^A^^ 
 
 
 ^ ^t%i 
 
11 
 -1 
 
 
 X 
 
 " .- ( I I'' |l i| . il ,"l ' . ' '' ■""i l ji |!l' 
 
 -'Trr-r 
 
 
 / \ 
 
'. W. JCnrt-r ictilp. Jifj^ii: 
 
x^ 
 
 D. 10. ALBERTI BENGELII 
 
 APPARATUS 
 
 CRITICUS -^-'^•■^■-"^^'•^■'"^-'^ 
 
 . JTERARY SOCIETY 
 
 AD lKM<iV r.u>eTnrEU.T.S 
 
 NOVUM TESTAMENTUS^^^'""^-^--^^^^^ 
 
 CRISEOS SACRAE COMPENDIUM, LIMAM, 
 
 SUPPLEMENTUM AC FRUCTUM EXHIBENS. 
 
 EDITIO SECUNDA 
 
 CURIS B. AUCTORIS POSTERIORffiUS 
 
 AUCTA ET EMENDATA. 
 iCOPIOSOQUE INDICE INSTRUCT A, 
 
 CURANTE 
 
 PHILIPPO DAVIDE BURKIO. 
 
 X 
 
 TUBINCAE. SUMTIBUS 10. GEORGIl COTTAE. 
 M D C C L X I 1 1. 
 
XV. .A, 
 
 Div.S. 
 
 
 
 
 
 l^.^l^f^j::c^^ 
 
 GRATIA ET VERITAS 
 
 QUAE PER lESVM CHRISTVM FACTA EST 
 
 DETv^R ET M\XTIPLICET\^R 0:MNIB\'S- 
 
 §,^ 
 
 §1- 
 
 Scriptiira facra Novi teftamcnti, primigenio fiio fer- 
 mone, recognita, cdticifquc explanatioiiibiis comi- 
 tata, in liicem exiit 7:v/wg<« Anno MDCCXXXIV. 
 Poftea textus facer, recognitus, foliis exiit bis omnino, eo 
 ipfoanno, Stuttgardia^ et (Anno MDCCLIII) Tiibhiga, in 
 forma, quam vocant, octava. Nunc , quod divina be- 
 nignitas bene vertat, critka: explaiwtioms, item folie, quema- 
 modiim a comphuibus aliquoties defideiatum fuit, emit- 
 tuntur. Qua de re in ipfo limine nou inulta quidem . nee 
 
 ^ * a ipccio- 
 
 ^'^^SGie 
 
PR^FATIO. 
 
 fpeciofa, fed mdcnrnQ mcejfaria dicemiis : quse ab iis , qui 
 folidam utiiitatem quaerunt , vigilanter cognofci perveli- 
 mus. 
 
 § 11. 
 
 Gemmam cujufquelocileclionem, quibiifvis monumentis 
 rationibufqiie examinatis,inveftigavi: eamque,quuminediti- 
 one aliqua probata occurrebat, occurrebatautemplerumque, 
 intextu propofui; quumaliistotanitebatiirdociimentis, earn 
 marginis leftioiiibus , confpicuo indicio munitam , inferui. 
 Apocalypfin excipio , ubi magnas ob caiifas , fuo infra loco 
 explicatas , textui finceritas codicis Alexandrini aiiorum- 
 que reilituta eft, & tamen priftinarum editionumleftio ocu- 
 lis le(5lorum fuo loco diftinfte fubje6la. 
 
 § iir. 
 
 jnterpmiCtiones , quaa votviftlffimi codicos JgnorarUiit ? & 
 
 Mcentusjphitufque^ qiios etiam edltio Complutenfis negligit : tamen 
 qnumiis adliuc plerique utimtiir, reliqnimus; quin etiam 
 revidimus non perfunftorie , auctoritatefque , ubi nova- 
 tum videri aliquid polfet, prifcas adhibuimus. Prudentes 
 autem non pro documentis manus primse , fed pro adven- 
 titiis intelligentiae adminiculis ingenue accipient. 
 
 § IV. 
 
 Ab his cum difcelferimus, ipfum textumquammax'me -niemm 
 
 ac continuum, & fedulitatis humanae fcitameutis quam mi- 
 
 nime 
 
nime interpellatiim atqiie obrutnmpraeftitimus, qnalem fcri- 
 ptores priraaevos , qua erant finiplicitate, eumipfos dcdifle, 
 & a poftcris fervari voluiflc exiftimes. Etenim margo de- 
 mum nofter, ifquc lateralis, non mo Ao verfuum, fed etiam 
 tapittmi, ut apud Erafmum, apud Stephanum, notationem 
 liodie ufitatam habuit. Inferior autem margo in editione 
 Tuhlngenfi utraque habet kcapiiralkla, pr^e ceteris cvolvi folita, 
 Evangcliltarum mutuum & Novi teftamcnti cum Veteri con- 
 centum indigitantia : habet idem, ut diximus , Fariantes 
 Mioties, notiores ac potiores , eafque non fohim editionum, 
 tit quilibet, cuicunque editioni affuevit & favet , hie earn 
 offendat; fed etiam mlf. codicinn; leclionumque ajflwationem, 
 per quam tamen integrum cuique judicium debet efle con- 
 fervatum. 
 
 § V. 
 
 Erunt, opinor, qui mmy^rz/w/ffl?, majoris certe niumcn 
 
 ti, confpe6la in margine paudtate, quali fpe fua frullrati di- 
 
 cant, majus operae tam diutinie pretium fuifle exfpeclan- 
 
 dum. Atqui hoc ipfum mecum gaudebunt omnes, quibus 
 
 cordi facra3 funt litcrae. Omnino , fi feorfumunius prifti- 
 
 ni cditoris cujufcunque eflemus quafi fe^lam fecuti, margo 
 
 nofter '"' genuina multa dctineret, & noftrai quidem opcme 
 
 utilitatem fpeciofius oftentaret , fed idem lecloris mcntem 
 
 ■perplexe diitraheret: nunc editiones fw^;>//^w^, in wmm rite co- 
 
 * 4 agmen. 
 
 * Quern totum nunc rpprxft-ntat Catahgvs, infra in P. IV. n. XIV pofitus. 
 
rRiEFATl6:i 
 
 agmeniafa, textum producunt ejufmodi , qui fi denuo ad co- 
 dices a temporibus FalU ufque ad hodiernum diem excuffos, 
 cum ceteris omnibus adliuc reperiendis , quam rigidilTima 
 coUatione inllituta, exigatur ; cum litera codicum mff. mul- 
 to integerrima amice confpiret ipfe , marginefque Mllianis 
 longe graciliores amoeniorefque liabeat, judicia denique po- 
 fteritatis, quantufcunque earn piofedlus maneat, non re- 
 formidet. 
 
 § VI. 
 
 Tngenti ergo operas pretio eck&ka hac methdus ledtioni 
 nulla fui parte non receptee officium praeftat: & feverisfima 
 crifis , dum ne fit intemperans , praefentiffimas textui vin- 
 dicias miniftrat; nonnulla duntaxat, in quibus dubitatio- 
 nis pars remanet, eatenus enotat ac quafi fequeftrat, quo 
 firmius inniti caeteris tantifper poffimus: \\r\^Mm refiduos 
 germaniie lertionis uniones, numero paucos , pondere inii- 
 gnes, efitu in confpedum reducit; omnemque adeo genui- 
 nam N. T. leftionem in textu quidem fimul & in ijiargine 
 non onufliflimo exhibere cenfenda eft. 
 
 § VIL 
 
 Quae cum ita fmt , jufta veritatis fiducia omnes Scri- 
 pturae vel amatores vel ofores provocare poffumus, ut omnes 
 N. T. codicum copias fuppetiafque eruant, adfcifcant, re- 
 petantj examinent: pauculajomniuovarianteslectionesad- 
 
 iiuc 
 
PR^FATIO. 
 
 hue ignotoe, fpondere audco, proferentiir ; vix ullns gcniiinns 
 apex adhuc intaftus reperietur : quodqiie ad decifioncm vcxa- 
 tiorum locorum fiipereft,id non tam a multis codicibus.quam a 
 bonis rationibusproficifcetur. ItajamfuntcxcuiTa cmiiia, lla- 
 tutumque habere poteft religiofus le6lor, gcnuina omnia in 
 manibus effe: neque in fingulos nuncios literariosab alia co- 
 dicum fuper aliam deteftione fufpenfas cogitur habere rati- 
 ones. Quod fi auguflioris vetuftatis fuppctiie ex penctra- 
 libus adhuc opertis & claulis olim exoricntur , utilitatcm 
 earum omnes boni cum prolubio accipient, 
 
 § VIII. 
 Omnia, qu^ ad totam crifin N. T. & ad fingulorum 
 
 locorum confiderationem pertinent, apparatus critkus expla- 
 
 nat , & inprimis mutationes , fonticas interdum , quas 
 
 L. M. Artemon'ws, id eft Samuel Crellius, vel ipfe nupcr ex- 
 
 cogitavit, vel ab aliis adoptavit, fuis locis, maxime ad ini- 
 
 tium evangelii Johannis , redarguit. 
 
 §IX. 
 
 Ad textus ita perpoliti vim explicandam, fcmotacri- 
 fi, totus pertinet G«owo«. Sicenimappcllavimusannotationes 
 philologicas, de quibus hoc loco non alienum fuerit aliquid 
 dicere. Exegefin N. T. Graeci Latino pridcm fermone in 
 privates ufus meos coeperamconfcribere. Poftea vero quum 
 ad fmem operis pervenifTc mihi vifus eram , in dubitatio- 
 nemincidi, utrum falubrius foret , Latino earn an Cenmnko 
 
 ''"^ - ier- 
 
PR^FATIO. 
 
 fermone aliis impertire. Rattones, quae mihi, quae aliis, 
 a quorum judicio decifionem fumere volueram, utramque 
 in partem occurrerent, fere in sequilibrio remanebant, do- 
 nee in mentem venit, fententiam effe dividendam. Qui 
 Ldtine omnia fcribunt , muita popularibus, inter quos fa?pe 
 digniffimae delitefeunt animae , fubtrahunt: qui Germmike 
 omnia proponunt, non pofTunt non multa mifcere , quae 
 tamen revera non nifi Latine dofti capiant , ceteri fine fruclu 
 ob oculos habeant. Nos igitur, qua? ad locuticnes Graecas 
 evolvendas, ad veram emphafin explicandam, falfam ex- 
 terminandam, ad LXX interpretes aHo.^que fcriptores ve- 
 teres eonferendos pertinent, qua; aiitgaiionibus ccnftant, 
 qme ex antiquitate eruuntur, quae analyfln qualemcunque 
 dant, quae fine terminis technicis , ut appellantur, peragi 
 non poflunt, quae denique ad literarium forum pertinent ; 
 ea. Latino fermone feorfiim tra6lavimus. * Atquehaecpars eft, 
 in qua etiam leftionis fubinde unius alteri in textibus vari- 
 antibus antepofitae, non iterum criticam, fed hermeneuti- 
 cam dedimus rationem : banc partem , Leftor , fi quid tua 
 refert , citari fcito , quotiefcunque ab apparatu critico ad 
 G«owo«m te amandari videbis. Cetera, quae ad confidera- 
 tionem rerum ipfarum , & ad aedificationem animarum pro- 
 plus faciunt , amota non folum crifi , fed etiam philologia 
 reliqua; quaeque ejusmodi effe, paulatim experior, ut ver- 
 
 naculo 
 
 * Proiiit Gnomon N. T. Tubingas A. BiDCCXLII ; iterumque curis b. Auftoris 
 pofterioribus auftus et emeudatus, ibidem A. MDCCLIX. 
 
V 
 
 PR^.FATIO. 
 
 nacnlo fGrmone <S: commode diliicidari, Sc falubriter propo- 
 ni poflTiiit omnibus , in Germamam lermoncm transferenda 
 exiftimavi, novum non veritus laborem. Sic prodiit Hai- 
 monia Evangeliflarum , expofitioque fuccindla totius N. T. 
 a Mattha^'o iifque ad Apocalypfin. '' Ha:c Thcologica expli- 
 catio, propriis inclufa fmibus , plenum quoddam opus fe- 
 orfum refert; & fic quoque explicatio ilia Philologica: & 
 tamcn altera alteram , mutuis rcmiflionibus leftorem fubiu- 
 de admonitiiris , adjuvat. 
 
 § X. 
 Interim in margine textus ad Apparatum criticum, in 
 fippm-atu critico ad Gmmoncm liermeneuticum remifimus , ubi 
 gcnuinam lectionem confirmari & explicari maxime opus 
 eft: nee tamen ea tantummodo loea, fed omnes totius mar- 
 ginis varietates , in Appm-atu; permulta? , etiam in Gnowone 
 attinguntur, quare quotiefcunque expcdire quifque fentiet, 
 de lectione apparatum, de explicatione gmmoncm refpiciendum 
 efle meminerit. ^ 
 
 § XI. 
 Plura, quoe & de crifi noftra, & de explicatione, di- 
 cenda funt, fuis locis dicemus: /igm autem quii?dam, necef- 
 fario adhibita , in fine Introdu6i:ionis critical declaramus. 
 Prima fpecie methodus quielibet in hoc genere non potcll 
 '•"•' 2 non 
 
 • Harmouii quidem Tabinc;?e . T736 , iterutnque ibidem, 1747, ExpolUia autem 
 fucciatla N. T. cum verfione Gcrmauica Stutgavdise, 1753. 
 
PRiEFATIO. 
 
 non intricata videri : fed qui perfpeftam hujus negotii na- 
 turam habent , agnofcent, non potuifTe a nobis commodius 
 rem inititui : atque ipfe ufus omnia reddet omnibus facilia. 
 
 § XII. 
 
 Haec tibi fi, Leclor, fufficere ftatuis, non interpello, 
 quo minus ad fermones Domini noftri lefu Clnifti & fervo- 
 rum ejus accedas protinus, & Temper iis pafcare. 
 
 § XIII. 
 
 Tu idem vero fi de toto hoc inftituto , aut de ullo ejus 
 graviore capite, judicium & ipfe facere, & aliis, quibus id 
 aut tua opinione prodeffe, aut revera obefTe poffit, aperi- 
 re geftis: per earn te ego religionem, quae verbis Dei viven- 
 tis debetur , merito ferioque obteftor atque obfecro , ut aut 
 reprimas te, & cogitationes tuas , quae utique liberae funt, 
 tibi habeas ; aut antequam alios hac in parte docere & ad- 
 monere coneris, caufmi , quoad opus effe fenferis, cogmfcas, 
 ex iis praefertim, quae in hoc Apparatu critico, ejufque par- 
 te potiffimum ^^r/w^ exeunte , et tenia ineunte, itemque in 
 parte nunc accedente quarta, numeris maxime IV. V. IX.X. 
 XL XII. XIII. , et pafTnn , dicuntur ; ne parum exploratis 
 receffibus atque rationibus totius enodationis noflra^, in ea 
 incurras, quae hie jamprovifa, pra^cifa ac prsemunita fu- 
 ilTe , lector atteatus , five ego refpoudero fiye tacuero , fit 
 
 per- 
 
PR^FATIO. 
 
 perfpe(^nnis. '' Ad hanc iinam aequifTimam literisque fa- 
 cris dignifTimam conditionem fi defcendcris, omnia in po- 
 teftate tiia funt, et, quo fcverius examinaveris ea , quo 
 plura eorum ad fiimmam veritatem ledcgeris, quo aman- 
 tius vero etiam ct candidius in ea re verfatus eris; eo ma- 
 jorem ex Deo laudcm ct mcrcedcm tibi cxopto. 
 
 § XIV. 
 
 Miiltirarius mihi ct divina: virtutis, et meai imbccil- 
 litatis, diim opus faccrcm, Icufiis fuit: illam agnofci, lianc 
 corrigi cupio , fidcliter mc quidem, follicite, patienter, ut 
 
 «=:= 
 
 3 ' dcbe- 
 
 * Sunt hanc ipfam ob caiifam prrefenti novse edition! tion addita n!fi ea , qiiK b. D. 
 Beiigrliiis in curls iiiis poiierioribus et fchcdiarm:itib\is nilTis vol in libris prclo 
 exculis port i'c reliquit. Confians ea b. Aiittoris mens fuit, nc quid alien! la- 
 boris admifceretur fuo. Et pofterorum fane intererit fcdulo curare , ut cer- 
 to conftet , quid quoque loco de quiicanque re Bevgetius ipfe vel fen- 
 ferit vel fcripferit. Confer, fi placet, qua; IMII. § HI. b. vir fcripfit. Ad- 
 de P. IV. n. IV. §XXXVl. XXXIX. Si cui vel in Crifi vel in Exrgrji , Apo- 
 catypiica etiam , ulterius procedere et novum uliquid detegere vel reftiora , ple- 
 niora , folidiora proponcre dabitur , per fe id agat licet ct fuo nomine fuove peri- 
 culo. Nova inprimis fpecimina critica Korum, qui poft Bcngelii difcefluni pro- 
 dierunt , feduli lettores facili opera cum hoc, ut eft, j^pparatn conferent, libe- 
 ro ufuri judicio. Spero fore , ut id aquitatis meis quoque qualibufcunque 
 fcriptiunculis tribuatur ab iis, qui poft me erunt. Mine equidem caverc foleo, 
 re quid de meo maturis b. Soceri mcletematibus iniz;eram vel adjungam. Quod 
 tibi non vis fieri, altcri ne feceris. Eadcm follicita cura firtum eft. ut infra, 
 hi parte quarta, in diverfis, quK dcdi , Excerptis nonnulla bis dioerentur, omnia 
 vero in ea lingua, latiiia, germanica. proponcrentur, in qua primum exarata fue- 
 rant : id quod K-quus Letlor , fic nunc adnionilus . facile condonabit, et tola in 
 N. T. grsecum crili Hengeliana , into nunc \-olumine comprehenfa , commode 
 fruetur. Vnum ego addidi, Indiccm, quern b. Autlor concinnare ccrperat qui- 
 dem fed non abfolverat. Eum, copiofum, ut decuit, conftderate ita conforma- 
 VI, ut etiam apud fccuturas libri editioncs manerc poiVet , nil niutandus. Non 
 enim adpaginas. fed ad ipfas libri articulaiiffinii fcttioni-sconfianter remittit. Pau- 
 culu hivc moueuda putuvi. DubaoiilarKtjruiiingit' d. XXVll Oct. MDCCLXll. 
 
 P. D. Burluus. 
 
PR^FATIO. 
 
 debebam , egilfe, ad cujufvis, qui fua interefTe cenfeat, 
 patebit confcientiam. 
 
 § XV. 
 
 Quae dodli viri fuper MiJlU penore , fuper Bentleji fpeci- 
 mine , fuper amnymi textu Graece et Aiglice excufo, fuper Pro- 
 legomenis iVetJlemanis primi^que editionis illius inchoatae foli- 
 is , id eft , fuper praecipuis aetatis noftrae aufibus in hoc ge- 
 nere, ultro citroque difputaverunt, omnia ad me commo- 
 nendum pertinere, et tamen 'veritati primas partes, fecun- 
 das modeflia deberi , exiftimavi. Proinde fi ad nitorem ver- 
 borum coeleftium , his aerumnis , ob id ipfum non poeniten- 
 dis, profeftum quid dam effe, intelliges, Chriftiane Leftor, 
 Deo gratias velim agas , ad tuae animae florem omnibus re- 
 bus utaris, et mihi quoque [meisque] Evangelii frudlum 
 appreceris. 
 
 § XVI. 
 
 Non nobis, Domine, non nobis, fed nomini tuo da 
 gloriam , fuper mifericordia et veritate tua. 
 
 HABE- 
 
H A B E T V R 
 
 IN HOC OPERE 
 
 I INTRODVCTIO 
 
 AD VNIVERSAM LECTIONIS VARIETATEM 
 D I L V C I D A K D A M : 
 
 II TRACTATIO 
 
 POTIORA LOCA VARIANTIA 
 SINGVLATIM DISCERNENS: 
 
 III E P I L O G V S 
 
 DVBIA GENERALIA RESOLVENS, 
 
 ET RATIONEM HVIVSCE SCRVTINII AD VSVS SVOS REFERENDI 
 DEINCEPSQVE CONSVMMANDI DECLARANS: 
 
 IV APPENDIX 
 
 CETEROS EIVSDEM AVCTORIS LABORES 
 
 IN NOVVM TESTA MENTVIM CRITICOS, 
 SEPARATIM ANTEHAC EDlTOS, 
 
 COMPLECTENS. 
 
 APPA- 
 
APPARATVS 
 
 CRITICI 
 
 PARS PRIMA, 
 
 IN aVA HABETVR 
 
 INTRODVCTIO 
 
 AD VNIVERSAM LECTIONIS VARIETATEM 
 
 DILVCIDANDAM. 
 
PARS I, 
 
 D E 
 
 VNIVERSA LECTIONIS VARIETATE, 
 
 S V M M A R I V M. 
 
 L 
 
 eftio qiKtmfinanjjfuna quaerendti : ^ i. adioqttg communior txaminandii. Horum 
 utnimqui Jpectatur praefinti injUtuto. ^ s. 
 
 f^iirietiis unie fetatur ? S 3- Ermtmrivitur editiones principes : ^4. manufcrifM grae- 
 '•■* •> ^ 5' quorum aliqiim fojl Milliuin, ^ ^ ■> & nunc primum colLita funt, ^ 7. 
 
 Suffraffioritm ratio quomodo inmndaP fir duns codicum clajfes, § 8. Singuloriim Suffroh- 
 giorum duflkitaU quomodo utcndum ? § p. 
 
 Ex his monummtis quomodo extrahenda germiina leUio P ^10. 11. Fit decijro, lixiffa 
 yarietiUum naturn., § 12. Lihriini njficinm , ^ r,9. quo negleEto , varktiitan dat 
 Gifus , § 14. friicfinim in griiecis ; J'/.^. vel Coufilium^ § 16. praefertim in N. 
 T. S 17. vel Cafus ^ Conflium, §18. inprimis fcr ComfrnfiUioncm. § ip. 
 Hincminuitur ndmiratto di cofia innntiiUtm^ § 2o. inferturqiie ratio decidendi: in 
 varietate fimplici^ §21. in multiplici , §22. in lingua graeca vel caeteris , § 2J. 
 variisque in cajibus , § 24. 
 
 Tranjitiu. § r^. IF ex Codicum vario concurfa : qui evolvitur t per 
 
 Adfceiiluiu (T fingulis codd. ad univcrj'vs , § 26. i^que in Evang. in ^c{is ^ Eyi- 
 ftolis , in Apoc. §27. Seorfum MO<:(i(«rCantabrigieniis ^ alii codices graeco - lati- 
 ni. §28. Regula de codd. varie concurrenlihus , § 2p. exemplis iUuflrnta. § ;^o. 
 /?. pr Dcfccnlum a manu npoflolica ad certas codicum familias : §jt. undc dcci- 
 fiofere ad Alexaiidrini codicis Latinteiiue letiionis conjunUum fujfragium ^ at que 
 ifide ad divifum- reducitur , verfionum etiam aliarum. ac patriim tejlimonio hie de- 
 mum in fubfidium aifdto. § J2^ cop'ofe. Mctliodi hnjus , quod ad codices, eorutn- 
 que collationes attinet , utilitas. § jj. 
 
 Summ,% , Canon quidam unicus. § j4, 
 
 Confeiiarium : de Edit. Comflut. § 55. de edi. Erafmi £;? aliorum, S 3^- deedi. Be- 
 zae , § J7. de conflitutionc totius letlionis reccfHae , § j8. de praecipuis dotiorum 
 conxtibus a tijpographia invenla , ufque ad praejentem aetatein. § jj>, 
 
 Relatio di novci k»c recognitione. §40. 
 
 A 2 § I. 
 
§1. 
 
 tlieto 
 
 'vguflius quidem & copiofius efl: DEI teflimoniiim de Filio fuo 
 Jefu Chrifto , fimiior inde eriam generofiorque fanftomm fides, 
 quam ut lumma do6lrinae coeleftis a quolibet elemento & vocabu- 
 lo debeat elTe fufpenfa : fed tamen quemadmodum etiam mini- 
 ma auri particula aurum eft ; lie minima fennonis ab ore divino 
 '^ profefti portio , divina eft. Hinc apoftoli ira citant fcripturam 
 V. T. , ut faepe conclufiones ipfo mundo ponderoiiores ex epi- 
 ex accidente grammatico , ex adverbio &c. deducant. i Cor. XV. 26 IV Gal. 
 III. 16. Hebr. 11. 8. IV. 7. VII._I7 feqq. VIII. 13. XII. 27. Neque vero mino- 
 ris dignitatis funt Novi teftamenti fcripta ; unde Pauli epiftolas omnes reliquis fcri- 
 fturis accenfet Petrus , ep. II. cap. III. 1 6 : qua de re vide Witjii Mifcell. L. I de 
 Proph. c. 22. Imo in N. T; infpiratio divina fublimior eft , quam in V. T. ut de- 
 monftrat Gatahrus Adverfar. mile, poftli. c. 33. Idcirco quifcjuis reverenter ha- 
 bet, quicquid ex ore Dei venit , is leftionem Icripturas etiam Novi teft. quam lima- 
 tiffimam debebit quserere. Nam falvi quidem in ea funt per varietatem leftionis ol 
 Xo'yoi falva TO. Trddtf eft autem kAo? prsterea quoddam , delicatiilimo fale & fub- 
 tiliffimo decoro refertum , per omnes libros , capita & fententias diffufum , cui 
 quselibet immutatio , quamlibet exilis , oHicit. Aliquando etiam locus , qui per 
 fe non mao-ni momenti fit , ad alium locum graviffnuum conftituendum prster fpem 
 idoneus ac necellarius reperiri poteft. Denique inter verba Dei & inter squipoUen- 
 tias humanas revera aliquid intercedere poteft , ubi noftra acies nihil adhuc confpi- 
 cit : ac v. gr. lohannes , ft ipfum hodie pr^efentem haberemus , multa , quse non- 
 nulli alitcr , atque ipfe fcripferat , defcripferunt , obtufo noftro & obefo arbitra- 
 tui fubduceret , quanquam plerifque noftrum perinde liabita. vid. loh. XXI. 23. 
 Ap. XXll. 18. Nemo igitur fuum captum , fuum guftum , pro tiiitina ejufmodi re- 
 i-uni habere debet. Non ignore , complures etiam ex iis , qui veritatem amant , 
 talium fcrutiniorum utilitati & firn'.itudini diflidere : fed hac ipfa via , quam infifti- 
 ad re6iiorera fenfum , ut fperamu^ , adduceutur. Quura homo doftus ho- 
 
 miliam. 
 
 mus 
 
7 
 
 INTRODVCTIO IN CRISIN N. T. §T. 5 
 
 niiliam , diarriben , epiftolam , epigramma fcribit , ita vel diligcus vcl morofus ef- 
 fc Iblet , ut non Hicile nariatuv id a librario aut tj-porheta contamiuari iillo modo, 
 aut corrigi , & hinc inde nonien, verbiim , particulam , incifum , coimnutari , tra- 
 jici , deim' , addi. quainvis enim fiimma rerum intcgfa inaneat , tamcn fermonis mu- 
 tatio , in qua niille leftores , quid intcrlit , nee iciant , ncc au"ent , tandem ali- 
 quem iinpedir , vel ipfum ccrte auftorcm , (Uii mentis fuje impreilioni , verbonim 
 cxprellioncm liabebat acLommodatiirunam , onendit. quapropter ctiam libris quibus- 
 cunque Err,ita graviora , Icviora , adjiei folent a prudcntibus. Quod ergo fuis 
 quilquc verbis facit , id Dei verbis fieri cur pius (juilquam nolit ? In viftu , in ve- 
 IXc , in babitatione , in fupellertili , in prsedio , non niodo neceflitati , fed etiain 
 munditiei confulinius : quis vero eft , qui verba Akillimi ita negligat, ut emcndatio- 
 ri textui inquinatiorem de induftria anteponat , divinamque elegantiam ab bumana 
 Iiniltcritate non modo non dilcernat ipfe , ied etiam per unum intcrdum dilcerni a- 
 liquem , cujus labor deinceps fublevet multos , indigne t'erat ? Pertinet id curae vel 
 niaxime ad ')(iau,ua'. fi; Ihemtores , fcribiis , qui etiam in Novo teftamento , varia 
 liabente munera , mittuntur. Matth. XXIII. 34. Criticum igitur nninus cui obtigit, 
 ei criticum opprobrium , ut ab improperio Chrilti non plane alicnum , ell molliter 
 fereudum. 
 
 § IT. 
 
 Poft tj'pograpliiam invcntam , plerique exemplaribus utuntur per artem illam 
 multiplicatis : led lixc ubi inter fe ipia diilcrunt, nullum ccrte eorum tantit ell per 
 fcle auftoritatis , ut ceteris line uheriori examine penitus antcponi debeat. Omni- 
 no datur (mili. qujedam & tranquilla finiplicis fidei m hoc quoque genere indifferen- 
 tia , cui , ablit , ut obturbatum eamus. led tamen 11 quis earn editionein Grxcam , 
 cui ipfe alFuevit , vellct ideo tantum , quia nulli alteri alluevit, adapicem ulque de- 
 fendere : is neque oculato neque gcnerofo fopienda: mentis uteretur conipendio. 
 Non Hifpanus Complutcnfem cditionem , non Germanus Bal'ileenfem , non Gallus 
 Parifmam , non Bclga Amftelodamenfem , non Brltamius Oxonienfcni ubi(]ue mcli- 
 orem eilc ceteris , contendere poteft proptcrea , quod ipfe femel earn (it amplcxus: 
 nam alius squo jure de (]uavis alia gloriabitur. Protinus abit res ad manulcriptos 
 codices, ex eorum nonnuUis editiones pra^eipua? funt dedu^je : atque ex omnibus 
 ejufmodi monumentis , (luorum copia eft , cognofci debet , qux editio (juo\is loco 
 vel prae ceteris recte fc liabeat , \c\ etiam juxta cum ceteris aliquid lim-.E admit- 
 tat. Singuli cdit»n-cs prillini labes fuas babuere , quippe quas eorum alii fubinde in 
 aliis , iivpe etiam quif ]ue in fe ipfi» reprebcnderunt. cofdem conjunrtim , pne omni- 
 bus , qui fupcrioribus feculis codices manu fua defcripferant , inlaliibilcs fuille, li 
 quis putaret ; ipfe maximopere falfus , plus eis tribueret in Gntcis , (|uain Latinis 
 tribuitur ab ecclefut Romans ftudiitlillimis. Integra femper fuit fcriptura lacra, 
 quamvis iiuUus cxilabat codex , cui exemplaria per t\-pograpliiam nuper didita ex 
 alTe refponderent : eccleiiseque Aliaticx , Africans, Armeniacic, Italics, Syriacs 
 ^ ik rcliipis 1 quamvis codices No\i teilamenti Grxcos & verfiones habcrent digre- 
 dientcs aliquaiitum ; tamen ids ad lidem & falutem non niiiius fe iiiltructas fenfei unt, 
 
 A 3 qu>uu 
 
^ INTRODVCTIO 
 
 quam qu^Iibet pofleritas literatior. Ipfa fumma in libris omnibus falva efl , ex 
 Dei providentia : fed tamen iliam ipfam providentiam non debemus eo allegare , ut 
 a lima c]uani accuratiilima deterreaniur. Eorum , qui prjecellere , neque defedlum 
 exagitabinnis , neque ad eum nos adflringemus : eorum , qui lequentur , pfofettum, 
 neque pollulabimus in prsfenti , neque praecludemus in pollerum. qu^libet setas pro 
 Tua facultate veriratera invefligare & amplefti , iidelitatemque in minimis & maxi- 
 luis prsftare debet. Alia complura ad totam crifm N. T. pertinent , ut de canoiie, 
 de ratione interpretandi , de fcriptoribus librorum N. T. eorumque flilo , de libris 
 N. T. eorumque germanitate, numero , ordine , partitionibus , de allegatis V. T. 
 in JV. T. & reliqua ejulinodi capita , qu£e copiofe inprimis traftarunt eruditifllmi 
 yiri , C. M, Pfaffius , in Leftionibus , quas Notis ad Mattlijeuni prstixit : I. G. Pri- 
 tius , in Introuudione in leftionem Novi teftamenti : Z. C. Kkmmius , in Principii^ 
 critics facrse in Novum tellamentum , ubi lianc materiam memorabili exemplo in for- 
 mam artis redigere inftituit : I. W. Riimfams , in Commentatione critica ad libros 
 N. T. in genere : /. R. Rus in Introd. in N. T. generali. Noilrum vero fcrutinium 
 intra lios lines verlabitur , ut fngiilis ia locis ex ingenti le6lionum varietate genui- 
 nam leftionem eruamus. 
 
 § III. 
 
 Eruitur genuina ledlio ex omni acervo leftionum variantium : variantes autem 
 coUiguntur niaxime ex editionibus graecis , & ex manulcriptis codicibus grscis ; de- 
 inde etiam ex verlionibus antiquis & pafribus. De his omnibus dicemus , non (|Uie- 
 cunque dici poll'ent , fed quz potillnnum ad Decifionem conducant : ac priniuiu 
 quidem de gr^cis editionibus & manufcriptis. 
 
 § IV. 
 
 Editio quaelibet ita hue pertinet , uti ipfa ex codd. mf. manavit ; ubi manufcrl- 
 ptorum illorum copia aut notitia pollmodum ell amiifa. Hujusmodi elt editio Com- 
 flnmifis , & editiones Erafini. Cteterarum ratio ibi denmm haberi debet , ubi quid- 
 dam ab illis ducibus diverfum ex codd. mf. proferunt. Id quod raro fit. nam etiam 
 Aldus &. Culinaeus , Erafmum fere fccuti funt : Stephanus , Couiplutenfes initio, de- 
 lude Erafmum prajtulit. Tluod. Beza Novum tellamentum Greece recognitum , cum 
 Latina fua verlione , & cum annotationibus majoribus live Philologicis ,ab A. 1556 
 ad A. 1598 quinquies dedit : idem vero minorcs anuotationes , I'heologicas , qus 
 poll majores illas nats funt , cum fola verlione fua edidit , quibus deinde alii Grae- 
 cum textum , prout iplis videbatur , adjecerunt. Eum igitur potillimum textuin , 
 cui majores ill;E anuotationes adjedls funt , confulant oportet , qui Bezae recenlio- 
 nem cognofcere curant. Sane longe Beza ab Erafmo Stephanoque diiceJfic ; fed in 
 annotationibus illis majoribus codices vel certe rationes pro difcelfu illo fuo indi- 
 cavit ; quanquam etiam ii codices , quibus Stepiianus , quibus Erafmus, quibus Com- 
 plutenfcs nil funt , paulatim deteguutur , ut res omnis tandem ab editionibus ad fo- 
 los mil", redeat. 
 
 § V. 
 
I N C R I S I N N. T. § V. 7 
 
 § V. 
 
 Codicum mf. Gr. quorum nos quidcm Icrtionibus utiinur , Iixc cH: nnmcncla- 
 tura : AlaXiVhirinus ; Au2;uftam ^ primus, fccundus , terdus , quartus , quintus, 
 fextus , leptimus ; Barheriniani WW. Bnyoauvius ; Bijileenfes quiu(]ue , nempe B<if. 
 1. idcmquc B^rf. ct. &. Bnf. 2. J. & ab his divcrll Bif. /?. y. Bodlejdni , primus, ie- 
 cuudus , tcrtius , quartus , quiutus , fextus , fepcinuis ; Biynicrianus , Bumkhanus^ 
 BijZ'intinus, Camirarianns ^ Cantcibrig'unfis {dih^o\\i\.e ita dic^his , ) Cnntnhrigietifes, fe- 
 cuiidus , fortius ; Chxronwntanus ; Colhertini , primus , fecundus , tcrtius , quartus, 
 quintus , fextus in Aftis , idemque feptimus in Epiftolis , idemque oc^tavus in E\"- 
 angeliftis : (nam nomis , decimus , undecimus , liint iidem , qui primus & fecun- 
 dus:) Cvvcliani , primus, fccimdus , tcrtius, c\ua.rtus\ Cijyrins, Diomjjiuiia^ Eplie- 
 fius f Giih'imus , Gcliliiiiuts , Gcncvenfis , Gt'rw/rt?ii'HyFj (ex Claromontano dcfcriptus , ut 
 docetur in Prolegom. Wetden. N. T. p. 32, adeoque raro a nobis citandus: ) Gon- 
 tilliiinus , Goo^eiinus , Hirfaugicnfis ; Huiitingtoninni , primus , fecundus ; Liniiiini, 
 primus , fecundus , tcrtius , quartus , quiutus ; Ltkeflrcnfis , Lincoliiienjis , Liiicol- 
 nimfis iterum , Liyfenjjs , Lu. (de quo nil practerea Millius: ) Mdgd(i!cniiini , primus, 
 fecundus ; Meiiicicus , Montfortinus ; Mori primus , fecundus ; Mofcmnfis ; Ax'vi col- 
 Ugii piimus , primus iterum , fecundus ; P,iiijmi, primus , fecundus, tertius, quar- 
 tus , quintus, fextus , feptimus, otlavus, nonus , decimus ; Pirruniiinus; Pdiuiani, 
 primus, fecundus, tertius; /?or?' prinnis , fecundus; Snideliaiiiis ; Stldniinui , pri- 
 mus , fecundus , tertius , quartus , (]uintus ; Sinixiticus ; Stephanici , a. /3. 7. i. (. 
 ?■. ^. M. 0- '. Id. i,S. ly. '^- '5- '?"• (fed Stepli. a eft editio Complut. & de Steph. /3. tfi. iS. 
 aliquid dieemus § XXXIX. ) Aulas Triiiitatis ; Trithmiimiis ; rffmbnchidiii., primus, 
 fecundus ; Vunnenfis ; Fjj'friani , primus , fecundus ( qui idem eft coUegii Einmanm- 
 lis; ) Whadtruvil , primus, fecundus , tertius ; H\'!fiiini, primus, fecundus ; rcliqua. 
 Komenclatura horum codicum ducitur vol a locis , ut funt urbes, y//t'.viTW/-/ii , At- 
 gufta yindelicoruin , BiifilitJ ., Bijzdiitium , Cvitabrigia , Ef^liefus , Geneva, Leiccjlria, 
 Liyfiif , MvfiUiT , Parifii., Henna ; infula , Cijyrus ,• mons , Sinai : nam ad Kdiciilam 
 aliquam lacram in crepidine ejus poiitam pcrtinuerat codex Sinaiticus : Bibliothe- 
 cae , Bodlejann , Colhertina , Medi^ea : Cctnobia , Claromontanutn , S. Dionijjii , S. 
 Germani, Hirfaugienfe : Collegia , Emmanitclis apud Cantabrigienfes , Gvuvilli & Caji 
 ibidem ; Lincolnienfe Oxonii , Magdalenae ibidem , Xoiiiin ibidem , Aula Triiiitatis 
 Cantabrigiae : vel ab liominibus , qui codices habuerunt aut contulerunt , ut in Bri- 
 tannia , D. Bunckk , loh. Gnellus , Thomas Gale , Ilciu'. Googe , Robertus IJiinting- 
 toK, Guil. Laud , Thomas Munt fortius , loli. Moras , Thomas Roe, lo. Seldetius, Ge- 
 orgius Wheekr : quibus accedit lac. Baroccius , patricius Vcnetus , cujus codices 
 in Britanniam funt translati ; & lac. Ffl'erius , Armachanus arcliiepifcopus & pri- 
 mas Hibernis : in Gallia, 1. D. card. Perronius , Alexander Pelavius, Rtib. Steyha- 
 nus : in Gcrmania, C. F. Boernerus, loach. Camerarius , A. G. Gelilius, And. Eras- 
 mus Seiiielius , loh. Tritliemius , Zach. Conr. ab Fjfmbach, I. C. JVulfiits: in Italia, 
 Franc, card. Barberinus. 
 
 S VI. 
 
3 INTRODVCTIO 
 
 § VI. 
 
 Si fciremus , quot fuerint codices , qui tanto feculorum traftu & fcripti funt 
 & deperditi , lias diceres quafi legionis caefe reliquias vix manipuli loco elTe. Sed 
 hx tamen reliquiae funt fere , quibus , five produceiitur plura in medium propediera , 
 live non produceiitur , contend elfe poifumus , 8c grato , religiofo , fobrio animo 
 uti debemus. Phrofque codices contulit loh. Millius , antecelforefque ab eodem ad- 
 optati. Parifims tiovem , &. Bcern. &. Lijf. &. Seid. (pofthac enim initia noininum 
 pro nominibus codicum erunt ponenda) Lndulfhus Kufterus in editione fuaadjecit: 
 ad Kufleri editionem /. C. Wolfius duos ipie fuos codices Tomo III Anecdotorum 
 grscorum recenluit. Atque lios quoque codices Millianis in nollro apparatu junftos 
 reperies : fed defcriptionem eoruin a Kuflero Wolfioque petes. Addere potera- 
 mus codicem Raviamim , cujus excerpta ad Mattliseum dedit loh. Saubertus : fed cau- 
 fam , cur eum fere totum pr<etermiferimus , dicimus infra in crili ad i loh. V. 7, & 
 quidem § VI. Addinius vero ex Laurentio Falla,, lacoboFabro Stafuknfi , Theo- 
 doro Beza , aliis , codicum Graecorum teftimonia : & codicem Camcrarianum , quein 
 loach. Catmrarius in annotationibus ad IV Evaugelif las ( hos enim continet, ) ut v«- 
 terim librum diligmter exaratum laudat p. 47, 129, & ad Erafmi coUatum editionem fae- 
 pius ipi'e citat, quam ex Camerario alii : & Biomjfianum , ex loli. Gagneio : & Parifi- 
 num. drntm^m , ex R. Simonio : & Gehlianum , Evangeliftas complexum , perfcriptum 
 A. M. 6514 , indi6fione quarta , id eft , anno xvx Dionyf. 1006 : cujus cum edi- 
 tione Rechenbergiana collationem Auguftinus Gabriel Gehlius (huic enim codicem 
 donarat Damimius Simpus , ) anno MDCCXXIX feorfum edidit. 
 
 § VII. 
 
 Accedunt opera curaque nofira codices manufcripti quindecim potilTimum , Ang, 
 1.2. J. 4. 5. 6. 7. Boif. a. /S. 7. Bijx. Hirf. Mofi. Fff. i. 2. Ae quibus feorfum di- 
 cenda funt aliqua. Aug.i, habet IV" Evang. clique cod. probus. Aug. 2 , fincerus, 
 retinet Matth^um & Marci partem. Aug. j , dilfuts funt plagulae IV" Evangelilla- 
 rum. Aug.4,eil Evangeliflarium , fcriptum Uteris grandioribus : facitque ad no- 
 tandas varietates ex rationibus ecclefiaflicarum le61:ionum ortas. Aug. 5 , exhibet 
 Epillolani ad Rom. a cap. VII ad finem , cum Catena ex patribus Graecis plus vigin- 
 ti , qualem Millius habet inProleg. kS:. 1448. Aug. <f , compleftitur A6la apollo- 
 lorum , Epiflolafque Catholicas & Paulinas , toto horum librorum textu interpreta- 
 tioni Oemmenii inlerto. Atque hi lex funt membranacei : de Aug. 7, chartaceo, 
 dicemus ad Apocalypfin ; hanc enim continet cum Exegefl Andnat Csfarienlis. 
 Horum nuUus certa aetatis fus habet indicia : omnes tamen idonei funt , neque ob 
 vetullatem (quayecMwi? quidem fcriptura excellit, ) admirandi , neque ob noyitatem 
 afpernandi : lios omnes ( excepto unio) memorat Ant. Reiferi Index mlT. bibliotli. 
 Aug. p. i). 23. 28. 42. ac primus ell etiam , cujus meminit lacobus Li Long P. I. Bi- 
 bliotli.-S. p. 390 ex Eliingero ; & quartus , ni fallor, quem laudat C. A. Hmmanmis 
 T. II. Poeciles , lib. II. p. 198 ex Rimrshufio. copiam horum codicum fecit nobis vir 
 clar. Phil. lac. Croj^hius. De Bafikmfihus dicemus ineunte crifi in Matthaeum. Bvj^ 
 
 ZMti- 
 
IN C R I S I N N. T. S VII. 9 
 
 xantlttum , qui Iiodie Pofonii aircrvatiir , concelTu iiiclyti Conventus ecclefiaflici A. 
 C. m'll'it Matthias Marthius , iiiiiiidev Evangelii probatiHiimis.. Codex efl: nieinbra- 
 naceiis , & continct IV Rvangclilhs : fiiitque quondam bibliotliecseBudenlis portio; 
 Tub calcem autem hxc c\ltat notula , at;T« « /3/,iJAcc 4')(;a(pM imv oh <J>f xaj ijQa(pn- -^cc- 
 »>)•&« Si Tra^d. fjLiXar^ ti(>ico^ t5 TTSTxa") fti/zsvy iv iru ,(^Xh^- ^'^' '^*'? /3a7/Af<ac t8 {U7S- 
 lS«^aT« 7roQ<r)v^c'yi)vriTH xv^'ih cIM^ih t« xcurrwS Kara f^rva. at/^STOv, Si^ao'KOf^.'iVH dv- 
 T«Ta /e(;a y^dixf/aTo. ttccqcL ccvtcovih ^.vri?i(; fAovaX^ xeq JiQiUK; tk T<i'i():< , xcij Kxrd 
 6tov TTarpo? ai/TK. Itaque vcniit liber A. C. 1183. nefeio an jam turn aliqua vetu- 
 ftatis Ipecie commcndabilis : cmtus autem fait iu ufum Alcxii II Comneni , < qui ta- 
 luen eo ipfo anno , cum quindccim amios haberet , intcrlcchis cll, ) & ornamenta 
 adolefcente illo poirellbre non indigna , aurum litcvis inirialibus & pirturis baud pav- 
 ce illitum , foliaiiue Icrica cxrulca Eufebiauis canoiiibus & quatuor Evangcliilis iu- 
 tcrjctla hodicnumretinct,pra;ter marginem ampliilimum, (]ucni ante ligarufam itcra- 
 tam habuille nofcitur. Bijzantini ergo nomcn ubi vcndicat. adde Var.Luc. VIII. 15. 
 Hirfaugieii/is continct Exaugcliiun iecundiun lolianncm , fcfiptumquc fe flitetur per 
 Nicolaum (cogiiominc, ut arbitnuuur, BafcUium mouaclnim Hirlaugicnlcm : conve- 
 nit autem iingularitcr cum cod. Tnt. apud Millium. Mofaimfis continct quatuor 
 Evangeliltas in mcmbranis ; & c\. litcrarum piftura , Nici)nilque patriarchs docu- 
 inentis , plus millc annorum silimatur. quanquam ab loh. VII & nianus recentior 
 eft & cura librarii minor. In eKtremo , Icriptionis notatur annus M. C. 6508 x- 
 rse noftnt milleiimus, ) indi^. 13. Facultatem hujus codicis evolvcndi, a Tluofha- 
 m archiepilcopo Novogorodenfi & a Sjaiodo Mofcuenfi impetravit vir S. R. G. B. 
 Bulfingerus : excerpta vcro , magno labore & ftudiu ad Leusdenianam editionem 
 adornavit V. C. Frid. Chrifi. Grvjjius P. P. Vnus hie ex rcclufo novitcr climate 
 exortus codex , vcl hoc nomine inltar multorum eft, quod quum & aiitiqiiiilinia il- 
 ia & minus anti(]ua ejus portio ex alio & alio exemplan deducta lit , ncurra tamen 
 cum ullo de codieibus adlnic collatis fingulaviter congruit : ceterifquc adeo codici- 
 bus , quippe abs quibus in nullam notabilem varietatcm dilccdit , hoc ipfo fuo con- 
 fenfu pondus addit. Porro Fff. 1 , icrvatis Bibliothecx Vircnbachianai mauuleripta: 
 numeris , eft IVagmentum pervctus epiftola; ad Hebrxos , magnis duobus conftans 
 foliis , literilipie rubris. Prscipuas ejus varietates cadem Bibliothcca pr^libavit: 
 quod ii integer hie exftarct codex , hodie vix parem haberet. Fff. 2 ., chartaceus, 
 h^)iftola:5 canonicas , Apocal3piin , Paulinas aIV &. Ai^la Apoft. Iiabct , manu du- 
 plici ; quippe qu;c mutatur in Eph. III. 7. Fuitantea Ronuu penes loh. Cninqmum; 
 cft(]ue parum accurate i'criptus , led tamen ex optimis codd. dedui^his , plura genui- 
 na omiticns , quam aliena adniil'ecns. Addi poteraf Fff. j , qui habet Evang. loli. 
 & ^•';t>'t"C quidem eft , led plane recens , & cum edd. prifcis Bafilccnftbus ita con- 
 gruit, ut ex earum alii)uadcfcriptus exiftimari debeat. (]uapro^iter vix un(]uam cita- 
 vi. Trcs hofce , &. ]lirf a ugienfcm Whnn ., & alia complura , impertiit nobis vir & 
 confulari dignitate in iniperiali civitate Francofurti ad Manum , & bencficiis in lite- 
 ras inclutus , Z. C. ab FffenhaJi ^ cui , & reliquis lautoiibus, leftorum non minus, 
 quam mea caula gratias ago , divuiumquc in omni muncrum curarunique geucre au- 
 
 B xilium 
 
lo INTRODVCTIO 
 
 xilium apprecor , ut debeo. Cetera , quse nobis obtigerant , paffira indicat Appara- 
 tus pr^fens , praEfertim Parte liac prima exeunte. 
 
 §. VIII. 
 
 Omnibus codicibus ut refte utamur , primum de fuffragiis eorum confl:are de- 
 bet. Rari totum N. T. defcripfere librarii : & qui totum defcripfere , duo fere vo- 
 lumina fecerunt , quorum poftea akerum ab akero diftraftum efl. itaque de tribus 
 tomis , quorum frimum dicemus Evangeliftas ; fecundum, A6ta &Epi{tolas ; tertium, 
 Apocalypfin ; nnilto plurimi codices primum tantummodo habent ; pauci primum & 
 fecundum , ut Colh. 8 idemque 6 idemque 7 , Lmd. 2. Magd. i. Stifh. §. t. ^. 6. lu. 
 Vim. Secundum, plures , ut ^(7/. i?. Cant. 2. Cov. j. 4. Gm.Lin.Lu. N. 2-1 Pet. i. 
 Stefh. l ty. Secundum & tertium, Bar. Cov. 2. Hunt. i. Pit. 2. 3. Snd. Sin. Vff.2. 
 Totum N. T. quot liabent hodie codices manufcripti ? Al. quafi folus : nam Leict- 
 firenfe Novi tefl. exemplar recmtioris aevi notaeqm minus frohae teflatur efle Millius 
 Proleg. 67. Pauci codices , partes N. T. varie conjunftas exhibent. Porro aliqui 
 funt integri, qui fermonem facrum ordine fuo native & continuo continent, neque 
 ulla foliorum parte truncati funt : caeteri mutilati , quorum initio , medio , fini , per 
 temporum injuriam , plura aut pauciora folia detrafta funt. atque his accenfenda funt 
 LiBionaria , & Evangdifiaria , quE non continuum Evangeliflaruir fermonem , fed 
 periochas habent , & multas partes prjetermittunt , aliasque vicilfim plus I'emel red- 
 dunt , ut Aug. 4. Boil. 3. 4. 5. Laud. 4. M. 2. Seld. 4. 5. Wh. j. Denique alii 
 funt accurate coUati , ut varietates eorum etiam minutiores conftanter notatje fmt : 
 alii minus accurate collati , ubi excerptor , alias fortaflis peritus , tamen per impe- 
 ritiam in liac parte , (in qua fuba^lum difcuffbrem plus fane docere potefl vetus li- 
 ber, quam ceteros, ,1 vel per contemtum , fubinde aliquid prseteriit, quod vel alius, 
 vel etiam ipfe alio tempore & loco , notatu dignum agnoviflet. & his tuto annume- 
 rantur ii codices , de quibus, fi forte accurate fmt collati , tamen , ita elTe , minus 
 conftat : v. gr. ii , qui non per ipfum Millium , fed per amicos abfentes collati funt : 
 item, lis duntaxat in locis , ubi editiones inter fe differunt, ii codices, de quibus nul- 
 lum exllat indicium , quam ad editionem collati fmt. Hinc duae nobis veniunt ad 
 fingulos N. T. libros conflituendse codicum Clafles : quarum prior codices habet 
 ejufmodi , quos & integros & fatis accurate coUatos elTe conftat ; altera codices mi- 
 nus accurate collatos vel etiam mutilatos. Vbi codices accurate collati , eonam- 
 que folia deficientia accurate indicata funt , ii claifi priori polTent accenferi : fed quia 
 ob hiatuum in codicibus frequentiam , (quum v. gr. Aug. i?, hiatus quinque;y^zi^.j, 
 hiatus decem;y?M^.4, ut Ledlionarium, plus ducentas divifas periochas habet,) & ob indi- 
 cia liiatuum etiam aMillio interdum omilFa, res fieret intricatior; nobilioribus duntaxat 
 codicibus mutilatisliunc honorem tribui, & gravioribus duntaxat in locis codices hian- 
 tes nominatim fequeftrari expedit. Sic ht, ut tertiam fere partem codicum prima fibi 
 claffis vendicet ; altera , reliquam. lam in priori tantummodo clalfe licet etiam ne- 
 gative concludere plerumque , atque ita dicere : Hie lilnr , vd hi lihri , non citcm- 
 tur fro l&ont variante ,• ergo fiant a Uxtu. In altera clalfe , temeraiium ell ita ra- 
 
 tiocina- 
 
IN C R I S I N N. T. § Vm. rX. X. ji 
 
 tjocinari , iiiterdum ctiam periculofum : ubi autem ledlio codicum hujus clafTis ex- 
 prelle notata cit , ibi denium valere debent, Difparem banc apud excerptorcs cu- 
 ram apeite evincunt cxemplaiia in locis majoris & fimul apeitioris momenti, copi- 
 ofe citata ; in ceteris , longe parcius. nam quo tenuioris fpeciei vol momenti VAiie- 
 tas mixvis aut erat aut elFc videbatur , eo pauciores codices (fecunda; potilTimum 
 clafhs , ) citatos fuilFe deprebendas, ante Millianam maxime editionem ; cujus ob id 
 iplum tanta cfl ab Oxonienll cditione anni 1 675 in codicibus utriqu-e editioni com- 
 miinibus differentia, v. gr. i Cor. VI. 5. Quare qui paucitatem cjufmodi codicum, 
 lectionialiis documentislultsobvcrtimt , nonnihil errant : gravius vero errant, qui 
 in locis variantibus cos codices , quos pro lettione marginis citari vident, atota co- 
 dicum fumma ita fubtrahunt , ut rclit]uos omncs codices lii.e difcrimine pro leftio- 
 ne textus militare dicant. lie enim fit , ut v. gi-. in vcrfu aliquo , capitis alicujus , 
 epillolx alicujus Paulina; , eorum codicum paula leifbioni varianti eiquc geiiuinx op- 
 ponatur , quorum multi in eo verlu non funt accurr''e coUati , aliqui totius capitis 
 hiatu laborant , plerique ne epi (tolas quidem Paul i babcnt. Amgiijiivn crifm:-\^\-s.- 
 rtat nullam habere , quam talcm. Et ilttec tamen late , ctiam apud primicerios cri- 
 ticorum , dominatur , genuine ledlionis profedlum milcre impcdions , ipfisque Sce- 
 pticis ti'igidam luffundens. Cum m[f. codices ^ inquitWbitbius, ^moj io?jtM//f Millius, 
 jint fere nonagintci , quaniocunque viginti vel triginta ai fiinwium varianti cuidam tiUio- 
 ni favent , fequitur ^ vel curam ^ diligentiam in MiWio defidcrari , id flares fait em codi- 
 ces congriiere cum editis , quam ab illis difcrepare. EKam. f. 16. Optime procederet 
 hoc ratiocinium IVhitbii , li nonaginta illi codices totum N. T. habcrent : at pleri- 
 que , ut diximus , tomum ejus primum ,pauci recundum,paucillimi tertium habent : 
 quare varians leClio , in prinio tonio , triginta vel etiam viginti codicibus nixa, prx- 
 valere fane multitudine codicum potefl ; m lecundo , quindecim aut duodceim co- 
 dices major a vota , ut ajunt , facile conftituunt : in tertio , pufillus nunierus codi- 
 cum M?/(JHJmiaefficit. Hie qui ditlitant , Apocalyplin habere v. gi". nonaginta co- 
 dices N. T. adeoqne quotiefcunque lecitionem in ca variantem quinque codicibus ful- 
 tam dat editio alicjua parcior , o^logiHta quinque codices textui fuo adjudicant : inju- 
 fte agunt , & le(iaom marginis raulto nunus , leftioni textus multo plus tribuunt , 
 quam par erat. 
 
 § IX. 
 
 Interdum duplex in uno codice leftio cernitiu* : ut qimm librarius pluribus co- 
 dicibus ii\fl:ruftus , unam lec^Honem fcribere exorfus , mutata feiitentia perfcriplit al- 
 teram : quum uni le61:ioni alteram vel ipfc vel alius , in textu aut in margine adje- 
 cit : quum in codice bilingui ad alium Latina conformavit , ad alium Gra:ca. atque 
 ita fxpc unus codex in utramque lectioncm fuffi-agia praebet. 
 
 § X. 
 
 Nunc qmim id agitiir , ut ex his monumentis eoi-umnue le(5lionibus rite perfpe- 
 6Hs & colle^lis mia caquc vera lectio excipiatur & cennrmetur : nihil plane juris 
 
 B 2 elle 
 
12 - I N T R D y C T I 
 
 effe debet niero gujlm & arbitvatui huirano , id eft , niendaci. efeirni vngiis is eft, 
 & temerarius , & tiniidus, & apud alics aijus , & eidem capiti alio tempore alius , 
 & contentiofus , & aut corum , quje recepta & placitis fuis fiioruinque apta putat, 
 teiiacior , aut eorum , quse paracloxa funt , avidior. Solet autem ])Y3£.k\-nantiqui- 
 tas codiaim , & honitas , & mmitudo. quas dotes lane contemni non debent , con- 
 junfts prcciertim : immo vero requiri debent , fed tamen rem non conficiunt. Nam 
 fepe pro utraque ledlione raro enini multiplex eft / multi codices, qui & antiqui & 
 boni elFe dicuntur , militant. Ncque muhhudo per fe multum valet : & quemadmo- 
 dum ex perinultis Latinis codicibus perpauci liepe cum Gntca veritate conveniunt ; 
 ita ex permultis Grscis codicibus minor aliquando numerus cum antiquiiiimo illo 
 jnterprete Latino , etiam ubi lincerus eft , congruit. imo unus codex manus primae 
 pluris ell, quam mults ex eo propagatiE codicum catervae : omnisque opera critica 
 in excutiendis quamlibet multis codicibus eo tendit , ut decilis quam pluiimis diflfe- 
 rentiis , ad unam unius codicis primi le^Honem redeatur. Bonitatis opinio nimis W 
 xa ell. nam qui optimi perhibentur codices ,, ii quoque ipfi totam ferme lertionis 
 varietatem continent , adeoque earn non dirimunt. Palmam obtinet antiquitas. nam 
 fane genuina omnis leftio antiquior eft , quam depravata : fed tamen antiquitatis ja- 
 ftatio , vereor ut nunquam circulatoria fit. nam tota prope leftionis varietas longo 
 orta eft intervallo ante Graecos codices hodie fuperftites : nee refert , quot fecula 
 liorum antiquiflimus quifque nunc habeat , fed quot feculis , mutationum feracibus, 
 a manu diftet apoftolica. 
 
 § XL 
 
 Quid ergo eft ? Spiritualis liomo , vere eft criticus , i Cor. IL 15. fed ilia cri- 
 fis, illud judicium , interiorem rerum ipiritualium vim potijfimum fpeftat. Literae 
 autem linceritas legitimum fubfidiorum , quae in mundo funt , ufum nuUo modo 
 afpernatur. Igitur in ipfum codicum gregem , quafi in ccEtum liominum ignoto- 
 rum , nos commitiemus. alius bene audit , alius male : ilium non mirabimur , Jiunc 
 non laftidiemus : nil prius ftatuemus , quam per nos cognoverimus. 
 
 § XIL 
 
 Li omnibus quidem varietatibus , codices omncs , qui pro utravis leftione mi- 
 litant , inftar elfe patimur ( primo aliquantifper conflidtu) duorum duntaxat codi- 
 cum inter fe differendum. Finge ergo , duos tantummodo exftare codices, quorum 
 decidendi fmt varietates ; vel sequalem ubique pro utravis leftione numerum eife 
 codicum : tamen plerunque fuppetet decidendi ratio , ex ipfa variarura leftionum 
 natura ■■, quam expUcare ingredimur. 
 
 § XIII. 
 
 Librarius , quo vocabulo quemlibet libros N. T. diftantem , fcribentcm , reco- 
 gnofcentem compleclimur ; librarius , inquam , in lingular literas , quum opus ia- 
 
 cit, 
 
IN CRISIN.N. T. § XIII. XIV. ij 
 
 cit , inculcitiim fibi piitarc debet rabbinicuin illud interdiftum i^y^ sic , ut ell: an- 
 te ociilus , NrrissE rsT Tsst , Pici , Icgi , Icvibi : i. e. debet is totuni archetypum 
 iibi datum , iiiilla vocula , iyllaba , litcra, nota , addita , omifla , trajedta, com- 
 niiitata , ctiaiiifi ipfe minus capiat , exprimcrc : nil per ofcitantiam detenus facerc; 
 nil per liiciiitatem , quail indi lie reus , fubltiiuere : niiexftudio, quamvis verba aut 
 res ipfi laborare videantur , corrigere Icilicet : turn omnia , qujE dercripfit , recogno- 
 feere , & ubi aliquid ab arehetypo difercpat , inutato folio aut litura adhibita cor- 
 rigere , ut religiole Ipondere poUit , (e ne in apice quidem difccllille , adcoque pi'i- 
 flnio cxcmplan cxafte congruerc novum. Hoc ubi non fit , prxdo eft lectio va- 
 rians : quo nomine etiani join iinicum , iit in Veteri , fie in Novo telhimento cen- 
 fcuiium ell. Id fi femper omncs in animum induxiirent librarii , nulla potuilFet ex- 
 oriri codicum difcrcpantia : fed quia id & oti im , & funitum , & inunditiei libra- 
 riis optatiHim;e inuiiinutionem , & animum attentum , patientem , fimpliceni , mi- 
 ninie obllinatum polhilat ; exorta efl magna varietas : & , ut fenicl exorta ell, 
 quum eadem a librariis apparatum (juocjue codicum & acre judicium defideraret,non 
 modo non excmta, fed etiam cumulata fuit. Si quis eo ell animo , ut vel voculam 
 textus fieri folieitarc reformidet , facile putat , librarios eadem femper religione 
 ufos fuilfe : fednonita elle , res ipla loquitur. Omnes tamen aberratiolium cau- 
 ix ad duo genera revocantur. nam vel cafu cxflitere , velconlilio. 
 
 § XIV. 
 
 Crt/5i variat leftio , quum librarius per ofcitantiam, attcntionis rcmiflionera, 
 curam in res ac non in verba eonverfam , adeoque per feltinationem , (nijus maxi- 
 ma vis eit , labitur , nee lapfum , litune fugitans , corrigit. facillime autem pbaa- 
 tafia & niemoria , vel etiam oculi & aurcs , alienis rebus ieriiintur , & a re propo- 
 flta averfuntur. Itaquc ixpe librarius allinicate foni aut piftui-ai , inter dirtaiidum 
 & fcribendum , vel etiam , dum fola memoria aliquid a ledtione ad fcriptioncm 
 tranfportat, decipitur. Sxpealiqua, nondum fcripta putans , iterat: fspe literavn, 
 fyllabam , vocem , incifum , etiam magni momenti (id enim in defcribendo parum attendi- 
 tur ,) pntfertim fi tamen aliqua fjntcntiit plenitudo maneat, per ineuriam omittit , ad fe- 
 qucntia properans. Si^pe librarius vocalem pro vocali , prxfertim brevcm , i(:llinans, pro 
 longa,ballam pro acuta, fimpliccm pro diphtliongo,confonam liniplieem produplici,& 
 contra, arripit: interdum vocabulum generalepro fpeeialiperfcribit. Porroijuemadmo- 
 dum viator fua fpunte arKiuando in piano ballucinatur , equus cefpitat , currusruit; 
 plerumque autem tjuidilam in via eniinens aut fublidens , laterculus aut fcrobs, cau- 
 1am alit : fie feribcntes fxpe fua fponte alienum quiddam , in meiitem vcniens , ar- 
 ripiunt ; plerumque autem in ipfo contextu offendunt , ut pro eo, (]uod fcribendum 
 erat , aliud , quoii ante oculos ell , arreptum fcribant. (illitennivnis id vocabulo li- 
 gnabinuis. In omni rcrum , maxime vero in hoc literarum generc , pulUla & con- 
 temta di(^hique abfona caufa elfertus revera habere magnos poted & incxpertis rn- 
 creilibiles : ac nemo fib.labit , 11 ea , qux fequuntur, conjunCta , ut fas ell, cxpen- 
 derit. Sspe quippc librarius iitcraui , lyllabam , voccm iteriuuiam , i}i iplh ofien- 
 
 ^ 3 dens, 
 
J4 INTRODVCTIO 
 
 dens , femel fcribit : fepe eodem elemento , verbo , iucifo recuvreiite , intermedia 
 iterat , fepius oinittit. v. gr. loh. Ill , 28 f/.ot excidit , in cod. quibufdam, autcy.a^- 
 Tvgsm. c. VI. 30 av ante (7■fi[x^iov' c. XIII. 9 fxa ante (xovov' Matth. V. 39 aot7ante 
 (Xtaryova,' c. XIV. 34 yh ante "yivvma^ir. Ssepe fcnbendum verbum commutat cuin 
 prsecedenti , fjepius cum fequenti , properans. atque una hsec caufula plurimas ubi- 
 que aberratioues peperit , ut oflendimus ad Chryfoft. de Sacerd. p, 460 feq. Hinc 
 Initio vocis , i Cor. XII. 2 pro dyra'yo/A.ivoi , faftum dvayofxivoi , prsevio dv. 1 Cor. 
 X. 13 pro TTi^oq 1 ^uvctTOQ , fequeutc Svvctid-i. loh. IV. 28 pro dvB'qcoTroiQ , TroA'nuiQy 
 prsevio vroAiv. In medio , ib. c. VII. 14 pro |u^cnio^nQ , /we!Ta(^«cr«? , fequente's-^au- 
 (yia^ov. Rom. I, 30 pro xaraAaAyi; , ;cajcoAaA«c , praivio }(.clzon^^ia.(;. Rom. X. 14 
 pro dtLHUistn, dKHaovTOJi , feq. ;tn5t/70"ovTo;. In fine , loli. XIX. 17 pro tov , t6- 
 TTov , feq. toTTov. Aft. XXI. 5 pro Tr^oTnt/f a'^weS-a , Tr^oiyiv^dfMvoi , feq. diTta^a- 
 (Mvoi. Adl. XXVI. 23 pro fxi^^a, fAM.e-iv , feq. Ka.Tctyyi?^eiv. I Cor. X. 13 pro 
 ^An^iv, eiAM^'sTWj praevio /SAjTrero). Eph. IV. 18 pro 'ia)coTt<r/u.ivot ^ iff}toTc>)uivoi , ieq. 
 d7ry]?^OT^io)fy/ivoi. Ap. XL I pro lye^pajj , 'iy^i^ov , feq. /WSTpmrov* & pro uiri^yf^ov , 
 fjiir^mauj , prsevio ly'tt^a]- id pofTis Rhytlimiim dicere.Et fic in verbis , Matth. XII. 
 36 pro d^yov , TTon^ov i prsvio Trovn^a. loh. VII. 21 pro vrdrnQ , J/^.«? , feq. v/m' 
 I Cor. II. 12 pro KctKovfJAv , ixd^o/Mv , prsevio iAd^ioiMv. Hebr. XII. 9 pro Trvw- 
 
 § XV. , ■ 
 
 In Grseca prsefcrtim lingua frequenter aberratum eft a librariis , ob multa pro- 
 mifcua & fubtilia , in orthographia , in articulis , in limplicibus & compofitis , in 
 modis verborum , in pronomine Yt/xm & vuwv , in fyntaxi ; ob multitudinem voca- 
 lium , diphthongorum , cafuum , temporum , fynonymorum , particularum , figura- 
 rum grammaticarum , dialeftorum , compendiorum fcriptionis. Haec fl ad codd. 
 LXX Interpretum traduxeris , reperies , in illorum varietatibus , ex veritate He- 
 braica facillime decidendis, vitiofas leftiones , prs genuinis , ad lias, quas exponi- 
 mus , caufas , perfpicuo totius conflderationis einolumento , revocandas elfe. Ho- 
 dieque ii quis graecje linguae non imperitus ipfum N. T. propere defcribat , in rele- 
 gendo reperiet , errata iibi obrepliire & fimillima erratis iis , quE in mff. occurrunt, 
 & ex iis caufis , quas modo diximus , refolvenda. 
 
 § XVI. 
 
 Confilio abit librarius , quum aliquid in exemplari priflino fibi , vel jure vel in- 
 juria , difplicitum vitiique fufpeftum , de fuo corrigit. Idque confilium fuit vel per- 
 fidum , vel curiofum , apud hgereticos & quofvis alios. Nam vel immutarunt , vel 
 adjecerunt, veletiara expunxerunt, fi quid vel in oratione,vel in fententia, obfcu- 
 rum , mancum , fuperHuum , male colisrens , olTenflbile , durum eile putarunt. Sje- 
 pe tamen leftionis varietas , qus re vera cafu orta erat , confilio exilitilfe vita, mu- 
 tuas liEreticorum & orthodoxorum infimulatioues , gravefque errores , fulpiciones, 
 
 contro- 
 
IN C R I S I N N. T. § XVI. XVII. XVIH. I5 
 
 controverfias pepcrit. cxcmpla vide infra, Luc. 11. 14. loh. I. 13. 18. I Cor. X. 9. 
 XV. 47. &iii Millii Prolog. § 737. 811. 826. 1362, collate illo Indicis verficulo , 
 JIaeretici an fci-ifturas corruferint. 
 
 § xvn. 
 
 Maxiine omnium proclives fuere mutationes in N. T. Graeco ; ut quum librarii 
 
 nonicn propnmn , v. gr. Icfu , pro pronominc avrx pofucre : (]uum Dei & Domini 
 
 vocabulum promifciic Icripfcrunt : quum Domini noftri Lfu. Chrifti nomcn variis mo- 
 
 dis,ut animus fcrebat , brcvius pleniulve exprclTerunt : quumidiotifmumapoflolicuin, 
 
 auteIegantiam,anapodoton,cllip(in, fylleplui,orationem fufpenfam, pro vitio fcrmo- 
 
 nis habuerunt, & complanarunt: quumlcholiahcrmcnevtica,litui-gica, in nicmoria aut 
 
 marginc lia^rcntia, pro verbis nativis fubllitucrunt vel addiderunt: quum initiales perio- 
 
 charum ccclefiaflicarum formulas aut claufulas , e lertionariis in codices ipfos tra- 
 
 duxerunt : quum parallelilinuni feptuaginta interprctum aut evangelifhruni aliaruni- 
 
 que paitium , de quo vide Wliitby f. 88. 8cj , olim per verba ipfa, non ut hodie per 
 
 allcgationcs , in margine notatum , aut aninio obverfantem , quum item patrum 
 
 glollas , ill codices admiferunt ; quum fermoncm , (jucm Chrilto ejusve apoftolis 
 
 non fatis dignum putabant , mitigarunt : quum Hebraica nomina ad fonum Grsecuin 
 
 flexerunt. In Evangeliftis fmgularem parallelifmus vim habuit : ac v. gr. prima 
 
 Luck capita raulto minorem varictatum lilvam , multo frugaliorem in Millio margi- 
 
 ncm Icrunt , quam poflrema ; quia horum argumentum a pluribus cvangeliftis de- 
 
 fcriptum cfl: , illorum non item. Agnofcit hoc inprimis Marefcliallus , quum in E- 
 
 pilogo obfervationum ad Gotlunn ait : In difcrifantiis diflinguendis atque conciliandis, 
 
 rd codicum mff. Graecorum fidcm inifloravi ; vel ad intciyretes vetuftiorcs ac frijlos eccle- 
 
 fiai patres p-oiocavi ; vel etiam , quod PRINCIPEM locum ohtinet , ad harmoniam ev- 
 
 ang-elicam , tanqiiam ad ASlfLVM FLDISS1MFM-, aramqiu longi tutiffunam confugi. 
 
 § xvin. 
 
 Sxpe varietas cafu cnepta , confilio cumulata fuit ; librariusque aberrans , litu- 
 rsc fugitans, aliquid omiilum , omiflionc animadverfa , mox repofuit : unde traje- 
 ftiones, partimliterarum , inprimis mutse & linuids , partim vocum , partim fen- 
 tentiarum : vel obrepentc mutatione , verba inlequentia ad earn accommodavit , ut 
 cuultru(iiio conftaret. 
 
 s xix. 
 
 Saepe librarii fplinlma fphalmatc corrcxcrunt : ncque id folum cjufmodi in locis, 
 ubi aru]nod v. gr. nt)mcn proprium in uno incifo omilfum , ftatim in proximo fupple- 
 veruiu ; fed ctiam in aliis. qui mos ut plerifque hodie permirus vidcri poUit , tamea 
 olim tarn frequcns iiiit , ux vim Icgis obtineret. Sa:pe , incjuam , fphalma obrepens 
 fphalmatc codera vel contrario fcicutcr aduiilTo , aut e vcibgio , aut ex hitervallo, 
 
 indica- 
 
 j. 
 
i6 INTRODVCTIO 
 
 indicartmt & cotnpenranint , & eo ipfo curiofe correxei-unt : quanqimin interdum 
 sliilihi-ivii, coTufenfatiom (ficenim appellamus) non obfervata , mutationis duplicis 
 partem unam lecuti funt, alteram abjecerunt. Exempla e multis variisque delumta 
 codicibiis rem commonftrabimt : quse faciliiis quidem in iis codieibus , quos egomec 
 evolvi , notata funt. Auguftanus i , av admiflt pro (rot , fed mox diphthongum re- 
 pendit in avTiTcaXijoxroi-, Luc. XIV. 9. 12. Aug. 2 , to pro Ta , & mox , 'uayiXSuv, 
 Marc. V. u. 13. Aug. j , 'naoaScovtv , & , iiv /xm fiicLTrria-ovToii , Marc. VII. 3f. 
 Aug. 4, voijictv , & paucis interjeftis , voW«r Aug. 5 at;To omittit Rom. IX. 17. 
 & ibidem v. 23 poll So^av addit dvTS. Aug. 6 Ivabet dTToaaTo & zoLTiXi-Troiv Rom. 
 XI. 2. 4. & a^t'on'iC-aTa vo'jVfj.iv 2 Cor. II. ll. Byz. & al. pro i^ durS , aTr dvrS^ 
 & idem mox , pro aV durov , sf auri? Luc. IV. 35. Fjf. 2 , pro 'ix-Tre^pdi^ajUiv , 
 <t!rii^daco/u.iv I Cor. X. 9. & mox pro i7^^i^ctTa.v , i^i7rii^a.a-a.v. tiuin etiam Fjf.j, pro 
 ^ijii , A«7o< , & pro 'ttAqiov , 77-Af/ov. loli. VI. 12. 21. Acccduiit alii : Mufmmfis^ 
 Marc. I. 14. 6 /ncrSc omifllim , verfu 35 ante «;c reponit : & altera manus particulam 
 « pro pofitam loh. IX. 37, omittit in c. X. 26. Colh. 8 , pro MrrduTox: ^oimiu: , & 
 contra , Luc. XIII. 3. 5. Coniflut. cod. pro 5/74 <aLJ , iiyt , Gal. III. 4. & pro 5/75, 
 it'yiii^.f Eph. III. 2. Cou. 5 , pro di%v\y] , a,'^n/-/o3-t/r«, & ex longo intervallo , 
 pro dXy^l^oa-vvm , al%vnv Ap. III. 18. XVI. 15. GM. t/ 7T0ty\7u dya^ov , iVa (^ww 
 alctivtov 'iX(^ '■> Mattli. XIX. 16. prius verbum pripofuit nomini, alteriim poftpoiuit. 
 L. pro Aj-jg; , d7riy.^i&n , & mox contra, loh. I. 21; Lin. pro ;tg'5"« 5 ■S'sS , &e 
 veftigio , pro 3-j£, ;:t?'5"«, i Cor. IV. i. Magd. i , pro o-i/vjA^'Ana-s , sAaAwTj , & 
 T^i'o i^a/xoMyyio-i , (7vf4^«//oA&7«cre Luc. XXII. 4. 6. Par. j , pro 77o/«Vv) , ttoiyi^ii., 
 & mox , ix.x.6\l/iiq , inzo-ipyic , Luc. XIII. 9. /^m. pro 4?a7z-o? eA&; , dTio^iKod , & pro 
 ot7ros"«Aa,, s^a';705-4Aa) , Aft. XXII. 21. XXVI. 17. /^o. / , pro iS-'iu k^ ttA's/ , 
 Ic8-/s/ Ts yj\ TTivii Ti Marc. II. 16. rl priore fpeciofo per alterum ts alityiius retradta- 
 to. JVo. 2 , pro dvTov , dvrw , & flatim contra. Matth. XVI. 22. Sic quoque 
 codd. antiquiilimi : Al. « elhii;', pro iHhjc^ loh. IV. 10. Idim & al. pro i^mincj^^ 
 ^UTem , & pro x-^hiTi , z.p>vsTa^ i Cor. IV. 2. 5. Cawt. & al. pro ar/sg-aAxj, aT/sj-j/- 
 Ag , & contra , loh. V. 36. 38. Id^m , pro 72-e/a/>c4i/ , 6()7a5-&;^s-9-flf & mox pro 1^- 
 'yctC^odf/.i^ct-, -TTOiWdofJLiv loh. VI. 28. ic^^m, pro ^wt/ ^ fxri y 8c pro ,«•« , />!>it;. loh. 
 VII. 31. I^f?H , pro ySa-J/a? , ifA/Sdii/cK; , & pro j/a/Sa'-J/ac , /Sa^ctt; loh. XIII. 26. 
 Hanc compenlandi rationem Latini quoque adhibuere librarii. Nee valde abludit, 
 quod interdum literam , fyllabam , yoculam , bis legendam , femel fcripferunt , ut 
 Tov dacradv Efh. Matth. I. 4, pro rav vaaaawv. TripiTrctTtin die Al. loh. XII. 35 , pro 
 "Tri^f^aTiiTi 'icix;. /xw dv^ooaiv pro ^« fxiav^ao-iv Mofc. loh. XVIII. 28. 
 
 § XX. ' 
 
 Hse aberrandi caufse ufque adeo proclives & lubricse funt , ut non modo in 
 fcriptione , fed etiam in typographia , in recitatione , in loquela quotidiana, fl at- 
 tendas , ubique occurrant. qus omnia ti perpendas , codicumque N. T. multitudi- 
 uem , & eruditorum in iis excutiendis fedulitatem adjungas , paucas potius quam 
 niultas eife dixeris varias leftiones N. T. pntfertim ubi ad cjetera antiquitatis monu- 
 
 menta 
 
IN C R I S I N N. T. § XX. XXI. XXIT. i^ 
 
 Jitenta eorumque falcbras contuleris. Multitudinem tanien varietatuin (•itis mole- 
 ilain , faceor , atiiuc odiollini enumerate inodo caulxpariunt : led noii peperei-uiit. 
 illam qui colliguiit & dirimunt ; neque hodierno die polhilai'e qiiilquam debet, 
 ut nos dilcrepaii'tias , pridem exortas , plane infedVas reddamus. 
 
 § XXI. 
 
 Ccterum miilta Iiinc jam fluiint ad abeiTadones a leftionibus genuiiiis feceiHen- 
 •das idonca. Summa autein eft hsee : Fide , utra lectio ffrae altera Jit exfliciibilis '? id 
 quod lacile cernitur. tum quxre tecum , utrci leEiio potius orta Jit ex altera ? conjili- 
 vmque , an ctifus , urlum ei dederit '? qu^ duie quaelVioncs quolibct fere loco ex mu- 
 tuo iplarum conHiftu item retblveiitur. ubi unti tantum leftio ell explicabilis ; alte- 
 ra coeco calu orta poftpoui debet, ubi ntraque acqiie efl: explicabilis ; ca pf,etercnda 
 efl: , ex qua proaior librarii in alteram lapliis fuit. ubi altera magis , altera minus 
 faeilis eft ; ea,quie quiddam pritaim , grave, breve habet , prxponitur : ea , quic 
 majore perlpicuitate & plenitudine blanditur , tanquam conlllio introducla , plerum- 
 que pouponitur. In onuii Icriptorum genere , quictjuid paiilulum reconditse erac 
 elegantis , librarii planius fubinde & plcnius tacientes , lec^toribus (ui fimilibiis com- 
 modarunt : fed nufquam inagis , quam in N. T. Gluocirca hoc loco femei dicenduni 
 eft , quod millies dictuni putari debebit : qiiSquis eo sensu est , ut planiora ag 
 
 PLENIORA omnia PRO GKTftlNTS HABEAT , IS SE APTl'M NATl'M ESSE SCIAT AD OMNES FE- 
 RE DETERioRES LECTioNES , Qvjf. A VOLVNTaTE HUMANA QUIDEM SUNT, 
 SANCTIS DEI HORiiNiBU's TRiBUENDAS. Librarios jd addendum promtilllmos fuilFe, mul- 
 ta additamenta in nuUam editionem admillii evincunt : nonnulla tamcn in editiones 
 quoque irroplerunt interdum , quit idoneis convidla argumentis , fantta cum con- 
 ndencia expungere dcbemus. Plcrique leftores valde lenti funt in delendo; & pront- 
 ti ad tuendum , quii^quid femel lypis exculum eft : eoquc nomine alios audaces & 
 proianos , fe autcm jvAa/Sri? & religiofos putant. Afqui periculollus ctiam eftad- 
 dere verbis ])ci ex humano fenfu , quam dcmere. dciedtus -aliunde compenlatur: 
 mixiura linccritati inimicior eft. 
 
 § XXII. 
 
 Vbi non modo duplex , fed multiplex occurrit leftio , mediii eft optima. Ex 
 hac enim una , tancjuam ex centro , dilcell'um eft in ceteras : liabetque medium hoc 
 elegautiam fere , fed reconditam , cui librarii mederi conantes , hue illuc ad pla- 
 niora fefe vcrterunt. Exempla viginti in uno ClinjJ'uJlomi opufculo de Sacerdotio, 
 notata dedimus p. §ii ilijus dialo'gi , Stutgardi<e cditi. Vide intra P. IV , n. I, 
 § II, L. VUI. 
 
 § XXIII. 
 
 Caul^is aberratiomim , quas dixinius , interdum Gncca lingua, interdum aliic 
 lingux proprias Jiabeut. Vbi Gr:cca ; in verlioucs aut manavit tamcn vaiiccas , & 
 
 C . turn 
 
i» INTRODVCTIO 
 
 turn agnofcitur elTe vetufla : aut non nianavit , & turn a verfionibus potentiffime 
 redarguitur. Vbi alias linguEe caufas illas Iiabent , turn aut varietas eft in una ver- 
 fione ■■, & lixc tuni fe ipfa refutat : aut eft etiam in alia veriioiie , vel in aliis ver- 
 fionibiis ; & turn veiTio una ad aliam conformata nofcitur : aut eft in verfione , v. 
 gr. Latina , & fimul in codicibus Grscis quibufdam ; & turn ledtiones Graecie ad 
 Latinas refidte produntur. Plura de verfionibus infra. 
 
 § XXIV. 
 
 A Compenfatione , de qua diximus , poflTemus adrainiculum petere ad ipfos co- 
 dices difcrimiiiandos. nam codex , qui compenfat , uno certe gradu propius abeft 
 ab origine prima , quam qui non compenfat : librariusque , qui primus varietatera 
 admifit , facti confcius , compenfationem adhibuit ; ceteri , qui compenfationem 
 non obfervatam prsetermiferunt , funt pofteriores. fed hanc inveftigiitionem non pu- 
 tamus elTe neceifariam. In Trajeftionibus vocum lioc notari potelr , genuinam fe- 
 re earn effe leftionem , quK fyncategoremata prsemittit , librario terminos catego- 
 rematicos , fenfura explentes , per feftinationem prs iis arripiente. Initio & hue 
 pericoparum, leftio plenior , qualem habent Evangeliftaria , tantum non femperce- 
 dit breviori. In fumma : Criteriiiin fanae kEiionis eji color quidam nativus , frifcus, 
 Jimfkx , cum decora aujieritate ^ reconditafuavitats. 
 
 § XXV. 
 
 Interdum tamen varietas eft ejusraodi , ut diverfi librarii , quorum alius ex alio 
 non pendet , aliquid variare , aut ex utravis xque leftione in alteram difceflio fie- 
 ri potuerit , denique ut ncutra leftio per fe melior aut deterior videatur elfe, quam 
 altera, tum vero res abit ad accuratius codicum fcrutinium ; quo fcrutinio etiam 
 decifio a variarum leitionum caufis petita plurimum confirraabitur. Ergo iiluc pro- 
 gvedimur. 
 
 § XXVI. 
 
 Omnium teftium , qui praefto funt , qujedam quafi comitia debent liaberi , hac 
 lege , ut univerji codices iffif.nt norma fingulorum : qus lex , opinor , ipfa rerum na- 
 tura nititur. Itaque ipfis varietatibus , ut funt , excuifis , videndum , quinam co- 
 dices potiifimum inter fe bini , terni, quaterni & amplius , per minores majorefque 
 fyzygias (fie enim appellabimus^ in utramvis partem congruant. nam fie via pate- 
 fiet ad decidendum , id eft , ad varietates , qu3e fuperoreverant , refecandas , quo 
 fafto genuina ledBo non poterit non fuperare. 
 
 § XXVII. 
 
 Propinqtii inter fe funt codices , qui feftiones prifcas , fubfcriptiones , & alia 
 accelforia , eadem liabeut. Exemplum vide iii Var. 2 Tim. iu extreino, Iplk ve- 
 ro 
 
IN C R I S I N N. T. § XXVII. XXVIH. i^ 
 
 ro leftioncs fi exciitiantiir , in Evangeliflis fimul ambukre folent Cowip. yiug. i. Gehl. 
 Go. Laud. 2. Par. i. Sic Er. Par. 3. Sic Aug. 3. L, Par. 6. Sic Baf. Cl»«f. 
 Par. j?. Sic Bodl. i. Laud. i. Sic Bodl. 6. Lin. , Movt. N. i. Sic Bijx. Colb. j. 
 Eyh. Par. 2. Sic Gvn.Sdd.i. Wo. i. In Atiis ^ Efifiolis , Coiuf. Land. 2.Scid. 
 Sic Er. Baf. 2. Oleum. & , media fui maxime parte , Hunt. i. Sic Er. Cov. j. Sic 
 Al. Culb. 6. idemqiie Co\h. 7. Cov. 2. Lin. Stqih. to,. Sic Al. Roe. 2. Sic Aug. 6. 
 Bar. Sic Bonn. Clar. Sic Cant. 2. Cov. j. Sic Cov. 4. Gen. Sic N. 2. VJf. 2. 
 In Ayocalijj^fi , Conip. Scid. Sic Er. Andreas Caef. Sic Coy. 2. Fff. 2. Exempla lia- 
 i-um concuriirtnuni , maxime Millii Kuderiquc paginas implent. ibi ergo , quoties- 
 cimquc manipuliis codicum in aliquo loco iiotabilis vidcnu' , fimiles ci maiiipulos 
 reperias fine magno labore. 
 
 § XXVIII. 
 
