by V Lord Chancellor. 1820-1823 to 1850-1858. 8 vols. Roy. 8vo. Price 10«. each. llenger, H.U.S. A Beport on the Scientific Besnlts of the voyage of, during the ars 1873-76, under the command of Oa]>tain Qt. S. Nares, B.N., and Capisin F. Turle tomson, B.N. Prepared under the superintendence of the late Sir C.Wy ville Thomson, IfKnt., F.B.S. ; and now of Sir John Murray, K.O.B. Fifty Volumes. Price lOlJ. 15«. I^ilitary:— '" AiEiCA. Beitish Centeal Peotectoeate. Precis of information concerning. Pric9 3«. 6d. Abtiticebb. Militaky. Handbook for. -. Price 1«. EiECTBlciiY AND MAGNETISM. Text-book. By Capt. W. P. Bull, R.S. Price 9a. Field Seevice Manual. Cavalht. 1899. Price 4d. Mounted Injamxey. 1899. Price 3d. Ihjantey. Mounted. Regulations. 1899. Provisional issue. Price Sd. Nile, and Countey between Dongola, Suakim, Kassala, and Omdueman. Beport on the. Price 4«. 6d. Ehodesia, Southbes. Precis of information concerning. By Major 0. T. Dawkins, C.M..G. January 1899. Price 2s. Small Wabs. Their Principles and Practice. New edition. Price 5s. Sudan. Handbook of the. Part I., Q-eographical. Part II. , Historical. Price 2s. Ditto. Supplement to. July, 1899. Price 2». 6d. VoirNTEEE Camps. Pat, &c. Instructions relating to. Price Id. Taval :— Naval Prize C DUETS. Bules of Court. Tables of Fees, &c., &o. Price 3», ieological : — Belfoed, Holt Island and the Faene Islands. By W. Gunn, F.G.S. Price 2s. 6d. South Wales Coalfield. Part I. Couuti-y round Newport, Mon. By Aubrey Strahan. Price 2f. lOcal Government Board : — Dairies, Oowsbeds and Milk Shops. Model Regulations. Price Id. Entebic Fever in the Urban Disteict of CoLBroBD and the Rueal District on West Dean. Report on. Price Sd. BoABDiNG-ouT OB Paupee CHILDREN. 1898-99. Report of Miss H. Mason and of Miss F. M. Chapman. Each 2d. [migrants' Information Office, 31. Broadway, Westmimiter, vis.: — Colonies, Handbooks fob. April 1900. 8to. Wrapper. No. 1. Canada. 2. New South Wales. 3. victoria. 4. South Australia. 5. Queensland. 6. Western Australia. 7. Tasmania 8, New Zealand. 9. Cape Colony. 10. Natal. Price Id. each. No. 11. Professional Handbook dealing with Professions in the Colonies. 12. Emigration Statutes and General Handbook. Price 3d. each. No. 13 (viz., Nob. 1 to 12 in cloth). Price 2s. Consular Reports, Summary op. America, North and South. June 1899. Price 2d. ■f Intending Emigeants, Information for : — Argentine Republic, price 2d. California, _i price Id Ceylon, price Id. Federated Malay States, Jan. 1900, price 4d. Mary- "%> land, price Id. Newfoundland, price Id, South African Republic, price 3d. West ' Indies, price 6d. ^ „ Excise Laws. Practical Aerangement op the Laws eelative to the Excise, . &c. &c Bv Nath. J. Highmore, Assist. Solicitor of Inland Revenue. 2iid Edition. La Vols. Price 308, ■Xwf r BY Teea't^ The Map of. By Sir B. Hertslet, K.O.B. SVols. Price 31«. 6d. WOMMEECIAL Treaties, (Hertslet's.) A complete collection of Treaties, &c., between P^" Great Britain and Foreign Powers so far as they relate to Commerce and Navigation, " &c. By Sir B. Hertslet, K.C.B., &c. Vols. I. to XX. Price 15. each '• State Payees. British and Foreign Vol. 80. General Index ^hronologi^llyM^^^ alphabetically arranged) to Vols. 65 to 79. (1873 to 1888.) Vol 81. 1«88-1889. Vol 82. 1889-1890. ^^ol. 83. 1890-1891. Vol. 84. 1891-1892. Vol. 85. 1892-1893. . Vol.86. 1893-1894. Vol.87. 1894-1895. Price 10s. each ffloard Of Trade Journal, of Tariff and Trade Notices and Miscellaneous Ooimnercial W Information. PubUshed weekly. vir +., yv t„w iRQq in W^fsofi Index to Vols, 1 to 14. Price 2s. And to Vols. XV. to XX. July 1893 ^^^^^]^f^ r- Boyal Botanic Gardens. Bulletins of Miscellaneous Information. Volume •1898, price 3«. ; and Monthly parts, 1899, price 4d. 1. 'VII. 1900. HISTORICAL MANUSCRIPTS COMMISSION. REPORT ON MANUSCRIPTS IN THE WELSH LANGUAGE. VOL. I. PART II.— PENIARTH. 9teitt(titl to hatt) ^a\xitS at parliament is Command at fitt ^sfetfti;. LONDON: PRINTED FOR HER MAJESTY'S STATIONERY OFFICL, BY EYBE AND SPOTTISWOODE, PRINTERS TO THE QUEEN'S MOST EXCELLENT MAJESTY. And to be purchased, either directly or through any Bookseller, from EYRE AND SPOTTISWOODE, East Habdino Street, Fleet Street, E.G., and 32, Abingdon Street, Westminster, S.W. ; or JOHN MElsZIES & Co., 12, Hanover Street, Edinburgh, and 90, West Nile Street, Glasoow; or " IIODGES, FIGGIS, & Co., Limited, 104, Grafton Street, Dublin. 1899.