 Cum omnibus coUudunt , ab omnibus , & a fe ipfis , aberrant maxime , hoc lo- 
 co propterea configendi » codices gr;ccolatini , Cant. Lmid. j. Boern. Clar. revera 
 Wlingues. namqueita ultra omnem modum luxuriant , ut non tarn pro codicibus £i?- 
 angdifiarum , Aciorum & Pauii , liaberi debeant , quam pro rliapfodiis , exhibenti- 
 bus colleftas de indurtria & in unum contextas varias leftiones , & codicum & pa- 
 trum , & Graicorum & Latinorum , vel ctiam apertas corruptclas utrilque obtrulas; 
 cum multis parallclirmis , paraphralibus , rynonymis Grxcis lacilioribus, animicau- 
 fo, vel in gratiam leftoris , Grjecanmi literarum minus periti , injetVis. Ordiamur 
 abcxemplo evidcntiUlmo. Ci]\iriam<s lie babct, hi Evau;j!;eUo Bominus dicit^ Nonre- 
 liiKpietur in templo lapis liipcr lapidcm , qui non dillblNatur. Et , Pofl: triduum 
 aliud excitabitur line manibus. 1. i. Tell. c. lud. c 15. Conjunxit duo teilimonia Cy- 
 prianus : id imitatus CantabrigienfisMM'c. XUI. 2 poll }la,Ta.^l>^v addit, k?^ hd r^w 
 tiuirm aMoi dm^riJiTjLi ixviu Xupco:: Non oblVuriora exllant in var. Mittli. \X. 
 28. 2y. loh. VI. 56. Eundemque Cantahrigimfcm., aircclam comitemve,ut ex Millianis 
 
 6 interdum ex noflris patcbit notis , habct Matth. I. 2^. IV. 18. XX VII. 43 Eu- 
 febius. c. IX. 28 Chnjfujhimus. c. XIX. i. XX. 23 Hilar ius : etcnim Evangeliila- , 
 ut in codice , qui >?. Hilarii dicebatur , (|uemque Druthmnrus fe vidilfe fedacur, hoc 
 ordine erant, Matth. loh. Luc. Marc, fic limt in Cant, llxmc trahit xMatth. XXVllI. 
 
 7 Chrijfulogus. Marc. XVI. 2 Gregorius NyjJhLus. Luc. IV. 41 Origcnes. c. XII. 11 
 Clemens Al. ib. v. 38 & paflim Irenaeus. c. XIII. 27 Clemens Romanus. c. XVI. 31 
 Irenaeus. c. XVIIl. 30 Cijfrianus. c. XX. 34 idem. c. XXI. 28 TertiiHianus. c.XXllI, 
 29 Leo Al. ib. V. 40 Eyii^hauius. c. XXIV. 32 Origenes. ib. v. 38 Dialogus con- 
 tra Marcion. ib. v. 47 Cij^rianits, loli. I. 13 Tenullianus. c. VI. ^13 Tertullianus. 
 c. VII. 35 & innumeris in locis , k'ulgatus. c. VIII. 58 E}^ifhanius. c. IX. 
 18. 35 Chrijfoftomus. c. XIV. 5 Cijrillus. In Aftis pailini , v. gr. c. I. 2. 5. 
 
 I Augufiinus. ibid. c. III. 14. 17. IV. 22. V. 31. XV. 15. 29. XVU. 27. 29. 31 
 renaeus , & aliquando etiam Tertullianus & Lucifer Calaritanus. c. III. 13. & IV. 31 
 apertam adoptavit Irenaei ^o\'\yn. : &c. VIII. 24 TraocLKxXco inferuit ante J'«»0«Te , 
 ex Confiit. aj)oft. c. XV. 4 CaJJlodorum vel potius Ambrofium refert. Q,uin etiam 
 
 C 2 ver- 
 
 I 
 
20 INTRODVCTIO 
 
 verfionem Syriacmn. Luc. VI. lo. 23. 42. 43. VIII. g. 8. Aft. XII. 15. 17. XIII, 
 1. 20. XIV. 14. 21. XV. 13. XVI.4. &c. Multa alianotari poiruiit apudMillium* 
 atque in ipfis patrum fcriptis : nee dubium eft , quin longe plura fuerint in f:i'ipcis 
 eorum depcrditis aut nondum prolatis. Certe cum aliis quoque verlionibus vetu- 
 ftiirimis , Latinje affinibus , hunc codicem congmere , infra videbimus : ne uno lo- 
 co Icftores fatigemus. Ex uno fonte hsec omnia in tot latinos , in tot graecos ma- 
 naffe fcriptores , nemo dixerit : fuperefl , ut ex aliis aliisque monumentis in unura 
 hoc florilegium varias ledliones agnofcamus effe congeflas , quas leftor pro fuo 
 judicio arbitrioque vel ample6leretur vel vitaret. Eadem ratio cotlicis Lmd. 5. 
 de quo ineuntibus A61;is ; & codicum Boern. Clar. de quibus ineunte epiftola ad 
 Rom. Patria eorum ell Britannia. Certe codicem Cant, illic elfe conlcriptum , " 
 lingularis convenientia ejus cum verfione Anglofaxonicai IV Evang. demonftrat : & 
 quidem , ubi verfio Anglolaxonica ex idiotilmo luo concifius loqui lolet , Canta- 
 tirigieiifis cam fepe imitatur : quo iplb iimul antiquitatis fuse opinioui hand parum 
 detrahit. Laui. g in Britannia quin icriptus fit , nemo dubitat. Vt in qualibet N. 
 T. parte bilingues codices aut nulli funt , aut , quafi nulU elfent , araoventur , lie 
 ilia variis minus ell obruta ledtionibus. Antiquitas liii'ce codicibus fumma pajlim ad- 
 fcribitur : fed de ea amplius videbimus § XXXIII. Tanta certe efi: , quse pondus 
 non mediocre addat leftionibus iis , quas jufli codices exhibent. Accedit , quod & 
 Grjecus ille & Latinus textus , quem hi bilingues licentius compaginaverunt , ex 
 Grscis & Latinis codicibus eft defumtus longe antiquilllmis & fincerillimis -. quibus 
 obfecundalle cenfendi funt , quotiefcuni]ue cum aliis codicibus idoneis congruunt. 
 Confer de his codicibus Miliii Proleg. pailim , & Proleg. Amft. N. T. cap. IV. 
 
 ^ § XXIX. 
 
 Poflet variaiiim leftionum ortus , per flngulos codices, per paria codicum , per 
 fyzygias minores majorefque,per familias, tribus,nationefque illorum , inveltigari & 
 reprsfentari : & inde propinquitatcs difceJlionesque codicum ad fchematifmos quofdam 
 reduci 5 & fchematii'morum aliquac concordantise fieri; atque ita res tota per tabulam 
 nuandam quafi gcnealogicam oculis fubjici , ad quam tabulam quslibet varietas in- 
 flgnior cum agminc luorum codicum , ad convincendos etiam tardiflimos dubitato- 
 res., exigeretur. Magnam conjeftanea noftra liivam habent : fed manum'de tabu- 
 la , ne nluum periculo exponatur Veritas. Bene eft , quod prtetergrcdi montcm 
 hunc , & planiore via pervenirc datur ad codices difcriminandos. Datur autem per 
 hanc regulam cequiilimam : Quo faepius non modo finguli codices . fed etiam fyzygiaz 
 minores eorum vel majores , in aberrationes manifejlas tendimt ; eo kvius ferunt tejlimo- 
 tiium in difcrefantiis difficilioribus , eoque magis hUio ah eis deferta , tanquam genuina 
 retineri debet. Non clt ordiendum a dubiis vexatis : eas cuique aberrationes , quae 
 cuique iiiinime probentur , eligere integrum eft , regulanKjue iis applicare ; quae 
 quidem dcclarationes porro aliquas admittit. 
 
 I. Vbi 
 
IN C R I S I N N. T. § XXIX. XXX. 21 
 
 I, \l)i pro utraqiic Icftione niagnus eft mimcrus codicum , videndum eft , utra 
 ex parte concurrauc lyzygix Hiconftaiitiores. ea enim pars ccdit coufenlui co- 
 . dicuin gravioruin. 
 
 IF. Dus plurefve fyzygiae, fepe concurrentcs , pro una valent : duo plurefve co- 
 dices , unius f3-zygia" , ubi congruunt , pro uno valent. Vbi autem inter fe 
 diffenfiunt ; fv'zVgia vel code\ cum plunbus confcntiens , pr^lenteni coniituni 
 abcrrationcm periniir. idem judicium de codd. gi'scolatiuis , ubi alia lettio 
 Grsca , alia Latina eft. 
 
 III. Codices duo pluresve , qui in libris & capitibus quibufdam fingulariter con- 
 gruunt , in aliis aliquando diverfi funt : ut plurimuni tamen ii , qui totidem & 
 cofdem libros N. T. continent, (dc cjuibns vid. § VI il.) iternque Evangelifta- 
 ria , (de quibus ibidem) fere ab una Itirpe communi delccndunt , & fere pro 
 uno codice numerari poiFunt. 
 
 IV. Vbi fyzygis (ut ctiam codices finguli) ex uno quodam caufx genera , v. 
 gr. ex parallclil'mo , deviant; fufpicio contra carum probitatem non eft ad alias 
 varietates extendenda. 
 
 V. Codices , in quibus Icdtio occurrit , a qua nuUi certo antiqui codices Grxci, 
 nulLt vcrliuncs , nuUi patres ftant , funt rcccntcs. Sic copia fuperftes codi- 
 cum gr;tcorum in cam partem adhibcnda eft , ut ipia fphalniata fe invicem ju- 
 gulantia in vers lettionis'viftoriam vertantur , & per veftigia varietatum , o- 
 nuiibus dedurtis & rere(:-tis , ad unitatem prifcam reileatur. Prinnnn dccidun- 
 tur ca loca , in quibus codices linguli , duo, aliquot , multi aberrant : deinde , 
 in quibus in utramque partem arquus fere nuiuenis eft codicum : poftremo , in 
 quibus genuina Icttio miuore , intcrdum etiam pcrtcnui codicum hodie nu- 
 mero nititur. 
 
 § XXX. 
 
 Exempla rem illuftrabunt. 
 
 Matth. II. fi pro yctQ , yd^ uoi Er. Barb. i. Cijff. Hunt. 2. cx Miclia : nee uoi 
 liabcnt codd. pluiinii cum ^■crfl(>nii)us. Ergo alibi , ubi Er. cum illis codd. aut 
 uno corum alterove congruit , nihilo plus roboris ab illis accipit. 
 
 2 Cor. ir. 3 pro aJttmv, Av'thv '»t< Aty'T«,& indeporro hv-rmiTri XuTrm-, Cump. 
 Cdmuei id. Cov. r. Liud. 2. Lin. Rhodius , Seid. Stefflt. la. Lat. & inde codd. grae- 
 colatmi &. patres Ltitini jticilipic. Apcrte ex parallefifmo Phil. II. 27. Ergo mul- 
 to niag;s , ubi pauciores horuni codicum , v. gr. CvnqK Laud. 2. Seid. feorlum abe- 
 unt , laceilanc. 
 
 C 3 Ibid. 
 
22 INTRODVCTIO 
 
 Ibid, verfu l6 pro ^ararv , & ^wm? , liabent Ix, ^-avara & Ix, ^covic. At. Barh. 2. 
 Cov. 2. Lm. Roi. 3. Ckmins Al. Orig. , Dial, contra Mavcionitas , Copt. Vtroque 
 mode , Cijrillus Al. Sapit particuk ieduliratem Alexandrinam : brevioreiii editio- 
 iium lefKonem defeiidunt cod. optimi & Irenams cum Lat. &c. Ergo aliis iii locis y 
 pari in caufa , codici Al. cum limili comitatu minus tribuemus. 
 
 Ap. IV. 8 a7;o? novies habent Comp. Barb. s. Baroc. Hunt. i.M. Pet. 3. Stefk. 
 li. &? Fallm codd fed verfio nulla , non Al &c. Habent illi videlicet ex uiii litur- 
 gico. fgitur iidem , eorumve nonnulli , etiam in aliis locis , ubi non alios comites 
 idoneos habent , cedere debent. 
 
 Quotiefcunque ejufmodi fyzygia , uno loco obfervata , aliis locis in partes diftra- 
 hitur : non opus eft omnes codicum excitari copias ; fed pars ejus fequior oppoiito 
 commilitonum teflimonio fuperatur , & horum conftantia probitasque fit commen- 
 dabilior. 
 
 § XXXT. 
 
 Haftenus per codicum hodie fuppetentium divifiones ad fummam rei afanii- 
 mis : nunc vero etiam defcmfum a manu prima ad noftram jetatem experiamur. De- 
 fcenfum quidem aliquem faciunt etiam Millii Prolegomena : fed illorum utilitas (quse 
 quidem major elfet , 11 , ut patres , fic etiam interpretes codicesque pro 
 setate ipforum , non pro annis editionum , recenferi res pateretur,) a Millio pe- 
 ti poteil ; nos aliter incedemus. Nam ll quis omiiem codicum varietatem probe 
 fecum reputaverir, perfpiciet , librarios Gr^cos in quafdam quad nationes live 
 familias difceffionem ante etiam fecilfe , quam verflones , de quarum antiquitate 
 mox agemus , exftitillent. eafque differentias , femel ortas , alia fuper alia ledVio- 
 num divortia , variis ex caufls , non uno tempore , cumulaverunt. Rurfum ex co- 
 dicibus ita diverlis alii codices itudio librariorum quafi ecieifcico funt propagati : lie 
 tamen, ut quslibet natio five familia certas originis Cux notas retineret. Tanta tam- 
 que confufa moles quomodo difcriminabitur ? id fiet , li prius verlionum ac patrum 
 fuperadditus erit cunmlus, 
 
 § XXXII. 
 
 Hie igitur , confulto dilata lia6tenus , differri longius recufat , vtrfionum con- 
 fideratio ac fatrutn : initrumentum autem ad initia difcullionis aptiflimuni , & quafi 
 difcerniculum perpetuum erit Akxandrini codicis , & Latinae , prsfifcine , verlio- 
 nis collatio. Atque hoc caput quam accuratiffime evolvilfe , operas pretium fuerit : 
 quare in Ohfirvatioms fubdividemus. 
 
 Obferv. I. Verfiones funt complures* 
 
 Sunt 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXII. Obf. I. IT. III. IV. aj 
 
 Sunt li£ potifTumim : ^thiopca, Arabka ^ Jrmetm , Coftica ., Gothim, Latina^ 
 Pi'rjica , Saxcnicn , Shwonica , exeiiute fcculo JX in ulum Bulgarorum fafta , Sijria- 
 ta. Nil atiinet , hoc loco Jrabicas &c. plurali nuniero dicere. 
 
 Oh/'erv. II. Patres in fcripturis N. T. producendis frequentiores , 
 funt vel Grxci vel Latini. 
 
 Patres uberius rccenfentur a nniltis in Patrologia & in omni hiftoria ecclcfialH- 
 ca , & , quod ad criiin N. T. fpeftat , in Prolegomenis Alillianis & \SC^ct(lcnianis, 
 necnon in libro 111 Hodii dc Biblionim textibus & verfionibus : nos appellabimus 
 duntaxat copioliores. Ex Graecis funt , Clemens Alcxandrinus , Origines , Eufehijis , 
 Aihmnfius , Ejvphnnivs , Clirijjojiomus , Cijrilhts Hierofolymitanus , Cijrilljis Ale- 
 xandrinus , Thevdorhus^ Euthal'ius ^ Oeciimenius, Tlnophtjbcius^, F.Hthymius : ad quos 
 accedit Ephraim Sijnis, Grae:e redditus. Ex Latinis , /rfH^ci interprcs , Tertiillinnus, 
 Ctjf>niinus, //?7(ir7MJ Pirtavienfis , Hilarins d'rxconus , ylmbrofius , yitiguftinus , Hii- 
 ronijmus , Cafjfwdorus , alii. Gluo quiique tempore vixerit , aliunde vel condat , 
 vel I'aeile difci potell. 
 
 Ohfcrv. III. Sape , quid interpres , quid fcriptor ecclefiafticus le- 
 gerit, dubium ell. 
 
 Dubiuni eft: , quK fuerit interpretis in Grxca varietate leftio , ubi aliqnid oniit- 
 tit , addit , mutat , vel ob divciiam linguarum naturani , vel per liiam inibecilli- 
 tatem , incuriam , curiofitatem : ubi verllo utrique lecitioni Grsecae jeque refpon- 
 det : ubi eadcni varias ipla leftiones contraxit. magis etiam dubiuni , ubi rara lunt 
 verfionis cxemplaria ; (undo defcftus ^rliionica: proprios apud Mill. Proleg § 
 1213 feqq. credibilc ell in aliis exeniplaribus /Ethiopicis refte fe habere:) ubi edi- 
 tores verfionem v. gr. eandem iEthiopicam , ad Latinam imiuutarunt : ubi varis 
 leftiones non ex verlione ipfa , fed ex verfionis verfione difcuntur. Dubium eft , 
 quid patres legerint , ubi unus fcriptor unum Novi tefl. locum aliter aliterque citat: 
 ubi fenfum magis , quam verba curat : ubi cxemplaria fcriptoris inter fe variant, 
 vel rara & negligentcr fcripta & ad alios codices immutata funt : ubi a commcntario 
 differt textns interjertus. Dubium , (]uid Icgcrit Iren^us , ubi aliam ci lec^Honcin 
 adfcribunt Grxci eum allegantes , aliam Latinus ejus interpres. 11 uc fere recidunt, 
 quse dc patrum allegationibus dillcrit Heinfuis in Proleg. Exx. iacr. Croius in Ob- 
 fcrv- facr. cap XVllI feciq. Rcchenbergius in Excrc. de Var. ledl. N. T. cap. I. 
 § y ^^^V\- W liitbius lib. 1. contra Milliuni , cap. I. & alii. 
 
 Ohferv. IF. Plerumque tamen , quid legerint , liquido apparet. 
 
 Apparet , quid patres legerint , ubi unus unam leftionem fspius eodem mcdo 
 dtat : ubi ipfc nervus fcrmoius una ledtionc pr^ altera nititur: ubi varietateni lediHo- 
 
 uis 
 
24 INTRODVCTIO 
 
 nis difeite indicant Neque a textu abire cenfendi funt , nbi ex hypotliefi tliefln e- 
 ducunt. V gr. Opurti't kninfesejj'e, omiffo in vohis , ut Whitbius Icite obfervat. Ap- 
 
 Saret , quid interpretes legeri)it , ubi vernaculse fuse obliti , Graeca preffius referunt. 
 _ feque textum no(h-um non legilTe cenfendi funt , ubi verba , fynonyina prxieitim , 
 intci'pretatu difficilia , pi-Etermiierunt : ubi a textu Grsco abire eos coegit lingua- 
 rum indoles : ubi in ipfis fuis linguis proclivitatem ad hallucinandum liabuere. Ire- 
 nsi Graca quid liabuerint , apparet , ubi Latinus ejus interpres a Latinis codd N. 
 T. differt. Apparet , quid legerint & interpretes & patres , ubi plures interpretes 
 inter fe , ubi plures patres inter le , ubi hi cum illis , & illi cum his , quin etiam 
 utrique cum codd Grscis , anciquis priefertim , congruunt. Ac plerumque tarn 
 clarum efl , ex communi eos fonte hauiille , ut ne Icepticus quidem reniti poffit. 
 Cluin ctiam ipla hie quoque leftionis duplicitas ufum quendam prajbet , & inftar elt 
 duorum lufTragiorum pro duabus leftionibus , quarum altera eit interpretis vel do- 
 ftoris , altera librarii , vel utraque unius do6toris alios aliofque codices nafti prte- 
 cipue in exegetis vetuftis commentarius fere lertionem ipforum ; contextus ', iiiter- 
 jectus a librariis , prolixus prasfertim , ubi a commentario differt , leftionem tem- 
 pore librariorum ulitatam exhibet. Rurfum ubi plura verfionis alicujus^ exempla- 
 ria unam leftionem Graecam diverfis verbis exprimunt, expreflio e diverils dedu6ta 
 Grsecis codicibus Grsecam leftionem eo magis firmat. 
 
 Oh/crv. V. Alexandrmi codicis & Latins verfionis collatio , unam 
 breviflimnm , certiffimam , faciliimam decidendi rationem partim per fe 
 miniftrat , partim ad earn deducit. 
 
 Ex omni monumentorum genere , unde varix le^tiones petuntur , duo quaedam 
 juverit defumfilfe , videlicet Grsecum aliquem codicem excellentem , & verfioneni 
 aliquam infignem : & codicem quidem , Ahxandrinum potiflimum ; verfionem , La- 
 tinam. nam patres , quia non continuum N. T textum habent , hue minus apti funt. 
 At ex codicibus Gr^cis omnibus uaus prsflo efl , divino utique milfu , Alexandri- 
 nus , ad dccilionem eximie accomniodatus. hie enim omnes tonios N. T. conriuet: 
 hie bene antiquus ell , & accurate coUatus a multis, Eiedemque fere caufie funt ver- 
 ilonis LatiuiE ceteris hie verlionibus anteponendje : ad quas caulas accedit , quod 
 lijec fola verfio ab omnibds intelligitur. Alexandrinus igitur codex , & Latinus in- 
 terpres , Par bene compolitum : qui ctiam , quod ad internam atdnet indolem , in- 
 ter omnia monumenta N. T. medium tenent. Etenim hos duos circumdant undique 
 omnes copis , quse in duo fere agmina difpefcuntur , inter fe magis , quam ab his 
 duobus divila : & aliorfum Grsci communiores tendunt codices , cum patribus Gr^- 
 cis minus antiquis ; aliorfum antiquiilimi & patres & interpretes alii , & Graeci qui- 
 dam codices minime proletarii , fe recipiunt. itaque nulla commodiore ratione , 
 quam ex codicis Alexandrini & Latini interpretis conHidu mutuo , & ex horum ce- 
 terorumque tedium compofitione , elici poterit , quae quseritur, ledtio germaua. 
 
 Nunn 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. VI. 25 
 
 Nunc fcorfum ffHcicin Jchemus £<? Latinum inttrfntm , t<? Alexandrinim codicem; 
 deinie utrtimquc hurum eonjunciim : turn ea , quae kac Ohfirvcitiom declaravimus , emtn 
 denwnjlrata (iabuntur. 
 
 Obferv. VI. Latina leflio quam (incerirtima quarrcnda ert , adeoque 
 commiinior examinanda : varictas leftionis ex editionibus , ex manufcri- 
 ptis&c. petenda: varietatum vel confilio vel cafu ortarum decilio eruenda. 
 
 Habes hie , Leflor , lemmata ex Summario hujiis Introrluftionis , fi illuc re- 
 fpicere vacat , repetita, & metliodum , quam iu Gntcis adhibendam cxpliCavimus, 
 ad Latina traduclam. Fuit Latinus intcipres , imo multi fucie iiuerprctcs , pri- 
 tnxs , lit Align (liniis docct , fiid temftorihus. vid. lib. II de Dodtr. Clirifl:. c. XI. ^ 
 VetuIliHumi's ille inrerpretis interpretumve tcxtus iiuilcas corruptelas contraxit, an-' 
 tc tempora Hieronynu ■> (\^^cm interpolationes etiam ex Luciano & Helychio no- 
 tanteni videbimus Oblervatiunc XXII. Mederi conatus e(l Hieronynius : fed Im- 
 jus (]uoque recenlioncni multis ruiTuni temporibus nuilti vel pr.Eterieriint vel ininni- 
 tarunt. Hinc tanta liodie in Latiiiis 'maniifcnptis imprellilque codicibus varietas, 
 quae & antiquiirimovum Latinorum , & Hieronymi , & citeriorum lertiones com- 
 pledlitur. Uuare non obvio (]uocunque cxeniplari Vulgat;e xerfionis contenti elle, 
 led latius debemus circunifpicere. Latina Biblia per typogi'apln.is ab Anno 
 MCCCCLXll & demceps excula , ex variis manavcre manulcriptis : & ea qui- 
 dem Icftio Latina, qu£ liodie viget, paflim lequior efl. porro extra tcKfuni varic- 
 tatem LatiuLC notare leclionis pauci fuiit conati. Notavit aliqua Eraliuus , ex co- 
 dicibus lane memorabilibus , led obiter : plura dedit Rob, Stephanus (pollea de- 
 mum ad Grxcum textum progreiVus , ) plurima loli. Hentenius , nee pauca T. Nic. 
 Zcgorus , Corn. lanl'cnius , ac Lovanicnfcs. At hi aut niilliini exemidar Gixcam, 
 jiut unam cditionem aliijuam Grscam refpexere tacite, meliovet'que codices Grscos 
 aut non adhibuere, aut ne habuere quiilem. imde non minim , multa eos Latina 
 pretioiii , (puc hodienum repei-iuntur , ncque agnoville , quum idonca norma dcfti- 
 tucrcntur , necjue anndtaUc. Singularem curie dexteritatcm & exquilitum codicuin 
 apparatum adhibuit Francifcus Lucas Brugcnfis : fed iclertiora tantummodo loca 
 trartavit in fuis Notationibus , eal'quc a medio prioris cpillolx Petri , imo poll 
 epiilolam ad Romanes , ut iple ingenue docet , propter calamitatcm bellicam at- 
 tenuatiores dedit. Superveneriint Sixti V & Clementis Vlll cditiones : ipis quan- 
 quam prudcntionim judicio ulteriorcm codicinn veterum coUationem non fuuule- 
 runt , tainen poll corrcdioncm Romanani Rumanenlcs otiuiii fere putarunt libi fi- 
 dium. Vnus Epiftolaruni lertioncs curatillime exaniinavit G. Eltius : at loliannes 
 De la Hayc in Maxiinis Bibl^is vix ouitL^uain nov<e opis attulit , & Hcnrici de Bu- 
 kenlop induftria potillimum in conlideratione editionis Sixtinx & Clementin.t ver- 
 ti\tur. Proteflantcs vero Vulgatum aut eo magis fprcverunt , aut, cum liu.larent, 
 non tamcn repurgarunt. Millius demuin Latinorum interdum , fccpius Gnecolatino- 
 rum codicuin , (adijuos poilea Boernerianus accelHt, J lediones indicavit; miliitiue 
 
 U Lati- 
 
ft6 INTRODVCTIO 
 
 Latinorum item quorundam ufus obtigit , & ex aliis compluribus locorutn maxime 
 neceirarioruni excerpta fum iia6lus : qus Evafmi , Stephani , Belgarunique illonira 
 notationibus adjefta nunc , non multorum le6tionem locorum prorlus immcdicatani 
 relinquent. Plerilque locis , quid Latinus interpres dederit , fatis jam firmiter cou- 
 ftare confidimus : uberiora autejn multa reddi poffeut ex tot aliis manulcriptis , mo- 
 do ne in amiftum novorum volurainum confumerentur ; ut iis maxime fit , quo- 
 rum magna funt folia ; fed potius excuterentur , & quidem accurate. Vide , quan- 
 tos talium codicum acervos memorent , prjeter Erafmum & alios modo citatos , L. 
 Valla, ad loll. XVIII. 28. Inc. Faher Stafuknfis in Comni. ad Evang. fol. 203. lo. 
 Saubertus in Var. lert. Matth. p. 264. R. Simonius in Obferv. novis Gallicis capp. 
 I. XX. XXI. H. Hodius in Hift. text. & verfionum , maxime f. 663. /. Millius in 
 Pi-oleg. N. T. § 379. & in Not. ad loli. VII. 53. F. E. Kettnerus in Hid. Difti loh. 
 de S. Trinitate , p. 207 feqq. I. F. Schannat in Vindem. Ut. f. 218 feqq. lac Le 
 Long in Biblioth. facr. Part. I. pag. 524 feqq. 534 feqq. Part. II. pag. 434 feqq. 
 E. Mmrtme & F. Dur audits in Itin. liter. T. I. p. 151 &c. R. Bentkjus in Speci- 
 mine edit. N. T. Grscolatini : 1. C. Harmbergius in Vol. II Mufei Brem. Part. III. 
 artic. IV. AuHor Proleg. Amflel. N. T. p. 85 , 121 , & alii, mitto enim plurimos 
 eofque notillimos Bibliothecarum iniignium Catalogos. Notat Simonius pallim Grat- 
 cum vulgan atqm ordinairium , illud prsefertim , quod Steplianus edidit ; Graitami^ae 
 ei manufcriptorum le6lionem , melius cum Latino congruentem , opponit , ita , ut mo- 
 do hoc, niodo illud agnofcat elfe priEltabilius. vide inprimis Obferv. ejus novas, 
 p. 418 feq. Pari autem jure notamus Lathmm vulgare atqm oj'dmarium , quod is in 
 lua verfione Gallica reddidit : cui Latinam maniifcriftorum leclionem , melius cum 
 Grmci s congmentem , opponi deberc , ipfe ignorare non potuit. Interea , li quid ex 
 manufcriptis etiamnum Latinis exfpeftandum reilat , repraefentat id aliquando ( non 
 enim perinde curamus Hehrakam Matthsi verfionem ex Latino minime antiquam , ) 
 Angloiaxonica quatuor Evangeliflarum verlio , Saxonka , breviore verbo , a Ma- 
 reiclwUo & Millio ; Anglua , ab ipfo interprete , Matth. XXVII. 46 appellata: 
 quae , ipfa fortalfe fuperior Caroli M. aevo , certe in codice ante annum MLXXIII 
 fcripto , & in aliis , ex Latino textu valde probo dedufta , exflat , & cum Tliomse 
 Marefchalli obfervationibus recufa efl. Neque nihili ell , ab eodem Marefchallo 
 interdum citata , /Inglka N. T. verfio , tota etiam ex Latinis dedufta , cujus ori- 
 go ad Wiclefum iplum vel certe ad tempora ilia refertur , cujufque exemplar niti- 
 de quondam in membranis defcriptum ex Bibliotheca Vffenbachiana ( qux id Tomo 
 III. p. 73 memorat, ) ad me pervenit. Plus vero juvant editiones Latins , & item 
 Germanics , ex optimis Latinis codicibus deduftas , & per prifcos typographos ex- 
 cufas. Magnam liaec omnia monumenta varietatum congeriem nobis oiferunt : quo- 
 jnodo autem difcernetur ea , quje eft Latini interpretis ipfius , a quavis alia ledtio- 
 ne ? Hie quoque raethodus in Grscis explicata codicibus , ad Latinos traduci de- 
 bet : in quibus non valde proficit mnltiuido codicum. nam multae Latins leiliones 
 feqiiiores recle improbatse funt & ab Hentenio , qui tamen magnos ad eas codicum 
 Latinorum numcros adjecit ; & ab ejus fuccelibribus , qui eofdem fubinde numcros 
 delerunt , in prsfatione fua geueratim monentes , nieliorem numerura codicum fae- 
 
 pe 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXn. Obf. VI. VII. VIII. iff 
 
 pe a majore vinci. Nee honhas codiciim feorfum aut antiquitms niinis urgenda elh 
 quain]uain eniin ei codici , qui certis in locis le prxter alios fincerum prsefticit , in 
 locis incertis pnerogativa nliqua competit ; taincn boni fuos quoque nsvos habent: 
 & antiquiilimis hodie codicibus antiquioros fuiit iplx varietates. Valet ad letVio- 
 nem ipfius Latini interpretis difeernendain multitudo , bonitas , autiquitas codicum 
 conjunrtim. Et quic(]uid fie (luoque negant codices ad varietates vel coUigendas 
 vel difcernendas , id abiindantilVuuc lupplcnt patrcs Latini & I'criptoves cccleliarti- 
 ci , prasfeitim ii , qui comincntarios dedere , textus vetcris , quo gavili eraut , iii- 
 diciis refeitos fa:pe irrcfragabilibus. Qui li dcxtrc adhibeantur , Latiua lettio ac- 
 curatius etiam , quain neccllc eft: , digiiofccnn'. Non cniin Inic una continua ver- 
 iio N. T. Latina requiritur : fed Larinuni quum dicinuis interpreteni , cum dicimus 
 tantilper, abs quo pra:lcntis cujufque loci lingulatim vel tiitla eft: vel quoquo mo- 
 do relata interpretatio ; qus five Hieronymi eft , live antiquioris auonymi cujus- 
 cunquc , Grscam Icdlioncm rcfcit antiquillimam. nam etiam Ilieronymus ante exi- 
 tum ieculi IV ailhibuit codices Grxcus & vetuftos jam turn , & iis cpioquc , ut 
 ex mutuis Augultini & Hieronymi epiftolis patet , probatos , qui operam ejus 
 in libris V. T. rccognofccndis improbabant. Nunc etiam , qus Hieronymi 
 leftio fit , qu:E antiquior Hieronymo , dilpalelcit. nam vcrlionem Hicronymo 
 antiquiorem , quxcunque erat , adhiliuere patres utique Hieronymo anticpiiores , 
 & alii , Hieronymiana , (]uum ea cxftaret , tamennonutentcs, vclnon fola. Q,uic- 
 quid eorum ell , ubi linguli Icorliim ambulant , iibi indulliirc videri polliint : led 
 ubi plures , etiam in rubtilillimis ftridluris , inter fe congruunt , communcm fcili- 
 cet intcrpretcm lunt I'ccuci : ciijus Icftiones , qua: in codicibus Latinis N. T. ex- 
 ftant , tali parto conlirmantur ; cpia: amill'x erant , rcilituuntur. Plura in progrel- 
 fu acccdent Latinae lettionis & perlpiciends & ponderandae adjumenta , non line ipe 
 Italx illius verlionis , ii quid rclert , dignolccnds. 
 
 Ohfa-Tj. VIL Latina Icclio eft valde antiqua. 
 
 Exorta efl: partim ante exitum feculi IV , partim primis fidci temporibus , uc 
 Obfervationc priecedentc vidimus. Verifimik eji, inquit Alftcdius , jiiitim fojl A. C, 
 100. verjioncs illas Latinas iidoniMiis ej)e. Thef. cbron. p. lo^. nee longe alitcr Ivctt- 
 nerus in Hift. Didti loh. deS. Trin. p. 37. Itaqiie lisec verlio ceteras antiquiilimas 
 vcrfiones non mcdiocribus intervallis prsceilit : & Gnecum exemplar , ex cpio La- 
 tinus verlioncm dcrivavit , plcracpic Grseca excmplaria , qu;i: hodie liipcrfunt , au- 
 nis 700, 800, yoo, 1000 anteivir, conf. ccl. PliiHii Sy ntagm. p. 135, 186. Tarn 
 antiquum bonum public! juris eft : fine injuria , fine (tudio partium utimur. 
 
 Ohfcrv. VIII. A genuina IcQione Grscca fa:pe difcrepat Latina Ie£lio, 
 
 Vulgata: mcndofitas a multis notata eft , quorum rcccnfum prxbent Ramburtii 
 Pifp. Sedan. Tom. 11. p. 150 feqq. Hottingcri Tbetaurus philol p. 380 Icqq & 
 Pfcilferi critica lacra cap. Xli. § 4. Accedit Petriis PicIicrcUus (in Onulc. tlicul. 
 p. 125. 340 f.) Thcod. Thuinm. Excg. Matth, I. II. p. 268 feq. C. Kortholtus, 
 
 D 2 H. Ho- 
 
a8 INTRODVCTIO 
 
 H. Hodius , I. Frickius ( in egregia pvEfatione Bibl. Germ, maxime § IX.) I. G. 
 Carpzovius , ceteri : LaLinorumque codicum cum Grsecis collatio , a Valla, Sta- 
 pulenli aliifque inftituta , magna ex parte liuc fpeftat. (juanquam res non debet ul- 
 tra modum exaggerari , ut multi faciunt , qui , quum Ilidorus Clarius ad oclo men- 
 doium millia in Bibliis Latinis annotata fibi atque emendata dicit , nee taradi o- 
 \ mnia ad vivum refecata ; vUoginta millia fupponunt. Ipfum tot feculorum fludium, 
 curiofitas , incuria , immanem Vulgato leftionis vel labem vel varietatem afFricuit, 
 de temporibus ante Hieronymum , queflus elt Hieronymus , cujus querelae verita- 
 tem comprobant ea , qus Rich. Simonius in Obferv. novis , maxime p. 449 notavit , 
 qusque ex Hilario diacono collegit Whitbius in Examine , ejulque prsefertim ap- 
 pendice fecunda ; ubi tamen multa notantiu' , Hilario ejufve deleriptoribus propria , 
 nee Latinis codicibus N. T. imputanda. de temporibus poll: Hieronymum , Roger! 
 Baconi alioramque quiritationes exllant. Veruntamen pleraque , five Iimpliciter 
 vitiol'a funt , five per le6tionis varietatem fucata , Grsecs leftioni non adverlantur. 
 Qua; vero Grscae leftioni adverfantur , eorum magna pars I'ub Latinam demum irre- 
 pfit manum ; aliqua tamen in ipfo Grseco exemplar! , ex quo Latinus eft interpre- 
 tatus , exftabant. Exempla dantur in Prolegomenis Millianis § 327. 383 &c. & in 
 Wetltenianis p. 87. Atque hoc loco vigilantiilime obfervandum ell, quomodo Mil- 
 lius in Prolegomenis paulatim in earn deveniat orbitam , ut veteri interpret! Latino 
 himium tribuat. Dabimus hoc ei , ut § 285 Latinum ex Polycarpo confirmet: (vi- 
 de Var. iPetr. I. 8.) Clemens certe Romanus , quern § 141 eandem ob caufam al- 
 legarat , alienior ell. (vide Var. Rom. 1. 32.) quanquara non mirum foret , fl in- 
 terprcs , utique etiam Graece doftus, Clementem & Polycarpum legilFet , veletiam 
 in interpretatione loci abillis allegati imitatus elTet. tiuum vero mox § 29ofeqq. 
 fubinde vel Latinus ipl'e , vel Marcion , vel Tertullianus , vel Ambrofius fuura 
 quoddam iter tenent , alTeclamque nancifcuntur codicem Cantabrigienfem : ea certe 
 conjunftio minime fufficit ad Latinam lettionem protinus Graecae pneferendam. Bi- 
 vium ell hoc , in quo unus paiFus longos errores vel poll fe traJiit vel prtecidit. 
 
 Obferv. IX. Vc pkiriraum tamen cum genuina leftioneGraeca, La- 
 tina congruit le£tio. 
 
 Hoc vel ex antiquitate interpretis exillimari potefl , qu3£ longiffime fupra ple- 
 rafque caufas varietatum pollea exortas polita fuit. 
 
 Obferv. X. Alexandriniis codex valde eft antiquus. 
 
 De hoc codice multa habent , prteter Millium , Humfredi Hodii libri quatuor de 
 Bibliorum tcxtibus originalibus, verlionibus Grsecis & Latina Vulgata , Oxonii A. 
 MDCCV editi : & Prolegomena LXX interpretum , quorum ex eodem potiHuiiuni 
 Alexandrino codice edicionem hk. Ermjlus Grahius , & , eo det'unfto , Franctfcus 
 Lee , & , poll luijus obituni , Anouyimis eruditus adoruavit ; noviiiimeque V. C, /. 
 hcBrdtingirus Tiguri egregie locupielaiidaiu fuicepit. Vtrumque opus inligne, & 
 
 poll 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. X. 29 
 
 pofl claufos Millii rivos C nuanquam rcccntior eft Millii , quam Ilodii titulus , ) 
 luci expoiitiiin. utruiiunic adciit , (]ui rationcs pro codicis Alcxandrini autiquitate & 
 prxfranria a viris illis doclis prolaras cognolccre avct : nns hiftoriam diiiua\at ab 
 illis niutuabimur , noftrafque inde rationes , quas cum illorum rationibus non in- 
 utiliter conrulcris , cliciemus & inunieimis. Prolegomena igitur ilia fua Grabius fic 
 orditur : Oucm vos Alcxandrinum aYfclhmus co/j/icein , ei id cognomiiiis haejjt , quod 
 Alexandria nindem Jl'cum Conftmitlmfuliii dHukrit CijrillHS Lucaris , fviimim in i/ln y 
 fojl in kac urhe Graecae eccUfim fatrinrchii : qui fro tximio irga An7;licanufn regnum 
 atque iiiUjiain nffeiiii vetujh(fjiiiiim Tium lihniin nMriufcriYtum Girolu I yajfimo rtgi atqm 
 martijri f>er On. Thomam Rot , equitem mtrntum ac laudati regis ad iniferatorem Tur- 
 cicum kgatum , dono , fane egregio , LXX abhinc ^ quod excurrit amiis , mijit ; addi- 
 ta f-h(dii , qua hrevem diHi codicis nutiliamprofiria manu tradidit feqMntihus verbis : Li- 
 ber ilte Scripturae facrx N. & V. Tcftanicnti , prout ex traditione hahenuis , eft fcri- 
 ptiis manu Theclae , nobilis faMuina: j^gyptiaj , ante niik (pro niille) ^ treceutos an- 
 nds circitcr , paulo poft concilium Nicaenuin. Nomen Tlicclae in tine libri erat exa- 
 ratum : fed extindto Cin'iftianilmo in TEgypto a Mahometanis , & libri una Clu'ifti- 
 anorum in fimilcni lunt redarti conditionem. Extinftum ergo & {legecll) Theclat 
 nomen & laceratum ; fed memoria & traditio recens obfervat. Cyrillus Patriarchs 
 Conftantinofolitanus. Super his verbis multadifputari folcnt : dignuni eft certe vi- 
 x\ Ipec^huillirai tcftimonium , quod fcrio examinetur. Prinnnn exllar in ipfo codice 
 Epiftola Chnmitis Romani , utraque ; led de priore tantilper loqueniur. Pliotius de 
 Clemente , Hie etiam efiflolam mmwrabikm ad Corinthios firihit , quae afiid multns 
 oTToSoX^'i n'^iCvBn , coc, yjj\ ^yiuo7ia. dvayivcooxtS-oj' reciju digna eft habiui , ut etiam 
 fuhlici legeretur : at quae fecunda. dicitur ad eofdem , ut ffuria reprobatur. cod. CXIU. 
 quanquani Pliotii aetarc le6tam fuille epiftolam , haec verba non oftendunt. At Hie- 
 ronyi'US valde tUiletn dicit Eyijhilam , q7tae £5^ nonnullis locis etiam fublice /egitiir. Ca- 
 tal. cap. XV. & Eufebius de eadcni epiftola , Hanc in muhis etiam jcclejiis ■falain ac 
 yuhlice lAM OLIM £5" ayud tics quoque Icgi cogtiuvimus, 1. HI. Hift. eccl. c. 14. Pla- 
 ne ergo propter publicx in ccclciia leftionis ufum epiftolam dementis inlertam Iia- 
 bebat cod. Alexandrinus : & tjuia nullus codex Graecus mf. N. T. (quanquam ii co- 
 dices , qui folos Evangcliftas liabent , in liane comparationem train non poflunt) 
 epiftolam Clementis liabet , nili Alexandrinus : liinc colligimus , omnes cetcroseo 
 tempore elle Icriptos , quum epiftola dementis publice legi deiita cllct , bisque 
 omnibus vetuftiorem clVe Alexandriuum ; cujus vetuftati quantum detraliatur, taa- 
 tundem ceterorum quocjue vetuftati pro portiune detraliatur. Dcinde propius 
 
 dcftniri codicis potcrit jetas , li adhibeatur Index librorum , quern ipla ei iibrarii 
 inanus , ut Grabius teftaiur , prxfixit iTm^ic k67(j.h kt?\. /d»3- , o/-t» /SijSAia, v: 
 jiaaiiMcov a. xtA. 7ra(>ciAi7ioui\co^ /S {ojuh /2//SA/a $•', '^^o^nTajj <5-' , uatii xrA. ^ct' 
 v»iA I?'- xtA. h xoliv» Stadry-n' 'ivayyiAict J', xara fA.a.rBa.icv , kcltci fj.a^Kiv , xa.- 
 TO. Ai-.xav , KctTo. iccdvvW tt^ol^hc, uTTo^c^m ) nctbo'AiKWi ^' , irri^oP'aj 7rat>A« la , 
 . a.7iDKd?.VtliiQ icoiivv^ , «.A)'V?VTCC i . . .._ Am a , . . . ivroq s . . . 'Am /3 , o/uii liifixiet 
 . . . (nota Humeri , fortaile ?-' , detrita : ) \i/aXuoi c-oAoy-a'Tof iri. Abruptus eft 
 liodic (juiJem codex AL in Epiftola Clementis fecunda : fed tamca. Judex uidica-r, 
 
 D 3 delcii- 
 
so INTRODVCTIO. 
 
 defcriptuin Ininc cffe codicem eo tempore , quuin & Epiftola dementis legebatur 
 publice , & Pfalmi Salomonis (quos codex Csefareus apud Lambecium inter libruni 
 Sapientia: & Siracidem locates liabet, ) a leftione publica recens erant fcgregati. id 
 tempus indagare juvat. Ac dementis quidem epiflolas libris N. T. venerabilibus 
 & fanftis accenfet canon LXXXV , qui in apoftolicis habetur , & inde concilium 
 TruUanum : fed de Salomonis Pfalterio illet. Rurl'us Pfalmos Salomonis in apocry- 
 pliis recenfet Indiculus librorum V. & N. T. in cod. mf. Baroc. apud Hodium , f. 
 649. ( itemque Zonaras & Balfamon in Fabric, cod. pfeudepigr. V. T. p. 974. ) fed 
 Clementis nil nifl Si^aJnaAictv cum plurimis aliormn apocryphis habet. Vnum oc- 
 currit monumentum , in quo conjun^m , perinde ut in Al. codice , citantur Epi- 
 flolae dementis & Pfalmi Salomonis : videlicet Scriptural facrae apud Athanalium 
 Synoffa. Haec inter libros V. T. quibus contradicitur , ponit Pfalmos , & , non 
 Canticum , quod ed. fuo loco agnofcit , fed Odam Salomonis : haec inter libros N. 
 T. quibus contradicitur , Clementina ponit , Epiltolis non obfcure exceptis : h.Am,usv- 
 Tia , i^ m fJATi(p^d&naav iKXiyivra, to. aAn0s5"6?a yj\ QiO'Trviv^a. Et Clementina 
 & Pfalmos CanticumqueSolomonis habet Stichonietria Nicephori ( initio Seculi IX) 
 & Anaftafii , in libris dv'nA^youivolQ & qui non recipiuntur ab ecclelia : habet vi- 
 delicet utrumque , juxta cum aliis id genus multis , ex ipfa Synopii , & cum hoc 
 difcrimine , ut pretiofa Clementina a vilioribus olim diflin^ta non diftinguat. Sin- 
 gulariter ergo conveniunt cod. Alexandrinus & Synopfis , & quidem ita conveni- 
 unt,ut non folum Clementem ac non Pfalterium Salomonis, fed etiam utramque de- 
 mentis epiflolain probent , ( x-Xufxivria habet Synoplis , pluraliter , ) cum ceteri o- 
 mnes priorem tantummodo dementis epiflolam probent. Accedit fimillimus ordo 
 librorum , quum & in Al. & in Synopfi Catholics ante Paulinas , & epiflola ad 
 Hebrasos ante epiftolas ad Timotlieum ponitur. Qmx. vero Synopfeos aetas ? Primum 
 antiquior efl editione ilia A6lorum & Epiflolarum , qux ab Euthalio circ. A. 460 
 adornata eil , & Hypothefes five argumenta librorum , atque in iis aliqua ab Eu- 
 thalii fententiis diverla , ex Sijnoffi videlicet , adjefta habet , ut docet Millius in 
 Proleg. § 994. Deinde memorat Synoplis editionem Luciani Grscam V. T. tan- 
 quam fiftimam & ultimam ; adeoque Pamphili eandemque Eufebii , & Hefycliii edi- 
 tionem ignorat. Et Luciani quidem editio ita Celebris fuit , ut nonnulli appellatio- 
 nem t^? x.om^ ei tribuerent : fed tamen talem auftorem , qui Synoplin & in ea e- 
 numerationem interpretum Graecorum V. T. dedit , Hefychii certe interpretatio 
 fugere non potuiffet , nili Synopfin ante fcripfilfet , quam Hefycluus Alexandria 
 & in iEgypto reciperetur. Alexandrinum enim fuill'e au6torem Synopfeos , cum 
 alia muka, tum ordo epif tolarum modo memoratus (coll. Obferv, XX. Confid.VlI.) 
 oftendit. 
 
 Vetuftatem codicis Al. nemo acrius impugnat , quam Cajjmirus Oudinus , qui 
 cum in feculum X detrudit , Epftolam illam urgens ad Marcellinum , hi; rQq ij/aA- 
 fxQc , five de Pfalmorum titulis , ut Hieronymi catalogus appellat. negat enim , uno 
 exitare tempore epiftolam potuiife genuinam , qux in concilio Nicxno II. A. 787. 
 citetur ; & fiippolititiam , qu£e fit codici Al. inferta. Epiilolam vero ad Marcelli- 
 num , 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. X. 31 
 
 Bum , ut hodie exftat , cur non pro valde antiqua habeamus , caufa nulla eft. Vo- 
 cabulum tm? r^mvx^ 1 H"*^ ^^ lofuam , Indices , Ruth , compleftitur , rariflimum, 
 nc Suicevo quidcm notatum , ad imitationem T>ic TriVTarivX'^ K^] t?;? ox-TcnivX^ for- 
 Tiiatum ; plane redolet auftorem ab Origenis aevo non longe remotum. Initio epi- 
 flols Icriptor nifigno fe confitetur rfalmorum , ficut etiam OMNIS SCRIPTURM 
 fludio teneii : ac plane idem videtur dediffe antea Scripturx Sj-nopfin , de cujus ye- 
 tuilatc niodo egimus. nanique Synopfis , in capite de Pfalmis , quod ampliiicatio- 
 nem quandam Hypotlicfcos Eulebians Plalmorum rcpr^fcntat , & Epiftola in Plal- 
 mos , candem plane fedulitateni fubtilitatemque llipit : & iitraque videri poirec au- 
 ftorcni habere anonymum Alexandrinum , Athanafio cosvum , nifl ipfe elTet Atha- 
 nafius , cui utrum(]ue opufculum tribuunt antiqui codices , & cujus fmdium erga fa- 
 cras literas vel hinc conftat , quod & Conftiins imperator eum juflit flieros adornare 
 libros , & ipfe paruit. fic enini ait in Apologia , TrvKTia. rwv Qn'cav y^atpaiv mAiv- 
 raiTO? dvTH ju.oi KATA2KETA2AI , ravru. TToimac. aVJs-s;Aa. Etenim Hicrony- 
 mum , & concilium Nicxnum I! , earn qu£e liodie exftat, ac non aliam Atbanaliire- 
 fpexilVe epiftolam , coniplura decent , coUata , fi placet , Antonii Vita , cui Epi- 
 Itola iimilitudine quadam fingulari refpondet. nam(]ue in ilia , Antonii ; in hac , 
 anonymi fcnis fermonem indueit Athanalius , prscipuas utrinque tradtationis partes 
 exhaurientem : in utraque locum i Reg. XVIII. 15 , qui^ apud LXX , etiam in codi- 
 ce Alexandrino , fic liabet , C>} ^^litoc. t£v SwafMav , a vTa^i<^t\v ivcoTTiov duTu > oti 
 a-riui^ov 6ip9r,'JoiU(tJ civtui' aliter legit , (^y) ntif^/o: , « vra^i'^m Ivcottiov dvTn ari/M^ov , & 
 huic Icftioni fmgularem in utroque opufculo doftrinam fuperllruit. Sed quorlum 
 tarn multa ? ad ^etuflatem S^niopieos potius , de qua fupra , quam Epiitolce con- 
 firmandam collegimus. iinge enini , Epillolam illam interpolatani vel plane fuppo- 
 fititiam elTe in Al. codice : id vetullati codicis nil obeft , nili rautatio vel fraus il- 
 ia noviter fadla demonflretur. nam hodicnum dupliciter exflant Ignatii epiflols , & 
 Ephraimi Abrahamius , & alia : imo ipHi ad Marcellinum Epillola in Plalmorum 
 numeris v. gr. m & 18' ■, liodienum variat. Minus dclinite lacobus Le Long tantmn 
 ncgat clTe codicis vetuflatem , qyantmi n vulgo Angli, tribuant. Jn ipla Anglia ano- 
 nym us , qui N. T. Graece & Anglice edidit , codicem annorum 800 vel 1000 
 cenlet p. 921. Ac Simonius , vuildi anticjiutm ccteroqui codicem agnofcens , minus 
 tamen Cyrillo Lucari credit , quam pra;tcr ceteros Grabius ; quanquam Grabius 
 quoque a Cyrillo aliquantum dcclinat. nam codicem baud diu ante annum 396 exa- 
 rarum arbitratur , aut laltem paulo poll ; quo parto fcriptioncm non modo poll 
 concilium Oicumcnicum primum , A. 325 babitum , ut Cjrillus , fed etiam poll ib- 
 cundum, quod A. 381 fuit , collocat : Theclac , opinor , caufa , quam Grabius ef- 
 fe putat a Grcgorio iVazianzeno celebratam. Sed haze ratio non niagis , quam ulla 
 alia , nos cogit a relatione Cyrilli rccedere. Propius cum uSgijptiii Tliecla ab illo 
 memorata conjunctus ell idem Athmnfms , cujus Pluwi S. Thec/ue liabere fe , Da- 
 vid Colvillu5 Madrito fcriplit A. 1626 ad Paril'mos Athanafii cditores: (colL Baron. 
 not. ad Marty iol._ Rom. d. 23 Sept. pag. 434. ; nee lane ab eo fcribcndi genere ab- 
 horruiileAthanalium , rurlum Antonii vita connnonltrat. fortalfe etiam Thecla; 
 in libris facris dcfcribendis indulliiam ilia ejus vita pra:dicat. cognofcant alii, ii aj- 
 
 Imc 
 
3a INTRODVCTIO 
 
 hue facukas cfl. Neque enim Thecla Pauli Apofloli , cujus vitam Bafilius Seleu- 
 cieiifis retexuit , iiinuitur , led Thecla Athanafio cosva innui videtur. 
 
 Eadem JEpiftola ad Marcellinura iiieunte & exeunte Athanafiiis dicitur ariflikp- 
 fcofus ; c]uod verbuni contra vetiillatem codicis allegatur : fed eo verbo non vetu- 
 ftiorem ipfum elFe Athanafium , Suicerus probat. Specioflus novitatis veftigium 
 videntur objicere u'^oy^ci(pcLj five fuifcriftioms illse , quas demuni ab Euthalio , quo 
 etiani Steplianus eft ufus , confeftas llatuunt multi , qu^que inde omnibus Pauli epi- 
 flolis fubjeftse exftant in mlf. & impreffis noftris. Es vero ipfe antiquitatem codi- 
 cis Al. non modo non ijifringunt , fed etiam egregie confirmant , qui fubfcriptionem 
 liabet vel nullam , ut in utraque ad Corintliios : vel non tarn fubfcriptionem , quara 
 fublcriptionis rudimentum & anfam , vreo? po/mctr^g , ttqoc yot-AdTai; , tt^oc koAut- 
 aafic. aVo pa)V>t>i? , & lie fere in ep. ad Ephefios , ad Philippenfes , in utraque ad 
 Theffalonicenfes , in quibus quatuor tantummodo epiltolis codicis Al. fimplicita- 
 tem feryat Euthalius. In ceteris & uberior eft Euthalius , nee tam cum eo, quam 
 cum aliis codd. & monumentis vetuftillimis convenit Alexandrinus. Vide Millii 
 notas in fine epiftolarum lingularum Pauli , & in Proleg. § 936. 940. 943. 993. 
 Prima fubfcriptionum ftamina & Eufebius dedilfe videtur , & ex Eulebio , ut alia 
 complura , ita li.ec , fumfiire primum cod. Alexandrinus ; delude , multis novis ad- 
 ditis , Euthalius. Pari modo a/xnV partieulam claufulis librorum a plerifque poft- 
 ea non folum in codd. Gritcis , fed etiara in verlionibus addi folitam , AUxandri- 
 nus omittit , in prima Petri & prima fecundaque lohannis , cum pauculis cod. Gr. & 
 cum verlionibus modo pluribus , modo paucioribus : in fecunda ad Cor. Eph. Col. 
 uti'aque ad Tim. Tit. cum Colb. 7. ^tk. Lat. in Marco & lohanne , cum verlionibus 
 plerifque , fed cum Graeco fere nuUo codice. In Apocalypfi omittit non folum to 
 dlJ-m , cum Latino & Andrea C<ef. fed etiam to v/jicov cum Latino & Mth. quum ce- 
 teri habeant tisJV ayicov , d/um' vel vfxSv , a,wm* ex Paulo. Evangeliftis tempus 
 fcriptionis , & reliqua , permulti veteres fubjiciunt codices : Alexandrinus liae quo- 
 que in parte prifcam limplicitatem fervat. neque ftichometriam uUius libri liabet. 
 Glu« cum ita lint , falva manent argumenta , quje pro vetuftate codicis Al. ex codi- 
 ce Al. ducuntur : v. gr. quod nullas habeat fec^tiones in epiftolis Paulinis. nam ii 
 eas ignoravit librarius , quae A. 396 faftae funt , & ab Euthalio poftea memoratse: 
 eas certe , quas Euthalius ipfe , Alexandrinus , fecit , minus ignorare potuilfet , li 
 recentioris setatis elfet codex Alexandrinus. Firmiirimum vero illud eft , quod 
 de continuo literarum du6i:u , line verboruin diftintlione , live accentuum ac fpi- 
 rituuni notis , quodque de dialeftis anti(juis , Waltonus , Millius , Grabius Grabii- 
 que fuccelfores narrant atque difputant. Gluodli quis neque his ai-gumeucis , ne- 
 
 ?[ue Cyrilli Lucaris relatione movetur : liberum ei eft , ad feculum V vel etiam in- 
 erius defcendere. nam modicus vetuftatis gradus non perimit codicis auftoritatem , 
 quce certe finguiaris eft , & ex indole iplius potiirmiuin debet aeftimari. 
 
 Ohferv. XL Codex Al. non caret vitiis. 
 
 Evol- 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. XI. XII. XIIT. 33 
 
 Evolve N. T. Millii : quotus quifque verficulus eft, a quo iion femel aut fe- 
 pius , folus aut pxnc folus abludat Alcxandrinus ? Evolve LXX int. Grabii : obvii 
 cujuique folii niargineni , non mode Prolcgcjiuena , videbis ejufdem Alexandrini fco- 
 riis conrpcigi. Et quidcm in Novo toft, ctiani minus illc emendatus ccnferi debet, 
 quam in Veteri. nam Alcxandrinis verlio LXX viralis domeftica luit ; unde Ale- 
 xandrini codieis in ca parte nrsftantiam rci^le demonltrant padim editionis Grabianac 
 Prolegomena : fed in libris N. T. prievalet domellieus item Alianis antiqiiioribus te- 
 nor. Codex ilk , inquit Tiio. Gatakcrus Britannus , tot in novi inftrumenti lods mm- 
 dofiis^ mutihuus , impliiiitus ^ interfoLitns defrehmditur ^ ut advcrfus Icciionein receftum 
 exitis admvdtan aut uullius fotius omnino fonderis effi v'ldeatur. iterumquc , mf. illius 
 non (ft tiinti dv^ivrirf. . ut tot Graecurum ruv -^ct.u k^ ■/ravxpx^i'^^' ^titim rcfrngitn- 
 tium teftitnoniis difert!(ftmis ohjiciatur. certe. enim hahet exemplar illnd vitiofa haud fiiu- 
 ca , glojjemata vero interje^a yajfun quam jilnmim. Adv. mile, poftii. e. 4 & 17. Et 
 0}Hinitis ^ ftjfimns IctTnmcs in eo reycriri eenfet Artemonius de Init. Evang. Idh. p. 
 172. Flurnuae in eo fine occurnint luVones frorfus ahfuydae ^ fiilj'ae , quod confiren- 
 tihus varias leSi. editois non foterit non liquere. Proleg. Wetft. p. 11. & hoc judicium 
 approbat M'olfius in Curis ad IV ep. Pauli priores , p. 012. conf. Ffaffii Syntaem. 
 p. 63. 64. 137. ubi in eandem fententiam citat Georgium Bullum. Prudenter Wnit- 
 bius & luo convenienter inftifuto eum nee laudat nee vituperat : fimilique modera- 
 tione utitur Leonardus Twclls adverfus anonymum , qui N. T. Greece & Anglice 
 edidit. nam fere medius hie eft codex inter Millium & inter Whitbium , inter e- 
 ditoreni Siyi^arao' & inter Twells. Si videtur, exeudatur etiam Novum tell, ex hoc 
 codice feorfum , & quidcm ad apiccm uf(]ue , cum omnibus hiatibus & hallucinatio- 
 nibus , line fpiritibus , accentibus & intcrllitiis , prxcifc : phiU)l()gorum videlicet 
 in gratiam , quos tamcn aceurata exccrpta I'atis juvant : bene autem ell , quod nul- 
 la editio totius N. T. ex hoc uno tarn mutilato codice licri potell. nam conununera 
 textum (Sc primx manui & libi ipfi liniiliorem , nuiltitudinis utilitas polhiKu. Non 
 miramur , huic nonnuUos codici , prxfertim afpeftu ejus captos , primas deferre : 
 miramur , lioe ab iis interdum fieri , qui receptam ledlioncm vehemcntius detcn- 
 dunt. nam vix ullus codex reeeptx leftioni , re bene cognita , exillimabitur iuinii- 
 cior , eaque modo melior , mode deterior. 
 
 Obferv. XII. Idem tamen perbonas fepe le£liones habet. 
 
 Nemo negat : res ipfa loquitur. Refte eum auclonum nulli fecundum dicit Ho- 
 dius f. 231. meritO{]ue kunc doSii codicem cundis aliis •praeferunt , ut eenfet Ger. a JVIall- 
 richt , qui etiam omncs nnllros codices ad huiic unum examinari optat. vid. ejus 
 Proleg. § 35 5 yi. led tamcii primas hodie in codicibus cum multorum locoruni te- 
 net cxeeptione , quam paulatim explicate ingreili jam fumus. 
 
 Obferv. XIII. Nonnulli codices Gracci ftint ad Latinos refi£ti. 
 
 Gluinam ii fint , infra confiderabimus. Vnum hoc loco moncndum eft, tales co- 
 dices ill lectioiiibus ita rcfidis nullum feorfum a Latinis pondus habere. 
 
 E Ohjh-v. 
 
34 INTRODVCTIO 
 
 Ohferv. XIV. Le£liones Latin^E vetuftiffimae & codicis Alexandrini 
 (ingulariter conveniunt. 
 
 Aperi Millium : quolibet folio , At. Lat. & alii tedes , etiam vetuftiilliui , con- 
 currunt ; fepe etiam hi duo foli incedunt , aut pjene foli ; idque per omnes aeque , 
 quod maxinicpere notabile eft , Novi teflamcnti tomos ac libros. Nou hue evo- 
 cari opus eft vexacas leftiones latinas : lumat eas quifque primum , quas ipfe quam 
 maxime prilcas & linceras agnofcit , & inde ad reliquas delcendat gradarim. Fue- 
 re plaue totius Gixci V. & N. T. exemplaria duo , inter i"e proxime cognata , & 
 inde valde congruentia , quorum ex altero Larina ante Hieronymum interpretatio 
 eft fa6i:a , ex altero Alexandrinus codex defcriptus. Richardus Simonius in notis 
 Gallicis ad Novum teftamentum Graecos codices cum Vulgato congruentes citans, 
 nullum fsepius , quam Alexandrinum , appellat. 
 
 Ohferv, XV. Cod. Alexandrinus non eft ad Latinos refiQus. 
 
 Vbi varietates in Latinis codd. primum ortaz , & in codices revera Latinizantes 
 derivatje funt , AUxandr'miis eas non fequitur. Vbi A\. a plerifque codd. Grsecis 
 abeft , non congruit i'emper cum Lat. fed cum aliis monumentis Griecis Alexandri- 
 nis. Vbi Al. cc Lat. in fequiorem partem congruunt , caufa temper in Grscis , 
 nunquain in Latinis hsret. v. gr. A6t. X. 36, ubi Ao^ov Al. Lat. Aoyov ov cetsri ha- 
 bent , varietatis ratio in Grsecis eft , ov poft ov irerato , vel potius omilTo. 2 Cor. 
 XII. ly vtclAoj eft in Al. ex vraAiv. dim , in Lat. ex vraAsij , non ex iterum. Ap. 
 XV. 6 pro ^I'vov , /\i9ov eft in Al. ex alliteratione ad fublequens 9 in zciQa^ov ubi 
 Latim ell lapide , a lino valde remotum. Quod fi femel iterumve Al. ad Lat. refi- 
 diis videatur , aliae varietatis caufse fuis locis , v. gr. ad 2 Cor. III. 13 indicabuu- 
 tur , in Griecis litse. Denique Epiftolae Clementis Romani , & Pfalmi Salomonis, in 
 nullis Latinis codicibus occurrentes , ortum codicis Alexandrini , qui & illas & 
 hos partim habet , partira habuit , mere Graecum , egregie confirmant. 
 
 - Ohferv. XVL Confenfus Al. & Lat. eft perpetuum leclionis longe 
 antiquiffims indicium. 
 
 Vtriufvis antiquitatem feorfum probavimus : ubi autem concurrunt , ea multo 
 magis comprobatur. tum enim lettio , five genuina Grsca eft , live minus , certe non 
 longo fub primam manum intervallo exftabat. Nervole dicam : Latinus oftendit , 
 Alexandrini lettionem non eile fub ipfa fcriptoris fui manu , neve paulo ante na- 
 tara , fed potius Latino antiquiorem : Alexandrinus vicillim oftendit , codicem Grx- 
 cum , quem Latinus interpres eft fecutus , revera fic habuilfe. 
 
 Ohferv. XVIL LeSlio ilia antiqua non femper eft genuina , ex cau- 
 fis quibui'dam fpecialibus. 
 
 Nsvis 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXn. Obf. XVII. XVTIL XIX. 35 
 
 Nscvis non camilTe codicem Gi'accum , ex quo Latinaj le6liones ortje funt , pro- 
 baviinus Obfervatione VIII. Eo codice awiqiiius etiain fuit urique cxemplai* illud , 
 ex quo& Grxciis interpretis Latini liber & Alcxandrimis propas^ati funt : & tamea 
 lurfiim aiuiquius illud exemplar , manentc fortalFis lobanne delcriptum , fuos hs- 
 buit nsEVOs , illos videlicet omnes , nui Grseco interpretis & Alexaudriiio codici 
 communes funt. Etenim avidc , feltinanter , non cxailillime , illud defcriptura 
 liiille , mukis vcfligiis cernitur. nequc nulla jam tum gloircmata fuerc adfperla , ex 
 parallelifmo certc,^Rom. XIT. 17. 2 Cor. I. 20. II. 16. i Pet. V. 6. Ap. XXII. 14. 
 Adde allitcrationes , i Cor. Xlll. 3. Ilebr. XII. 7. lac. III. 5. nee non Luc. II. 14. 
 loll. XIX. 14. Phil. I. t6. 17. Nee mirum. tales quippe mutationes operi eu'libet 
 aut opulculo , Icriptoris liodie nianibus cmiilb , per leOitorem & defcriptorem cali- 
 dum , mox eras & percndie pollunt inferri. NonnuUa tamen glolFemata , qure Ale- 
 xandrinus & plerique Latini eommunia habcnt, non a primo interprete proferta , fed 
 aliquanto poll ex Grseis codicibus Africanis dcfumta ell'e , ex idoneis dcprehcndi- 
 tur indiciis. qua in re inprimis opportunam TcrtuUiani limplicitas operam prxllat. 
 Vtut e(t , confenfus LiU. & yll. non plane fuHlcit ad decilionem : talibufque locis 
 ea cfl: adhibenda methodus , quam in locis confenfu Lat. & Al. carentibus adhibcn- 
 dani , infra fuppeditabimus. 
 
 Intcrca , ubicunqne Lnt. & Jl. fingularlter conv^eniunt , Alcxandrini codt- 
 cis , eujufcunque is xtatis cllct , excellentia ecrte atque audtoritas inigularis elucet. 
 nam ipfa errata , in Grsco orta fermone , in nuUo alio codice Gneco reperienda, 
 & Latino interprete antiquiora , evincunt , Alcxandrinnm codicem , qui ujius ex 
 Grseeis limilem libi non habet , quamlibet nuiltoruni inltar eile. 
 
 Obferv. XVIJl. Sed tamen nt plurimum genuina efl , & pondus 
 habet incomparabilc , ad concordem editionum lc£lioneni flatuminan- 
 dam ; quin ctiam ad differentias , qtiit inter ediciones intercedunt , deci- 
 dendas. 
 
 Latina ledlio per fe , ut Obfervatione IX diximus ; fed multo magis confcnfio 
 ejus cum Al. longe ell antiquior plurimis graviffunifipie varietatum deinccps eiiata- 
 rum , & in nonnuUis Griecis manufcriptis editionibufque occurrentium cauiis , quas 
 fupra cnumcravimus. 
 
 Ohfcr-o. XIX. Imo interdum ctiam ad rccenfioncm Comp. & Er. & 
 Beza: fimul emendandam. 
 
 Gimp. &iEr. feipmntur codices plus fitis inter fe propinquos : & ab utrifiue noil 
 admoduin dlfeedit Bczn. Rxempla emendationis illis conjunrtim adliibcnd.v; vide in 
 loll. VI. 22. Col. I. 14. Ar>. XL 17. RecViiiime Cilovius ait, mudcnios Gmecos 
 sodd. quorujiiintegritauin ajjcrimus ^ non ejje praecife tditiones Graecas neoterkas , hu- 
 
 E 2 , jus 
 
35 INTRODVCTIO 
 
 jus vet ilfius oftra divutgatas , feclufa codicilms mmmfiriftis antiquiorihus ^ frohatio^ 
 ribus : fed refpci hie unmrfos cod. Graecos £^ mwiufcrijptos ^ tij'pis editos. Crit. fixer, 
 
 Ohferv. XX. Vcrfionum ac patrum ingens hue accedit utilitas, 
 
 Confufiffima liaec mafia in eum tameii redigi ordinem potefl , ut fingula quafi fi- 
 la leorfum extrahantur : vereor aiitem , ne , quo extricatiora dentur omnia , eo in- 
 tricariorem traftationem dicant leftores minus patientes. nam fcciptori , qui Inper- 
 iiciem do^trins alicujus lambit , & nodos diiiimulanter prjetermittit abjicitque , pa- 
 rata laus eft flicilicatis : fed qui interiora pefquirit , a le(^tore aliter animato quail 
 deferitur , focileque reprehenditur. Subibo oneri : fideliter , fimpliciter , & , 
 quoad potero, dilucide agam. malo fcribere , quod pauci legant ; quam veticere, 
 quo vel unus dextre ulurus foret. Hie igitur demum in hivio nos videmns conlli- 
 tutos , ubi alius editioiiem fibi tritam ita ubique detendit , ut ea defenfione arhitn- 
 tur obfequium ft praeftare Deo : alius contra, quo longius ab receptis refugit editio- 
 nibus , eo ie propiorem veritati putat. Sic in extrema fit difceirio : Veritas in 
 medio relinquitur , cui fine favore , fine odio , in excufos , in manufcriptos codi- 
 ces , velificari del^em.us. Etenim ledtio Al. Lat. iis in locis , qu:e Obfervatione 
 XV & XVII & XIX citavimus , & in ceteris omnibus , ita plus miaufveroboris lia- 
 bet , uti antiquiffimi patres & antiquae verfiones alias vel congruunt vel dilfonant. 
 Proinde hie ufu venit nobis , ut complura de aliis verfionibus , & de patribus , 
 
 Suod coniulto adimc , quantum licuit , diflulimus , dicenda fint. Primi editores 
 [. T. Grjecis Latinilque tantummodo codieibus & patribus , iilque paucioribus iu- 
 llru6li , quod poterant , praeclare fecerunt , fine Alplia illo Alexandrino , fine 
 tot verfionibus & patribus. Nos lifec omnia adhibere fas efl. Le(^liones quidera 
 abltrufiorum verfionum pedetentim dedere Beza , De Dieu , Waltonus , De la 
 Haye , Marereiiallus , Fellus, Simonius,Millius, Wilkiafius. lidemque, & Vlfe- 
 rius , Hottingerus , Pfeifferus , Kortholtus , Fabricius , Le Long , & apud Imnc 
 Renaudotius , auftorefque Lexiei Hillorici , Bafileenfis maxime , tit. Biblia , Whit- 
 bius item , a Maftrieht , Pfaffius , Klemmius , Rumpaeus , Prolegomena Wetllenia- 
 na , de his verfionibus , alio alioque fenfu & inftituto , ceteris etiam argument! Im- 
 jufce feriptoribus indicatis , diiferuerunt : nos ea , qus ad decifionem rerum perti- 
 nent, cernemus , patrumcjue limul rationem habebimus. Singulorum patrum, lingula- 
 rum verfionum, quamlibet veterum,le6Vio,nilhicfibitribuipoltulat:binorum patrum, 
 binarum verfionum, Ikpe eoneurrentium , non multo plus. Sedubi diverfi patres, 
 diverii interpretes eoneurrunt , permultum valent. Etenim perfspe verfiones duaa 
 plureiVe , in una eadem jue leftione paradoxa , eaque vel meliore vel deteriore, 
 6i item patres codicefque GrEci minus communes , inter ie eonveniunt ; & talium 
 ledtionum eollatio nos juvabit , in Conjiderativms aliquas diftributa. 
 
 ConJId./t 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXII. Obf. XX. Conf. I. 37 
 
 ConfiA. I. Mukis in locis aliam Icftionem habent Grccci codices ple- 
 rique hodie fiiperftites : aliam , eamque modo meliorem , modo deteno- 
 reiii , iiiterpretes pleriqiie &: patres, 
 
 Silvam cjufniodi locomm dainus. 
 
 LOCUS I. Matth. I. 18 ;«t« ) - Lnt. Inn. Cant. Perf. 
 
 II. M-.utli. II. 18 G^yivoq >w) -^ Barb. i. Colbert, num. s:4/jY- Cijfr. /Etk, Arab, Copt. 
 Lat. Perf. Sijr. 
 
 III. Mattli. VI. 13 oT;ufq. aVm) *. B^f. 7. Petrus Laodicenlis & alii, Arab. Cop, 
 
 Lat. TertvUian Auguflin, & alii. 
 
 IV. Matth. IX. 8 \QaCiu<iiTav) 'i^o/BriOtja-civ Barb. i. Cant, Colb.8. Gen. ^th. Cop, 
 Lat. Pa-f. Sijr. lungit Gothus. 
 
 V. Matth. IX. 12 incrSc) ^ Mh Cant. 
 
 VI. Matth. X. 4 xavav/TH?) )L2,va.va7oq vel X'tvavdioq Barb. i. Bodl.5, Cant. Stqih. ». 
 Lat. 
 
 VII. Mattli. X 23 (piv'itri tic. rm cMmv) Lat. aliqiii adduiit , ^ fi him firfiquan- 
 tur vos , fugJH in aliam. idtjuc fequuutiir Cant. Par. 6. aliis & aliis verbis 
 Graecis. 
 
 VIII. Matth. X. 23 7015) - Cant. Magd. Per. Fff. 2. ^th. Arab. Lat. Perf. 
 
 IX. Matth, XI. 2 SfJo) Sid Cant. Armen. Goth Lat. oUm , Perf. Syr. Voculis Gr^- 
 cis inter fe finiilibus. 
 
 X. Matth. XI. 19 ruv Tixvm) oferihus habent AEth. Cift. Evangelia quxdara apud 
 Hieronv'mum , Perf. Sijr. Atlini literarum dudu , nKvuv: e^')'(i)v. 
 
 XI. Matth. XII. 31 TOK ar^^oJ-Tro/O ^ Gon. Laud, i, M. i. Colbert, niuii. 2467. 
 ^ih. Arab. Armen. Lat. 
 
 XII. Matth. Xlil. 51 KVQii ) - Lat. Cant. Par. 6. 
 
 XIII. Matth. XIV. 24 viJii MSToi' T«c Oa-XctaayfC m) oLiriiX^^' ^"^^ ''"1? "7*^^ S-a<Ji«? u~ 
 an incoa-iTTivTi Cop Arab tiSn <^xhHC, tz-oMb? d-rro t«c 7«c dyruXi Par. 6. Sijr. 
 
 XIV. Matth. XVII. 20 d-rng-ioLv) oM-^oTTK^iiv Barb. i. Colb. 8. Cij^r. Par. 6. Cop, 
 Compulitum Graeeum in aliis litiguis raro iniitabile. 
 
 XV. Matth. XVII. 21 T«TO ufq. vm^ua. ) - Colb. 8. Mth. Cop, 
 
 XVI. Matth. XIX. 17 A67«;c d'yxQov ) \Qwra(; tti^i rS dyci^S Barb, i Cant. Col- 
 bert, n 2467 Stefh. Y\. yatkanus , Eufbhis , Biomjfuis Areopagita , nee uon Ctj- 
 rilbis Al. Mth. Arab. Arm. Cijp. Lat. 
 
 XVII. Matth. XIX. 20 U veoTMTo? ^) * Colb. n. 2467. Lnt, oliiu. 
 
 E 3 XVIII. 
 
5l INTRODVCTIO f" 
 
 XVIII. Matth. XX. 5 7ra'A/f ) -rraXiv S\ Er. Laud. 3. Mth. Arab. L»t. Cant. Sijr. 
 
 XIX. Mattli. XX. 15 IvtoTq ifxoTq) ^ Arrmn. Lat. 
 
 XX. Match. XX 22 « TO ufq. fBaTrrii^ha^) ^ ^ar^. nefcio qui, Ccfvt, Colb.n 24(^7. 
 Stcpk. n. .^th. Cop. Lat, Sax. 
 
 XXI. Matth, XXI. 31 TT^coToc) 'iXaro^ (tra,)e6lo verfu 29 &30) L. Par. 6. Arab. 
 Arm. Copt. Dialogus apud Athanajium : & lie (verfu 29 & 30 non trajedto^ Lat. 
 olim , Hiffohjtiis. 
 
 XXII. Matth. XXII. 10 huvQi) dvrS Roe. Lat. Inn. Cant. 
 
 XXIII. Matth. XXV. l t£ vvfx^ia) <^ T«g vv(/.(tirji; addunt Armen, Lat. Cant.Perf. 
 Syr. 
 
 XXIV. Matth. XXVII. 9 h^iyj'a ) -. Colb. S, Lat. aliqui , Ptrf. Syr. Neograecot 
 verfio. 
 
 XXV. Matth. XXVIII. 18 ytic.) za^ci^c, ctTrsj-aApts ^4 ttosth^ , U.d'yca Ti'ijXTici) 0- 
 fxdc, addmit Armen, Perf. Sjr. Ex lohanue. 
 
 XXVI. Marc. III. 21 0/ ts'ct^' aW«) ttj^j dvrS ol y^a./n/uciTi7g <^ ol Aoivroi Copt. 
 Goth. Cant. Affinia Trci^d & th^) in Graeco. 
 
 XXVII. Marc. III. 29 pt^/Vsw?) dua^Tiac, Cant.L, Athanaf. Copt. Goth. Lat. nee non 
 Arab. Armen. dy.ct^Tn/bi-cLTot; Barb. i. Colb, 3. 8. 
 
 XXVIII. Marc. VII. 2 iiMfj.y}^a.vro) - Al. Aug. 3. Baf.i. Bodl. 3. Laud. 5. Mofc. 
 Par 5. Wo. 3. Mth. Arab. Copt. Goth. Perf. nee nou Cant. 
 
 XXIX. Marc. VII. 31 kp^ aiSmoQ , nA^i) riA^i M atSmoi; Barb, i. Cant. Colb, 8, 
 Steph. n. Mth, Arab, Copt. Lat, 
 
 XXX. Marc. XII. 14 yJiva-ev') iTTDtapd^aiov Cant, graece , Syr. 
 
 XXXI. Marc. X 11 1. 18 :^ (puyri vjum) -^ Armen. Lat. Cant, unde railTa alio alio- 
 que loco inferunt Colb, 3. Laud, i. L. Par. 6, unus apud Bezam. 
 
 XXXII. Marc. XIV. 14 x.ci,rdAviua) xaraAu^a //-a Bodl. 5. Colb. 3. Cant. Gon.L. 
 Par. 6. Steph. 5-. n. Lat, 
 
 XXXIII. Marc. XIV. 35 sttso-sv) iTncTiv Im rr^oacoTTov Bodl. B. Cant. Gon. L. Par. 
 ' 6. Steph, 5-. Wo. I. iTTHTiv ivri tt^otcottov dvrS Colb 3. Armen. Ex Matth. 
 
 XXXIV. Marc. XIV. 43 vra^d ) d7ri^a,A,uhoi ^ct^d Gon, Steph, 5-. Lat. aliqui. 
 
 XXXV. Marc. XV. 8 dyd/SomaQ ) dva-jiwctc, Copt. Lat, dvcLJ^dc; Barb, i. Faticm, 
 & oAo? addit Cant. Goth, ara/SuVa? kA dva^omac, ^th. jun6tim. 
 
 XXXVI. Luc. I. 3 KaVo/) &? mihi £5" Spiritni fanEio habet Goth, & Lat, aliqui. 
 
 XXXVII. Luc. II. 14 IvSoyJa, ) ivSoKia^ Al. Goth. Lat. Cant. & al. 
 
 XXXVIIL 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXn. Obf. XX. Conf. L 39 
 
 XXXVIII. Luc. II. 38 iv h^yffa.Xy\ix) h ru> icr^ariX Magd. Med. Steph. S, tS /VgawA 
 p'aticnnus, Lnt. aliqui, Arab. 
 
 XXXIX. Luc. IV. 19 SiKTov ) t? dim retributionis addit Armm. Lat. Arab. ed. Rom. 
 
 XL. Luc. VI. I (JiLfTf^oTT^ajTw) - Bavh. i. Co//'. 8. L. /Eth. Arab. Cop. Perf. Sjr, 
 
 XLI. Luc. VI. 12 T« .&«S) ^ Tcrtull, Cant. Pcrf. 
 
 XLII. Luc. VIII. i:; i/To,wor>i') vcrfioncs omnes ., cum paucis mlT. 'ix^^^' <^Ta dx.Hiiv 
 dx-^iTM addit Comp. & ( quaiicjuam Stepkatiici & Bavlmniani in paulli luut) 34 mlF. 
 Gr. Sic feie etiam Luc, XXI. 4. 
 
 XLIII. Luc. IX. 4 yji^ iKuSiv 0(;Xi^i) >W ixi^Siv iu>] i^iQXi^i Steph. Q. Lat. Perf. 
 & i'lc AEth. fed addit, dotiec dijledatis , ex Matth. zdzii' fxihan , iux; dv i^'iQXn'^i 
 Copt. 
 
 XLIV. Luc IX 50 ^fxwv , vTr'iQ rf/m) v.uav vV«^ Cfxwv Bnrh. j. Cant. Colb. 8. Cjfr. 
 Eph. Magd. Par. i. 2. 4. Synopfu Script. Gicrx , .^th. Arab. Goth. Lnt. Pcrf.Sjr, 
 
 XLV. Luc. IX. ^2 x.c/\um) vroAiv codd. aliq. Evafmi , Barb. i. Colb. 2. L. Steph. Q. 
 Lat. Perf. Ex Matth. 
 
 XLVI. Luc. XI. 4 aMa pua-dJi r\ixdc; aTO ra 7ror«p«) «. Barb. i. Magd. Orig. Ar- 
 men. Copt. Lnt Qui ibidem verfu 2 non diinniili conlcnfu , etiam /^at/cojjo acce- 
 deute , aliqua oniictunt. 
 
 XLVII. Luc. XL 7 (J»v«/ aot) ^ f perfeveraverit pulfans addunt Lat, plerique , Ar- 
 men, edd. 
 
 XLVIII. Luc. XII. I h of? iTnavvaX^it-^ci^v) circumftantibus autem vertit Lat. unde 
 Treji/ffuxoTwr St L. 
 
 XLIX. Luc. XIV. 24 vroMo* 7a5 ini nXinoi , 0A/7/0/ §\ ix.XiK.To) aliis ex locis ad- 
 dunt niir ciiciter 30 Graeci : vciTio nulla. 
 
 L. Luc. XV. 17 '7w <J~0 «7w S\ coh Barb. i. Cant, Hunt. 2. Par. 6. Steph. «. ^th 
 Arab. Armen. Copt. Lat. Perf Sax. Syr, ' ' * 
 
 LL Luc. XIX. 26 Xiyw ydq) y^ tlynv aWo~c , Xiyu Mtk Arab. Perf Syr. 
 
 LII. Luc. XIX. 26 SQ^>i7iTcK) x.ttj '^iPujffiv^miTaj addunt Laud. ^. L Par 6 Stevh d 
 ^th. Lat. muki. Ex Matth. " ^ '^' 
 
 LIII, Luc. XXI. 10 Tore i?,iyir dvTok) ^ Cant. Perf Syr. unde poll hipO>j(riTfu 
 addunt yd(^ cum Bodl. 45. / <: tro/ 
 
 LIV. Luc. XXI, 15 dvTiiTTiJr iiSi) ^ Lat. aliqui , Cant. Syr. 
 LV. Luc. XXI 25 ir) xa^' Syr. Cant. 
 
 LVI. Luc. XXI. 25 >l;>:;«cr«c ) «a:kc Al. Colb. 8. L. Med. Par. 2. Vatican Arab Tat 
 Syr. Hoc loco omncs Grxci codices pera;que 'y^x.^c, liabent ex antiquioribus G-J' 
 CIS : nam exLatmo line dubio veitiilent «;t». " 
 
 Lvir. 
 
40 INTRODVCTIO 
 
 LVII. Luc. XXIV. 36 v,uTv. ) 'iyco iifM , fxii (po^ii£ri adduut Mth. Arcih Armen. Copt. 
 
 Lat Per/ Syr. Ex parall. 
 LVJII. loh. I 16 fcctj ix-) oTi ix, Barb. i. Cant. Colb. 8. Cyrillus Al. Nonnus , Armtn, 
 
 vel etiam Irm. & Grig. 
 LIX. loll. in. 5 kA ^TTiv dura inferunt Colb. i. Cyfr. Laid. 4 Mid Far. 6.8. ^th. 
 
 Arm Coft. Sjr. 
 
 LX. loh. III. 20 dvrS) on Trovn^a. 'i^i addit Colb. 8. Hunt. 2. Arab, Cop. or; ttq- 
 vn^a riv Fien. fed non Irenaeus. 
 
 LXI. loh. VII. 32 d2X'i^"0 ol^XovT^^ Lin. Per. principes Lat. 
 
 LXII. loh. VII. 40 Tov Aoyov) dvTn rcSv Aoyav thtcov Cant. Cypr. Med, Lat. 
 
 LXIII. loh. X. 8 TT^o iiuS) -. codd. Grxci multi , Bajilius & alii , Goth. Lat. Perf. 
 Sax. Syr. 
 
 LXIV. loh. X. 14 7/v«(7Z0jW£tf vTTo T«v l//«t') yivcocrjuKTi fxi rd i/xd Barb, i. Cant. 
 Steph. rt. Cyrill. Epiphan. Nonnus , ^th. Arab. Copt. Goth. Lat. 
 
 LXV. loh. XI. 37. T8 TVip^S) nati addunt Copt. Lat. Perf. 
 
 LXVI. loh. XIV. 28 1(7701- ) - Al. Barb, i L. Cant. Colb. 8. Med. Mk Arab Arm. 
 Copt. Goth^ Lat. Perf. Syr. Orig, Chryf Nonnus. 
 
 LXVII. loh. XIX. 3 >(c/ji rQXovTo VTQOQ c't^Tor habciit Barb. 2. Colb. 1.8. Lipf Med, 
 Par. 8. Steph, y, «. Q. Wheel, i, Cjrill. N'onnus , ./Sth. Arab. Ccpt. Lat. 
 
 Plures Evangeliflarum exflant verfiones ,' quam ceterorum librorum N> T. 
 unde ex Evangeliltis promtius de vedlonibus judicium fieri , atque inde ad cete- 
 ros libros transferri potefl. colligemus tamen etiam aliqua loca ex ceteris libris. 
 
 LXVIII. A6t. XVI. I liiSaiaQ ) ludaeae habet Lat. unde alii , viduae. liiiic X^^^^^i '«" 
 Saiag Cov. 2. 
 
 LXIX. Aft. XVII- 28 TToiiiTiSv ) -. .i^th. Copt. Iren. Cant. 
 
 LXX. Rom. III. 3 x,cLTcL^yYi(T&i) evacuabit reddidit Lat, pro quo evacuavit fcripfere 
 aliqui. unde ;taTn'g7«(7j Baroc. 
 
 LXXI. Rom. VI. 9 Kv^nvd) dominabitur habent Lat. aliqui. unde jcu^uva^ Baroc. 
 
 LXXII. Rom. XI. 6. it Si ufq. 6^701') — Al. Roe, 2. Copt. Lat. 
 
 LXXIII. Rom, XII. 18 TrdvTcov) *. Lat. aliqui. unde tw reponit 5»roc. vel etiam 
 Pet. 2. 
 
 LXX IV. Rom. XIV. 10 uS prius) h t£ f^ii i(&/eiv addit Clar, grsecolatinus , ex Hi- 
 lario diacono : & flc Pet. 2. 
 
 LXXV, 
 
IN C R I S I N N. T. •§. XXXII. Obf. XX. Coiif. I. 41 
 
 LXXV. 1 Cor. VI. 20 "jt) iv TCd -TTViVfActTi vjLi2vy ct •civd Wi T« B'iS') ^ Al. Boirb I, 
 
 Colb 7. Pet. J Epifilum Etithal. ^tk, Coft. Lot ^ codd gmecolathii 
 
 LXXVI. I Coi". VII. 3 o^itXouivnv evvo/ai^ oip^Kriv Al Barb. i. Boey-n. Chr, Pit j. 
 Stqth. I, Clemms Al, Orig Methodius , Chryfoft Euthal. JEth Lat. 
 
 LXXVII. 1 Cor. VII. 5 i>7 in$-4/a i^ ) ^ Al. Colb. 7. Cod. 3, Pet. j Roe. 2 Steflu 
 i. icL. Clemens Al. & alii , ^th Coft Lat. & codices graecolatim. 
 
 LXXVIII, 2 Cor. XIF. it xau;t&'V«»'«0 "^ ^'- Barb.i. Cov. 4. Gen. Magd 2. Pet j. 
 Stef^h. J. 6. Euthal. AEth Cojt. LeA & codd graecolatini, 
 
 LXXIX. Gal. HI. I TM aA)i.&6/o« A^M 7rii^i<&aui ) - Al. Colb. 7. Cop. Lat. Syr. Cjritl, 
 Chryf. Hieronjmus , Adamantii fretus excmplaribus , & alii. 
 
 LXXX. Gal. V. II hi prius) - LaHd. 2. Lat. alicjui. 
 
 LXXXI. Col. IV. 12 7riri) fietis habet Lat & inde fitis mf. Colon. & al. 'fin N. 5. 
 
 LXXXII. 1 Their. V.27 dy.otO ^ N 2. MJi. Lat. aliqui. 
 
 LXXXIII. I Tim. III. 16 ^tk) quodhxhcnt AEth. Arab. Armen. Lai. Syr. 
 
 LXXXI V. 2 Tim. II. 14 Kv^ia ) 3^85 Barb. i. Baroc. N, 2. Pit 2. ^th. Lat. aliqui , 
 vcl etiam Stejih. la , quern fequitur C olinaei editio. 
 
 LXXXV. Philem. v. 2 o-«) ejus Iiabucre Lat. aliqui : lie euim habet Hilarius, dv- 
 tQ Laud. 2. dvToov Copt. 
 
 LXXXVI. Hebr. I. 12 iXi^ea) d^^d^enN. 2, Lat. 
 
 LXXXV 11. Hebr. II. 9 X'^^i'^O X^^k ^#. /. jpatr^ytjue Grseci & Latini aJitiquiHimii 
 Syr olim. 
 
 LXXXVI 1 1 Hebr. XII. 7 ti) ik Al. Barb. 2. Clar. Cov. 3. 4. Gen. Hunt. I. L N. 3. 
 Pet 2- Arab. Cop. ncc non AE.th, Lat. Sy. 
 
 LXXXIX. Hebr. XII. 18 oq«) -. Al. Roe. 2, Chryf. TJieofhyl. AEth. Cop, Lat. 
 multi. Syr. 
 
 XC. lac. III. 5 i^iyor) mA/'xov Colinaei ed. Al. Barb, i. Oecumn, Lat. 
 
 XCI. lac. V. 7 JsT&r ) •- StejA ly. Mth. Lat. f 
 
 XCII. iPetr. Ill y jJoTec) - Al. Colb. 7. Cov. 4. Gen JEth. Cup Lat. Syr. J 
 
 XCIII. I Petr, III, 19 To7? iv (pyAaxii) xaTaxex.A«!7jW5vo/i; adduilt Cov. a. Stejph. ict. 
 
 Lat. ali(|ui. 
 XCIV. 2 Petr II. 12 yiymmfxiva) ^ Stefh. ly. Liit. 
 XCV. 2 Petr 11. 21 i7rt?^i\i/cti) 4? Ta otitm dra.x.3f/,-4/(ti Ai. Cov. 3- Stefh. S. to.. 
 
 unde retrorfum converti habet Z,iTf. uq rd o-rijo) iTri^Qi-^/oji Sleyk, ty. 
 XCVI Ap. ll. 16 fiu. yjj iv T»i aVfiAvi « fpiX^v^pm-zria. Ex.egc(is Andreae C^efa- 
 
 rienfis , pro textu arrepta in Cov 2. Fff. 2. Arab. 
 
 F XCVIL 
 
J^t INTRODVCTIO 
 
 XCVII. Ap. IV. 8 a'yioi; tev) Ferficws cum codd. op. a.'yioc, iiovies , Comf. Barb 3. 
 Baroc. Hunt. I. M. Pet. 2. Stcfh n. omnes cod, Gr. apud Fallam. 
 
 XCVIII. Ap. IX. 17 yj) vdx.tvQivni') - Mh. Arab. 
 
 XCIX. Ap. XVII. 17 0/ A670/) d A070? Mth. Arab. 
 
 C. Ap. XXI. 24 TO. Uvy] ) Ta s9v« twi/ o-wi^OiMSfwy Exegefls Andnm Cjef, quam pre 
 textu admilerunt etiam Sjr. aliqui. 
 
 Centum lisec loca line foUicito deledtu , adeoque fine favore & odio adver- 
 fos hunc illumve codicem , interpretem , fcriptorem eccleliaflicunj ,. ex ordine po- 
 fuimus : alia , ut ufu venit , addamus. 
 
 CI. Adt. XV. 4 avToov) kA oTi iivoi^t to7q WviTi ^v^av 7rtVici>^ addunt Cov, 5. Sin.. 
 Fff 2. Arab. 
 
 CII Aft. XI. 8 TTav Koivov ) Koivov Al. Cant. Colb. 6. Laud. 3 N, i. Pet. j Efifhari. 
 Cknjf Euthal. Mth. Lat. unde koivov n Cov. 4, Gm. 
 
 cm. Marc. II. 17 «'? fx^Tdvolav') — Al, Aug. 2. Baf. 7. Cant. Colb. 2. 4, Cyfr. 
 Med. Stifh n. Fff. i. Euthjm. Mth, Arrmn. Cop. Goth. Lat. Perf. Syr. 
 
 CIV. A6i yill. 37 confeffionem eunuchi , a plerifque codd. & verfionibus omis- 
 fam , retinent Lat. Cov. 4. Gen. Laud. j. N. i. Arab. quxd. 
 
 CV. Aft III. 26 v/u.cov') duTwv Cop, Lat. Colb. 6. 
 
 CVI. Aft. X. 1 1 y.aMi'ifXivov ) dz cxh addunt JEth.. Lat. Sjr. 
 
 CVII. Aft. III. II t5 la^ivToq. X^^S) durS Al. Barb.i. Cov. 4. Gen. Laud. ^; 
 N. I. ^th. Arm. Cop. Lat.. Sijr.. 
 
 CVIII. loh. XIV. 30 «»;s;^«) iv^rio-ei Colb i. Cyyr. Med. Par.5 Steph.y. ^. IVh.i. 
 Bafiltus , .^th. Armen, Goth. Lat,, 
 
 CIX. Matth. III. II Kd^TTv^i) Grseci codd. pauci ; fed Verfiones magno confenfu, 
 & patres. *. Grsci codd. plurimi. 
 
 ex. Luc. XXII. 3^6 TK^Ma-dTW & dyo^aadTU)) 7rcd}\mei & dyopderet codd. Grjeci 
 quinquaginta circiter ^ ( invitis verfionibus, ) opinione raitigandi fermonis, 
 
 CXI. 1 Cor. Xlll. 7 5-87« > 9i^yci Cijprian. ^tk. vel etiam Efkraim Syrus. 
 CXII. Aft. XIX. 12 a-i/MzivQia.) an/xiKivQia Steph 1. utifemicinEiia liabet Lat. 
 CXIII. Luc. X. 15 KaTafii/ScK^YKTYi ) demergeris reddit Zai unde KciTctSvan Barb.i. 
 CXIV. Luc. XVI. 30 cr5 Tov /2iov') fubftantiam fuam habcnt Lat. Cop. 
 CXV. Marc. IV. 32 a-yra^^) natum habent Lat. aliqui. unde <pi;S Fff i. 2. 
 CXyi. luc X. 32 KcLTd Toi/ ToVov) fecus viatfi (ex Matth XIII. 4. ) Im. finraf 
 ChSiniino:) unde Kard Tw 6^'ov Colb. 2, * t j ^ ^ mi. 
 
 CXVII. 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXn. Obf.XX. Conf. I. II. 45 
 
 CXVIT. Aft. VIII. 12 >[£«) in ( pro ^^ permutatione frequenti ob compendium 
 fcriptionis , ) Lat. aliqui : & exinde (nam Grxca longe diftant , ) Sijr. Arab. 
 
 CXVIII. Hebr. XIII. 17 a'At/ir/TtAe; ) expedit(tion omillb , ) Lat. aliqui pridem , & 
 iiidc Coin. 
 
 CXIX. 2 Cor. I. 6 f?Te 7ra^a)tsLX><fXi9'a. kt\. ) Jive c^nfolamur , p'o vejlra covfolatio- 
 ne : Jive exhortamur , fro vejlm exhortatiom ( duabus iiiterpretationibus in uiiaia 
 conflatis) Lot. cod multi : & lie Armm. 
 
 CXX. lac II. 20 vjx^flf ) d^yvi Lat. multi , & inde dv 4. Gen. 
 
 Plura pro hibitu notare quifque potefl: vcl ex. notis Millii vol ex Prolegomenis, 
 in quibus fingulas verliones cum ceteris monumentis confcrt : fed quxcunque vel 
 colbgi polFunt amplius , vel bic collcfta lunt , ita inter le congruuut , ut lisec ex 
 illis confirmaturus fis, & ilia ex bis dijudicaturus. 
 
 Cojifid. II. Varietas qua:Iibet vel in ipfis Graecis codicibus orca pri- 
 mum eft , vel in verfione demum aliqua. 
 
 Eoium locoinim , quae modo colledta dcdiuius , utra genuina vel non genuina 
 fit leftio, liic nondiim qusrimus : utracunque genuina ell , fane varietatem in Grx- 
 cis natam dat Locus y. 10. 26. 29. 35. 37. 42. 44. 49. 50. j^6. 83. 87. 88. 
 90.92.97. loi. 103. 104. 107. &c. At nil probibet , quo minus vanctatem in 
 verlione demum aliqua natam liabeat Locus 25. 34. 48. 68. 70. 71. 73. 74. Bi. 82. 
 84. 93. 98. 99. 105. 106. 114. &c. ut fubinde in Parte II bujus Apparatus oilendi- 
 tur clarius. 
 
 Confid. III. Verfiones func vel immediatx,vel mediatje, vel mixtx. 
 
 Ttnniediatfim verfionem diccre liccat , qua: ex Gra:cis eft ftfta codicibus : nv-iim- 
 tam , verllonem verfionis , ex alia tanquam ex matre ortam : mixtnm , quae ex Grs- 
 cis dedurta libris , multum tamen ex altera alicjiia verfione trabit. Imnwdiata eft 
 Lalim ; nemo ncgat : inuncdiata , fi uUa alia , Gothu-a quoque eft , quim Vlfcrius 
 & ceteri ex Grscis faftam agnofount. Ex Itala tamcn verfione prodiille exiftimatur 
 in Prolcg. Wetftcn. p. 85 , ac poftulat verfionis dignitas , ut loca & argumcnta ibi 
 collo(!-ta cxpciulamus. In locis nonnullis ea eft Gr.ucorum verborum proprietas & 
 empbalis , quam non modo Gotbica & Latina , fed nc alise quidcm lingua alfequan- 
 tur : Mattb. VI. il i-mitjiov. ibid. v. 16 ax-f^tiMTroi" ubi Gotbus eodcm certe ver- 
 bo , quo Mar(?. X. 22 pro <^vyvci'(^cov utitur. Marc. I. 10 Xt^of^ivxc. VII. 3 TruytM. 
 XIV. 8 ivraptoLTixov. Luc. 1. 3 avw3-fv. pra'fcrtim compofitonim, Mattb. VI. 7 HxTr'o- 
 Aoy(r\ Marc. I. 38 x.vuo-r-jAai;.. In aliis locis Gr^ci olim codices , ut Gotluis , ba» 
 buere : id quod ali£ verfloncs minimc Latinizantes doccnt. vid. Confid. I. Loc. 9. 
 26. 35. & Var. Mattb. VIII. 18. X. 29. In aliis Gncci codices & patrcs bodienum, 
 ut Gotbus , babent. Vide Confid. I. Loc. 37. 64. & Var. Luc. XVIL 15. lob. XU. 
 
 F 2 32. 
 
%4 Il^TRODVCTIO 
 
 32. Quod ad Luc. II. 8 attinet , (puXatraovTic ut Latine , fic Gothice vanat a nos- 
 mine ^vXaxac , quia vox a7Pai;A5i'T5c id nomen fibi apud Latiiium & Gothum vin- 
 dicavat. v. Junii GlclT. p. 390. Ex Latino converfum ejfe , inquiunt Prolegomena ilia, 
 |)ro(f/Y tituhts , Incipit Evangelium lecundum Marcum , Incipit Evangelium fecun- 
 dum Lucani ; quM fcrnmla Latinorum , non Graicorum eft. Item , Habet voces ^ ter- 
 minationis Latinas , fafciis , career , lucerna , Jhiex , aes , acitum , oleum , annona , 
 niilius , fill , area , Bethlehem , lohannes , Efinas , Alufes , Paracktus , Pilatus. Per- 
 fpicitur hinc duntaxat , ex Latina literatura manalFe quiddara in Gothicam : fed La- 
 tinos codices in Evangeliftis pro norma fuiire intcrpreti , non probatur. Etiain in 
 pichu'a literarum maxinie cum Graecis Gotlius ; in poteftate earum numerali , de qua 
 vid. Marefchall. p. 423 , unice cum Graecis congruit : terminationefque Graecas refi- 
 ner , 7aA./a;ac, )«()■. /ac, k-^os-cAi^wmc Luc. V. 17 &c. Certius autem argumentura 
 ducitur ex eo , quod Gothus aliud interdum Grsecum pro alio lunifit iblus , ut Luc. 
 VII. 25 pro T^i/cpw , Tfo<p«. loh. XVI. 6 pro TnTrAyi^MKiv , 7ri7ra)QM>civ, quod ovdi- 
 nem Grscorum verborum prelle tenet : ut Matth. XXVII. 43 3-sS e-I/xi Cioc , Goths' 
 iiH fumis. at loh. X. 36 vioc. t5 9iS ilyj , funus Goths hn. un'oque loco Latinus , 
 FiTius Ikifiim. fic Marc. XV. 39 vioc, m ^m , fa funus mas Goths : Lat. rurliim, 
 Filhis Dei erat. Luc. IV. 3. 9 a vtog il tS S-s« , ?/ 6 vtoi; it rS ^-sti. gahai funus 
 figais Goths : Latin, fi fiUus Dei es. Tali modo ordinem verborum Grscorum Go- 
 thus pra; Latino levvat Marc. XL 14. XII. 6. Luc. II. 15. XIV. 26. 27. &paHim. 
 Si quis liaec fubtiliora putat , longiores iinnat periochas. nam claululam orationis 
 Dominies. , Latinis ignotam , e Grscis ponit Gothus : hifloriam adultera; loli. VIII. 
 Latinis leftam , cum Graecis diflimulat. Graecolque fequitur , etiam ubi complures 
 alii cum Latino faciunt interpretes. vide Var. Luc. VI. 45. Plane iis , qus Millius 
 in Proleg. § 384 feqq. ex Latino collegit, ad Gothum collatis, perfpicies , unum ex 
 omnibus interpretibus a Latino rcmotillimum eile Gothum. FortalFe & Latina Go- 
 tlius & Gra;ca habuit exemplaria , & in varietate Gr^ecorum leftjones Graecas cum La- 
 tinis congruentes antepoluit : led nuUus reperietur locus , ubi liquido le6lionem 
 mere Lacinam antepol'uerit Grseci^. Haec non contentionis , fed veritatis amore 
 difta funto. Mediata verfio maxime eft Saxonica , Anglica vetus , Germanica ve- 
 tus , ut diximus. Coftica verlio & Syriaca valde & inter fe & cum Latina con- 
 gruunt : (vid. Confld. 1. Loc. 114. 117.) ambae tamcn permultis in locis Grsecos 
 codices a Latinis defertos ita fequmitur , ut fere pro immediatis liabeii mereantur. 
 Reliquarum , magis anceps & varia eft conditio. yEtkiopicae editio certe Rumana 
 interdum ex Latinis feie tatetur interpolatam : nee tamen ipfe interpres jEthiops La- 
 tins linguae Latinorumve codicum expers fuit. vide Var. Aft. 111. 11. XIV. 12. 
 Arahicam , Roma; editam , & Polyglottis Londinenlibus inl'ertam , item latiniMre, 
 obfervat Caiaubonus , De Dieu & iinnonius. Bihlia Armcnica , quae tvjfis excufa hai- 
 ientur , ex Lat. Fulg. traducia aitllodius f. 650 : laltem mutata ad Lac. Vuig. pas- 
 iim , ceiuec KuhireiHius hi Clu'onologia denuo illuftrata , p. 388 feqq. Uuan- 
 quam il quis has veriioues , conjunftas praefertim , & totas cognovcnt , non ram 
 reliftas eas ad Latinam lei^tionem hodiernam , quam Latinum , & iEtliiopcm, Ara- 
 bem 3 Arraenium , Graecis codicibus inter fe valde reipondeutibus uibs lUiile depre- 
 
 heude c 
 
IN C R 1 S I N N. T. §. XXXII. Obf. XX. Conf. III. IV. 45 
 
 Iicndet. Qiioticfcunque igitur juda datur fufpicio , de veiTione j^tlu Arah. Ay- 
 tiien. ad Latinani cxciila ; lecjiicfh'etxir , dum apparcat , quid ^thiopes , quid Ara- 
 bes , quid Armenii olim legerint. Veruntanieu \\x quoque veriiones cum Latiuis 
 lertionibus prilcis potius , 'Tuam novis congruunt : & ubi Latinizant , non id con- 
 jiinctiiii taciunt , icd alibi ^iJi. alibi Artih. alibi Aniim. Prnprium vcro quiddam 
 liiigula; potius liabent palFini & vcrnaculuni : iiitcrdum una earum ann altera vici- 
 nicarciu colit : plcrunquc cum Gnecis ;t(|ue ac cum Latinis , vel etiam cum Gra.-- 
 cis magis , quam cum Latiuis congruuut. Nullum ell igitur immodicse interpola- 
 tionis indicium : & ubi pluies vcrliuucs oricntales iimul cum Latina congruunt, nun 
 Latinos , led Grsecos codices fcqui cenicbuntur. Etcnim JEthiofka , Jilia putatur 
 Coptics : ccrtc ita ei limilis eft , ut amb^ iint unius inllar. Arahicu/ (iiint cnim 
 plures ) c\ TEthiopica , ex Coptica , ex Syriaca , dedurtx fcruntur ; ncc tamen 
 non Gi'xcos codices , parum vetuftos , interdum redolent. \\d. Conild. 1. Lt>c. c)6. 
 loi. Anncna ol;m ad Syriacam cjuoque conformata perliibetur. Perficae dux. ferun- 
 tur : altera muuediaia ; altera mcdiata , e Syriaca. Plures unius linguie verliones, 
 pro una ; & Mthiofkoim , Arahicam , Arnieninn , PerficitDi , live immediata quieli- 
 bet, five mediata , live mixta elt j pi"t> niixta habebiinus , luiuori laboie, liiK ve- 
 ritatis detrimento. 
 
 Conftd, IF. Verfiones 5 immediate pra^fertim, eximiam habent an- 
 tiquitatcm. 
 
 Prifcis (juoque feculis complurcs exftitiffe verlioncs , ex Eufebio aliifque con- 
 llat : led ex liis verlionibus , qu£ hodie I'uperfunt , vix du« trelVe Eutebio iunc 
 antiquiores. Sane innnediatx verlioncs , antiquiores lunt , quam reliqua; ex lis 
 petitJE verfiones vel verlionum mixtarum le(^tiones. De Lat'ma , diximus & dicc- 
 nius. Syriaca item apoftolico a:\'o proxima fuilVe traditur : ncque ea hodie linca- 
 mentis tanta vctuftate dignis caret ; led per interpolationcs , ex Grarcis codicibus 
 citenoi"um fcculorum , aliam fcfe I'ere tt)tam clVc fluitam confitetur. Sjepc cum Chry- 
 fojlomo iingulariter congruit : (juod quidem codicibus Grrccis Antiochenis , & a Sy- 
 ro interprete primuni , & a Chr^'lbltomo deinccps adhibitis , tribuendum videri 
 poteiat : fed limilitudo etiam ad Exegelin Chrylbltomi , eamque poftumain , de- 
 fcendit. vide Var. loh. V. 27. Vll. 38. Rom. I. 4. i Cor. yil. 7. Gal. V. 255. & 
 omiiino Hebr. III. iG. i\u\n etiam Audretxe Cslarienlls Exegelin admittit. vid. Con- 
 fid. I. Loc. 100. Quod I'l ea , quit Le Long Part I. Bibliotli. ilicr. p. 172 , t86, & 
 toto illo capite collcgit, confcrautin-, nonprocula vero aberit,qui ftatuerit, Novum 
 teftamentum, line Petri fecunda, lohannis lecunda & tcrtia, ludie epiltola, & Apocaly- 
 pfl,antiquillimistcmporibus , luiireSynacc vcrlum : deinde Novum tellamcntum totum 
 niitio feculi VI , temporibus Philoxeni epilcopi Hierapolitani , luiire denuo S3-ria- 
 ce vcrium , vcteri tamen verlione pailim retenta , & novam verfioncm A. 615 llu- 
 dio Tlioms lleracleenfis ad Grjccos codices Alexandrinos recognitam. Conier la. 
 Ldrni de crud. apoft. p. 299 f. Tali pa(^l:o rcrte eel. £(i Croze antiquioi'em Syriaca 
 ^•luciiam Yciliunciu llatuit. Veterem yerlioncm iiuu plane cU'e obljtcratam , ar- 
 
 y 3 gunieu: 
 
46 INTRODVCTIO 
 
 gumento funt codices, qui quatuor illis epiftolis canonicis & Apocalypfi carent: 
 liiigulis aurcm in locis major minorve leftionis Syriaca; antiquitas unde propius co- 
 gnolcatur , poftea eruemus. Cvptkam verflonem Kircherus fa6tam llatuit fub tem- 
 pora Concilii NicEiii , quibus temporibus iludium lacraruni literariim maxime Ho- 
 ruilFe Nicephorus teftetur : additque ck maityrologio Coptico Arabice Icripto > 
 prKcipiiam monachorum ejus temporis occupationem fuiffe , lacra Biblia e Grsca, 
 Ciialdaica , & Hebraica in linguam iplis propfiam , Coptam nimirum , transferre ; 
 quae prototypa fuccedentibus ieculis alii defcnbentes , numerum librorum pro mul- 
 titudine ccenobiorum & monachorum magnopere auxerint. Reprehendit id Renau- 
 dotius : refte , ii majorem etiam veriiuni Copticae vetultatem tribuit. Willciniius 
 earn Origene antiquiorem cenfet : & quidem Antonio , vel ex parte , vel ex to- 
 to , antiquior efi: , quern Athanalius in Vita ejus memorat ex Ledtionibus , publi- 
 cis videlicet in ecclelia , plurimum profecille, iplaf(]ue periochas illas indicat, nem- 
 pe A6L IV. Mattli. VI. & XIX. (unde perioclia a Matth. XIX. i6 in Conimemo- 
 ratione patris Antonii & lanftorum Ibciorum ejus iegitur apud Syros , nelcio an 
 etiam apud ipfos vEgyptios : ) atque eas Athanalius Recitatmm five Le(!:l:iones pu- 
 blicas i dvayi'Mj fActra.) non lemel appellat. qua mente etiam Antonius in lermone 
 ^gyptiaco ad multos habito ait , Hahimus facras fcr'qituras. Antonium autem lite- 
 rarum , Graecarum praefertim , expertem fiiille , Auguitinus Palladiulque , & Atha- 
 nafius ipfe confirmant. Coptice igitur legebantur in Ecclelia periochs ill^ N. T. 
 idque jam ante annum 170. nam Antonius nacus erat anno igi. & aliquanto ante 
 annum jetatis fuae XX eas leftiones aulcultavit. vide Athanaf. T. II Op. f. 452. 453. 
 461. 467. Pa- firm leftiones , a Syriacis differentes , excellentem redolent antiqui- 
 tatem. ^thiopca verlio concinnata fertur circ. A. 330 per Fruinentium : Gothicn 
 circ. A. 360 per Vlphilam : Arnmm circ. A. 410 per Mielrobum , cujus adjutor 
 fuit Moyles Cliorenenfis. Avahkm omnes , feculorum funt minus multorum. Con- 
 gruit , quod apud Chryfoftomum Svjri , Mgyftii^ Perjlu , j^thiofes in iis populis nu- 
 merantur , qui doctrinam v. gr. ab Evangeiiita lohanne propagatam ui; tuv avruv 
 l^iTcLficLXovTiz 'y\arTctv fua lingua interpretati , a barbaric ad I'apientiam tranflerunt : 
 quibus Gothos alio loco Chryfouomus , & Anmnios deinde Theodoritus addit. Vi- 
 de Acoluthi prsloq. Obadi^ Armeni , Suiceri T. I Tlielauri , col. 792. & Le Long 
 Biblioth. facr. prjef. in extremo. Non tamen plurimi refert, qucc fuerit stas cujus- 
 libet verflonis : plurimi refert , quse fuerit Grscorum ^tas codicum , unde ilia; vel 
 immediate vel mediate Huxerunt. refpicc ergo , Conlideratione 1, Locum 9. 10. 23. 
 26. 3§. 50. 83 &c. agnofces varietates in panels hodie , nullilVe , Grxcis codicibus 
 obvias , imo Chryfoftomo aliifque exegetis veteribus ignotas , & tamen in Grseco 
 primum textu ortas , atque in verfionibus compluribus , quarum fxpe alia non ex 
 aliapendet , exflantes. relpice ibidem Locum 42. 49. 97. 103. 107. Jo8. 109. no. 
 III. &c. agnofces additiones & detrattiones in Gra:cis hodie pierilque codicibus ob- 
 vias , fed in nuUam aut raro in ullam admilfis verflonem. Ergo veriiones prseci- 
 puae , quae hodie exftant , revera funt antiqute illiE , de quibus Eufebius aliique lo- 
 quuntur , & cetera iis funt propinqus : codicefqueGnEci, unde deducla; funt, quam- 
 fibet modica iinceritate pnediti , a manu prima quam proxime abfuerant. 
 
 Ex 
 
IK C R I S 1 N N. T §. XXXII. Obf. XX. Conf. V. 4^ 
 
 Ex gradibus antiiiuitatis , quibus vcilioncs inter fe dilTerunt , conjici potcfl:, qux 
 loca prius , i\ux poltcrius , pi'sfcrtim ubi a patribus quoque allegantur , nmtado- 
 ncm rnbici-iiu. nam quo & antiquiora & pauciora luntHnonunicnta , quibus genuina 
 nititur leftio , eo citius liuic aJlViita eft mutatio. itaque niutatus primum videtur v. 
 gr. locus I loh. V. 7. dcinde A^t VIII. 37. turn loh. Vlll. i req(i. &c. 
 
 Co»Ji^. r. Leclioncm , in qum Lat. cum JLconxcnk, corroborant 
 alix I'crjiotics. 
 
 Verfiones antiqux nondum penitus funt excuITae : quantum vero fubfidiorum vel 
 in Europa-'is bibliorhecis jaceat , copiofc docct lacobus Le Long. Adde , quod 
 poftea de Arniens vcrriunis diilcrcntiis ab liodiernis Gra:cis exemplaribus pcculiarein 
 tradtatum nienioravit , baud Icio an edidcrit , loh. loach. Schroederus in Thclaura 
 lingua Ann. in Ditleit. p. 61. Copticam verfionem ipfani cAidk D. M^ilkius, at- 
 quc in editionis "Wilkinlians rccenlione A^ta eruditorum Lipfienlia A. i7i7con- 
 fannant , amplius quiddam ex Theodori Petra:i codicibus polTe profici. Bene eft, 
 quod S\'riacam veriionem inprimis accurate rccognitani habcnuis , maximc Scliaafii 
 & Rcincccii opera : optandum autcm , ut cetcras (pioque lingulas linguli periti Iio- 
 mines ('iepol'ito tamen flivore erga eani , in qua quifquc exccUit,) examinent , & 
 ad GrEcas ledioncs confcrant : intcrea ad decilioncm ccrtc nil ncccffarium deeire 
 contidimus. Non enim omnibus pcrxquc verfionibus tantundcm tribuitur a doftis. 
 Lntiiiam , Stjrincain &. ArMcain Ludovims Di Dim ad coniplures N. T. libros , M- 
 tlmykam ad Mattlixum (vitl. Comm. ejus in IV Evang. p. 534.) & ad Afta potis- 
 fimum dignatus eft excutcre. hit. Felli judicium habemus in prxf. N. T. ed. Ox. 
 A. 1675 : Ferfimes antiqniffmns ^nnter ^ a regiunibus , gum fatit orbis , viaxhm di- 
 ^antibus frodeiiiites , Copticam nmiye £5" Gothicam , iiifermdiu hie curnvimus. Ara- 
 bicam , Fcrfiaim , Annmam , jEtkioficam , Sijriacmn , Anglo - Snxonicpim ^c. fartim 
 OKiifmus , qiiui res modum omnem exccderet , i^triim quod qiinedam niiycrae fuerint , £<f 
 fnffun 7101 ae , ^ fkrneque earum a traduUiottibus aliis fHitne. Lritinam merito frae- 
 teriijje cenfibmur , quia ita omnibus nota , ut jure oftimo Fulgata andiat- , wc fofl k- 
 Uiotiem jmblice recepatn , a frivniis aufficiis foUicitanda videatur. Coptics & Gothi- 
 cs tribuit fane FcUus , quod debetur : fed (]uia in Gothica foli funt Evangel ifts, ue- 
 quehiintegn; Coptica , prafertim intra Evangeliftas item fublillcns in editione a 
 I'cllo curata , non fulficit. Latinam hodie rccep>Mn fvlHcitcri hie nil attinet : quod 
 olim iiuidem Latine Icdhnn fuit , prsteriri non potcft. Rich. Simonius in notis Gal- 
 licis ex verlionibus tantum modo Arabicam intcrdum , Erpenians pnefertim editio- 
 nis , fxpiufcjue Svjrhuam cum Lntimi contcrt. Prolegomena iretfimiamx videnttir 
 yerlione Lat. Copt. Syr. elfe contenta : at(]ue his tribus Rich. Bmthjus /Ethiuiucain 
 & Gvthcam adjecit. Ncque vcro hac in re certi quicquam conftitui poteft. nulla 
 verlio ita cxcelht , ut nulquam ca carcre pollimus : nulla ita vilis eft , ut non ali- 
 cubi notabilem ufum prsbcat. Nam immediarx quoque verfiones multis obnoxis 
 lucre mutationibu.s : & mediatx five mixts cgrcgias fxpc lediones , aut in verfto- 
 mbus iiiinicdiatis oblitcrutas , fervant ■■> aut aliunde adicitas , refcrunt. Itaque ubi 
 
 uua 
 
 1 
 
48 1 N T R O D V C T I 
 
 una vcrflo cum altera ita congruk , ut leftioncm fuam ex ilia traliere videatur; nul- 
 lum ipia iiuiclem feorfuni fciffragii jus liabet , fed tanien alterius leftioni per fuam 
 fubfcripriouem robur addit : ubi autem filia a matre difccdit , ipfa quafi emancipata 
 jus proprii allequicur luflTragii. liac lege pondus habet litpe Latina veiTio per le; 
 Sijriaca^ev k ■, Cvftka -per le : Got/rica per fe : interdum Armmoi , interdum Psr/i- 
 ca , ubi videlicet non ex Syriaca leftionem trahit : raro JEtkiopica , ubi videlicet 
 non ex Coptica manat : rarius AraUcm , ubi videlicet nen ex Mth. Copt. Sijr. pen- 
 dent : rarilfime Saxonica , Hebnnca hodieraa Matthsei , Anglica ; videlicet ad Lati- 
 nam ledtionem , qux paucioribus interdum vefligiis cernitur , alFerendam. planilli- 
 me luec fluunt ex Gonliderationibus pr«cedentibus. 
 
 Nunc confenfui Al. Lat. quin verfiones reliquae , quotiefcunque omnes congru- 
 unt , inconiparabile pondus adjiciant , nemo dubitabit : ubi autem es inter fe dif- 
 feruixt , majore difquifitione opus ell. Q,uanquam diiFerentiae , lepofitis Grsecis co- 
 dicibus , eadem metliodo dirimuntur , qua Grascorum codicum differentias dirimi , 
 fupra ollendimtis. primum leftionum ipfarum origo , prsefertim ex alliteratione 
 Graeca , Latina &c. ex paralleliimo , ex glolfa , Ipeftatur : deinde juvat aliquid 
 verlionum antiquitas , bonitas , nmltitudo ; plurimum vero diverfitas earum. Di- 
 verlkas porro perfpicitur , li ad unara , v. gr. Latinam , omnium notiirimam , ce- 
 tera conferantur. Oimies cum ea , adeoque etiam inter fe , propinquitatem habent, 
 fed vario gradu. naiu modo fingulae , modo binae , modo frequentiores Latinam co- 
 mitantur : & quidem raro Gotiika, ( vid. Confld. I. Loc. 35, 36, 37.) Ikpius Sij- 
 riaca, (de qua tale quiddam notavit dudum Saubertus in Pruleg. var. left. Matth. 
 p. 10, II. Millius vero in Proleg. § 1245. loca ejufmodi , etiam ab excufis Grte- 
 cis abeuntia, plus MLX numerat: ; item Arniena , ( vid. Confld. I. Loc. ly. 39.47. 
 119.) & Perjica : (vid. ibid. Loc. I. 41.) fspillime Coptica , (vid. ibid. Loc. 3.) 
 itemque ^thiopica , (vid. ibid. Loc. 5.) &. Arab. (vid. ibid. Loc. 38.) Itaque a 
 Latina primo gradu differunt Africanae , Copt. AEth. at fecundo , Ailaticae , Sijr. 
 Ann. Perf. at tertio , Europsea , Gothka. ceteras mediatas omittimus. Caufa diiie- 
 rentis tarn propinqufe , & graduum propinquitatis , in promtu eft. Akxniidrini co- 
 dicis , revcra Alexandrini , cum Latina necelfitudinem vidimus plane lingularem. 
 Alexandrina porro ecclefia , ell mater Copticae & Mthiopkat , quibus ilia utique 
 etiam textum facrum dedit. Neque inepta fufpicio fucrit , mutuam Coptkae & Sy- 
 riacae verlionis limilitudinem au6tam elTe a lacobitis ; quorum Thomas certe lie- 
 racleenlis Syriacam ad Griecos codices Alexandria retraftavit : quin etiam Petri 
 Alexandrini commemoratio apud Syros (2 Tim. II. 4 in opere regio ) Syriacc ec- 
 cleli'£ cum Alexandrina commercium oltendit. Annmios item interpretes Alexan- 
 dria; inltitutos fuiile , docet Schroedcrus in Diif. cit. p. 34. Vnus remotillimus eft 
 Gothus , cui codices Grscos Grxcis ceterorum interpretum codicibus tam limiles lb- 
 la priellitit antiquitas. Quje cum ita lint , Latinam verfionem ab Al. dilfentientem, 
 confenfu fuo ali£ verfiones Latinis propinqux raro corroborant ; ( vid. Confld. I. 
 Loc. 10. 23. 26. 57. 65. 69. 83. 106) tantum abell , ut hie fine Latina robur ha- 
 beaut : (vid. ibid. Loc. 3. 25. 51. ) ubi verb Lat. Al. confentiunt , euai cojifenfum 
 
 cete- 
 
IN C R I S I N N. T. S XXXII. Obf. XX. Conf. V. VI. 49 
 
 cetera vcrfiones , immcdiats prsefcrtim , quo plures & quo inter fe vcinotiores 
 I'liut , CO ncrvofius corroborant ; ac prius ctiam ipfe mutiiam fibi opem fcrunt. 
 nam ubi Latiiii codices inter fe differunt , vel S^'riaci , vel Coptici ; ea leftio La- 
 tina , aut Syriaca , aut Coptica a primo Latino , Syro , Coptita interprete elFc 
 proferta , vel certe pridcin a fucccllbre aliqiio interprctis ex an<:ix|uiirinus Grxcis 
 codicibus inlbrta exiuimari debet , qus quolibet loco cum aliis potius verlioii:- 
 bus propinquis ac non variatis , adeoque cum Graecis codicibus raris , at anti- 
 quis , quam cum Gr^cis codicibus multis , at novis , congruic. Tali pa- 
 tio conreiifum JL Liit. maxinic corroborant immcdiat<E vcrlioues relique, 
 Syr. Coyt. Guth. & quuni Coptica fingularcm cum Latina propintiuitatem liabct ; & 
 Syriacae letlio vctus intcrdum obliterata eft ; & Gvihica a Latiuis remotiflin>a , led 
 manca eft : psnc nil valet Syriaca interpolara ; nou nihil Cv^nica ; non parum Go- 
 Mca ,• multum Syriaca vetus : plus Goth. Syr. citra Copticam Latiua; proximam ; 
 vel Cupt. Goth, line Syriaca incertse andquitatis ; vel Cuyf. Syr. ubi Gothica nou 
 contraria ell , led mutila : plurimum , iS"yr. ^ antiqua pra;lcrtini, , Copt. Guth. tres 
 conjundtim. Reliquarum verlionum diircnlus nil nocet : confcafus pro lucro eft. 
 Sic non facile uUus occurret locus , cujus decifionem hsc verlionum , quae prjefto 
 eft , copia , quoquo raodo ea fe habet , non fulciat : conftitutumquc habere pos- 
 fumus , ne unam (juidem gcnuinam leftionem , Graecis & Latinis monumcntis nou 
 fatis nixam , nedinn prorfiis iis ignotain , rcpcrtum iri , qux. ex vcrfionibus abflru- 
 lioribus (provocanius erudites cofdemque candidos haruni patrouos) dcmum Liiilau- 
 rari debcat. 
 
 Cofi/id. VI. LeSkionem , in qua Lat. & AL conveniunt , corrobo- 
 rant Patres antiquilTimi. 
 
 Patrcs funt vel antiquiores vcl recentiores : & Grscos fere diftcrminat Origc- 
 nes , & Eufebius ; Latinos , Hieronymus. Recentiores patres Gra'ci , linguli Icre 
 codicibus Gra:cis liiigulis sequipai'ari poifunt ; Latini , Latinis. Antiqui vero , &. 
 Grxc'i & Latini , cxccllentem habcnt auttoritatcm. Multas ii longe vetuftilfunas 
 apocryphas lacinias ex monumcntis , cjua; cito intercidere , proferunt : atque ut ab 
 llaercticorum &do6torum minus confpicuorum , lie ab apoftolorum codicibus primae- 
 vis quam proxime abfucrunt , & per impoftorum verfutiam ex.lHmulati , codicuiu 
 finccritatem vigilantiliimc curaverunt. Ad confenfum Lat. & Al. aggrcgant fefe 
 Latini omnes , & ex Grjecis Clemens videlicet Alexandrinus , & Origei.es , nee 
 non Eufebius , Rpiphanius , Thcodoritus , Euthalius , Andreas. Cum ceteris codi- 
 cibus Gra;cis ceferi patrcs , quo funt recentiores , eo migis inceduat. ne Chryfo- 
 ftomus quidem prorfus excipi poftulat : ncque enim otium ei fuit ad codices data 
 opera excutiendos ; fed cos , in quos incidit , enarravit. Vtriuf me generis codi- 
 ces iiabuerc Athaualius & C^rillus , Alexandrini vitlclicct , fed iiifcrioris xtatis : 
 qiii 1 etiam Oecumenius. (oiuod li (]uis duDitat nam diverl'a patribus fuilfe exem- 
 plaria, etiam ncgu W^iitbius in prxf. f. Vil.)eitidjm lacicnL , qujc ex Origcnc, 
 
 G ik. 
 
§o INTRODVCTIO,. 
 
 & copiofius ex CM-illo notat Millius Proleg. § 687 , 926. Citerioi-uni patrum le- 
 ftio , ubi cum antiquiHimis illis congruk , non exiguura'eis poiidus addit. 
 
 Vidimus , quomodo confenfus Lat. & Al. per alias verfiones ac patves confirme- 
 tur : neque ingratam iis , qui rem lerio cogiiofcent , methodum noflram fore ar- 
 bitramur. nam verfiones , quoad fieri poterat , abftruliores pr^efertim , amovimus : 
 & tamen ulum earum , interdum plane neceirarium , confervavimus , expeditiorem- 
 que reddidimus. ^thiops , Arabs, Armenius , Coptita , Gothus , Perfa , Saxo, 
 Syrus , quid liabeat , pauci poifunt cognolcere , qui documenta illorinn videlicet & 
 habent & intelligunt , quibus credendi poteflacem liabent ceteri : at patres , quis- 
 quis Graece & Latine intelligit , cum Grajcis & Latinis codicibus potefl: evolvere. 
 Reltat , ut ex hac de verlionibus & patribus obfervatione ConleiVaria eliciamus de 
 codicibus aliquot Grsecis reconditis , deque codicis Al. & vertionis Lat. ratiouibus 
 lupra non explanatis ; quse adjumento fiut futura inlequentibus Obfervatiouibus. 
 
 Confid. VIL Collatio verfionum & patrum deducit ad Grscos quos- 
 dam codices recondita; utilitatis , &; ad Latinas ledliones in patrum Grae'' 
 corum fcripta illatas. 
 
 Multacfunt verfionum leftiones in Grjeco exortae , & tamen in paucis aut nul- 
 lis liodie Graecis codicibus obvioe , ut Conlideratione IV vidimus, ex eo patet , aut 
 non frequenter defcriptos fuilfe antiquiflimos codices Grjecos , aut codices quam fi- 
 millimos ex iis defcnptos plerofque onines intercidiife. Sunt tamen codices in 
 nmndo , quoioim modo hi modo illi a gregalibus fuis ad interpretes & patres anti- 
 quos fefe recipiunt : quos hoc relpeftu liceat reconditos vocare. Tales codices fere 
 conveniunt cmn verlione ilia priraaria , Latina, & cum leftionibus ejus vel obviis 
 hodie , vel pridem obliteratis. etenim ad Latinos revera refifti funt aliqui : fed ali- 
 qui funt pure Graeci , ex codd. Grsecis , eorum , unde Latinus vertit , quam limilli- 
 mis derivali : aliqui rurfum Grjecas Latinis fimillimas leftiones modo ex Latinis, 
 modo ex Grsecis habent. Neque ullus omnino efl codex Graecus , qui non multo 
 maximam fui partem ex Grscis trahat. Sed tamen Latinizant primum aperte codices 
 Graecolatini , Boern. Cant. Clar. Laud. j. pallim. in reconditis autem Grjecis non 
 Latinizantibus regnat Jl. abs quo li difcefleris , maximam fui rationem haberi po- 
 flulat Collertimis ille , qui inter fuos numeratur 2844. & Millio Colb. 6. dit^tus, 
 Adla \ idemque Cdl. 7 , Epiftolas ; idemque Colb. 8 , Evangeliftas compleftirur. 
 Hie plane fmgulaiis clt & eximius , leftionemque Grtecam interdum ex Latinis co- 
 dieibus , pi'iEi'ertim in Evangelillis & Adtis ; interdum ex Graecis , prsfertim inEpi- 
 llolis , derivatam habet. (^vid. Confid. L Loc. 4. 14. 15. 24. 29. 40. 58. 60. 66. 67. 
 & 105. & 75. 77.79. 92. ) Vtramvis lec^lnonem , vel Lat.nizantem, vel pure Grae- 
 cam , ex mcnumentis longe antiquillimis repecit. unde dium particulam , aliquot 
 libris N. T. ttiam in Al. \e\Lat. adjei^tam , tamen omittit. Ceteruui Latinizantes 
 codices depiehenduntur , ubi alms aids Griecis vei'bJs ad Latina accetlit ; turn enim 
 
 vel 
 
IN C R I S I N. N. T. § XXXn. Obf. XX. Conf. VII. 51 
 
 vel uterque vel altcruter Latinizat. ( vid. ibid. Loc. 7.27. 31.95.) item ubi Grae- 
 cx ellipfcos fiipplenicnrum , Latinis nccelTariiiin , Graecus adoptat. ( ibid. Loc. 34. 
 93.) dcniqiic ubi proclivitas iniitatioms , v. gr. ex alliteratione , Larinis propria 
 fticrat. (ibid. Loc. 6. 68. 70. 71. 73. 74. 81. 82. 84. 86. 116.) Ex horuni indicio 
 Ircorum, quibus cetera congruunt , m Evangclifiis Latinizant , Bodl. 4 5. Cdh. s. 
 Gon. L. Par. 6. Steph. c. w, Citaiitur feorfum, Barb. i. (ibid. Loco 113 & pallim, ) 
 & Fntkanus , ( Loco 38. 1 fed plane videntur elFe duo unius codicis , cjufque Lati- 
 nizavitis , noiniiia. (ibid. Loc. 16. 35. 46.) Neque imniuncs aLatinifmo videntur, 
 Colbertinuf num. 2467. (ibid. Loc. 2. 11. 16. 17. 20. Adde var. Matth. XVI. 3 , 
 ubi acccdit Colbertinus num. 3947. ) & Laud. 2. (Loco 18. 52.) &. Stefh. 0. ( Lo- 
 co 43. 45. 52. 67. ) & rffer. I. 2. ( Loco 115. ) & JVhieU i. ( in Var. loli. XX. 
 21. 28.) & Cijfr. Hunt. 2. Med. Per. uti facile obfervabitur Plerique in unum 
 conveniunt Loco 32. 33. At nil prohibet , quo minus pro reconditis pure Grscis 
 liabeantur lubinde , iideni , juxta cum A112;. 2. Biif. 7. Cvlh. i. Magd. Par. 5. 8. 
 Steph. y. §, & alii : quos oxhibct vel lingulos , vel raros , ibidem Locus 2. 3. 14. 
 46. 60 feqq. vel majorc numero congruentes , Locus 8. 28. 38. 50. 56. 59 66. 67. 
 103. 108. In A^'is Efiftulis.]nc ( nam Apocalyplln hac quidem in parte minus fol- 
 licitavit minor librariorum frc(]uentia, ) Latinizant Biirh. i. Bar. Cw. 2. Pet. 2. 
 Steph. I. la. ly. neque immunes funt , Laud. 2. (Loco 80. 85.) Cov. 4. Gen. (Loco 
 T20. ad quos accedit A'', i. (Loco fiiigulari 104.) Plerique conveniunt Loco 84, 
 At nil proliibet, quo minus pro reconditis mere Gntois babeantur iiibinde , iidem, 
 Ci'V. 2. 4. Gen. N. I. & Magd. 2. Pet. j. Roe. 2. Steph. S. i. Fff. i. quos exhibet 
 vel lingulos vel raros Locus 72. 87. 8y. vel majorc numero congruences , Locus 
 75 fe )(]. 1)2 (j5. 107. ]\ota .\Jillii , quae otiola putari polfet , hie utilis eft. epirto- 
 lam ad Ilebr. fub epiftolas ad Tbelf babent Al. Colb. 7 Pet. j. Roe. 2. tres apud 
 Bezam , ■S't^^/mmV? videlicet , 'qui Lutcti^ dillinrtius notari roirenr,) & plerique 
 apud Epiphanium , Synofijis apud Atbanalium , Tlieodoritus , Euthaliiis , Copt, quo- 
 rum omnium in iplis Icdtionibus reconditis non mcdiocris eft conlcnlio. Ccteroqui 
 a Latinizantibus puros reconditos codices difcernere ditficile eft , nee Ispe necelta- 
 rium. fi Latinizant , inlignis eorum ufus eft ad ledtionis Latinx veteris , ceteroqui 
 obliterate, oftenfionem. (vide Locum 5. 15.40. 69.) fl pure Grxci funt, eximie 
 dcbent baberi : nam ubi ab obviis Grjecis codd. dillentiunt , non I'emper illi qui- 
 dem , fed tamen fsepe meliores funt, atque ita defedtum eorum emendant ; ubi 
 cum iis confentiunt , pcrmagno eos pondere augent. Non diflimili metbodo digno- 
 Icuiuur LatiuK Icctiones in fcripta parrum vel Greca vel Grxcc vcrta traduftiE. Ma- 
 navit cnim aliquid ex Latinis &d Epiphani»m : vide var. I Cor. XII. 11.27. Gal.V. 
 14. & ad Chrijjljfomum : vide var. IdIi. VII. I. Rom. XII. 13. I Cor. VI. 20 XIV. 
 33. Kpli. V. 14. & ad Ckronieum Alexandrinum. vide var. Luc. I. 29. III. 1. Et- 
 enini (|uum Latinam veriionem Hieronymianam librorum V. T. nonnuUi GnEciGrae- 
 cam faccrent , ut ex ipfo conflat Ilieroiiymo ; eodcm tempore ad Latinam N'. T. 
 Ictflioncm Grsci aliquando codices facile conformati fucrunt. Atque Dialogus con- 
 tra Marcionitas , qui Origeni adicribcbatur , nunc , Latine fcriptus , Grtece verlus 
 deprcbcnditur. vide var. Luc. XVI. 21. 1 Cor. XV. 39. & Prolog WViiten. p. 82. 
 cademcjue eft ratio tractatuum quorundam , (jui Aihanajii fcriptis inferti Icguntur. 
 
 G 2 ConfiJ. 
 
\ 
 
 5a INTRODVCTIO. 
 
 Co7jfid. nil. Verfionum ac patrum collatio omnia , qus de confti- 
 tutione Lat. ^Al. fupra difleruimus, partim confirmat , partim fupplet. 
 
 Alexandria codicem Al. fuifle aliquando , conflat : eundem vero ortu quoque 
 atque indole Alexandrinum elFe , totus ejus loquitur tenor. Convenit enim cum 
 Alexandnnis patribus , Clemente , Origene , Athanaflo , Cyrillo , Eutlialio ; id- 
 que magis , quam cum Chryfoflomo & aliis aliorum climatum : convenit etiam 
 cum verfionibus , quas Alexandrinis propinquas oftendimus. Praeterea mendse 
 ipl'se , quas habet , patriam ejus comprobant. nam literature abundantiam , qua Ale- 
 xandrini excellcre Ibliti fuerant , comitabatur ledulitas quedam nimia , & curiofi- 
 tas libris non uno modo infefta , de qua confer Hodium f. 242 , & ipfe climatis 
 ardor patientiam defcribendis libris aptam jiebetavit : neque nil ex dialefto ilia ma- 
 navit in codices Alexandrinos. Atque liic unus adhuc tanta ex clade redivivus 
 Alexandrinus , ita fepe fecum , aut cum Cam. illo , aut cum pauculis loquitur , ut 
 ex optimis exemplanbus negligentiffime liccnrillimeque defcriptus deprehendaeur. 
 Adde etiam atque etiam Prolegomena LXX int. edit. Grab, prjelertim Tomi II. cap. 
 I. a § 43 ad 70, ubi de Alexandrini codicis ortu vere Alexandrine , deque ejus an- 
 tiquitate , excellentia , vitiis , copiofiffime dilleritur. 
 
 Latinam leftionem ex editionibus , ex mlT. , ex patribus Latinis peti , & ex pa- 
 tribus vetuftatem quoque ledlionis ejus perlpici polle , univerfe diximus Obferva- 
 tione VI. Interea complura accclFerunt , unde Latina leftio , ubi varia eft, nunc 
 internofcatur : ubi amiiVa , reltituatur : ubi incertae antiquitatis , aileratur amplius. 
 Nam ea Latina cujufque loci lettio , five cum Graecis genuinis conveniat live mi- 
 nus , certe antiqua ell, cum qua (praeter codices & patres Latinos) congruit .S"*- 
 xonica verflo , quae juxta cum Cant, non raro ab hodiernis Latinis diHert , ut Mare- 
 fchallus ex profelfo docet in Oblerv. p. 495 feqq. Antiqua eft , cui relpondent 
 alias verfiones antiquae , & loca N. T. apud Irenaeum aliolque , qui ex Graecis pri- 
 dem Latini fadli iunt , ad Latinum interpretem JN. T. confbrmata : antiqua , cum 
 qua reconditi codices Graeci concinunt , maximeque Alexandrinus. Qlux fmgula 
 quam vim habeant , tota hac Obfervatione cxplanamus. Tarn multa tamque firma 
 monumenta , cum quibus indubitata Latina lectio vetuftillima in toto lilo convenit; 
 ceteris quoque locis , neque vitio notabili uUo aficdtis , neque diverla patrum le- 
 ftione labcfadlis , audtoritatem conciliant : & quas ledtio Latnia , in loco prxfertim 
 a Latinis antiquiilimis patribus intafto , ab Al. Cop. aliilque propinquis monumen- 
 ts abludit ■■, ea demum ieponenda venit. neque tanien hsec protinus librariorum La- 
 tinorum errori debet adicnbi ; potuit enim vel Gr^ecus librarius interprete antiquior 
 cel'pitare , vel interpres Graeca pei"peram accipere , vel in Latinis hallucinari. lie 
 Marth. VI. 24 avbi^iTei^ , fujiinehit , quafl liaillet avi^trcti. Hcbr. XI. 25 vf^oa-Kat^^ov^ 
 temforaUs , quafl fuiflet TrftoLiK-tt^x. at Gal. IV. 21 hgifiis , ex alliteraiione ad I gem; 
 pro d>ciiiTi auditis. 1 Petr. I. 22 caritatis , ex alliteiai.un2 ad caftijicantes ; pro viri- 
 tatis , dXy]^itac,. Talia poliunt nuiaii non pauca : pai:ca vcro cjulirocii , ut com- 
 uioveant lettores multitudine cantos Grscoruni coaicum. EKtnipium tamen vide 
 
 iu 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. XX. Conf. VIII. §3 
 
 in Confld. I. loco 28 , a patribus videlicet inta(5to. Neque facile ex Gfjecis codici- 
 
 bus pntribufqiic , & ex vciiinnibus oriciitalibus , criticiis quanilibet Latinre infeii- 
 
 fus , notabilem uUam coniprobarit kdHonein , cujus non aliqua laltcm vefiigia in I , 
 
 Latinis (Icliinc vol codicibus vcl patribus fu rcpcrtiinis , ex ipfis Gr;tcis Oricnta- 
 
 libulque documentis vim leceptura. Priinis inox tcniponbiis Latina exciiiplaria in 
 
 regiones longe diffitas pervenei-unt : vix ulla notabilis inutatio in ilia omnia inferri 
 
 potuit : ac pVoinde raro ulla Latins verlionis antii]iiiliimie particula pcnitus tiblite- 
 
 rata atijiie omitla ceiifcri debet , qux (]iiideni ad gciiuinas lertiones N. T. Graeci eru- 
 
 endas dccidendasiiue pertineat. Non enini hie nos lynonyniia impedit , in qua po- 
 
 tiflimum vcrlantur divcrfa: interpretationes ab aliis mterpretibus liipei" alios tot fe- 
 
 culis adornatae. Habemus in IVlattliaso 477-/8(7«ov , five quotiiiianum five fuferfuhjlan- 
 
 tialtm Latini dixcrnnt : habemus in Paulo -rfp/xV/ov , live ahundtmum five circumvi- 
 
 tahm five egregium live acccftabiitm Latini dixerunt. inio tjuotuplex l) non\ niia ell , 
 
 tot ea codicum Gra;conim inter le coiivenientiuin potellatem habet. 
 
 Ha6lenus fingulis in locis expedita eft Latina lectio : quod fupereft , de tota 
 hac vcrfione diccnius aliquid , qus , ut olim Grseca Vetens teftamenti ufitatior, 
 x-oivr, live communis dicebatur , fie pridcm Fulgatcf , atque interpres ipfe , Fulga- 
 tus , appellatur , nioniimentuni(]ue Scriptune exhibct plane eximie Kltimandum. La- 
 tinos interpretes complures primis fidei temporibus exftiriirc , ex Augullino didici- 
 mus • neque hane , quae hodie fupereft, interpretationcm , ab iifdem temporibus 
 clfe alienam , idoneis conilat argiimentis. Cum vetuftifllmis ea Latinis patribus 
 fubinde convenit , & eonvenit in ftric^turis longe fubtiliiiimis. vide Var. i Cor. VII. ^ 
 39. IX. 6. Gal. I. 6 : ubi TcrtuUianus , qui fuis multa verbis interpretari folet , ta- 
 raen luffragatur. Sccjuitur porrv) idem TcrtuUianus in \erbis ipfis etiam Latinmn 
 intcrpretein Irensei , circ. A. 208. ut docet Mill, in ProL § 608. & interpres Ire- 
 nxi , imo Ircnxus ipfe, interprctem N. T. Latinum. vid. omnino var. Ap. XIII. 18. 
 Tcrtullianum igitur vctuftate vincit lrena:i interpres, & lrena:um ejufque interprc- 
 tem interpres K. T. & hujus magna mature auctoritas fuerit oportet , eui tantum 
 Iren^us ejidque interpres tribuerunt. Rurfum tanta apparet Latinarum N. T. & Ire- 
 nsei interpretationuin fimilitudo , ut unius fere statis , unins nationis homines de- 
 dille cas videantur , nc(]uc ii Latina lingua vernacula uicntes , in illo setatis argen- 
 tex atcpie snes confinio , fed , ut Guil. Lindanus de Vulgato judicat , Graeci. La- 
 tina N. T. translatio fuit , qua Marcion circa annum srx vulg. CXXX (hoe eifim 
 tempus figit Millius Proleg. § ujH, 307.) abufus eft. vide Var. Luc. V. 14. Gal. 
 V. I). & alia ex iis , quae collcCta lunt in Millii Proleg. § 291 feqq. coll. § 378. ' 
 
 & in Wctften. p. 82. Latino item , fub ea tempora , abulus eft Valentinus. Et 
 antiiiuiiliniE penochie apocryphve , (]U£e Latinis (jnibul'dam codicibus alliitse hodie- 
 num reperiuntur,(vid. Mill. Prol. § 766, 060 f.) antiipiitatem hujus verlionis com- 
 probant. Eidetii antiijuitati tribuit Lconardus Tu^lls, quod verfio Italica in V. T. 
 mere iJc 6, ac non A(]uil;v; , Symmaoho, Theodoticmi rcfpondeat. Aliam atque 
 aliam partem divcrli dcderc interpretes , ut Millius docet Prol. § 533 , 604 &c. 
 fed tamcu Lota ycilio , uiiuui opus eft. Neque ii auctoritas cpiftok lidHebneos, 
 
 G 3 & 
 
g4 INTRODVCTIO 
 
 & Canonicaruin , & Apocalypfeos , in occidente tardius agnita fuit , interpvetes 
 diceutur ei. s libros iion interpretandos cenluilTe. miilti enim eos libros , quos plme 
 apocryphos judicaLant , traduxere. Ipfa veiTio ubique lui iiniilisett, per onuies 
 N. T. libros , a primo oitu fuo ad hodieniuin ul'que diem nativos iuos vednens 
 Gi-tecifmos ac uxvos , quorum lilvam , praeter ceteros , Erafmus editioni liia*. II 
 & III prsftruxit , Millius in Proleg. § 514 , 527 , 545, 550 , 555, 588 , 1125 &c, 
 congeilit , & Maffejjis ad CalHodori Complexiones p. i6y contulit : ut dubitavi 
 nonpolik , quin verfionis , quam liodie haberaus , lubflantia eadem ac fumraa dim 
 fuerit. In Paulo grcecum gr«ce reddic , 7r'z(ir^y\ua. , pinffema , i Cor. IV. 13. 
 hicaAc'ia , idolio , c. VIII. lo. ajro^Huivoi , aporiamur , 2 Cor. IV. 8. flc in Petro, 
 anoXioTc-, dyfcolis, i Pet. 11. 18. flc Ap. I. 13 Tro^^i^n , puden. c. VI. 5 (uyov ^ fta- 
 teram. Luc. XVI. 26 X'^^f-^^ 5 chaos. Verba Grcca , uno loco repetita , Latinis 
 f>non)'mis expriniit : ut uVoueve<T« , fuffertis , fufiinetis i Pet. II. 20. quod copiae 
 fludium per totnm xque Novum teflanientum Valla in Latino notat. Viciilim plu- 
 ra GriEca uno Latino exprimit , ut i,u(^ot.vt:-d>ivcti , 0a.vi(>oyS-cti , oipOrn'o/ , apparen , 
 Hebr. IX. 24. 26. 28. Vix quifquam plus in ca interpretatione niutavit , (|uam 
 H'uronijmws : qui tamen in Praefatione in Evangcliftas ad Damafum ait : k ha, cala- 
 «o ttmperajjii , ut his tantum , qiiaz fenfum vidermtur mutare , correEtis , ref/qua ma- 
 mrz fauritiir , ut fuiffmt. In reliquo Novo teft. longius eum deinde , ut fit , pro- 
 grellum fuiire , exilliinare licet: led recenfio duntaxat Evangeliilarum in nianus mul- 
 torum pervenit ; ceterorum librorum , aut apud familiares , quibus eam dicavit, 
 oblituit , aut certe minus late elt didita. Ne epillolarum quidem ad Gd. Eph. Tit. 
 Phikm. quas commentariis ornavit Hieronymus , Hieronymi elFe recenfionem , do- 
 cet lac. Fabri Stapulenlis Apologia , quani commentariis luis in Paulum prsiniiit. 
 Iple Hieronymus in eadem prsefatione ad Damafum fcribit , prillina Latina ^xmipla- 
 rioi TO TO ORBE difftvfa fuijje : & in Ep. ClI ad Marcelbam , Ad me, inquit , 
 repmti perlatum ejl , quojdam homumulos mihi jludiofi ditrahm : cur adverfum aiiUo- 
 ritiitem vcterum , ^ TOTIUS MUNDI opiniomm ^ aiiqun in Evan^diis emendare 
 tentaverim. - Quumque v. gr. Plalterium ejus , ipfo vivente , iterura mutalFent li- 
 brarii , in Prologo I'ecunda; editionis , quern Hoaius f. 351 exhibet , quellus eft, 
 plus ANTIQUUM errorem , quam novam emendationem vakre. Antiquus error fuerit ; 
 fuerat antiquior Veritas , etiam auud Latinos , in N. T. prailertim : & antiqua , ex 
 veritate & ex errore mixta , pou Hieronymi quoque recognitionein , a paucis ad- 
 iiiiHam , fere remanferunt , in iis etiam codicibus , qui prologos , nomine Hiero- 
 nymi commendatos , admiferuiit. vide Eftium ad 2 Cor. I. 4 , & Hottingeruni , 
 Tiief. phil. p. 385. Maximeque Afri , leculo V toto , & VI currente , vcrlionem 
 Hieronymo antiquiorem adhibuerunt , ut Hodius obiervat f. 399. Atque iisc ipla 
 caula eft non minima , cur taiita hodienum exftet inter ipfos Latinos codices vel 
 valde antiques vel ex antiijuis delcriptos differentia : qiiippe qui modo Hieronymi 
 lefliones liabent , modo poll Hieronymum interpolatas , liepe vero etiam cum Pa- 
 tribus Hieronymo antiquioribus congruentes , vel etiam ab Hieronymo aperte re- 
 prehenl'as aut prietermilias. neque enim uUa Icntentia publica qiiidquam definituin 
 erat. vid. Erafmi annot. edit, quinta; , f. 148. 576. 586 & pailim , ut index ejufdem 
 
 de 
 
IN C R T S I N N. T. § XXXH. Obf. XX. XXI. gg 
 
 de Hicromjmo oftendit : & Pithoci opufc. de intcrpr. Latin. & Simonii Obferv. nov. 
 p. 442 leq ]. Rcrte igitur Calovius : Diffiteri neque foffumus nique volunms , quod 
 vulgata translatio quoad muhas foirtis rtfifiat frimam fui originem. Crit. facr. p. O91. 
 
 Quod (1 quis luilam illim defidcrat interpretatioiieni , quam Auguflimis ut ver- 
 horum tena.iorem cum fcrfpcuitate fmtmtim , ctttris frneferri jubet 1. 2. de Doftr. 
 Clirilh c. 155. tota fane recuperari non poterit : reliquias auteni , ut exifliniare fas 
 c(I , Italici retincnt patrcs. In his Amhrofms , epifcopus Mediolanenfis , in Lucam 
 maxiiue : & , (]ui ndjungi Ambrofio Iblet , Hilarius, ecclcfiae Romajis diaconus , in 
 Pauluuu Au^uftinus ipfc , (pium Mediolani , voce ilia , Tolh , ligt , invitante , 
 Pauli codiceni & omnem Scripturam facram fuiiret ainplexus , Italani intcrprctatio- 
 nem plurimum citalle , mcrito cenlebitur : & lane lecl-tiunes pailini eitat niiniiue ob- 
 vias , ac valde inlignes. Cdj/iurfon/j' (]uo(]ue in Complexionibus in Epidolas , Aita 
 &Apocalyprin , MalTeio judiee , Italam adhibuit ; eteniin in Indit. divin. left. c. 
 XlV ordinem librorum biblicorura ti'anslationis Itals rcfert : iictjue tanien Hiero- 
 nyiuum non magni fecit. Hieronyraum dcmum Gregorius I. epifcopus Ronianus iin- 
 penle promovit , nee tamen ipfe antiquam verfioueni abjecit. 
 
 Una apud plerofque confenfui teflium , de quibus hac Obfervatione egimus , of- 
 ficiet mukitudo Grsconini codicum qualiumcunque. eos ergo ceniemus. 
 
 Obferv. XXI. Primi codices Gvxc'x fuere in Graecia & in Afia : & 
 ex lis mox alios quam fimillimos Chriftiani pararunt. 
 
 Ex Grsecia Afiaque-, partini in Grseciam & in Afiani multo plurimos librorum 
 fuorum iniferunt fa-iptores N. T. prsfercini Petnis , lolianncs , Pauhis. Propterea 
 ills potiilimuni ecclefv.e , adhibita mediocri diligentia , donii habucre , unde exem- 
 plaria quam finceriHima prjellatxnt : & revera optimis diu floruere codicibus, ma- 
 gnamque iis cnrain cum iimplicitate aliqua buic rei valde apta inipcndenint. Quare 
 hue quoquc Afi'os fuos rcmittitTeituUianus in graviilimo libro de Pntilriptionibus. 
 Pcrcurre eceUfias (if ojlulicas ,'mqmt cap. XXXVI ,rtju/<^ quiu iyfae adhuc cathedrae apofio- 
 lurum fuis tods p'tiejident , apud quas IFS/E AyJHENTiC^ LUER/E loruin re- 
 citantur , fomntes vocem , ^ repraefentantes fucicm uniufcujtifqiie. Froxi/nc eft tihi 
 Achn\a ? habes Coriruhum. Si non longe es a Macedonia , hales Philippos^ habes Thes- 
 falonicenfes. SJ fotes hi Afiiim tendcre , hahes Ephejuin. Si niitcin Italiae adjaces , ha. 
 bes Roinam , unde nobis quoqiie aultoritas fraefto eft. Graecum authenticum TertulUa- 
 nus (lu'd'-m , Latinae veilioni oppofuuni , laudat 111 lib. de monog. c. XL fed IPS AS 
 nuthenticas apoltolorum liieras in lib. de Pr;Efcr. aut eas prorfus appellat , quas apo- 
 ftuli primitus dcdcrint: ( nam alia Gra:ca exemplaria epidulatum ad Cor. Phil. ThelL 
 Eoh. Roni. ctiam extra Corinihum &c. exftaoant : ) aut apographa certe prs cete- 
 ris ita firma , ut fupra omnem corruptelx exceptionem fita client. Aperte vero 
 antiquus lane Icriptov Ale ;andrinus , _( de quo vide Var. loh. XtX. 14.) accurata 
 exemplaria , ne dicam , evaugelium ipfius lohanms manu fcriptum, Ephelique ad fua 
 
 ulqiie 
 
56 INTRODVCTIO 
 
 iifque teinpora cudotHrum , allegavit. Porro codices ex pvimis publice leftitatis 
 defcripri , itenique publice lediitati , non potuere non teftatillimam i-etinere fmce- 
 ritatem , quuiii apiid lonam vel hedsrai vocabulum pro cucurbita per tumulcum po- 
 puli fuiTogari potuiire , Auguftinus ad Hierouynium negat. led tarn grandaevos co- 
 dices cur nullos habemus ? non elt , quod longinquitatem feculoruui caufemur: an- 
 tequam inveteralcerent , per hoftes furibundos , per traditores timidos , deleti 
 funt. InfelliUimus fait , etiam codicibus , apud Afros maxime , Diocletian us : de^ 
 JiaErericis apud Athanafium querela exitat : lucceirere tot llrages bellicae ; Sara- 
 cenics prEelertim , quas faucius evaiit , ut Cyrillus Lucaris teftatur , ipfe Alexau- 
 driuus. Sunt tanien reliquia; , ad recentiurum codicum le£liones pleralque firman- 
 das , nonnuUas limandas , oppido utiles. liique potiffinium in locis , ubi Lett. & 
 alia vetufta monumcnta paucitate fua laborant , quod quidem planillime perlpicitur 
 interdum , laudabiles vetufliirimoruni illoruin codicum Grscorum leftiones in ho- 
 diernis Grscis remanentcs non poirunnis non agnoicere. Refte Auguftinus : Li- 
 hros novi teftamenti , fi quid in Latinis varietatibus titubat , Graecis cedere oportere^ 
 non dubiiim ijl , £5* maxime qui apud ecckfias dv£iiures &? diligentiores rzfzrimitur. 1. 2. 
 de Dodh'. Ciu'ift. c. 15. Olim eccleiia pro confervanda codicum puritate jam egit 
 curam : de qua Cura praeter alios ex inllituto commentatus eft lo. Frickius. vide 
 etiam Rumfaei comm. crit, § XLIII. 
 
 Oh/erv. AT//. Sed poftea multum fibi fumfere Grsci librarii : id- 
 que licentise mulcos codice!» afflivit. 
 
 De cura veteris ecclefise circa finceritatem codicum , deque ejus curse fruftibus, 
 quicqui.d docetur liquido , avide ac pie tenendum eft : led certe per quas ecclelias 
 setatesque ilia cura fe extenderit , difficile eft explicatu ; & quaecunque fuit , non 
 prohibuit , quo minus exifterent varietates illae , qute hodie volyuntur , & cognita 
 origine liia facilius demuni eximuntur. Hie udlia inprimis Hiinnymusimwih-at do- 
 cumenta. Akxandria £# ^gyftus , inquit , in feptuaginta fuis , Hcfychiiim laudat 
 au'dormi : Conflantiiiofolisufque Antiochiam , Luciani mart ,ris exemplaria pruhtit: me- 
 diae inter has frovinciae , Palaefiinos codices legunt , quos ah Origene elahoratos Eufehiiis 
 ^ Pamfhilus vulgaverunt. : totusque orbis hac inter fe trifaria varietate compupiat. prsf. 
 in lib. Paralip. ad Chromatium. Idem in pnet". in Evang. ad Damalum lie ait : De 
 Novo nunc loquor teftamento , quod Graecum. ejfe non dubium eft ,• ( excepto avoftvlo Mat- 
 thaeo ^ qui frinms in Judaea evangelium ChriftiHebraicis litteris edidit : ) hoc certt cum 
 in no fir (Latino ) fermone difcordat , £5' in diverfos rivukrum tramites ducit , una de 
 fonte quaerendum. Praetermitto eos codices , quos a Luciano ^ Hefychionuncupatos y 
 faucorum kominum afferit ferverfa, contentio. quibus utique nee in toto veteri inftrumento 
 foftfeftuaginta interfretes emendare quid licuit , nee in novo frofuit emendaffe ; cum mul- 
 tarnm gentium Unguis fcriftura ante trauslata ^ dvceat falfa ejj'e, quae addita funt. At 
 in Caialdgo , Lucianus vir difertijfunus , Antiochenae £cc/c/iae presbyter , tantum in Jcri- 
 fturarum fiudio laloravit , ut ufque nunc quaedam exemplaria fcrifturarum , Ludanea 
 
 nuncu- 
 / 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXII. Obf. XXH. $r 
 
 tinncuftntur. Quae loca fi inter fc confcras, parum (juidcm diftinc^e explicant, quid 
 iple Lucianus , ipfe Hei\ chius , quid eorum nomine alii feccrint : fed tamcn vcve- 
 ra in codd. quibufdain Grxcis N. T. mutationein elle tattam , live i>cr HeT} chium 
 & Liicianuni , live eoruin nomine per alios , diferte alfirmat Prseflitio ad Daihaluni; 
 atijUie iiliiem codieibus , totam , quie adliuc erat , Grseci te\tus dilcrepaunara tri- 
 buir. Quod indicio e(l , alias variantes le^liones , dc quibus multo ante Origenes 
 querelas, Hieron\ mo non ignotas , dcderat, minus multas t'uille , & minus graves. 
 Porro 11 ferventibus & gentium perfecutionibus & lanctmum virtutibus, mutarunt 
 aliqua in LXX int. Lueianus & Hefychius (nam utcruue , perinde ut Pampliilus, 
 circ. A. 310 martyrio dcfundli funt,) & in Novo tcuamento vel iidem vel alii: 
 majore etiam licencia , minori religionc , lecundis rebus , alii lacros tradlalTe libros, 
 non injuria exiltimantur. Nam ctiam Ilieronvmus , quuni codem loco quatiior eu- 
 gngeliii proponit , codicuin Graecorum emcniata collatium , fid^ veterum , mc quiumuU 
 turn a Uciionis Lfitime confiMudim dijlreparent ; non obfcure alios notat a Luciano & 
 Hcfveiiio nuncufcitos , plus ab antiqua ledHonis Latinx conluetudine difcrepantes ac 
 novos codices. Codices eos , quos a Luciano & HelVchio nuncupatos yaucorum 
 hominum pcrverfa contentio , ut pnefatio ad Damafum ait , ailcrebat , Gritcos qui- 
 dem Millius fuille putat in Prol. f. 69. led quia Gelafii & I'Nnodi Romanx nomine 
 Evangelia , quE Lucianus , ijux HelVcliius iiillarint, apocr\ plia judicancur , Lucia- 
 nique velligiuin apud Pliilallrium quoque notatur ; Latinos illos fuille codices, eK 
 Lucianea & Hef\ chiana librorum ^'ovi ctiam teftamenti , vel faltcm Evangclioruni 
 recenlionc , additamentis noimullis aufta , tralatos , redtius docet Hodius f. 629 « 
 632. In Graecis vero codicibus Lucianeam illam & Hefvchianam emcndationem ali- 
 quanto certe latins eiVe propagatam , prxtatio ad Cliromatium , non modo poft prac- 
 tationem ad Damafum , fed etiam poll eatalogum fcriptorum ccclef. fcrinta, luculen- 
 tcr docet : quanquam Antiociiix majorem , quam Conllantinopoli , auttoritatcm ac- 
 quirere potuiife Lucianum , judicavit eel. loh. Frickius in Prolcgomcnis ad Biblit 
 Grxca A. i697Lip(ix edita. Sane Hefvchianus tenor LXX intcrpretum immigra- 
 vit in librum ludicum Romani codicis ; & Luciancus in lobum Alcxandrini quo- 
 que codicis , ut Grabii eruit dcmonllravitque foUertia. Nee mirum ; quuin 
 ad Aquilam conformatus hodie remanet Ecclefiaftes , uti to avv in eo li- 
 bro IVequcns prodit , quod intei-pretem ilium pro articulo riN adiiibuilfc no- 
 tat Hieronymus : Tlicodotionif]ue Daniel certe , ll non etiam Paralipomena , in 
 Bibliis LXX viralibus hodie habentur. vide llodium , f. 576. 584. Facile liinc 
 cxirtimarc polFumus , lingula climata , ut LXX interprctes vel Hefychianos , vel 
 Lucianeos , vel Origcnianos , nacta funt , ita eadem jumbos LXX interpretibus 
 libros N. T. vel Hefychii , vel Origeais , vel Luciani nomine flbi commendatos, 
 admililfc. Hinc parodiain prsfationis ad Cliromatium infVitucre liceat , & read 
 quinque feties regionelque orbis Cbrilliani prolata , lie dicere : Habiiit Alexandria 
 £<f /E:;ijfitus codices N. T. ab Hefychio ; Conltantinopolis , vd arte Antiochia , » 
 Luciiviu numiifatos : provinciae circum llierofolyma , On;;enis , Paiufhili , Eufihii co- 
 dicis L'^t'runt. Roma, Graecis codicibus , Luciano, Origene , HcJ'ychio antiquionbus. 
 Latinos debet , miiltis fartim ab iffo ortu , jiartim deinceps maculis fcedatos , fed ex Ori- 
 genianis codicibus graecis jper Hieron^mum eniendalos. conl". Wliitbu Lxamen , 1. 27, 
 
 H ubi 
 
58 INTRODVCTIO 
 
 ubi Plieronvmo in Pi^lnejimn verianti , bibliotliecfe Ahxandr'mm fcfinia pervcfligan- 
 ti , AntiocUam , Co;/y?rt«f?HO|)o/?w, variafijue Afis provineias perlultranti, inio,dum 
 in jEgypto ageret ^ monalleriorum Nitnenfmm codices evolveuti , llibfidia codi- 
 cum Graecoi'um ad Latinos emendandos non defiiiffe evincit. Conftantinus Magnus 
 ut ad eccleliani fe aggregavit , quinquaginta lacrorum librorum excmplaria quam 
 celerrime adornari , Uteris ad Eulebium datis , & Conflantinopolin apportari juHit. 
 yid. Eufcb. 1. 4 de Vita Conft. cap. 36 & 37. quo in ncgotio , duhitari pojji negat 
 Hodius f. 621 , quin editionem fumn Palaeftinam in illis exemflaribus miferit , etji pau- 
 lopofi ufu vulgari recefta Jit Confiantinopoli editio Lucianm. Id quod iuo uiodo etiam 
 de N. T. ceul'endum eft. Cumque deinde leftio , prsleitim publica , indies in ec- 
 clefia frequentior fieret , & codices magis magisc^ue ad ulum ilium accoraniodaren- 
 tur : fubinde aliqua , initio prtefertim & fine pencoparuni , addita , dcmta , com- 
 mutata , trajefta funt : loca , quse minus utilia plebeculs putarentur , diilimulata : 
 formulae ecclefialtic^E illatce : paraphralcs adhibitie. vide Var. Marc. II. 17. Luc. 
 Vlli. 15. XIV. 24. XXI. 25. XXII. 36. At\. III. II. I Cor. VI. 20. Vil. 3. 5. 
 Gal. 11. II. III. I. Ap. IV. 8. Conltantinopolitanae autem ecclefiae codices, ma- 
 gis quam ceteros , feflivis ejufmodi luxuriaile flolculis , aliilque additanientis , quae 
 codicibus a Luciano nuncupatis digna forent ; Claris hodienum veftigiis depreheu- 
 ditur. Nil mirum , li codices Euiebiani aliique antiquiores per alios aliofque publicae 
 ledlioni aptatos fuerunt obruti. Accedit quod circ. A. 726 Leo III bibliothecam , 
 quae trecenta codicum millia habebat , combuHilVe fertur : quo inceadio , aliisve , 
 quin muita Vetera N. T. exeniplaria fuerint deleta , non ell dubium. Sane luperfti- 
 tes hodie codices Grsci omnes Origene , imo Eul'ebio , imo , niii excipiendus eft 
 Alexandrinus , Hieronymo ; multi etiam Photio , imo Theophylafto , iunt citerio- 
 res. Hanc tantam codicum ab aetate apoftolica diftantiam , eorundemque inter fe ^ 
 arftam propinquitatem , & comparatam ad codices deperditos paucitatem , & Grs- 
 corum ingeniorum curiofitatem , quifquis intelligit : hie nulla fe lege , nulla ratione 
 adftriftum putabit , ut prae lis ubique omnes alias genuine leftionis indagines , di- 
 vinitus confervatas , faftidiat ; neque in numero codicum ineundo morol'e adiicere- 
 fcet : led deciflonem in le(5Monibus ferius inveftis & in codices ceteroqui praeftau- 
 tiilimos propagatis repctet altius. 
 
 Ohferv. XXIII. Afflavit eadem licentia codicem Al. fed parce. 
 
 Antiquiores caufas habent , quae Obfervatione XI & XVII coUegimus , hie non 
 recoquenda : propius autem hue fpeftant , quie Obfervatione XXII e Grabio nota- 
 vimus. Prseterea licentia veftigium habet Al. in Luc. XXII. 43. Millioque fidem 
 facit , qui in foliis ex eo deperditis etiam adulterse hiftoriam loh. VIII delideratam 
 fuilfe , ex foliorum capacitate aperte colligi ait. Sed tamen immunis eft Al. no- 
 - ft:er a mutationibus permultis , atque ab iis omnibus , quas modo Obfervatione ea- 
 dem XXII coUegimus. Quod fi omnes leftiones , quas Hieronymus aut ignorat , 
 aut reprehendit , evolvas ; longe plures earum habent plerique codices liodie ob- 
 vii J quam Alc-vaadriuus. Gluem quafi iu bivio ftetilie , patet ex eo , quod clau- 
 
 fulam 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. XXIV. XXV. XXVI. 59 
 
 fulani Rom. XVI. 25 feqq. a plciifquc Grsecis fiib Rom. XIV. 23 repraefentatani , 
 utroquc loco cxiubct. 
 
 Obfcrv. XXIF. Parcius etiam abftrufiores & codices & verfwncs af- 
 flavit ea licentia. 
 
 Non modo iiitcrjiretcs , fed etiam codices rcconditos , intcrdum labarc , fupra 
 diximiis : fed utriquc ca fere , quae in Alcxandrino laudat prxccdcns Obfervatio, 
 comnnmia cum illo kabcnt : quae in Alexandrino rcprclicndit , vitant. Adde Ob- 
 ferv. XX. confid. I. loc. 24. 27. 44. 46. 50. 87. 108. Erai coiiex JEthiofis , inquit 
 Millius , minus interpulntus , qiiam caeteri ; fere dixerim , quam Alexunirinus iffe. 
 Proleg. § 1218. Id magi s etiam de codicibus Grscis Syri veteris , Coptitae , Go- 
 thi dici polfit. Ncque vero deiivde minor apud Syros , TEgyptios &c. quam apud 
 Grjecos , vernaculorum cura exemplarium fiiit. 
 
 Ohferv, XXV. Parciffime vero Latinam verfionem. 
 
 Propriis ca nsevis eft obl'ita , ut diximus : fed quicquid de aliis monumentis prae- 
 dicavimus Obfervatione pra:ccdente , id Latinx quo(|ue verfioni competit : cujus 
 propria infuper eft qua:dam , ex iingulari antiquitatc , ftnccritas. AA. Vill. 37. 
 I loll. V. 7. Si hsc & XXIII Obiervatio cum intermedia XXIV conferatur , he 
 quoddam Alexandrini & Latini divortium , quod ipfum confcniioni illorum novam 
 vim addit. 
 
 OhfcriK XXVI. Seleftis hifce monumentis non officit promifciia co- 
 dicum multitudo. 
 
 Multi Iiac mctliodo utuntin- : Vbi tangitur Icftio , quam in omnibus aut pleris- 
 quc cditionibus cxftare aut i'ciunt aut putant , primum eis jam hoc fatis eft , ut fta- 
 tuant , defendendam elle Icc^tionem : deinde experiuntur , qua fpecie defcndi polfit. 
 Vbi ea nonnibil pri'lidii habet , ita dicunt : Q,VIA ha;o leftio exftat in mif. , in 
 vcrllonibus , inPatribus his & illis ; IDEO defendemus cam. nee tanien quxrunt, 
 utrum pauciores an plures , detcriorcs an meliorcs , recentiores an antiquiorcs mlT. 
 & vcrliones & patrcs cam lertioncm habeant , (]ua; iplis difplicet. Contra , ubi 
 leftio ipfis placita imbccillis eft, ita diciint : UVAMUVA.M ifta \ctho exftat in 
 mir. , in veriionibus , in Patribus his & illis ; TAMEN earn non admittemus. nee 
 tamen sque codices , vcrftones , Patrcs pro ea lertione , cui favent , producunt. 
 Itaque verfioncs exoticas , Clementem Alexandrinum , Origcnem , Eufebimn , Ba- 
 lilium , Epiphanium , fcholiaftas Graecos , Auguftinuni item & Hieronymum (hos 
 cniin pr.c ceteris laudat Wbitbius, ) non perpenlis rerum monieutis , fed pro ar- 
 bitrio , modo advocant , modo explodunt , dum rem deducant , quo ipfl voljnt, 
 non quo fpertat res. In fupplemcntum autcm allcgare folent contextum ipfum, 
 
 H 2 empha- 
 
6o INTRODVCTIO 
 
 empliafin &c. perinde ac fi altera leftio virtute fua careret ; perinde ac fi contex- 
 tumnon legiirent , qui eum glolFis auxerunt ; perinde ac fi id denmm , quod tex- 
 tui repugnaret , ei afliii potuiliet. Gravitati luc atque coiiflantiae locus elt , li ab- 
 fit partiuni ftudium. Supra varietates in gregariis codicibus Grscis obvias , & lu- 
 pra earum caufas longe pofitus eft Alexandrinus ; longius , reconditi codices illi & 
 verliones exoticae ; longiffime , Patres antiquillimi & Latinus interpres : atque ho- 
 rum prifca & aperta germanitas quantivis pretii & ponderis haberi debet. Re enim 
 vera lunt dvTiy(^a(peiQ ( Controkurs vocant Galli , ) qui iiio conieniu multitudineiu co- 
 dicuni graviffime confirraant ; diilenfu autem fuo ab eadeni , genuinte leftioni neces- 
 fario cavent. Non quilibet leorlum locus pro arbitrio traftari , led lumma tota va- 
 rietatum perpendi , & ex caufis ^eftiniari debet, quod fi feceris , reperies , partim 
 efle loca , quorum leftio in antiquioribus , led rarioribus monumentis plenior ell; 
 in pluribus , fed citerioribus , brevior , publico ecclelis ufui attemperata : partim 
 loca , quorum leftio in antiquioribus , led rarioribus monumentis brevior ell ; in 
 ceteris plenior , paraphrafin llbi fatens adhibitam. Et quemadmodum in judiciis , 
 quo plus minufve neceditudinis inter fe habent telles atque ii, qaorum res agitur , 
 eo majorem minoremve habent audloritatem : lie in hoc negotio Gvxc'i codices infe- 
 riorum feculorum , quaii ex una domo , acervatim ambulant & loquuntur : fed anti- 
 quiores illi teftes aliquanto inter fe funt remotiores , minulque ex compofito agunt. 
 
 HaUitms oftendimus , quomodo confenjio Al. &f Lat. deujionem fraeheat : ixUne 
 gradiimfaari Hut ad decidenda ea loca , in quibus alteruter horum aut kiat y aut ah al- 
 tera diJ]'onat. 
 
 Ohferv, XXVII. Vbi AL aut Lat. hiat , proximos utriufque furroga- 
 re fas eft. 
 
 Mutilus eft Al in Matthaeo a cap. I. i ad XXV. 6. in lohanne a cap. VI. 50 ad 
 VIII. 52. in Epiftola fecunda ad Corinthios a cap. IV. 13 ad XII. 7. Latinus 
 item pro mutilo haberi meretur , quotiefcunque , quid is Grsce legerit aut Latine 
 dederit , non apparet : ut fupra diximus. Talibus ergo in locis furrogandi veniunt 
 proximi eorum. & quidem proximum omnium Latinum habet Alexandrinus , Ale- 
 xandrinum Latinus : ab his li difcelleris , utrmfvis paula & defedlus per utriufque 
 propinquos , codices interpretefque , fupra meraoratos , farciiur. Codicefque bi- 
 lingues , ubi Laiina ledtio uni Graecae le6tioni aeque atque alteri refpoudet , adeoque 
 Gr-^ea eorum leftio non ad Latinam relifta eft , fsepe Alexandrinum teuorem & fe- 
 (juuntur & comprobant. 
 
 Ohferv. XXVIU, Vbi Al. & Lat. inter fe diffonant , alter alterum 
 nervofe refiitat. 
 
 Si Lat. & Al interdum una liallucinantur , ut Obfervatione XVII oftendimus: 
 multo magis utervis kbat ab alcero feoriuin , ut uotavimus Ubfervatioue XI & 
 
 XXIU 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXII. Obf. XXVIII. XXIX. 6i 
 
 XXlII dc Al. & Obfcrvatione VI H dc Lat. de quo poiTo vide var. Marc. VII. 31. 
 1 Their. 11. 7. I Tim. VI. 20 i Cor. XVI. 9. & Philem. v. 6. Tit. III. 10 , ubi 
 Ireiisus cum retutat : & i loh. IV. 3, ubi a Polycarpo difcedit. Q.uanc]uam locis 
 ejufmodi lere omnibus tota vis mutationis in tenui apice aut vocula, ( ne(jue enira 
 plus in tantam antiquitatcm cadcbat, ; efl: flta. Vbicunquc ergo dilTbnanc , alteru- 
 ter eorum fine dubio gcnuina lettione gauder. urer autem ? is , penes qucm nulla 
 fuit aberraudi proclivitas : is , qucm rationcs idoncE fulciunt : is , quern alii tellcs 
 probi firmaiit. Non opus ell omncs ubiijue codicum excitari copias : ubi hi duo 
 propia qui inter le pugnant , plcruiique unus altervc interpres antitiuus , duo treiVe 
 codices Graeci idonei , tanquam arbitri , viftoriani ci , cui debetur , addicunt. 
 Conliteamur quod res ell , ad laudcm Dei in providentia lua de verbo iuo : Inligne 
 beiieficium ell in antiquitate & finccritate codicis Alexandrini & interpretum vete- 
 ruin , Latini inprimis , conjunrta. Multi fcorlum Alexandrine codici , nuild fcor- 
 fum Latino aliive interpreti palmam decernunt. (Auod fuperefl: , conjunge utros- 
 que : vcritatem aut in conjuniilione habcs , aut ex contlidlu elicis. Ex /Egypto 
 vocavit Dcus Filium fuum : ex j^gypto monumenta fcripturse N. T. quam lince- 
 rillima rcdeuut. confer Ircn. 1. 111. c. 25. f. 256 ed. Grab. &. Hieron. ep. ad Pam- 
 mach. & Marcellara. 
 
 Obferv. XXIX. Interdum Latinus Alexandrino , interdum Alexan- 
 drinus Latino prxvalet. 
 
 Nc leftor thefes harum obfervationum , ac non cxplicationcm evolvens, putet, 
 Al. & Lat. laepius a nobis , inepta rcpetitionc , partim vitupcrari in Obfervationi- 
 bus obfcrvatione fuperiore citatis , partim laudari in Oblervationibus IX. XII. 
 XVlll. XIX. XXIII. XXV; monemus , primo id fieri generatim ; iecundo , in 
 comparatione LiU. & Al. mutua : tcrtio , in comparatione Lit. & yil. 
 cum aliis codicibus Griecis : & nunc quarto , ad difccrnendam genuinam 
 ledlionem , vcl a Lat. vcl ab Al. feorfum cxhibitam. quocirca exemplis ufi fu- 
 mus alias & alias caulas habcntibus. Palma ubique , Hieronijmo judice, 
 
 Grsecis veteribus debetur codicibus, iis maxime , quos Origenes , Pierius , Pam- 
 
 })hilus , Eufebius dedcrant : quibus nnikarum gentium jam turn intcrpretationes re- 
 pondebant ; & ipii maxime ab additamcntis interpretcs illos fugiencibus immunes 
 erant. Hac lege perlspe ea ledlio Latina vincit, cujus fimplicitas &. brevitas, 
 graecorum codicum quamlibct paucorum , dummodo vcterum , & interpretum pa- 
 trumque , Afrurum pra-fertim , allenfu comnrobatur. Exempla A'ide in var. Hcbr. 
 IV. 2. deinde Matth. V. 22. VI. 13. Luc. XI. 2. 4. Ilcbr. II 9. Uicamus tandem, 
 quod res cil. examen loci fingularis, i loh. V. 7 eo jam deduftum efl , ut omncs 
 fani neccll'e habcant , aut miliiim faccre locum; quod abfit : aut Gra;cos firmiter 
 indicare codices , qui cum habeant ; quod non polfunt : aut ad Latinos confiigere; 
 quod nos fuo loco non faccre non potuimus. Pnctcr banc lcc-l:ioneni paucula; alis, 
 aut omnium aut do(^linimorum hominum calculis probata; Ic^iones , ad Latinam ver- 
 fioncm recidunt, ut Maith. IV. ]6. VI. i. At\. II. 24. VIII. 37. XIU. 6. 33. 
 Ap. VU. 5. ^ioJl uUus facUc rcpcrietur locus , m quo cetcrs veriioiies cunjun(^ta;, 
 
 ]i 3 uedum 
 
©2 INTRODVCTIO 
 
 nedum fingulje , antefereiida; fint Latinje verfioni cum GrEcis codicibiis omnibus 
 congi-uenti : nam & minus antiquas ilks elTe vidimus & minus fniceras. Latinae 
 tantummodo quitdam funt lec^liones , ad tempus non ut ex regula , led quail fer 
 ixciftionein traftandje , donee Grseci codices inveniantui" , eorum , quibus Latinus 
 eft gavilus olini , quam fimillimi. Si Valla putaffet , nil extra fuos Grsecos codi- 
 ces , quibus fretus Latinum reprehendit , a divina Providentia refervatum elfe pos- 
 fe ad differentias poithac decidendas ponderoflus : quam mifere errallet ? Si Eras- 
 mus JiabuilFet Stephani codices : minus ei iaepe lixfiltet aqua. Si Erafmus & Stepha- 
 nus vidiffent codicem Alexandrinum & copias per Millium aliofque condudlas : non 
 eos credimus di6luros , complura nunc facillime expediri , quae mis ipli temporibus 
 expedire non potuerint ? Ergo nos etiamnum codices aliqui Graeci fugere poirunt , 
 qui pofteros noftros , quum maturum fuerit , egregie juvent : neque noftra quam- 
 libet inltru6la setas ita fibi placere debet , ut alios nil perfeftius manere ftatuat. 
 Sapienter fententia communis non fingulos , led univerlbs codices N. T. a corru- 
 ptionis nota ablblvit : led quaeitio inde lubnafcitur , Vtrum aliqui codices , (}UOS 
 varietati leftionum N. T. tandem ad apicem decidendi , Providentia , ut credere 
 pium eft , relervavit , adhuc lateant , an omnes jam lint reperti & exculfi ? porro 
 li jam reperti fint & exculli , qu^rani , Q,uo tempore numerus eorum completus 
 fuerit ? & quid ante idem tempus de luorum fufficientia codicum debuerint lentire 
 majqres ? Latino igitur , ubi idonea euni ratio nobis commendat , contenti fimus , 
 vel eum certe ne Ipernamus , dum Gneca fe magis aperiunt. Pr;£clare hoc intelle- 
 xerunt omnes ii , a quibus liodiernam leftionem accepimus. nam Complutenfes & 
 Erafmus in textu fuo Graeco Latinos aliquando potius quam Gr^ecos probavere codices. 
 Rob. Stcphanus quid latturus fuerit , fi Grscum textum maluilfet ipfe adornare, 
 quam ab aliis adornatum recudere , docet editio N. T. Grtecolatina , A. 1551 ubi 
 ait , Vitirim verfanem mgUgmdam non txiftimavi , quia earn MVL TIS in locis FE TF- 
 STISSIMI ixemplaris GRJECI loco ejj'e vidibam, Rigidus in Vulgatum exiftimatur 
 Bixcv ; atque is tamen in Pri^f N. T. lie fcribit : Dijjmtiebat , fateor , vetus interpres 
 ab lis exemplaribus , quae Erafmus naEius trat : fed non uno loco comperimus , aliorum 
 codicum^ ^ quidmi vetuftijfimorum , auctoritaU laminterpretatiunem niti-, quam ilk re- 
 frehmdit. Ouin etiam aliquot locis animadvcrtimus , veteris interpretis letVomm , quain- 
 vis cum nojlris Graecis exemplaribus inttrdum ei non conveniat , tamen iffis rebus multo 
 melius quadrare ; ncnifi quod ilk , quifquis fuit , eminda^us aliquod exemplar naUus 
 ejfet (iuanto animolius principes hi cditores , li hodie Latini interpretis cum tot 
 aLiis documentis poftea repertis conlenlum viderent , & inde recenfiones fuas retra- 
 dlandas haberent ; quanto , inquam , generofius aliqua retrat^larent , qute nos , 
 quia illis lemel lub manum venerunt , eorrigere neflis ducimus , faftum illorum 
 potius necelfarium quondam , quam judicium Iblidum imitantes ? Refte quoque 
 Glallius ; Sam quaedam loca , inquit , in verfione vnlgata ita comparata funt , ut , licet 
 prima f route textui Graeco minus convenire videantur , pro corruptis tamen &' incotigrue 
 verfis haberi ftatim non deheant : partim quia fenfmn interpres quandoque fecutus ejl , non 
 jlricie verba ; partim quia aliam a codictbus nojlris kUionem apprehendit. PJiilol. facr. 
 p. m. 142. £t Caiovius : Relinquimus lubentes , inquit , ver/ioni valgatae mm , quern 
 
 habety 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXIT. Obf. XXIX. 63 
 
 hikt , hciwrem , £.<? nhi cnicndiUior eft in locis quihufdam , quam forte codices mnnulli 
 Gr^ieci , doccntihus id aliis j->rotiUae fidei Graecis codicibus , fjf comfrohanti textu facro , 
 reterumque aftifnlantilus t/ftiwoniis , nvn fane coiri2;imus vulgatcim verjionem , fed f otitis 
 Graecos illos codd. eii farte. ad honim certiorem fidem emendamus Idem : Ojium Beza, 
 Cafiubonus , Dc Dicii fraefenmt vel aequant viilgatae. leWuinem Graeco textui , nou idfa- 
 ciunt , qiiix vulg.itii ftr ft confertur cum Graeco textti , ut fontificii earn conferunt , fed 
 qua tulgata Graecis quibufdam codd. conformis , qui yrobaiiorem leiiionem retinent , con- 
 jertur cum aliis quihufdam Graecis codicibus , qui ea in parte feqworem minufque proba- 
 tam leEiionem fequuntur Crit facr. p. 485. 487. Q.uarc ccl. Plairiiis & re6te ait , 
 Ahfurium effe , Latinam vcrflcuem tantopere aejiimare , ut ad earn t'xtus Graecus con- 
 formari debeat : & tamen idem affirrnat , ex verfiom vulgata genuinam ktiionem aliquan- 
 do poffe reftitui. Syntag. p loi 180. Confer //off /w^fri Thelaur. plii I p 387 IVal- 
 toni Proleg. X § 12 & Hodii H\(l. text. & veriion. f. 551 ubi & fua & aliorum 
 prsclara de Vulgato judicia proinunt. quale ell etiain IV. Waltii , llatucntis , k- 
 tiionem Fulgati inlerpretis , propter fuimnam vetuftatem , quibufdam in locis fidcliorem 
 tffe. Grae-is hodiernis. Not. ei'it. p 25. ucc non P. A Bo fenii , Lutlierum defcndentis, 
 (jui Vulgatiim lubinde pre Grseco Aldi & Eiafmi textu lit fecutus. Vid. DilF ejus 
 ce codice Gr.cco N. T. quo Lutherus eft ufus , p. 57. Sane nemo de auftoritate 
 Latini intcrprotis dubitat : id ununi agitur , ut idonco , non alicno loco ratio ejus 
 liabeatur. Latinos codices Grscis lui temporis praefert Hilarius ad Rom. V. & ver- 
 ba ejus potiora relert Millius , cujus vide Proleg. § 788. coll. § 1318. In Graces 
 Hilarius quidcm & longe iniquior, ut Millius cent'et , & aliquanto fevcrior eft re- 
 vcra , quam elle debcbat , alieno praifertim loco fentouiam dicens : led de Latinis 
 ccrtc ex veto judicat. Conftat , inquit , quofitm Latinos porro olim de veteribus 
 Graecis translatos codicibus , quos incorruptos Jiniplicitas temporum fervavit £ff probat, 
 Ne(]ue tali modo rivus f'onti antetertur. ad apoftolicam cjiiippe manum exemplar 
 Graecum , v. gr. biennio poft mortem lohannis deicriptum , liabebat le ut ad ibn- 
 tcm rivus , non ut ad fontem fons ; vel , W Graecitas fufficit ad foiitis titulum , 
 Grfecum exemplar etiam ad verfionem aliquam reliftum fons erit Sane fons Gra:- 
 cus eft unice ; & Gra;ci rivi tantum non Temper optimi rivorum : Latini , non nill 
 rivi , femel duntaxat iterumque limpidiores rivis Grxcis , & fontis Gncci limilio- 
 rcs ; ut plurinuim vero fonti Gr^co & rivis GrcecMS optimis refpondcntes , & ad 
 difcriminandam utroruuKiue autlientiam perutiles. Ergo rivi Gra:i:i cSc rivi Latiui in- 
 ter fe coiii'eruntur , ut aignofcatur , utra pars retineat Graeci fontis fuiceritatem : 
 & controverfia , ut alia funilitudine utamljr , ex jure primogeniturit , qua inter- 
 dum orphanus exrellit , decidi debet. Antiquiores Thcologi noftri minorem habe- 
 bant { ncque cnim poterant , ) copiarum Graecarum & notitiam & admirationem : 
 ideo Latini interpretis folitudinem pofthabuerunt interdum , ubi videlicet tantum- 
 modo cum repertis poftea codicibus gntcis congruebat : Ikpe rurfum expediciore 
 judicio , quam bodie plerique , Latino interpreti tribuerunt , quod ei debetur , v. 
 gr. Mattli. XXVll. y. (cctnter Millii Proleg. § 8.55.) Et tamen paullatim accelFe- 
 runt alix verfiones : quin etiam GriK(X)ruin pacrum , Origenis maxime , prctiolilli- 
 ina fragmenta & ftrictura; ; quorum filentium ceteris locis fraudi elFe non debet, 
 
 ubi 
 
64 ' I N T R D V C T I 
 
 ubi Latinam leftionem defendunt vel rationes vald idonese , vel alls vevfiones iiifi- 
 gi)es , quae radios genuini textus Gra-ci fidelius interdum , conjundta; prcefertim , le- 
 percutiunt , quam ipte codex Alexandrinus Eundein fuilfe Grabii , viri litevatilfi- 
 mi , fenlum , nots ejus potiifimum ad Irenaeum , loca N. T. copiofe allegantem, de- 
 monftrant Tuque , prudens le6tor , fi aliquid v. gr. Germanice commentam iple , 
 alterque id Latiiie vertit : unde fententiam tuam in loco , qui forte m Germanicis 
 perperam , in Latinis re6le fuerit delcriptus ; unde earn , inquam , abs quovis aefti- 
 mari voles V opinor , ex Latinis ; non quo tua alienis pofthabeas , fed quod in lo- 
 co excepto aliena tuorum lint llmiliora , quam tua Accurate & fideliter hsc te- 
 nenda funt : quia hinc potillimum pendet Iblutio varietatum antiquiirnnarum , gra- 
 viliimarum , & impeditiffimarum , quiis in hac ipHi oblervatione & in prscedenti- 
 bus paflim tetigimus. Non mero fingulE literatorum arbitratui funt committendae ; 
 fed cundlarum decifio ex cohasrentibus totius iiegotii radicibus petenda , veritafque 
 amplecteada , live defenfionis inde , live emendationis beneficium ad ledtionem 
 earn , cui alfuevimus , redundet. Talipaftoa Luca admilfum capite III. 36 Cai- 
 «nw retinemus : led multi , etiam plurimum ceteroqui codicibus tribuentes, admis- 
 fum vel dubitant vel negant. Item Mattli Xll. 8 <sq paiticulam non legimus : fed 
 Wliitbius in ea aniple(i:tenda vel folum Vulgatum Grxcis codicibus , quos acerri- 
 me defendit , tamen anteponit. Agnofcit igitur Wliitbius , agnolimnt reliqui , ne 
 ceteris quidem in locis majore codicum grtecorum numero nimis rigide nitendum 
 eli'e contra minorem numerum jufta ratione fultum Orantur veritatis lludioli , ut 
 haec quam feverillime , fed line affeCtu , expendant. Erunt , qui vix teneantur , 
 quin me antifcripturariuni dicant : atqui hoc crimen in quemlibet , qui in hoc ge- 
 nere navavit aliquid , primo tempore collatum fuit. videant vero , ne dies diem 
 docens , iplbs , quod nolim , declarer antifcripturarios. Nil partium caufa dico, 
 nil per fmgularis fententis affedlationem : confcientiae me mes in liac re obfequi 
 fimpliciter , quivis perfpiciet, Alexandrinus interdum quin vincat , nemo dubitat , 
 qui liberum liabet judicium Patrum , interpretum, Grsecorum codicum modo agmi- 
 ne pleno , modo deledlu nobilillimo , flipatus folet incedere. 
 
 Ohferv. XXX. Quslibet varietas paulo gravior omnem codicum, 
 patrum, verfionum mukicudinem in duas partes dirimit, pro utravis le- 
 ftione miiitantes. 
 
 Semper aut duplex eft varietas leftionis , aut, ubi multiplex , ad duplicitatem 
 mox redigitur. Porro ubi altera leilio e duabus uno duntaxat akerove codice Grae- 
 co gregario nititur : ea quoque confellim evanefcit. Ese demum negotium exhibent 
 varietates , quae pro utraque ledtione telles multos & graves habent. atque hie 
 plerumque ab una ftat parte mukitudo teftium , qui funt codices Grteci communiores 
 & patres minus antiqui : ab altera vetufias patrum, interpretum, codicum Graecorum re- 
 conditorum, qui fere funt Al. Colb 8 ^.7 C pr.Med N i.Pet. j Roe i? nee non Gov. 
 2.4.Gm, & codd.Graecolatmi: item Mth.Arm. Co^t.Gotk.Lat. Perf & Irtn Clemens Al Orig. 
 
 Theo- 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXn. Obf. XXX. XXXI. XXXII. 65 
 
 Tlmdvrk Euthal Andnas CtC Si ex. illis quin(]ue regiouibiis , de qnibus Obfer- 
 vatio XXll agit , codicum fuiFragia in fingulas habei-emus varietates , aimtiia cllct 
 confidcnitio : nunc (luuni cai-uni ijuxliber tcrc duplex eft , fudicit, ut iingulis in lo- 
 cis fuffragia codicum , vcilionum , patrum , quibulcum|ue ex regionibus pra:llo 
 funt , in duas partes difpefcantur ; id quod & focillimum eft , & decilioneni niaxi- 
 mopere adjuvat , pi-slcvtira ubicunquo alteram lediouera prae altera regiouum tir- 
 niat diverlitas. 
 
 Tum videlicet nationes codicum , quas § XXXI difcrcvimus , Alexandriam , 
 Antiocbiani , Conftantinopolin , Hierolblynia , Romam , id eft , totum orbem 
 Cbriftianum , complex^ , potiore certe fui parte , in unum conveniunt , copial- 
 que fuas invidto robore conjungunt. Hoc tutillimum omnis decii'ionis compendi- 
 um : Iioc certiHimum h\vt le>.'l:iunis criterium. Vnius generis codices , (juanilibet 
 multi , laepe aberrant : duse vero nationes illas , in quas primo quo(]ue tempore 
 difccllere codices , lirmitudine fumma gaudent ; perinde ut moles ex utroque latere 
 uni alterique lulcro idoneo incumbens perftat melius , quam ft ex uno tantum late- 
 re Kaberet decuplo plura. Nonjani qualilcunque Ipecies codicum antiquornm, bo- 
 norum , multonnn , in cenfum venit : valet vero Diver fitas teftium , ijui a fonte , 
 a manu prima , quam proxime ablunt , & inter fe quam longillime dillant; adeoque 
 fuo confenfu gcnuiuam ledioncm oftendunt , fuoque comitatu ieniper & antiquita- 
 tem , & bonitatem , & , exceptis lingularibus quibufdam caufts , pluralitatem com- 
 plertuntur : vel , ubi pluralitas deficit , delertum iupplent , ipiifque codicibus rc- 
 centi(n'ibiis & inconftantioribus robur addunt. Quo padlo plerilque in locis decifio 
 earn firmitudinem nancifcitur , (]u.c lit , pro natura rci , initar Demonftrationis. Gu- 
 fhmi merum & arbitrium bumanum initio bujus difceptationis exclufinnis : fed cas 
 lediones , qua; per diverfttatcm teftium alFeruntur , plerumque videas nativam quan- 
 dam brevitatem , aufteritatcm , elegantiam babere , & cum decoro illo , (|uod § I 
 commemoravimus , convenire. Atque bxo caula iifdem telHbus , aliis fjuoque iu 
 locis , praecipuam (juandam conciliat audloritatem. 
 
 Ohfa'v. XXXII. Pcrpauca majoris moment! loca adhiic relinquuntur 
 in a'quilibrio. 
 
 Talia funt , ubi v. gr. ex una parte eft Lat. & Al. ex altera ceteri codices Grc- 
 ci , itaquidem , utin utr.iin pie partem vel tantundem vel nibil fuperpondii acce- 
 dat ab aliis verlionibus &patnbus , a variarum Ici^lioniuu cauiis , a contextu cjuf- 
 
 I que 
 
66 INTRODVCTIO 
 
 que interpretarione. jExempla dat margo^ nofler , quotielcunque 7 llteram habet. 
 Sobrietatis eft , talibus in locis judicium lulpeiidere , dum expediuntur : idque tan- 
 to sequiore animo , quanto pauciora funt liujufmodi loca. In ceteris facile , ubi 
 confiftat, habet veritatis ftudiofus. nam in extrema quidem difcedunt, qui eK una 
 parte editionem earn , cui airueverunt , obnixe defendunt , ut 11 in manu luaomnes 
 haberent apoftolorum apices , prse omnibus omnium leculorum leftoribus ; & qui 
 ex altera parte unius alteriufve manui'cripti aut interpretis antiqui detrimenta rece- 
 pto textui prseferre & inferre audent : mediam vero regiamque tenent viam , qui le- 
 ftionem idoneis monumentis , eorumque rainore quidem iuterdum , fed plerumque 
 majore numero , idoneifque fimul rationibus fultam , fine prsejudicio quserunt , & 
 iiiveutani , in quantum capiunt , in tantum tuentur. 
 
 § XXXIII. 
 
 Simulque farcit hfec metliodus , quicquid codicibus vel ad vetuftatem bonita- 
 temque , vel ad numerum deelfe videtur. Non repetemus , quse de his dotibus 
 diximus § X. De vnufiate quidem codicum anceps elt & delicatum judicium. Annos 
 nonnulli adjeftos liabent : undefcriptus nofcitiir Anno 1500 Hirf. Anno 1338 SM.2. 
 A. 1291 M.I. A. J2'S6 Laud. 5. A. 1160 Ej)h. A. 1087 Cow. 2. A. JOi\.'jLaud.4. 
 A. 1006 GeM. A. 1000 Mofc. recentiore fui parte. Ante annum 1183 Bijz. A. 964 
 Pm: 7. nam indi(5tione VII imperante Niceplioro fcriptus notatur , quae nota in nul- 
 lum alium uUius Nicephori imperantis annum convcnit. Etenim leculo X , quo in- 
 eunte literae Conflantinopoli magnopere refloruerunt , mos anni in codicibus notan- 
 di videtur exftitiife. Sed potuit aliquando unius anni mentio ex codice antiquiore 
 in recentiorem line mutatione transferri. Pleriqiie a:tatem liabent minus notam. 
 Leftionaria , in quibus eft: idem Laud. 4 , fere circ. A. 1000 fcripta perhibentur , 
 ut Bodl. J. M. 2. Wheel, j. quibus Aug. 4 non concedit. vetufti etiam Seld. 4. 5. 
 Recentiores , BudL 5. Bu. Colb. 4. Cov. 4. Mont. N. i. L. Lin. Seld. 5. Trit. 
 Fff. 2. Vetufti, Cvlb. I. Lin. alter. Annorum 300, Bodl. s. circiter400, Sdd.i. 
 plus 4CXD , Laud. 2. circiter 450, N. i alter , cui luppar A^. 2. circiter 500, Cov. 5. 
 Bodl. 4. plus 500 , Baroc. 500 aut 600 , Cant. 2. Baf. 2. plus 600 , Colh. 7. Lipf. 
 circiter 700, Colb. 2. Hunt. 2. Laud. i. Magd. i. Pet. i. Seidel. 700 aut 800, Vien. 
 plus 800 , Per. Wo. I. 2. Vnde patet , Grscos fub Bedae & Alcuini tempera, oc- 
 cidentalium ipfiufque Caroli M. fortalVe ftudio incitatos , operam denuo dediffe 
 codicibus ; codicefque paulo vetuftiores per recentiores fuilfe obrutos : vix certe 
 uUus ante ea tempora codex inveninu" cum indicio anni , quo fcriptus fit. Anti- 
 quillimi perhibentur Al. Boern. Cant, Clar. Cvjfr. Laud. j. Mofc. (majore fui parte,) 
 Par. 5/, maximcque Faticanus. Sed tamen ne liorum quidem uUus Hieronymi seta- 
 tem certo attingit aut vincit : atque ipfe Cant. fumniEe vetuftatis opinione excellens, 
 vereor , ut fc latis tueatur. Strifturas quidem liabet e leftionariis , v. gr. in var. 
 Marc. I. 29. Act. III. i. Ac \arietates , maxima ex parte , non Iblum Hierony- 
 mo , fed etiam Vlphila , Origene , Tertulliano clamant fe elfe antiquiores , & in- 
 ter 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXIII. 67 
 
 teripfos, qui liodie fuperfunt , codices antiquiinmos intcrccdunt. In hisigitur Grae- 
 cis codicibus , antiquitatis gradus anxie dilcriminarc , jejunum ell : in autiquiHimis 
 verlioiiibus patribulquc id notari , multo pluris refert. Hoc penitus iiitiKuni ha- 
 bcanr oinncs , femperquc cogitent , oportet , qui in prxcipuis vanctatibus , noi\ 
 quod plcrilijue placcat , fed quod gcrmanum fit , ex animo requirunt. Ex hoc ipfo 
 apparct , ne bonitatem quidcm fcmpcr cum antiquitare elle coiijunftam : & revera 
 anci(}uinimi liodie codices fepc funt mendofiflimi. Nunc hac metliodo utilitas ve- 
 ra ex omnibus codicibus non modo antiquis iifdemque bonis , led etiam bonis ac noii 
 andquis , autiquis ac non bonis , capi potert. nam ubi aberrant , fibi relinquuntur : 
 ubi vero cum aliis probis vctuftif(|ue congruunt , apparct , le6lionem eoruni non 
 pendere ab ca parte , qua laborant ; led aiitiquam elTe & item probam , per librario- 
 rum injurias feculorumque anfraftus eludtatam. Imo confenlus duorum codicum, 
 quorum alter vctus , alter recens ; alter emenditus , alter vitiofus ell , firmius prs- 
 bet luffragium , quam duo gemelli veteres ac boni. EodeuKjue documento conftat, 
 nun niniis morofe requiri debere antiquitatem Gr;tcorum codicum lummam. Etenim 
 ll anni limpliciter in codicibus numerandi funt , anticiuiilimum quemquc^ codicem 
 Hebraicum mf. V. T. vincet recentiilimus Grjecus N. T. nam illc longius 
 abell a prima non modo Mofis , fed Malacliiai manu , quam hie & nos 
 ipli ab EEtate apoftolorum. Si anni fimpliciter numerandi , is , qui liodie 
 
 fuperell , omnium antiiiuiHimus , eo teniporis articulo , quo olim erat omnium re- 
 centiilimus , nuUi non portponendus fuit : num igitur fitus cum poltea melioreni 
 fecit V Si anni flnxpliciter numerandi , quid codice , qui hodic h.ibctur ceteris anti- 
 •^fior & melior , eras futuriim ellct , fi alius reperiretur antiquior , ab illo mul- 
 ^".'ir ^''^'ci'fus ? Manum apoftolorum , interjeftis multis brevibufquc librariorum fuc- 
 cellioniu., ^ valdc mutatam rclerre potuit codex hodie XII lecula iiabjns : eaiulem 
 manum apoi^^lj^j.jji^ •> interje^tis paucis tardifjue librariorum lucceQionihus , accu- 
 rate leieiie po.,<|. exemplar hodie exenlum , adeoque etiam hodie clefcipcum. 
 barcit eatlem methoi.,,. qui^.q^^liJ ad c.ovuim codicum dcelfc videtur. Trimiimfepe 
 ex codicibus unius lyz^,^,. ^^^j^. j^^^^. ^^ alfinibus , excellentior quifpiam hiatu 
 laborat , aut negligentuis cou^.j^^^f^. ^ ^^^^ ^ quid leftionis habuerit , ex ceteris 
 ejuldem lodalibus dilcitur. Deuiu, r^ jj^^^.^^.;- alirerentiam aliquani valde lubtilem 
 tacile pra:terierunt aut neglexerunt : .„^^ leftionem laborare opinati , obnixe cir- 
 cumlpexerunt , quoad occurrerct codex , .^-^ 1,^,^;^^^ quidpiam liiggereret. Sspe 
 excerptor alius pull ahum le.lionem ali,,uam -r, codicibus obvia.n , tamen aut nou 
 oblervavit aut non probavit ; ncc eam aut in couu^t^ ipfo cum altera magis placita 
 conjungere potuit , aut m margnie notifve earn exlr^^e dignatus ell : & plane a 
 Complutenfibus , Eralmo , Stephaais , menlque ante MMiii^m , ia iis codd. guos 
 verlabant , plunm^ pr^tentx ueie ^.^boncs , qux poltca ex aliis codd. proddft^ 
 funt. uiquc judicari potell partim ex is varietatibus , quas iidcm antecelll^res 110- 
 tarunt , quippe quie mtimam codicum auea & pollea coUitornm convenientiam de- 
 monllrant : partim ex cditionibus polterhnbus , qua; multas lediones in prioribus 
 admiifas rcticuere : partim ex mgcnt, Ipiciegio , ,juod codices pridem exculli dc- 
 dcre MilUo , cujus vide Proleg. lec^. 141^-1423. 1451. 147,. 1507. de codd. .11. 
 
 Cant. 
 
68 INTRODVCTIO 
 
 Cant. Magd. 1.2. Pit. i. Comp. Baf. i. 2. Ipfe Millius varietates duntaxat minu- 
 tiores neglexit , vel de codicibus eas exiiibentibus nonnullos omilit , ut infra often- 
 demus. Multa denique fuffragia codicura per tot philologorum & typograplujrum 
 manus tranfportata mutationem lubiere : unde fit , ut eidem interdum codici alibi 
 alia Icdtio tribuatur. Quod fi numerus codicum praecifus addecitionem requiviLur, 
 quorfuni deveniemus ? nunc non codices numerautur ; fed genera codicum pendun- 
 tur , in quibus dubitare vel pudor efl. Et ubi varietas quaecunque , ab anteceffo- 
 ribus Millii , vel etiam interdum a librariis prseterita , paucos ; ubi varietas niiiiu- 
 tior , ab ipfo Millio neglerta , pauciores habet codices : Iiec paucitas per fe non 
 tollit veritatem leftionis , fed ex codicibus novillime coUatis colligemus , codices 
 antea collatos , quibus ii refpondere folent , eandem ledHonem liabuijl'e. Et , li is 
 confenfus Diverfitatem codicum compledtitur , dubitatio omnis eximetur. Firma 
 effe , quje difputamus , hoc eflo indicium : in multis hujufmodi varietatibus ad no- 
 mina codicum pauciorum adjeci , fhirefvi. ibi li fhins codices , quam eos , quo- 
 rum hodie fufFragium habetur , polthac lie habere reperientur , f lures etiam fub ma- 
 nibus antecelTorum lie habuilfe , jure ftatuetur. Exemplum egregium exlbt Marc. 
 Vil. 2 : ubi i^-s/x-J/arro habcnt edd. fed non habent manufcripti optimi , neque ha- 
 buit exemplar Graecum , ex quo Graeca fua dedit Cant, idemque St^f1^. ^ , quippe 
 qui ex Latnio fupplevit ^cLTiyvcuya;. id quod nee Steplianus nee Beza notavit. Neit- 
 trum verbum Grsecum habet Al. fed diu iiic codex in occidente celebratus fuit, an- 
 tequam lioc ejus fuffragium proferretur aliifque augeretur a Britannis. Quorum 
 tandem Millius conjunxit yll. Baf. i. Bodl. 2. Laud. 5. ^th. Arahka aliqua exem-, 
 plaria f Marefchallo tria, y Ccp. Goth. Pcrf. cum Cant, quanquam Whitbius , -t'^^' 
 gata Millii non bene recordatus , unum ei iEthiopem interpretem liic qrHH'^j'"" 
 putavit. Acceilit polka Far. 5 , per Kufterum : M^o. 2 , per Wolfi';'' ' ^^i™^ > 
 Aug. 2. & , his pridem colleclis , Mojt. Ilabuerunt autem, opino^'' brevcm hanc, 
 & elegantem , fed a panels perceptam leilionem plures codices i^^'^'^^i" j^^^^^^j • '^^7 
 bebunt alii , qui poflhac diligenter conferentur. interim h' '"'^''5;!'^ pollunt iedton 
 rem recle dUmanti. neque enim ullius loci ledtio ol^-'-'^tur talla , in qua horum 
 diveriitas codicum conlpiret. Denique hsc mc^'f V- T" ''\^!^''''''-''^^'' confinnat, 
 etlamli codices illi , quos Lambecius , Le I -/^ ' .S'^'"?^^ ' f'' memorant , & qui 
 Britannis novilllme ex oriente miHi , & c-- ^f''^. '" onente funt fiti , 6c omnes re- 
 linui , quorum adhuc futura eft deter'^^ ? ^^^ qui unquam delcripti lunt , nobis p_e- 
 ni us collati-elfent, tamen nil rer-;tiim in , quod lummam codicum ta-m diverlo- 
 rum, qui adhuc collati [nnt , f''^^'}''''' '''f^^^ ^'^ non petius Ihbiliat. nam poft 
 Mdlium codices inter fe vn^^e diverli , nee lanepauci funt collati , neque horum 
 uUus leftloncm dedit ialignem a MiUio pemms pi^tentam : ac Ipondere aulim, 
 omnes, uul poftjiac eruentur codices, fuos urn piopinquos apud Millmm habere, 
 neque varietat em ullam reddituros etle , qu^ & genuina , & momenti cujufdam & 
 adhuc iguota lit. la fumma , ex leftiomb'S potius de codicibus in polterum , quam 
 ex codicibus de kdionibus opus entju'^cmm hen. 
 
 S XXXIV. 
 
 / 
 
 / 
 
 / 
 
' 1 
 
 IN C R I S I N N. T. S XXXIV. XXXV. fi^ 
 
 § XXXIV. 
 
 Totam rationem criticam uno Cmone eoquc perbrevi comprehenfam pronofue- 
 rat Prodromus opens hujus : & ipfam quidein hanc trartationem ita inftitutam liabui- 
 nnis , ut liunc canonem ex profelTo evoliitum daret. led diffifi funt uuirati canoais 
 noimulli , iinpcditi iortaire fplialinate quodam , quod in p-olvgum ad Chnjfjlomunt 
 de Saccrdotio irrepferat ( correftum nunc,) cujus § II, L. Vlll li evolveris , & lub 
 finem ejus Legis pro goo legeris 511 (agitur enim locus ille, de quo fupra, §XXn.) 
 canon poJllt magis placero. Veruntamen trai^tationem canonis nuitavimus , quiipfe 
 ica I'e liabet , proi^livi scripttoni pr^estat ardua , & tanquam concluflo hand fane 
 jejuna continetur axiomate ladflimo & folidilFmio , quod his verbis efferc LnEfantius : 
 Bonorum bonarum rei'um ; fic quoque , bonaruni ledtionum ) natura in ardno fofita 
 ejl ; niiilorum ^ in fratfcipti. lib.de lalla (ap. c. Vlll. Pi-oclivitatis , facilitixtis ^ fro- 
 nitntis vocabulum , in expungendis talfis lertionibus , longe familiariilimum Iblet 
 cll'e criticis : quare nemo cordatus hunc canonem exagitare poterit. lane p-oclive eft, 
 ut librarius vcl calu , vcl confilio , vel calu & conlilio , non mutanda mutet : fed 
 froclive etiam eft , ut codices novi prse antiquis , & codices grsci vel latini pr£ 
 graecis & latinis , & codices pauci prie multis , & codices inter fe propinqui prse 
 codicibus variorum climatum , idiomatum & fcculorum titubent : expunfto autem 
 eo , quod jiroc/fwcrat , remanet , quod ei unum proprie oppomtnv , arduum. Hoc 
 uno tota , opiiior , vis canonum Gerardi a Maftriclit , tota etiam noftra traftatio 
 fuperior coniprehenditur. Hoc apud omncs omnium linguarum , reruni , tempo- 
 runique fcriptores , atque adeo in ipfo codicis Hebrisi marginc , totam propc ratio- 
 nem variarum ledtionum coniplcttitur. Neque exceptionem admittit ullam : neque 
 cnim aberratio uUa turn , cum admitteretur , non fuit proclivior , quam vera leftio; 
 quamvis caufse proclivitatis interdum ignotx funt aut ancipites. Quare ubi decilio 
 (kitur , eaulam ejus continet canon : ubi canon non dccidit , ne aliunde quidem de- 
 cifto dabitur ; caufamcpie rurfus , cur decilio deiit , canon dabit , utriufque led^o- 
 nis proclivitatem. Sed canonem obtrudimus nemini : uno hoc aphorifmo cum con- 
 clunmus. cui is difplicet , reliqua tradtatione noftra utatur : cui probantur caufse 
 plurimacad unam revocatae ; nullo ncgotio, qus dilleruimus, ad euni revocabit, vel 
 etiam lingulis varietatibus euni applicabit. 
 
 § XXXV. 
 
 Et Iwic mium prsefcns evadit difquifitio , facile fuerit cuih'bet , vigilanter earn 
 atque ordine Icgcnii , ftatucre , quid de rcceptis editionibus lingulis (k univerlis 
 de convenientia earuni & differentia , deque ceteris in eodem genere conatibus 
 aliorur.-i lit habendum : nos autem id ipfum hoc loco etiam explicabimus , & qui- 
 dem citra partium lludium , contumeliam , arrogantiam , lincero veritatis cmergen- 
 «is &utilita_tis publicae amore ; quod quidem eo magis neccilarium eft, quia apud 
 multos, nili oculis mauituifque luis obtrufain fentiant veritatcm , omnes teriuiiluHE 
 prsefunMioucs pro iis , qnos femei approbarunt , pritvalere non delinunt. Ante 
 
 ^ 3 exor- 
 
70 INTRODVCTIO 
 
 exortam quideni Millii copiam & methodum , neque editores ipfi , neque ceteri , 
 inultis de locis cxafte exiftimare potueruiit : nunc autem multo liquidius efl expe- 
 ditiufque judicium. Prima omnium eft Conifluunjis A. MDXIV , qu£ quam vere 
 anriquitatem ai-clietyporum fuorum exemplarium extoUat , ex veihgiis paulo port 
 notandis apparebir. Videntur ea exeiiiplana poflmodum Barher'miana eife didla ut 
 ex convementia Barb, i & Comf. patet infra ad Aft. XV. i8. 24. XXV. 2. 8. quK 
 convemcntia magis appareret , li excerpta cqdicum Barb, eirent pleniora. Vtut 
 efr,_proprium quendam editio Coniflut en fis cnm codicibus antiquis conienfum habet; 
 qui ita interdum interpellatur , ut facile tamen deprehendi is poifit. Rarie edidonis 
 iiujus ufum nobis conceffit celeb. Vlmenfmra Senior , loh. Frkkius , perinde ut E- 
 ralraic£e primje. 
 
 § XXXVf. 
 
 Etenim Bcf. Erafmus ab A. MDXVI ad MDXXXV Bafiles quinquies recenfuit 
 ediditque Novum teitamentum : atque in annotatioaibus pr^cipue contulit inter fe 
 GriEcas Latinal'que leftiones : quo factum efl , ut plerafque varietates cum momen- 
 to conjun6hs tangeret. Sed propter Grsecorum codicum paucitatem , & penuriam 
 fpeciatim eorum Gr^ecorum codicum , unde latinarum leftionum originem perfpice- 
 ret , difficile ei fuit decidere. Itaque interdum conjefturis induUit. nam Erafmum 
 neque alioqui a conjefturis abiiorruilfe , coUigi poterit v. gr. ex Iren. 1. 5. c. 8 fub 
 init. & c. 13 poll med. & ex Cypriano de bono patient, cum annot. 59 Pamel. & ex 
 Chrylbll. de Sacerd. § 454. §88. 11 qiiis Erafmicas eorum editiones cum ceteris 
 contulerit : neque in N. T. id ilium nou elfe conatum , mox patebit ex § XXXVIII. 
 Codices gr^ci N. T. quos adJiibuit , permultum inter fe abludebant , ut ex Anno- 
 tationibus ipfius apparet , pi'sefertim 11 excerpta earum ad codices poflea produ- 
 6I0S conferas : cumque intra illos viginti annos alii fubinde aliique codices 
 ei fuppeterent , fuffragia illorum segre potuit in unum conducere , yt , quid meltor 
 majorque pars conticeret , uno obtutu conftitueret. Hinc ambiguam fiepe formu- 
 lam adiiibet , Graece eft ; ut cjui non recordetur , unus an plures grseci codices leftio- 
 nem ipli probatam exhibuerint. ^od vcruram , eos qui mittuntur, (inquit in Apo- 
 logia contra Stunicam , ad Luc. Xill. 34.) nil aliud fuit in caufa , nifi quod tiun iifus 
 fum codice , qui hahebat ci7rog-i?^o(A.iv^Q' cum Jfiriberem annotatinms , ufiis fum quificus 
 haberet. Nee eniin ris aEta eft eodem in loco, quaedam annotaroim in Britannia , jitera- 
 que Bafileae , ac fro temfore diverjis fum ufus exeniflarib'us , nee unis tamen. Forro 
 cum ferventnm effet ad Lucam , ita fum afliiEi7is adverfoi valetudine , ut coa'dusfim totum 
 laborem conferendi dies aliquot intermittere , nee tamen foterant ceffare operae , quod fu- 
 turiim erat magno tyfographi diffendio. Et oh id follicitus fum alteram editionem, qua 
 farcirem , quod in priore fuiffet cefj'atum : id quod &? fecimiis. Neque tamen qualibet 
 editione totum textum continuum fuiife recognitum , fphalmata typographica ex 
 una editione in aliam Erafmicam propagata produnt. Tertia editio Erafmum vel 
 maxime refert. nam ea limatior eft , quam prima & fecunda : quarta autem & quin- 
 ta ad Complutenfem , quam interea nadtus erat , nonniiiil accellerunt. Simunis Co- 
 
 linaei 
 
IN c R I s I N N. T. § xxx\a. xxxvn. 71 
 
 Jhuiei edirio A. i543Liitetis Erafmi contcxtiim ex illo codice , qui poftca Steyh. iS 
 ideniiiiic Piii: 5 dii.'"tus eft ; item c\ Steph. ix vel etiam ex Cvit. noiiiiihil , ut ap- 
 parct , interpolas'it ; neqiie in alias eJitioncs eft propagata. Inl'ccutus eft Colinxum 
 
 privigiuis , Rob. Stephattus , qui pro auftorc lc(5lioiiis hodicnis Iiabetur : fiiHb. Vix ' <_ 
 
 eniiii a Comp. & Er. dileedit , nil'i forte in articulo , apuftropho & ejufinodi ele- '^ 
 
 mentis. & prima quidem Stepliani editio , ( fplialmatis earere faltb credita, ) Com- 
 
 pliitcnlem fequitur prefllus , ijuidi]uc iple probarit , magis indicat ; fecunda item, , 
 
 led admixtis erratis pluribus : m tertia , Erafmi cditioni quints , vix ufpiam mutati', ^ 
 
 marginem varietate editionis Comp. & mlf. fuorum diftinrtum opponit. ncqueidem \ 
 
 ille tcxtus , quern & Stcnlianus tertilim excudit , & Millius notis fuis fubftravit, ' 
 
 Stepliani magis quam Millii judicium iingulis dc locis exhibet. De Stephano , fu- 
 
 pra : Millii expendc Prolcg. § T177 feqq. & 1228 feqq. 1261. Ejufdem editionis » 
 
 tcrtiK afpcdtus doeet , potiorem eodieum in ipfius margine partem retVagari Ste- * 
 
 phani , id ell , Erafmi textui : ipiare qui & codices & textum promifcue defendunt, 
 tecum ipli pugnant. Atque ubi t. ]d eft , ttclvto. omnia mtf. Stcphanica kv'tionem 
 marginis liabent (habcnt autem perfxpe , ) eam femper aut fere fempcr gcnuinam ut 
 agnofeas , dkerfitcis codicum illorum poftiilat. Pra-ter ipfa codicum excerpta , du- 
 plex adjumenttnn Steplvanus , erudito dignillinium t3"pographo , ad h^c ftudia attu- 
 lit : quod <& codicum /j«^?</iif;/« indicandorum initium fecit ; & textu in virfiaibs di- 
 
 vilb , longe tacillimam lignandarum varietatum rationem introduxit. Atque antea , 
 
 lacobus Faber textum Eatuuim , & amotationes fuas llmul editas , alia & alia ver- 
 fuum diftributione coagmcntarat , ad ceteras editiones baud facile transfcrcnda : turn 
 vero Steplvanus , Fabri , opinor , invento aliquid addens , fc(^Hones fecit non fein- " 
 
 per illas quidem textui accurate congrucntes , fed tamen onuiibus cditionibus ac- 
 commodat;\s. Sccutx funt Stcphanum anno 1564 editiones dux, Voegeliana Lipfix, 
 & Crifpiniana Genevse, fpeciolse illse (|uidem : fed permultas Icftiones a Stephano 
 per obelum notatas , obclo alios t3*poj;raplios dcficicnte, prxtenniferunt. In Bibli- 
 is rcgiis Antvcrpix A. l§7i excufis , Ben. Arias Mont anus ^ vel quifquis tub ejus 
 duttu textum Grxcuni recognovit , is Erafmi Steplianive exemplar ad Compluten- 
 fcm recciifionem conformavit , & Plaiitini prclo accommodavit : unde multa Erafmi- 
 ca , non tani conlilio , ut apparet , quam cafu , rcmanferunt. Cctcroqui ncque 
 textus in opcre rcgio , neijue Gul. Canteri libellus var. lect. Grsearum , apparatus 
 operis parum accurate infcrtus , quiequam a Comp. Er. Steph. diverfiuu exhibet. 
 
 § XXXVII. 
 
 Vnus ita vigefeenti partim Complutcnfium , partim Erafmi Stephani(|ue editio- f 
 
 ru manum injecit , Theodorus Bcza : qui nonnulla liorum (]uideni ad ihorum finceri- 
 tatcm redcgic , led viciiimi aliqua de integro ex uno aItcro(]uc codiee manufcripto, 
 ex Vuigit a , ex conje<^tura denituic diUingere fuftinuit , prxfertim in ed. quuta A. 
 Ifi^ij. Nvndefunt , inquit Br. \\^i]tonus , qui B(zam nimis audaccm fniff: judicant, 
 dmn (I reapta leUivm faipius fine ncccjfuate. rcccdit , cy imius , inUrdum nulliiis codicis 
 auiloritate frttus praetorium exentt ^uUjiatein , f.v cunjecinris mutandv ^ inUrpol&ndo 
 
 textum 
 
74 INTR D V C T I 
 
 textum frcrum , fro luhhu. Proleg. IV. Confer Calov. Crit. facr. pu 488 feq. & G. « 
 Maftridit Prolog. N. T. p. ly. Et tanien Beza demum , fi quxris , parens eft le- 
 dtiouis liodie receptioris : Bezae eiiim textum , quin etiam annotationes Bezje , & 
 Henricus Stepkanus , & Elzmrii , magis quam ulluin alium anteceirorem fuat lubfe- 
 cuti. Elzeviriamim quoque textum retinet Ipeciofa editio ilia , quie cum LXX in- 
 terpretibus , loh. Morini prsfatione ornaiis , Lutnim A. 1628 prodiit. Poft Bcze 
 obirum Gmtvmfa noniiullK , prselertim ilia , quae Scaligeri notas habet , ad Com- 
 plutenfeni Plantiiiianamque I'e receperunt. Plus uon tarn in Bezam , quam in ipfum 
 textum editum fibi liimflt Erafmus SJimidius : vid. var. Mattli. XXIII. 11. Marc. 
 
 III. 16. XV. 1. Ap. I. 18. certe quod ad accentus & diftinftiones attiuet, v. gr. 
 Luc. VI. 2^ raura , TcLvrd loll. VII. 29 s/W , il'ur Rom. XIII. 11 ot4 , ots. Ne- 
 que pauca lunt errata fortuita , fpeciofa quidcm , fed per Concordantias ejufdera 
 facile redarguenda. Hunc , quum multi laudent merito , tamen neque fecutus eft 
 quifquam magnopere , ne(]ue inieftatus. Bozckrus interim fuam editionem ad 
 Eralmum Stephanunujue revocavit : e mf. fuo , (Romam poftea perlato , ut ex Za- 
 cagnio docet Le Long P. I. Bibliotii. facr. p. 396.) nihil produxit , quod hue per- 
 tineret. Deinde Elzevirianura ilium contextual , interveniente Curcdlmo & Lmf- 
 dmo , recentiores certatim propagarunt. Curcell^i textum habet editio quoque 
 OxonuHJis minor , & inde Amftelaedamenils ilia , cui crilin fuam accommodavit Gtr- 
 ardus a Moifirickt : idemque eft , quem Notis novillime Latinis C. Stockitis ; Ger- 
 manicis , C. iVmiecAwM^ inftruxerunt. Stephani editionem tertiam retinuere J^a/- 
 tonus & Millius. Nil in horum omnium textu ab Erafmo ac Beza diverfum quie- 
 fieris ; fruftraque cumulantur editionum congruentium fuffragia , ubi de ledlionis 
 alicujus pondere agitur. unaquseque tantidem per fe eft , quanti eft eadem cura 
 omnibus fecjuacibus : nee minoris primo fuit anno , quo prodiit , quam eft hodie , 
 ubi non nova earn recognicio confirmavit. 
 
 § XXXVIII. 
 
 Non vaga aliorum traditione , fed indefelTa exemplarium collatione depreheu- 
 di , qu£ affirmo : deprehendet etiam collator (]uilibet. Ex quo patet , receptio- 
 rem adhuc lettionem N. T. leftimandam revera venire extribus recenlioiiibus , Com- 
 ylutenfium , Eroifmi & Bizm. atque liinc porro de tota Novi teft. GrsEci poll inven- 
 tam typographiam conjlitutmu , fobiium ferri judicium poteft. Priinum Unguis re- 
 ceniiones nsvis fuis laborant. vide paulo inferius , var. le6L ( neque enim tam 
 multabis ponere decet, ) vide, inquam , fi quid refert , de Cuw^). v. gr. ad Matth. 
 m. II. Marc. XV. 3. Luc. I. 64. XXII. 36. 47. loh. Vlli. 6. Act. XJIJ. 42. 
 XXII. 20. XXVI. 26. Rom. XIV. 11. Phil. II. 14. Hebr. X. 2. i loh. II. 14. Ap. 
 
 IV. 8. XV. 6. de Er. ad Matth. IX. 36. Marc. XIV. 32. Luc. XV. 26. loh. IX. 8. 
 Rom. XV. 2. 17. I Cor. I. 29. 2Cor. I. 6. VIJI. 24. i Tim. VI. 5. Hebr. X. 34. 
 lac. IV. 2. Ap. III. 4, & pailim. de Ste^h. ad Matth. X. 4. XXVJJ. 44. Marc. X!. 
 22. Luc. Xlii. 29. iCor. HI. 11. VII. 24. XV. 23. 2 Theif. il;. g. i Tim. L 17. 
 Hebr. iX. 28. de Biza^ ad Matth. XIV. 14. XVHL 30. Marc. -^^l. 20. Luc. VJJ.45. 
 
 IX. ig. 
 
IN C R I S I N N. T. §. XXXVIII. XXXIX. 75 
 
 TX. 15. XVIir. ST. loll. XVIIT. 24. Aft. I. 24. Rom. XVI. 20. i Cor, V. 7, 
 aCor. VIF. 16. 2Their. II. 4. IJcbr. IV. 15. lac. IV. 13. i Pet. II. 21. 2 Pet. II. 18. 
 lud. V. 19. 24. Ap. XVI. 5. de Elxmr. & aliis rccentioribus , ad Matth. XXIV. 9, 
 Luc. VII. 12. At\. IX. 3. XV. 32. I Cor. VII. 5. lac. II. 7. Addc § leq. ined. 
 Quod 1\ nonnuUis hujurmodi in locis editioncm ali(]uam dcfcudere conaboris , ccte- 
 ras eo ipfo reprchenderis , divcrfum tcnentes. Singula ergo laborant nonnihil: 
 ut oftcnditur ctiam in Prolcg. Wctllen. cap. X feqq. gcrmanamque ejufmodi loco- 
 rum leftioncm ipfis editoribus illis fuoiiim Ikpe pars codicum line dubio obtulerat; 
 fed tum minus dignofcerc potuerunt. Et quia Complutenfcs atque Erafnius codi- 
 ces lial)uerc Afiatica lubindc paraphrali au6tos , eofdcniquc arftioris interdum pro- 
 pinquitatis , (coll. var. Ilebr. I. 3. ) ideo etiam a potiorc liodie codicum parte con- 
 junctim interdum abl'unt. Hinc Grsecum illud m^nat , quod vulgarc ordinariumque 
 Simonius appcUitar , de tjuo Obferv. VI. Interim multo tacilius ell , priltinos 
 editores repreliendere, quam novam recenfionem nulli repreiicnlioni obnoxiampne- 
 flare : & iumma lertiuuis liujus , qus: per typographiam in orbe Chriltiano tarn diu 
 fuilcntata i'uic , pro illudri monumento divinx in eccleiiam benignitatis ampletlen- 
 da ell. Nei]ue Comp. Er. & recentiores edd. linceritatis tetlimonio privari unquam 
 debent : & limam adliuc ilhe (]uidem quamlibct acrem , led non nili verecunda ma- 
 nu rcgcndam , invitant. Pertjuam lobj'ie Lconardus Twells , Nulla fiqierjUiiom, in- 
 quit, adiiicius fum Stephani ttxtui ^ ac fhmi flatuo ^ IcEiionihus ejus exjiare faefumilio- 
 rts : fed idem jHrfutifum haleo ^ iniqiiafraejudidoi^ adio apud dotios homines^ adverfus 
 Hlam editionnn fracvalniffe. Snepe animadverti , multas de k^ionibus ejus , quiie PRI- 
 MA SPECIE nun ferendae viderentur , regulis yER^ critices inniti. (hiae res me do- 
 cet , qnifquis novum concinnare textum cotietur ^ ei ma^na opusejfe cttutiotie. iiHtcr frequcns 
 tritin deteriorrmjiartem commutatio.VM't.l Exam. pag. 30. Vtinam audiatur lanus 
 criticus. Multo autem magis hsc in univerfas editiones rcceptas convenire , cor- 
 dati eanim agnoicent & vindices & mutatores : atque illorum argumenta ad eas 
 conjunftim potius , quam lingulatim dctendendas pertinent ; horum repreheniio 
 non tam conjunitim eat'dem , quam fingulatim ferit. unde omnia , qux ab utriique 
 dilputantur , una rccenfio ex omnibus coagmentata (qualis nollra elt , ) uon raoda 
 non relbrmidat , led etiam pro prselidio liabet. 
 
 § XXXIX. 
 
 Difpalefcit hinc etiam, quid de aliorum in textum Grsecum ftudiis ex vero de- 
 beat exillimari. 
 
 1. Antcquam continuus tcxtus Graecus cxcuderctur , Grsecorum codicum le- 
 ftioncs produxit in aciem quali contra Latinos tum valdc corruptos Lanrentius Fal- 
 la : qui (]ualefcunque codices Grxcos , qualcmcunquc in hac re gullum habuit; ido- 
 ncus certe fuit ad indicandas leftiones codicum grsecorum , quos habcbat non pau- 
 cofi : ncque hie autcfignanus , qui bona certe fide egit , ut vel ea docent , quae 
 
 IL Ilo- 
 
 7 
 
74 INTRODVCTIO 
 
 Hodius f. 441 ex illius Antipoggio excerpfit , a Millio ob rcprelienfionem Latins 
 
 interpretationis ita negligi meruit , ut ne excerpta qiiidem Graeca in Notas inferret 
 
 fuas. Incohi Fahri Stafiiknfis idem ac Vails inftitulrum fuit. nam Latinam ledtionem 
 
 primum in Paulo A. MDXII , adliibitis qninqin variis eximflaribus Graecis , nt ipfe 
 
 ait ad Hebr. I V , examinatam dedit : neque iolum Ex amiiiatio ea nonmdlurmn circa 
 
 liUram , commentario in quodvis caput lubjun6ta , led etrxm Intelligmtia ex Graeco, 
 
 five nova verfio , Vulgatse adjefta , quid in Grscis legerit Faber , oftendit. Pau- 
 
 cas ejus leftiones , & debiles quidem , & notavit , Eral'mo & Ellio minidrante , & 
 
 repreliendit Millius : qui fi ipfo Fabri volumine uius elfet , plus bonse frugis inde 
 
 reportare potuilfet. Deinde A. MDXXI in Evangelia Faber commentarios'edidit, 
 
 variis leftionibus ex Eralrno illos quidem adfpertbs , fed tamen prscipue ex mil". 
 
 Gr^cis inftruftos. vid. var. Mattlu 1. 11. Poftremo in Catholicas epiltolas eft com- 
 
 mentatus , ut R. Simonius & lac. Le Long memorant. Anlam Valla & Faber iis 
 
 dedere , qui iiib ea tempora ipfi textui Latino Novi teftamenti Groecum ex mlF. 
 
 produftum adjecerunt. 
 
 2. loachimus Camerarius in Notis ad N. T, ( quas Tomis Criticorum non infer- 
 tas mirere , ) fere Erafmi textum cum verlione Vulgata , at inquinatiore , & cum 
 Bezs annotationibus , interdum etiam cum Theophyladli aliorumque fcriptorum 
 Gr^ecoruni allegationibus contulit. de codice ejus manufcripto fupra diximus. 
 
 3. Wechlianae editionis margo palTim citatur ; & citatur Franc. lunii fa?pe no- 
 mine , fed incerte. Ad Vetus teflamentum in ilia Biblioriim Griecorum editione 
 aliquid notarum fortafl'e lunius dedit : ad Novum vero teftamentum literatillunus 
 in ilia typographia correftor Frid. Sijllmrgius varias leilioncs coUegille fertur. 
 Cluod fi ita eft , moite Sylburgii interveniente accidit , ut lijec pars amiotationura 
 rudior ab incude exiret. quo pafto coherent , quae de lunio Sylburgioque collerta, 
 inter fe commillt lacobus Le Long Parte L Biblioth. facrse , pag. 430. Certe omnis 
 margo N, T. edit. Wech. ex Erafmo , Stephano , Beza repetitus^ eft : novi nil 
 neque praefatio promittit operis illius ; neque margo ipfe exliibet, nifi errores, alio- 
 rum deinde erroribus cumulatos. vide v. gr. ad Marc. VII. 8. notas Bezce , deinde 
 Wed), deinde Fell, deinde G. a Maftricht : deprehendes leffionem in nuUis codi- 
 citrus repertam, at pauUatim inani quinqm Wcchdmiorum fpecie auftam. Gluare ad 
 ipfum potius Erafmum , Stepbauum , Bezam recurri debet : varietatesque , quae 
 apud Wecli. & item alios , codieibus non nominatim citatis , notantur ; quum in 
 fupcrioribus editionibus & annotationibus exftabant , nullara roboris accellioncm- 
 poftea fecerunt. 
 
 4 Petrus Fagiardus , marchio Fdejius , XVI codices contulilTe perliibetur. 
 Icilicet ad XVI Steplianicos opus erat totidem antiftephanicis , & in liis ad odto co- 
 dices regios Galileos o6to codieibus regiis Hifpanicis. Numeros codicum lingulis 
 in locis nuilos videas. quare ii codices illi Veleliani fuere inter fe difierentes , nun- 
 quam tamen poteft tlifcerni , quid in omnibus, quid in quibuldam, quid in uno ex- 
 
 ihterit. 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXIX. 75 
 
 Hiterit. fin autem penirus inter fe fucrc congvuentes ; iidem univerfi , nonpliisva- 
 lent , propter luniniani cognationcin , (]uam Iinguli. live hoc live illud oil , vix 
 iillo in loco plus valcnt Velclianje lettioncs , quam unus ad rumnuim Graicus codex 
 Latinizans. non enini ex pluribus codicibus grxcis , ne ex grsecis latinizantibus 
 quidem , (]uippe a quibus dilcrepant v. gr. Adt. 1. 15 , eduitx , led plane ex Vulga- 
 to info , ejulque faepe palca , fitix funt , jejunumque in veritatem grscam conatuui 
 produnt , nierito dillimulands. nam ctiam iibi Vehfunn fine Vul^ato citat Millius, 
 cum Vulgato cungruunt : & ubi a notiorc Vulgati contextu abire vidcntur , certe 
 cum margine Bibliorum regiorum , cum let^tionibus per corredlores Lovanienles 
 Romanolque delctis, aut cum editione Sixtina, cum mlT. Lat. congruunt. Sufliciant 
 exempla qusedam. Marc. VI. 26 d^iTma^' Lat. contrijlire : miY. contrifiari : Velef. 
 Xv7ret^au\. Luc. X. 30 u-noXct^cov'Ltsx. fvfii}mns : m[\. j'ufpickns : Velel'. diafiXiTrcov. 
 Luc. XXIIL 35 Qjai^wv Lat. fpeiinns : al. exf^^eFidiis : Velef. 7r^oo-iiX°/^ivo(;. Mattli. 
 XXV. I T« vvfA^piH' Lat. addit , ^ ffoiifiu : Velef. >(a] t;] v6y.py\ , ex ambiguo la- 
 tino cafu. atque hoc exemplum vel folum doeumento fit, Latinum quoddam exem- 
 plar cum Grx'co fuilfe coUatum , & diifcrentias primum Latine colledas , deinde 
 contextu non fempcr infpcdo Gracec redditas. Sic vero ctiam Matth. XXVIL 66 
 yuiTct T«? KHfcoSicic , Lat. mm cuftodibus. at Veleflus , pra;pofitionem juird non 
 refpiciens , ex cujiodibiis fecit ran; Ky-^coSiatq. Sic Rom. VIIL 23 Latino fupple- 
 tum erat ;//(», fcilicet c-n'(it?<n». at Velefuis sxerya , ncutrum plurale. loli. VILL 42 
 «xw Lat. vmi. nam id valet gra;cum etiam in pnefenti : at Velef. fixor. Hebr. IX. 6 
 siViar/f Lat. introibtxiit: Vol. uT/rai', hand graice. c. XI. 25 -r^io'iccii^ov' hit.Umpvra- 
 ks : Vel. TT-^oTXflt/poc" genitivum Latinum pro nominativo fumens. c. XIL 18 Kizccu- 
 M»cp' Lat. accmfihikm; a\. acceffdntem : Velef. Tr^otT/ro). c. XIIL 2 e\a0ov Lat. la- 
 tucrunt : alii pridem , ■placuerunt: Vclcf rQicrav. Addc Adl. L 6. 18. V. ig. XV. 41. 
 XXllJ. 24. I Cor. XV. 34. 47. lac. V. 10 1 in ed. Ox. niin. ) lud. v 24. niaxime- 
 que Ap. IX II. XVI.16. Simi'.lima hifco notantur in Prolog. Wetllen. p. 122. op- 
 pidoque rara funt exempla , qux poilint videri dillimilia ; qux non nogligimus 
 V. gr. in var. i Cor. XV. 29. 1 Pet. Ill, 8 Toto ceteroqui Velefiano apparatu com- 
 mode caret facra criiis. Severa quoque funt , nee tamen iniqua , qu£ in Vele- 
 fium coUcgit Gcrardus a Maftrkht in Proleg. N, T. § 75 feqq. «&. in Notis ad i Cor. 
 XV. 47. I Pet. in. 2. Ap. XVIIL 17. Ni'mia vero Millii ell in Velefium iiidulgeii- 
 tia , ex favore erga Italicani verfionera nata. 
 
 5. Boiiberhtian} codices XXII ab loh. IMatthfBO Car3'opliilo ad editionem Plan- 
 tinianam coUati , fed minus copiofe excerpti & minus dillintto allegati funt, quam 
 ut exadhini formari judicium do illis & ex illis poiUt. Revera tamen codices illos 
 fuilfe Grscos , (etiamfi unus altcrquc ad Latinos conformatus fuerit , ) & quidem a 
 Stephanicis diverfos ; ex eo patct , cpiia tenor eoruni llcpe a Vulgata ditiert , & 
 Humeri eoiaini exprimuntur : & citantur codices Barb, ubi Stophani margo vacat; 
 & filcnt , ubi Stcphanus afujuid notat : & numcri eodicuni Bitrb. a numoris codi- 
 cum Siq^h. alii fuut in ipfis N. T. tomis & in fingulis lectiouibus. Viium dabimus 
 
 K 2 exein- 
 
II 
 
 76. INTRODVCTIO 
 
 excmplum: Toll I. 42 citantur Barb, decern, ubi differentia articuli Vulgatam non taa->- 
 git , & Stephaiii inargo plane vacat. 
 
 6. Raroque Curalhms in margine fuo dedit quicquara , quod editores priflini 
 Grotiufve non dederint prius : fi quae nova habet , ea demura ex cod. mf. quos in 
 3raEfatione fua meraorat , protuliffe cenferi poteft. conjefturas taraen non margini , 
 'ed appendici , in prima certe editione fua, commifit , eafque a variis leftionibus 
 difcTiminavit ; quare illas his aequiparaire aut immifcuiire , iniquius perhibetur. De 
 Scnligero , CiJJmbono , Grotio , Hnnjio , Pricmo , ceteris , nil dicimus ; qui aut nul- 
 lis uli funt exemplaribus raf. N. T. aut iis , quse poftea funt accuratius exciiffa. 
 
 Fc 
 
 7. In Britannia demum Brianus Waltomis in Bibliis polyglottis, ac potius Oxo- 
 nimfes in editione N. T. A. 1675 , duce lohanne Fello , adornata , & deinde per loh. 
 Gregorium fclioliis Grsecorum patrum au6la , iiiperiorum omnium vicerunt indulhi- 
 am ; fed unum Alexandrinum codicem accurate , ceteros impari cura exculfos dede- 
 runt unde factum elt , ut multas varietates , etiam genuinas , multis revera codi- 
 ciljus nixas , Alexandrino folo aut pxne iblo ftiparent , vel plane intaftas prster- 
 mitterent. Alios quoque codices ad Stephanicam , alios ad Elzevirianam editio- 
 nem contulerunt : quare in iis locis , ubi editiones illae inter fe differunt , tanto 
 incertiora funt excerpta codicum. vide Var. Luc. XVII. i. Ipfi denique Oxonien- 
 fes fapienter agnoverunt , ultra tendi oportere. itaque Millium fuum excitarunt; qui 
 quid lohanni tello deberet , eximie praidicavit. Ilia etiaui concinnitate Millium 
 poll fe reliquerunt , quod in eadem niinore fua editione , a Marc. Xli. & deinceps,, 
 codices alphabetico ordine exhibueruut, 
 
 8. Tenuioribus interim illis Oxonienfium colleftaneis fuperftrufta efl Crifis 
 firfitua G.I). T. M. D. id eft, D. Gerardi a Maftrkkt , a multis celebrata. Facile 
 cxillimamus , i.'xcellentem ilium fuille virum in ceteris virtutibus artibusque : fed 
 lianc ejus crifin vix uUo , nifi religiofs voluntatis nomine , laildari patitur Veritas, 
 id , quum divini honos verbi poflulat , ita manifefhim , ut vel caecus palpare que- 
 at , faciemus , fed quam modefliffime. Si Millii copias in tempore vidiilet , aliter,, 
 credo , inflituiffet plurima : at Cseiareus codex , quem excerplit , cafu lingularem 
 prorfus cum textu Curcellsano , quo utebatur , convenientiam liabuit ; eoque ftu- 
 aiolius textum ilium contra alia omnia monumenta defendendum llatuit. InCano- 
 nibus criticis caufas varietatum ita enumerat , ut alteri leftioni prse altera nuUi fepe 
 lint adjumento Verfionibus patribufjue minus fane tribuit , quam par erat non 
 dicam de iis locis , in quibus plane a Grsecis codicibus abludunt : fed certe ad com- 
 poirenJas ipforum GriECorum codicum differentias fingulare pondus habebant quan- 
 quam verfiones , prsfertim ubi textui favent , in Notis Maftriclitianis faspe laudan- 
 tur. Ipfos vero Grsecos codices in editione ilia Oxonienii excuilbs , quibus Csefa- 
 retim aJjecit , non fatis difcriminavit : id ergo nos facere oportet. Bodlejanos Eel- • 
 ius duodedm in. editione Oxonienii minore recenlitos prjefatur , qui funt, collatis 
 Eelli Milliique uotis , Laud. 3 ( ex noraenclatui-a iVIUliana, ) Acita coatinens , &c 
 
 alii. 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXIX. Tf 
 
 alii undecim, Evangcliftas complcxi , videlicet E^dl 1.2. 6. Laud i . 2. 4 ^.Roer^ 
 Seld /. i?, cum Jtno'ncl'cio quo, quem Millius prxtermifit. Igitur ad Evangelifiotf 
 citantur ibi: yV. Budl. undecim^ Caef. (Millio ^'lennm/ix,) Cant. Gon Go Lin Magd i. 
 Mon't. N. I. Romani (Millio Barh.) deem , Stejth. worm , Fjfer. duo , cum Copt. & 
 Goth. Ad lohannem fcoifum , Trit. Ad Acta Epijlohs(\ue ^ Al. Caef Lin. aitei-, 
 Magd. I.N I. (Paulinis cai-cns,J N. 2. Pet. tres , Rom oSio ■, Stcph fepem. Ad 
 y^cli itcrum Cant Lvid. j. MoMt Ad Epiftolns pr;Eteiea , E t Cmt j. apud Milli-- 
 um , Prokg. f". 148 , 160. in coUcgio Emmanuelis. ) Ad Paulum feparatim , Clar. 
 Ger. i qui tamen nil Icoriiim a Clar. valet,) Magd alter Ad ApocalijiJin denique,' 
 Al. Pet. duo , Rom. quatuvr , Stepk. duo. Accedif N. T. CitnpluKnfe ; & lertiones; 
 yelefxanat , JVtchelianae , Curcellaeanae , quarum indolem paullo ante notavimus.- 
 Non habet Lin alterum cditio ilia Oxonicnris in indiculo c<:Klicum : unde Geiaidus 
 a Madriclit , Mf. illud , inipiit , ad nos nonpertinet. Proleg. feet. 6i. & taineii ad euju- 
 
 Ecrtincbat : nam in iplis Notis ad A(iti Epiltulafque editio ilia palliiu eitat L. live 
 ,in. alterum. Sunt ergo codices mf. quibus crilis ilia nititui- , in univerfiun, 72. 
 (Sc quidem in MattliiEO , Marco , Luca , 41 : in lohanne ,42. fed in AeHs, 28 : in- 
 Epiitolis Paulinis, 27: in Canonicis, 25. at in Apocalypfi , 9. Hac in paucitate &• 
 (jrsci quidam principes crant codices ; &Gotlius ac potius Coptita cum Velefio lo- 
 cum explere Latini duntaxat interprctis poteraut : quare infignes profe6bis fuiirent, 
 fi legitima aeceliiirec nietliodus. Sed majorcin horuin codicum partem conftituunt 
 Stcphanici , Romani & Pecaviani , qui per homines incertos minulque peritos , aut 
 certos (]uidcm & peritos , fed in exccrpcndo valde parcos-, funt exculli , ut collatis- 
 iis codicibus , quos [Millius iteruni excutiendos naiitus ell, apparet. Atque lios ta- 
 men coUatores Gerardus a Maftrichi , (uii Caefareum codieem accurate legerat , ex 
 fua confcientia nimis benigne menfus elt : v. gr. in Notis fuis ad i Cor. VI. §. codi- 
 cefque , quorum excerpta Oxonicnlis ei obtulit edirio , pcrinde traiitavit , ac I'l eo-- 
 rum quilibct & totum N. T. complecleretur , & nulla parte niiuicus , & accuratif- 
 fimc collatus diet. Hinc noii modo in E\'aiigeliltis , fed etiam in Adis & Epiflo-- 
 lis ; non modo in Adlis &Epiflolis , fed etiam in Apoca]3pli ; eisdcm codicibus 
 univerfis in duas partes divilis , pauculos illos, qui in margiue Oxonienfi fubinde" 
 citantur, Icdlioni marginis imputat : reliquos autem omnes , pauculis tantumint)do 
 illis exceptis , lectioni tcxtiis Oxonienfis , id ell, Elzeviriani , averllone adferibit.- 
 liinc paifim vacuitatem marginis Stephanid tan(]uain XVI cotlices a;ltimat ; vel ubi v.. 
 gr. trcs Stcphanici in margine citantur , inde tredecini ceteros textui militarttjubec- 
 liinc Felefii vel indiflinilum indicium vel merum lilentium , vix pro uno codice- 
 ccnferi dignum , modo pro uno eodice , modo pro XVj codicibus allegat. liinc adi 
 tot Bodlejanos in Notis v. gr ad i Cor. provocu, quorum tamen ne unus quidem ad- 
 uUam ibi Epillolarum partem pcrtinebat. hiac in Notis ad Ap. XlV. 5 codices mar-- 
 ginis , revera numcro praevalentcs, i]UxW paiuiffimos pollponit ; textiifjue lertiuni ,v 
 qux turn uno Eralmi eodice, & oblcuro unius I'etaviani uniufqueStephainoi lUentio' 
 nitebatur, cmt^noj adferibit. Atque hanc iplam plus «Mt?/w codicum formulain, in' 
 titulo Oxonienfi obviam , in Notis fepenumero ailhibet , icxriim fuuni detendens:: 
 oxiguam autem codicum partem , marginis lettioiii relinquit , multi^ revera , veU 
 
'78 INTRODVCTIO 
 
 pluviinis , vel omnibus fultae codicibus. Omnibus locis omnes codices iino fafce 
 conipleftens , non difcernit accurate collates ab iis , qui perfiuiftorie collati erant: 
 mucilatos ab integris : eos qui Evan^eliftas habent , ab lis qui A6la & Epiftolas 
 liabent : pauciffimos , qui Apocalyptui habent , a plurirais ea carentibus. Canon 
 ejus XL indicat , maximam partem codicum mf. habere leftionem raarginis : canon 
 XLI , nequakm : canon XLII , tirtiam : canon XLIII , quartam. at in margine ejuf- 
 dem ad Apocalypfin , imo ad Epiftolas & Afta , imo ad Evangeliflas , canon 
 XLIII raro , XLII perraro , XLI femel , opuior , XL ne femel quitlem , cum 
 fiepe citandi fuilFent , & infi^nem utilitatem afferre potuilFent , citantur. Nil 
 igitur medicine affert ilia crilis Elzeviriano textui , ne turn quidem , ubi is me- 
 ris conje6hiris laborat. plurimorum codicum prEefumtio femper ei crifi penes tex- 
 tum remanlit , fed vana , tantamque decifionis laxitatem pariens , ut genuina le- 
 ctio , quotieicunque in textu erat , vago aliquo modo defenderetur ; quotief- 
 cunque autem in margine jacebat , nuUo modo poiret emergere. Gluivis ergo 
 videt , in fundamenta difciplins critics virum inlignem impegilFe; omnelque, qui 
 methodo ejus capiuntur , in liminp , utajunt , offendere. Gluibus commodum ell, 
 examinent t^xtwrn illius nudum , Marc. X. 14. XI. 3. ii. Luc. X. 6. loh. XIII. 
 30 f. I Tim. I. 4. 17. Hebr. II. 9. i Pet. IV. 13. Ap. II. 20. VII. 7. XI. 12. mar- 
 gjneme'jVLS, ad Matth. XXIIL 25. Luc. IV. 9. XVII. i. XXII. 45- loh. XVf. 33. 
 XVIIL 20. A6L VI. 3. XVI. 17. XXIV. 14. XXV. 20. XXVIII. 25. Rom. JI. 5. 
 IV. 4. Vn. 6. Vin. II. IX. 19. i Cor. VL 7. 14. XL 15. XII. 21. XIiL3. 
 2 Cor. VII. 12. VIIL 4. 19. XL 31. Gal. III. 8. IV. 14. 17. V. 7. Eph. I. 3. 23. 
 PhiL L 23. in. 8. I Their. I. 9. III. 13. 2 Their. L 10. Hebr. V. 4- VIIL 11. XIL2. 
 lac. V. 9. I Pet. L 4. IIL 7. IV. 14. lud. v. 12. Ap. II. 19. 20. IIL 12. VIJ. 5. 
 XL 8. 17. XlV. I. XV. 3. XVL 14. XVIIL i. 8. XXL 24. notas ejus , ad 
 Matth. II. IT. VIL 14. VIIL 5. XIX. 9. Marc. VL 44. Luc. IX. 50. X. 20. 
 XIIL 35. loh. VIIL 9. Aa. IIL 20. V. 25. 36. VIIL 37. IX. 5. X. 6. 19. 21. 
 XIIL 6. 19. 23. 31. 42. XV. 34, 41. XIX. 16. 35. XX. 7. XXL 8. 15. XXIL 
 12. 16. Rom. Xll. II. 13. I Cor. XL 10. Epii. I. 18. IIL 9. V. 9. Col. I. 14. 
 zTheir. Lio. iTim.V,4. 2Tim.IL 19. Hebr. IL 7. IX.i. i|Per. III. 20. IV. 14. 
 2Pet. I. 10. IL 2. I loh. V. 7. Ap. XL 15. hzc , inquam , & reliqua hujus gene- 
 ris examinent , vel , fi videtur , etiam cum parte II apparatus noftri , vclim , con- 
 ferant. Imo vero neceire efl: , ut hoc faciant , qui non gefliunt , temerario , de cri- 
 ii illius & noftra , judicio , hallucinari. Moraentolus ell hie articulus : quern fl 
 levius attigilfem , paucioribus fortalFe lertoribus perluaderem ; nunc quum prellius 
 tradlavi , immoderate egilFe videbor. Gluis omnibus latisfaciat ? veritati inlervien- 
 dum eft : cui ipfe ille vir eximius nunc , fl viveret , pro fuo candore cederet. 
 
 9. loh. Millius coUatis tot codicibus , & accuratiori eos excerpendi methodo 
 munita , Commune ecclelrs insllimabili beneficio affecit. Oxonii , A. MDCCVIL 
 Ante eum non potuit liquido judicari de multis varietatibus : poft eundem , luper- 
 lederi poteft tarn operofo codicum fcrutinio , nili aut vetuftiores etiamnum reperian- 
 tur codices , aut de exflantioribus quibulHam locis refidua occurrat difquifitio. 
 Sunt qui eum reprehendant , quali minutillima onuiia conleftantem : reftius autem 
 
 dixe- 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXIX. 79 
 
 dixcris , cum noniuiIl;\ ciirari iinn indigna prxterifle. Non dicam de augiiicnto vcl 
 apnilroplin ; illud ccvtc iion c(l nihili , quod ordinem vcrborum varianteiii notare 
 fa:pe fuperfedit ; quod particulani yjj^ aliaibi , quod articulum fepeinimcro fprevit , 
 ctiam ubi rationcm ejus mcrito habucrar cdirio minor Oxonicni'is , v. gr. Marc. VII. 
 24. loll. XVIII. 15. (|uod(]uc cKcmplarium cinimcrationcm , multitudinc dcfatigarus, 
 interdum abnipit ; commode id ipfum firtunis , fi formiilam ^ cetera adjcciirct. vi- 
 de ilium ad Match. XIV. 14. Marc. IX. 40. Luc. VII. 12. XV. 26. loli. XVI. 33 
 (coUata appendicc editionis Millians; primac,) Aft. VII. 17. 44. In tc\ni Rob. 
 Stcphaiuim fccutus c(I : ipf'ius Millii icntentia dil'ci debet ex ejus Notis ac podus ex 
 Pi'olcgomenis ; qxrx. qui non accurate perlegit ,• dextredcMillio judicare nequit. Ini- 
 tio , jVotas quuni Icriberet , promiicua cum Grxcorum multirudo codicum cepic 
 tcnuitquc , ut omnes capit ac tenet , qui in hocce Icnitinio novi funt. In Prole- 
 gomenis dcmuni , quibus Notarum rclpondet Appendix , a luillcro quidem in No- 
 tas inlerta ; indituit Alexandrino couici & VeiTlonibus Patribulque antiquillimis 
 jus fuum tribnerc. Podremo in iifdem , in alterum extremum prolapfus , & pnc- 
 judicio uno akeroquc omnia fiervadcntc abreptus , bi Ungues codices , & Latinam 
 eorum palcani , fepe fine caula ampleititur ; (mirum vero , quod quum veteii Ita- 
 licae, ut appellitat , veriioni plurnnuni tribuerit , tamen Latinam leftionem non 
 accuratius ad cod. mf. Lat. Britannicos exegerit: ) iinnilque nimia rel'ecandi cupi- 
 ditate contrafta , quic(]uid iere vocum , imo lententiarum , carumque gfavillima- 
 rum , extra liointtotelevton , in iino ufpiam codicc , intcrpi'etc , iKtcrpretis excm- 
 plafi , interpretis interprete , Icriptore ccclellaftico omiiliim ell , niox , ItaliciK I'uaj 
 veriionis oblims , delcndum putat , liacuna ratione fepenumero f'retus , Qjiis fmms 
 tarn infignia fracterinitteret ? (juali id infii'mitatis non quotidie in iiia quilc]uc manu 
 animadvertcre poHit. Particulas quoquc , y^ ■> y-^v ■, 7^5 &c. qnas aliie linguie 
 minus fcrunt , quam Grjeca , nimis fepe , iblis verlionibus obfecutus , expunxit. 
 At(]ue liis rebus palmariam Whitbio reprehendendi lui anfani minidravit. Sane 
 Wliitbius Graicis qualibufcunque , & Millius Latinis niniium tribuit ; & medium 
 inter utrumque vcricatis rcliclum eft iter. Continuator Millii Lu,i. Knjlcrus quos 
 codices fuppleverit , fupra diximus : Prolegomena Millii in minores fettiones com- 
 mode diviiit , atque cas fubinde in Notis citat , non optimo iingulorum locorum 
 deleftu, bono univerfe conlilio. Illud non debemus dillimulare , quod dum .Millii 
 figlas commodiorcs fucit , notas interdum turbat. v. gr. At\. XX. 4. Millius in 
 textu habet/ jwTrarQo; & in notis, 7a7i7za.T(-or. Steph.d.Pet. j. Cvv.2. Fel. Co^n. &c, 
 Tt/'ppK ADDi'NT Stejih. S. P(t. 2. Cvv. 2. Fd. Cift.&ic. Kuftcrus autem lie , aa- 
 TotT^o? ) c-coji-TTcLT^oQ Stcfh. 0. Fi't. J, Cov. 2. Fel, CujH, &c. 2iinATP02 -Ttvppn 
 Steph. d. Pet. j. Cov. a. Fel. Copt. 6ic. quo padto iildem codicibus & crcoaiTraTiioq 
 reCte & (j-wTraT^oi; male tribuiiur. Atcpie hie error ita frcijuens eft, ut ali(]uan- 
 do obeire poflit : ctenim obfuit anonymo , qui N. T. Gixcc & Anglice cdi^iit , in 
 notis ad Phil. J. 18. 
 
 10. Millii amicilFunus , Rick. Btntlejus , juftani editionis GrscK & Latins con- 
 citavit cxlpcftatioucm , emiUb duduni ("pecimine : ex quo ii adliuc licet judicium lii- 
 
 ceie. 
 
■So INTHODVCTIO 
 
 •cere , gravinves Millii lapfiis prudenter vitavit ; fed tamen ipfe quonne leftionem 
 receptam muravir nimis , in teKtii liio & in notis , & cjuod debetur ,'& plus quatn 
 debenir , (vide infra , Var. Ap. XXII. 6. 8. &c. ) tril)uens Alexandrino exempla- 
 ri , cjiif'juc cum Latina interpretatione (in qua Hieronymi quoque putat elfc multa, 
 quse Hieronynio funt antiquiora, ) confenfioni. Eadem me confenfio quidem fol- 
 jQcitavit aliquando fpecie fua , ut omni exceptione majorcm {latuerem ; & omnes 
 qui in hocce fcrutiniura ingrediuntur , quo funt integriores in examinanda lettione 
 receptiore , eo magis cavere lumc debent libcrtatis abufum, cui occurr)nui.s§ XXXII, 
 Obferv. XVII. Etenim complura funt loca , ubi Jl. aut Lnt. , ubi & AL & Li%t. a 
 ceteris codicibus in apertum errorem difcedunt : nefcio an uUus demonltrari poflit 
 locus , ubi iidera AL Lat. erroris aperti redarguant fuo confeufu ceteros codices. 
 Idem Bentlejus in fuis paffim monumentis antiquitati graecolatinorum codicum plus 
 jufto tribuit. vide fupra , § XXVIIJ. 
 
 11. Bentleji editio fupprefla eft: fucceffit anno MDCCXXIX Londini editio no- 
 va N. T. cujus conditor Amnijmus verba Dei neque in Grsci textus recenfione, ne- 
 que in Anglica interpretatione , quam adjecit , neque in notis , ut Dei verba tra- 
 clavit. Retudit ilium Leonardus Twells , Examinatione Anglice concinnata , & in 
 tres partes divil'a. Nos paucula notamus , pro inflituto noitro. Vetuftati verfio- 
 num anticjuarum , Latins maxime , & Graecolatinorum atque Alexandrini codicis , 
 nimium addidhis efl editor ^'lyAmrToi;' atque ex his videlicet textum poUicetur cor- 
 rettum , quern tamen carptim tantummodo , imo in iis libris , quorum canonicam 
 au6toritatem aperte tollit , contemptim recognitum exhibet. Vbi a receptis editio- 
 nibus difcedit , leftionem cai-um quamlibet momentofam , & certe a;que fpeciofam , 
 nee in margine nee in notis reponit. ceteras lecitionum varietates modo parcillime, 
 modo uberius refert , & codicum , veriionum , patrum futfragia ex Kuftero unice, 
 idque parum accurate , adjicit. Cautio eft , ne recenliones nimis liberie , prifti- 
 narum editionum nou modo fequiorem le6tionem , fed etiam genuinam vincant de- 
 niqiie & oblitereut: fed bene efl, quod adhuc Britanui quoque obnunciant atque 
 reliftunt. 
 
 12. Grat'mm hoc loco hribeo fantoribus , qui me raris , in noftro certe climate , fub- 
 kvarunt lihris. namqiie friorem Millii editionem A. C. Zellerus , Abhas Anhujlmus 
 dedit ; Londinenfem ^i-yAwTTov &? Benthjanos libellos , D. J. F. Cotta , Thcul. Prof. 
 Tub. aliaque complura , in feregrinaiionibus maxime ^ olimQ nwjper colkUa , iidem bene- 
 xok mecum communicarunt. 
 
 13. NovifTime Helv ethis Anomjmus , Bentlejo familiaris , & literaturam fuam 
 & libertatem in hoc genere exercuit. Spcimen textus & notarum ejus , a Matth. 
 I. I. ad c. II. 12. & Veil. Conventus ecclefiallici Bafileenlis ex illo fpecimiue ju- 
 dicium , AUis de D. 1. 1. W. A. MDCCXXX Germanice editis inferta exflant. Pro- 
 kg.onunn vero operis iutermiUl exicrunt Amflelsdami , apud R. & I. Wetflenios & 
 tj^. Sjnith , anno eodem : quse & ad Prodromum a nobis pridem eniiirum prscipuis 
 
 in 
 
IN C R I S I N N. T. § XXXIX. 8f 
 
 in partibus accelTerunt , & nobis viciflim ad pei-polienda noftra aiilam dcderc. Di- 
 Icriincn tamen hoc nocabile interccdit , quod ledliones quanilibec probacas niihi, uhi 
 nuUus editor prseivit, inmavgineexhibeo: ille probaras fibi lertionesin texcum iiifeit, 
 reprehcnfione quadam utens, quse me non obfcure petit, & aliquid dicerciled placide, 
 cogit. Promulgaiam , me receptioiem ledtionem in textu , quafi ^raefcyifjiionis ju- 
 re , retentuium : addideramque , Ita pad ^ infirmionim cenfcientiae cunfuii ; veritiiti 
 tjufque copiitoribus , ea ratiotie , quae eodem mox loco fubfequeretur. ille auteni his ii- 
 bi verbis cautionera pofuit , In tijjns exprejfts codicihus Pr.tfcriptio locum non h.ihet. 
 Proleg. p. 166. eujus cautionis vim in verbis meis modo repctitis egoniet exlautc- 
 ram. led de hoc capite plenius agemus initio Epilogi. Iplius textus & apparatus 
 IVetJleniani ( fic enim ex bibliopohirum certe nomine appellarc licet ) guftum lecto- 
 ri dare polRint , quse in Variis ad Matth. I. 18. 19. 20. 22. 24. II. 3. 8. 9 , ex illo 
 fpecimine notavimus. Multas varietates Millius , vel ob parvitatcni momenti , vel 
 ob ineptitudinem earum iibi iudubiam , fciens prseterierat : quas anoiiymus de inte- 
 gro producit : id quod adeo non dilplicet nobis , ut niifniet id pridem tacere iall;- 
 tuerimus. prseterea leftionem pertenui interdum amid Milliuin telliinoiiio Itipatam, 
 pluribus hie ornat tcftibus. Vtriufque generis lupplenienca quanquani vix & ge- 
 uuinam leftioncm & momcntofam ret'crunt , tamen I'unt laudabilia. hiiu cnhn eo 
 magis conftat , omnia gra\'iHiina Millii meirem clle complexani : & tainen codices 
 a Millianis non parum remoti , Millianis additi , genuinam fubinde lc(^l:ionem egre- 
 gie confirmaverint. Auimadvirfionum ffedintn in ilia Prolegomena paulo poll Lou- 
 dini prodiit. Non interpono me in controverliam , quK politicas potius , qu.un 
 criticas videatur rationes habere : potefl tamen inde aliquid ad hxc, qua; pridem coiu- 
 mentatus fum , illullranda idoneum elici ; neque vero id omittere debeo. Suiuaia 
 qusellionis ell , quid codicibus & excerptis Stephanorum & Bezx tribuendum ik : 
 quibus Prolegomenorum audlorem multo minus , quam par fit , tribuere , Animad- 
 verfor ipfius (neque enim anonymi aptius, quam ex opcre I'uo appellancur,) ex iti- 
 mat. Primum auclor Proleg. codicem STEPH. /3 & CANT, unum elTe , item 
 Stefh. i3 & Par. j unum elle , Steph. iS & Par. 5 unuin elFe flatuit p. 22 , 40. De 
 Steph. 1,3 & iS , { quod obiter notamus , ) nil conteiidit Animadveribr : fed Stepk. !i 
 & Cant, duos codices , non modo nomina duo elFe codicis uiiius , vchementer con- 
 tcndit p. 8 feqq. atque ipfe Beza , quum tot codicis differentias , ilbi oblervatas, 
 nou inveniiret in excerpus Stephani ; bona fide , led fludluante lententia , interduiu 
 pro uno , interdum pro duobus habuille videtur. Si margo Steplianl & 
 
 in leftionibus copiofior , & tarn in leftionibus quam in literulis , codices de- 
 iignantibus , ut exfrant , eorretlus & firmus etfet ; decifio & lacilis foret , & 
 duos deftniret elFe codices Sttfh. $ &. Cant. At codicum Stephanicomni diverli 
 fuere coUatores , quorum alius , ut facile exiftimare licet, notavit iubinde varieta- 
 tem , ab alio neglettam ; literulxque illse , quibus codices deligiuntur , perliepe 
 confunduntur. Steph. a, cui inultum tribuit Stephanus , tamen ita differt ab ipla ed. 
 Camp, ut magis dubium futurum lit , an Steph. a. & Comp. unum lit exemplar , nil! 
 Stephanus iple unum effe doceret ; quam dubium fit, an Steph. fi &. Cant, litunus co- 
 dex. Vnum autem revera elTe , fatis firniiter docet exaitilUma le^tionls Umilitu- 
 
 L do; 
 
92. ' I N T R D V C T I 0. 
 
 ■ do ; paucis locis exceptis , ubi tot liom'mes , quorum fludium & opera intervenit, 
 aut in excerptis aut in literula /3 dormitarunt. lilvara locorum , quorum alia leiiio 
 ut ex Stifh. /3 , alia ut ex Cant, cirpumfertur , dedit Animadverlbr in pagiua fua 
 ultima. Nos quidem ea prseter ceteras differentia impedit , qu^e memoratur in var. 
 Aft. XVI. 35, fed eos minus impediet , qui iplum codicem Cant, infpexerint. Ac- 
 ceditcopia liiatuum eorundem , inio non nili ita diverforum, ut in Cant, lint an- 
 guftiores ; tjuia fcilicet ex St^fh. (i varietates nonnullae non funt produfta. excepti- 
 ones expediemus in var. Mattli. XXVII. 3. Aft. IX. 5. 31. Hunc ipfura effe 
 codicem, auftor Proleg. exiftimat , quem Qaramontamnjis epifcopus , (ut ex Vi- 
 ftorio Mariano docet Lucas Brugenlis in Not. ad loh. XXI. 22. , A. 1546 Tri- 
 dentum attulit : eodem anno & deinceps Rob. Steplianus editioues dedit fuas , qua- 
 rum tertia A. 1550 codicem Stepk. /3 celebrat , per amicos in Italia coUatunt. quam 
 facile fub earn collationem , lat longo temporum intervallo , Lugdunum vel mitti 
 potuit vel I'emitti codex , & in monajlerio S. Innaei in pukere , ut Beza ait , jauri 
 nfqm ad A. 1^62 P Non funt hjec ejufmodi , quae non cohsereant ; pr^fertim cura 
 iple Beza in ultima fua editione , A. 1598 , Claromontanum Inmc dicat codicem, 
 qui hodie Cant, dicitur. Etiara inter Steph. i/2 & Par. j , etiam inter Stepk. i§ & 
 par. 5 , allegacionum differentia intercedit : nam interdum Steph. ;/3 aut i^ lilet , ubi 
 Par. 5 aut 5 a Kuftero citatur ; imo interdum etiam Stephanus fuum i/2 aut /J' citat, 
 ubi Par. j aut 5 filent. Sed methodus ilia , de qua § XXXIII diximus , non segre 
 talia concoquit. nam excerpta ex Steph. tS & Par'. 5 , ex Steph. //S & Par. 3 , ex 
 Steph. B ik Cant, ita congruunt , ut aut , fi bini funt , lingulorum codicum inftar 
 lint , aut plane linguli. itaque pro eo ac locus animufque ferebant , hos mff. modo 
 ut binos , modo ut fmgulos , line uUo decilionum detrimento , citavimus. Porro 
 eundem Robertum ad Apocalypjin duos tantummodo cod. mf. contuliffe , au- 
 ftor Proleg. affirmat ; plures , Animadverfor. Duos quidem tantummodo 
 Stephanicos etiam Beza in annotationibus memorat : unum vel codicem vel frag- 
 mentum , a Stephano intaftum , femel iterumve citat. De illis videVar. Ap. II. 24. 
 XIK. 4. de hoc , c. XVI. 5. 14. Qujb denique ultra Rob. Stepliani marginem , ex 
 Henr. Stepliani fupplementis Beza protulit ; ea audtor Proleg. parvi , Animadver- 
 for raagni teftimat. Audiaraus Henricum. Plus quam triginta veteres Scripturae li- 
 iros , inquit in prsf. ed. fuse , v i d i , partim in regis Galliae bibliotheca , quorum 
 autoritatem ^ fidem pater mens in ilia editione grandi fequutus eft, partim in Italids: 
 memoratque nonnulla , quae ipflus pater ex illis exemplarihus defcribenda cvraverat. 
 Hic de Roberto ait , defcribenda curaverat , non defcripfit : de fe , vidi , non contuli. 
 ergo quot codices poll Robertum Henricus contulerit , ipfe non indicat : at Beza 
 in dedicatione ed. fuas ufui libi fuilfe prsedicat exemplar ex Stephani bibliotheca cum 
 XX F plus minus mjj'. codicibus ^ omnibus paene imprejfts ah Henr. Stephano quam di- 
 ligenti/Jime collatum. XVI contulerat Robertus : igitur IX plus minus Heiu-icus. Si 
 horuni i\ mff. codicum excerpta ab excerptis codicum mff. Roberti & ab excerptis 
 codicum imprefforum diltinfta exflarent , gi-atia effet habenda. _ nunc eis non ita 
 multum tribui debet, nam ubi & Roberti raargo & Bezae annotationes indicium co- 
 dicum faciuut , aequales uterque numeros codicum habere folent : quare qus & Ro- 
 bertus 
 
IN C R 1 S I N N. T. S XXXrX. 8j 
 
 bevtMS in marginc non habet , & Beza primus in notis indicat , ea deminn , five . 
 Robertus in collc(;:taneis retinuit , live Ilenricus fupplevit , ea , inquam , ultra Ro- 
 berti margincm , triuniviris illis accepta referre debemus. plura , 11 qua illi libi 
 Iiabucre , nos nil juvant. Vere Hjec , &. modefte , atque ucihter elFe di6ta, oinnes, 
 ut fpeio , agnofcent. Vide plura iufra , P. IV , u. IV. 
 
 14. Abundat actas noftra enidids viris , in Germania & aliis in terris , qui Cu- 
 ras , Obfcrvariones , Annotationes ad Novum quoque teflamcntum certatim con- 
 fcribunt : de quibus non efV mcum dicere. nemo enim corum , quod fciam , aut co- 
 dices veteres noviter collates , cum a duobus Woltianis I'upra laudatis difcelFerimus, 
 adhuc dedit , aut textum ipfum emendandum fufcepit. Q.uid vero Bentlcji , quid 
 anonymi Helvetii cditionibus pofthac futurum fit , dies docebit : illud optandum , 
 ut ne fupplementa certe pcreant codicum Gr^^corum , eorum praefertim , quibus 
 Erafmus Stcphanufjuc uli fuerant , & Latinoriim , quos parcius haftenus eKculfos 
 elFe notavimus , & verfionum ac patrum. Nam non poterunt ea non multum con- 
 ferrc ad genuinas leftioncs etiam tardiori leftori magis magil'que probandas. Mal- 
 ta Bcntlejus , quE genuinam lertionem antea impcdilfent , removit ; multa , quE 
 eandcm deinccps contirmarent , eruit : nee parum anonymus Helvetius hac in par- 
 te (nam nee de dogmatis , nee de variarum ledionum decifiouibus loquimur,) na- 
 vavit. Perpauca , opinor , loca funt , quorum receptiorem leftioncm , a me mu- 
 tatam , illi non mutent ; quse ab omnibus quam feverillime examinari velim : mul- 
 ta funt , quorum receptiorem leftionem illi mutent , me non mutante ; qus iplis 
 quidcm prsrtanda rclinqui debcnt : non pauciora lunt , qux & illis & mibi, unani- 
 mi confenfu , mutanda cenfcantur. atque hie oonfenfus , non lane •x. compofito ini- 
 tus , magnum potcfl: praebere veritatis argumentum : eorum autem locorum , ubi 
 difcrcpantia reraanlerit , examen icorlum co fucrit expeditius. Vtinam interim lo- 
 ca ea, qujE § hoc £5" fuftriore cumulavimus , in fccunda liujus Apparatus parte evol- 
 vere & quam feverillime excuterc dignentur cum cetcri lertores , qui uide confe- 
 flim poterunt dignol'cere , quis cujulvis editionis obvix quafi genius & color lit; 
 tum ii fcriptores , quorum obfervationcs , alioqui orthodox^ , liodic prie ceteris 
 vigeiit. Delinent tandem indultriK do(^l:rina!(]ue fus frudum fola defenfionc textus 
 fui, id eft: , Elzeviriani , terminare: deprehendent , le leitiones in eo dcbilcs, ira- 
 nio conjcdhiras atque errata , ex inani vel certe neque clara neque diitindla pluri- 
 morum codi( um fulfragantium opinione , adhuc fuilfe amplexos : & ab illis locis ad 
 cetera progrcili , autturitate fua ad totam veritatem libcre & generolc inveftigan- 
 dam & vindicandam invitabunt adducentquc quam plurimos : codemque tempore lini- 
 flras fubinde reprehcnlloncs depellcnt a Lutheri verfione , qux cum Erafmo fere 
 congruit , & intcrdura ad citcriores reccnflones Grjecas , examinis ipfas cgentes y 
 examinatur : in fumma , ut Novi tellamenti Gr<eci fincerilUma ledlio eadem ali- 
 quando revera fit , quse receptillima , adjuvabunt. 
 
 L 2 S XL. 
 
H ' INTRODVCTIO 
 
 § XL. 
 
 Hac vero in parte , quanquam vix quidquam major! afliduitate in omni vita 
 egi , tamen ut publice aliquid minimus ego conarer , nee opinato adduftus fum •, uti 
 breviter ac modefte indicare necelFe puto. A. MDCCXIII mmieri monaflico admo- 
 tus No\Tim teflamentum graecum interpretari ftudiofe juventuti ; & aliquanto port, 
 obfervationes hermenevticas fubinde nafcentes , charts c(Epi committere : ad quas 
 amplificandas & perpoliendas venerandi Theologi , Ckriftoftkori Zdhri p. m. au- 
 ftoritas me exflimulavit. Interim varietas leftionis emphafes fspe & lignificatio- 
 nes aliquas aut abftulit aut obtulit : quarum crefcente filva , ad ipfius contextus 
 veni recenfionem , locum adlmc effe exiffimans aliquid falutare navandi. Airenle- 
 runt aniici : editiones contuli , earumque conftitutionem didici : Millium verfavi : 
 codices corrogavi : ideam operis pridem in Prodromo N. T. adornandi , liaud pridem 
 in N. T. adornati Nutkia dedi. f Vide infra P. IV, N. I & 11. ) Cui quidem ides , 
 partibus fubinde nonnullis emendatis , ipfum quam vere nunc refpondeat opus , le- 
 ftoris efl exiflimare. De opere quidem ipfo , lUullris Confiftorii Wirtembergici 
 & Venerandae Facultatis Theologies Tubingenfis cenfura coraprobato , dixi non- 
 nulla , & reliqua dicam. 
 
 Primum id egi , ut var'utaum leftionis a Millio colleftam , a Kuflero auftam, 
 undecunque partim cumularem , partim purgarem. Prster codices Grscos fupra 
 memoratos , Latinis quoque adjutus fum , duobus maxime illis , quos habet Bi- 
 bliotheca Vffenbachiana univcrfiiis T. III. p. 71. quorum alterum Trevirmfem,{v. 
 gr. in Var. Matth. V. 22.) alterum Colonienfem , ex indiciis in utroque repcrtis ap- 
 pellavi. Charitinum codicem , five Wirtembergicum , Bibliotheca prsbuit Ducalis 
 Confilii Regiminis. Rmtl'mgmfis ^ quanquam ex Bibliotheca civitatis illius imperia- 
 lis , antiquis abundante monumentis , peregre quidquam mitti , leges prohibent, 
 tamen perbenigne miil'iis eil , concetfu D. lo. Georgii Begeri IC. Sunt Biblia Lati- 
 na , qus fcripiit olim Felidtas di Ething , litera longe compendiofillinia , in mem- 
 branis fubtilillimis. Prsterea ex Imenfibus aliquot & Murenfihus & Panjinis mif. La- 
 tinis excerpta infignium locorum per umicos fum naftus. JNloviiGme accellerunt ^r- 
 tmnat verflonis & Cuftkat fupplementa non contemnenda. nam cum Miliius has ver- 
 liones non ad totum N. T. contuliifet , & quibufdam in le6tionibus minus firmc col- 
 latas clediife ealdem videretur: adMaturinum Veylliere La Croze, harum linguarum, 
 in omnis dodlrins abundantia , peritiflimum , liaud paucorum locorum , dc quibus 
 inprimis percontari opera; pretium fbret , dcleftum mill, morem gellit humanillimus 
 fenex , & leftiones eorum locorum Copticas , Armenas , ex manufcriptis editilque 
 exemplaribus promte accurateque notavit , praecipuumque tali pafto Milliani operis 
 farfit defeftum. Quum ad finem tenderent operae , Apocalypfm Latinam ex Pri- 
 tnajio , Rufino aliif pic recognofcere perieveravi , leftionelque inveni confideratu 
 dignas. lias feort'um ad exemplana N. T. revocandas cenfui , deleftuque loconim 
 facto , memorabilia qusdam Jinn na6lus ex bibliothecis fat longe inter I'e remotis. 
 Reuttinginfem cgoniet evolveudum accepi. PauUo ante , leftiunes VII cod. mil. 
 
 Lat. 
 
 -^ 
 
I N C R I S I N N. T. § XL. 85 
 
 Lat. LirJienfium^ quorum tres Senatoria Bibliotheca , quatuor Academica Paulina 
 fuppeditavit , accurate iciteque exfcnptas mifit b. Chriflianus JVeiJius. Reliqua 
 hie rton cnumcrabo , undique conquifita. 
 
 II. Acervum hunc imtitavi , lediionefque variantes , quse vel nil momcnti a re, 
 vel nil audbritatis a vi codicuni habcrent , penes Milliuni potifllmum jacere julli. 
 
 III. Varictatuin ceteranim , (]uae non nrorfus rcjiculs viderentur , dekUum feci : 
 nequc cura inmarginem fub tcxtu, fed in hunc feparatum contuli locum. 
 
 IV. Incunti Mattlixo , Marco &c. fuos feorfum adjeci codices , & quidcm fe- 
 cundum duas claffes fupra § VIII conllitiitas. undo quovis loco inligniore , dedu- 
 tWs unius leftionis codicibus , eos poteris dignofcere , qui alteram Icdtionem aut 
 certo hahcant aut habere fcrantur. 
 
 V. Ad varietates per lingula cnfka e\tradl:as , codices adjeci , \>xm\\VL\edhos ; 
 dicm^c vianufcriytos , & lios quidcm ordine cranium commodiinmo , ad clalles illas 
 referendo , alphabctico ; pofircmo fcitres & vcrfoms. uh'i hunc ordinem inverto , id 
 plerumque indicat , qua lerie varictas ab aliis vidcatur ad alios manaffe. 
 
 VI. Vbi nomcn idd. abfolutc ponimus , Comf. F.r. Bczn innuuntur. ubi nVios co- 
 dices , nunicro prailcrtim adjcdto , allcgnmus ; cos innuinuis fere manulcriptos , 
 qui apud Milliuni Kullerumque occurrunr. Vbi niimcriis e(l dufhx , duas is co- 
 dicuni clalFcs dillin(^lc relpicir. v. gr. TNIattli. VII. 14, /rffl?m';w (clailisprimie) & no- 
 vem alii(claflis fecundse j nutantur : Matth. VIII. 15 , his undecim. 
 
 VII. Codices vciijffinit collati , fa'pius citantur nominatim : idquc non potuit 
 non fieri in iis locis , ubi dillcrcntias niinutiorcs riibtiliorefvc , a Millie prxtcrniif- 
 fas , & tanien alibi , v. gr. in ed. Comp. obvias , nolhi codices confeuiu I'uo confir- 
 marunt. Cctcroqui non his codicibus faveo niagis , qnam ceteris : fed ceteronim 
 nomina , fi ufu venit, aliunde polfnnt peti ; horuni autcni cxccrpta non alibi exllanf. 
 Eodem autcm inodo dcmonllratur, Milliuni ledtiones codd. fuorum & dextre & fi- 
 delitcr produxiHe. 
 
 VIII. Caufns^ cur Icftioncm aliquam probcmus vel non probenius, & unde varie- 
 tatem ortam cenfcamus , gravicribus in locis uherius cxponinius : fxpe autcm verbo, 
 rotundc , catcgorice , ut ajunt, indicanuis: quani indicii brevitatctn nemo jure potue- 
 rit , aut obfcuritatis aut arroganfiae accufare. nam Jibcrtatcm fcntcntix niutanda: ne mi- 
 hi quidcm ubique prarcifam, ncdum Icilori ulli quicquam pra'fcriptuincupiu: quid au- 
 tcm lit nobis aliiltrmo , rhijthmus , amYtnfatio , hcnu^eutddtm , trndia leilio , j.htriil- 
 Itlifmus , ex fu} trioribus patct , ncquc quolihct loco rcpcti debuit. Atque has cau- 
 fas Icflor ad alia quo(]ue loca transfcrrc poterit , ubi cas rcticcmus. Ikpe cniin Icgi- 
 tinijc funt coiiitaLu , fed ad intxpcrtos ablbna; didlu. Q.uaslibet varietates , ad tot 
 
 ■ L 3 cautiu- 
 
W I N T R D V C T I O IN C R I S I N N. T. § XL. 
 
 cautioncs ab initio liujiis Apparatus ad lumc ufque locum deduftas , exigere non va- 
 cabit iTiultis : fed nos anirao iifdem cautiombus munito canninafle omnia , idonei de- 
 prehendent judices. 
 
 IX. Editionum celebrium errores , non a fingulis typographis admiffbs , fed ab 
 editoribus pluiibus propagates , identidem configo ; non fane invidije caufa , fed ne 
 alii pofthac eos incaute fequantur , nedum perperara defendant. 
 
 X. Ex hoc deleftu dekSium feci etiam breviorem , earum ledlionum , quibus in 
 contextu , quibus in tnargim locum dedi. illas in hac fairagine uno unco clauli : has 
 duobus uncis incluli : ceteras fine vnco pofui. de hoc deleftu agit prsefatio. Cur autem 
 qujelibet leftio vel in textu , vel in margine , & in margine cum hac illave literu- 
 la , vel in notisdemum, vel ne in notis quidem a nobis pofita fit ; omnibus, qui 
 earn ad hujus introduftionis amuffim revocaverint , perfpicuum erit. 
 
 Nunc ad Jingutos Hbros , ad finguh frogndimur capta. qua in confideratiom 
 non multum fucci quifquam fofiulaverit , fed Uxtui fer fe fucmkntijfimo minijlrari mt' 
 minerit. 
 
 -~ Obelus , omijfwmm notabit. 
 commutatio , per fe patebit : & item additio. 
 ^ fignificat eodefn verfu. 
 
 In margine textus A. 1734 & 1753 editi , quern marginem in hac nova Appa- 
 ratils editione Pars IV n. XIV totum repraefentat , 
 
 a innuit marginis leftionem , falvo etiam atque etiam judicio meliore , plane 
 pro genuina habendam : 
 
 /3 earn , quae per codices firmior fit le^lione textus , nee tamen plane certa : 
 
 7 aiqualem ledlioni textus ; interdum etiam talem , de qua decifio tota leftori 
 relinquatur: 
 
 S minus firtnam: 
 
 i twn p-ohandam , quamvis a nomiullis probatam. 
 
 APPA- 
 
APPARATVS 
 
 CR IT I C I 
 
 PARS SECVNDA, 
 
 QYJE POTIOR A LOCA VARIANTIA 
 
 SINGVLATIM DISCERNIT, 
 
 i 
 
 
3 , f Yi 
 
 ^s 
 
 'Xi 
 
 ^ 
 
 
 *A^ C^ W ^i¥ 
 
 
 
 ■:i^r-i K J-i: K 
 
 
 -r 
 
 B»S 
 
 j^t H K m: j^ J-? H i-i n K n n 
 
 M A T T H iE V S. 
 
 11 
 
 Hunc habent 
 
 ]^DD. Comp. Er. Stifh. Bezae ^c. 
 
 MSS. CLASS. I. Jug. I. Bodl. i. 2. 6. 7. Bu. Byz. EyJi. GM. Gon. Hunt. 2. 
 Laud. 2.5. Lin. Magd. i. M i. Mofc. (^ maiicus a c. V. 44 ad VI. 13. 
 & a c. IX. 18 ad X. II.) N. i. Roe. j. Sdd. i. 2. 3. Wheel, i. 
 
 CLASS. II. Jt. ( truncanis enim eft a c. I. i ad XXV. 6. qimre pro eo tanti- 
 fpcr codices Cant. Cijfr. Med, aliofve , qui furrogaudi vidcrentur, allcgavi- 
 mus: ■) Jug. 2. J. 4. Barb, decern., Baf. a. ( Millio B. i ,) /3 , 7 , ( de quibus 
 mox, ) Bodl. J. 4.5. Capi. Cant. Colb. i. 2. j. 4. 5. 8. Cov. i (qui priinum ad 
 c. XI. 16 citatur Millio,) Ci/fr. Gal. Go. Laud. i. 4. L. ( qui incipit in 
 c. XVIII. 1^.) Livf. Med. Mtnt. M. 2. Par. i. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. g. Per. Seli. 
 4.5. Staf. (id elt, lc6tioGrsca apud lac. Fabruin Stapulenfcm, ) Stefh.y. S. 
 I. ^. C- "• ^1 (nam la non uifi tor ad c. X & Xllcitatm', ) /^m. FJ]\ i. 5. 
 Wheel. 3. fVo. I. 2. 
 
 VERSIONES , /^tk. Arab. Jrmen. Govt. Hehr. (apnd Saubertum , in var. left. 
 Matth.) Goth, ^ferea cap. V ad XL) Lat. Perf. Rujjicn (apud Saubertum,) 
 Sax. Syr. 
 
 PATRES , Origenes , Cfiryfoftontus ^cu'jus var. left, ex mf. locupletavit Saubcrfus,) 
 & apud ilium AuU.or uferis intferfeUiy TheofhylaUus ., Euthijmius , Hilarius Pi- 
 Uavienfis , Hieronymus &c. 
 
 ' 'II 
 
 M 
 
 De 
 
^ V A R. M A T T H. I. 
 
 De codd. Biijtlmtjilms feorfum eft dicendum aliquid. Habet inclyta!' iUius 
 academiae bibliotlieca bene multos codices nif. gnecos N. T. quorum rribus Evaii- 
 gcliftae continentur. Ex his mihi , paucorum tantummodo , quae felegcram , loco- 
 rum excerpta petenti (^ne qiiis ferfetuam coUationmi hic riquirnt) eximias quafdam 
 Matthjei primorumque Marci capitum ledliones impertiit eel. Theologus , I. C. Ife- 
 lius , plura paratus numaniflime impertire , nifi egomet juftis de caufis recufavillem : 
 cujus me modeftiae eo minus poenitet , (juod poftea Bafileenflum codicum leftiones 
 in Prolegomenis N. T. Wetftenianis promiffae funt , quarum tantifper guftus per 
 nos , adliibito etiam fpecimine annotationum Wetftenianarum , praebetur. Ac ne 
 quid confufionis oboriatur , nots codicum fic le liabent : 
 
 In pluteis ac forulis in Proleg. Wetften. in Annotationibus 
 
 ipfius bibliothecae : noltris : 
 
 B. VI. 21. Clair. II. num. I. Baf. a, 
 
 B. VI. 25. Claff. IV. fett. m. num. II. Baf. /3. 
 
 B. VI. 27. Clair. IV. fe6t. III. num. I. Baf. 7. 
 
 Maluienim Baf. a, /2. 7. quam i. 2. 3. appellare , partim ut internofci pof- 
 fent , (]UJB ex Baf. i. eodemque Baf. a Battierius Millio , Ifelius mihi mifit , pai- 
 tini ut Baf. /3. -) diltinguerentur a Baf. 3. 3. qui Millio ad Afta & Epiftolas perti- 
 nent. Prascipue Baf. 7. in Evangeliltis duntaxat (nam etiam A6ta & Epiflolas lia- 
 bet, ) a fmceritate commendatur : & vetultate fua , quam in feculum X conferunt 
 proleg. WetjitniaHa , longiore intervallo anteponitur codici Baf. /S. quam codici 
 Baf. a. poftponitur. 
 
 C A P V T I. 
 
 Verf. I feqq. B/'/SAoc xtA.) Nonapjmret , nllum Hehraicum Mattkaei codicem Jialniifft 
 geneahigiam , vd omninu duo cajpita frima. Citat tamen m Celfus , Irenaeus , 
 Tertullianus. Wilh. H-^all Not. crit. in N. T. Anglice editae , p. 6. coll. 
 praef. p. 12 feqq. 
 
 T X^'^o^ Habent edd. tnjf. vtrfioms , Inn. &c. .^ .^th. 
 
 ^ SoLv)^ ) Cvtnf. per u , ut iua, , vmvt , Mv] fcribitur. Adde verfiones & LXX 
 
 int. edit. Grab. ^uS tnjf. faepiffime : ' interdum tamen ^avl^' plene : ) unde 
 Sct/3]S Er. & al. edd. Porro recentiores nomina fubftantiva , propria & 
 appellativa , divina & quaevis alia , fspenumero majufaila frima litera ex- 
 primere inflituerunt : led nos veterum , Hebraeorum , Grsecorum &c. pri- 
 marumque adeo editionum exemplo , eleganti literarum asqualitati operam 
 dcdimus. tantum majufmlas fieri litteras curavimus , ubi periocha incipit, ubi 
 loquens aliquis inducitur , ubi Hcbraico mn^ Kv^ioq Graecum refpondet , vel 
 
 ubi 
 
 M 
 
V A R. M A T T H. I. 91 
 
 ubi alia ratio idonea id ferrc videbatur. Talia minuliora feme! attin^imus. 
 quare tenia his dahiuir initiis. ^ aS^xdi^) ct^Qxctu prinium, delude art. laa/x 
 placuit Erafmo : Stfj)hatio priinum d3^a.ot.u , delude aC^cictf^. Linguae quidem 
 lolent nomiua pcrcgrina id vernticulum Hcdlcie fouuiii , ut Gra;cl <.- oy/aA>i^, 
 iiQi/^iaQ , iiQiX^ ) ad (f^o?- iQi^ cum deiivatls ad i/B^oq amnis uoineu ; >iA/atc 
 ad wA/o?" (TaTavva , pro aov^dvva > ad acoaoLi' tuv Ki^i^cov ad k'Ji'Oc;' otMij- 
 ^ovix , per M pro f, ex aMwAwy Vid. Hilkri Oaom. p. 697. 699. 715. 
 Hse caufa; , apoftolorum sque , ac citeriorum librarioruui tempore value- 
 ruut. Recentiora tanieu videntur , pro ^mAi§ , (JJ^Am^ , ad ©'Ao? & 
 fiKU) flexum : >!i: pro ./SnQ^af)*) , /Sw^xipa^/i , ad j^a.'y^' d&^aaa ad iB^iq. 
 certc Abraham loribuiit Goth. Lat. &c. nee dubium eft , quiu vcteres luter- 
 pretes prouuuciationem Grjecam fucrint fecuti. 
 
 3 Tcv port <«1) ^ Mofc. ^ ^a^ei) l^a^S. Aug. I. Variant valde codd. inaccen- 
 tibus iiominum peregrinorum. ^ e7(ai^ ktA. ) Scquimur dilllndbones 
 Ruth IV. 1 3 feqq. 
 
 4 duivaSd^) duvaSdix Aug.4. BfjZ. Gekl. 8i.a]xi. ^vctctTaav) vaatirciv Slid, 5. 
 & alii , Lat. mil". Sax, 
 
 6(^0 SxTiMvr) Efh. Aral, in Polygl. Ctft. Latinus Cod. S. German! , Ah- 
 guflinus, Oyns imyerf.^ Perf. Sijr. Librarii , ut In verfibus prKccdentibus, Ita 
 hie, port lii ftatim arripuere •)s viue. ^a-oXo,uci)vx)eiid. pimae &. nijj'. undeiym- 
 liitnonnn habct Lat. Et flc aliis locis. o-oAouwvTa Steph. cd. j. cum panels 
 n>f. Ex dialc(^l:o Alcxandrina. ceteroqui raro aut nufquam uomcn Hebral- 
 cum ad participialcm Grscorum formam fledtitur : fed /3at/3vAxtos , o-Jaro? , 
 a:.uci>voq , line t fcribkur. 
 
 10 iuava(TJti) unrciTarv Aug. i. & alii, ut fJLuxrm: 
 
 11 -. hjiaiuiiJ.' luiaiuifA, Si i^'wucre tov ■> tdd. Aug. i . 4. Bnf. ol. Bijx. &c. vtr- 
 fitnes., Poifhijrius , Chrtjf. Eyiyhan. Euthijni. Hieron. Auguflin. /''/cTcr Capua- 
 nus. (^icoay-fu. iocax&tu di S7fvi'«0"6 tov) Cvlinaei ed. , Barb. 2. Baf. (i y. 
 Bodl. 6. 7. Gun. nianu prima , Lin. Mont. Par. 2. 4. 5. Per. Seld. 3. cod. 
 Neapolitanus apud Montctalconium , & cod. alii tempore Illeronymi. & 
 hauc le(itionem ex vetuftu archettji^o Graecv tuctur Stafulenjis. iaxHu Ixxmia, 
 Si i-yivvuri TOV Bu. Eyh. Steyk. J. (vlx etiam alii in Bcz:e & Wechel. no- 
 tis , ) Catefidf eraecae margo apud Pctavium. Sic cdldit H. Stefhnnus : E. 
 Schinidius inciuim quo(]iie illud , ^ai touv *lfAt)ot/c duTii , mox poll rvi- ix- 
 Kiifx pofuit : ponit lie etiam Jiinothens Philaddj'hus , (id eft, If. lo. Kaife- 
 rus , ) in nova translationc Germanica N. 'J\ Vid. Gnom. 1| u-.- 
 ToiKi7icLc) In hujufmodi comporitis,ubi prspofitio vocalen\ amittit,confonans 
 non prxcedentl voeali , fed fubfequenti jungitur , ex natura comporuionis , & 
 ex mc'c veterum ; qui etiam fcripfere Jtat- j" o-,-, «- jnA^e fed id nunnuUis 
 iiilbleiiuus vidcii Iciumius, pruuijfcua h.tc fuuto. 
 
 Ma i^ hxo~ 
 
5i V A R. M A T T H. I. 
 
 12 hXovlcLt;) UXovictq iymtf(ri rov hXoviav' hXov'ictc, S\ Epiphailius. 
 
 13 rov iAiax.il tx- ) j4bmr ; Ahmr gmuit prsinitdt Hihr. edition. Tilian. tov 
 IXiayuiJi. EA Mofc. & al. Terminatio norainum Hebraicorum fere promif<-'ue 
 in « & / J in j/^ & /^ fcribitur. 
 
 18 Inijcju) edd. mJJ. &c. E Leftionariis repetunt Erafmus & Millius. ( •»• ) mj[. 
 Gr. inrubrica duntaxat huic periochje adjefta ; cui rubricae refpondet Ap- 
 pendix prima Dioptrae Pkili^'pi Solitarii : Lat. Cant. ( latine , nam Graece 
 mancus eft : ) Sax. Irznams , cujus haec funt verba , crifi noftrae liic ineun- 
 ti non parum gravitatis afFerentia : PoUrat dkere Matthams , lefu vero gene- 
 ratio flc erat: fed jirovidens SPIRITUS SANCJUS dipravntores , &f 
 yraemuniens contra fraudukntiam eorum fer Matthamm AI T , Chrifti autem 
 generatio flc erat. lib. III. cap. 18. Accedunt Commentarii in Evang. Tho- 
 fhilo adfcripti , Chryfologus , Figilius , Theophyl. Lutherus. Conf. var. Rom. 
 XVI. 18. Etenim Grsce /«7ot/c 6 Xo'^k dicitur : itiTovi; XQ''^^'; nufquam 
 dicitur , nifi in locis variatis , A61. VIII. 12. 37. Hebr. X. 10. i loh. IV. 3. 
 
 V Ap. XII. 17. Hac lertione antiquiffima refpicit textus verfiim 17. & M^- 
 /ae adventus , per tot generationes exfpedtatus, exferte denionftratur. Sic 
 quoque ijiwyidtj gmkus efl, & ymytuic-, gemratio h. I. inter fe refpiciunt. Vtri- 
 que relpeiliui inl'ervit particula S\ nuttm. Sic nomen hfu c. II. i. repetitur ex 
 cap. I. verf. ult. Poftea Gr^ci plerique addiderunt , mrov quo pafto ver- 
 fum I. vel 16. refpiceret oratio , rainore vi. Vid. Gnom. ^ yivvyfrrtc,) tdd.. 
 mff. Refertur ad iyivvriSii v. 1 6. y'inmc Maximvs , dialogo III de Trin. con- 
 tra Maced. inter opera Athanafii , diferte. Adduntur Baf. y. Par. ^. EufiK 
 in fpecimine ed. W etftenianae , cujus textus flc habet. 
 
 19 TTct.^aSf'yi^a.rio-cti') edd.mjf. Fatk , Staf. &c. §G.y/j.ari<Tcq Barb. i. Baf. y^ 
 Orig. & Euf'h. ut docet Scholion in tribus codd. Coislinianis , in ed. Wet- 
 ften. quje hoc in textum admifit. Stepe librarii feftinaiites , omilla prspofl- 
 tione , verbum limplex dederunt : & hoc loco accedit alliteratio ad iix.a.ioq. 
 
 2.0 ihO ) t^ov , Beza. Sed nos niniiam commattim copiam turn introduftam era- 
 fimus , & intei-punftionem ad codicum editionumque veterum Huidam, nee 
 tamen non diftinftam , fimplicitatem , anagnoftis utilem , reftituimus, eo- 
 que iplb ad accentus rediimus hebraicos , qui ante vocativum , & in media 
 epizeuxi , & ante "^ONh & ante djuriv , item poll: verba ilk, quibus hvpoy 
 v-Trayi , ipfumque iSov refpondent , conjunftivi elFe folent , & in allegatis 
 V. T. regulam commodiffimam pra;bent. ^ ( avToi &c. jota non fubicripto ) 
 ■ Vid. I. D. Majoris Ep. quae cum D. Zeltneri Diff. de Hora crucifixionis eft 
 recufa. Speciatini de iiinnitivis in av & de Kciyu fimilibufque vid. Anunijnu 
 apud. Viger.de Idiot. Gr. p. i§8. 406!'. edit. Lederlin. de r^^a , E. Schmid.. 
 ad N. T, 1". 2§2. denique uKAnov v. gr. /3«9a/3«ga , xawa , etiam in dativo 
 
 efli 
 
21 aVTH 
 
 V A R. M A T T H. I. II. 93 
 
 efl iV.AiTov. Cetcroqui in augmento , in crafi , in darivo , in fubjunftivo, 
 iota fubfcripnini reVuiinmus. 1] uciQ,a,u ) ua^'ctv i^.i/. y. o: nide ed. \\ et- 
 ften. Alibi Mattlisiis hoc nomcn Grsce decbnat : fed hoc loco Hebraicum 
 angcli icrmonem imitatur. 
 
 ivrS) Etiam dv^n cum fpiritu leni eft rmp-ocum ; quod cum mir.rcfinet fe- 
 re Erafmus , fed ceteri cditorcs in ivra mutare amant. atcjui particuls a-r , 
 im' , tTr" , xar', ust' , oi^tk rccipvoco liibfequente _, afpiratam pro tenni, 
 apud alios quidem 'criptores nonnunquam liabcnt , fed in codd. N. T. non 
 habent. Mattli. ill. i6. iMarc. V. 33. 40. Luc. XIX. 27. loh. XVIII. 4. M\. 
 XIV. 27. Hebr. VI. 7. nam ayT« ex sat/T« contra(51iim eft ; fed auTK , etiara 
 reciprocum , ex a't/To? (Gal. II. 9.) deduftum. 
 
 22 T« prius) -. Baf. 7. Cnrwf. Par. j?. & inde cd. Wctften. ^ hd) codd.^ 
 Iren. &c. M r^aicv Aimm. Cant. cod. Leonis X. Irm. alio loco , uec noil 
 Perf. ^ AJ^ofToc ) - Lin. ylrab. Armm. Lat. (in mf. Colon.) Perf. Sax. Syr. 
 
 23 tgw) Xri\l/iraJi Mont. Iren. & al. Ex LXX Vatican. *[| xaAso-ao-/) »aAe<7f/? 
 Eufihius ^ nee non £j';ji/!flWMx .• Ci»/t. ^fjii. Ex v. 2i,velex lefaja. 
 
 24 Siiyt^^iic') hs^^sl? 5(i/. 7. Par. p. Epfhaniits , & inde ed. Wctften. Ex c.II. 
 14. 21. 
 
 25 at/T»ic Tov TT^aroTOKov) ^ Barb. i. Cop. Lat. olim. Nam Hehidius , & 
 libro contra cum ineunte Huronymus , poftquain fuper Mattlisi verbis , quse 
 perfxpe ibi fic refcruntur , donee jpeperit fiHum &c. multa difputanint , no- 
 vum continuo argumentum ex fvimogeniti appcllatione defumtum , unice ex 
 Luc. II. 7 rcpetunt. Et quidem claufula ex Luca ad Mattlisum traducJ-la vi- 
 detur. Si Barb. i. Cop. ex Grsecis codd. hanc leftionem hauferunt , ma- 
 gnum inde pondus habent : lin autem ex F.at. eam acceperunt , finceram La- 
 tini intei-pretis vctuftiflimi Icftionem valde corroborant. Nonnullis in locis 
 alitcr at(]ue antea incedit Crifis noftra : nequc tainen inconftantis quifquam 
 niihi dicam fcripferit. Non enim ad ca , qu;e priftino ufu invalucrant , me 
 recipio ; quod tamen ipfum , li Veritas jubet , non rcliigio : fed in iis , <\ux 
 obruta fuerant , e fltu fuo educendis paulatim progredior. 
 
 MA T T H. 
 
 CAP. IL 
 
 J Si) '- Au^. 4. Bijz. Per. Ineunte ^cricopa. ergo habet Lni^ ff tm? laSuiai;) 
 ludae fecit Hieronijinus , etiam verlu 5. ex Hehrauo. 
 
 3 iiQcii>Sr\c /2cc<ri?'.ivr, ) o fictJiMvt; n^coSnQ Bnf. 7. Cant. Eufebius , & inde ed. 
 Wetften. 
 
 M 3 4. 7j-j(g' 
 
94 V A R. M A T T H. II. 
 
 4 <Ztra^ dvrm ) •-. Bodt. 6^, Cant. Laud. S< Lin. Sax. 
 
 6 /uyi.^uuiS^) non reddit Tertnlt. & alii , & inde Cant. ^ 7^^^ edd. &c. uot 
 Baf. /S. ( 7a'() wc)< ) £"r. Barb. i. Bodl. apud Fcllum , Cijfr. Hunt. 2. Ex 
 Micha. LXX ex Hebr. habent , U an /uoi i^iXivjiTOj. idque lequitur cod. 
 Bnjil. B. Er. id. i. Aid. Vid. Gmm. 
 
 8 (^i^irdo-oLTi arxp//2«^?) Baf. y. Cant. Par. (). plurefve, Faltat annot. Etifihius, 
 Coft. L«f. & inde ed. Wetflcn. Adde Bodkjanum ilium , in quo aKi>ij3ca(; 
 deelFe notatur Waltono. Alii aiLe^l^wc, i^irdaciTi. NuUius momenti vaiie- 
 tas , prsfertira in Herodis fermone. Talia tranfiliemus. 
 
 9 eVu ) Is'aQn Cant. Par. j?. Orig. Eufeb. & inde ed. Wetflen. « 
 
 II 'tiSov) Comp. Aug. I. 2. 4. Bnf. a.jS nianu prima, '^. Byz. Gehl. Mofc. Stifih. 
 omnes , Am., ve\iq\li cmnes claflls pnm2e , & ex iecundu fins viginti, vel, 
 Barht'riuianis decern additis , plus triginta; ^th. Arab. Coft. Perf. Sijr. Orig. 
 Eufeb. Ckryfoft. Elias Cretenus & alii , Qfus imperf. luvencus , Leo Scrni. IV 
 in Epiph. ikpe ; & probant lianc leftionem Millius , Pfaffius , nee non Ca- 
 lovius , Simonius , a Mallricht , Rumpseus. ( 'iu^ovi Lat. ( qui etiam Luc. 24, 
 24 fl^ov invenerunP, ) Er. & inde al. ecfd. Hac periocha carent Al. Aug. j. 
 Colb. J. 5, Laud. i. L. Par. 6. Wu. I. 2. Goth, vel etiam Bodl. 5. Coy. /. 
 Gal. Superfunt Colb. i. 3.4. Par. "/.(>. Per, baud fcio an probe coUad. 
 Vid. Gnom. ^ il^ov to TratSiov ) iv^ov to ji^i(poc, Epifhanius. ex Luc. II. 
 12. 16. 
 
 13 dTToXiaebj ) dTTOKTi'tvcti Steph. <;. Orig. Rav. Mth. apud Saubertum. 
 
 17 li^i^ia T« 77-^o(P)!t«) xu^/k ^id li^ijuiii Cant. ^ k^iju.ia') ^ Lat. in nif. Colon. 
 
 18 ( -«. Ggm'cii; <^) j^tk. Arab. Copt. Lat. (& inde Barb. i. vel etiam Cypr. 
 & Colbert, n. 2467.) Perf. Syr. ex inopia fynonymorum ; Ilieron. nel'cio an 
 luftinus martyr. Exllat non folum apud LXX, led etiam in HebriEO. ( Ino- 
 pia fynonymorum laboralFe interpretes fufpicabar , qui Q^mot; yj\ prietcrmi- 
 lilTent : fed non minori jure dicere poffis , Graicos librarios , non perpenfi 
 vi adje6tivi tto'avc, , quod LXX lioc loco non liabent , ex LXX &gm'o? <a^ ad- 
 jecille. Vide Gnom.) ^ jcctj ante h;c ) ^ Lat. in mf. Colon. 
 
 22 \rcii ) .IV Byx. & alii , Eufeb. ^ Ivlu ) l^mi Cant, Gon. Go. apud "Walton. 
 
 23 va(fapW) va,^a^\8 Er. & al, edd. Aug. 4. Baf a. /3, Cijpr. & aliquot alii. Et 
 fie alibi. ra(^apdQ Baf. y. H finale nominum propriorum perf^pe efl: S apud 
 LXX. fed l^l<Tx€ir per t fcribit Lucas , quod nomen quum Latinus fcnbit 
 Elifabeth ; Nazareth ejufdem nil pro vcL^a^iH valet, fie quoque yi.'vnrctiAi Ge- 
 nezanth. ^ rcov Tr^ofmm') rQ 77^o;pMT» Lat. in mf. Col. & al. 
 
 CAP. III. 
 
V A R. M A T T H. III. 95 
 
 CAP. III. 
 
 I 3\) ^ Aig. r. Mofc. & alii , Lat. in cod. Corbejeiifi & S. Gennani, Cant. 
 Sax. /ingl. Ineunte periocha. 
 
 3 rirdiH) al. rTcLin. ncquc hoc nomen ab ^ incipit. fed Gi-jeci omnia voeabii- 
 la ab >t3- iiicipieiitia , nifi lit intcrdiim « ex aiigmento ortum , cum fpiritu 
 afpefo proferiint. itaijue ctiam i^tjcLv fcripicrunr. ^ iv tR egn//^- ) , jv tJF 
 i^t^fAw Tremell. ex accent. Hebr. & alii, led vid. Gnom. 
 
 5 liQoa-cAv/ua) TTaia, UQoa-oAuiua, Bodl. un. CAnt. apud Fellum , JElh. ^ m pri- 
 us ) — Comf. Aug. 2. 4. 
 
 8 KO^TTov al^iov) Comf. Aug. 7.2.4. Bijx. Gihl Mofc. Par. omnes ^ Stqih. omms , 
 VuH. & viginti fix alii , praeter Burhcrimanos ; jEth. Arab. Cvp. Lat. Perfi 
 Irm. Origmes ( de quo tamen vid. Whitbj- f. 37. & rurl'iim Grab, ad Iron. 
 fol. 212. Archtiaus. (za^Tisi; a^i«c ) Er. & al. edd. (&c. BafUius , Chnjf. 
 CijriHus Al. Theofhijl. Syr. e Luca. Vid. Gnom. Hac perioclia carcnt Al. 
 Aug. s- Coth. J. 5. Laud. I. L. Wo. I. 2. vel etiam Gov. i. Supei-funt pro 
 Er. ex clalTe 1 , Bodl. 7. Hunt. 2. Lin. Magd. Rue. ex clalfe II , paula Gal. & 
 decern aliorum. 
 
 9 Ijt) edd. mff. Jrin. &c. Kd\ ^^ J^^^" cum paucis. 
 
 II ( -. yJi^TTv^i) Ccmf. Aug. 1.2 Barb.fifWn., Baf. i.Bodl.i. a.4.5.6 Colb.i. 
 Em. Qehl. Gon. Go. Laud. 2. 5. Lin. Magd. M. i. Mofi. Far. 1. 3. 8. Roe. Seld. 
 ^' 3- 5- Stcfili. -y. S. I. c. <^. JVhecl. I. J. Euthym. TJieophyl. Abraliim in 
 Fien. & nonnullis apud Er. Citni bsec verba finierunt Grsci, v. gr. inAug.4, 
 lec^tionem ecclcliaflicani , ne trillis ellet claul'ula. Simili euphcmifino & lu- 
 dsi poll ultimum cuinqnc fevcrum lelajx , MalachiiE , Tlirenonim & Knhe- 
 leth vcrfum , rcfcribcre pcnultimum folcnt : & Grxci nonnulli poll ultinuim 
 Malachias yerfum ponunt antepenultinnim. Etiam in Byz. tsAoc primum poll 
 hxc verba , deindc , his erafis , ante , notatum eft. Indc de tot codd. Gr. 
 dcmta , quos non vetullilfinios cllc , hie locus oltendit. Habciit verfunes , 
 quaram !uc pondus maximum , Origenes , Athanajius , Bafilius , Cyrillus Al. 
 Ctjfrian. conuncntariicjue Tlicoyhilo & Chryfoftomo adtcripti , Cliryfiiflomus^ 
 Jjieron. multiquc patres alii. Iliant Al. Aug. j. ( olb. 3. 5. Laud, i, L. IVo. 
 I. 2. vel ctiam Bodl. 3. Cov. i. Laud. 4. Sfld. 4. undo ieftionem <jq ttv^i de- 
 fendunt ctiam , ex clalli; 1, Bodl. 2' Bu. Eyh. Gehl Hunt. 2. A". i.Seld. r. & 
 ex clalTc II , Barb, tres , Cant. Latinc , ( nam Grx'ce mancus c(l , ) Colb. s:. 4. 
 Cyfr. Gehl. Liffi Med. Mont. M. 2. Par. 2. 4. 5 6. 7. ^, Per. Fff. i. Adde 
 hubiauos & Jabeauos apud Brocardum monachum , in defcript. liierol". in 
 capite, Q.ui homines teiram fan(^km inhabitcnt. Prceclare fcriptor Program- 
 mstis Gcettingenfis Pcntecollalis A. 1744 leftionem >(^ ttv^i vindicat." Er- 
 
 ciuin 
 
96 V A R. M A T T H. Itl. 
 
 eniin ubi foli Graeci codices quainlibet multi in leftione aliqua confpirant f 
 ut li. 1. ii , qui f ao| Trvgl omittunt : ibi praevalent alii , qui confenfu vevfio- 
 num & patrum flipati funt , ut h. 1. ii , qui y^ -Trviu habent. Idem rationes^ 
 cur otuijjae vel deletae fint km voces in nonnullis mf. codicibus , expendit : cau- 
 fam autem commumm allegat , ac frohahikm eorum ratmiem cenfet , qui rem 
 ex conciliandi ftudio derivmt , quia Marcus ^ lohannes hifa vodbus careant. 
 Librarii , qui Matthceum , iidem Lucam defcripferunt : atque apud Lucam ii 
 K^ TTv^} conflanter exhibent. Gtuare in Matthseo p-opriam quandam eos ra- 
 tionem fecutos fuiile exiflimes. Atque banc ego cum MilUo caufam alle- 
 gavi , quod periocha ecclefiaflica in illis verbis , avroQ v/uiQ Qa.Trri'jei iv 
 TTviv/xxTi dyiu) , terminata , ejufque TeAo? ante verba , kouj ttvpi , in Mff. 
 notatum fuiffet : inde porro libraries illud , KaJj 'ttvpi , facile omiflflb. Apud 
 Lucam periocha publice ledta non verfu i6 capitis III in actj ttv^i , fed ver- 
 fu 1 8 finiebatur. Liberum tali in re cuivis manet judicium. Vide Btkr. 
 Zeugnifs Sedl. II § 19. Adde Gnom. ad li. 1. 
 
 12 ocAava) dXcova, Er, ^ avm ik rriv aVoQu'xnf ) edd. &c. Latini mu\d. Vn- 
 de ui; Tm' a,7ro^nx.m avrS , M, I. Sdd. i. Stepk. ?-. n. Q. Perf. Syr. Facilioris 
 conflrutlionis caufa , uti cap. XIII. 30. cIvtQ , utroque loco , Laud. 5 N, i. 
 ^tk. Sax. ( (xutS , neutro loco ) Bodl, 6. Gon. Lin. Par. 6. Sdd. 2. Tuftinus , 
 Irenaeus tribus locis , Armtru. Variant inter fe Latini codd. Vide Qnom. 
 
 13 i7r\ ) I/? Comp. Chryf. Lat. 
 
 14 iiTTo aS) fie fcribendum , (utt/V luS,^ non,ut apud nonnullos , vttS a-a- 
 & tamen alibi tt^Sq <ji , non ttpoc di , ut hie mox vrg 0? fxi , non tt^o; /ui. nam 
 ;u.« , fj,oi , lui femper eft enclitica : iy.S , ifxoi , i/ixi nunquam : an , aoi , at. 
 autem partim cum i/x5 , partim cum ^ca congruit. confer Devar. de Partic. 
 gr. in L'/xoi. 
 
 15 vfMv, ) Er. & Catmrar, annot. ex Gaza, fed comma omittunt ceteri. 
 
 16 imSc) «. Lflt. multi apud Stephanum , Hentenium & Milliura. % IvSOi; 
 
 •" Lat. aliqui , Perf. ^ dvTov) Kg\ Iv^Cq fsn^iiXaix^i tov tottov (P&q ixvya 
 addit Evangdium fecundum Htbraeos apud Epiphanium ; Liturgia Sjrorum ; 
 Praedicatio Petri , telle tr. de bapt. lisr. apud Cyprian. In pervetufto cod. 
 S. Gcrmani exftant haec , Et cum baptizaretur lefus , Imnm magnum fulgebat 
 de aqua , ita ut timerent omnes , qui congregati erant. Et baptizato lefu con- 
 feftim ^c. Confertur hue a Millio luftinus Martyr hilloriani banc ad Apo- 
 ftolos , vel potius ad Evangelium fecundum Hebr. referens , & hie luvenci 
 verfus : Surgenti manifefta Dei praefentia claret. Non obfcure aflfentitur Ar- 
 temonjus ad Init. Ev. loh, p. 400. Marco quidem pi6luram Baptifmi lefu, 
 candidis e ccelo & nube radiis in hujus caput porredtis , pr-^figit Bjz. 
 
 CAP. IV. 
 
V A R. M A T T H. IV. 97 
 
 CAP. IV. 
 
 7 jTaA/i-) itiiXn , Comf. LatJnflie edd. quscdam, ArmtH. 
 
 9 -nivTa <Toi) Sic codJ. pleriquc, & , quod ad acceiitus attinet , E. Schmidim. 
 Sic alibi , 'i^i jm« , av^^d <th xtA. vid. Herodian. de enclit. aot iravTct Er, 
 
 lo ( OTTiaa fJLH ) Comf. Er. ed. I. Valh , Aus;. i. 2.4. Byz. Gthl. FUn.St. qmdrn- 
 ginta tres alii , praeter Barherimnncs ,• AEth. Fcrf. lujUnus M. AihanaJ'. non 
 ieniel , Theoihyl. Arclulaus'm difp. cum Man. apud Hippol. ed. Fabr. Vol. 2. 
 f. l6y. Augnflin. Bodl. un. apud Fclluni , Mitximus. Ex c. XVI. 23. A 
 textu flaiit Lat. S-.r. Arab, in polygl. Orig. Chryf\ll. (nam uncis includit 
 commentarius , 1 Euthym. luvencus , Ambrof. Hilar. Huron, vel etiam Lin, & , 
 ex clalle II, Baf. i. Colb. 1.3.4. ^yfr. Liyf. Med. M. 2. Par, 6. 7. ^. Sttfh. e. 
 Nam liiant At. Aug. j. Culb. j. 5. Laud, i, L. IVo. i. 2, vel etiam Bodl. 3. 
 Cov.i. Seld. 4. Vid. Gnom. 
 
 12 ( ^ /«7i?c) Aug. I. Cant. Colb. 8. Mont, plurefve , Mth, Co]fit. Auguftin. 
 Additum initio pericopse. Vid. Gnom. 
 
 13 KaynqvaQ/m) xaaa^raKti Arab. Copt. Lat. (& ex eo Cant.) Perf. Sax. Syr. 
 Et flc alibi , etiam Gotk. Unde KaTra^voLHfA. Caparnaum Icribit Camcrarius. 
 
 16 Kct^riuivoq) edd. , nijf.., v/rjiones ^ etiam Armin, Copt. Sax. &c. Tertull. Fa- 
 cillimc hoc potuit avripi e foq. (-ropsuousfo?) Lat. ante Hicfonyinum. nam 
 Hiiron^mus\\\ comm. in lefa. IX. xatQw/MSfoc praefeit , & tamcn in Mattlv.co 
 reliquit TTo^tvofJitvoti. & flc etiam Lat. in cdd. vet. & in mlF. (ncqucimprobat 
 margo Lovaii.) item Harmon. Ev. FiEioris Capuani , Ambrojius Anfbertus., 
 Nic. de Lyra , Antoninus Flor. Cajnanus , & LXX. & ipie textus Hebr, Id 
 defendif lanfenius in Concord, cvang, f. 154. neque abnuit Drufius'ui Parall. 
 Cajaubonus &. E. Schmidius m Notis. Vid. Gnom. 
 
 18 •*. 6 ImSc,) Cump. & al. edd. Aug. i. 2. Bijz. Cant. GM. Mofc. & novmi 
 alii ex utraque clalFc , i]uamlibct vacuo Sicpr.ani margine , ^th. Arab, iu 
 polygl. Copt.Lat. in mf. Reutlmgenfl & Trevirenli , Perf. Ruff. Syr. (0 /«- 
 (r«c ) Er. & al. Initio pericopes. 
 
 20 ( "^ iuBiojc) Cijpr. Gim. Seld. i. Steph. ^. i. Q. Opus imperfeFium , Cliryfoft. 
 in textu, Bafilius Sel. Druthnarus. Legit & non legit Origems. Marci ell 
 Millio. Poll a'ptyrtq id habct Er. Vid. Gnom. 
 
 23 /«(T»? ) -« Laud. 4. 
 
 24 "^JaiuovtCoixivac) ^ Mont. Par. 2. j^. Theophyl. Ex rliytlimo : unde etiam 
 <tti o-tA»iy/a^o,ajv«? omittit Colb. 4. Saiuovii^o.uiv^; , k^ omillb , Eufebius. 
 
 N CAP. V. 
 
98 V A R. M A T T H. V. 
 
 C A P. V. 
 
 4.5 (fxaxd^ioi 01 ':r£aiig x.t?\. fxaad^ioi 01 vrivQSvTii; xtA. ) Lat. , etiam apud 
 Hiifonjmum , Hilarius , Ambrofnis in Luc. VI conliderate , Frimnf. in 
 Ap. V & VII. Cant. grjEce & latine. fed cum Grsecis congruunt Sax. Leo. 
 Vtroque modo Chromatius. Vid. Gnom. 
 
 18 yd^) -. in J^olh. 4. & paucis , puto , aliis , & in j^th. Arab, ^jj vo/ah ) 
 v6,uii x.ajj Tav 7r^o:pnTdv Iren. Avmm. Mont. Par. 7. Ex v. 17. 
 
 20 ujuav ri Six. ) Er. Aug, 2, BaJ. a. ^. Byx. Gehl. pliirefve , Goth. « Sm. Cf^uv 
 edd. al. Vid. Gnom. 
 
 22 hzri ) Habent edd. , Aug. i. 2. 4, Byz. Cant. &c. p'alla , .y/^fjii. Armm. Coft. 
 Goth. Lat. aliquanto ante Hievon^tmtm , etiam zt^wA Ivmanmi ter , Rii\J. Syr. 
 Arabs Erpen. Conftitutiones apofi. , Aii^tor ep. ad Zenan & Serenuin apud 
 lulUnum , clririflime ; Eufebius , Cliryfoft. Cyrillus Al. ,' ThtodoriUis , Grt-if, 
 Nj'ir.i^rfonwPeluf. Opts imferf.Eiith)mhis^ TheopJnjl. Confcjfio eccl. or. p. 311. 
 ed.- Lipf. Cyfrianus , Calaritan. Hilar. Pkilajlrms. Atqui etiam qui non fi- 
 ne caufa irafcitur , peccat. c. XVIII. 21 feqq. Col. III. 13. & lianc limitatio- 
 nem l;x« , vel ne ira quidem , vel etiam diciio pcijcd &. /xm^I requirit. ( ^ ) 
 Bodl.'z. & veni, exemplaria apud Hkron]mum , ^Ah. Arab, in polygl. Angl. 
 Hehr. Lat. Sax. Barb. i. &, idem fortaHe, Faticanus , (ex Lat.) Ptohmams, 
 Inflinus in Apol. , iJrig. TertuUian. luvencus , AugujUnns in iplis Retratt. 
 (eoque tefle codices Graeci) Chromatins , Cajfumus , Ansbertus in Ap. vel etiam 
 Irenaeus 1. 4. c. 27. Atque ita Ltitherns : fortaire quia temere in Erafmi ver- 
 fione(hanc enim aliquando imitatur, ) alio charaftcre exprelFum , & in an- 
 notationibus ejus (quas vide, ) improbatum vidit. Legit & non legit Baji- 
 liiis. Vid. Gnom, ^ ikrm ym'vav)ichenne ,'pro gcheneae,hahetm\'.La.t. T«t7V. paf- 
 fim: id quod Erancogalhim^ eumque perantiquum, videtur prodere librarium. 
 
 23 jcwj iKii) Conif. Er. Aug. i. 2. Baf. a. /3, y. Gehl. Mofc. vel plures , Chrjfofi. 
 ziKii Stefh. ed. 
 
 24 Jlx?^dyy]9t) xaraMa^H©/ Cant. 
 
 26 aV) ov Aug. 2. Byz. Gehl. (qui c. XIV. 22. pro ov , dv compcnfat, ) Par. 
 .^ 1.4. Ex V. 25. 
 
 27 ^ To7? d^X^'^otc) Comf. Aug. I. 2. Barb, novem , Baf. a./3. manu prima, 7. 
 Colb. I, 2. 4. & tres alii Colbertini , Gehl. Stefh. qninque , Fien. , feftendecim . 
 e claiTe I , & duodedm e clalTe II. JEth. Arabs in polygl. , Copt. Gvth. Syr. 
 Orig. Euthyni. luvenc. Hilar, nee non Iren. 1. 4. c. 27. nam ponit quidem, 
 fed vicillim verfu 21 , quippe queni poftea allegat , omittit. In Byz. Icri- 
 bi coeptum , fcicater eralum. (_to;$ a^/:a/o/?) Er. Aug. 4. & alii, Chyf. 
 
 homilia 
 
V A R. M A T T H. V. <^ 
 
 homilia iiicimte , Cyriltus Al. Tlicoiiorhuj , Theofihyl. Arah. Ei'pen. Lat, ali- 
 c]iii , Rnfinns, Ruff! Sdx. nee non Fcrf. Ex v. 21 additum ccniet Millius & 
 alii , iucuiue praercrtim pcricopa. Vid. Gnom. 
 
 28 a'uT»0 auTwf Comjp. Aug. i. a. 4. Byz. Mofc. cum inultis : ex allitcradone 
 ad feq. 
 
 31 S\'i •* Jug. I. Byz. & aliquot alii , Ard\ Syr. ToTq a^Xctioiq Aug. 4 , iii- 
 euiite pcricopa. 
 
 32 8; dv d-7roXv7)}^ 7rd(^ aTToXvav Cyfr. & al. E Luca. ^ fjLOiX^ii^) M-oi- 
 XiyQ^viti Theof kilns Ant. Grig. CJirjf. Tlteodork. Cant. Coth. 8. Pur. 6. % xof 
 DC u[\]ue /uoixdTct( ") — codd. nonnulli gfieci & lat. n^xid Aug-itfiinum , Cant. 
 Emm. apud Walton. 
 
 36 H /ueA. TTomTcui) TToiiiTauf fxiXaivav Stqih. k. Pcrf. 
 
 38 KoLJ ) -» Lit. in mf. Cliai-, Col. & multis aliis. 
 
 39 ^i^idv) -i. Arab. Lat. olira aliqui , Cant. Ojiiis imperfe6lum. U o"5) •* 
 Aug. 1.4. Bvjz. & alii, Lat. aliqui. Facile ante aKtyovci excidit , collate 
 Luca. 
 
 4T (JJo) iTi ocMct Svo Lat. multi , & inde /;•««. Cant. 
 
 44 ( «. «t/A. ufq. ;M/cr. v/xd^) L-en. Grig. TJjeofhUiis Antiocli. Cyprim. Aiiguflin. 
 & al. Prius comma ^ cod. Colk'rt. apud Simon. F>ir. 4. tfidvnis in Catena 
 Aug. 5. & Ldt. led altcrum ^ N. i. Athnuig. Apol. p. 89. Ordo Luc«, 
 ne mde repetas , alius eft. Honioeotelevton , facilis hiatus. Uuatuor liint 
 lijec membra , d')a,7TdTi' IvKo-yc-tTi- xolXwc 7ro/f?Tf v.oj\ rrqoTn/XnQ'i- quo- 
 rum fecundo & tertio veteres ([uidam carent , Latinus Iccundo , TertuUiamis 
 tertio. lib. de Patientia , c. 6. Quatuor igitur legenda funt. Vid. Gnom. 
 fl[ to/? lu-iaSaiv) Cotnp. Aug. 2. 4. Si(fh. omues , tota clailis I, (Si non cx- 
 cipis Bodl. 2.7. N.i.)&. e clalFe 11, viginti fix , prsetcr Barberin'mnos ; 
 Chryf. Chr\'fvafhalus , Aug. 5. in conim. <r8C juia-^vmg Er. &c. Ex allite- 
 ratione vcl Itudio Graeciiini. 
 
 45 Cidi) ofxoioi Inn. & alii. ^ Iv ) h toic; Cmf. Aug. r. 2. 4. Byz. Par. 6. 
 
 46 TsAw'ctf) JSf/zo* Arab, in polygl. Gi<i1\. Ex v. 47. Alii codices , qui Inic re- 
 feruntur , ad verfum 47 unice pertinere , Milliique iiglse Millium iplum & 
 Kufteruin impedille videntur. conl". cd. Ox. min. Conjungit h. Kaijlnis ver- 
 fu hoc & Icquentc. 
 
 47 dSiXtpiic) Er. & al. cdd. &c. Copt. Lat. & inde Cant. , Syr. ( (p/Anc- ) Comp. 
 Aug. I. a. 4. Bnrb.novem., Lodl. fiflea , Byz. Falla ., plerjque apud/^r., 
 Parifuii fix , omms apud Steph, yiei. & e clail'c I. guindiciin , & e clallc II 
 
 N 2 unde- 
 
Soo , V A R. M A T T H. V. VI. 
 
 undecm alii , Ann. Goth. Ca-taritanus , Invencus , Rujf. Hiat Mofc. ff t?A«- 
 vttf) fifl?. »w//'. &c. Ex V. 46 , vel ex allit. ad TeAe^;o/. ii(jvix.oi) Barb. i. Cant. 
 Colb. 8. 6011. Stifh. S. Mh. Arah. Cop. Lat. Vthf. Perf. Rujf. Sax. Confiit. 
 Of oft. Cliryf. IJidor. Cyfrianus , Ckromatius , Calantarms , Huron, nee non 
 Tertullianus. Le6Ho media , v. 46 Tihcovaj' v. 47 i8vix.oi. Vid. 6«ow. 
 ^ «T(!u^ TO avTo Aug. /f, & al. Syr. E v. 46. 
 
 48 iv Tofc a'pavor? ) Sic fere v. 45. c. VI. i. &c. npavioq Byx. & alii , Lat. ple- 
 rique , Ckryfoji. & al. 
 
 CAP. VI. 
 
 I iMtifj-oamv) edd. (etiam prima Erafmi, j mflT. , Orig. Chryf. IJidorus Pt- 
 luf. fepius , Syr. &c. Ex v. 2. ( iutaiouuvm ) Zaf. & ex eo Cant. I/id. 
 Peluf. 1. 3. Ep. 34. Sspe pro T^p'\li LXX iMnfU-oauvyi , Z,fltm?^jque juftitia. 
 Deut. XXIV. 13. lef. I. 27. XXVllI. 17. LIX. 16. Dan. IX. 16. Sed hoc 
 loco Latinum legilfe St^cLioTvvm , ex eo colligas , quod in v. feqq. dmnofy- 
 nam reddit. Id probat Beza , Drufius , Millius , G. Olearius , C. M. Pfaf- 
 fius , lo. Kaiferus. Vid. Gnom. 
 
 4 ( •. dvroq) Bodl. 3. 4. Colb. 8. Hunt. 2. L. Lin. Magd. M.i. N. i. Stmh.h 
 S". «. Wh. 5. Goth. Lat. & alise verllones , Chryf. Quuni Byz. ominiret , 
 mox poll aol id repofuit. Conf. v. 6. 18. Vid. Gnom. ^ h ra cpctvi^cp^codd. 
 Gr. Bajilius , Chryf. Conftit. apoft. , Thzofhyl. Arab. Goth. Perf. Syr. &c. Lat. 
 ante Hieron. Cyprianus , Ofius iniferf. ( — ) Gon. apu d Fellum , Wheel, i . 
 duo apud Simomum , Gr^eci codd. apud Auguftin. Copt. Lat. Barb. i. &,idem 
 fortaile , Faticanus , Cant. Orig. Invencus ^ Hieron. Salvian. & alii. Paula- 
 tim lioc illatum ell in verliim 4 , vel certe in verfum 6 , vel certe in ver- 
 fumi8. 
 
 6 ra/xnTov ) rauiTov Er. Aug. i. & alii. ^ ra ante If) — duo cod. apud^?- 
 zam , Arab. Lat. & inde Cant. Sax. Rujf. •[[ iv ra (pccvt^a ) edd. mff. Chryf. 
 & Ofus imferf. Goth. Syr. &c. ( ^ ) Go. apud Fellum , Orig. Euthym. Coft. 
 Lat. & inde Barb. z. & , idem fortaire , Vaticanus , Cant. luvencus , Hieron, 
 Ckromatius , Sax. Deletum , uti verfu 18. vel potius iteratum ex v. 4. 
 
 7 fxri /SaTToA. ) ^ww /3aToAo7Mcr«Ts Aug. i. Cur cell, append, nee non Fff. i. 
 apud Fellum. 
 
 9 Tor? Q^ctvo7^ ) Si fides Hug. Bruglitono , exftant multi vetuftiffimi cod. mf. in 
 quihus legitur a§vi , neque alia quam ifta ratione nntiquitus Orationem Domi- 
 ' nicam recitavere Macedones. Olear. dilf. de Redemtione ex inferno , p. 38. 
 
 10 {'^ivi]^mu ufq. /Saa/Asia an') Tertull. de or. c. IV feqq. Vid. Gnom. 
 
 12 a<p;e- 
 
) 
 
 V A R. M A T T H. VI. § I. II. IIL loi 
 
 li? d(pit(^iv) a.(^Y\Kanxtv Barh. I. Orig. 
 
 13 oTi ufqiie diavaQ. durv) Primum de ceteris Imjus claufulae verbis, deinde 
 dc vocula dfA.w ita agemus , ut expeditius poUit judicium fieri. 
 
 § I. Habent hancce claufulam grxci codices hodie plerique omnes. 
 
 Hancce claufulam ( quse xtiologia cfl: potius , ad ea quK petuntur impctran- 
 da , quam doxologia ; nequc enim iiic dicitur , Tihi {fit) ria;num., fed, qum tuiim 
 tjl regnuni ^ & rcliqua : ) habent .gTrt^ci ciK^ices , Vallni ^ Cumylntmfmm^ Emfmi ^ lac, 
 Fabri Stafuknfis , Stefhani ( ad quos etiam provocat Francr. Lucas , ) Simoiiii , Mil- 
 /«, Kufltri , Aug, I. 3.4. Baf. a, /3. Byz. cod. regius Hcifnimfis , &.c. lingulari 
 confenfu. 
 
 § II. Habent patres Grjcci, verfionefquc complures. 
 
 Habet Chryfujhmus ( Bcza; tamen & Moriuo in contrariam partem citatus , ) ad 
 li. 1. & Tomo V. Scrm. 10. Ifidorus Pdufiota, Cunftitutiones ayoftolict^t' 1. III. c. 18. 
 & 1. VII. c. 24. (quas interpolatas elTe , ex. hoc ipib loco infert Wallius in Notis 
 crir. p. 8. ) Gt-rmivuiJ Conjlwtinofolitauus , Tlmfhy/atlus , Euthymius : Mth. Armtn. 
 ( in ml'. IV Evang. ) Arab, in edit. Erpen. & in cod. mlf. Anglicanis , Goth. Perf. Syr. 
 Acccdunt IbiQ. & Hebr. Munfleri apud Saubertum , Nekariiqm Coiilcilio : Sed 
 lijec tria monumcnta funt receutiora. 
 
 § III. Non tanicn his fuffragiis alia debent admifceri minus firma. 
 
 Mutili fiint hoc loco Aug. j. Cotb. 3. 5. L. Laui. i. Far. g. Wo. 2. vcl etiara 
 alii fecundx claflis , & , quod maxime notandum , y/Aw. in (]no , Latini intcrpretis 
 fimillimo , & longe aiitiquiinmo , claufulam cxflitiire banc , nuilto minus fpondere 
 poflis , quam in ceteris illis. Neque earn fpertat Caefarius in (iusltione XXIX , 
 quum ait , oiov iviX^oatv \7nvix,ioo<; tov X(^"^°v iv rS Kctiorj) r?i/; GiicLi; Tm uu^tzm 
 TiMrtiq BouvTic ■, on crov to ;t^aTO? , « ficLJtXtix ., >(W[ v dvvccuii; , >i^ ri Si^a. tS>i to 
 fvixov TJi? 9iici4 (pu7ico^ tS TTzur^cic <cti TH J/« jytfTK dy'iy, TTVivuxToc. Apcrte doxolo- 
 giam, utLinirgix, non ut Orationis dominies paitem citat. Palfim v^ro hue allcgatuv 
 Lu.inni ncfcio cujus , pervctufti certe , Pliilopatris , ubi empitc^Li lie loquitur, E''a- 
 aov T«T«c , rftv ivyyiv d-ro vrctT^ot; d^i^ciuivoc , <ct) nil/ tto^^vjovvuov wSv'.' i; TJAoc 
 'tTT.dik. At«]ui manifeftum cfl antitheton , primum inter 'ivXK' live orf^ticnem do- 
 minicam , & inter aSiiv five hjnnnum : deinde inter Ptttris nomen , & inter iiiui- 
 tii nomjiia. Non igitur initium & fineni orationis dominica? irrifor fpe^tat, (neque 
 enim rtgnum ^ ycUiithi f<? gkria caufam calumnia; dabat de niinictate fynon\'mo- 
 rum , pra-fertim cum ipfc Ptiilopati-is fyni»nyma pallini mmulet: ) fed fpcc^tat & ora- 
 tioiicm dominiram a PiUrc incipientcm ; & II\ lunum , notiilimum utiquc vid. P. 
 JZoitih Opufc. facr. T. 1. p. 68 fecj. ) quern autem v unum baud dubie ilium , Gloria Pci- 
 
 N 
 
 tn 
 
n 
 
 I02 V A R. M A T T H. VI. 13. § III. IV. 
 
 tri^ Filio £5' Sfitiuiijlm^o : ("de ciijus hyiiini aiitiquitate exftant DD. Rcchenhirgii 
 & Bcrnlwkii dillertationes , quibus jungas eel. Ffaffii diir. de refta Theologise hy- 
 ninodicse conform, eap. II. §.1.2.) etenim aperte Fatrm , & Patiis & Filii & Spi- 
 ritus fiuifti , quafi mutta , nomina inter fe committit ; cjuemadmodum in codem dia- 
 logo Critias , per Fatrem , Filiim , Spritum , jurare julFus, reipondet , Numerare 
 tne doces, ^jurammtum arithmetica eftP &.c. Proinde ufus , qui ex antiquitate iitius 
 dialogi Lucianei , non fane contemnendus , pedtur , ad hyinnum Gloria pertinet, 
 noil ad orationis dominies claufulam. 
 
 § IV. Non habuit unquam Latinus interpres , unus omnium an- 
 tiquiffimus : neque Tertullianus , neque ceteri patres Latini , in Africa, 
 Italia , Gallia , Hifpania, 
 
 Latini codices innunierabiles claufulam fummo confenfu prcetermittunt : facitque 
 cum iis vcrfio Sax. & Aiiglka , & Sinka , in Ami. Miilkri conim. ad monum. Sin. 
 pag. ult. alisque limiles , de quibus vid. /. A. Schnidii vel porius Fr. lo. Schradi- 
 ri diif. de Or. domin. p. 78. Tertullianus & Cijfiriaims in iplis libris de Orarione do- 
 minica textum aperte ex MattliKo exhibent , nee tamcn ullo verbo attingunt clni- 
 fulam : imo daufukm appellant illud ipfum , fid lihera nos a malo , quod m 
 mviffimo poni Cypriaims dicit. Hilarins Piftavorum epifcopus in comm. ad 
 Matth. orationem dominicam tranlilit , leftorem ad Cypriauum , nee non ad Ter- 
 tullianum , remittens ; claufulamque ab illis prKtermiilam, nihilomagis ipie allegat. 
 Huronymus neque ipfe claufulam ulpiam habet : neque earn legit in Evtmgelio Naza- 
 raeorum ,• e quo cum orationis kujus partem (inquit Millius ) citaret Hieronymus , coro- 
 nidem iffam Jane , Ji comparuijjet illic , nnnquam jiraeteriijj'et iutaciam. Non minimum 
 eife hoc momentum , agnofcit loh. Gregorius in Obferv. cap. 38. Augujlinus , ora- 
 tionem dominicam & quater feorfum , in Sermonibus ad competentes , & fimul cum 
 fermone Domini in monte , & in libro de orando Deo , cap. XI & XII, & in Enchi- 
 ridio exponens , & cum Luca accurate conferens , nil de claufula dicit. Chromati- 
 ys , Aquilejeniis epifcopus , cui venerabundam Chryfollomus fcripfit epiilolain 
 CLV , in tradtatibus in Matth. V & VI, quos ei tribuit Albinus live Alcuinus in 
 lib. contra Felicem , de claufula filet. Petms Chryfijlogus archiepifcopus Ravennas, 
 SermoneLXVII feqq.quinquies orationem dominicam explicans, claufulam ignorat. 
 Silet etiam F'iilor Laf nanus , nili ipfe potius Ammonius Akxandrinns , vel quifcj^uis 
 au6I:or efl: Harmonise evangelicje per Vitlorem inflauratx : in qua exllat tota , line 
 claufula, oratio dominica. Fulgentius in quarta adProbam Epillola tota , de oratio- 
 ne , occultum ad capita feriemque totius dominicie 6rationis habet rcfpedtum, & 
 quidem m extremo ad illud Rom. VII. 25. gratias ago ita alludit , ut non folum non 
 attingat claufulam , fed etiam laudationem quodammodo differat in vitam seternam. 
 attjuc idem Cyprianum fsepe ejufque inprimis epiftolam de oratione dominica in fcri- 
 ptis iuis citaiis , eo magis fuppleturus fuit claufulam , li eamaCypriano ignoratam 
 ipfe pollea uaftus eilet. Non diilimili ratione auftor Epilblce ad Tolofanos , Mar- 
 iiali , qui Leraovicciifium epifcopus feculo III fuillb llatuitur , adicriptje , traclatio- 
 
 nein 
 
V 
 
 V A R. M A T T H. VI. 13. § IV. V. 103 
 
 ncm de precibus a cap. XV ad cap. XXIV dominies orationi fuperflruit, claufulain 
 intaftam relinmiens. ymnntius Fortunaius , Hilarii , duobus feculis intcvjcftis , fuc- 
 ceilor , Expontioncm illam , qua Hilarius fupcrfcderat , quafi fupplevit , qux item 
 citra claululain finitur. Gre2;cirius /, in Libro Sacramcntonnn , orationem doniini- 
 cam in EucliariRia fine claufula recitari Iblitam indiicit. confentitquc IJiiior?is H'lfyit' 
 Imfu L. I. de eel. olF. c. 14. orationem doniinicam in ^lilTa adiiibitam , line claulula 
 cxponens. Ciimquc Latina Acrba apud hofcc fcriptorcs diffcrant ; ex quibus pro 
 miucas , ficitinris induci Cy^m'mms ^ & m/fHTJ Auguilinus ; pro libera, evchc Tc\tu\- 
 lianus habet : eo magis exiftimare licet , alinm aliuniqne intcrprctem orationem banc 
 ufitatiiriniam , prins ctiani, (juam libri iacri transferrentur & in omnium manuspcrvc- 
 nirent , tranllulillc in Latinum , ex aliis aliilquc , claufulam pcrjeque non liabenti- 
 bus , Grscis codicibus : quibus , Afros pntfertim , Latine loquentcs , non caruil- 
 fe , vel Marius Viftorinus oftcndit , qui illud , Soq mJv i-^iyo-iov ciqtov , non fe- 
 mel attingit. Ncque vero tarn illullrem Latinorum conlcnfum dcbilitant I. Cudd. 
 Lilt, aliquot , qui claufulam habent , apud lac. Fabrum Stapulenfcm ; baud dubie 
 ex Correfloriis , Grsce flc legi notantibus , illatam. Vide Siiuonii Obfcrv. nov. 
 p. 138. /. H. a SiiknMedit. exeg. p. 635 f Vnum addit Rob.Stepbanus ; ad Griecos 
 videlicet refi6lum , ut notat Lucas Brugcnfis ad Matth. VI. 4. lac. IV. 5. & mukis lo- 
 cjs inter lixc duo intcrjec^Hs. IT. Oj'«j imfcrfeUinn in Mattbteum , quod Cbryfofto- 
 mo adjungi folet. Cbryfoflomo coa:vum id opus flatuit Cavcus , Millius autem 
 id ante cxitum feculi X fcriptum cflTe contcndit : ex vero uterque. illud videlicet in 
 auftorem ipfum , Gra:cum , qui multas voces locutioncfque Latinis peregrinas, 
 Graicis domcllicas , & fimul quiddam fupra Latinos patres lac^tcum vcbit : lioc in in- 
 tcrprctem latmum , qui multa de fuo adjecit , convenit. Itaquc boc ImperfcCtuni 
 opus in tedimoniis N. T. Latinos inccrdum, v. gr. Mattb. XXv. i , fed magis Grs- 
 cos , & quidem Afiaticos, folet fcqui codices; & bos fecjuitur , dum claufulam 
 banccc , vel partem potius claufuls , quoniam tiinin eft. regnum £ff virtus ^ gloria , 
 cxbibct, non iniquam claufula; ex Liturgiis (de quibus infra) paulatim varieque in 
 codices receptae fufpicionem prsbcns. III. Scriptor de Siuriimentis , apud Ambro- 
 flum. nam libro VI is c^uidem , capitc V , orarionem doniinicam iis verbis , quibus 
 Cyprianus , ita pcrcenlet , ut fub Acrba ilia , lit era nos a mah , addat , qitnefequnn- 
 tur 5 audi . quid dicnt fncerdos , Per Dvmininn nvftrum lefnm Chriftiim , in quo tibi 
 eft , cum quo tilt eft honor , laus , gloria , mngnificentin , jH>teftns , cum Syiritn S. a 
 feculis ^ nunc ^ feviper ^ in omnia Jecnlu fecukrum : fed auftorcm (Grxcoruni cete- 
 roqui non expertcm ) non banc pro interna orationis dominica; parte iiabuilfc , pa- 
 tct prorfus ex 1. V. c. IV. ubi eandem orationem totam fine claufula pnuinittit cx- 
 poluioni , ncque in expolitiune cam attingit , fed librum ilium V cuncludit per 
 doxologiam voluntariam periude uti librum I & IV & VI. 
 
 § V. Non habent, certe non habuere Gra:ci codices antiqiiiflimi* 
 non patres interpreteique alii. 
 
 Non liabct inlignis codex Biif. y. Eflque in augudiifnna Bibliotlicca Vindo- 
 boucuii codex ml', mcmbraiiaceus IV Evang. pcrvctultus optima nota; , num. XXIX. 
 
 ia ~ 
 
n 
 
 104 V A R. M A T T H. VI. 13. § V. 
 
 in Lib. III. Comin. Lambecii , cujus margo b.ic amiotatione diflin^guitur , to SVirt 
 (ra l<^iv yi 3a7i?-^iiae, >w " ^'^vo-fxiQ ^l*) « ^'X^a , h ncriv « KiTra^ f^^X^t t« djurw. Ta- 
 le fortaire exeiiiplar fuit , ex quo Gr^ca in bilinguem Cant, tranfumta funt , clau- 
 fula utrini]ue carenteni : tales certe codices liabuit Cyrillus HierufoljmkoiHus , qui in 
 Cateclicfi '^Qog thq vio^odrWaq quinti , orationem doininicam , in Eudmrijlia rcci- 
 tari folitam , ordine exponit , expofidonemque ita concludit , a'Ma f>Zaw\ ri/xZt; 
 amo tS TTovyj^a' -^ovu^oc. Si 6 avrtx-iifxivoi; Sct.'ifA.o)v-,d(p S pu^rn'ouj ivX^I^''^'^- S'^a /xsra 
 TrXn^ccTiv t«? st/p^w? Xtye^i, dixiiv , I'^KTip^aylC^cov Sid t£ dixm , <7«/xaiy« 78Vcwto, rd Iv 
 T« BioSiSdiCTw iuXij- Fuere autem in Palaeftina , adeoque penes Cyrillum, codices 
 Grseci probatiirimi. vide lupra, pag. 421. Caefarius , cujus verba rq)ofuimus § Hi, 
 clauiiilaiii non mode non agiiofcit , fed plane ignorat. nam fi eani nollet ; non ut par- 
 tem liturgias', fed ut partem orationis dominiciE, multo aptius ad propoiltum fuum, 
 citaflet. Scriptor fclioliorum in orationem dominicam, quae Origenis libro vn^} iv- 
 X«Q anneftuntur , & Origeni vel reilius Petro Lmdicmfi adfcribuntur , in ea ipfa ex- 
 plicatione fatis copiola claufulam prxtermittit. Quse cum ita fint , patet , quid de 
 Gregorio Nyjfmo Itatuendum lit , qui explicationem totius orationis domimcse fic 
 concludit , L^hiir nos quoqm oremus , Ne nos inducas in tentationem , h. e. in mala 
 vital liujus : fed libera nos a malo , qiii ( mains ) viris habet in hoc mundo , a quo libe- 
 ramur gratia Cbrifti , oTt dura r\ avvafxii; <5L) ri So^a dfJio, Ta ttclt^i nj^ 'xco dyicp 
 TTViufxcLTi wv kA <^i^ 'W ^'C T^C dtmaq rav dimav dfxm. Prjeterniiifam a Gregorio 
 claufulam Millius ; Wliitbius liturgies formul;^ infertam contendit. Oranino ana- 
 logia totius inftituti Gregorium impulilfet ad claufulam difertius traftandam , & ver- 
 ba ejus preifuis retiiienda , 11 earn pro parte textus habuill'et. Non folum traftatio- 
 nem orationis dominicae , fed quam pluriraas homilias ea formula conclufere vete- 
 res , quaGregorius hie ell ufus : qui quidem , ob vetullatem nonfummam, minus 
 conlirniat claufulam , fi earn legit ; quam confutat , fi cam non legit. Accedent 
 infra , Grteci alii : neque invidiolum fuerit Bogomilos addere , qui liac claufula abfli- 
 nuifle feruntur ; quamquam etiam Confe(fw ecchjiae orimtalis , a laicis , abfente cleri- 
 co , qui recitet claufulam , eam recitari folitam negat , banc reprehendens confue- 
 tudinem , quafl Mattliso minus refpondentem. Part. II. quxil. 28. Nee vulam hu-- 
 jus claufulje nic veftigium referio in translatione Coptics , (quod etiam de iEgyptiaco 
 quodam codice notahatur in margine manufcrifti Arabici citati a Pet. Kirftefiiu in Nutii 
 ad Matth. VI. 13.^ iiti nee in verjiom Arabica , quae haheturin Bibliis yioly glottis Lon- 
 dinenfibus , riic in ilia , quae prius Romae frodiit. Thorn. Marefchallus ad Veriion. 
 Goth. p. 466. In Coptico mf. fuo perindc ut in editis exftare claufulam negat Ma- 
 turinus V^ylliere La Croze. Kirftenianum exemplar Arabicum in ipfo textu clau- 
 fula caret , itemque Medicsum , ut docet Gregorius 1. c, Congruit cum his Arabi- 
 cis codicjbus ilia oratio dominica , qua:, ut idem Gregorius cum Seldeno docet , 
 apud Mahometanos eft , & ab ipfis dicitur Oratio hfu filii Mariae , atque ita desi- 
 Ni T , Et ne regnetfufer me qui mifericors ejje nolit , pro mijiricordia tua , quimaximt 
 mifericurs es : quae non obfcura paraphralis eft verborum illorum , Jed libera nos a 
 malo. 
 
 § VI. 
 
V A R. M A T T H. VI. 13. S VI. "VTT. 105 
 
 § VI. Non tamen hifce fuffragiis alia debent admifceri fi8:itia. 
 
 Citanir Stiyh. /3. & duo putantur clTe codices , cum fit unu5 , femndus : neque 
 liic ipic alius eft atquc Qmt. grxcolatinus : qucm iplum Beza dicit , quum vetitjlilfi' 
 ttHis aliqaos codices 2;r,ieivs (iicit. Citatur etiam cditio Comylutenfis ; quae taincn clau- 
 lulani in textu omilit , non Grscorum , fed Latinoruin codicum audoritate , uti de- 
 monflrat eel. Frickius in comm. de cura eccl. vet. circa fcript. p. 141, Vaticaiios, 
 quos Millius hue allegat , nullos cflTe evinccns. Denique ex Comf. defcriptum eife 
 codicem RiMnanum , quein Saubertus cirare folet , hodie conllat. Sic opinio aliquot 
 grseconim codicum cvancfcit. Neque in fupplemcntum vocamus pufillum codicem, 
 qui in Bibliothcca Fffmbcichi,mn ml. leptimus efl: fui generis , paitefque aliquas N. 
 T, & in his orationcm dominicam habct , & Gi Kce & Larine , fine claufula , cum 
 folo dum iTimm: ultro potius agnolcimus , in hoc libcUo pcrquam recenti (namque 
 in Litania Tliomam Aquinatem iuvocat) Gneca Latinis pro conimuui procatiouum 
 ufu elfe accommodata. 
 
 § VII. Ardua , fi ufquam , hoc loco eft decifio. 
 
 Expungunt claufulam (ne de Com}^lutenJiuin margine , de Eri%fmi annotationCj 
 Jcaclimo Civnerinw non obfcure probata , de Cotelerii annotationibus ad Conllit. apo- 
 llolicas , dc Rich. Siinonii aniniadverfionibus , de ccterorum Romancnfluin confenfii 
 dicamus') expungunt, inquam, Renhardiis Lutx ,Kiyftenius, Scultetus ^ Grotius , Walto- 
 nus, I. P. Pfeifferiis, Millius^ cordMioriim, imo omnium, oonfenium allcgans in Pnilcg. 
 § T086. 1257. Grnbius in Liturgia lua , IVnH 1. c. Arwnymus in cd. StyAooTrco- ne- 
 que non apertc dubitant B(xa , Al. Moruj Axiomarc XI. Oei-. a Majlrickt in Not. ad 
 h. 1. Tra(Jlatus Germ, de Theol. TEth. ab Adal^ho H^lndhornio ediius, p. fiy, alii- 
 que. Buceri , Pellictmi , Bullingeri confcnfum laudant Prolegommn TVetpn. p. 161. 
 Sane qui verbum Dei rcvcrctur , mundum mercri ncjlet , ut talcm pcriocham , con- 
 tra atque penes conlcientiam res fert , vcl dcmat vcl addat. Rem autem ipfam 
 dignofccrc , valde efl difficile: nam iplum Gri^ecorum nomen codicum, claufulam de- 
 fcndit ; fed antiqmttis ccterorum vefrigiorum cam arcet. At(]ue hai^tcnus bilanx 
 in CO flat X(]uilibrio , ut non nifl arbitrio humano , in ipfam veritatem nihil juris 
 habente , in banc poHit illamve partem inclinari. Vndc non mirum , literatillimos 
 liomincs tantopere hie a:ltuarc , vcl in dubitatione fubliltcntcs , vcl , ubi a dubita- 
 tione fe rcvocant , segre fibi fitisfiicientes. Non enim futlicit in loco tam fingulari 
 dicere , Grata , graict fie hodie Icgitur : nee rurfum fullicit dicere , Patns , fatru 
 auti(iuiores lie habcnt. Quid ergo efl V in utramque partem nervos cernemus. 
 
 § VIII. Pro claufula non deefl quod dici poflic. 
 
 Facile liaec pars vcl ftudio , ut Matth:cus & Lucas convenirent , vel per incu- 
 riflin fuit omillli in codicc aliquu aiitiquillimo , queni iEgyptii pnecipuc ix Latin' 
 
 libra- 
 
io6 V A R. M A T T H. VI. 13. § VIII. IX. 
 
 librarii & patrcs & metaphraftse fecuti fint. Hoc unuin ell , quod pro dcfendcndis 
 graecis codicibus comniinifci poffis ; led non fine fpecie , fi per fe fpcftetur liic lo- 
 cus ; cum prsfertim nuUa lit hie verborum in codd. Grsecis varictas. Similitudo 
 forniularuni Talmudicarum , quse orationem dominicam fere totam , fparfim videli- 
 cet , exliibent , & in Seplier Iiannnullar doxologiam proponunt , (Jiiin tmim eft re- 
 gnum , &? rignahis ghriofi, in fecula ficuhrum : urgetur inaxime. fed in ea plus lua- 
 vitatis inefl , quam ponderis. 
 
 § JX. Sunt rurfum , qus contra claufulam dici poflint. 
 
 1 Occurrit Lucas , qui non modo claufulam , fed etiam tres alias orationis 
 dominieae fentcntias , a Matthaeo perfcriptas, prstermittit. potuiflet apud Matthseiim 
 unica excidere claufula , per librariorum incuriam : at tres fententis divifae apud Lu- 
 cam, non poruere. Aperte igitur eas , ad apicem , funt tradudtcE a Matthso, ut Be- 
 za agnofcit , ad Lucam ; & tradudte eo tempore , (|uum claufula necdum apud 
 Mattnsum exllaret. nam fl exflitilfet , fimul a Matthxo fuilfet ad Lucam traducta. 
 Q,uod fl cui commodius fuerit opponere, claufulam ftudio deletani in Matthaeo elfe 
 ab iis , qui Mattlv.Eum ad Lucam conlbrmare voluilfent ; non additam efle Matthaeo, 
 quum a:c]uc tuilfent Luck addituri : refpondcbitur , tali pafto eos non folum clau- 
 fulam , fed etiam alia orationis hujus capita , non perfcripta a Luca, in Matthso de- 
 leturos fuiife : clmfulam vero potius Matthso intulilfe eofdem quam Lucie , quia 
 Matthsi formula jam tum magis frequentata fuerit, quam Luc<e. unde etiam faftum, 
 ut ii , qui orationem dominicam fcorfum expofuere , plerumque Matthseum aperte 
 fumerent ; librariique fubinde , fclHnantes , aliquid v. gr. in petito tertio &' quar- 
 to ex Matthaeo in Lucam potius , quam ex Luca in Matthseum inferrent. 
 
 2 Nemo pollulaverit , ut demonftremus , cur , unde , quando adjefta fit clau- 
 fula , q" m adjeftam certe elfe earn , firmis conflat documentis. Sed tamen appri- 
 mcjuvant, qu^e Gregorius 1. c. collegit. Graeca ecclefia orationi dominieae flp^M«, 
 inquit , //. Ijungit hanc claufulam , £# aliis fricationibus : ut illi , qum incifit , O Wso? 
 6 ^&ioc, tifACi)'. &?f. Eucholog. fol. ai-y. B. till , «x xvn'roc, 6^9eJ(^c-i ^c. Euchol. fol. la. 
 B. illi , KveM &ioc Yi/xm &c. Euch. ^lutj. A. illi , quae infcribitur 'Et;;^" "^^^ /uiaQo- 
 (pay-'ra.VTCov , Euchol. fxv ("AXiiJr^) A. ^ quMEvXy^ i-^i (ji/J.i^iii oUn , Euch. ^/ua. A. 
 Suhjtmgunt etiam- humnis fuis , ut illi cui titulus Tej-Tccyisv , Type. fol. ^yi,B. col. i. 
 Adhnc magis manifeftum eft : nam invenimus aliquando oti ai Wiv , uU non eft r^dn^ 
 v\ixm , ut in Tutrix,, gn. B. col. i. ^ Enchol. fol. k. B. uhi ruhrica fcrihit fitfra , sx- 
 (I>'jovy\7tc, , ut infra , on vr^'iTrei aoi ^c. eod. A. unde coUigere eft , illos non aliter ufur- 
 faffe quam aliud aliquod clarum Refponfum , quod ix.Ocovr}^!^ mihi videtur innuere. A'i- 
 hi invenimus -rd n^ yiiuvV')Ubi NON EST ort aS 'i<;-iv,ut Type, fol. ^^A. col. I. Jt^.A. 
 col. I. ,^. A. col. \ ^ 2. Infwper quandocunque immediate ,femper tamen diftincie recita- 
 tainvenimus,^ vrd'tip y\ij.m fofuli eft : oti aQ ii^iv facerdotis ubique eft repetitio. Msra 
 
 Si TO , Tiar:, r,fACt>: ^C. i}l.(pvvil 6 iiPilQ , OTI tP, i<^/V ^C. E'Uchul. fol. I . B. ^^. B. CTK. 
 
 A. P0«. A^ B. Tyfic. fol. I. hi A. col. 2. £5? B. col. 1. §^. A. -^ B. col. s. ^C- A' 
 
 SB. 
 
V A R. M A T T H. VI. 13. § IX. 107 
 
 £<? B. col. T.^ 2.^ uliis locis iufiriiiis. lla^lciuis Grcgorius. Quod fi Graeci clm- 
 lulam ;x Domino prsefcviptiim crcdiiliircnt , nc uno quideni loco eaiu oinifiirent : at 
 quill addeiont iiucrduiii , cauiam cxiiliniariint clTe nullain. Redlc igitur leiitiuut, 
 qui claululam ex Lituvgiis rcpetunt. nam in Hierofolymitana quidem liturgia noii 
 exilitit , lit ex Cyiillo lupra didicimus : at qux Chryfoftomi Lituigia dicitur, Cliry- 
 folbmique cpil'copatu anticjuior ell , ut ad libros ejus de Sacerdotio p. 407 feq. 
 obfervavimus , ea hodic He habct : Populus , Pater nojhr qui es in calls , fanUificetur 
 nonun luum , ^ reliqua. Exclamat laeerdus , Quiit tuum eft regnum &? fotentia f/ 
 gloria , PiUris ^ Filii fj? Sfiritiis Santli , tiunc ^Jimper ^ in fecula, feculorum. Amen. 
 Quam fiicilo vcl ex ea ipfa vol ex alia Liturgia per Gr^ecoium (juoruiidam icribaci- 
 tatem , ut flc dicain , illara cit claufula in codices aliquos , Conflantinopoli maxi- 
 iiic propagates , feculo IV & deinceps V Aii illani arcem fe recipiunt, inlra illain 
 certe iii'ffltfm conlillunt , ea monunienta , quihus nil 'pro claufula quilquam nrodu- 
 )i.k remotius nut iiiitiquius. Primus Patruiii, qui claululam habcat , ell Cliryfi<Jlomus: 
 qui quaniiuam luinc ur partem textus tradlat, tamen potuit banc non pro parte tex- 
 tus habere , led populariter agere , ut egit Lutberus etiam in Homilia mox § X ci- 
 tanda. fed tamen Clu"\ rullumum Conllaniinopolitanos codices lecutum cllb , nemo 
 dubitaverit. Cbrylollomo jam recentior ell Avmeniits^ cujus natio etiam Liturgiani 
 Cbrylbllomi accepit. Ciiryrollomum , Armeniumve lecutus ell Syvus , Syruni 
 iVr/fl. lie enim lulent. PauUo antiquior ell verllo Gothica , vel etiam JEthii^fica: 
 led aut ad ipfum utriuf\is auftorcm ex Byzantino climate pervenit claufula ; aut 
 utrivis ignotam , fucceirores fuppleverunt : & quia Gothica , vel etiam j^tbiopica, 
 adhuc non nili ex uno ell produrta codice , tam confpicui loci decillo ab iis non ell 
 petenda. If/iorus non ea vincit monumenta , quibus patria ejus abundarat ante Dio- 
 cletiani llragem ; ideinque, &. Gcymanus, reccntiorefquc alii, Cbryfollomum an fi- 
 miles ei codices fccuti lint , perindc ell. Seculo VU Horuit Lmodicetifa ille Petrus, 
 qui claufulani non agnofcit : graici igitur codices claufula carentes perquain fero a 
 codicibus earn habcntibus vicii funt. quin ctiani mos ille, quo laici apud grKCOS la- 
 cerdotibus pronuiiciati(.)nein claufulae rclinquunt, novitatem claufulx redolet. In 
 fumma , antiquiilimum pro claufula documentum , quodcunqtie ell , trecentis aniiis 
 a Mattbsi manu dillat : li probabilior ex altera parte deliniri caufa potell , cur clau- 
 fula tam cito liib apollolorum tempora fuillet detradla Mattiiseo ; audiemus. Lati- 
 iiis , opinor , omnis culpa adfcribitur : quos tamen culpa vacare , docet vcl fola 
 Coftica verllo , doxologiam , non fane in illorum gratiam , squc prKterinittcns. 
 
 3 Valerius Hipponenfis cpifcopus , Gra:cus erat : itaque Latinas pro eo concio- 
 ncs habebat presbyter Auguftinus. nuncjuain nc liancce quutidianttm, ut idem Augu- 
 ilinus , nee lolus , appellat , oratiunein cos limul oraviile aut conlideraville di'ce- 
 nius ? ergo faltcm a Valerio , fi is claufula ufus fuillet , claufuhc notitiam acccpilFet 
 Augullinus. (oluanquam ipfe etiam , (juum libro 11 de Sermonc Domini in monte 
 ait , Ex uno Graeco , quod dictum eft ncji'iyy.yii; , utrninque ( iu ferns & indncas ) trans- 
 iaium eft : Grspcos codices libi collates ollendit ; in quibus li claululam legilVet, cer- 
 te vcl approbans , vel dubitans , vel refutans indicailct. Mhilo magis Uierbnymus ., 
 
 U 2 - dum 
 
t 
 
 io8 V A R» M A t T H. Vt. 13. $ IX. 
 
 dum Latinst recenfioni Matthsi canones Eufebii Caefarienfis applicavif , in GraeC(> 
 Enfihii exeniplari claufulam , fub quam continuo novus canon incipit , legit, nam fl 
 legilFet , tam infigni differentia Latini interpretis & Grseci codicis Eufebiani indu- 
 ^tus , falteni lioc , utrum probaret ipfe claufulam an improbaret , adhibitis Ada- 
 fnantii Pierii(]ue codicibus , indicaffet in fclioliis , in quibus , fine claufula , ^»ien 
 particiilam attingit. Idem Pelagianos refiitans , totamnue orationem dominicam li- 
 bro Til contra eos applicans , eo tandem devenit , ut aicat , credentes y4D EX- 
 TREM FM inferre , ffd libera nos a malo : & claufulam , qux vehementer adii> 
 Ititutum pertineret , non attingit ; cum tamen contra eofdem Pelagianos etiam ilia 
 verba alleget , de quibus in var. Marc. XVI. 14. Recognitionem illam Evangeli- 
 flarum dedicavit Hieronymus Damafo , qui A. 334 obiit : at A. 413 fafta eft, qux 
 in libris contra Pelagianos memoratur , Marcellini csedes. tantis temporum fpatiis 
 claufulam ab Hieronymo tarn multis tamque neceffariis in caufis non laudatam , & 
 tanien in ullo codice Graeco , quamlibet tot regionibus peragratis , leftam ei fuilfe, 
 quis , qui Hieronymum norit , dicere fuitinet ? Plane ignota Hieronymo , ignota 
 optimis non folum Origenis , fed ctiam Eufebii codicibus Grsecis fuit claufula. ne- 
 que ideo fingulorura locorum plenior lettio , quia plenior eft , accipi protinus , fed 
 documenta ferio examinari debent. Nil opus aftutia , neque luijus claufula; impen- 
 dio alia tanquam cariora difta funt redimenda , fed Veritas ubique fimpliciter tuenda : 
 at certe , qui claufulam obnixe defendunt , videant, ne locum A(^t. VIII. 37 5 ac 
 potius diftum i loh. V. 7, amittant. nam fere eadem monumenta, Latina , qus duas 
 alias Lucae & lohannis periochas agnofcunt , claufulam ignorant : Graeca , quiE banc 
 admiferunt , illas removerunt. Enimvero citerioribus feculis Grasci quidam in to- 
 tas perioclias vim exercuerunt : Latini , antic]uam le6tionem retinuerunt. quare liic 
 quoque Latini fide majore digni funt. Vide Var. § XXVII ad I loh. V.7. 
 
 § X. De tota re , leQor jndicet. 
 
 Pritteimifit claufulam Luthirus , in Agendis Baptifmi , eifque renoyatis ; in 
 Tradt. de Decalogo , Syjubolo apoft. & Oratioue Dominica ; in Catecliifmo utro- 
 que , & in Hymno : ubi etiam y^men cum Hieronymo ad rogationes refert , non ad 
 claufulam , quanquam in Homil. ad capp. V. VI. VII. Matth. eam tradlat. y4ffen- 
 dicem eam eife , perluadent nobis raciones § IX coUcdte ; quanquam margo nofter 
 in fufpcnfo rem reliquit , dum rationes fuillent expofitse : & plane pro ap^-'mdice ha- 
 bet Brmtius ; Hunnius , vel p: o appmdice vel pro eplogo : cujus moderationem recte 
 fequcntur , qui nil certi fecum liic poffunt conftituere. Liberum laltem ell , pri- 
 vatim vel Mattha:i receptam vel Lucae leftionem in orando fequi : quin etiam pu- 
 blice , in choro cffinobiorura Wirtembergicorum , & alibi hodicnum prxtermitti 
 folita eft claufula. Cavendum vero , ne idiots intempeftivis de hac claufula ler- 
 monibus perturbentur. Ha.- quoque in re & veritati & paci inferviendum eft. Sui- 
 cera criiis parum curat , in vexatioribus locis , quid habeant hodie plcrique Grs- 
 ci codices , (pu fane opinione recentiores & pauciorcs funt : illud potius agum', 
 quid prima: vi Grsci codices habuerint , atuue adeo lonsipie, id eft > maiius prima. 
 
 Stat 
 
V A R. M A T T H. VI. 13. § X. 
 
 16^ 
 
 Stat nabitmie , vetuHate proxiiinis fonti , interpres Latinus , qui claufiila ccrto ca- 
 I'er. Sed luiius teltimonii vis non iiifi longi tcinporis iifu pcrcipitur. Hoc tamcii 
 loco Grarci quoqiic tcftcs , pauci illi ouidcin , fed e\qiiiiiti , Latimini firmaut. xVd- 
 huc nihil occurnt , quod rariones haaenus cumulatas infirniet : occurrit, quod mi- 
 ximopcre confinnct , apud Euthynium ., qui incuntc fcculo XII floruit, nam in Bo- 
 gomilos , claulula non ufcntcs , co tantum nomine invchitur , (juod lit fatrum ad- 
 ditamcnruni , to tto^oL rwv (^iicov ^oo^y\^u)v >w t?? «x.xA«cri2tc x?tOM7«T«i' vr^o^iTiv 
 txK^oriXivTtov i-7rt<pcivyi/ua. Hoc tcflinumio Iretus ccl. La Cruze Latins liic quidcni 
 vcrfioni prx Syriaca non obfcurc liiflfragatur in Hill. Chrillian. Ind. p. 313. Vnuin 
 etiain atque ctiam reputari fas efl : quo plus quifpiam hoc loco Latini intcijiretis 
 audtoritatem imminuit , eo plus ipfe fihi oflicit , li quidem locum pouderoliluniuin 
 I loll. V. 7 pvo genuiiio habet. nam non nili uno Latini interpretis tellimonio Iio- 
 die nititur & fiimiter nititur. \'^id. Gnom. 
 
 ^ a,u>iv) Habent Gr(7d'7 , & cum iis Go(/j?<,r , Arnii'niiis , ( in mf. ) alii. Poflea 
 adjeclam elFe voculam , Eralinus, Grotius , Millius lufpicantur. Hiironymus yjmin 
 particulam fignaculum oratmiis dominicae appcllat , ut CijriUus H'urof. fupra. quol 
 ipfum ctiam at(]i.e etiam probat , utrumquc eorum nequc claufulam rcliquam , ne- 
 quc y^mm particulam a Mattharo pcrfcriptam conluiire. nam fl claufulam agnovilTcit, 
 ylmen noa immediate cum ipfis rogationious exponendo conjunxilfent. nunc quuin 
 claufulam ignorarunt , particulam ^mm non c\ Evangclifla?. autoritate , fed ex con- 
 fuetudine ccclcliaftica adjeccrunr. adjcftioijue particul^ /imm vidctur anfam dedilFe 
 ad claufulam eo magis in liturgia & in codicibus ire(]uentandam. ( - ) Baf. y. Ar- 
 ttun. in append. Millii , Copf. Lat. olim & in mf. Reutl. Schclh. Trevir. aliif(]ue 
 vetuftis apud Zcgcrum & Millium -, & inde Cint. ((jucm unum lieza , quofdtvn ci- 
 tans , citarc videtur:) cod. lat. Florentinuf apud Lnmium dc erud. apofl. p. 278. 
 lertuIUanus ^ Cyp'idnus (nam etfi tcxtiis habet , tamen conuncntariu5 copiofus non 
 liabet: ) /fu2;ujtinus^ Liber -■) de Sacramentis apud ^;»/'r«y; c. 4, Auiil(jr uyeris im- 
 fierfeiii , Harmonia ViUoris Capuani , Cliryfblogus , Expofitio .Millje vetus , nee non 
 Ordo Romanus ; S}rus ( etfi nabet mf. Colon. & inde Rapheleng. cd.) vel etiam 
 cod. grjeci , de quibus § V e Lambecio. Non exflat Amen m tot Pfilmis , nifiqua- 
 ter , laudationibus Dei , Pfalmorum libros diflcrmiiiam-ibus , adjccla : noquo cxilat 
 Luc. XL 4, nequc aut doxologiam auf nmen precibus iuis fubjceit Uuininus eiufiiue 
 apoltoli. Matth. XL loh. XVIL A6L1V. 
 
 15 ( — Ta -TTo.ecL'Trroi/ua.Ta, avruv') Arab. Lat. Cant. Siix. Syr. Etiam roiq dv- 
 ^^d'TTotc, omittunt Latini ali(]uot trac^tatorcs. \'^id. (inmu ^ dtMn ) di;>t\7«t vixTv 
 Conftfui eccl. or. p. 202. Lai. in cod. nomuiUis , & alise verliones , Cant. 
 
 18 ^ iv rw Hiaviqw ) Conifi. Aug. 1. ::. 4. Barh. decern., Byz. Colh. 8. & trts 
 alii Colhrtini , Grhl. Gon. apud Kellum , Mvjc. Panfini Uito , Stqili. onincs , Faticm. 
 JVo. ?. & e clalle I quatuordedm ^ c clalle 11 totidem alii, .I'nn. Co^if. Goth, Lat. 
 Vn-f. Syr. Theoyht. & al. Probat Ludovicus de Dicu , (it C. M. Pfallius. ( iy rr7> (pa- 
 vi^u, ) Er, 4£th. Jitbr, ucl'cio au Urig, Chyf. Ex v. 4. 
 
 t> 3 ly (r«S 
 
 I 
 
no V A R. M A T T H. VI. VII. 
 
 19 TKc JC^ /3(?w3"/c ) $^M(nQ !(^ a»Q Goth. Lat. {non Cijfrianus f) Tatiani ver^io 
 Francica. Et fic v. 20. iidem , fi^coa-ic, ovtc arif, 
 
 21 v,uav bis) M.mff.^c. Lucse elFe cenfet Millius. (t5 bis) ^^tk. Lat. Ter- 
 tuUian. Cijprian. Macarius , Bafilius , Efhrim Syrus. Ex v. i'eq. Singularis , tht- 
 faurus tuus , interpreti Latino facile obrepjit , & Grams ad iermones alceticos 
 aptus fuit. Vid. Gmm. 
 
 22 iiv ) edd. mff. Goth. Auguflin. Syr.\&.c. { ^ ) Aug. 4. Bodl. 5. Mont. Mth. 
 Lat. FiUor Capuanus. Particula facile a quibufdam omilla efl , apud quos non potell 
 lion fubintelligi. Talibus non immorabiniur. 
 
 24 fjioLfjimS.) Cotnf. Er. ed. i. 2. Stap. Aug. i. 3. 4. Bijz. Gehl. & mulri alii, 
 Orig. Hefyck. & al. /u,aiu/uci)va, Er. ed. 3. & al. edd. Ex affini ibno , jud/m^ibctt. 
 
 25 Kof T/ vrhTi) edd. viff. Tkeophyl. Gotk. Perf. S^r. Chryfol. Serin. 67 , 70. 
 codices nonnulli apud Hitron. Ex v. 31. ( — ) JEth. Armm. Lat. Hilar. Hieron. 
 cod. Colbert, n. 2467. Eppkan. Cliryf. Euthym. Legit & non legit Bafilius. Vid. 
 Gnom. •([ ttMiov ) TiM'im Aug. 1. 4. Wheel, j. Clemens Al. 
 
 27 /u-i^i/Mcov') •>. Gon. Hilarius alicubi. 
 
 32 i^ctvtoQ) ^ Clemens Al. Cop. Lat. Hilar. Huron. Sic Luc. XII. 30. Ac 
 facilis hiatus inter & or/. 
 
 34 rd IctvTYi^) codd. graeci. {lavTvi') Colin, ed. Bu. Colb. i. Gon. cod. Ficioria- 
 nus apud Bezam , /Etk. Arab. Lat. & iiide Cyjirianus aliique. rat ante iaurrK, oniit- 
 tunt Aug. 3. Mofc. Wo. i. & nonnulli cod. apud Er. quanquam jui^t/xva cum dati- 
 vo ( uti V. 25.) non cum genitivo reperias. yn^i ictuTri; Cliryf. 
 
 CAP. VII. 
 
 2 jusTf H'S'wVsTaf ) Er. Stajp. Aug. i. 2. 4. Gehl. Mofc. Wo. i. e clafiTe I quinde- 
 cim , e clalfe II novendecim alii , ^th. Arab. Lat. in mf. Col. manu prima , & aliis , 
 Perf. Syr. Theodorit. & al. dvri/uir^ManTaj Comjp. Byz. &c. Pohjcarpus^ Clemens A\. 
 Qtryf. E Luca. Vtrumque Origenes. 
 
 6 TO dyiov) Ta ay id. Laud. 3. & al. Ex formula, SanUa fanftis. ^ iif/.av) *. 
 Lat. in mlT. 
 
 12 aro?) «T«? Com;p. Aug. 4. & al. Ex commate proximo. 
 
 14 oTi ) Er. Vien. & alii , Cop. Lat. aliqui , Orig. (ti) Comp. Stap. Aug. 1. 
 2.4. Baf. ct. &, manu prima, /S. -y. Bodl. quinque , Byz. Mofc. Parifini fix , Stepk. 
 omn. & trededm , & mvem alii , Arab. Ehr. Gotk. Syr. Theopkyl. & al. quam habet 
 Lat. led qiioniam quinque codd. & quam etiam pro oti v. 13. Cypriamis. His de- 
 
 du6tis , 
 
V A R. M A T T H. VII. VIII. in 
 
 du>.^is , a textu ftahunt etiam Gehl.JJn. Mont. N. i. Wo. i. vel ctiam Bodl. duo, 
 Co//'. I. 2. 4. S. Liyf. Piv. 7. 8. p. Seld.5. Arm. Perf. Nulla hie Lectio ccclelia- 
 ftica incipit, ciijiis litera initialis ad rubricain dilata excidcrii : & tamen on parricu- 
 la aplisBreliii ell paifa : coll. Var. 1 Tim. III. 16. Vid. Gmm. 
 
 15 ( -« ^i) ■?""■• ^' ^. plurcfve, Lat. Syr. 
 
 J9 Siv^Qov) Hv SivS^ov Aug. 1. 2. Bijx. Steyh. ?•. &, alii, ex c. III. 10. undeSir- 
 i^ov fsv Rav. 
 
 21 ot/patvo?? , bi/Toc h<yiXiv7iT(t\ he TYiv fSoLiTtXiiav Tcev ovf flti'wv. ) Poftrema 
 Iiscce , ij^fe intrabit in regnum calurum , liabet Latinus interprcs vetuftiHimus , & ex 
 eo urratjue Mattlisi editio Hehrnica , vedlo Anglufaxonica , Hieromjmtis , Lupus Ep. 
 LXXXIV , & , ex alia fortaile translatione , Cijfriamis. Poftca librarii , ab oo/^a- 
 voic, ad ov^avciv delapl'i , liiatiim admilerunt. In tali antitheto plenum fermonein 
 adiiibere Iblent fciiptores lacri. 
 
 24 o(xoKaaa> dvTOv) o/uoicoQmiTo^ Wh. i. & alii , Lat. liod. E v. 26. 
 
 29 y^ai/.uaTtTc) tdd. mff. Goth. &c. "y^ctu/xcLTiiq durciv Cypr. Par. 6. Eufeb. ^th. 
 Arab. Ex Luc. V. 30. ')^a/w-^aT«7c aWa,v kA 01 (Polqitojoi Lat, plei'ique , Colb, 8. 
 Sax, Sijr. y^aiA./xaTii'q <st^ oi (pct^iaaToi Arm. Lat, aliqui , Hilar, P&rf, Ruff, 
 
 CAP. VIII. 
 
 3 /hjS?) -» Colb. 8. Goth. 
 
 4 fnaxir^) ixcovtrric Par. 6. 8 . SiC\'\h\t\VC fxa)(xy\<; &i. fxcovan^ & ^t&iast/c & iW^jy^et/'c 
 
 5 dvTu ) Comf. Aug. I. r. Gehl. Mofc. Par.fex , Sttyh. omnes & undecim & Otfo 
 alii , /^th. Arab. Erpeii. Arm. Copt. Goth. Lat. Ruff. Chryfufi. ra maS edd. al. Ini- 
 tio pcricopsE. 
 
 8 Xoyo)) Comp. Stap. Aug. I. 2,4. Eijz. Gehl. Mofc. Par. & StcpJi. faii, f-len. 
 Si fidecim. & quatuordicim alii , Copt. Lat. Syr. Oi'ig. Cliryfoji. (Ao')ov) Er. cum pau- 
 eis. Vid. Gnnm. 
 
 12 prius) — Comp. &. inde 7?ai'. 
 
 13 'tKo.TovTd^Xv') ^^- cd. 1. Aug. 2. 4. Gthl. Par.feptmi , Rav. Step!:, mf, oim. 
 fi. nor^rm & duodi'cim alii. iKciTovrd^XV "^''' ^^' ^* ' 11^'' ''"'^ ^^'^ '^-^'^V) ^''^'^- >"ff- 
 Goth. Lat. codd. opt. Syr. aTro rvic; coQaq ix.iivnq JVh. I. & alii , Chrijf. Ex parall. 
 ^ fX£U'>i ) ixiivin. I'jJi i/T0f(j?-J/a5 iKarovTCLQXo^ ik Tov DiKov dvrS (V dvryi tH di^a 
 tvQi Tov druivHYTa -^oiSct J-^/a/ ovTa. Byx. & Tie fere Biif. a , cum figno , quo libra- 
 rius lisEC aliciia clTe monct , Gehl. & alii , ctiam apud Ev. & Stap, E Luca. VeiTio 
 vixulla, nill ^th. 
 
 14 
 
112 V A R. M A T T H. VIIT. 
 
 14 /VfiToO?) •. MoHt. Lot. in mf. Rending. 
 
 15 at/Tffl) Comf. Aug. i. 2. 5. 4. Byz. Mofc, Rot. Hen. JVo. i. & his decern alii, 
 Arah. Erpeii. Arm. Goth. Ruff. Sax. Sijr. in mf. Colon. Chryfujl. Adde Colb. 2 , 
 qui hie liiat , fed liinc tranltulit ad Lucam. dvrov , in fingulari , Colh. i . & alii qua- 
 tuor , Eutlnjm. Oiryfol. {dvToig) Er, &.C. Ex parall. Variant Latini codd. Vid. Gnom. 
 
 17 (_dviXct/2i) Comp. Cypr. Hunt. 2. Med. Vtrumque habet Ckrijfofi. 
 
 _ 18 iKiXiuG-i) T«? f/.a.9nrdi addit Copt. Goth. Lat. aliqui, & inde Arab. ed. Rom. 
 Ex interpretamento : ne juffae putarentur eife turbae. 
 
 20 init. >iff\) •>• Aug. I. Byz.&i alii, Arab. Perf. Syr. ^xA/V>i) xA/Va^ Bodl. unus 
 apud Fellum , vel plures. KAivetj Byz. nee noii Baf. /3. xA/Ve/ Aug. 2. 3. Wo. i. Cur- 
 eillaei append. Clemens Al. 
 
 21 duTH) ^ Aug. I. & alii. 
 
 25 •. dvTS) Er. Stap. Aug. 1. i. 3. 4. Byz. Mofc. & oUo & decern plurefve 
 alii, Perf. Eo facilius exeidit etiam difcipuH in Copt. &. Lat. quibufdam. («utS) 
 Comp. &.C. 
 
 27 K^ ante ol) - Aug. 2. 3. Lat. aliqui. 
 
 28 {yaSa^t^rm) Bodl. 3.4. 5. & alii, Perf. Syr. Eufeb. Epiphan. Ex parall. 
 yi^yitxciiav coda, aliqui apud Epiphan. yi^a.O'nvav Lat. Athanaf. 
 
 29 ( ^ JncrS) y^ug. I. ( ut videtur, ante rafuram ,)2, 3. Colb. 8. Mont. Par. 4. 
 Roe. Seld. i. Orofius , Chryfologus. 
 
 30 juajc^dv^ non prsfigit Lat. excepto Cant. 
 
 31 ix,Qa?^itc,) IzSdMii; Aug. 2. 4. Iji/BdAnt; Byz. Gekl. ^ i7ih^iii/ov y\fjuv d'TTiX- 
 8e"») mittenos habent Z-flt. & al. E Marco. 
 
 32 (t«? ;ts'Cac) Colb. 8. Gon. Seld. 4. Cyrillus Al. j^th. Arab. Coft. Lat. Perf. 
 Sax. Syr. ^ ( -». Tm x°'i^^) ^^^^- ^' ^^^' -• ^' ■f^'"' ^^^^^' ■^'*^' ^'''"*'' ^'^^' ^y^' 
 
 CAP. IX. 
 
 4 iSm) Sic V. 2. (itScoq) Aug. I. Eph. Gal. Gehl. Hunt. 2. Laud. 2. Lin. Med. 
 M. J. N. I. Par. I. 8. Per. Rue. Seld. i. Vffir. i. 2. plurefve , Arab. Goth, Perf. Syr. 
 Chryfoft. vel etiam Lat. coll. i Petr. I. 8. Vid. Gnom. ISccq Par. 2. 
 
 g 0-5) Comp. /4ug. I. Cant. Steph. omn. & quindtcim & undecim alii, Chryfoft. 
 Goth. ((TO/) Er. &c. ex v. j. 
 
 S IQ 
 
 ctv- 
 
V A R. M A T T H. IX. 113 
 
 S 'i^arjuaa-av) Sic v. 33. & c. VIIT. 27. ( f (|>o€»i9nTav ) ^th. Arab. ed. Rom. 
 Coft. LiU. & ex CO Barb. i. Cant. Colb. 8. Gon. Hebr. Purf. S)r. Conjun^tim , w«- 
 tutbant tnirantes , habet Goth, quippe cui ( coll. Marc. 1. 27 ) umim vcrbuin Gotlii- 
 cum liaud I'atisfecit. 
 
 10 ai/T» dvctKii/xiva ") dwoov dyaxuf/ivm /Eth. Hehr. Merceri , ^)r. Ex Marco. 
 
 12 /wTK? ) .fc Cant. JEth. 
 
 13 iMov) 'iXiocEr. Cant. Colb. S. Et flc iideni c. XII. 7. Vid. Gnom. ^ •/? 
 fxirdvoicLv ) fdd. , Au^. i. .5. 4. Botf. a. ,5. Bjz. &c. Arabis , Copt, f — ) ^?',?. i?. 
 fiii/^ 7. ( nifi quod in niargim , inquit Ifelilis , riibyo liquort , at manu non dijjimili » 
 tixtui addnntur , ) Mvfc. Par. j. F(jtr. i. vcl plurcs : j^th. Arm. Goth. Lat. ( &ex 
 eo Cant. Colb. 8.) Ptrf. S^r. A'ptitribus sequalc in utraniquc partem poudus ell : fa- 
 cileque apud eos leitio Marci omittentis aut Luck ponends Imc ell illata. Ex Lu- 
 ca illatam cenfet Millius & alii. 
 
 17 dfX(piTi(Joi) Comf. Aug. i. 2. 3. Biif. i. Byz. Cant. Gthl. Mid. Mofc. Stqik. 
 omn. Wo. I. & quindecim Ikdicem alii. d,u(pori^cL Er. &c. 
 
 18 {i^Q iX^co^^) Comy. Aug. 2. Bodl. i. 6. Cant. Laud. 5. Par. 8. Roi. Seld.1.2. 
 Stepk. y. i. Goth. Lat. Syr. unde ii(TiAQav Cyfr. Mofc. & fix alii , Chriyfiifi. t;? eA^oiv 
 Aug. I. Par. I. TIC kXOu>v tt^qi; tov /mo-kv Byz. tic TrqoTiAdcov tu IrirTu y^ug. 4. Par. 
 5. 6. Sieph. g-. M. IVo. I. Ineunte periocha. Et fie fere ( t/c certe Icripto ") Go. Plm. 
 & aliquot alii, y^ oti) -.. Magd. Mont. Par. 2. Lat. & alii. % aQ.) .* Lat. in mf. 
 Reutl. & Trevir. & apud Hentenium , Hilarius. 
 
 24 ( "^ dvToic ) ^th. Lat. Cant. Colb. 8. Sax. Chryf. 
 
 26 du<rn) dvTii Byz. & al. Ex c. IV. 24. 
 
 i7 vii ) vloq Aug. I. 2. Gthl. ik alii non pauci. Ex c. XX. 30 f. 
 
 28 6 <>i7«0 -• Aug. T . Cant. Ik 2lX\\. 
 
 30 oi 0(p9aA(U0/) TTcL^ctX^i'f^ct prxniittit Stifh. S. fubjicit Cant. JEth. Ptrf. Syr. 
 
 33 ^ oTi) Comf. Aug. 4. B<f. I. Byz. Cant. Cyyr. Steph. omn. IVo. r. & alii mul- 
 ti , Chryf fl. /Eth. Arab. Goth. Lat. Syr. (ot/) Er. &c. 
 
 34 01 ufq, Saiixoria^ •. Cant. 
 
 35 .^ iv T« Aa«) Comp. /iug. 2. Barb, tres , Bodl. 2. Cant. Colb. 8. Laud. 5. 
 Magd. Par. j. Ff]}r. i. Wheel, i. Mh. Arab. Copt. Goth. Lat. Perf. Sax. Syr. Chry- 
 foft. ( iv TM Aa«) Er. &c. Arab. Erpen. Ex c. IV. 23. ad pericops fineni ornau- 
 Aum. Idem ad c. X. i. addunt Bodl. 5. Steph. ». 
 
 36 iTKv>^fMioi) Comp. Stap. Aug. i. 2. Baf. a. 0. y. Bodl. i. 2. 5. 7. Bu. Byz. 
 C»rn, Cant. Colb. 8. Cyvr. Evk. Gal. Gthl. Gon. Go. Hunt. 2. Laud. i. 2. 5. Magd. 
 
 P Med. 
 
\ 
 
 114 V A R. M A T T H. IX. 
 
 Med. Mont. Par. 3. 4- 5'/« 7/ ^' R^^' Sdd. 1.2. 3. Stifli. y. S. ?. ^. Tim. (qui quo 
 inajorem cum Er. propinquitatem habet , eo magis le6lionem interdum oppofitam 
 corroborat,) F]]h: i. 3. Whd. i. Wo. i. (adde Barbmnianos :) ^th. Goth, Lat. 
 (cui inXvi^auj nuuquam , 3-y.t/MsfS-a^ fempcr t-exari ell:,) Pcif. Sax. Syr. Bafil.Chrjfoft. 
 JHJeron. Hilar. Hefjchius. porro , errantes , eodem lenlu , Arab. Sane error fati- 
 gat.(iy->^i^vf/ivoi) Er. & uide al. edd. Glofia, eaque , ni fallor , TheofhjlaEii. Ipfe 
 Er. & Beza in annot. 'io-KuA/Avoi probarunt , nniltoque magis liodie , tot codicibus 
 convi6li , probarent , aflentiente Zegero , Camerario , A. Sculteto , & ut Wol- 
 fius notat ) Boilio , Grotio , Al. Moro , Suicero , Millio , vel etiam Hammondo. 
 Neque quifquam dubitaret de hac ledlione , li Erafmo contigiiret , ut earn in tex- 
 tum admitteret. Hiant Jl. Aug. 3. 4. Colb. 3. 5. L. Mofc. Wo. 3. credo , etiara 
 Cov. I , cujus nullum hucufque veffigium ell apud Milliuin ; & Bodl. 3. 4. Laud. 4. 
 M. 3. Seld. 4. 5. TVh. 3. quippe Evangeliflaria , ut ell Aug. 4. ne dicam , mutila ex 
 parte. Reliant , pro Eralmi textu , Bodl. 6. Lin. Mont, in marg. , N. i. (qui co- 
 dices quatuor reccntes funt , & , propter propinquitatem , unius recentis inltar : ) 
 nefcio an (e clalTe II) Colb. i. 3. 4. Liff. Par. 1. 3. j?. Steph. 5-. «. Q. (qui vel mu- 
 tili vel minus accurate coUati videntur : certe Colb. 3. to iax-vXaivoi hinc retulit ad 
 Marc. VI. 34. ) Tantum. Idoneum exemplum leftionis ab editoribus quafl aliud 
 tantifper agentibus admiirae , mox tamen ab aliis quoque receptae , & deinceps a mul- 
 tis acriter defenfae ; quanquam hoc loco ne Wliitbius quidem intercedit, neque ta- 
 libus locis intercedere pollhac quifquam poterit, nifi aut fcepticus, aut is qui unam 
 lianc habeat rcgulam : Qiiicqiiidfemel , Erafmi facio fotius , qiiam judicio ejus addu- 
 Uus , admifi , id fenifer retinebo. Et ilta tamen regula homines ceteroqui excellen- 
 tes hodienum tenet , ut Graecum textum non multo exploratius tradlent , quam Em- 
 ferus quondam , & Dietenbergius , & Zangerus , paleam quoque Vulgati , ab omni- 
 bus poftea rejedtam , defenderunt. Vid. Gnom. ^ (&;?) Aug. i. 3. Byz. Med. &. fex 
 klii 5 Chryfoft. 
 
 38 h/3ti?^ri ) Steph. ed. I. 3. Bodl. 3. 6. Colb. 3. 3. Roe. Ffftr. i. ix,^dXvi mul- 
 ti alii, 
 
 C A P. X. 
 
 1 TTVivfJiclTcov ) KUTu 711. Er. Byz. Stiff. & al. Glofla. 
 
 2 d,7ro?-6?\ci)v) /uaSnTwv exemplaria qusdam apud Bezam , non Graeca , ut non- 
 nullis vifum , fed Latim. fic quoque cod. Trevir. in margine. ^ k'l) i'7t Comp. Aug. i. 
 & alii , Theophyl. 
 
 3 (piXiTr-TToQ K^ iSa^QoXouctioQ) poll Thomam ^ Matthaeum^onuntuY in Lat.vd. 
 Colon, fed ante lacobum ^ lohannem in cod. Charit. & aliis Latinis apud lanfenium, 
 & indein Hebr. Nil mutant verliones Sax. &Angl. ex Latino laftae. f Mfi^aioq 
 iTTiK^ndik ) edd. mff. Chryf. u^th. y^rab. Syr. nee non Hieron. ( -• ) Copt. lat. vel 
 etiam Orig. Non elt gloffa nominis fj.xT(laiog, nam Mf^fialoc, non eft idem quod M- 
 
V A R. M A T T H. X. iig 
 
 v) , fed idem quod QaSSaToc. vid. Gnom, ^ o «7r<xA«9jjc detSSatcx;') *. codd. al. 
 apud Augiifiinum , Cant. C(ft. Grig, in ep. ad Rom. Vid. JVhitb-i. Ad eos , qui 
 /t55a;3c ranmni habent , accedit Laterculum apoftolorum , quod, ad Conftit. apod, 
 contulit Ci'tetrriiis , nee nou Hefychius fub artic. ia^a. Brevior hsc Icdlio , & me- 
 dia , videturelTe germana. umle Tliaiidaei cognomen, cognomiui Z.ei^i»«i , ex Mar- 
 co furrogarunt aliqui , alii adjeccrunt. 
 
 4 hKaQt'Jrr^c) ijk. Aug. 2. SteffJu e,{. i. 2. Elzevir. & recent, edd. Scnrioth 
 vel Scariothes paflim habent Lat. nonnulli mlT. & inde Cant. Etiam Scarioth liabet 
 Fruimtius , Syus , Saxo. Variat fecum Origcnes. 
 
 8 XfTT^Hi Ka,9.'viK. iyii^iTi) ^ Athmaf. % vix^h^ iyt't^iri ) Habent Er. Baf. y 
 liber gloflis baud indulgens , pnen. & alii , i^ir. ( prseter ed. Fimn.) Cyrillus Al. 
 faepe , Hilar. & ( ante Af77-(i«c ) ^th. Arab. Coyt. Lat. Sax. Cant. Chryf. Homil. 46 
 & 50 in loh. & Homil. 26 in 2 Cor. Cyrillus Al. { -~ ) Conifi. Aug. i. 3. 4. Barb. 
 novem , Baf. ct. /2. Byz. Gehl. Mvfc. & tota clafTis I, (prjeter M. i. Mi. 2. ") & , ck 
 clalFe II , Par. J. 2. J. 4. Steph. /2 ( nifi Iphalnia ell, ) i. i. <'. « 0. /a , & quatuor- 
 decim alii ; tres apud Simonium, Armen. Pcrf. Ainbrof. in Luc. IX. Hkron. in comiu. 
 .5«//. Chrijjujl. h. 1. Tlieo]filiyl. Eutlnjm. Punrta lulpiciola L/f/. adbibet. Hiant hoc 
 loco .4/. Aug. 3. Colb.j.5. L. Wo. 2. credo, ctiam 5o(//. j. Bn. Cov.i. Quibus 
 deduCbs , itant etiam a textu , Barb, unus , Co//'. 2. 4. 8. Mont. M. 2. Par. 5. &. 7. 
 8. 5». Per. Stqih.y. ?•. fVo. i. Stap. Copt. Omiirum vel perincuriam , (affiniprae- 
 lertim Ibno AiTj^^y? & I'sjig^c, ) vel ex Luc. IX. i. 2. 
 
 10 < pa^Sxc) Comp. Aug. I. 2. Bijz. GeM. Mid,. Mofc. Par. fex , Steph, to,, & 
 bis duodtni alii , Perf. E Luca. 
 
 12 ( ?^'<ycvTn; ■, iiiiwrt Tcp oUw TaVw) Comp. Gehl. & alii , Lat. (invito Hurt- 
 nymo. ) Rujf. Sax. Indidcm. 
 
 1 3 lAdiTco ) iii7iA9'irct) Comp. Mofc. & al. 
 
 15 yo,u6ppct>v) yo,u6ppa(; Byz. & alii , Cliryf. ex 2Petr. II. 6. 
 
 19 •na,oajlSci(Ti\) TrctqctScoj-aatv Aug. 2. Byz. Par. 2- Wo. I. Trctpa^wrMaiv 
 Cant. & al. Ex allit. ad v. 21 init. ^ AaA«a6T6 j AaA«(r«Te Aid. Byz. Mofc. Wo. i. 
 
 23 aM«v) Wf^oLv Ciilb. 8. Veftigium leftionis mox infequcntis. ^ (joiv ly. 
 TavTr\c, ufque JTfpav) Latinac^ hxc antiquillima le(^tio , eadcmquc Origenis c. Celf. 
 p. 51. cd. Hoefch: ubi , pro (psy^eTs tk tmv aMiiv , hxc leguntur , i^iv^'iTi tk twV 
 tTt^aV X.UV iv tJi iTiQoi. Sivx-MTi , TctAiv (^ivyiTi ilc, TuV a>^ri\'. Latinos codices veteris 
 in earn fcntentiam laudat Franc. Lucas Brugcnfis. Inde verl'io Anglo laxonica: and 
 thonnt hi on ihaere eoiv ehtnth , fleoth on tha thryddan. Item Ambrofius de Fuga le- 
 culi : quod fi in alia perfequentur vos , fugite in aliam. c. 4. luvencus: 
 
 Profugite t teFiis , quae vos fertabitur , urUs: 
 
 Inde aliam , mox INDE ALIAM , conquirite fedtm, 
 
 P 2 Sic 
 
li6 V A R. M A T T H. X. 
 
 Sic Auguflinus , fic verlio Armma. Eandem periocliam aliis aliisnue verbis habent 
 Cant. Colh. num. 2467. ^ 394?. Par. 6. Stepk. «. ad quos ncnnulli Gonvillianmn ad- 
 jiciunt. Probat lu. Kaiferus. Verficulum Gi'jece ex Lat. reclditum prodit varietas 
 verboriim Grsecorum : rurfum autem Latins ledlionis vctuftatem & celebritatem 
 comprobat ipla codicum horura Graecorum multirudo &. dilcrcpantia. Librarioruin 
 incuria , fimilibus verbis recurrentibus , liunc vidctur liiatum dedilFe , cuius pro- 
 clivitatem , citato Origenis loco , Latina docet interpreiatio Gelenii , eodem hia- 
 tu laborans. Athannpus 11011 femel habet Wipav , pro i;M«f , uti Iiodie Cotb. 8. un- 
 de conjicias , alium paulo hiatuin ab aliis librariis fuiiFe admilTum. % ^^a^) edd. 
 mff. Chryf. Goth. Syr. ( ^ ; Moigd. Per. Fff. 3. Mth. Arab. Lat. Cant. Perf. 
 
 25 0iiXi7i/2,>i?^) Er. &. al. edd. , mjf., Arab. Goth. Ruff. Chryf. &c. Beelzebul 
 fcribit Tertullianus lib. 4. c. jVfarcion. c. 26. ex Luc. XL {f3ii?\7ie^i$) Lat. & iu- 
 de Steph. a. ( apcrto fplialmate margo Stepliaiii liabet ,/S " i. e. Camp, item AEth. 
 Hebr. Perf. Sax. Syr. Didynms vel certe Hieron. 1. I. deSp. S. Vid. Gnom. ^ ( aVe- 
 x-dAiirav ) Conif. Aug. i. & alii , Tlieodoritus , Lheofhyl. Allit. ad d,7roxaX. v. feq. 
 Lide jTrfx-oiAsTatv Aug. 2. Mofc. IVo. 1. & complures alii. ^ oiKiaKi^g) oiKucLKaq 
 Aug. I. Byz. & al. Et fic v. 36. 
 
 28 (po€,i7c)-i') Comf. Aug. I. 2. Byz. Mofc. & novem & qumdecim alii , Inftin, 
 (po/inQyiTi Er. & al. Ex feq. vel parall. ^ aTrozTivovrav ) Comf. Er. ed. i. Aug. 
 1.2. BvjZ. Mofc. Steph. omn. Wo. i. & bis deni alii. dTox.Tiiv6vTO)v edd, al. dyro-KTiv- 
 vovraiv Cant. M. i. Par. 3.^ \l/o'/j''v <-*) '^^^' 4^- "• '^'^ -£"''• Stepk. ed. i. 2. Aug. 2. Byz. 
 Gehl. Efh. Magd. Par. fex , Roe. nee iiou Mofc. & e clalle II fex alii. ^ kv 7 ssitji ) 
 «/? yavvcLv Lat. & al. 
 
 29 (ttq-^mv) Nam 77-a7/<Ja C/cwmtmae honiiliae , On'g-mM ( qui tamen etiam ^Jiv 
 habet) Ckryfofto?nus , Bafmreff. var. left. Vt fiprimitus I'uerit Trdym' , & priore ra- 
 ri verbi fyllaba mature omifia , remanierit yriv quod ipfum alibi accidilVe oitendimus 
 ad Gregorii Thaumat. Paneg. p. 173 feq. ^ ry. ^ar^oc) edd. mff. Lat. Sax. &c. t« 
 6iA>?'uatToc t5 TTcfv^.L Copt. Goth. Arab. Perf. Tertutl. & alii Latini : Irenaeus , No- 
 vatianus , Cyprianus , Hilarius , Auguftinus , Cafftodorius, adeoque Tta/ica olhn ver- 
 fio. Antiqua leftio & latius didita , quam ut pro paraplirafi liaberi debeat , cum 
 praefeitim etiam citraillud, rcu QaAti^aToc feiifus conflaret , uti Tela. XXXVI. 10, 
 dviv Ku^iov. & Hebraei N'^D'^U ■*TU'i:30 Jtne Deo. Recentiores Graeci oniilerunt tS 
 fisAnVaroc , articulo tou recurrente. Vid. Gnom. ^ v tS iv «ga>'o7c) Fien, & alii. 
 Cop. Orig. Oiryf. Ex v. 32. 33. 
 
 31 CttoMo)) Conif. Aug. I. Sic Luc. XII. 7 uterque. v ante a , ut alias in 
 compofitione , ita hie in vocum confinio , eftomifllim. 
 
 33 di/Tov xiyo)) ytdym dvrov Lat. Goth. Byz. Cant, plurefve. nam talia ple- 
 rumque neglexere codicum coUatores. Alii doymoiJ^cjui avrov actyu). 
 
 42 //.orov, )• fjiovQii Aug. I. Laf. edd. Plant. ^ Cant. Gon. Seld. i. Steph. i. AEth. 
 ^ « a>i fifVoAso-ji Tcv fAi&ov) edd. mff. Chryf, Goth. &c. Sic Marcus. ( ii fxn dTfoMrcti 
 6 Mit&oO ^th, Arab. Perf Cyprian. Cant, Aliulio ad Luc. XXI. 18. 
 
 CAP. 
 
V A R. M A T T H. XI. 117 
 
 CAP. XL, 
 
 1 injQq) - Gehl. qui id coinpcn(at , ut verfu feq. indicainus. 
 
 2 X^"r>?) '»"■» ^"&- 4- C'^nf- Gffe/. Laud. 2. Mont. Ex V. I. ^ C J^a ) ^rm. 
 Goth, (qui eiiam vcrlu 4 a«/:/7'r/.f £? r/Wff?^ plunvli nunicro , fed Luc. VII. 22 duali 
 mldit , ut notat Marcfcliallus \\ 403.) Fcrf. Syr. luvencus , Ambrof. Hilnr. Cant. 
 jjo , frcquens eft in Evangcliftis. Opis imperj. habet in textu duos ,• fed ni comm. 
 id non attingit. 
 
 5 <^ ;xa>Ao< TTiQiTraTSTi ) ^ Clemens Al. Cawt. Co//?, i?. Homoeotelevton. 
 
 8 l(xaTiot^') ^ Z,rtf. & indc Tertull. Cant. E\cidk vefiibus ante veftitum. ^ {See.' 
 aiXeim) Corny. Jug. i. Bnf. a. /3 ante Erafnii mutationem , Byz. Par. 5. vel plu- 
 
 rcs. unde /3a5-/A«av Aug. 4. Mofc. fFo. i . Curcdl. append. AUit. ad n in '-17 iv. 
 
 II 'iv ufq. i^avoov-, ), sr ufq. ^^arav Sic diftinguunt iTr. Aug. r. 2. cum C/iry- 
 fofionw. 
 
 13 (Tr^osxyft/^af) Qrom'cow Alex. jirafiJcrti;«-M«nnf. Trmr. manu prima. Go- 
 thus quoque , alibi feniper Grsco frcfhetandi verho utms , hoc loco Gotkicum fofuit. 
 
 16 TaiSioic') Coin}!. Stay. Aug. I. 2. Byz. Cant. Cyff. Gehl. Mofc. Par. omn. 
 Stefh. omn. fi'^o. i. ikfeptrndecim & quatuordecim alii, Chryf, Theophyl. Sic Lucas. 
 ( ^a/iJjtpioic ") Er. & al. ^ (c^of-a) Cowf. Aug. i. Byz. Cant. Cw. 1. & bis novein 
 alii , Goth. Lat. Syr. Hieron. Tlnofhyl, Euthytn. E Luca. 
 
 18 Sctii/.. iX^-i) oT> ts-viv/j-d ic-iv nonnuUi cod. apud £"»•. GlofFa. 
 
 19 Tfxvwv) oferilus notat Hiervnymus in EvangelUs quibufdam legi , in Comm. 
 ad I1. 1. flc vero etiam A-Ah. Cop. Perf. Syr. Vidctur Grarcus librarius antiquiflimus 
 pro Tftjv TfxvcoT , in maxima literarum limilitudine , Icgillc rdiv if^wv. Uus ftri- 
 rtura doccrc nos poflit , ex Grxco Mattlnei evangclio deduftum elFe EvangeVmm Na- 
 zaratorum , quippc quod lioc loco line dubio refpexit Hicrun^Muus. Eandem va- 
 rietatem , ex Hierouymo , ut apparet , notavit Hafenrefferus in edit, fua N. T. 
 
 21 ^-oija^/v) Xo^'^'^"'^' ■Mofc. & al. X^P^O^' Conif. Aug. i. Byz. & al, Allit. ad 
 X<^^^' unde /f'-^a T.. Orig. vel potius qui cum delcripferc , cahuiio ludcntes , ut 
 TTf^i TO /MM circunicife : cue dvvd HofiHiia &.c. Lufum in i'eria vcrtcrunt , quos me- 
 mor.ir /??a T. 1 Harm. ev. p. ii'jQfcq. Corozain lubct. Lat. f x'a/ (70<)<a^, Hilar. 
 Auguflm. Cant. Incidit librarius in v. 2;-,- ks" ''^. % { /SrtBcraiSd) Corny. Aug. i. 3. 
 M(fc. & undecim & quatuordecim alii , Arab. Coft. Lat. Syr. Orig. Chryf. in nil'., Eu- 
 ihym. Hieron. 
 
 22 (TTToSui) (TTroScc KaS^uivabf Gehl. & al. E Luca. 
 
 23 ri ufq. tJilw^fVai edd. Stap. &.C. Sic Lucas. (A' uH]. C\lw9>ic^ Aug. j. 2. 
 (manu prima, ) Baf 7. Bodl. 7. Colb. i. s. 5. Em. Efh. Gal. Go. Hunt. £. Lfpf. 
 Par. J. 6. Sdd. 3. li'o. 1. Chryfojl. horn. 34. in loh. nee non Cop. Ledtio media. 
 
 P 3 unde 
 
it8 V a R. M a T T II. XII. 
 
 unde MM ufq. vT^oj^yicryi ; & itij3X pro JtcLrajSi/Pctd-yiiTyi , xctrct'Mcni ^th. Lat. & in- 
 de Barh. i , nee non , idem fortalle , Vaticanus , Cant. Med. Irenams. Ex El. XIV. 
 15 juxta LXX. In Graeco , ex xa-rj," a« '. , u. iteracum. Vtramjue leftionem 
 memoY^t Hieronymiis. idv ufq. vilco^^ Dialog, i. de Trin. ?L^ud Jthamfium. f,irQ) 
 
 •. Ckryf. in mf. ^ Ji|/w6*<cra ) « pro « videtur habuilFe Baf. y. Cxl/aBmri Bcif. (3. 
 
 24 C/xTv) tihi Syr. Vnius literulae differentia. 
 
 CAP. XII. 
 
 3 afWTo?) edd. &c. Ex parall. ( -^ ") Er. ed. i. Aug. 2. Mofc Wo. i. & ftpm 
 & fiftmdecim alii , /5^tfe. y^ra^. Lat. P«r/: Syr. 
 
 6 r Mf7(^o ) Conif. Aug. 1. 2. 4. Bcirh. jiovrni , Byx. Cam. Cant, graece , nonnul- 
 li apud Er. cod. Graeci etiam vetuftiores apud Sta^ulmfim , Stefh. omn. & decetn , & 
 fex alii, Tttiofhyl. '/rxitov Cov. i. Bodl. 4. Med. hen. Ex v. 41 f. 
 
 8 ... <^aij ) Co»7|7. Er. id. I. Aug. i. 2. Byz. Mofc, Par. fex , Ste^tk. omn. & fede- 
 c'm Sifex alii , (credo etiam Wo. i. ) jSth. Arab. Perf. Syr. Chrjfojl. Euthym. Ter- 
 tullian. (<5i)) Er.&. alii, Lat. Ex parall. 
 
 10 «r ) wv ix.ei Staf. Per. & alii , Syr. Ex parall. 
 
 13 dTTOKdTi^ciQyi ) d7ri)ca,ri<fct.Q>i Cotnf. Er. Aug. 2. Byx. Mofc. Wo. i. & alii. 
 Et fic alibi. 
 
 14 I^sASo'vts? , ante o-v/!a/S«'A/ov) £'r. plurefve , Chryf. Tkeopfiyt. Ruff, nee non 
 alis verfiones , cum Eufebio. {^eAQovTs? ante Ittu^ , edd. alise & »i^i 
 
 16 iTTiTifxt^aiv') I'TTiTrAyt^iv Elf eh. Cant. 
 
 17 wdiH ) ^ Lat. in mf. Col. 
 
 21 (dvcc,XdfA,\i^ei xtA.) Ob recurrens jaiza'i verbum , colon lefiijoe hoc loco 
 per errorem excidiOTe putat Hieronymus , diffentiente latifenio , alfentiente Drufio ; 
 & in Evang. Hehr. plena prophetae perioclia reponitur : quamquam hoc colo etiam 
 Eufebius caret. Certe haec fententia magnopere congruit cum fenfu Matthsi , five 
 ipfe cam repetiit , live ex lefaja repetendam innuit : nee vero fine ea videtur re- 
 petiturus fuilfe ulterius illud , Et in ejus nomine geutes fferabunt. Vid. Gnom. ^ — 
 sv) Comf. Aug. I. 2. 4. Byx. Cypr. M. i. Mofc. Par. fix , Sttj^li. omn. & Us feni alii. 
 Credo etiam Wo. i. (jy) Er. & al. Itti Eufebius. - 
 
 22 Tor Tu^Ao)/ <ct) x«(pof KS^") "■ Lat. Sax. 
 
 ^S ) ;te'S"oc Comf. Aug. I. & al. Glofla. 
 
 25 f/Jw;) j^ii)^ C/zry/. in mf. unde \lm Byx. & al. ^ eafT??) iaurwi' bis, 
 GiM. &al. 
 
 27 iKSd^yai) k/SaA«(7; Zfflwt^. 2. Afowt. 6'tspfe. ^. iS, Ob fequens jVovTtf/. 
 
 28 {Iv 
 
\ 
 
 V A R. M A T T n. XII. 119 
 
 -8 (Iv TviCuari (liH iyfo) Aus;. r. Eaf. a. /?. Eyz. plurcfve , Syr. fortaffe 
 etiam M. l. Stld. f. & apud Walt, Bodl. unus , in quibus \-)u dectre tcrtur. i7« 
 «v -Tvfi/AtaT* 6i« s')&i Biif. 7. ubi lilirarius , uti plerique , i-^ci flatim ex v. 27 arri- 
 puit , dcindc i-yai itcrum fuo loco Iciiplit. 
 
 29 {htF-TTOLTi^) Coliuaei cd, , Aug. I. 2. i:(}'^. Roe. Wo. I. & /ex- & deem alii, 
 Oirjfojl. Eitthjm, 
 
 31 f «. Tor? dvQ^u-TToic) Gcu. Lmd. i. M. I. & Colbert, n. 2467. yEi/2. ^r*i. 
 Armen. Lttt. Sax. Dlfp. Nicaena. Habet Leo. , 
 
 32 ?ai' ) Cowj>. Er. Aug. i. 2. 4. JVo. I. vel plures : Chryfuft. apud Saubert. 
 av 5"fi7'*. cdd. ^ tw ii^i ) G-wj'. Stay. Aug. i. 2. 4. /^n/ I. Byz. Mofc. JVo. i. & duo- 
 dec wi & t7g^/M?i tres alii , Bafilius. Neque obeli Lat. Didjtnus , ^r. (t«t&) t^w) £r. 
 & al. 
 
 35 - TK? xa^(J<atc) Co»;f. ^Mg-, I. 2. 4. Byz. Cant. Colb. I. 5. & duo alii Col- 
 hertini , Gehl. Par. T. 3. 4. 7. 6'fff^. owkm ( excepto « ) & ^ix quatuordecim alii, 
 y^rai. Cof t. £flf. Pi';-/ 6'iJ.v. vy)^. Dialog, c. Marcion. Nazianz. NyjJ'en. Chryf. in mf. 
 (t?; Kapd'ia(;) Er. & alii, Athanaf, Bafilms. E contcxtu & parall. ^1 Ta ) jtV. 
 Baf. ->. &c. ( ■«. ) Cowj\ Aug. I. 4. J?i7/ at. /S. Gr/it. Gom. Go. Mig-i. Mont, N. i. 
 (apud Walton."! JVo. j. % -^ rd ante Trov^fja ) Er. Bdf. a. /2, 7. &c. rd Comp. 
 Aug. 2. 5jz. Piv: 6. vel plures : Chyf. Aniciilus in priore colo leflus , in altero 
 non leftus , medium : & articulus fxpe vim relativam habet : ideo ad ra dyctf^d 
 vcrfu 34 laudata , non ad vz-oi'dfia; , ibidem non memorata , adhibcri , aliquando 
 niihi vifus eft. unde alii bis , alii nc feniel quidem , alii pofteriove tantiim loco fcri- 
 bendum putaiint. Scd nimis promilcuc plerique talem ardculum vel fcripferuiit vel 
 prxtcnniferunt. 
 
 36 d^yov) ^ Colb. duo , unns apud Bezam. TrovYt^ov Fjf. I. & al. Glofla. 
 
 37 xaraSiKai^ri^n) y.dTety.^iSriTri Aug. 2.4. Bodl. j.Colb.8. Lin. Steph. S. //'b. I. 
 Bafilius M. Chryfcjl. Eutliym. Ex allit. aTrix-^id^njccv v. leq. vel ex v. 41 1". 
 
 44 i7n<^^i\i/c» ) v7ro<;-Qi\l/(i) Comp. Aug, 2. Byz. &. alii , Chryf. in mf. E Luca. 
 fl ai7aQ. ) K^ aio-aQ. Byz. & alii , Syr. 
 
 46 h) - Lin. Mont. N. I, ^th. Lat. Colb. 8. 
 
 47 a-oi AaAns-o^) codd. ex v. 46. (cr'O Lat. Mth. Arab. 
 
 CAP. XIII. 
 
 5 TTo/^a) - Mofc.&. al. ^ a-TTii^av) a7riiQ(tJ Comp. y^ug. i. & alii. E parall. 
 4 (ra Q^arr.) Cypr. Per. & alii , Lat. aliqui. Sic parall. 
 12 bV'« uti"umquc) UnByz, 
 
 14 * 
 
120 V A R. M A T T H. XIII. 
 
 14 ^ STT ; Comf. Aug. I. Barb, decern , Bjx. Gehl, Med. Mofc. Wo. I. pkri- 
 que apud Er. & novim & plus viginti alii apud Fellum , Millium , Kulterum, Latini 
 vetiilriores , Bafil. Chryfcft. Iheofhyt. (Itt' ) Er. & al. ^ aK,H<jiTi ) dniicrmi Mofc, 
 Wo. I. & al. % liXi^ni ) /3As-4/«Ti Byz. Mofc. Wo. i. & al. 
 
 15 fjv^do(Tt) a-vviooTiEr. & al. Cum lioc verbo accentus Hebraic! illud, <^s7r/- 
 g-pfil'&jj-/ , propius nedlunt , quam cum iacrcofxai. Atque compluribus in locis ex 
 V. T. in Novo allegaris accentus Hebraici cum vi ipforum verborum ccEleftium ac- 
 curatius conveniunt , quara diflin6tiones a Graecis adjedtae , v. gr. Mattli. IV. I5- 
 XIX. §. XXI. 5. Luc. IV. 18. Aft. VII. 6. VIII. 32. Hebr. 1. 12. III. 9. XII. 26. 
 XIII. 6. Et hi camen fiiere Chi-iffiani. Ergo non debemus accentus illos a ludseis 
 recentioribus cscitati lus reliclis profeftos exiftimare. Altioris fublimioriique 
 funt originis. '\\ i-^i^^i'^cixji) iTrtf^iilmiTi Mofc. Par, j, ^ {ida-o/xa^') Conif, Bjz. 
 Mofc. Par. J. plurefve. 
 
 21 w) ^C^ Stepk. i. jEth. Lat. Perf. Ruff. Sax. - 
 
 22 ho'yov ) A0701' tStoi' Stifh. §. & al. apud Saubert. 
 
 23 ter) codd. nonnuUi vetufli apud Stafiiknfim ., vel etiam alii aptid Rm'V.l 
 Harm, evang. p. 1047. Ephrem Syrus f. aicS in Vita Abrahamii, TJidorus Peluf. 1. 2. 
 Ep. 144. Leit. Neograec. vel plures , nee non Syr. (0 ter) edd. Jug. i. Byz. &c. per- 
 inde ut verlu 8 e pro , & Marc. IV. 8 iv pro tv nonnulli habent codices. Vid. 
 Gnovi. 
 
 24 {aTTi'i^avTi) Comp. Aug. I. & alii , j^th. Arab, Lat. Perf, 
 
 25 iTTT^^i) iTTiCTTTei^i Lat. Barb. I. Iren. Chrijfologus. 
 
 27 era) " Roe. & alii, Epiphan. Chryf, in mf. , Euthym, Facile omilTum poll: 
 ra. ^ '^ Ta) Comp. Aug. i. 2. Byz. Cant. Cypr. Gehl. (coll. edit. Rechenb. ) 
 Mofc. Wo. I. codd. plurimi, Chryf. tot al. edd. 
 
 28 ( ^ «V ) Eulogius apud Photiura , Mth. Lat. Cant, Sax, Syr, ^ auMi^co- 
 fu.iv') o-yMsfo^sv Comp, Aug. i. Byz. Gehl. Stap, 
 
 30 — rep ante Keti^a^) edd. primae , Aug, I. 2. Cant. Wo, i. & feptem & novem 
 alii, Chryf. in mf. tm Steph. ed. 3. f (avrd ^io-fj-ctQ) Iren. Chryfoftomi ed. bis, 
 Lat. (in cod. Reutl. Schelh. Trevir. & inmultis apudZegerum, ) Auguftinus., Ere- 
 viar. nif. in bibliotheca Conlilii regiminis Wirt. , Syr. Le6lio media, unde dwd. 
 he, omittit Cant. Sax. Apring. dwd omittit Byz. Perf. s/c S'io-fxae; omittit Colb. 4, 
 Alicubi perhibetur praepojitio ue, non reperiri , in libris praefertim Latinis , ut fuerit : 
 SvcrctTi ^i^ixdc; , iTi-i/Betrtx-eec vel SmocTi avrd hcrfxdi , Sia^aTiKac colligate ilia 
 zizania , ut fafces fiant. Apud Epiplianium itctrd fxatiX^^^^ ^^^'^ ^ta adducuntury 
 av?^i^ctTi Ta ^i^dvia. , >i^ ^naaTi h(r{x.ati; Sier^-dc jctA, Camerarms, ^] Sio-fAct^ ) 
 Aug. I. plurefve , Beza , nee non Comp. Vid. Devarii Ind. Eullath.ha At/|U« , s-a.S'A"). 
 ^\a-fxd<; Er. & al. edd. 
 
 32 {vrdv- 
 
V A R. M A T T H. XHI. xii 
 
 3a (trcivrav) Comf. /lug. i. 2. & h'n dtum alii, ^tfc. Arab. Lut. Perf. Sax. 
 Sjf. Euthym. Ex anteced. vel ex Marco. 
 
 33 ^fiK^v^i/lv) flurimi cod. ((x.^ini/ir ) Er. td. I. Aug. I. G«fe/. /loe. ^t^jji. mf. 
 •mn. H'o. I. & qUiUuordecint & yix alii. Ex v. 44. 
 
 35 tk) iis-aly T« Par. 6. & noiinulU apud Huron. & in Cattna Gi". Pfalm. Ex 
 V. 14. & cap. XII. 17. ^ KiK^, ) aTToxex^gu/uttei'a £?■. Par. j. 
 
 36 ( •. /acTfef ) /Etfe. Arab. Cop. Lat. Cant. 
 
 37 aWor? ) -. lat. in mff. «Sc ed. vet. C«nf. /Eth. Arab. Coft. Mog. 
 
 40 KCLiira^) Comp. Aug. i. 2. Colb. 8. C^ypr. Gekl. Mofc. Par. omnes pnttec 
 quiutum , Roe. Steph. omn. IVo. i. &. fedecim &. decern aln , Chn/fofi. nee non 5>r. 
 {xtTax.a.iiTa^) Er. & al. Ex V. 30. "B ( *• t«t» ) Cowp. Sttph. S. Cjrilius AL 
 /Etk. Lat. Iren. Cant. Sic v. 39. 
 
 44 TaAiv') -. Zat. & al. ^ «r T£d dy^cS ) -> Cflrnf. Go. apud Walton. ^ T(^) 
 aW. ^«/. a. fi. y, &c. ( - ) Aug. i. vel plures , Ckrjfoji. 
 
 46 0? jy^oJi/) it/f^r Si C')rillus Al. /2^t^. lat. &alii. 
 
 51 r ^ Af-yfi avTorc /mitk; ) /i^tfe. Copt. Zflt. Cant. Sax. Librarius Grsecus 
 videtuv juflo citius caEpiiFe fcribere Xi')ovT.v , & inde fecilfe A«-y-< xtA. ^ /nass;) 
 
 — Arab. ^ xt/(^/6) ^ Zat. aliqui , & inde Cant. Sax. Par. 6. Mog. 
 
 52 «/? TMv ^a7iMlav ") fii. ^,?y: a- B. Stap. &c. Ex Ma9»iT6v55;c , l/C facile 
 iteratura. (TM/Saa/Awa) 5.7/. 7. C'jpr. Par. 6. 8. Vffer. 2. Origems conftantef , fe- 
 pe ; Cjrillus , Procopius. Placet Heiniio. Leftio media, unde tv th /2a,(riMM Med. 
 Ctrjfojt. Cjrillus alibi , Zat. Irenaeus , latine certe , Cawt. 
 
 54 TM o-vi'a7&)7>i ) TaZ? avvayaycuQ Fjfer. 3. Lat. ^th. Arm. Rujf. Sy. & al. 
 
 55 /wo-w?) iMcivvn^ //'b. i. & alii , nee non Mofc. 
 
 56 Tavra TraVra) Travra, tclOto. IVo. I. Zat. Ca»t. 
 
 CAP. XIV. 
 
 z tv ) - £p^. Par. J. 5</i. I. Facile , pofl: <r. 
 
 3 ( «- (piAtTTTTH ) Zflf . plerique , & inde Cant. Angl. Mog. Augujlin. fei 
 habct Sax. (pi\i7r7rov piaEraittuiit plciique , ex Maico. Brevior apud Maiclijeum le- 
 dtio , per Vulgatum fervata eft. 
 
 5 «(poC>i^« ) i(po^iiro Aug. I. Bjz. & al. Ex Marc. VI. 20. 
 
 2 SSt) - Copt. Lat. in mf. Trev. Mog-. Sax, 
 
 9 ^ofiiJfa^ ) Jo9. a t/T>i fr. Par. 5". Am/J". & al. , 
 
 Q It (TO- 
 
la* V A R. M A T T H. XrV. 
 
 12 ^afXd^ auyet ctvrS £jz. & alii. 
 
 14 ( ^0 IncrPc ] Mont. Mth. Arah. Cop. Lat. Cant. Sax. nee noa Chr^f. ^ aV 
 Twc ) <ii. prmae & w//! rzt/Tot/t ^t?|)A. £c^. j. unde a t;TK? ^f^a & recent, edd. 
 
 ig - Kfj ante ^.aB('h) Cornf. Aug. i. 2. 4. ^^is'. Crtwf. GcR Par. omn. ( ex- 
 cepto 7 ; Stei^k. omn. & ^?j tindmi alii , Chryfcft. <*| £r. & aL 
 
 21 a)V«/) ^ Lat. & alise verfiones. ut fepius , in hac paiticula. 
 
 22 ( •>. hoSc^ Aug. 2. Cimt.Colh.8. Liyf. Mont. Par. 2.7. Rot. /Eth.Arah. 
 Coft. Lat. (in ed. vet. & miF. ) Perf. S-)r. Chrjfoft. ^ avrS) edd. &c. E Marco. 
 ( ^ ) Aug. 2. 4, Bjz. Cant. Gthl. Mofc. & quatuor & daem alii , Orig. Euthym. 
 Lat. Perf. Syr. aliqui. 
 
 24 y-'iaov TTc; QaXd(7(7t\c, «v) ^ajiac -Troy^^tc utj-o tk? ytJQ aTraXi Syr. Par. 6.. 
 & ( qui pro 7roM.«? , ccjii h>cQcn7rivTi liabent ex Toll. VI. 19.) Cop. Arab. 
 
 25 ^ - Im'dc ) Colin ed. Aug. 2. Bodl. 2. 3. Cant. Colb. 8. Mont. Par. 3. 4. Rot., 
 ^th. Arab. Cop. Lat. 
 
 26 T«f ^dXaa-aav ) tmc; QcLP^daa-yii; Aug. 2. & al. ex v. 25. 
 
 27 inaS^) -> JVh. I. & al. 
 
 28 ( - at>T« ) Aug. I. 4. Magd. & alii , Euthym. ^th. Lat. Ruff. Poft imit 
 id habet Curcell. append. & Sijr. 
 
 30 l%v^ov ) ^ Coft. Lat. in nif. Trev. 
 
 31 iv^im S^ ) kA \vd'ioic, Cornf . Aug. i. BvjX. & alii , Lat. Syr. 
 
 34 'yivvra-a^lT ) yivwaqir Aug. J. & al. yivna-a^iB Aug. 4. & flc fere al. Gmt- 
 far habet Arab. Lat. Syr. Alicer alii apud Saubertum. 
 
 CAP. XV. 
 
 3 ( ^Kd\) Irin. 1. 4. c. 25. Mth.Arah. & mlT. quidamapud Grabium , Chryji 
 ad cap. hoc , v. 13. 
 
 4 (^^eO Mth. Arab. Copt. Lat. f & inde Irenaei interpres , Cant. ) Perf. Syr. 
 Perfeflinationem , ex v. 3. velpotius ex Marc. VII. 10. unde v. 6. pro j,,. ,vro- 
 A.v , Tov Ac'-vov , 7-^im , excepto L«t. H ^ jQ v?^ '-^ar^pc.)edd.frmme Aug.1.2. 
 Cant. Gekl. Roe. Wo. i. &quatuordedm & oSo ahi , Mh. Lat. plenque , Ruff. [ (r«) 
 5"tf|)/!. ed. 3. &c. e Marco. 
 
 5 ( - cLvtS) Colin, ed. Aug. i. & alii , Chryfofl. 
 
 8 r ^ b7. A'^' & ^^ ^^^-^-' '^''^^' "-^ ^ ^'^' ^*''"-- ^'^*' w'- ^ '^."''^^ ^Ta-' 
 
 Colh. 8. Huronrj Perf Sax. Syr. Ptokmaeus , Chryf. Potius ex leiaja videtur addi- 
 tura 5 quam Marci exemplo praetermiiruui. 
 
 II fe) 
 
V A R. M A T T H. XV. laij 
 
 11 «') « ttSv Cant. Pcrf. 
 
 12 tpa^KTcttoi) (pa^/xaKx ol Comp. 
 
 14 TTiaSvTouj) ifXTTiiTiivTaj Comf. Aug. I. & alii. Ex C. XII. II. ' 
 
 r6 «Vi(r«? ) ^ Liii. S'yr. & al. 
 
 17 87T«) 8 Mth. Arab. Lat. Cant. Syr. E Marco. 
 
 19 -TTo^vitif , xAoTTfltf , ^J/'tt/iJoua^Tt/e/ctf) *■ Go. id eft Gon. ia ed. Oxon. miii. 
 Qua in editione codex illc hiatibus frequens , fepe si Mattli. c. XIV ad XIX , cum 
 gravi iiiterprcte Goiho , his capitibus mutilato , commutatur. 
 
 22 iK^sti/ycL<Tiv dvTw ) iKQct^tt Q-rho) dvT^ Cant. Rav. Lat. 
 
 25 TT^oa-iKuvci ) TrnoertKvvy^jiv Er. Aug. 1.2. 4. Barb. oUo , Byz, Rot. & alii 
 complurcs. 
 
 26 J«x £5-/ xfltAov) codJ. c Marco, (non efl) Tertull. vol etiam Amhrof. in Luc. 
 XVI. 21. Lcftio media, uude k'x s£«-y< Bafilius Sclcucienfis , Lat.Hilarius uterijue* 
 Cant. Pcrf. 
 
 30 KOix^inq ) «. Ciwt. fed mutos poft yZi-Mw habet Lat. unde muhos reddit lytijc. 
 eodcm loco. 
 
 31 AaAM'Tac) UKfiovTCLQ Gon. axyovnti; , iXd^^HC. AotASyra? ^oa?/. 4. 5. i'"'. 9 
 unus apud Bezam , & Ik fere Cop. Ex Marc. VII. 37. vel etiam jta'cpa? nou iatis 
 intelkx'lo. ^ ( ^ ku^hc; vyiHc ) JEth. Arab. Capt. Lat. Perf. Sax. Inopia verbo- 
 riiin. ^ "jt) ante ti/|)A8?) - Er. Lat. ^ i^o^aactv) 'e<Jo§a(^ov Comf. Aug. i. 3. & 
 al. E\ parall. 
 
 32 (wKg?:^") Bodl. 4. 5. 7. Cdnf. Cot'. I. Laud. a. $. Mofc. Per. Seld. r. Wo. 1.3. 
 item Colin, ed. Aug. 2. 4. Bodl. j. Gal. M. i. 2. Par. 4. JVh. ,^. E Marco, fl ir\~ 
 <^fiQ ) v«V'; Aug. I . Gchl. Sic Marc. VIII. 3 iidem , & Comj\ J5yz. 
 
 36 aurS) - Bodl. j. Cant. Colb. 8. Cov. i, Ckryf. Lat, cdd. vet. 
 
 38 '^vvatix.Mv >icu TaiJiav) TTaiJiuv K^ yvvctiKav Lat. Sax. Haec , & X^^k t 
 omittit Cant, apud Waltonum. 
 
 39 dvifin) edd. frimae , Barb, quatuor , Cyjir. Mofc. Roe. lVo.1.3. & feiJtem 
 & novem alii , Chrijf. (ivJ/Sn) .^ffji^. ei. ,5. ^m.?. r. ^. ex raliUM , & al. Vid. Gnnm. 
 ^ fxaySuXi ) Firmatur lc(^lio , quia noniuilli earn liinc franftiilcre ad Marc. VIII. 
 10. ubi vid. var. leit. {Magedatij liabet Lat. vide L. de Dieu & Saubertwn. 
 
 CAP. XVI. 
 
 2. 3. oJ/Jflt? xtA.) ?ii. Bnf. OL. y. &c. Eufibii canoncs , Chryf. Tlieophjl. Lat. 
 ( ^) Plcri(]ue cod. apud Hieron. Aug. 2. Brif. i ante Eralmi manuni , Mofc Par. 6. 
 Cvpt. Origents. Ex cap. XU. 39, vel ex Marc. VIII. 12 , vel iie Domiuus in rej:;io- 
 
 Q, 2 111 bus 
 
1£4 V A R. M A T T H. XVI. 
 
 nibus alia tempcflatum prognoflica Imbentibus yideretur minus vera dixiffe. Nam 
 qux hoc loco dicuntur , non in omnia convenire climata , docent phyfici. ^ vrvp- 
 f>a(^(i) 'TTv^d^e-t Aug. 4. Baf. a. Lyz. Stap. ^ vr^cof) tt^coiciq Baf. a. Gehl. & alii. 
 ^ vTioTc^naJf) Luc£e eil Millio. ( - 1 Luf. i. Cant. Colh, 8. & duo alii Colhertini , 
 num. 2467 & 3947. Par. 4. Fun. Cliryf. ^th. Arm. Lat. Sax. 
 
 4 tS ■^^ocpjjTa) X cod. Lat. Trevir. Reutl. Schelli. manu prima , Cant. &alii. 
 
 6 kaSi; ) ^ Lat. & al. 
 
 8 avToJq) •• Cant. Colh. 8. Cypr. Magi. Mid. Par. 2^ Per. Wh. i.Mih. Lat. 
 aliqui. f iAci&iTi ) 'iXin Lat. & al. E Marco. 
 
 11 TT^oa-ix^v) flc V. feq. (yr^oa-iXi'Ti') Ei^- ^<^' I- 2. 3. Orig. Lat. Amhrof. Sax. 
 Vtrumque Cant, quippe cujus grseca & latina fepe differunt. vid. Mill. Proleg. f. 134 
 in margine. 
 
 12 ct/sKd ) Er. Aug. I. J. Baf. /3, 7. vel plures. a'M' Baf. a. , ceterique. 
 
 13 fj,i) codd. graeci , Anthologium mf. , Epifhan. Ckryf. Ifidorus , Tlitopltyl. 
 Syr. Lat. aliqui in annot. Erafmi & in margine Lovan. Ex v. 15. & parall. Id ita 
 retinent nonnuUi, ut poll &iVOLj lignum interrogationis reprsefentent. ( - ) unusapud 
 BexaiK, ^th.Arab. Copt. Lat. plerique , Irm. in cod. Arundeliano , Huron. Augu- 
 fiin. Sax. Abundare cenfet Falric ad apocr. N. T. p. 402. ^1 tov vtov t« arvSjJwvra ) 
 
 •^ in uonnullis grsecis apud Er. 
 
 160 X^''^°^ ) - '^'^^• 
 
 17 Imd,} ladvva, Week. not. ex Beza , ex Hieron. Sed vide Saubert. 
 
 18 6tx.oSo(Ji.y}<Tca) QiKoSoun^-QV Anthologium mL 
 
 19 ((TO/ Scva-u ) Lat. Cant. Chnjf. Syr. Ptrf. 
 
 20 iy\(T^c') edd. &c. Ex V. feq. ( -^ ) Aug. i. Eyz. Eph. Gal. Go. Laud. i. Lin. 
 Md. Mont. M. I. N. I. Par. i. 7. Seld. i. Stepk. i. C- «• Fj]'. i?.codd.apud Er.Arab. 
 Armm. Lat. in mf. Cliarit. & in aliis emendatis apud Er. & Lovan. Pnf. S^r. Orige- 
 »«j conlknter , Ckryfoft. Tktopkyl. Euthytn. Amhrof. In Aug. 3. librarius, cum prae- 
 termiiiflet , fupra lineam fupplevit : igimr de libris andquioribus , quos contulit, 
 alius habuerat , alius non habuerat. Abundare videtur Erafmo , Bezae , Wallio , 
 Kaifero , aliis. 
 
 26 u)^iKei'raj\)u:(tiXYi^y\(Ji'raj\Er. & al. 
 
 28 Wm&rm) Bijx. & al. E Marco fkai'Tsc) Aug. i. n. 3. BaJ. a. /S. Mofc. Wo. 
 I. 2. cod. nonnulli apud Er., duo apud ^^mw , & iwimialii, Perf. Syr. Leftio 
 media, nam twv ai^i noupercepto, twv omiferunt Aug. 1. 3. Baf. a. /3. GM. Wo. 
 I. 2. &. al. Eandemque ob caufam Ig-wTuv facilius a Luca fumferunt cod. quos fe- 
 cutus eft Erafmus abfque rm- item , tSv fervato , Baf. y, Adde Bodl. i. 5. Bu. 
 Cmt. Cov.i. Magd.Hont. Par. $.6. Tlieodorit. 
 
 ■ CAP. 
 
V A R. M A T T IL XVII. lag 
 
 CAP. XVII. 
 
 2 lymrc) f^fvoi'To Au^. 3- 4- & ^lii. E Marco. ; ^ to (p^O X'^v Diomj/ius 
 Al. ^th. Lat. Indidcm. 
 
 4 ix,av rXia) w'Aia fxiav Er. Aug. 3. Byx. »A. fx. Aug. a. Cant. Mont. E Marco. 
 
 9 Ix') Er. Aug. I. 2. (manu fecunda, ) 3. 4. Byz. Cant. Gehl. Wo. 2. & due- 
 iicim & viginti quinqut alii, diro edd. al. Ex parall. 
 
 IT m7yc^ - L(if. & al. ^ avTor?) - Clint. &al. ^tt^cotov) *■ -(^"it. Cof». 
 Lat. & inde ^jrt. /. CT»;f. Colb. S. 
 
 12 ( - «v) Stafi. Bodl. unns , ^j/^". & al. Omifla fy Uaba, vel cafu , vel quia 
 Marcus non habet. 
 
 14 iAOi'.rwv dvTa>v^ cum vcnijpt habet Lnt. Amh. undc \X9c^v Cant. Indidcm. 
 ^I TTPOTHAQtr) TT^oa-m' Bodl. un. L. Magd. N. 1. apud Felluin. % vr^ort^AQiv duTcS 
 avQ^coTTO!;) dvSQc^TToc rii TT^oo-PAfle r£ hio-Q Aug. 4 ineunte pcricopa , & fic fere 
 B\x. Wo. 2. & al. ^ dvrh) Comf. Suiy. Aug. j. 2. 3. 4. Byz. Magd. Mofc. Stefh, 
 omft. Wo. I. s. & his fiftmdecim alii , Chryf. dvTw Er. & al. 
 
 20 («(7Kc) ■«. Lat. in mf. Schelh. Trevir. Sax. ^ ^a^ ) •. Er. ed. i. Go. Seld. 
 I. 2. 3. 5. Mth. Ar»b. Lat. in codd. Corbcjenli & S. Gerinaiii. ^ Ui?) -- Ltc. in 
 cod. mulris , Syr. 
 
 21 TKTo ufq. vr<^ila. ) «- Colb. S. Mth. dft. Male. Niiin haec pars vel maxinie 
 quxftioni refpondct. Addit Millius Euftbii canoneni , in (juo Mai'cus liic i'olus in- 
 cedat : fed hxc ratio etiam vcrlum 19 & 20 tolleret. Marcum canon ille paruin 
 accuratus ponit foluin , quia Matthxum cum alio Lucse loco junxcrat. Dcnique 
 alia Marci , alia Mattha;i verba funt : ergo non ab illo ad huuc tradutla. 
 
 23 n^ iXvTT. (T(p6i^ct) -> Bodl. 2. Cijfr. Mont. 
 
 15 T"? 7"?) ^ ^"^^ ^ TfA>i) Tat tsAm Er. Stap. 
 
 zf) { -^ 6 VtT^o;) AEth^Arm. Copt. Lat. &inde Cant. Sax. Et Simon fubfti- 
 tuunt Sjr. Perf. 
 
 27 ( a vaiSa/vovTa ) Comp. Aug. 2. (omiflb ret-,) 4. Byz. Gtkt. Wo. j. & alii. 
 
 CAP. XVIII. 
 
 I w(a ) viA^et Aug. 4. & al. apud. Orig. 
 
 4 TiTT^vao-fO Comp. Aug. i. 2. 4. Bnf. i. Byz. Caiit. Ctj^r. Wo. i. 2. &alii. 
 TaTTftvutxyi Er. & al. ad modum 7KCL\^a\i(Tr, 
 
 j; ToiKTor") To/HTo Er. Wv. i . ^ er) ^ Er. Stcph. td.i, 2. Barb, un. Byz* 
 Gon. Syr. Chryfoft. Facile omiilUm , i-ri fequcnte. 
 
 Q> 3 6 («/0 
 
126 V A R. M A T T H. XVin. 
 
 6 (ik^ Aug. I. 2. Cyfir. Gehl. Laud, s. 5- Stap. Suph. mf. omn. & tnultialii, 
 Ckryjojl. Ex anteced. 
 
 7 hiv ) - Er. Per. & alii. Facile omiffuni , iA9i7v fequente. ^ ( •* iKu'va) ) 
 Er. Sdd. 2. Fff. 2. Mtlu Arab. Lat. aliqui ( & inde Caut. ) Syr. Perf. Chryfofi^ in 
 comm. 
 
 ro ined. ( ^ h ^^avoTc ) Baf. y. Byz, Lat. ( in mf. Schelh. ) S)r. Chrjfofi. noii 
 feme], *j\ tS h i^avok) -^ M. i. Si. Colbert, ii. 225,^ 
 
 11 iiASs ufq. aVcA. ) - Par. 6. <k aliiapud Bezam. ^ a-cojajj ) ^mndcuj m ^^- 
 croj Laud. 2. & al. E Luca. 
 
 12 mivwovTciivrccc, ') hivrKovTcLimct Comp. Aug. i. 3. 4. Byz. & muld alii, fed 
 vid. mox ad c. XX. 5. 
 
 14 «0 iv Er. Baf. /B. Bodl. 5. & al. 
 
 15 dixcL^Tmn ) d/xd^rri Conif. Aug. I. & al. E Luca. ^ ik a\) '- Barb. i. • 
 Chnetis Al. Ad Lucaiii. ^ ( -. y^] ) Aug. i. Cant. , quatuor & novem alii, Chryfofl. 
 Syr. 
 
 19 •^T-fltA/v) Er. &c. Lat. Syr. (vfiXiv day\v ) Conif. Er. (in annot. ) Aug. i. 2. 
 Byz. Cyfr. Magd. Mofi. Roe. Steph. omn. Wo. i. 2. &. novem & viginti alii, BafliuSy 
 Ruff. -TTo-Aiv oi dum Mont, veletiam Cant. L. jid'hiv Ji Chryfofi. d.tJ.m Gon. Go. Arab. 
 
 Cyprian. 
 
 25 Si dvrS ) Si dinS) Comp. ^ avrS medium ) - Lat. in mlT. & Hieron. 
 
 26 TrqaTix-vvei dura) Tra^jptosAw (dvrov) Graeci nonnulli apud El'., Lat. Ex 
 v. 29 , 32. *( Kv^ii ) "* Par. 8. Armen. Lat. Cant. Ex v. 29. 
 
 28 /xot') •» Med. Lat. & inde Cayit. ^eW*) Comp. Aug. i. 4. Baf. a,. /2 ante 
 fecundam Erafmi maniini , 7. Byz. Cant. Cypr. Em. apud Walton. Gehl. Med. Par. 
 omn. ( excepto 7. ) Ptr. Steph. omn. Wo. i. 2. &his quindecim-AVn, Mth. Orig. Ckry- 
 foft, TJieophanes , Euthyrn. Theophyl. (0 t/) Er. cum uno vix & altero codice. nam A!. 
 Aug, 2, J. vel etiam alii hoc loco hiant. Ex clalfe I non nifi Bodl. i, 2. Laud. 3. 
 Mofc. Roe. pro Erafmo quiefcunt. 
 
 29 «/? T»? TroSoL^dvTii) - Er. Eph. & alii , Z-at, Recurrente dvrS. ^ vrcivra,) 
 Er. Lat. &c. ( -) Comp. Aug. i. 4. Barb, quinque , Bodl. leptem , Cant. Gehl. 
 Laud, quatuor , Mofc. Seld. quatuor , Steph. S. ^. tj. 1^, id. Wo, 2,&.feptem & quin- 
 que alii , Arab. Perf. Theophyl. in comm. 
 
 30 dMd ) edd, primae & mff. a'AAa Steph. id. j. unde aM' Bezae & recent, edd. 
 
 31 ytvofxiva prius ) 7/fOA*5vct Gal. & alii , Euthym. veletiam Lat. ^ io.vT'Mv') 
 Er. Aug. I. 4. Baf. a. Cypr, Gehl. & bis tres alii vel plures. dvTcov Comp, Baf. /2. 7. 
 & al. ^ yivoixiva. pofterius ) yivoiJuvcL Byz, Curcellaei margo. 
 
 34 dvToj) ^ Cant. Seld. 4, &.fex&.tres alii, Arab. Lat. Perf. Chryfoft. Fa- 
 cile omiirum ante ovtco. 
 
 35 
 
V A R. M A T T H. XIX. laf 
 
 •35 ( - Ta Teto. dvTuv^ ^th. Jrah. Cop. Lat. & inde Bart?. j.'Cant. Sax. Hie- 
 rop. Cahnitanus ; inde , credo , ctiam Colb. unus , jnanu prima, rot Tra^. duTov Syr» 
 
 CAP. XIX. 
 
 I irfMern ) locutus ejpt Imbct HiLir. inde rAa-'^iiiT?'.' Cant. 
 
 3 ( - avTffl ) Jug. 4. Cyp: Med. M. i. /'/. i. Chryf. Mth. Arab. Lat. Perf. 
 Syr. unde t« <»j8 Pit. 
 
 5 TTfltTfoa) rT-ar. a'fTJ? Cow;|i. Ai/g. i. ^31;. Pt'r. & alii. E Marco. * «/«Tfpae) 
 ^nT. eiury Gal. & alii. ') -r^oTxcM^-S-rcreTtfy) Sic parall. ^ xoM>»^m't!t-w ) /Tr. ed. I. 
 Aug. 4. Cant. Gehl. Mofc. Roe. y'o. i. 2. & trts & /''pf^w alii , Chryfvjl. Efiyhanius. 
 \ 61 ho) Sic cod. Samaritanus , LXX, & vcrfio S^riaca Genefeos. 
 
 9 u;l) Cowi;'. & al. cdd. Aug. i. 4. Baf. i. 5>2'. C)7'r. Gf/:/. A/ci. M'/c 5'tcp^. 
 omw. Wo. 2. ikfcdeam ik viginti^LYn : nee obftat Giwf. Co//'. 8. L. Par. 6. Arab. Syr. 
 ii uH Er. &. al. edd. cuin paucnlis mlT. ^ f^ 6 ufque //o/;:t'i''"a/ ) - ^«^. r. Gc/;/. 
 & al. Hiatus , recurrence verbo. 
 
 10 7vi'a/xoO ■)vvaix,:<; durti Col. Med. Fff. I. Arab. 
 
 16 er? TrpoTf A^«v ) «ii. , LiTf. &c. Multa hie codicum varietas efl , ineunte 
 Icftione ecclefiaftica. ^ ( ^ dyabi) Bod!. ,5. Cant. AEth. Arab. Hilarhis. 
 
 17 A?-)?/? xtA. ) f^,/. ,5;; „,|(j; fci-e omnes : Syr. Arab. luftinus , Irenams , qui 
 tamen , baud fcio , an Matthieum refpexcrint : li(]uido autcm Chryfojiomus , Tlno- 
 fhyh^. Euth-ym. Hilar, ncc non Hier. Ex parall. repent Erafmus & alii. • ;«(5a)Ta; 
 iili]. 'r)%b:'C JEih. Arab. al. Arm. Cop. Lat. & inde Barh. 1. & , idem fortafTe , 
 ratiranus. Cant. { qui i>-"& omittir, 5'f?j'//. m. ifneque alios Bcza innuit Colbert. 
 n. 246"'. Cyrillus texrum alibi reuncns., ' Eufcbius, Dioii]fus Areofagita , Novatia- 
 fftfj, Hieron. Aiiguflin. Sax. Ebr. AA verba hxc h^.oc addunt Lat. & al. , Orig. 
 (qui tamen etiam textum legit, ) & Antioch. ^ 6 9i'c) Patris voeabulum addidic 
 Mardon, & tamen etiam Inflinus^ Clemens Al., & Origenes non femel. Vid. Whitby 
 f. 30. fed & Mill, ad Marcinn & Lucam, & Grab. Spicileg. PP. fee. II. torn. I. p. 231. 
 
 18 tiTTi) di/T(ri addunt B. 2. apud Fellum , //'o. r. Sy. 
 
 11^ ( J. cxpofl: -TaT?ca) Er. Aug. i. 2. 4. Cant. Cyp: Eyh. Roe. & multi alii , 
 Len. Orig. Lecbo media, unde, & hie & port '/,iTtpa, ax addunt alii , in quibns Cowf. 
 f^lf. I. & al. ne verfiones addara. o-k Steyh. ed. & al. ^ k^ alterum) v Lat. in 
 cod. Trcv. & aliis. ^ (riavriv ) iccvrov Byz. & alii. 
 
 20 ( -. t)t vjoTHToc wk) Colbert, n. 2467. Lfft. in cod. Reutl. inSchelh. inTrevJr. 
 manu prima , & aliis , Sax. Cjprian. & alii. 
 
 21 ^^ara) ti^ctvok Aug. 2. Byz. Gehl. & aL 
 
 24 -rdXtv 
 
128 V A R. M A T T H. XX. 
 
 24 'TriXtv S)) '7Ta<Ttv Bodl. 3. apud Fellum. kA vrdXiv Er. Lat. & al. ^§\') •» 
 ^i. I. Lf-.t. in ir.r. Clmfluno. ^j K^'.fiAov) xr^/Aef Go«. Afojtf. ^ Sn^^-Jv) jiVjX- 
 ^^rv y^;<»-. i?. f-''yz. U'o. 2. & rauki alii. E proximo. ^ rS 9i^) tuv i^ctvuv Jrmi. 
 Lat. Perf. Ckryf. Ex v. 23. 
 
 25 avTS) - Gfl/. & al. <I] (r(p6$^a) *• iJoaf/. un. apud Fellum. 
 
 26 fin. ( - «5"i) Cow|5. ^M^. I. 2. ^0. 5. & alii , Chrjfofi. 
 
 27 «(Ja ) Kv^ii y« ^M^. i^. & al. 
 
 28 ev T>i TrctAiyyivio-iix.-, ) Diftinguunt , ante & poll , ^2<g-. i?. 4. folum ante, 
 Xfig-. 1. Bjz. & alii apud Miiiium , O^us imfirf. adde ^orm» Opufc. iacr. T. I. 
 p. 441. 
 
 29 (^oh'iav) Contf. Byz. & al. Lat. Ex parall. 
 
 Zo K^) K3\ oi Cotnf. Laud. 4. L. Par. 6. GlolFa , haud fcio , an e Marco. 
 
 CAP. XX. 
 
 2 <TviJ.<^odvmac 3)) >(f) a-vf>t(pc>)VK(7ac Comp. Aug. i. *. 4. Byx. Cyfir. Qthl. Mont. 
 apud Fellum , Mofc. Rot. Wo. i. 2. & rauiti alii, Chryfufi. n^ arreptura ex v. 3. 
 quum eadem verba prscederent. 
 
 3 - <rh ante T^'nvw) Comf. Aug. i. 2. 4. Baf. a.. 7. Byz. Cant. Cyfr. Gekl.Pcr. 
 ■Wo. I. 2. & multi alii. t«v Baf. /3, & inde tdd. al. ^ T^i.m ) iz'iin Bodl. im. apud 
 Fellum. 
 
 4 xcq mmoi^) Er. Aug. I. 2. 4. Byz. Wo. i. 2. vel plures. ydmUoi^ Comp, 
 'Stejjh. edd. & al. ^ (j^ov ) Ej)h. Colh. 8. Med. Par. 6. ^th. (ex cap. XXI. 28. 
 ubi viciffim pronomen iidem per compenfationem omifei-unt , putantes , re6Hus ad 
 operarios , quam ad liberos dici, vinta mea : ) item Colin, ed. Bu. Par. 8. & alii, 
 Chryf. Arab. Lat. in cod. Reutl. Trevir. & aliis , RuJ]. Sax. Probat lo. Kaifir. 
 
 g TTaXtv) TrdAiv S\ Er. Lat. Ruff. & al. ^ ivdryiv) Comf. Aug. i. a. 4. Byx. 
 &alii, Chryfofi. Sic fcribendum elle , decent veteres numi , & Euftathius : unde 
 prima apud poetas vel corripitur, vel, ubi produci opus ell , « pro j habet, & 
 tamen retinemus \vvict & ivvivmovTa' ad analogiam Tira^rog , rirrcc^n; , TSTxag*- 
 KovTa. maTw Er. & al. 
 
 7 dixTTiXma') d/JiTr. f/,ov Colin, ed. Bu. Ejph. Med. Par. 8. ^tk. Lat. aliqui. 
 Ruff, uti V. 4. Item Cant. & aliquot alii. ^ ( - xa^ ulque AMiJ/et&s) Lat. fere 
 omnes , etiam Cant. Hieronynms, Copt, aliqui , Sax. Vude Perft fupplet , &f ivt- 
 runt. Officium eccleflafticum in antiphona quadam Dominies LXX, ut Zegerus no- 
 tat , ita habet , Nemo nos conduxit. Iti ^ vos in vineam meam , &? quodjujlum fM- 
 rit daho vohis. Fuit hoc comma , eodem Zegero obfervante , in exemplari Cor- 
 fendoncenli Latino. 
 
 8 jukQ-ov ) fxiiQ-ov dvToov Copt, apud Fellum , Lat, in mf. Char. Sax. Syr, 
 
 12 xai,vaava.) Kavacovai Aug. I. 2. & al. 
 
 I J h- 
 
V A R. M A T T H. XX. 129 
 
 13 3nva^iov) h ^Kva^iov Lat. uti v. 2. ^ (Twv«$«PMTac luoi) tyvvi^wnJa. (To/, 
 lina litera dcmtA , Stf^^h. m, Orig. Anmch, JEth. Arab. F<:rJ] ladidem. 
 
 14 T«T«i)) <ji) T«T(>) Laud. 3. Lat. KAJ Ckrijfoft. 
 
 15 ( - ff To7? iuo]c;)LiJit. Armm. Sc\x. ^ «') edd. yrimat ., /§ug. I. 2. 4. Bodt. 
 vmn. apud Fellum , Iiij~. Jf'0.2. & aliicomplures, Chnjjhji. Confeffio ecd. or. p. 292. 
 Falla, ncc non Lat. (h) Camtrarius in notis,Z)V;t»f, A/j///» & aL ed. , Lat. Sijr. &C. 
 E proximo. 
 
 17 5v TH oj'w xet^') KOf iv tJ) oJ<» L. MoiU. Su^^k. «. Ori^-. ^rdfc. Armin. Cop. 
 Perf. xAi Lat. 
 
 21 a-ov alterum) Corny. Aug. i. 2. Byz. Roe, Wo, i. 2*& permulti alii , Lat. 
 aliqui , Syr. Sl al. - Er. &. al. 
 
 22 )') Comji. Aug. I. 2. Colb. 5. & Colh. n. 4112. Cypr. Laud. 2. 4. M. i. a. 
 Wo. I. 2. «Sc e ClalFc II undtom alii , plurelVe , Fn-J\ Ru{]\ S^r. k?\ Er. & al. E 
 Maroo. ^ » to ufq. /Sa-TT;.-d-m'af) cdd. mff. Arab. Hebr. Pt-rf. Ruff. Sijr. Chrijf. ^ 
 Dpus iinperf. Bafilius Sel. Theophyl. ( -- ) Origoies , Epifkanius , Mth. Copt. Lat. 
 & iiulc Cant. Colbtrt. n. 2467. Steph. «. Sax. Anibr. Hilar. Hieron. , Tr. dc BapC 
 inter opera Cypriaui. 
 
 23 ( .^ »yt) TO ufque /SaTTTjcd-ria-iS-i) Bodt, 2. Eph. Laud. 5. Magd. Med. Sdd. 3. 
 (in rliytlmio ad honioeotclcvtou verlus 22. acccdente : ) item ^th. Cvpt. Lat. & iu- 
 dc Caul. Cclb. 8. Stcph. r. Sax. Hilar. & alii ad v. prtKC. citati. ^ ( — ixh) Er, 
 *d. 2. Cijpr. Gon. L. Magd. Med. Chryf. Lat. Cant. Colb. 8. Six. ^ SSi'xi) tSto Sa - 
 vau{ Cilin. ed. Stcph. •). iS. Sax. & alii , ex Lat. nonnuUis. Vtrumquc Cant. Por- 
 ro vobis 2id6it Lat. non addit Augujiinus, ^ a'M' oW) aliis (aMs;?) Hilar. & Cant. 
 la tine. 
 
 26 ^ (Js) Er. Aug. 2. (cum ligno interrog. ante k;v; 'ktw? , ) Baf. i. Bodl. 1.7, 
 Cant. Civ. I. Cypr. Eph. Gon. L. Med. Far. 8. Seld. i. Fff. i. Ji'u. i. 2. Lat. ( Jj) 
 Conip. &.C. ^1 i prins) ^ Bodl. un. apud FcUum , Far.i. & Byz. vel certe 
 Jug. I. 
 
 if). 27 {}.<TaJi^ Comp. Aug. i. Bijz. Cant. Cijpr. Laud. 2. & multi alii. E Mar- 
 co. & lie V. 26 , Colin, ed. Stay. Aug. 2. Stcph. quinque &. multi alii , Felef. /Elk. 
 Ex alliterationc ad '^mAoj,. lie v. 27, Go. & aliquot alii , Lat. plerique. 
 
 28. 2y Interjicit cod. Lat. vctuftilFimus , Fos autcni qiiaeritis de pufilh crefctrty 
 cf dt niaji.re mtni'res ejjt. Jntranlcs autcm ^ rogati ad cxnam nvlitc dijl-uiiibere in lo- 
 cis emiiutttivribus , ne forte clarior tt fuperviniat , {5^ accedens, qui ad canam vucavit te , 
 rf7c.1t tiH , adliuc deorfnm accede , £5* confundaris. Si aittem in loco inferiori difiubue- 
 ris , £f? fupervcniat humilior , dicet tibi qui ad cirnam vucavit , accede furj'uin , ^ ent 
 tilihoc Htihus. Vid. Rich. Simon. Obf. nov. p. 31. Et liclere Cant, eujus lectio paf- 
 iim cxllat. Idem vero codex Grseea fua adLatina hxe , quE modo exrcriplimus, 
 confeeit : Latina autem fua , lub manu , vehementius intcrpolavit , maguo argu- 
 
 R mento 
 
130 V A R. M A T T H. XX. 
 
 inento liccntiK Cux. Eandem periocham legit Iimncus , Hihiriu.1 : liabentnue nvx- 
 terea codd. Lnt. aliquot, & inde Sax. Ex Luc. XIV. ii. 8. f. intervenienrc Ibdan Ev- 
 angelio Nazarsoruni. In hoc atitem Lucm loco (iuquit lltomas Manfchaltus in Obferv. 
 in vcrfionem Anglo -Sax. p. 498 , ) nullum agmfcunt farallelifmum cumnes Eufehia- 
 ni. Nam in omnibus , quae vidi , exemplarihus , Graece , Latine , Arabia , aut Cv- 
 ptice fcriytis , quae )ti(paXctiu>v canonibus reffondtntium numeros habent tnargini afcri- 
 ftos, hie apfiiEium cernitur 1 fub qoyi five X fub tjS. quod indicat, hancfeUiomm fer- 
 tinere ad canonem decimmn. Eft autm zavcov i'i}ta,Toi; , iv a i^icoQ ix.ct<^oc Tno't tivo)v 
 iiQr^xaTi , vd , in quo propria fingulorum evangdiftarum tantummodo continentur , 
 nt habet Hitrcn. in Praefat. ad quatuor Evangelia. Hurum itaque cauonum autoritati 
 rtjicitur illud , quod Matthaei evangdio interUxtum vidimus , tanquam afocrufkum. 
 Vide etiam Ger. a Maftricht notas ad N. T. p. 5. & ouos ille citat. Priorem dunta- 
 xat partem , Fos auum ufque niinui , habet alius coa. Lcn. antiquiff ut fi librarius, 
 cum delcribere coepiiret, non feribendum agnofceret : eandemque Leo M. lie exlii- 
 bet : Et tamen haec ( Sicut Filius hominis ^c. ) illis tunc infinuabantur , qui de fupllo 
 vohbanl crefcere , £.? de infimis ad fumma tranfire. Porro ab Ik c loco ad Luc. XXIL 
 28, verbum crefcendi T^voiuXix. Cant, canjeque invitator el dicitur oe-tT[]iox.XnTu^. 
 
 34 ( .^ durm 61 6(p^at^/ui.ol) Cant. Colb.8. Mont.M. i. Stefh./S, v\. /Eth. Arab. 
 Cop. Lat. 
 
 CAP. XXI. 
 
 1 yfyytcrctv & wASov ) tiyyi^i 
 qui - - - - ~ - 
 
 1 Ifyytcrctv & wASov) >iyyi^iv & JiAQsv Er, ed. I. Baf. i. Sdd. 4. ^th. Lat. ali- 
 qui , Per/. Sax, Syr. Ex Luca. Vtrumque On>£«fJ. '^ {^^^(^(payti i'. /Stt^arcpayyi) 
 Comf. Aug. 1.2. 4. (fed 0- erafo) Byz. & multi alii ; librariis grseco aipctyii , ac 
 non concurfui literarum 9(d alfuctis : quanquam alii hoc pronunciationi r. cum fi- 
 bilo , vel lufui calami adfcribunt. Sic quoque in Marco & Luca multi codd. , eti- 
 am Goth, qui hie , in Matthaeo , hiat. % 6 Imi^ ) ~. Cant. Sax. ^ ) - Er. 
 Aug. 2. Baf. a. [6. 
 
 3 af7ro?-eMf4) Comf. Er. ed. I. & feqq. Stof. Aug. i. 2. Bodl. i. 2.7. Bu. 
 Byz. Cov.i. Cypr. Gal. Gdil. Go. Laud. 1. $. 5. Lin. Lijpf. Mont, manu prima, 
 M. I. Mofc. N. I. Par. i. g. 4. 7. 8. Per. Rot. Steph. omn. Vff. i. 2. Wh. i. non- 
 nulli codd. apud Er. vel etiam Barb, decern , & Cam. item C'hryf. Theophyi. Cant. 
 latine , Syr. Accedunt Evangeliftaria , Aug. 4. (in quo cum verbum hoc jam A 
 limplici ibriptum fuillet , A alterum ell fuppletum,) Bodl. 4. 5. Laud. 4. Wh. j. 
 Itaque a--7ro?-5M« Matthxi , & aVoTsAf/ Marci fe mutuo confirmant. nam librarii 
 videntur leftionem aTiog'i^^ ex publica Matthaei recitatione ad Marcum traduxilFe, 
 &aliquando aVo^-sA^r a Marco ad Mattliazum retulilFe. Vid. Gnom. {avro'^iXit') Lat. 
 & inde Er. vel etiam Parifini & Seldeniani aliquot, cum Bodl. 6. Cant. gr<ece, Go». 
 Hunt. 2. Magd. & perpaucis aliis. 
 
 4 oAov) 
 
V A p. M A T T H. XXI. 131 
 
 4 Uov) edd. &c. ex c. 1. 22. XXVI. 56. ( ^ ) /Eth. Amh. Cop. Lat. (in mf. 
 Trevir. & aliis, ) Cant. Oiig. 
 
 5 Kiu pr'ms ) ^ L. Mont. Lat. (in mf. Char. Colon. Reutl. ) Cant. Cijiprian. 
 Hitron. Ruff. Legit «&. non legit Origtna. 
 
 n iTrdvco aWarprius) i-v' dvTov Lnt. in C\nT. & aliis. ^ (^iirncdQiTctv) Er. 
 id. J. & al. edd. , Lat.. iKdQt(rav Magd. Mont. 
 
 12 ( ^ r5 9iH) ^th. Cop. Sax. Colb.S. Chrvjf. Hitariiis y vel etiam Hitron. 
 Legit & non legit Origmes. Nuf juam in tota hiiloria cvangelica templuin Hiero- 
 folymitanum dicitur to legov t5 bti. 
 
 14 {^x^^^ol luij Tv<pAo/) Comp. Aug. i. 2. Byz. Gehl. & alii apud Waltonum, 
 Chrijf. <[J 6v TM (6^(S ) — L. Par. 6. Sax. 
 
 16 dx.i<eic) HK dzHiiq Aug. 4. Bvji. & alii , -(^r»&. Alliteratio ad a'^eTTOTs. 'J iir/ ) 
 ^ Magi.tkil 
 
 20 » o'L'xJi ) — Lat. 
 
 25 «v) - Er. id. I. :;. 3. Per. & aliquot alii, Lat. in Char. Syr. Facile omif- 
 fuin , ax fequente. 
 
 28 dvQQcoTTot;) TK addit Comp. Aug. 1.4. Bijz. Gehl. & complures alii. Perico- 
 pa incimte. ^ { ^ ^.a) Cvlh.H. Eph. Med. Par. 6. ^th. {v'ld. var. c. XX. 4.) 
 Item Aug. 4. Bvdl. 4. 5. Cant. Cijpr. Hunt. ^. Perf. Syr. 
 
 29 , 30 « fifAft) htA.) edd. mff. Orig. homil. 18. in Matth. Heron. &.C. etiam 
 luvencus , Hilarius , Saxo. {vTrdyco xxA. ) L. Par. 6. ( quos comes liius , Augujia- 
 nus 5, deferit ac redarguit, ) Arab, (in cod. mox citanais , ) Anncn. Copt., Dialo- 
 gns apud Athanafium , (juem is Kicsae cum Ario liabuilTc fertur ; ubi primus tilius 
 ad ludaeos , alter ad gentes applicatur. Librarius antiquus , hand fcio an Grscus , 
 ab uiio 6 S\ d-vox.Qi9ik u-^tv incidit in alterum : ut faftum eft etiam in Arahk» 
 exemplar! Erpcniano , quippe quod rcfponliones utriulque iilii tranfponit , & ta- 
 men to TrfwTo? retinet. 
 
 30 («T?fw) Aug. I. 2. 4. Bijz. Cant. Cypr. Med. Roe. JVo, 2. Sufeptem & undt- 
 dm alii , vel plures ; Dialogus apud Athanafium , Cyrillus Al, 
 
 31 TraTpic") -T«Tpoc dvrZ Mofc. & alii. ^dvT'xi) ^ Lat. (in cod. Reutl. Schelh. 
 Trevir. & in alio fragmcnto mf. aliilque codd. ) L. Par. 6. ^ tt^^to?) eid. m/J'. 
 Irtn. f. 373 f. Origents I.e. Hitronymus , ex veris , ut ipfe notat, rxemplaribus ; 
 Commentarius 777r(/f^77oadfcriptus, Opus imperfcEtum Sec. {'iXarot;) L. Par. (>. Arab. 
 (in ed. Londiii. & in mlT. Kirftenii & Marefchalli,) Arm. Copt. Dialogus apud 
 Athanafium ; pro compenfinda trajedtionc ad v. 29 & 30 notata : atque inde por- 
 ro , Lat. mir. in Er. annot. & Simonii Ohf. novis p. 460, luvencus in mlf. apud 
 
 R 2 Sauber- 
 
1^2 V A R. MATT H. XXI. 
 
 Saubertum , p. 259. & apud Simon, lib. cit. p. 461. Hilamis , Aiiguftimis , Sax. 
 Cant. Scd & Pip^olytus to viarctToc Gen. XLIX. 22 ad Chrilluni applicans ait , iv 
 TOO ivoYii^icp rov TToimctrva. to ^iMfxa. tS vraT^oc, iiTTiv 6 i%cnoi;, 
 
 32 »' fecundum ) ^ Cant, (ex v. 29. non trajedto ) & Far. 6. 
 
 33 T(?) .^ Aug. 3. Mofc. & alii, Orig. Lat. ex parall. 
 
 35 {iSr\^av) Bezn ex uno cod. vetuflo , Bodl. 6. Cam. Land. 3. Mdgd. Mont, 
 Par. I. Per. Roe. Seld. 2. 3. 4.5. 'iSn^ctv Aug. i. Et lie alibi, ^ai^ovnc y.rX. Re- 
 centiores Grxcos fuga amphibolic h^co , vel Sa'i^co , & inde hoc loco iStj^av y 
 fcribere hortata ell. Sed vid. Gnom. 
 
 37 TT^o^ avrQc) -^ Colb. 2. Magd. Lat. in mlT. Bodl. & Col. 
 
 41 As7ao-;y dvra^ ^ L. 
 
 42 If Tar? y^ctipaig) •* Irm. Epq^kan. 
 
 CAP. XXII. 
 
 3 Tf<c SiiAni cI'jth) fertum fnum hahct Hieron, qui tamcn in plerifque jfruor 
 fuos legi notat. 
 
 7 (;taf dniia-a.^') Cvnifi. Aug, i. 2. 4. Byx. Gehl. Mofc. Wo. i. & novem & otto- 
 dtcim alii. a;t«Va? Gwt, ^0. i;'. ^ (_8;i«iVo?) Cump. Staf. Aug. i. 2. 4. Byz. Cyfr. 
 Gehl. (coll. ed. Rechenb. ) Roe. Steph. onm. Sifeftem, & viginti alii, Cakrit. 
 
 13 TToSai; Kctj X^'ik'^Q) Er.Biif. a. /2. 7. &c. (^X'^''^<^^ ''■"^ '^oSuq) Comp. Aug. i. 
 Bvjz. Gehl. Par. i. 2. 7. 8. plurefve , Andreas CrL in Ap. XVI. & verliones , qua 
 hie fcilicct indoli fuse obfequuntur. ^ agari avrop zaj) - Er. L. Ferfioms;kd 
 agnofcit Irenaeus , Hicron. Hiat Goth. ^ iKfidXiTi ) /BctMTi Bijz. Cant. Stap. TVo. 2.- 
 & al. 
 
 20 dvToTq) duToTi; JnaSg Lat. Syr. & al. 
 
 23 01) •* BijZ. & alii, i^i/r. 
 
 29 auTO??) ~. iV/o/c. & alii. ^ t£ 9«h) dvrcav Efiphmins, PhUajirius, 
 
 32 ( ■- Sfoc) Hunt. 2. Seld. 5. Arab. Cop. Lat. Cant. Colb. 8. Iren. Perf, 
 Sax. Syr. Ckryfoft. Ad parall. 
 
 37 ecpn) Comf. Aug. i. 2. 4. Byz. Gehl. Mofc. TVo. i. 2. & undecim & viginti 
 tres alii. ilTnv Er. & al. "^ zv ter ) edd. multse. Aug, i. Baf. y. &c. Ex parall. 
 fed (tm) tcrtio folum loco habet Aug. 2. Baf. a. Wo. i. plurefve. nam etiain 
 Baf. /3 ?iufquam habet , (inquit Ifelius , ) nif! quod tertio loco marglni additur , « fri- 
 tm , ut puo 5 manu. Eaque Icdlio media, unde td primum «. Aug. 4. in duabus 
 
 i:enco- 
 
 i 
 
/ 
 
 V A R. M A T T H. XXH. 
 
 ^33 
 
 pcricopis , & Bijz. Tnediiim - Gtlil. & Bodl. omn. apud FcUum , tria ^ £f. 
 V id. GnoiH. 
 
 38 sVO — Bijz. Chiiff. ^(« ju.i'^aAtt x« Trqurt)) Par. C. Lat. pleriquc, Sijr. 
 
 39 ivriri) civrr Aug. I. 4- Byz. IVo. i. & alii , nec non Covhj?. ^ aiavrov) 
 favTOT Mofc. & alii. 
 
 40 oAoc') -^ 5'f/Y. r. Arah. Coyt. Sijr. ^ za^ 3/ 7r^(9|)?Ta/ x^?(t/.avTa«) Latini 
 codd. habont , pH//ff , £5? p-ophetac. unde x^fMara/ , xa< 01 7rqo(p'ii'rai Cant. Do le- 
 ge qurerebatur : de lege poriflimuni refpondctur. v. 36. 40. x*f olTr^o^mai non lu- 
 bet verfio Anghfaxunica : & pollct videri glolla ex cap. VIT. 12. quia & finsiuLi- 
 ris numcri eft }h'niin , & podponitur £<? frofknat. fed hoc habent patres , eciain 
 TertullianHs, fl excmplaria ejus fincera funt. Rurfum verfio Anghfaxonica fspe 
 omittit alicjuid, quod Latinus habet. Amplius confidcrandum. 
 
 44 v-TOTTohov') vTroKctTCi) Aiig. 2. IVv. I. & al. Sijr. 
 
 45 Jta-Xit dvTov xv^iov) x,v^iov dvTOv KaXiT Er. Chryf. ex V. 43. 
 
 46 dvTw dr^o^pl9}ivctl) Er. Baf. a. /2. y, &c. Lat. ( ctTToxq. dvT^) Aug. i. Buz. 
 Cant. & alii apud Walton. Lat. mlT. 
 
 CAP. XXIII. 
 
 3 ( -> viuuv nj^iiv") ''JEth. Arab. Cop, Sax. Inn. Amhrof. yfugujiin. Cant. 
 Tr^i7v oinitrit Armtu. Lat. 
 
 4 ( -> ')a5) ^ij?. plurefvc , Arab. Sax. Leftio media, unde <Js fupplent £"//. 
 Ef'h. Mtd, Mvnt. Par. s. j. 7. Per. cod. unus {Cant, ni fallor,) apud Bczani, Ln. 
 aliqui. t? Sijr. Httr. ^ x*j Jt^y/SaVaxra) ^ Arab. Ccyt. Lat. Pcrf. Sijr. E\ pe- 
 nuna Synonymorum. ccrte Syrus h. I. & Luc. XI. 46. uno codcmque verboutitur. 
 
 ^ Si) codices. Ex antcccd. iydq) Aug. 4. &alii, Lat. Sijr. ^ ( ^ tco:' lu 
 rnvrav ) /Eth. Lat. Cant. 
 
 7 p3.3,8] bis ) /ia/S/S/ femel Byz. JEth. Cup. Lat. Sijr. & al. Bis , fcnielve 
 Erafmi codd. 
 
 8 x.a9»i7«T)i? ) td,l. Baf. a. $. y. &c. Ex v. TO. {SiSdaxa^oc) Aug. t. 4. \\\ 
 duabus pericopis , Bodl.'^. Cslb.j. Gal. Go. Lin. Mvnt. N. i. Par. 1.4. Roe. Selii.r. 
 Stevh. . Fjf»'' 2. ti'hftl. I. & alii apud Erafmiim & Bnani ; Orig. Chryfoft. ad h. 1. 
 & Homil. 77 in Ioli.,^>vi^. Syr. Pinbat Bcza , Grotius, Seldenus , nec non L. (ie 
 Dieu, Ruf. H A:p"5"oO idii.Sic. Ex v. 10. ( -. ) Baf. unus , 7 opinor: Eph. Med. 
 yff. T. duo apud Btzam , Aith. Arab. Armen. Cop. Lat. (& inde Cant, (jucni t\- 
 meu Be7.a vidctur inJiucrc, Colb. 8.) Perf. Syr. Orig. Clinjjhflumns dare , Theoj^kijl., 
 
 R 3 M 
 
134 V A R. M A T T H. XXIIl. 
 
 in comin. Vid. Gnom. ^ TrdvTn; ufq. W\) Ab hoc verfu ad finem fequentis id tranC- 
 krty^iig. 4. Stefh. i. & alii. Quo propius juu6ta elfet Patris ac fratrum mentio. 
 
 9 v/j.m ) Comp. Stifh. tdd. mjf. e feq. ( vuTv ) Lat. Er. Cant, O^tatus , y^ugujli- 
 nus , Syr. /Irab. ^[ b roti; »gavo/?) i^dvtoQ Bvjz. & al. 
 
 II (^Vw) unus apud Bezam , Erafmi Schmidii editio ; Aug. i. Byx, Gat. Gekt, 
 Go. Laud. 2. Seld. j. FJ]'. I. ff^'h. i. Chryfoft.. ex parall. 
 
 13. 14 zXi'iiTi ufq. jiVsA9s7v" & pcaTec&ijTS ufq. K^i/t/a) Sic Er.Bixsi , 5o()^/. i. 2. 
 Ct/j:ir. Laud. I. 2. 7lo«. &/ejc &.0U0 alii, vel etiam C«»j. Item Hiletr. Eutkym. Cupt. 
 Lat. , etiam apud Huron. {x-ctn^hTt ktA, iLXmn xtA..) Comp. Stap. Sttph. edd. 
 Aug. I. 2. 4. Byx. G^hl. Mofc. Wo. I. 2. &c. Ckryfofi. Theopkijl. , Opus imperf. 
 Arab, Lat. pauculi , Syr. Ouinqm Colhrtinos pro ilia leCtione citat Millius , a illeil- 
 tio amicorum , qui Bezam adhibueraut , argumeiitatus : pro hac , Simonius in No- 
 tis ad h, 1. Vide Gnom. quanquam is prior videtur elfe verfus , quern feorfum re- 
 ferunt Marcus & Lucas. ^ wVeAQj/l') -» Mofc. 
 
 14 ( •. «a/ ufq. x^ifj-ct) Grig. Arab, aliqui , Armen. Tmi, in cod. Trevir. ma- 
 nu prima , & in aliis , & inde Cant. Colt. 2. Sax. Huron, comm. Facili liiatu, llcut 
 KAikn xrX. in Byz. Graeco & Rmtl. & Schelh, Latinis erant omilfa , quae manus fe- 
 cunda reltituit marginibus. Canon Eufibii , in Marco &Luca aliam feriem fpedtans , 
 nil certi hoc loco docet. ^ /uax^a. ) fj^ax^u Aug, 4, Byz, & lie in Marco , Byz. 
 In Luca Byz. & al. 
 
 19 juaqol xobj') — Lat. Sax. 
 
 21 KctToixvTavTi) Comp. Aug. I. 2. 4. Byz. Cant. Cjpr. Gehl. Mofc. Roe, Stepk. 
 quinque , Wo, i. &permulti alii, zultoixhvti Er. & al. 
 
 23 TO pvoG-ixov) Nn:0 Hehr, ex Lat. ^ iSii) Tt 'iSu Aug, 4. Byz. & alii, 
 Ckrijfoft, in mf. , Syr. 
 
 24 Tm) Tov Innaeus Grabii , Curcell, & indeal. idd, 
 
 2-5 i^ d^'TTctyyii;) &\,\^a^7rcLym. ^ j0) -^ Aug. 4. & alii, Ckrijf. ^ dx^etjiac) 
 Er. & al. edd. nefcio an aliqui Colkrtini , Parifini , Stcphanici , &. L. Lipf. Med, 
 Mont, cum Bodt. 3. Bu. Cant. Gehl.M.i. Mofc. Orig. Lat, olim. {dSivJoLc,) Comp, 
 Valla , Stap. Aug. i, 3. 4, Byz. Cypr. Per. Roe, Steph. fex , Wo. i. 3. & his tredi- 
 cim alii , ChrijfojL mf. apud Saubert. Thiopkyl. Arab. Syr. Vtrumvis habent codd. 
 Erafmi. dj'ix.tac. >f^ TrAiovi^icLQ ^th. 7i-Aiovii;icti; Par. 3. Ckryfofi. ed. axaQagtria^ 
 Epk. Hunt. 3,. Copt. Lat. liodie. ex feqq. 
 
 26 ( - <5t| rvtc 7r-j.^o'\\il§oc, ) Seld. 5. Inn. Clemens Al. Chryfojl. mf. Cant, Ite- 
 ratum .videtur Millio ex v. 25. 11 ( - dvTm) Seld. i. JEth. Ln. Inn. Clemens 
 Al. Ckryfofi. Sjx, duT^a Seld. 5. Cant. Bodl. 4. 5. L. Steph. (j, //S. 
 
 27 ohmc, 
 
V A R. M A T T H. XXIII. 135 
 
 2»7 ^ r''~ir(c nfq. •)=/MVT/" j it(i>iiv Q Ta'^oc daiviTitj u^hlToi; ■> hSov S\ yiuei Clt- 
 tnrns Al. «& fic fere !ren. Qvit. 
 
 c;o ii) 'in «' Cumy. Per. SdJ. l. ^ rw'rbis) Stef>h. td. j. Baf.y. &.C. )(u«6<xbis, 
 Falia, Sttfh. td. i. 2. Aug. 2. Biif. a. /2. Mofe. Wo. 1.2. & alii , Orig. Vtrum- 
 vis bis , codd. Emfmi. miSa. & '«/*«v Cotfif. quae ledtio media videii poterat. 
 
 32 TrAnfaVfltTs ) s7rA«^aio"aTe Cam. Cant. Mont. Seld.^. IVv. 2. 
 
 34 ij« ) «. Magd. & alii , Sax. ^ d-^og-i?^u) a-Tro^iXw Aug. 2. & alii. E 
 Luca. ^ j-^ fccundum ) - Colt. 8. Cor. /. .Tf/i. -^. Cojit. Sax. ut juiK^tim legatuv 
 rc^ovq •) f a,it;^aTe<c. fed £5" habet ctiara Irenaeus. 
 
 35 w(S /3a5a;^<'H) wa /axFa: Evang. Nazarmomm apiid Hieronymum. tS Tr^ojpw'- 
 TK EYiyhanius. 
 
 36 OT/) Cf'wjp. ^!<.:r. !• -• 4- Biif. a. ,S. 5)i:. G?^/. Mvfc. SUfh. omn. JVo. t. & 
 pcniiulti alii 5 ChnjfoJ}. ( - ) £?•. & alii , Buf. y. Lat. \t apud Lucani. % -nmTo, 
 •xaAJTo) Com)'. Aug. I. 4. Baf. ct, y. Pf'o. I. 2. vel plurcs. Tcivra TrdiJct Bcif. ,5. 
 & inde Er. &c. 
 
 37 a'l/TMv) (re ^yJ'- &. al. 
 
 38 Jurv ) •- Bijz. & alii ? Clemens Al. Cliryfofl. 
 
 CAP. XXIV. 
 
 1 sTopstyfTo otTj-o Tov /ffoty ) ttTj-Q ToD j«^oi/ , i-^cQiviTo. Sic liabciit Cvlinaei ed. 
 ^ m(T. Bunlikmus , Cmtahrigienjis , Pur//'. 5. ff.Steyli. n. plurefvc, OiryJhJ}. AEth. 
 Aiiib- Lat. Perf. Syr. Reccntiores Librarii , ut Ii nil rcferret , fciipfeic iTro^tuiro 
 uTTO Tov ii^ou. Vid. Gnom. 
 
 2 <)i7«c ) ^ ff^'o. 2. Perf. Syr. d-roxciSfic L. Laf. & al. Ex v. 4, vel ex Mar- 
 co. ^ x' piinium ) — Pf>'. &■ i^lii ? Thecfhyl. Co^t. Lat. Ruff. Schmidii ed. Ex v. 4, 
 vel ex Marco. *|l ToivTo. ravra) TaOro. ttclvtci. Corny. Aug. 2. 4. Byz. M^o. 3. 
 Lat. ^ ~. mm) Corny. Aug. i. 2.4. Cant. Mofc. Wo. 1.2. & multi alii, Chrxjf. 
 Macarius. {fxn) Er. Sleyh. cdd. 
 
 3 a/wi'o?) di. TovTov Gon. Cop. Arab, 
 f) TTcivTct ) Tfli yravra Er. 
 
 o Tftir) ^ Elztv.Si al. ed. Sphjlma. f t&jv iQv£v) «. Aug. 2. 4. un. apud 
 ^fiflflj , Bodl. 4 apud Fcllum , & al. Ad parall. 
 
 Tf; €<r«0 -^fr^- '''^- ^* ^^^'* ' ■'*^''''"-'" '" fe"*^t"-> ^"^- ^-4- Byz. Stay. &alii, 
 IJiyyllytus. Woe Corny. Er. Steyh. td. j. Milliui in appendicc , & inde Kufltrus in 
 tcxtu , Aug. 2. Bodl. unicus in ed. Ox. min. Mofc Vide Gnom. 
 
 17 0) 
 
136 V A IL M A T T H. XXIV. 
 
 17 c) y^} Gon. Mont, Hiffol. Lat. Irm. Syr. Ex feq. ^ (ra) Comp. Vatla, 
 Aug. I. 2. 4. Byz. Stiyp. Ste^h. omn. //o. 2. & penimlci alii, Athanaf. Chryf. Jlieo- 
 ylzyl. ylrab. Cuft. Syr. £x v. feq. utrijique pixvio d^ai. 
 
 18 (to lyATtov) Comp.Aug, I. & alii , ^th, Copt. Lat. Per/. Syr. E Marco. 
 
 20 — iv) Cuni'p. Aug. I. 2. 4. Baf. 7. Byx. Gehl. Med. Stzfh. quinque , & per- 
 iiiultialii , Eufeh. Lat. {iv) Er. Baf. a., /S. & al. Facilitatis gratia. Ledtio brevior, 
 media, iinde cr a/S/3aT» , pro aa^f^d'TM, Cant. Steph. trts , & alii. 
 
 24 TrXcbvmai^ TrXctvYi^mcLt Lat. 
 
 27 ( -. ;yq ) Er. ed. i. 2. Aug. 2. 3. Cant. Cyjar. Mofc & alii : credo etiam 
 ^0. I. 2. item Theodorit. Lat. in ml". Colon. 6c Reutl. Syr. E Luca. 
 
 28 oi) >ts\ 01 Byz. & alii , Hiffol. Lat. aliqui , Inn. 
 
 30 Kff\ So^riQ TToTQ^Yii; ) TroMJi? x.aj\ So^ytg Lat. Ex. parall. 
 
 31 (pjyvMc) edd. &c. Letiio media, nam ~. Lin. Magd. N. i. Arm. Copt. Perf. 
 Syr. Chryfoft. Cyprian, jca^ <p. Comp. & alii , Lat. 
 
 32 h^tvij ) Er. Stepk. ed. i. 2. Aug. 2. 3. 4. Stap. Wo. i. 2. &- alii , Mth.Lat. 
 (i»(pt>i) Comp. Stcpk. ed. j. Aug. i. Byz. 6lc. 
 
 33 rccvTct. TrdvTo.) Comp. Aug. 1.4. Baf. y. Byz. Gchl. Wo. I. vel plurcs: 
 Lat. (Icienter, coll. v. feq.) Chryfuji. {Travra. TauTa) Er. Baf. a. /2.&c. Ex v.leq. 
 Vid. Gnom. 
 
 34 vrdvTa ravTa ) tclvto. Trdvra, Byz. Chryf. tclvtx oraittit Aug. 4. Colh. 5, 
 Gon. Seld. i. T^at. aliqui. uti c. V. 18. 
 
 35 {vra^iMva-irai) Cant. Culh.8. Gal. Lin.N.i. Seld. 4. Chryf Cyrill. Hejych. 
 Iren. non icmel. 
 
 36 - TM?") Comp. Aug. i. 2. 3. 4. Byz. Cant. Cypr. Gehl. Mofc. Wo. 2. & mul- 
 ti alii. Sic d(«//Mj- pril'cus : led tamcn potius e Marco additum videtur. {tyiq) Er.tk 
 al. ^ {fiSi 6 Cioc) JS)/^. (parallela fspe confundens,) Cant, (ex Lat.) Par, 6. (in- 
 didem : ) Origenes , Opus imperfeciiim , /Cf A. , quidam Latini codd. apud llieron. (qu| 
 tamen in Grscis & maxime On^mw ipliiis & Pierii exemplaribus hoc negat habcri 
 adlcriptum , ) & Trevirenlis , & ali(]ui in Glolfa ordinaria , & tres quatuorve apud 
 Lucani Brugenl'em , Hilarius , Amhrof. Anguftin. & alii : Chryf fomus , dubium an 
 TkeophylaEius. E Marco , cujus paraliclum Traftatores verbbrum Matth^i de Pa- 
 tre Iblo Iciente vix poterant non adhibere. Dilputatio Nicsna apud Athanafium 
 cxprelVc ait , hoc apud Iblum Marcum exitare : limiliterque Euthymius in Iblo Mar- 
 co id legit- ^ ( ^ lui,) Barb, quatuor , Cant. Culb. i. 5. Eph. Laud. 4. L. Med. 
 Steph. qunique , Chryfoft. AEth. Arab. Armen. Copt. Lat. Perf Syr. Facile omiirum 
 vel//..';F35icquente, vel colkto Marco. 
 
 41 ixu- 
 
V A R. M A T T H. XXIV. * 137 
 
 4T ut/'A«t'/) uvXw Med. Mofc, & alii. ^ dtiiTou.) Af'o 'tt* xA/rxc u/tf?' tf? tra.- 
 f«Aa/x5»ViT!if , X3W iU iZ'i-oJf addiiiu Lalini cod. multi , luvmcus , Hilar. Cunt. L. 
 /£ih. Hehr. Sax. nee non Tbeofihilus in allcgor. Haud fcio an Ckryfofiomus , pvK- 
 kvxm neqMe Enth- mio acccdentc, ncqiic Theoyhyb&o. Ex. Luca. Marius Viciorinus 
 libro I contra Avian, in cxti'cmo notat , Mattlisum & Luoani dicere dt d^ro y fwo- 
 la y Lucain autcra adjicere it kdttio : & Lucac liunc vcrlkulum adfcribit ctiam Opus 
 imptrfettum, 
 
 44 00 SoKUTi ) ntfcitis Iiabent Li^t, plcriquc 1 JEih. Ariib. Sax, ovz oiSan Lin. 
 Mont, in marginc ^ N. i. 
 
 49 (jvvS>i^Hc) cnjvS>iXH(; dvr>i Laud. i. & alii , Chryf. Euthym. Ftrfioms. 
 ^ ( -:r3-/n ufqiie -it.y) Colin, id. Aug. 4. Barb, fi^^tem , Byz. Gehl. Mofc. & niulti alii, 
 Theofih-.l. ^tk. fop. Lat. Ferf. Ivyr. i^iei uU\. t/vh Far. j. fi^o. 2. ^ <^e) t£ 
 Aug. I, & al. ELuca. 
 
 CAP. XXV. 
 
 1 .1^ xt) TKC vi/w(p«c) f(i?//. mjj'. Aug. I. 2. 4. Byx. cetcri(]ue j magno confen- 
 fii, Anthologium mf. , Methodius., Bctjtlius ^ Chryf. alii , Arab. Copt, (magna hic 
 auroritate,^ Hebr. Lat. in textu Toannis Arborei'commentavns addito, ut notat Lu- 
 cas Brugenfis ; & in BiblHs Gotthicis , ut notat loainies Dc la Ilaye. Probat laiifc- 
 nius. lliat Gcthici vcrfio. (xi^ tuc rt/^dfuc) Annen. Lu. & indc Cimt. HilariuSy 
 Opus imperfeFium , Origmes Latine Interpol uus , Ferf. Sax. Syr. Le^it & non le- 
 git AugujiiHus. Probat Grotius ^ Millius Prol. 1278, Pnerfmins , Liifirus , ncc 
 non Zinzmd. P. II. form. Ponnfylv. p. 194. Latinum intcrpretem tecuti funt ex mo- 
 re alii. Ita convcnire vifuni , ut etiam fponfe obviam iretur a virginibus. 
 
 2 ij>(>6vtuoi ufq. aa)r«/ ) t/apai ufq. ppoviuoi Er. Lat, & al. Ex V. feq. ^ a/) -~ 
 fi/. r^cVHf. Aug. 2. & alii , Chrjfoft. Legit & non legit Bajilius. Poll xa^, a» fa- 
 cile omilluni. 
 
 3 dvTm) Contf. yjng. i. 4. Byz. Cy^r. Wo. 2. & multi alii , quibus add. 
 Gthl. iavrav Er. & al. E feq. 
 
 4 fin. aWai ) -> Er. Lat. Ferf. Sax. 
 
 6 i^X^'^iti) -^ Cant. y4rab. Facile omilfum ante i^i(iXi^i» 
 
 9 {ov f/.n) /jug. 4. Gehf. Mofc. JVo. I. 2. & alii complurcs. ^ ( *. <Jf ) Al^ 
 Cant. Colb. i. C^/t. Magd. Mont, manu prima , Mofc. Fir. Seld. 5. Frm. Wo. i. 2. 
 /ErA. Arab. Lat. plcri(]uc. 
 
 13 ( - «v ») xtA;) ^/. Aug. 2. Zf'ar/'. fr^J , Eaf. •). Cfl»^ £■/!/;. A/ci/. M. t. 
 Par. 9. i't^p/j. 7. w. Aihanaf. or. IV. c. Arian. T. i. f. 40'7. C7;»y. /Et//. ^rd/'. 
 Copt. Lat. Ferf. ^'ax. Syr. lliit Gofft. Plerique Grsci ex c. XXIV. 44, ( etiam Ku- 
 fterojudice) addidille videntur , nepcricopa, quae v. gr. in Aug. 4. hoc comniate 
 
 S claudi- 
 
 / 
 
 / 
 
I3g V A R. M A T T H. XXV. 
 
 clauditur , eflfet abniptior. hoc enim magno fhidio paflira vitarunt : neque inepta 
 eft: haec , Millio in Proleg. § 875 & 1055 notata , ratio. Facilis tamen etiam li- 
 brario ab ai^av ad uxrvn^ faltus fuit. 
 
 16 'i7To<tt<riv) edd. &c. (hiQ^miv) Al. Barh. i. Cant. Colb. 5. 8. L. Par. 8. 
 Ste^h.n. Mth. Arah. Cop. Lat. Perf, Sax. Syr. lUud ex Luc. XIX. 18. vel hoc 
 ex V. feq. ^ rccXavra) ^ Colb. 8, Land. i. Copt. Lat. Perf. Syr. Infliai- v. I'eq. 
 
 18 d7^iA^cov) -^ Gon. & al. *[ («'xgv4'*) Colinaei ed. , Al. Cant. Lm. Mont. 
 Par. 5. 
 
 20 Itt') If Er. Vim. Wo. i. & alii , vel ctiam , manii prima, Aug. 2. ^ ( •«. 
 Itt dvToi(;) E^ph. Mth. Arab. Copt. Perf. Sax. nee non Lat. Cant. 
 
 21 .Ji) -. Aug, 4. Bjx. Cypr. & aliquot alii, Lat. Syr. Ex v. 23. ^ ^SAe 
 dyct^l ) dyaQi SSm Lat. in cod. Schelh. & Trev. Sax. 
 
 22 Aa5«v) edd. wjf/". &c. ( -^ ) ALL. Med. F]f. i. Wheel, i. Syr. Illud ex 
 V. 20. vel potius lioc ex V. 17. ^ ( .^ tTr' dvToig ) AEth. Arab. Ccpt. Lat. ( & ex 
 eo Cant. Colb. 8. ) Perf. 
 
 26 7rov«p« (J«A« ) edd. &c. Sic Luc. XIX. 22. ( SSXi tovk^s ) At. Lat. Ckryf, 
 plurefve. Sic Matth. XVIII. 32. *|T cu etidKo^Tna-a; ) Schmidii ed. eademque meii- 
 te ii ante riSui; inferunt Byz. Magd. Vff. 2. 
 
 29 TravT/) — Aug. 4. Bodl.4. Sijr. Cant. % ( Joxs? e;^«v) Conip. Aug. 1.2. 4. 
 & complures alii , Lat. Ex Luc. VIII. 18. ^ dvrn) Taura }\iy cov i(paive^ , ix<^v 
 aira. aK^Hv , ffx^sTo; addit Aug. 4. pro claufula pericopes , Mof. Wo. 2. nee non 
 Vien. Id ipfum ad v. 30 addit Gehl. Wo. i. & alii. 
 
 30 \y.B4MTi') Comp. Al. Aug. 1. 2. Byz. Gehl. & alii , Ckryfoft. jSdAiTi t^co 
 Cant. Ltud. 2. lK/Ba?<hiri Er. & al. edd. 
 
 31 ( ^ clyioi) Med. Mont. Athanaf. Eufebius , Maximus , Tlmplianes Cernmtus, 
 'JEth. Arm. Copt. Lat. & ex eo Barb. J. Cant. Cyprianus non feniel, Hilarius, Au- 
 gufthus , Saxo. «i] dyyiAoi ) dyyiXoi dvrS Colin, ed. Arab. Heir. Lat. aliqui , 
 Perf. Syr. 
 
 32 ( (7vvcl.X^y^<^<^v^l^ ) Comp. Aug. I. 2. 4. Byx. Laud. 2. & complures alii. 
 ^ dd^o^i^ii) - Mof. 
 
 33 fjh ) - Verfiones : ex idiotifmo. & fic paflim. 
 
 41 (0 h't. jctA.) Irenaeus & apud hunc CfrwmJ Romanus ; hftinus M. Clemens 
 Al. nee non Hippohjtus f. 33. Ttrtull. Cyprian. Augujtin. Hilar. Rufin. Leo , SaU 
 vian. & alii. Ex v. 34. 
 
 44 - durS) Comp. Al. Aug. i. 2. 4. Byz. Wo. i. & permulti alii, ML 
 Arab. Copt. Lat. in ml". Schelh. & Trev. Perf. Sy^r. Cyprian. ( dvra) Er. & al. 
 Ex V. 37. 
 
 CAP. 
 
V A R. M A T T H. XXVI. 139 
 
 CAP. XXVI. 
 
 I ( *> ■s'atvTa?) Aug. I. S.4. B^z. & alii , Cknjfofl. Lat. ill mf. Reutl. Perf. 
 
 3 C .^ Ksii 01 yQajujuctTuq) Al. & aliquot alii , Arab, aliqui , Lut. & al. 
 
 4 SoXu) x-patTuVwir/) Comf. Al.^ug. i. 3. 4. B]jz. Gdii. Mo. i. 2. multiijue 
 alii , Lat. S^r. Ckr^jji. K^arttTaa-t ^oAca al. tdi. 
 
 9 TO fxv^ov) eJtd.Sic. Ex Marc. XIV. 5. ubi vide var. { ^ ) Al. Cant. Med. 
 iimnu prima , Munt. /Eth. Arab. Armm. Coyt. Lat. Per/. Sax. Syr. ^1 to/? ) Cvmf. 
 Al. Aug. I. 2. 4. Gehl. fVo. I. & quinqne &. Jiptem alii , Chr)jhj\. * Er. &c. 
 
 10 725 ) - Cvlh. 4. Lat. in mlF. 
 
 1 1 -TidvTOTi XT A. ) -- totus verfus iii Magi. & Culbertinis duobus. 
 
 13 tfoAw ra xoV/xw, ), iv oAco ra ko7uco C'lryf. 
 
 15 'W h^) Comp. Aug. I. 4 duobus locis , Baf. y. nee non Baf. a, Byz. Gehl. 
 Wo. 2. vel plurcs , ChryJ'vJl apud Saubert. Koi-yo) Er. Baf. $. & al. 
 
 /y ( ... dvTr2) Cypr. &. aIu , Arm. Lat. Chryfojl. ^ iTaiudTa),uiv) iToi,ucta-o- 
 Attv Aug. I. 4. Byz. Geld. Et lie apud Marcum «Sc Lucam niulti. 
 
 20 Sa-StKn ) SoiS. f/.a.3nT£v A!. &. alii , Chryfojl. Copt. & al. 
 
 22 duTQ} ) •«. Lat. & al. 
 
 26 (?f;):a(i/ri'3"fltc ") Er. Al. Aug. 2. 4. Barb, qtiinqm ^ Byz. Colh.fex^ Gehl. Laud. 2. 
 Nofc. Stap. Steph. quinque , IVo. 2. & decern o<. novendecim alii , Chryfojl. Bafilius y 
 TitHS Boilreiilis , Euthym. Tlieophy!. E\ v. feci, (in quo, pro ^ty/^ap/g-Mrac, per 
 coinpcnlationcm , fvAoyflo-ac habet Laud. 2. ) His codd. deduftis , a textu flaiit 
 Comp. Aug. I. Bodl. 2. Bu. Cant. Gal. Gon. Lin. N. i. Vien. l^o. i. verfiones omiics: 
 vel ctiam Colb. 2. .5. 4. 8. Go: Laud. i. 4. M. 2. Par. i."^. p. Ste^ih. J. e. Hiat 
 Aug. J. vel etiani Bodl. j. 4. IVheel. j. 
 
 28 725 ) » Aug. 2. 4. & alii , Lat. in mf. Cliar. Syr. Ek v. 26 & parall. 
 
 29 yivvt^/xmroc) 7«v>"'MaTo? Al. Aug.. i. 2. 4. & flc alibi quoque mulci. 
 
 32 Jia.jK0(>7nidri7iTaj) cAaffxo^7r;£&>i(7ovTix^ Al. Aug. 4. L. & alii. 
 
 33 ( ^ K^) Al. Aug. 2. 4. Byz. Gehl. Goh. L. Liyf. Par. j. 5. Seld. 2. Stap. 
 Vff. I. Wo. 1.2. & alii. Id mox compenlarunt inulti in Si. "j iyco) tyjo h Er. 
 Aug. 2. 4. Byz. Gehl. Gon. L. Lipf. Par. j. 5. Seld. 2. yff. i. /To. 1.2.^ alii. 
 
 30 a.TTctQvrKJ-aiu.'v ) Comp. Al. Aug. 4. Byz. Gehl. Mofc. & fat multi alii , Chry- 
 fojl. ' Ta^rriTOfXtti al. edd. &.C. dovriruwuf Wo. I. dy^yMou.^ IFo. S. % (^j) Comp. 
 Al. Aug. I. 2. J. 4. Byz. Gihl. Mofc. ITo. I. 2. &. perniulti alii. E Marco. 
 
 S 2 36 7S9(7H- 
 
14D V A R. M A T T H. XXVI. 
 
 36 yiO^yi/uavri ) yi9(rtjjuavu Al. Oypr. yi^Tauavi} Cant. yi^crn/L/.ctv] Colinati ti. 
 Sodl.y. Efli. Med. Stcif. ')iaay/u%ru M oft. nee non Wo. i. yio-Tyiuavii M^o. 2. fed 
 Gethfemaiii Jiabct Lat. JEth. Arab. Pnf. Varie in codd. Gr. fcribi, notat Btza. ^fxa- 
 S-«TarO M-^^- "i^^** •^^« Aug. 4. &. 2l\i\ ., Syr. 
 
 38 (o 'ncrS?) £'>'' Aug. I. 2. 3. 4. Byz. Wo. i. 2. multique alii , Sax. 
 
 39 TT^ciX^cav) 7rQ0Ti?\S-uv AL Aug. 3,3.4. Byz.Mofc. Wo. I. 2. & complures alii. 
 ^{ lua) — Orig. jB«//. apud Nicetam , C'^rj/. /««. nee non Hilar. ^ t«to) — 
 Jren. Grabii. 
 
 40 t5Mf^/t8T*f xtA.) Habety^w^. 4, in magnam feriam quintam, leftionem lon- 
 ^am Matthasi , cui poft verfum 39 intertexitur , Lucae additp nomine in margine , 
 lUud , 0}(DSt! ^i urA. K?^ dva(^ai; d-Tro Trc, Tr^oaivyji^ (vid. Luc. XXII 43 f. ) eo- 
 demque tenore perioclia continuo pergit ex Matthso , i(>XiTaui x.tX. Ac parirer in 
 Aug. I. rubrica marginis anagnollen June in Lucam , ex Luca hue remittit. Sic ac- 
 cidie , ut librarii , e Le6i:iojiario MattliEum hoc loco defcribentes , nimis longe 
 pi'oveherentur , & illud Lucte , utp^n Si ulq. ik nv y^v , Jiuc inferrent in Aug. 2. 
 & L. Credo , etiam in Par. 6. qui hie uno folio caret , led ut fere femper , lie loco 
 Luce citato cum L. congruit. ^ ci/'t«c) cl/'tw? j Aug. 1. 2. B')z. Laud. 2. & alii, 
 Euthym. Lat. aliqui. Signum interrogationis interdum ante finera fententis pofuere. 
 •[ IX^aari ) 'iXutrac, Al. Lat. aliqui, £x Marco. 
 
 41 TO TrvivfJLci. fAov 7tqq3v/j.ov 5 >i Si ad(i^ /uov a'c&jvw?, Pcrf. 
 
 42 TO 7ror}]^ioY) - AL Co//'. 8. Efh. Med. Par. ^. Chryfufi. A£tk. ^ aV ijuS) 
 edd. mff. Leo &c. ^ Seld. i. yEth. Armen. Lat, Syr. Cant. 
 
 43 ivc-icrx(4 a. TT. ) Sic V. 40 , quod ad prsefens attinet. ivpiv avryc vrd^'.iv Al. 
 jiug. 1.4.^ alii , Chrijfoft. Sic Marcus. vrdXiv iv^iv avrnc, Cant. Cvlb, 8. Stifh, 
 «. «, WhetL I . j^th. Arab. Ccpt. Lat. Perf. Sijr. 
 
 44 Ik Tg/Ta ) — Al. Cant. Cijfr. 
 
 45 dvrQ) — y^/. & alii. ^ dvCtTTCtViiQ^i) dvXTTCLVi^i; Cov.i. 
 
 46 riyyi}iiv) ^ Aug. i. & alii. 
 
 48 {idv) AL Aug. I. 2. 3. Bijz. GM. Wo. i. 2. vel plures. 
 
 50 (0) Er. exnonnuUis cod. AL Aug. 2. 3. Wo. i. 2. & alii. 
 
 52 o-k) -. Med. & alii, Chryfofl. Syr. ^ (aVoflavSvTa^) Comf. Aug. 1.2.3.4. 
 Byz. Gehl. Mofc. Stefh. e. c. (j. /<). Wo. 2. nonnulli cod. apud Er. & alii bene mul- 
 ti , Chryfofl. Lheofhanes , Euthym. Theofhyl. Mth. Perf. Syr. Ad mitigandum fer- 
 monem. 
 
 53 aQTi) ante 7xA?(«c id ponunt Lat. ( fed On;/??^ grscis congruit ,) Syr. & al. 
 ^ Aiyioivac) millia kgiunum habet Lw fenn. 3 dcPail". ncc non Hilarius. 
 
 54 «TWf) 
 
' V A R. M A T T H. XXVI. 141 
 
 54 KTac) »T6.) cdd. al. lit ante confonam. idque retinemus, praeterquam ubi «toc 
 iiiagis adfonar, in apodofi , ad wc vel Tiac. ^ Su) iSu Valla , Par. p. 
 
 55 (ui; ) y^ug. I. 2. Sie^-'h. mf. omn. & alii , Coyt. 
 
 59 C — "(54 0' Tr^etr/St/Tf^o/") L.Orig. Armm. Coyt. Lot. Barh. i. Cant. Ad Mar- 
 cum. ^ 9civarK7a)7tv avTcv) Conip. Al. Aug. 1.2. 4. Byz. Gehl. Wo. 1.2. & offo 
 apiid Ku(h plurcfvc. dvTov (ja-.aTcoju/iv Er. & al. 
 
 60 oCx i^^ov bis) Prius deefl: in Par. 5. uti quidcin in edit. KulT. notatur , po- 
 ftcrius eft ctiain in Cniy. (]uanqnani id ncgat Simonius : fed decft ccrte in Laud. 2. 
 Atah. C('}'t. Lat. Perf. Sax. Sijr. Orig. Vtroquc loco addit Qint. to «?5ic , & in La- 
 tino , fequentia. Gloira remittens ad fequmtem verlum hodie 61. Simile compen- 
 dium Ibrmonis exflat in var. Luc. XXll. 58. ex eodem codice. ^ >^ ttoMoJv il/tu- 
 ^ouct^rvQav 7rpo7i?'&5vTCt)v cvX ii-Qov) 7io>^m TpoasA^cvTa'v tl/iv^ouct^TC^Oiy Laud, 3. 
 & alius apud Suyhanum , LtU. Ptrf. Orig. Vnde i^x i^^ov omittunt Arab. Cop. 
 Sijr, ^ '^ivSo,ua.qTv^ic) ... Copt. Syr. 
 
 70 {dvTMv TT.) Er. id. I. Al. Aug. I. 2. 4. Mofc. Wo. 2. & multi alii. Allit. 
 nPO2«A0EN dvTa , V. 6y. iiunPOlQEN avjcav. atyxar Cijyr. Efh. Sijr. apud 
 Saubert. 
 
 71 TO??) dvro7c, Corny. Al. Aug. i. 2. 4. Cam. Gelil. & permulti alii , Goth. Syr. 
 liorumnue multi exw jungunt fequcntibus. to/? ks/ minus obvium librariis, quam 
 
 74 x-dTct^ifAciTii^eiv) Corny. Al. Aug. i. 2. 4. Byz. Cant. Gehl. Mofc. Steyh. omn. 
 Wo. I. 2. & quindecim & viginti quinque alii , Orig. ut vidctur. (xaTara&ejwaT/'i^wr) 
 Er. & al. Via. Gnom. 
 
 75 *" ''■^ P*^^ P*'!^') ^^J' pnmae, Al. & plurcs mf. tS SteyJi. ed. 3. 
 
 CAP. xxvn. 
 
 I tk AfltK ) tdd. Baf. a. /3. y. &c. ^ Aug. i. Gal. Go. Par. /. & al. apud Er. 
 
 3 Td^aJi^yc) Tra^aSnc Colb. S. Steyh. fi. Lai. In Grnf. deefl foliolum , podea 
 fbrtalTe amilFuni , quam in Italia ab ainicis Steyhani , cujus hoc /2 eft, collatum 
 luillct. 
 
 6 x.oii,eaYay ) ko^^ovolv Er. Aug. 2. Byz. & alii , Hitron. 
 
 lidiu'iH) tdi. PI f Arab. Coyt. Goth. Sax. Tertullim. &c. Sic quoquc in 
 ConJtit. apolt. 1. II. c. 53. Jn-timat nommc citatur locus , qui liodic in fulo Za- 
 <-.;,Tn<» exftat. Ongenes ad h. ]. vcl lercmiam nru Zacharia ex errore pofitum elle, 
 vc ab hvangehlla lecrctam rcfpici Icremis Icripturam, cxidimaf. Hierommus ad 
 h. 1. Legj nuyer, mqim , m quodamhcbraico vohwiine , quod Nazarmae Jetlae tnihi Hi- 
 hraeus obtuitt , lljercuuaE apocryplium , in quo haic , Li acccpcrunc ^c. ad urbim 
 
 ^ S Jlrip» 
 
142 V A R. M A T T H. XXVII. 
 
 fcripta repiri. fed tamm mihi videtur magis di Zacliaria fmntum tiflimdnium. Subfcii- 
 bit Hieronymo Stunica in annot. ad Aft. VII. Gloiram redolet plane hremiat nomeu, 
 eamquc veruttillimam , ex apociyphis leremii^ in Matthseuni illatam. Prstereun- 
 dum non eil: , quod Dominicus Magrius in Antilogiis apparentibus S. Scripturse , & 
 ex eo Henricus de Bukentop 1, 2. de Vulg. p, 268 memorat , apud Abrahamum 
 Ecclielleniem Maronitam inter coraplufes libros Arabicos manulcriptos exftitille ali- 
 quein De operibus Domini , hac inlcriptione , Liiir margaritarum fretiofarum. Au- 
 tior kujus libri ait , odio ac malitia ludaeorum iftam 'pro]phetiam era/am fuijji , undi 
 cof, FlI. loqums dt Chrifii fajftom , lei'eniiK verba citat , quae ex Arahico in Lati- 
 num converfa , talia funt : Turn dixit leremias ad Pefciur fin PhalFur : lam diu cum 
 patribus veftris eflis contrarii veritati : filii autem veflri , qui venient pollvos, 
 perpetrabunt peccatum magis enorme , quam vos : quoniam appretiabunt ilium , qui 
 non liabet pretium , & pati facient , qui ianat morbos , & dimittit peccata , & ac- 
 cipient triginta argenteos , pretium illuis , quem emerunt filii liVacl £#c. ( - ) La- 
 tini cod. aliqui , telle Augufliino, 1. 3 de Confenfu evang. c. 7. quurum uniim , in- 
 quit Tirinus , adhuc videre eft Romae. (hiin fj? vetuftum , inquit t ranc. Lucas , L»- 
 tinorutn Evangeliorum exemplar , quod ex bibliotheca Sodetatis lEfu commodatum nobis 
 eft , album , hoc flane modo firibit , quo ^ Lyranus in quibujdam libris legiffi videtur. 
 Legitur hunc in modum etiam apud Rupertum : verum in commentariis , Jcriftorumj 
 ait , incuriii inolevijj'e , ttt hie pro Zackaria leremiits mminaretur. De lingulan pr^- 
 flantia exemplaris illius albi tellatur idem Lucas pailini in Not. ad loh, d/oj/it oruini- 
 I'ia : Quidam codices non haberit , Per Hieremiam , fid tantum , fer Prophetam. ^ Az- 
 cedit Cvtb. 8 , ( cpii live Grxcum bic live Latinum codicem iequitur , vetultillimas 
 fane leftiones habere Iblet ; ) Perf, Svjr. Neograeca veriio , Ckaldaicum exemplar 
 apud Bukent. lib. cit. p. 267. Serio probat hoc , in Notis ineditis , Seb. Nieman- 
 m/j-, Tlieologus lenenfis. Idemque , & alii , notant , ita fenliire ^'arowiM/w , lanfi- 
 nium utrumque , Maldonatum , Saare-z , Tirinum , & millmos ex pontificiis alios , ut 
 loquitur eel. Rus T. 3. Harmon, ev. p. 1065. item Mufcuhm , U^'afenim , Caki- 
 num , Bezam , Pifiatorzm , Scaligerum , Bijnamm , Cmtiiriatores Magdeburgicos , Fran- 
 zium , Gefnerum , Barthium , Calixtum , HuLfemamium. Adde Petri Picherelli opufc, 
 Theol. p. 343. Cafauboni Ex.c. Baron, p. 327. /. i)my?i Parall. G. Eftii annot. ad h. L 
 loannem Be la Haije , N. Knatckbul , TV. H^'all ( qui leremiam Matthaeo a Grsco 
 ejus interprete inlertum iulpicatur, ) lo. Kaiferim , nee non lac. Fabri Stnp. comm. 
 inEv. p. 121. (ciXcL^'>i Arabicum exemplar apud Bukentop 1. c. Colbert, uniis. Et 
 hoc probat Brentius T. V. f. 1504. L. & A. Oiiandri, & llunnius , vel etiam Sand- 
 hagenius , Op. exeg. Germ. p. 300. Eufebius libro XDemonflr. Evang. vel hsec ver- 
 ba ex leremis'prophetia per fraudem ablata , vel ieremiai nomen in Matth^o pro 
 Zacharia , librarii errore , poUtum elFe iulpicatur. 
 
 10 i^'co^av) 'i^iojLcL Aug. 4. duobus locis , Syr. Ex Zacharia. Probat Amama 
 Antibarb. p. 573. & veriu y conltruit , IXa&ov oltiq ^ct^. Sic quoque lo. Kaiferus 
 & alii , quos notat Rus T. 3. Harm. Ev. p. 1073. accep a filiis Jfrail. il2a.Aov L. 
 Ambigue. Vid. Gmm. 
 
 12 kA 
 
V A R. M A T T H. XXVII. 143 
 
 13 tt/A'/toc) Aug. 1.2. Bij'.lkc. NvHnus. ttiAcltoc Rhodomiinus. TriXaroc Er, 
 /Jug. 4^ qui taiiicn aliis locis fcicntcr cum acuto pingit. ^ (<x»«ei?i) ^z<i|-. ^. 
 alio ligiio , quo fere interrogationes afficit. 
 
 15 I'va ra oX>^<i>^ Ta oX>^(i> iva, Comf. Bijz. Far. a. 
 
 16 uXo-') codii. frcquenti liic rhj^hmo ov. ( J;^eO-^*'' 
 
 17 fid^a/S/^av) /Sa^a^iv Comp. Byt. Et flc alibi. 
 
 22 auT«) - y4l. Ctjjir. £|»/z. Med. ^r ah. Coft. Lat. Cmt. Cvlb. S.Stjr. Ex parall* 
 
 24 T>< J)x.a.'iH) -> Chrijf. Cant. Sed habct ctiam 6"^x. ^ t«tov) Hoc poll a'i- 
 juarc? ponit ^/. 
 
 29 tTTi T>iv (J'ef'^i) fiW. &c. Ex alliteratione ad s-r/ tuV x5:p»Am'. ( Iv rvf Si^ix) 
 yil. Cant. L. Rav. Steph. /S. Lat. Chrijf. mf. apud Saubertum. 
 
 33 '6 hi Xi')^/^iYOc) Comf. Er. td. i. 2. ^ug. 4. Par. j. 4. IVo. i. 2. Leflio 
 itiedia. undc cc i<ri Xi'i'OfMvo^ edd. al. i^i M')6uivcv y4ug. 1.2. &alii. '{?■/ (/.i^t^- 
 lJLY\nvofX't\oi y4ug. 4. aljo loco, Fer. Stay . &. alii, Sijr. E Marco. % Aiyomvog) 
 
 ^ Cant. Gon. & al. Cop. Lat. non id ferrc vifum. 
 
 34 o^oO ^'^'^' "'iT' ^'■'^' Chrijf. Huron, ^rah. Ferf. Ruff. Syr. oJvov Cyfr. & 
 alii , Lat. E Marco. 
 
 35 (|SaAovT«?) Comp. y4l. ^ug. 4. B. i. Cant. Laud. 2. &alii. jSaMvTic Aug. I. 
 ^ ( — iv(t TrAupwfiJi uf(]uc xA^i^ov) Corny. Al. Aug, i. 2. 4, Barb, decern , Bnf. a. f2. 
 •). Bijx. Cam. Cant. Cvlb. I. 3. g. & trcs Colbert, alii , Ge/;/. Mvfc plcrique apud£r. , 
 Star. Sterh. omnes , IVo. I. 2- & fedecim 6i oUodecim alii, A^th. Copt. Lat. multi, 
 Ffif. Ruff. Syriad plcri(]UC apud Saubertum , Orig. Chryfojl. Titus Boftr. Euthijm. 
 Theophyl. Augvftin. Hilar. Hoc loco Aug. j. Colb. 2. Far. 6. g. & Coth. \(A ctiam 
 Bodl. J. Iiiaut. Uuibus deduflis , a textu Rant Er. Colb. 4. 8. Laud. 4. 5. L.Med. Mont. 
 M. I. 2. Far. 7. 8. Wheel. \. Arm. Heir. Lat. alicjui , in his prxdantilliunis Tre- 
 virtnfu , nee non Hitromjmus , Sax. & diferte Eufebms , ac Seruio de Pailionc , ap. 
 Athanaf. T. I. f. 992. looi. Atque horuni naucitas nos tamen retinet, quo minus 
 ex lohanne liuc traduftam arbitrcmur pcriocliam , (]uum alia fit illius formula, 'hct 
 li 7()a|iM )tT?>. & fumma apud Matth. fncrit proclivitas omittcndi ob homocotelevton : 
 ncque a pfalmo abhoiTct allegatio prophet ae. c. Xlll. 35. 
 
 36 i>if< ) ^ Syr. & illuc , ante £5? orem , liabet Lat. 
 
 j-j ( -. itfTHq) Rot. & alii , Btjx. ut videtur , initio : Eufeh. Arab. Copt. E 
 Luca. 
 
 41 St yju) «- Al. Epk. )iaj Er. Cypr. L. E Marco. ^ ( -rpi^/S. >i9^ (pa^.) Comp. 
 Stnf. Aug. 1. 2. 4. Byz. Colb. 5. Mofc. Steph. onin. & bis fedecim alii , nee won Gehl. 
 yirab. Ferf. Ruff. Syr. (^laQtiawv Cant. Vff. \. 2. Nullani Fharifaeorum mentioaeni 
 iaciunt EvaugeUllx in tota Pallione Domiuica , niii MattJi. XX VII. 62. 
 
 42 ((TM- 
 
144 V A R. M A T T H. XXVII. 
 
 42 {a-cc-ouj ; ) ^«?. !• 2. 5j/i'. ^'tt'p^. y«.Y & alii. ^ T/ret^Voii/sv) t/csu'swjv ^/. 
 Lat. in nilT. , y4nihrof. Leo, ^| ot' at/rw ) Conif. Aug. i. 2. 4. Afoyj. vytfjti. omn. 
 Wo. I. 2. & multi alii , VMa , y^riiZ'. Per/ Svjt. Tlieo}-'kyl. Lectio media, unde eti- 
 ara i7r' dvTOv Bed!. 2. & alii, iit; olvtoy Bojx. Laud. 5. cLvTcis Er. & al. edd. 
 
 43 ( .^ vCv) Falla^ Al. Aug. 4. Bodl. 4. Byz. Cov. i. f/^'o. a. «Sc alii , Coj)t. 
 Ex PI". XXII. 9. f[[ dvTov alterum ) .^ Lat. 
 
 44 TO ufque avTov ) ^ Bodl. 4, unus Bezat ^ etiain Syrum citantis. ^ avrcv) 
 edd.prmae , ^/. ^7<,^'-. i. 2. 4. BijZ. Mofc. Roe. JVo. i. 2. & multi alii, dvici Steph. 
 td. J. & recent. AUiteratio ad comma prsecedens. 
 
 46 >iAi) Er. utmox, riAiar. conf. var. c. 1. i. y?Ci Steph. ed. ^ Xaimi) A/,aa 
 Conif. Al. Aug. I. 2. GeU. & multi alii , Chryf. in mf. , Tkeo^hyl. Goth. Auf-cd 
 Aug. 4. Mofc. Wo. 2. &c. Mfxd Seld. 4. 5. & alii. ^ aa^aX^cLvl ) aal3ax(^<^vii 
 Aug. 4. & al. & fic cum gravi , Byz. 
 
 49 fin. a?^oc S\ .^a/?&jV Ac7>«i' , 'ivv^iv dvrS riv TrMuqaV K^ 5^J??i^ev vSa^ y^ct\ 
 aJfxa. addit Bodl. 7. //wKt. i?. Par. j/. J^iff ^. <J. «, y£f^. vel etiam Lat. cod. aliquan- 
 do nonnuUi , Chrjf. Ex loh. 
 
 53, fj-irdi Tm 'iyi^aiv durS , ) Sic difl. Comp. Aug. 4. plurefve : vers , qusecun- 
 que efl , interpretationi convenienter. Sed hsc verba fequentibus jungit idem 
 alio loco & Syr. Antecedentibus , Er. & al. Vid. Gmm. 
 
 55 ix.il) 'iKit' >(ffj, Aug. J. & alii , Rujf. ^ QiwgSuo^) -> Lmt. Sed habet Cant. 
 & Hiiron. 
 
 64 — vvx.tIc;') fr. ( qui tamen id in quibufdam legit,) Al. Barb, tns, Baf. a. 
 
 (i. 7. Cant. Colh. 8. Cyfr. Efh. Land. 4. Med. Mofc. Steph. unus , li'o. 2. Ckryfofi, 
 Arab. Coft. Goth. Hebr, Lat. Perf. Sax. Adde Fallam. Ex c. XXVIII. 13 adjettuin 
 videtur Millio. (vy^xo;) Comf. &c. 
 
 ( -. (Je) Er. Aug. 4. Hunt. 2. Wo. 2. & alii , Goth. Lat. Perf Syr. 
 
 CAP. xxviir. 
 
 1 a-a/S/Bdrav utrumque) fabbathi habet Lat. (paffim, ) & alii. 
 
 2 d-TTo TM? (jvpac) ^ Aug. 2. M. I. ^th. Lat. Cant. Sax. t£ f*vn/u.iin addunt 
 Aug. 4. Baf a. (in rafura, ) 7. Byz. Gehl. & alii ; e Marco. 
 
 7 Ua) ^ Chryfologus (qui taraen alio loco ecce habet,) & Cant. 
 
 9 ( - 6)C ufque /wafl. dvrS) Barb tres , Gon. L.M.J. Par. 5. Roi. Ara'b.Ar- 
 men. Coft. Lat. Cant. Colb. 8. Sax. Syr. Perf Chryf Hieron. Augiiftin. Non tarn vi- 
 detur uvtS recurrente omiirura , quam initio periochse infertum. fl aTrayyei?^ 
 
 Tor? 
 
V A R. M A T T H. XXVIII. i45 
 
 ■Toli; (JLa^. at/T^, *J>) ^ Par. 7. ^ to7c fA,a.d. dvry) - Bodl. 2. apud Felluin. 
 <3 -. c poil iSa) idd. frimae., AL /lug. i. 2. 4. Bi^f. a. /3. vel plures. 6 al. tdi. 
 B»f. 7. &c. 
 
 10 aSiXiDotc) Sic plane etiain Cvmji. five Stqth. a , cui ua9nTa.Ti; adfcribit mar- 
 go Stcphani , ex v. 9. % im i^i>) ^l- ^H- -f- ^*f' <^' /3. G</?/. /^o. i?. vel pluies. 
 fKii Lin. N. I. 
 
 17 dvToi) — Xjt. C(i»f. Chryf. 
 
 18 7J!c) xa9wc aVe^-aAxe 'xt e -Jrari^p > xa'^ft) Tre^MTTft) t/ua? iddmit yirmtn. Sijr. 
 Pnf. Exioh. XX. 21. 
 
 ly ^ Ki' ) Cvnif. Al. Aug. X. 3. 4. Budl. fex , Byz. Gihl. Erajmi & Stefih. otnmSy 
 Wo. 2. fotii clallis 1, & fedecim alii, Athanaf. Oirijfuft. llievpkyl. {ovv) Ccnftffio 
 eccl. or. p. 174. T-tt- & inde Er. & al. edd. , item Sijr. nunc lubet Hilitrius , ^/wo- 
 nMWMjlib. T.deimita Dcitate Trin. , yiSiurinus , Cinl. Arah. & er^o ?»«wi; jiiiKitiin 
 J^to , Faujlinus. 
 
 20 a/:5yoc) Er. Arm. Cop. Lat. multi , Crt«t. Colb.S. Ebr. Tljeophyl. d,uyiv ex 
 ufu ecclcliadico Gra;d librarii plerifquc libris N. T. adjecerunt. Pollisid nO'^H'' jOS 
 diccrc , do quo Bukc. Lex. Talm. col. 115. Sequuiuur luhanms , Lucas, Marcus t 
 apud Gnsorium Naz. ik alios. 
 
 MA R C V S. 
 
 Hunc habeiK 
 
 EDD. ejedcm , quse Matthsiuni. 
 
 MSS. CLASS. 1. Al. Aug. i. Bodl. i. 2. 6. 7. Bu. Pnjx. Cant. Cov. i. Efh. 
 Gal. Gthl. Gon. Hunt. 2. Laud. 1.2. 5. Lin. Magd. i. M. i. Mofc. N. i. Rot. i. 
 Slid. 1. 1. 3. 1f^%. 1. 
 
 CLASS. II. Aug. 2. 3. 4. 5»i7'. o^.'ffm , Baf. a. (Millio iJ. 1.) ?. 7, (de 
 quibus ineunte Mattliaeo, ) Bodl. 3. 4. 5. C«m. Civ/t. i. 2. 3. 4. 8. Ci/pr. Go. 
 Laud 4. L. L/j^yi Med. Mont. M. 2. Par. i. 2. 3. 4.5. 6.7. 8.9. Per. Stld. 4.^. Stap. 
 Sttfh. y. S i. 5". ^. ». e. /'«». /^j/. 1. 2. irh. 3. ITo. I. 2. 
 
 VERSIONES, ^f/?. y^nih, Armtn. Cvj'l. Goth, ( hiatus quofdam parvos 
 habens in capp. VI. XII. XIIL XIV. XVI.) Lat. Perf. Sax. S^r. 
 
 P A T R ES , Tlieophylactus ((]ui in libris , in quos nil Cliryfoftomi exftat, hunc 
 dcfcduni iarcit,) EuthijmiuSf Hitronymus, alii. 
 
 Tit. TO Kara wipKov \v. ) \k <r« xarat /x'i'^y.ov iva-y^ihiov L. in quo codice Lu- 
 c-as & lohannes Ihnilcm liabcnt titulum. Millio tu cll Ta Kn^vjfxxTo; in Prolog. 
 
 T §. 67. 
 
146 V A R. MARC. I. 
 
 §. 67. & in Notis. magis prifce, quam pro codicis illiiis novitate. Ed titulus ex 
 Evangelilhriis : quorum ^ug. quartus huic ipli pcrioeha; in Doniir' " 
 (purm de more prsefigit , ex t» Kaid fxai^Kov. Confer Croji Obferv. p. ; 
 
 linica 77^0 vm 
 
 CAP. I. 
 
 2 toTq TT^ott^Taic) till. m^. ' Tkcofhijt. Enthvjtn. ^th, yfrahs in polyglottis, 
 Cop. raf. in margine, &c. Probat Hofmeifterus. {mdl'a, r/2 tt^o^ktm) Barb, i . &, idem 
 fortalFe, Vatkanus , Cant. Cvlb. 8. Mont. StepJi. m. l^jf. i. Hffychius Rievoi'. Cateni* 
 graeca apud Simon. Hotnit. in Marcum , Chryfoflomi titulo : yirahum exemplaria 
 tria apud Marefchallum , Armm. Coft. Goth. Lat. Perfm duo , Svjr. Origmts & cum 
 eo Vi&,or Antiochenus , & (^Ifnia gloflam elFe lufpicans ) Hieronynms , quo utroque 
 tede Porphyrius banc le6tionem exagitavit : Synojijis Scripturte , Jfringius in Ap. 
 IV. 7. fic quoque in Hypotbefi evangelii Marci , quara babent codd. Byz. & Gehl. 
 ex codice , ut apparet , iiiulto vetuftiorc , Marcus dicitur X-ificov to ua^Tv^iov vra- 
 ^d y\aa:iti tS tti' d-t;-:. Itaque ex albu in ct)ntextuni irrepiUre locum Malachise , Be- 
 za conjicit. Marcus nffunifto evnngclio ^ quod ipfi confecerat , (inquit Hieronymusin 
 Catalogo, )'pcrrexit Roma ad Mgyftum , ^ frimus ,-i!fxandria^ Chriftum annumians 
 conjlituk ecclejfiam. Ciuare in lioc evangclilta cod. Akxandrinus & verliones j^th. 
 Cop. Lflf. proprium pondus b ibent. Vtramque leftionem retinet />-i?wac?<j, ad quern 
 complura notavit Grabius. Vid. Gw(w. ^ ■■yi:) - Lat. aWquu Irm. ^frmg. Cant. 
 Colb. 2. *[I ( "~ ifXTi-^oS-'iv (7«) Cant. Mth. Coft. Lat. in mi'. Trev. Iren. ^iiiguftin. 
 Per/. Syr. Hiatus , rccurrente o-«. Legit & non legit Origen s. 
 
 g '^^iTToqivovTo ) Er. Aug. 2. 4. Efh, Gehl. Gon. Laud. 2. Med. Mofc, Par. 3. Per. 
 Roe. Fff. 2- fi^o. 2. Goth. Lat. in ml". Cbarit. {i^t7io(-iviTo) plerique ex Matth. 
 ^0') - JBijz. Cotifejjio eccl. or. p. 180. ^| (Tfl'vTfc , loj f/Sar.-Ti^orro) Barb. i. 
 Cant. Colb. s. Stefh, «. Arab. Armeyi, Cop. Lat. Perf. Sax. Syr. Eufebius. Textum 
 habet Gothus: qui opportune in Marco , a patribus parcius citato , minus efl muti- 
 latus. 
 
 60) edd. frimae , Aug. i. 2. 4. Byz. Gehl. Valla , & complures alii. Sic 
 Mattbaeus. .^ Stefh. ed. 3. 
 
 9 Im^c,^ prsfigit Comf. Aug. 4. & al. ^ vttq IcocLvva e-lc. tov lo^Sivriv) h^rov 
 io^Sdvnv v7t6 Icoavva Hieron. Sax. Syr. 
 
 10 uan) Sic Mattli. & Lucas. («?) Aug. 4. Wo. 2. & aliquot alii. ^ hhto.- 
 ^aiiov") <si) ij.ivov addit Byx. Cdh. 8. Efh. Lat. Ex loh. I. 33. 
 
 11 (i-o') Bodl. 4. 5. Cant, grscc , Colb. 2. 4. Hunt. 2. L. Stcfh. 7. (J. «. Mth. 
 Armen. Cop. Goth. Lat. Perf. Syr. Ob av praecedens , & ex Luca. 
 
 12 i'jhcDi,) Er. Stejph. td. i. 2. Al. Aug. 1. & aL lyfiv? Com;^. &c. 
 
 13 \xi7) 
 
V A R. MARC. I. U7 
 
 13 hil) -» ylL Jrah. Goth. Lnt. Bari. I. Cant. Colh. 8. f Iv t>i i^y\ua ) •-. 
 cod. unus apud Er. & alii. ^ TSTo-ag.) kA vvKTai rija-a^cLKOvrx addit Piir. 5. (T. & 
 ilii , Cofit. Lat. alicjui. E\ parall. 
 
 14 Tov) -. £r. Moy:-. Par. J. -^. 5. plurefve. U o") - Er. Aug. 3, Gehl. 
 
 ig ( -. )t£" ) >:-"/■ ^(^'^Z. ?• ■5'm. Cflwf. C(J/'. ^. Cor. J. Laud. i. P^jr.-j. Per. Vff. r. 
 /f-^p. .2. ^;-j/'. Gof?!. Majufcula apud Marcuin eil.Coniplutciilium & Evarmi couve- 
 nicntia in Icdtionibus Icquioribus. 
 
 16 TTi^iiTTctruif Ti^ kA 7ra(ia'7wi' unus cod. apud Er. & alii, GotU. Lat. AUit. 
 ad vra^d flibrci)ucns. % durn tS cr>/xu»;oq') Comf. Aug. I. 2. Bijz. Gehl. Mufc. 
 codd. quidam apud Er. Stifh. onui. Wo. 2. & pcrmulti alii , Goth, nee non Rnj]'. 
 Veliic Icgcnduni , vcl tanrumniodo rov crifMo.oi,- alii taiituni dv-ov-, ex paralie- 
 lis. vide GHDin. (awrS) Er. Lttt. Syr. & al. Ex. v. ly. vel ex Match. IV. j8. t5 
 aif-iaiyoi Er.ifmi cod. Siap. Al. Bodl. a. Cvlb. 4. L. Selii. i. j. IVh.i. Annin. dift. 
 ^ $d?^0VTa.c) tiid. &C. CX MiUtll. {df^:i;i,33>?^ovTct.(;) Al. Cunt. Colb. 3. 8. Cov. I. 
 Cijpr. Efh. Laud. i. L. Med. Mofc. Par. 6. Ste^ih. S. w. Wo. r. 2. 51 aV'P'/^"- 
 S"t;Oi' ) ay.(^il6Ay)<^^a Er. & al. 
 
 22 {dvTcov) Cvlb. 8. Hunt. 3. Mont. Par. 3. 5. Fien. Mth. Perf. Sijr. Ex. LuC. 
 V. 30. 
 
 24 ix) ^ ^th. Arab. Lat. Barb. i. Cant. Perf. Sijr. Habet vcro etiam Gotk. 
 
 27 lavTH^) Conip. At. Aug. i. 2. Byz. & pcrmulti alii. avTK? Er. & al. edd. 
 ^ Af^ofTac) M-yovTic, Er. Al. & al. Rbythmus Tjavrjc, 
 
 29 i^iX^ovTic ?iA9ii') «iW. w/f. Got^?. Lat. Sijr. &.c. i^iXQuv wAQjv LeUionariay & 
 inde L. CiTHf. Steph. t. The'jphijl. Euthyni. /Eth, Arab. 
 
 30 ai/j.covoc) T« ff/i/- Con!j<. Aug, i. Bijx. & alii. 
 
 34 duTox) dvrov tov Xf^'"^^^ ''''«^ G^^'^- ^'^''''' '• '^^c non Aug. i. Sta^u & alii, 
 ^jli. Arm. Copt. Sax: 
 
 36 KaTiSia^av) xanSico^iv Barb, tres ^ duo apud Bexam , Par. R. Seld. i.Lat. 
 ^ 0) c^ , T« Colh. I. Cvjfr. Laud. i. Par. 4. JVh. i, unde TOTt Cant. 
 
 37 (fuTHV/ (7«) /ic. Baf.y. Ijnt. &c. Sic cap. HI. 32. (t? ^y\th7i^ Comf. Aus;. 
 I. 2. 4. Baf. a. 12. Bijz. Gehl. // u. /. vcl pluics , pixfcftini Colb. 4. L. in quibus 
 0-6 declFe I'crtur. 
 
 38 x.cofxoj6Xeiq) vicos ^ civitales habct Goth. Lat. Perf. nec non Arab. Eipenii, 
 Svjr. Compofito in fua llmplicia rcloluro. ^ /[»} ?-;-./) Er. Aug. j. 2. 4. Baf. /3. 7. 
 B\jx. Gehl. U"o. I. vcl pliircs. Kdmi Stefih. cdd. Baf. a. &.C. ^ (sAwAt/^a) Aug. I. 
 Barb, quatuor , Bodl. ,_?. 7. £j'/i. Gf///. Go. Laud. i. 2. L. L?». Liff. N. T. Par. 7. Roe. 
 Seld.i.2.j.Sleph.y, Thtuvhul. Arab. Goth. Lat. Perf. Syr. Id leciuituf lo. Kaifcrus. 
 
 2 39 :V 
 
148 V A R. M A R C. I. 
 
 3^ Iv Tdlt; a-umyo>ya7c) ik Ta? arvvayu)yii<; Al. Byz. & al. tlq arreptum e oro- 
 xhno. '' 
 
 40 dvTo;) ^ Armm. Lot. in mfT. C«»ft. 
 
 42 t'VovTo? dura) ^ OjjJt. & al. 
 
 44 ft«<J4r) - Comp. .^/. & alii , FiEior Antiodi. Lat. 
 
 45 ^4) ^^ '"O""? G"*^' UTToMa) eiti?. mjf. Goth. Syr, &c. ^ Lat. CaiH. 
 Arab. 
 
 CAP. II. 
 
 1 TaA/v {(VJiAQjv) e;V»A96 TTaA/f Comp. Aug. i. s. Gehl. Seal, Goth. Ex c. III. I. 
 ^ ( o;tTa)) i,«t. aliqui. 
 
 2 ( — ivO'iatg) Barb, duo , Colt. 8. j¥^th. Artmn. Copt. Lat. Perf. Syr. 
 
 7 (iXa<J(:>y\fj'ia.^ ) (iXctcrtpYii^iav Bu. Bijz. Syr. /BAaa(py}f/.iT ( e\ rli^^thmo AaAe/ ) 
 Ca«t. Xat. ^ EK ) -. Cant. 
 
 8 arvTOi) Coot/), y^/. ^■^M^. r. 5. -^. BijZ. Sttph. omn. /To. 5. & peiTiiulti alii, 
 Thtiphijl. ( .>. ) £■/. & al. 
 
 ^ (crS) Comp. Aug. 1. 2. 4. Bodt. i. 4. 6. 7. Byz. IFo. i. & raulti alii. ^ f^y 
 ante a^ov) -» Colin, td. , y^/. &alii , Lat. 
 
 10 d(piivcti ivr] Tr,Q Jtic') iTi) tkc •)/«? d^iivcui Aug. i. Wo. i. & alii , Goth. Lat. 
 Syr. Ex parall. 
 
 11 <a^) «rfi. &c. Ex V. 9. ( .^ ) Colin, td., Al. Colh. 8. Eph. Laud. 4. Seld. 4. 
 Goth. Jjat. 
 
 14 {Mvi) Al. Bodl. ,5. S. Byz. Ctjpr. Gehl. Lin. Med. N. i. Per. Seld. 2. Fff. i. 
 S. Tkiophyl. Hefych. fub artic. i'apa. Lat. aliqui. XiVil Er. Hunt. 2. tax-ufiov Cant. 
 L. Par. 6. & al. apud Fi£iorem Antioch. vel etiain Origenem. 
 
 I§ 'C5^ d/ua^T6o?KOi ) — Armen. Sax. 
 
 17 ( .^ iii; fj^rdvoiccv) Jl. Baf. 7 manu prima , Cant. Colh. 2. 4. Cypr. Med. 
 Stepti. «. Fjf. I. Euth^m. ^th. Jrmen. Copt, Goth. Lat. Perf. Syr. Ex parallelifmo 
 hue deduftum notat Anonymus Grscus in Catena & AugulHnus. In Aug. 2. ha- 
 bet marginis duntaxat rubrica. 
 
 18 rm tpctpicraicDv) edd. Stap. &c. e feq. {(pa^ia-atoi) Al. Bai'h. 1. B^z. Cjpr. 
 Hunt. L. Med. Mont. Par. 2. 6. Fjf. I. & quidam codices apud Bezam , & in his 
 Cant, item Copt. Goth. Lat. 
 
 20 (fjts/'vv) TYJ YifxiQcL) Al. Cant. Colh. 1.2. 4. 8. Cypr. Laud. I. L. Med. Mont. 
 JTh. I. AEth. Goth. Syr. tw ^/ui^a. iKiivri Par. 4. 6. 8. Pluraleni habet Lucas. Vid. 
 Gnom. 
 
 21 kA) 
 
V A R. MARC. II. I4f 
 
 ai X4^^ fdd. &c. ex V. fcq. { ^ ) At. Barb. i. Bodl. 4. 5. Colh. s. 8. CJipr. 
 Laud. I. L. JVfj^rf. Mont. Per. Stld. l. Steph. S.t. s". ». 6. iT^. i. Theopkjt. Goth. 
 Lat. S-)r. unde St (poft K^^f/c) -^J*- '^'o- I- "^ ^^"- ^ '^° ■^^»'e«.«a ^i^t^ to xakvoO 
 «ii. &c. undo a-o , glolTain , ante dvTov addunt -^/. (apud Felluin , ) & alii; poft 
 xctiviv , Cant. L. Whed. l . \\ii to tt-Aw^g)/** to y.amv row -ttcla-moO' Hxc leftio 
 media , brevis , gemiina. unde aV avrn ante to ■nXy^^wt/.a quidam infevuere apud 
 f".7/«w & Kn\bnm : plericjue poft TrAwPoaa adjccerunt auToy , ex Mattliko ^ alii eo- 
 deni loco liipplerunt aV dvTov , apud Milliim , idijue habet ctiam Gothus. Paucu- 
 li aVo ante tow vrctAaiov adjeceriint , Lutintim fbrtalle iecuti , (jucm pronoiniiie iu- 
 Toi/ rette carere ccnfenius. Vid. Gnvin. 
 
 22 reoc) ^ Cant. L. Arm. Lat. Syr. 
 
 23 lyhiTo) vy-MTo TrdXiv Lat. Cant, nee non Pur. <$". ^ ev ) ». Er, Aug. ^. 
 Byz. & al. ^ 6<5'3v Tro/trv) dfJo^o/ery /iTo. I. Thtoj^k^t. 
 
 24 7ro/5(3"/i') TTE/w/!' c/ tcaSnTttf CTH Colb. 2. & alii , ///>roB. e Matth. ^ Ji') -^ 
 /^J. ^7/g-. 4. Bjz. Cant. & al. 
 
 26 STT/ dfiici^aQ tS a^?::/f(;e«i; ) - C.<w». Omilliun vel cafu , vel ne id Vete- 
 ri tcftamento contrarium putaretuv. uti pro ylbiiuk'jr , Abimdtch habet hrf. % t« 
 d-^'/jt^iwc) ^ Par. 2. kp^oK Goth, ut Ikpe. vid. Marefch. Not, pag. 407. H (. -- 
 tP) Aug. 1. 2.4. £"5^. L»j'/. Par. 1. 3. 4. 5.7. vel plures. 1J vo^tertiiim) - i?3ii. 
 Lat. &. al. 
 
 CAP. III. 
 
 2 avTov alteram) ^ ^fft. Goth. Lat. Cant. 
 
 4 dTToxTiHrcu) aVoAicro* rf?<o apud Bezam & alii. Ex I.uca. 
 
 5 (tk) — Afo/f. & al. 5! x-!ti i^'fTeivi) — Afo/l-. ^ t/'')/>«c xtA ) t id. fK.c. Ex 
 Matth. ( - ) ^^t. Barb. i. Baf. y. Cant. Cyp'. Med. Fff. 1. ^th. Arab. Arm, Coyt. 
 ( cujus tamen exemplar quoddam habet vyitic) Goth. Lat. Pirf. Syr.Chryfologus., Beda. 
 
 ZmoX>i^n7tv) Comf. Al. Aug. 1.2. Cyfr. Hunt. 2. Med. Par. I. 2. 5. Stefh. 
 at. (wxoA86>i7av) Er. &.c. 
 
 10 {Koif) Al. Colb. 2. Arab. Cuft. Goth. Sax. & Angl. Sjr. ^ o<ro;) bVo/ S\ Lat. 
 in inf. Char. & Colon, ut fit initium vcrliculi. 
 
 1 1 {■vfoTi-Tn-TTTov) Al. Bodl. 5. Byx. Cant. Colb:\z. Med. Mont. Par. 8. Rot. item 
 Bodl. 4. Cyyr. Efh. Hunt. 2. L. Roc. Fff. ulTo.i. % {-.x^ctCov ) Al. Bodl. 5. Byz. 
 Cant. Colb. 2. Mfd. Mvnt. Par. 8. Rie.' item Colb. 4. 8. Bodl. l. Gon. Par. 4. 5' 
 irh. I. Singulaicni fcccre alii ob *3ta;fw, ex quo viciirini in plurali i-ifja/^Kv Byx. 
 Colb. 2. It 0. 1. n As^ciTcf) Af^ovTi? Cant. (^€\ Lat.) Cyfr. L.Mont. ^ on) ^ 
 urjionts aliqua; , & Cant, ex Lat. 
 
 T 3 12 auTo" 
 
igo • V A R. M A R C. m. 
 
 12 9VT0V ipctVi^Ov) <pctyi^OV CtVTOV CoWJ'. JUg, I. 2. B^Z, Wo. I. 2. VCl plUfCS, EX 
 
 Match. Xir. i6. 
 
 i6 ;d*f) TTpwTov 'j'tfjuivct , xoj' L. Piir. (T. & nonmilU cod. apud Er. GloiTx , a Bt^ 
 xok in verlioiicm fuam , & ab Erafnw Sdwtidio in Grsecum tcxtum illata. 
 
 17 /Soitve^^ec ) ^oavaQ-y-cc, Ori^. Vid. Lud. i^ i)?^?/. ad h. 1. fed & Hilhrr Onom. 
 p. 699. 715- 774' -^^^ ' "^ fliriqui futani , boanerges , yei imendMius kgitur bene 
 reem. Huron, m Dan. I. 
 
 19 xay' medium) ^ Ld^ in mfT. Sax. 
 
 20 ^t>)Te) ^«Js /^/. Aug. I. Cj)'j:>r. Go. Afont. 
 
 21 c/) — Cb/^. 4. & Gothus , qui fupplet , 7fau;waTf<c xt) aMo; , fed rct'iiet 
 Trapaf fr^m, quod tamen 7l■^^l quoque notat. ^ oi vrctp' ) oiTn^l Mont, -n ) Cant. Copt. 
 qui idcirco fupplent 01 y^a/uiuarfig y.w\ oi Aoivro't. Glolla ex v. feq. Vid. Gncm. ^ -gj^-, ) 
 i^i^a,TaLj Er. L. Par. 6, cod. LorawifK/^ apud Cloppenburgium. i^i<^a,TCLi avTH<, Cant. 
 
 ^7 ^^^li SuvaTcti ) Conif. Al. Aug. I. 2.Byz. GM. Mofc. IT'o. 2. & permulti alii : 
 unde x.cvj «(J«c Svv. Wo. I. « (Ji/'vara/ hMc, Er. & al. 11 ( J/a^TratV*)) Cow^?. /^/. .r^M^. 
 I. 2. Z^jx. ATo/c. /r^o. I. ac permulti alii. Ob ^mv. Vid. Gnom. 
 
 28 Tflf a'/t*. TO/? o/o;i; Twy dv^PcoTTcov ) to(? u/o;? tw avS'pwT&i!/ ra^ ct/uxPryiuetTct 
 Aug. 2. 5jt. Ldf. ^ ( ai ) v^/. £"«/. 4. 7. .5'ofl?/. 5. ^3|z. Co/fc. 2. 4. ^M»t. i>. Afowt. 
 lf"o. 1. 2. plurefve. Poll x.sij , a/ omiirum , in edd. Vid. G^wow. 
 
 29 x^iiiwc,) tdd. m(f. &c. {dixa^riac,) flc Grmce olim fcriptum fuit : flc enim 
 habet Athanafius in traft. ad illud , Qiiicunque dixerit VRrbum. T. I.f. 978. & Cop. & 
 Got^. ac delim Jiabet La/;. & f^ccati , ex alia verfione , Cyfrianus , duobus locis , & 
 Auguftimis. unde ruriiim iiJ.a^'xiaq Cant. L, cl/j,et(iTma.ro(; Barb. i. Colh, 2. 8. Pro- 
 bat Grotius , Millius Proleg. 401. neque iniprobat Beza , Marefchallus , E. Sclimi- 
 dius. x.oAct7iwi^ Mont. Arabes , Arnun. Et Iijec & texnls ledlio efl dixa^-Tiai inter- 
 pretamentum : quanquam magis propria efl oppofitio inter remiffwnem & inter a/za^- 
 Tictv 5 reatum. Non alibi dicitur aimicx; dfj-a^Tta- etenim fingulari peccato iingula- 
 risrefpondet locutio. lUuftrari tamen plu-afis potell ex Gen. XLIII. 8 : )i/^a()T«ptw? 
 iiTo/uoLi TT^Qc, (ji TiddcL^ Tuc, \]fA,i^ac;. Vid. Gnoiu, 
 
 31 oi dSi^ipol >(cfj\ w /vtJiTug) ri y.riTii^ duTou k^ 01 d^iX(po} Er. Byz. If'o. i. Goth. 
 Lat. Cant. Syr. unde, pro i^X<^vTctj ouv , f^;^4Ta/ ovv Byz. na^ 'if^XiTcti Cant. U"o. i. 
 fed ;taj i^xovTcti ovv Goth, zaj 'ipzovrat Er. Byz. in marg. Lat. Syr. nee non Colb.z, 
 Par. 6. Poll d^i7\ij^oi -^ auTou adduut Byz. Wo. i. & novem alii , Goth. Syr. Vid. 
 Gnom. 
 
 32 (xa) ctl dhX'prt'i era) Corny. Al. Aug. I. 2. Bodl. 2. 6. 7. Cant. Cov. I. ^pA. 
 Laud. 2. 5. -/"^w. Mowt. M.i.N.i. Par. I. 2. 3. Per. Seld. 3. Stifh. ?. ^. <f. ^i 2. 
 ^0. 2. Vix ulla verdo , niii Gothica. Ex v. 30. 
 
 33 «) 
 
V A R. MAR C. IV. xgl 
 
 33 « ) Kq Er. & al. 
 
 34 xvx?^cc T«c ) T«c xJxAm Cotin. ed. Cftnt. L. Far. 6. ^th. ^rab. Lai. Syr. 
 f ( idx) Er. Al Aug. I. Cant. Colb. s. 4- ^- C)P- /^«»£- -2- L. Lin. Med. Mont. N. i. 
 Par. 6. Per. Seld. j. ITo.J. 
 
 35 C^») Aug. l.Bodl.6.7. Byz. & alii coinplurcs, Hieron. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 TO ) -» Byz. Par. 2. 
 
 4 -. t5 hQavS) Cowp. Al. Jug. I. 2. Barb, dfcm. Cam. Stap. Sttph. <). /?.' ^.(^. 
 ff^c. 2. & pliirinii alii , A^th. Arab. Armtn. Cop. Goth. Lnt. in niiF. Colon. Trevir. 
 &pluriinis aliis, Beda, Perf. Sax. Syr. (i« >*gati'h) Er. & alii , Theophyl. Ex Luca. 
 
 8 du^dvcvra) dv^avou'tvov Al. Cant, ^iv , tcr ) iv Aug. I. 2. Byz. Cam. Gtht, 
 Stiip. P'alla , cum nuiltis. Et fic v. 20. 
 
 9 — dvToii; ) Comf. At. Aug. I. 2. Byz. Geht. Mofc. Steph. omn. W^o. i. & per- 
 multi alii , ^th. Arab. Arm. Coft. Goth. Lat. Syr. dvro^Q Er, & al. E\ v. 11. 
 
 10 <n)» Tor?) <-. Lat. 51 '^^^ ''""'^ SciSix.-- ) •. Lat. inf. Trev. 
 
 11 yvSvai) - Al. Colb. i. Cyfr. Mid. Par. 4. 8. FJ]'. I. irh. i. fed liabent 
 verliones. 
 
 12 dziSyi) edd. &c. Conftruftionis gratia. {d<pi^yia-iTai) Al. Byz. Cyvr. Med. 
 Par. 4. 8. Stldi. ITh. J. 
 
 1 7 p'Cffitv ) v^coQ Mofc. 
 
 18 — y.Toi ii7ii^ Comp. Al. Aug. 1.2. Bijz. Gchl. Staji. &; pennulti alii , Arab, ^ort, 
 Goth. Tlieophyl. ncc non Cam. ITo. i. 2. ( kto; eiaiv) Er. &. alii , Lat. E proximo, 
 
 19 TWTi<) ^ Lat. Barb. i. Cawf. 
 
 ai iynnQy)) <rf6« y^w^. 2. %z. Gehl. & alii, ex antcccd. 
 
 22 T( ) ^ Aug. I. ^jx. & complurcs alii. OmiiTum , przvio eo-r/ , vel ex 
 Luc. VIII. 17. 
 
 24. 25 iv o> iif(]UC aV avT« ) X£tf TTQOtd'ra-irai vjuiv toic dx-owaiw oc \yjH -yap 
 ufque d-n dvTH sr Z fj.. u. , (U. v/>i(v xotj Trfoe&MaeTar/ t///i'. Leftio Graeca in£'r.notis 
 & fere cadera unius cod. c Latinis. x.ai 7r^or«9. vulr roTc dx-i^yjiv. iv « zta. Arm 
 cc 'yap d" x.t/. (poft dutiiTi , ut Lucas") «^ 'i xtA. Piir. (5". & fic fere L. Varieta- 
 tcm ab Erafmo norntam , varictatibus cumulatis rcfcrunr Bezx & Wecli. & JVIil- 
 lii nwtae: 11c cam Uiisaliispie co.ld. niti putcs. Pmclivcm librariorum l;ipfinn are;iiiiut 
 criticorum iajfus. 51 !»iTt*j-.) d\riyf^i). Aug. i. 7l)t. & alii coinplurcs , Lat. Ex 
 Luca. 51 ''*' '^po-t'*. t/'v/v To/c dx.) - ^rt?jf. Tt^'f. ali(]ui , Lat. aliqui. 5| ( ^ 
 toi'i anoCniJi: ) ^tA. Arab, in polj'gl. Cof t. rcgius , Lat. Barb. i. 
 
 30 ajuoia- 
 
Tgi V A R. MAR C. IV. 
 
 30 ofJXf.eruiMv') ouof-tXTOfXiv Er. Aug, I. 2. JByz. & alii. Vllde pro 7raga,SaAa)- 
 fxiv , -Tic^a^a^iifytiv Comf. Aug. 2. & al. 
 
 31 x-ozKov) Comj). Er. Al. ^ug. i. 2. Bj^. Wo. i. a.&. plurimi alii , Lat. Syr. 
 
 Thiophyl. KOKKu: Stifh. edd. Ex parall. 
 
 32 ((pfifi) Fffer. 1.2. nam natumfuerit habent Lat. muld. dv^nQv Gekl. Laud. a. 
 Par. 5. ex Matth. 
 
 33 TToT^al'^) ^ ^t/^. & alii , Syr. 
 
 35 iv ejtWvji Tvi yijukiia ) Anglofaxonica verflo IV Evangeliflarum a Tho. Mart- 
 fchallo edita verbis his , in illo dit , caret. Sed tali aurtoritate non nitimur , prs- 
 fertim cum multa ejuliiiodi omittat interpres ille. Vid. G«uw. ^ 6-^iai'yivofj.ivr}(;) 
 
 -. Bodl. unus apud Fellum , Lin. N. 7. 
 
 36 dvrS) dvTav Mont. Par.^. Copt. Per/. Syr. 
 
 37 iTj-'ifBciMv) edd. primae , Aug. i. Bijz. &.C. ifia,Xiv Cant. i7ri&cL?^iv Sttfh. 
 td. J. &c. 
 
 33 i-vi) feq. iTTi. ( iv ) AL Cant. L. Mont. Seld. i. Ste^h. «. 
 
 40 HTO) ; TTcoq) necdum habet Lat. & inde al. 
 
 CAP. V. 
 
 T TKC ScsAfflo-TKc) ^ Cant. L. M. 2. Par. 6. ^ (75P7STm'«t') Bodl. 4. 5. Colb. 
 3. 4' 8. Steph. n. 9. A^th. Arab. Arm. Copt, (in append. Millii, ) Fekf. Origmcs, He- 
 fychius , Athanafius in Synopfl , Epiphan. Euthym. ThiopkyL Ficior Antioch- 7'j- 
 ^ctavwm Copt. (inNotis Millii, ) Lat. Barh. i. Cant. Ex Matth. 
 
 3 xaTo/z«iT/i' ) otx.yj(nv Aug. i. 2. & alii. ^ ixmy^cLui') Comp. Al. Aug. i. 2. 
 Byz. Gehl. Mofc. Stipk. omn. Ho. 1. & permulti alii. fAvyiy.i'ioig Er. & al. edd. 1] «J's;0 
 ax'sT/ Qhk Lat. Cant. & al. 
 
 4 i'%us ) 'i%vji Er, Aug. I. 2. Mofc. &"al. 
 
 g ij.nuaji xtA, ) Comp. Al. Aug. i. Byz, & coniplures alii , AEth. Arab. Copt. 
 Gotk, Lat, Syr, o^icri k^ iv toiq /uvriy-aa-iv Er. & al. 
 
 6 dvro) -^ Al, Bodl, 4. 5, Par, 2. ( qui viciirim c. XI. 13. aTro inferunt,') & 
 aliquot alii. ^ dvra ) dvrov Al. Bodl. 5. Byz. Vim. 
 
 7 itTTi) Xi-yei Al. Byz. & alii complures. fl /ns-a) -. Aug. 5. Bijz. ^ tou 
 
 9 (A47« dvrw) Al. Bodl. 4. 5. ^i;^'. Colb. i. 2. 4. Laud. i. L. Med. Par, 2, 4. 
 6, S, Copt. Gotk. Lat. Syr. 
 
 II T6) c^sf"! Cowf.Al. Aug, I, 2, Baf. I. Byz, Gelil. Stap. Stepk. omn. Wo, j. 2. & 
 plurimi alii , Theopkyl. Euthym. AEth. Arab. Goth. Lat. Syr. ( ru b^») Er. & al. edd. 
 
 \ (U«7a- 
 
V A R. MARC. V. I5S 
 
 ^ u-yv^n) ^ Efh. Cint. Copt. Goth. LaU ill mf. Char. Ptrf. fl ^o(rxof/.i\f\) (Sotko- 
 y.'ivwv Al. SUfh. w. Arab. Cmt. latine. Ex Luca. 
 
 1 2 ( ^ -TatvTtc ) Cant. Ctjpr. & aBi , Arab. Lat. Syr. 
 
 13 KTar 3i ) ^ Liif. Bl^rb. i. Cant. Stfr. Hyavyiq Comp. N. r manu priore. 
 
 14 0/ <J«) <5t^ 0/ yf/. Bijz. & alii. Got/?. ^ s^JiAflov) mAQov yi/. jBi/j. & al. 
 
 r§ Toi' iXrxoTx flv Xiyima ) fi(^. mj/'. .^ri?fc. Copt. Goti. Per/I 5'yr. Gloffa t5 
 itttuovii^ouv/ov. C -« ) cod. apud Wecli. (i. e. Cawt.) Lut. Colb. i. an poriusCo/K5. 
 
 16 (^Siry. ii) Comp. Aug. i. 2. Ba-f. 1. IVo. a. aliqua apud Bezam , &. quat»- 
 ordecim & decent exemplaria. 
 
 18 iufidvTo^) {uSxitovToi; At. Bijx. &. complmes alii. 
 
 19 <J« /rc-H?) ?(/</. (S:c. Ex Luca. (<*)) Al.Bodl. 4. Cant. Colb. 8. Cijfr. Laud. 
 J. Med. Mont. M. i. Pur. 2. 4. P% i. IVh. i. Copt. Goth, (pro qua. jEt'iiopjcvH 
 chat Osdev. obferv. p. 3.50.) Lat. Sijr. ^ vn-TroirKi) Ceutp. Er. Al. Aug. r. 2. Byz. 
 Mofc. ITo. 1.2. Ik o&o &.fedecim alii. t-roitiTi al. tdd. 
 
 22 iS>i ) eii. mff. Goth. See. ex parall. vol ex allit. ad lS:h fequens. ( •» ) ■^'^^'• 
 Arab. Lu. B.irb. i. Cant. Perf. Sijr. 
 
 25 Tj?) -^At. Barb, tres , Colb. 8. Lat. 
 
 26 Taf') ^ £r. &al. ^ eai/rw?) eiW. (auTwc) ^/. (apud Fellum, ) ^«^. i. 5. 
 4' IVo. I. & muki alii , 7/rcoj fty/. 
 
 29 )3.raj\) iccTcLi Er. Byz. nee non Comp. 
 
 36 ivdi'joc) -^ /Eth. Arab. Arm. Copt. Lat. Bub, i. Cant. Colb. 2. Perf. S)r. 
 Ad Lucam. 
 
 38 {i^Xo^Tcit) Er. id. I. Al. Barb. i. Cant. Seld. 2. Arab. Copt. Lat. Perf. Syr. 
 Ex V. 35. ^ <£!) ante tcXctiovrat;) Er. Al. Bodl. 4. 5. Colb. s. 4. L. Med. Mont. Par. a. 
 Goth. Lat. Stjr. -. eid. alije , &c. 
 
 40 -TTcLvrac ) Comp. Al. Aug. i. 2. Bijz. Gehl. cum plurimis. ai-ravTat; Er. & al. 
 ^ dvaxiiuivov ) Kiiuivov Colb. 4. &. duo apud Bezain , & Magd, in maigine. y.a.rct.- 
 Kiiuirov Bodl. I. & al. Proprictatis ftudio. 
 
 41 auTM) ai/T« cod. vetus apud Bcz^im. ^ t3,\i9x x,Sui) TaA^Satxa'". Bijz. 
 SuUas. ^ KHfAi) KHu. Go. Mont. Euthym. khix. Aug. 2. 
 
 CAP. VI. 
 
 2 i^t-rrXyKTo-ovro ) l-r) tJi JiScixH dvroO addit Lat. Colb. 4. & al. ex panll. 
 ^ — oTi ante ^ 3vv.) edd. primae , Al. Ang. i. 2. Bodl. 4, 5. 6. Bijz. Colb. i. 2. 
 
 U 3-4' 
 
154 V A R. MARC. VI. 
 
 3.4.S. CtJv.i.Efh. Gal. Gehl. Gon. Go. Hunt. 2. Laud, i . 5. L. Lin. Magd.Mont. 
 M. I. N. I. Par. 2. 3. 5. 6. Fff. 2. Wo. i. 2. Lat. Leftio media, nam :t: Staji. 
 Sufh. ed. 3. 'it a Cant. Cijfr. Par. 4. Per.Roe.Seld, 2. Stefh, y. (^. Vun. V^. i. Wh.i. 
 Hinc , pro To/auTct^ uiq. yivowoJi •. t. ulq. ^/vo/^.syi^ Colh.S. r, at ulq. yixovTaj LjUt. 
 T. di ufq. yivouivoLj uiius apud Bezam , t. ufq. yivcovTetj Cant. Steph. 7. (^. H <5H ) 
 )(^ di Byz. 
 
 3 r'ix.'TCDv') t5 TJJCTOPO? Colh. 8 . ^th. Arab. ^ Tijtr!>y' o I'rc) r^. t'ixtovoc Ctjc; 
 ^'; TJi? Par. 6. & aliquot cod. Gratd & Latini apud Er. Oiryfologns ferm 49. 
 
 6 d-wi^iav ) TTi^iv Cant, apud Felliim. 
 
 9 ivSvcTYiS-i) Comf. Al. Aug. I. Byz. Cam. GM. cum plerifque , Goth.'ivSvcra.- 
 <&£ Go. & al. iviCaaS-oj Er. Med. kv^i^vdi-aj^ Budl. 4. 5. Steph. <f. y\. 
 
 1 1 dfxm ) ;ctA. ) edd. mff. Valla , Staf. Theopkyl. ^th. Arab. Goth. Perf. S^r. Hu- 
 ron. ( ^ ) Coft. I^ttt. & ex eo Barh. i. Cant. Colb. 2. Ste^h. n. Animonhis apud Za- 
 cliariam Chiyfopolitanum. 
 
 13 'i^'i^a/<hcv ) fif/?aAov edd. pimae , Aug. 3. Cant. Sdd. 2. 
 
 14 (€A?7ov) Em. Auguftinus , Beda , Thomas, apud Lucam Brug. Ex verfu feq. 
 iXiyoo'ar Cant. 
 
 15 iiiit. 2M0/) cc>?oi Si AL Byz. & al. E feq. ^ tt.o'^j'thc Wiv ar.) ^ Cant. 
 ^ ^ )"■) Comf. AL Aug. T. 2. 3.4. Baf. i. Byz. Cam. GehL Mofc. Stefh. qninqm., 
 Wo. I. 2. & plurimi alii , ^th. Arab. Coft. Goth. Lat. Perf. Syr. Grig. Tluofkyl. 
 Idque probat Grotius , Calovius , alii. ( >; ) Er. & al. edd. , Chryfol. 
 
 16 loodvxYiv) ^ Cant. Coft. ^ fc-«i' , dvrcc) -^ un. apud Bezam , ./^th. Arab. 
 Lat. Perf. Syr. 
 
 17 .^ TvT ante (fyA. ) Ccmp. Aug. 1.2. j. 4. Byz. Staf. Wo.i. vel plures. tJi 
 tdd. al. 
 
 20 {aK-dav') CoHnan ed. Aug. i. ^. Stefh. ^. & alii. 
 
 23 ( .^ (u?) Comf. Aug. 4. L. Lin. N. i. Arab. Lat. Syr. Vnde pofl dirn- 
 rri(; ponunt AL & Barb. ali(]ui. 
 
 25 i^auTiic) — iS'ffli'. 6"f?|'fe. J. GofL nee non Cant. Stefh.fi, rov jBclttti^ov) -. 
 
 27 Iv^iuc) - ifff. "^ ''' l2aa-i?:ivc) ^ Cant. Colb. 2. Arab. Lat. ^ T-rriz'^Xa- 
 Twpa) 0, pro ft) 1 ^/. Aug. 2. 3. Bodl. I. 5. 6. 7. Cant. Laud. i. 2. 4. il^a^i. Pe.r. 
 Roe. Latino ad Grseca intlexo. 
 
 28 d7ri\9cov) «. Lat. 
 
 29 - tS ante (W.vmww) Com|). i'r. iff^^a , y^M^. 1. 2. 3. 4. j^j^^. j\fo7c. vel plures 
 cum Wo. 1. 2. Toi Sttfh. edd. 
 
 30 - <54 
 
V A R. MARC. VI. 156 
 
 30 ( ^ Jtai) y^ug. 2. 4. Barb. i. Eaf. j. Cant. Colb. S. Efh. Lin. MoJc.N. i. 
 Lat. Syr. 
 
 31 ft/xat('5«v) Corny, /lug. I. 2. 3. Byz. Mofc. Stap. vel plures. wkoii^hv edd. h\. 
 
 32 (aVwA^tv) Er. Jug. 2. 3. Gon. Liyf. MonL Mofc. Par. 6. Per. Stap. Pf'o. 1.2. 
 
 33 -. 0/ oXXoi pofl: vTrdyovTdc) Conif. Al. Aug. 1.2. 3.^ Baf. T. B'^x. C^fr. 
 Gehl. Mci.Mofc. Stefu omn. Wo. 1. 2. & Us fedtcim alii , A^th. Arab. Arm. Cop. 
 Lat. Sijr. TJieofhyl. lliat Goth, ci oX^otEr. & al. % at/rov) (^vthc Henr. Stefh. td. 
 Al. Aug. I. 3. & iDulti alii , Coft. Syr. AUiteiatio ad ant. & feq. Vnde - Cant. 
 Barb, duo , Colh. 2. Roe. Lat. ^ yju Trpow/dji' aurnc) ^ Cant. Cotb. a. Laud. i. 
 % <5H cuvMAdof TT^oc; durov) «. Par. 6. Coft. Lat. Syr. ^ o-i/i'hA-^ov) h/\^ov Comp. 
 
 36 a^T«c' ufq. K» iX') Ti (fdyaxriv Copt. & fic fere Lat. & alii , ex parall. 
 
 37 Snvetp'x'^v ^a.y.oyim') Comp. Aug. j. 2. 3. Byx. Gehl. Jf'o. 1. 2. vcl plures, Lat. 
 \\\ mf. Reutl. & Trcv. J)aK07ic»v Smaqicov edd. al. ^ ipa,yfiv; ) line intcrrogatioiie 
 habet Aug. i . & alii apud Stepli. , Lat. 
 
 38 jytf prinium) >- -^m^. j. Cafit. Syr. 
 
 44 ^ wTfJ) Comp. Al. Aug. I. 2.7,. Byz, Gehl. Steph. omn. Wo, r. 2. &perinuld 
 alii , ^th. Arab. Lat. Perf. Syr. Theophijl. ( a)3-« ) edd. al. ^ytiii). Ex parall. Hiat 
 Goth. 
 
 49 ti'lvTa,<rua.) (pavTaT/ai' Ep/f. Euthytn. (pd^fxa. Byz. (Epliefii gemellus) lludio: 
 nam librarius pofl: ^a. cocperat v Icribcre. 
 
 51 Kf^i^avixa^ov) -.^ un. apud /("e^ffm , Copt. Lat. Barb. i. 
 
 r,2 duTcov t\ xcLQcfici,) Er.Aug. 1. 2. 3. //-'b. i. 2. vcl plures. « Kt^Jix dvrSf 
 Comp. & al. 
 
 CAP. Vll. 
 
 2 TKTj?-/!' av/TTTo/c ) GlolTii Iisc cITc vidctur Kuflero & Aitenionio. Sic glof- 
 fam , ubicunque tWiciv exfl^at , dixcris. Excipic Artemoiiius , a Matthseo koivhi 
 poni fine interpretamento. Refp. Libcrum utriijuc Evangelillse fuit. ^ iufix-^BLt- 
 To ) tdd. &.C. Armen. ( -^ ) Al. Aug. 2. Mofc. & alii , de (juibus fupra , p. 432. Vi- 
 de ctiain GnoiH. 
 
 4 /2a-7-T/awvTotf ) r'avT/VwrTi/ Byz. Eph. Seld. i. ^ <£«:( penult. ) -. ^l. & al. 
 <!] ;:ta^'t'W'') 'xa^KHuv Al. Aug. 1. ^y^. Gfl/. Gehl. Laud. T. L?'jn/'. i'eW. 2. 3. 
 
 5 ()to/iot/0 <^r-T/!, in polygl. Copt. Lat. &, ex co , Barb. i. Ciwt. Co//?.^. Syr. 
 f robat Grotius , Millius , Kuftcrus. Vtruinquc jungunt L. Par. ^T. 
 
 U 2 6 d.7To~ 
 
jgg V A R. M A R C. Vlt. 
 
 6 aVokCiSwc ) *- Colh. 8. Mh. Cop. Perf. Syr. 
 
 8 7roi»ri ) " Sijr. 
 14 (77-a'A/O JEtk. Cvji<t. Lat. Barb. i. Cant. Stcpk. k. 
 16 « ufq. dua'iTca) — Colb. 2. Co ft. 
 20 fM-)i Si-, on) •- Syr. 
 
 22 {d(7i/\'\€iwj) Covif. Aug. g. Gon. Mont. Par. 7. Stepk. ^. & alii , Goth. Lat. 
 aliqui. % (^Aac (trif^ici) (2Aa(yq>nf^iaLi Gon. Par. 7. Stefk. ^. & alii, Lat. mlF. Ckryfol. 
 
 24 ^ "Tiiv ante oiKiav) Er. Beza, Al. apud Fellum , Jug. 1. 3. Pm: i. 2. 3.4. 
 6. 7. 8. ^^0. I. 2. plurefve , i'yr. nee non Goth, tyw Comp. & edd. recent. 
 
 26 (Ti'pocf o/v/£ro"a ) edd. mff. Lat. &c. at^^a (po'nicrcra Par. 1. 2. & ^\. cru^a (poivi- 
 xiaa-ct, Comp. /4ng. i. 3. Cam. Gehl. Mofc. Stap. Wo. I. 2. cum multis , etiam apud 
 Er. crvPo^oiviKio-a-a Er. ed. i. Al. Byz. & alii , Synoffu laci-x Script. % kSa;- 
 Am) Cowff . J:^/. y^wg". 1. 3. Byz. Gehl. Mofc. & fat multi alii. ix/3dMvi Er. & al. 
 
 28 {TraiScav) Valla-, Cant. Em. 
 
 30 TO ufq. xA(V«c) TMV ©v^aTf^a ^i/EXt^/uivnv Itt) t?c xA;'vmc , xa) to Sai- 
 ixmov 6^4AnAw9c'c,) Sic 5oi/. 4. 5. Cant. Colh. 8. Mth. y^rah. Lat. Perf. Syr. Sed 
 plerique Grsci traufpofuere duo membra , vocabulo iilo , to ^ai/novijv, citius ar- 
 repto ex v. 2y. Sic i'olum articulum to arripuit librarius , & aliud fubito con- 
 illium iniit , in cod. Byzantino , quum fcripflt , ei/gs xo^' to TraiJ'iov ^ili^y]fjLiJ.i)iov k-Ti] 
 Tm x-AivKV itwi TO Satf^oviov i^iAyjAvljoQ. 
 
 Qi TtaJj aiSSvoi;, kA90 (dd. mff, Goth. Syr. Idque probat Maldonatus & alii apud 
 Simoniuni. «A0« Sid aiSmoc^ ^th. Arab. Copt. Lat. & ex eo Ba^-h. i . Cant. Colb. 8. 
 Sttvh. n. Sax. At Sidon ulterior Tyro : ut lanfenius obfervat. 
 
 '^2 jtfjxpov) z'j^<^l\' y-'M I'at. Si al. ^ (^,o7iAaAoi') Camerarius, Bcifitis , nee non 
 £■, Schmidius in notis : inftar aAaAo; , jyAaAoc , TnQiAaAoc. lucyyiAaAov Comp. 
 Aug. J.Brz. ante rafuram , Synopits Athamjiana. Verius fic legi cenfet Hoe- 
 fchelius in Wotis ad Maximi myitag. At /^o77o? gutture laborat , non lingua. 
 
 33 aTTohctfiouivoc ) «7r/A. Comp. Aug. 4. & alii. Ex c. VIII. 23. 
 
 36 dvToq) -^ ■^^' Colb. 2. Seld. I. Lat. 
 
 CAP. VIII. 
 
 1 ( -. it^aSc. ) Al. Byz. Cant. Gon. Hunt. 2. Mont. Par. 2. 4. Copt. Goth, Lat. 
 Syr. ^ ( ^ dvri) Cant. Gon. Hunt. 3. Copt. Goth. Lat. 
 
 2 (Mas'^o)") Bodl. 4. 5. 7. Cmt. Gov. i. Laud. n. 5. Mofc. Per. Seld. 1. Wo. 1. 2. 
 item Al. Aug. 3. Rodl. 2. Cypr. Seld. 2. Steph. mif. (pntter y. ) & alii. Atque liinc 
 ti'anslatum eit ad Matth. 
 
 3 iiKna-t 
 
V A R. MARC. VIII. 157 
 
 3 nx-aa-i) Er. ed. i. 2. Beia , ^ug. I. 3. Barb, fiflm , Bodl. 6. 7. Cam. Ccv. r. 
 jL.iwi. «. 5. Z,;h.. iV^Y. j1/. \. N.\. Seld. 2. 3. i'fciji. 7. I e. 5-. <^. Q. i/2. i^'o. i. 2. 
 i'xas-; CvuiY. AL & al; Vid. Gmm. 
 
 \ u>ii') -. C»Hf. L. Coth.Lut. in mf. Colon. & aliis. «] le«/.t/a?) iPn/uiaiq /iL 
 
 «»)'v^» oC ill. 
 
 6 (xa() ^«^. I. & alii, ^fi. ^ffli. Gijth. Sy. 
 
 7 ii/A:7;tTa':) raiTra ivX. AU & alii, 5jr. kvii \vX. B\z. & alii , Goth !..> 
 
 lo^^A/.<xv«e«) ^^^^^i„ //,-„.o„. Augu^in. Zacharias Cl.ryfop. ««J..a^^^' a«t 
 gSrExSSh '• ■"'^^'^^^^ ^-- -^-^-O^-Aa uuus apud eI, l.Ar^CtnX'- 
 12 at/TK) .- Arab. Lat. & inde fijr^. i. Cant. 
 
 00. Mont. Par. j. 3. iT'o. 1. plurclve. t^ Steph. ed. 3 e fed 
 
 15 >'e«'y«) C^-^'^-'^t^ Cb/i;. 2. Z. M. I. P.„-. ^. nonnulli'*apud £r. ^mm. 
 
 23 «t/T^) avrS Cyrr. & alii, (7otA. Lat. Syr. E proximo. ^ f^y^ 
 
 rlures alii. ...; .i^.O..^;^ L^S'JS^;^ ^ K T^' f^'" ' ? 
 
 r.T,i habetZar. cum proximis. f rev) ^ Augfj cehl. "^'""^'' «"""» '''- 
 
 31 at/TtiO ^ Mvfc. ^ run. fecundum) Aug. l -^ a n,^ r u, tjt 
 
 &c. Lk Match. ^ r..,cmum)Colinaeie4. W^. ,' ^•/: r^f^^'j/'^-^r' T ^^'"^'• 
 Par. 1. 2. 3. 4. 8. i'.r. ooH. ao. Mm. plurefve^ J'^'^. ^^c. '' '^' ^"'•^'"- ^- ^- 
 
 a4 ««> 
 
158 V A R. MARC. VIIT. 
 
 34 aKoz-'^iT") tdd. frimat , Aug. I. 4. Mofc. Wo. i. 2. multique alii, ^tli. Arab. 
 Goth. Lnt. Per/. Orig. Theofhyl. ( iA(teiv ) Steph. ed. 3. & al. Ex Matth. 
 
 35 ictvrS -^/yX^v) Comf. Aug. j. 4. Byz. nee iion Wo. i. 2. & complures alii , 
 quanquain Millius tranfpolitionem haud notavit. i^v/Jv avrn Er. & al. E proximo. 
 i[] lu.^ x.ai') ^ Cant. Colb. 2. Arm. ^ aro?) edd. mff. &ic. ex Luc. IX. 24. ( ^) 
 Ah t'arh. duo , Cant. Colb. i ante rafufam , C'^fr. Laud. i. M^d. M. I. uuus apud 
 Buam , Dial. c. Marcion. Goth. Lat. Syr. 
 
 36 av^^coTTov^ cLvd^coTTOc, Er. fVo. I. 2. & al. 
 
 38 /MTct Tcov ary')'iXct>v rav dyiav^ Lat. in nif. Charitino juird rmi dyyfAon' 
 alii cod. Latini , cum angelisfuis. alii : cum angelis feinSis. & Jia;c elt Graeca ledho 
 & Goth. &C. 
 
 CAP. IX. 
 
 2 ( ^ Tov ante /war.) Towp. A I. Aug. 5. Byz. Mofc. JVo. i. 2. eodd. plur. tov 
 Er. & al. 
 
 3 (s^sFoi'To') Al. f!odl. 2. 6. 7. Bu. Byz. Gon. Laud. 2. $.Mont. Seld. I. 2. & alii, 
 Theojihyl. Et hinc , ut videtur , ad Mattli. translertur. ^ yvut^iuc ) al. x.vix<f'cvi; 
 Attice. 
 
 4 fj.Ci)(Ti't) Sic V. 5. />[&)t;o-Ji ^'Mg-. I. 3. Byz. vel plures. 
 
 5 TToir.a-ufMv) TToimofXiv Byz. manu prima, Afo/i;. & alii. 
 
 6 ( AaA>io-a;) Sic, vel certe AaXnaat , Cjpr. Z. & quatuor apud Bezam. Le- 
 6lio media : nam Aa/waft Comf. Al. Aug. i. 3. Byz. U'o. i. 2. & complures alii, 
 Euthym. 
 
 7 Ai7«(ra ) ?ii. &c. Lat. Ex parall. ( ^ ) Aug. 1.3. B^z. Gekl. U'o. i. 2. mul- 
 tique alii , /^j';'i^. Erpenii , Loft.Goth. Perf. Thophyl. 
 
 IG (bVav f;t V. ava?-^) Zat. (& ex eo Cant, vel etiam Z. Par. (f.) i'-yr. ^os 
 frofru Marci , ait Hkronynus. 
 
 12 za; TT&^O x.aBaQ Al. & alii. Ex v. feq. 
 
 13 xa/ prius) -> ivr. & alii, Zac. in Cliar. yiSyi Goth. 
 
 14 dvToit;) d.vT^c, Bodl. 2. apud Fellum , B<>fz. 
 
 15 C7r50T^s;;^;oi'Tec) /^/. Henrici Stejob. ed. j. 
 
 16 T><c yx-ay.fya'rti'i;) idd. mff. Goth. Sjr. &c. (aWnc) ^t^. Cbpt. Lat. & ex eo 
 CrtWf. Colb. 2. E feq. «[] dvrQi; ) Er. & ^tey/;. edd. Aug. 1.3. Copt. Got/'. Syr. du- 
 T«c £e2;fl & recent, edd. iuvr-dc, Comf. Al. Byz. Staf. Wo. i. & al. vos iiabet Lat. & 
 ex eo Comt. 
 
 TC; {dv. 
 
 ^ 
 
V A R. MARC. IX. 159 
 
 T() {ivTo~'c) y^t. Cant. Colh. H. Med. Pari/. 4. S. Stefb. r. .4rah. Cop. Goth. Lat. 
 Pnf. ^ L. 
 
 20 {'ilov ) B')z. Gal. Laud. 2. Liff. Par. T. Sfld. j. Syr. Vid. Gnom. 
 
 21 TTaiS.) Uvrai^oStv Byz. JVo. T. & al. 
 
 22 to") Gmp. /}!. (in cH. Oxon. min. ) /^vg. 3. 4. Byz. Gebl. Liff. Par. 2. 3. 
 // 0. 1. plurcfvc. ~- Er. & al. 
 
 2^ to) ~. Afj|f(/. & nliquot alii. In /^vg. j. rafiim eft. Facile, poft awT«, 
 omiirmii. ^ -T/c4L/^a/- ) Plantin. & al. cdd. Ircm Cowj). & £>-. in Lat. nam graece 
 nun(]uani colon liabent. -m^ivsat , Sufb. & al. edd. 7Tt<^iV7cu' conjeftura. at non 
 dicitiir 7rt<^ivoixM pro -r/s-svw. 
 
 24 ( — xff/O ■^'- Cflwf- ^ti^'. ^rah Cotb. Perf. Syr. 
 
 25 (c ) ^ii<^. I. 3. 4. Bjz. vel plurcs. 
 28 on ) ^/ari ^/. Byz. Cam. Si al. 
 
 32 o't\i(q. i-rt^u)T)iarai) ^ Er. ed. I. 5fffjJ. 
 
 33 riX^iv ) 'riXQov Perf. ^tb. Lat. Syr. Cant. ^ Trgo? iavrnc,) -. /yraZ?. lat. 
 C»nt. 
 
 34 iv T>i 0(^(5 ) tdd. tuff, verjiones apud Marefchallum. — ^l. Cant. Gotb. 
 
 35 if at) fVw Magd. & alii , Eutbym. 
 
 37 To/»T&)v Ta/(J;'wi') TToLiSiiDv rciaruv Comfi. yraiSiav thtuv ^ug. ^.Byz.rHTUii 
 
 pro TO/JsTOlV , Ew. 
 
 3j^ Si") — /^yi. & alii , I at. % '- c ante looanr.c ") £r. .S'ffji/'. ci/. 1. ^/. >^?/g-. j. 
 //'o. I. 2. codd. pliir. : Conif. & al. ^ t6-) iv 'vc Er. Ik recent, cdd. ^ (^a) 
 ^>2.. Idque innuit .tug. i. qui, in =x./SaMovTa , Ta finale graviaccentu auget. conf. 
 Var. Luc. IX. 4(). ^ or/ hx. aKs^-t^v y\u7v') edd.mff. Arab. Gotb. Syr. &c. -- Par."^. 
 Ccft. I at. Cant. ik. al. 
 
 40 yum , v-jfp vumy ) Conif. & al. edd. ^l. Jug. 1 . 3. (Sec. cum rerjionihns. 
 Cum-' , i/Tfp ruiiv ^^w^j^. A^z. (iu'mv , -'-rfp >itta,v ) Er. & recent, edd. Barh, qua- 
 tMor , Bodl. 4. 5. /^. Zjw. N. I. 5f/i. ^. 6'ffpA. r. 6. Tbeaftfyl. vel ctiam Gebl. 
 
 4J - T« pud fv) edd. pimac , ^/. -fa^. 1. 3. 4. /?'yz. G>/;/. IVo.i. codd. mult. 
 Tw 6ffjiA. ed. 3. 11 ( - ^ ) .//. Laud. 1. Med.' ^rah. Syr. 
 
 42 (tx'twv) Comf), Al. Barb, tres , £oi/. 4.5. 6. Cant. Laud.i. Mont. Per. irh.i. 
 JEtb. jfrah. Lat. Syr. 
 
 44. 46 OTK Ufq. H (T/?. ) ^ Co//?. 2. Coft. 
 
 45 0-01 ) crt Er. J I. apud Fcllum , Cyfr. Sttfb. y. 9. JTo. i. 2. E proximo. 
 
 48 
 
 av- 
 
N 
 
 i6o V A R. M A R n. X. 
 
 48 dvrw) - Er. ed. 1. Aug. i.Bodl. 7. Cov.i maiiu prima , Gal. Magd. M.i. 
 Par. 5. Seld. j. Wo. I. 
 
 49 7*C ) y^Q aproc Cam. (quem etiam fpeftare videtur I om^irus in Decade I. 
 dier. genial, p. igsO Pi^^'- 4- at hmm interponunt Lott. aliqui. 
 
 50 (afTwo-era/) Er. id. 5. Sufh. eJ. i. Fjf. 2. & alii , nee non Gotb. Syr. ag- 
 vu9nJiTcu Cypr. Par. 7. Per. E Luca. 
 
 C A P. X. 
 
 1 ^id Tov) Omimmt hoc aliquot codices Groecl , neque vefliginm particul^ 
 cernas apud Gotk. Lat. Syr. Non facile expriniere potuere interpretcs : & Gr^ci 
 illi codices paitim ad Lntinum , partim ad Mattlisum conformati funt. ^ ksi\ izit- 
 div) Comj). Bvjz. & al. Ka!,zi7Qiv Er. & al. 
 
 2 — 01 ante (pu.(i. ) edd. primae , ^l. Aug. i. Wo. i. 2. codd. plur. 0/ Stepk. 
 ed. J. 
 
 6 dvTHt;) -> Bujx. manu prima , Cant. /^th. Goth. Perf. 
 
 14 '- yjj\ ante ^ch ) Er. Aug. i. Bnf. i. Boil, 2. Byz. Cijfr. Gekl. Con. Hunt. 2. 
 Laud. 2. 5. L. Lin. Med. M. i. N. i. Roe. Stap. F])'. 2. Wo. i. 2. x.xi Comp. & al. 
 
 17 TT^oa-S^af^m^ proeurrens (-j^^cSqa^cav) Lat. % uc) tic Ccmp.Aug.i.Sial. 
 E Luca. ^ 'Ti^oor^^. {/?) \oii TIC TrAiio-ioc, 7r^oa6p^. Al. Per. & al. Ex parall. & con- 
 textu. 
 
 21 /mt«i; ) ^ Al. Cvjfr. li-'h. I. ^ aurwalterum) -. ^/. apud Fellum , Par. ^. 
 Clemens Al. ^ to/?") -. Comp. Aug. i. Mofc. Wo. i. 2. Ex parall. dwar liyz. 
 ^ d^ac riv ^av^ov') edd. mff. Goth. & alias verjiones , Ptolcmaeus , Theipihylactiis. -. 
 Copt. Arab. Lat. & ex eo alii. Hoc ante hv(io ponit Wo. alteruter. 
 
 24 Tizva) -^ Wo. I. & aliquot alii, ■nx.v'ta AL Laud. j.Per. Lat. Cknmts AL 
 vel etiam Goth. ^ — roic ante X^"!-^-) Comp. Al. apud Fellum , Aug. i. Bijz. Gehl. 
 Mofc. vel etiam If^o. i. 2. Ik plures , Clemens Al. to;? Er. &. al. 
 
 25 Sii^Gi'iv) Beza & inde al. edd. Barh. duo^ L. Steph. 7, S. Lat. (eiVeAS-jn/) edd. 
 primae , Stap. mf. plur. Ex ieq, 1 ikiX^uv ) - Al. apud Fellum , Cant. Ad re- 
 tradtandum ii7iAfiiiv pr^cedens. 
 
 27 Jj ) -. Goth. Ti Lat. ^ ^ T« poll: « Tra^d ) Comp. Aug. i. Byz. (fhidio; 
 jam enim Icribi coeptum erat: ) Mofc. Par. i. 5. plurefve. ra Er. & al. E proximo. 
 
 28 )ia,i ri^^aro) ri^^ctro S\ Comp. Aug. I. Gehl. & alii , Goth, {iip^aro) Al. Gon. 
 L. Par. 2. 3. "J. Vien. Wo. i. 2. Clemens Al. Media le6lio. unde totc jj^^aro Bodl. 
 un. apud tcUum. 
 
 29 tfVoxg. 
 
V A R. MARC. X. i6i 
 
 »9 a-raxp. S\) yuu aTroy.^. Com]/. Laud. i. JTo. I. 2. &pauci alii, {arrroy^t^iic^ 
 jiU Colb. 1. Cov. I. Gon. Laud. i. 2. Magd. Par. 2. 7. Roe. G»tk. (qui auror? fub- 
 Ilitiiit,) Lat. Syr. Media lediio. ^ arw-fiv Ae-yo) Jury ) -^ Sax. ^ « yuvctDcct) -. 
 //fw. Cop£. Lar. (excepto cod. Reutling.) & ex co Cant. Hunt. 3. ^ svexsv ante 
 «■«) Cowip. /iug. I. i/jjr. 3foyc. Wo. I. & pcrmulti alii , Ckmms Al. Goth. Lat. Sjr. 
 trtx-cL Cant. .^ Er. & al. 
 
 30 udTf^a;) MwT€(5a ///. koJI TreLTi^d , >w] AtMTfpa, Iiabent ^Mg". I. ^oaf/. i. 4. 
 Cyfr. Gal. Go. Lin. Med. M.j.N.l. Par. 1.4. Per. Sdd. 1.3. Sttfh. 7. «. 5-. ^. i. 
 /^*. 7. Go/A. .yii.r, Singulareiii numerum vel ex v. 29 repederunt , vel naturae coiwe- 
 nientiorem putarunt librarii. Trart^jac Jcct/ unTt^itc, Gon. Laud. 2. Mont. Copt, nee non 
 jEtk. Arab, quibus Thtophylactum , qui rc(^le expcnderint , non addent. ^ matres ^ 
 fatrts babct Lat. in mi'. Schelhorn. Cctcri xa/ ^ratrega?, hiatu facili omiferunt. Vid. 
 Gnom. ^ Jto-yMwi' ) J/o)-} iwot- Bjyz. A/, i. 
 
 31 .^ o/'poftxa^) Co»»p. ^/. //m^. I. Byz. Cant. Par. 2. 4. 5. cod. plurim. oi 
 Er. & al. Clemens Al. de lal. divit. § 4. 
 
 32 *a^ da. e<po/38VTo) - Cyy^r. & alii. Rhythini , /Buvto , hiatus. 
 
 33 Kdjj 7raqciSw<7iitnv duror roiQ idvian) — Goth. 
 
 35 01 ) ^ ^/. Byz. Gehl. cum multis. ^ a/T«V&)/^6v) alrna-o/xiY trt Al. L. Latl 
 aliqui. 
 
 38 Kei^) « Coyt. Lat. & inde Barb. i. Cant. Colb. 2. L. Stvph. m. 
 
 40 C ->. uh') Al. Aug. 4. £'j2-. & conipliu-es alii , Euthym. Goth. Lat. 
 
 45 iv vuTv altennn ) — Lat. aliqui. ^ SidtcavoQ ■ofxux ) ufj-Siii Sidxorog Comf. 
 Aug. I. 4. Byz. Gihl. IVo. I. 2. vel plures , Lat. Ex Matth. 
 
 47 i«!T«) •* unus apud Btzam & alii , ex. gr. Bodl. 5. 7. Laud. 4. cod. «««; 
 apud I>ucam Brug. Perf. Syr. Ex v. feq. Ante vio^ id pouit Byz. (omiiro , ) Lat. 
 Habet (>i7ou Got/;. Theofhyl. &c. 
 
 51 pa/35«i'i) Plantin. td. Al. Gehl. Mofc. Steph. omn. Wo. I. 2. inultique alii, 
 Goth. Lcdlio media, undo pitj2j2o\u Er. & al. pajdHVi Comf. Steph. td. 1. 2. Aur. i. 
 Byz. & alii. 
 
 52 Tw (MtTK ) auTfi Al. & alii » Z<»t. 
 
 CAP. XI. 
 
 I eii; 0>i9ita.yi\ Keii) KaJj ik {om[(['o $tfQj)a.y^) Orig. Cant. Sic &? habct Z/i{. 
 Non improbat Cafp. Sagittarius in Harmon, hift. pafT. Clu-ilti, Part. I. cap. 4. § 3. 
 16. Ex Matthaeo hue relatum videri potell a Graecis. 
 
 X 
 
 2 KU' 
 
l6t V A R. M A R C. XI. 
 
 a noofxrv) 7ro>^iv Roe. & pauculi alii , ^th. Ex allitefatione ad ttcSXov , vel ex 
 cap. IV. 13. f 2'C auTMi') iic TuV 7r6A<v Goi^. quanquam Kw/bct^v pauUo ante legit. 
 ^ («7r6)) ij'oflf/. 2. & aliquot alii , Orig. Arab. Goth. Lat. Perf. 
 
 3 r^To; ") ; t^.to Seld. I. ; t^tm Par. 4. ^ aVo5-«A«?) Erafmi, SttfJin- 
 «i, Bnai, Curcdkei , minor Oxonienjium editio , line indiciis variantium codicura; 
 vel etiam Cam. Eiph. Hunt, 2. Rot. Fun. Wo. i. 2. aliique , cum B'^x. Lat. ( a-ric- 
 g-i??\.&i) Comp. AU -y^ug. I. £tdl. fex , 5m. Cant. Cov. I. Cjff. ^^n. Gal. Gehl. Gon. Go. 
 Lmd. 1. 2. ^. L. Lin. Magd. Mont. Mofc. N. I. Par. 1. 3. 4. 6. 7. 8. Seld. i. 2. 3. 
 Stoip.IFh I. Syr. Lat. in mf. Schelh. vel etiam Barheriniani & aliquot Stepkanici. 
 Conf. V. I. Hiant /iwg-. j. 4. & utrivis tempori relpondet Goth. Vide var. iVIatth. 
 XXI. 3. 
 
 4 — Toi>) £'r. At. Wo. I. & multi. TO)' Comp. &c. 
 
 5 Wi^KOTUv ) WcoTm Comp. Aug. i. & aliquot alii, Orig. 
 
 6 lyjTs/AaTo) «i'6T. a'yTo?? Go?j. & alii, Got^. Lat. (& ex eo Barh. i.Cant.) Sjr. 
 
 10 ivX'jyviiAm') naiivX^ Al. Byx. &alii,5"<yr. ^ ( «. sv ovoixclti icv^la') Byz. 
 Laud. 4. Par. 6. unus apud Bezam , Arab. Arnuv.. Copt. Lat. ( & ex eo Barb. i. 
 Cant. ) Perf. Syr. Orig. Iteratum ex v. 9. ut multi aguofcunt. xv^ia pra:termittit 
 Goth. ^ wVai'va ) ii^mn Origeim , textum tamen (]uoque retinens ; vel etiam Sui- 
 das , nee non Per, Armen. Ex Luc. II. 14. XIX. 38. 
 
 11 inaSQ) xv^ioc,Er. ( - ) Copt. T^at. (& ex eo Cant.') Orig. ^ .^ j^^) 
 Comp. L. M. I. Par. 2. 6. Arah. Lat. Syr. {zai) Er. &c. Goth. 
 
 13 Iv") oZ Heinfus. 
 
 14 ( — /«(7«c ) Al. Bodl. 5. Cant. Colh. 2. S. Cypr. Par. 2. 4. 6. P^r. Roi. Fff. i. 
 /Ffc. I. Cof t. Goth. Lat. Syr. ^ jWHtJ'siO ajei? Elzev. & recent, edd. ^cpayo/) (pa- 
 "yvi Cowf. /fii^. I. & alii. 
 
 18 a.TioXiacortv') Comp. Cant. Cov. i. Gon. Med. Mont. Par. 3. 4. Per. Seld. i. 
 Wo. 2. d7i-oMi7is(7tv Er. & al. ^ dvTov ) ^ Al. ik al. 
 
 19 (^l^iTTO^ivovTo) Al. Si alii, Syr. 
 
 220)^ Steph. ed. 5. & inde recent, edd. aliquae. ^ GiS) »- Lat. aL'qui. 
 
 23 7^V) "^ Er. Laud. 2. i«t- (& ex eo Cant.) Sijr. 
 
 24 aiTJic&O Co»Jf. Aug. 4. Par. 3.4. vel plures. ahiT^i Er. Sec. 
 
 26 {/ ufque Tra^. vfyim) -^ Er. & al. In homoeotelevto. y^ug. 4. addit, }\iyci) 
 ii vfMv , itTim xtA. ex Mattli. VII. 7. 8. in Leftione d. IX Dec. ik t«V av?<hy\-^iv 
 TMC at7iac avvMc ex Marco & Matthso conflata. Sic quoque Par. 3. Sic tres alii, 
 quos a Millio perperam ad v. 25. rclatos , Waltono collate perfpicias. ^ (t^/""') 
 Gitti. Gihl, L. Stld. I. Goth. Lat. multi j Syr, 
 
 31 c - «0 
 
V A R. MA R C. Xn. i6^ 
 
 ^i ( ^ hv) Al. Laud. 2. & alii , ^ih. Let. ( in mf. Char. Reutl.) Per/. Facile 
 omiiTuin ante «x. 
 
 32 C - ff?^') Ptjz. Ctnif. ScaWiy Lat. Non deefl in Corny. Goth. <[| ^ Idv) 
 Cnwjj?. Stcph. til. i?, (cK qua figniim inteiTOgationis fubjunximus,) Al.Aug.i. Cam. 
 Gthl. Lvid. 2. Mofc. Stejih. own. Wo. I. 5. & alii coniplures, Euth^m. Goth. (jaV) 
 Er. &.C. ex parallclis. ay Byz. 
 
 CAP. XII. 
 
 4 A/^oySoA«'TafT{c ) edd.mjf. Goth. Sijr. &c. Sic Matth. XXT. 35. ( - ) Ft*"' 
 Arab. Copt. Lat. ( & ex eo Biirb. i. Cant. Co//'. 8. Ste^h. «. nee non Colb. 5. ) ^ s»e- 
 ^ctActiuyav) \x.x.i^ct\cL'io}iTctv Er. ed. I. in eracndandis. 
 
 7 UTTov ) Qatirdixivoi dvrov liixii^''^'0v tt^o; oIvt^c ityrov BooU. 4. 5* Colb. 3. L. 
 Par. 4. 6. 8. Steph. 9. Hit. i. Armtn. $-ca7dy.ivoi dvroi Aug. 4. Perf. iSovrtq durov 
 Mont. Par. 5. Ex parall. 
 
 13 rivdq) Tiviq Goth. 
 
 14 drd-^ooTTcev) dv^qcoTTu Cypr. Pet: Wo. I. Lat. in mf. Char. ^ xm'To») iTTh 
 Ki^dXcLiov Sijr. Cant. ^ « « ; Soo/uiv ) -^ Arab. Goth Lat. Iliatiis , « recuirente. 
 
 ao j77Ta ) iTTTd »y Bezae & recent, edd. , Laud. 5. & alii , Lat. 
 
 23 ( ». Sv) Cowj7. Aug. T. Buz. Gthl. Mofc. Wo. 2. & aliquot alii, Copt. Gotk. 
 Lat. m cod. Reutl. Vnde lioC pelt dva^da-et ponit /^o. i. f[ orav ai'a5"a^3"0 — 
 Bodl. 4. Cant. Colb. a. 8. Sttph. «. /Eth. Arab, m polygl. Cojit. Perf. Sax. Sijr. 
 
 25 c'l) ^ Aug. i.^Vff. I. apud Fellum , & alii multi. ot bis legendum , lemel 
 pcrfcriptiim , prxvio d'^'ytAoi. 
 
 26 T« ) Er. Sttph. td. I. 2. At. Aug. I. Bijz. Stap. Wo. i. 2. vel certe olt^eruter, 
 cod. plurimi. Sic quoque habent LXX. rn? Comp. &. al. Ex parall. 
 
 27 rix.(^>v , flf'Ma ^eo?) £r. &c. (Qjo; vex^wv , iMa) Corny. Bodl. 4. 5. Colb. 8. 
 L. M. I. Rot. Hen. vcl etiam Par. 2. 4. 5. 6. & hoc , hioc , poll aMa , oinittic 
 Al. Bodl. 7. Bxjz. ante raluram , & alii , Arabica una , Coyf. Goth. Lat. Sax. Sijr. 
 hxc vero media lertio , «'» i^iv 6 flfo? rixo^y , aM» ^ft^fTwy undc flto? ante vcxpSi 
 itcrarunt alii , alii poll a'Ma. 
 
 28 -raa-aO Cowj'. &c. {-Trdvruv) Er. td. 1.2.3. ^'- ^P- G«/i/. Z./ia,V. 5. T- W0. 
 I. 2. & complurcs alii. Ex alliteratione ad ivroAr , ocourrente etiam in Al. Lev. 
 IV. 13. 27. 
 
 29 Traa-cSv) t^w'tm ttcl^-u'v ivroAri. Leftio media , rerfui 28 refpondens. Edtti , 
 TT^ftiTM TaT'iv Tuv icToA/Sv , & fic Sijf. ncc noii mir. Gr.uci , quannuain , pi'o n-ct- 
 rm , TTdfTuf habent At. Dyz. Gthl. Mofc. iro. i. 2. & alii uiuki , quorum aliqui/ 
 
 X 2 V. 23 
 
i64 V A R. M A R C. XII. 
 
 V. 28 TTaaav fervant. vrdvrav per eaudem alliterationem ad tt^wtji & ivToAn' exftitic 
 PoiTO li'ToA)) , non tSv hroXSv , habet yll. Gekl. cum mukis mlT. eundemque cafum 
 re6tum defendunt Goth. Lett. ^ yi^uuv) e.dd. mjf. Goth. Lat. in mf. Schelhorn. Sax. 
 Syr. vuSiv Aug. I. & al. twus habent hat. multi , Boil. i. Colb. i manu fecuuda, 
 Qop. Mth. Arab. Ex v. 30. 
 
 30 Tf^unvi) TT^d'vn yravruv Liff. & alii. Ex anteced. 
 
 31 (at/TM) Barh. duo , Bodl.7. Byz. Gon. Liff. Steph. t. ^. Euthym. JEth. Arak 
 Goth. Lat. (unde Tat/TM Cant.L.) Per/. Syr. ^ aiavrov) lavTov Gekl. Wo. 2. & 
 alii. 
 
 32 — 650c) Comjo. Al. Aug.l. Byz. Gehl. Laud. 2.5. & his quatuordecim alii, 
 yEfft. Goth. Lat. in cod. Trevir. (nam margo habet alia manu : ) Syr. Silet Stepha- 
 Hus, Beza, Caryofhilus : BoJIejanos omnts citat Fellus. In cod. Lat. mf. Berolincn- 
 fi , qui JVitskindms dicitur , id cxpundlum efl: , & in duobus aliis Berolinenfibus , 
 quifeculo IX & XIII fcripti cenfentur , omilTum. Vid. Gnom. {S-ioQ) Er. Stefh. 
 edd. Cop. &c. 
 
 33 -. Tay ante Qucnav) Comji, Al. Aug. i. B<>fz. codd. plur. nefcio an Wo. 1, 
 vm Er. & al. 
 
 34 ai;Torprius) ^ Er. Boil. 4. & al. flvai/4;^ac) avviXc^t; eL Bryling. A. 1566. 
 yff. I. apud Fellum. 
 
 36 -TTviv/Jiart ■) Cowj. Er. Al. Aug. i. BodU otnn. apud Fellum , B-yz. Gehl. IVo. 
 I. 2. cod. plurim. (t&j ttv. tw) Stt'\ph. add. 'U A«7e<) Cowjj. Al. Aug. i. ^tj^^. g«J/. 
 Laud. 2. 5. i>foyc. /To. I. 2. & multi alii. («77-ev) al. tdd. ex anteced. 
 
 41 sjSoMov") {/SaAov CoMjjj. y/a^. i. Moyi-. far. i. 
 
 43 Af7e0 ^'^^'' C'owip. y^/. & alii , On^. ELuca. ^ BttKovrm') (ia^^ovxm €(mp. 
 Jug. I. iVfo/c. & alii 3 %r. 
 
 CAP. Xllf. 
 
 1 «r? ) f <? «» Comjj. !///. & aliquot alii. 
 
 2 /HfTfeC aTo;tp;-9-s/c) ottt. /ko-S? Comf. Aug. I. Z«^ ^A/^-o?) wJe A/f. Aug.l' 
 Wo. I. & complures alii , Arab. Cojit. Syr. Ex Matth. 
 
 4 TTavTO. TaDra) ravTo. Travra Conif. Byz. Wo. I. 2. 
 
 5 a'fTorc ^q^ctro Ajye-zv) ii^^ara Xiym dvroTi; Par. 4. plurefve , Lat. Syr. 
 
 8 Kg\ Tct^aXctt ) *- Mth. Arah. Cop. Lat. Barb. i. Cant. Facile ante ag;t** 
 exeidit. 
 
 9 ap;^:al) tdd.mjf. Stap. &c. Zflft. in mf. Schelh. Ex allit. ^drapaXai. (ap^^w) 
 £c<^/. ^. CaiMt. Colb. 2. Cyfr. Laud. 1, Lin. Magd. Med. N. i. Per. Steph. g: n. F[f. i. 
 
 Mth 
 
V A R. MARC. XIIT. 165 
 
 Jf^th. Arab. Coft. tat. Pcrf. Sijr. Et fie Mattli. Hint Goth. ^ avvctyoryiic fine di- 
 llinftionc ) Cornp. Steyh. tdd. Aug. I. & alii >, Lat. Syr. Adhibcnt diftinftionein 
 Er. &.Bezti. 11 s-a^>io-6«9-6 ) dx^yio-i^i Er. Jug. 1. tTo. i, & al. Ex Matth. X. 18. 
 
 II {%'yoo7iy) Al. Aug. I. Gthl. //o. I. ac inulti alii, Orig. Tkeojihjl. ^ tt^o- 
 fxtQiju-vSTi ) (Uff/iwraTf f^allii , Aug. 4, Byz. & alii , Lat. in Cant. Colb. 8, Ex Luca. 
 ^ fjtr.Si ,uiXiT£rt ) — Lat. & al. 
 
 14 ( -.TO c'tfS^h Jto x.t?^. ) yirmm. Co ft. Tm. & ex eo Barb. i. Cant. SUfh. w. 
 yatican. yiugufiinus , 5'ti.YO. Hiat Gotkus. Graeci ex Matthaeo adjecijfi videntur. Marf- 
 hain. Can. cluon. p. 618. 
 
 15 St) - ir^o. 2. 
 
 18 ( "* « ^vyr\ vjuiSv) ^rm, Lat. Cant* unde ratTra Par. 6. nee non Colb. 2. 
 Laud. I. Z. & iinus apud Bezam, 
 
 21 ^ ft) Er. Aug. I. ^(yz. Roe. & alii non pauci , Lat. Thtofhyt. {ri) Comp, 
 Goth. &c. exLue. XVII. 21. ^ 7ri5-€t/a"«T0 Tr/^'evsTs iir. ^/. ITo. 2. & alii. 
 
 28 lx.fy«) fx^ffii y^Mg'. I. & al. 
 
 31 ( TraQiXivo-iTOLj) AL Byz. Mofc. Roe. Wo. i. 2. /^«//» , & coinplures alii. 
 
 32 fa^) edd. &c. ex Matth. (>'") Al. Aug. i. Barb, pftm , jg^iz. (7ei/. Par. i. 2. 
 4. 15. 5'fi'pfe. yf.r , /Fo. 2. & pennulti alii , Euthyni^ Lat. ^ tJic) -. Cowy. ^iug. i. 
 fi'ya:. Gthl. Par. 1.2. 4.5. plurefve. i] w'^ara) toi ><(5avw Cow;;. /^«^. i. Byz. Gehl. 
 Er. annot. % f^Si 6 vice) edd.mff. verfones, (quamquaniGofJita hiat , & kominis ad- 
 dlt Sax.) TertulL c. Praxean c. 26. Iren, Athanaf. Epyhan. &c. ^ vett. <^od. Gr. 
 ut ait Amlrof. 1. 5. de Fide c. 8. 
 
 33 ^ 7rQoaivXi<^i) -> Cant, fed proximus ei Saxo liabet. 
 
 34 i?.ya-itv) Ha-isLv cod. nonnulli apud Er. •(} ^jtj ix.d.<^a to Vf^oK avrS) cujufqut 
 Of ens habct La«. ^aoc. 
 
 CAP. XIV. 
 
 I 1)1 J'oAto) - Lat. in mf. Colon. Cant. 
 
 3 TTj^'tMc) fficati, habet Z-mt. trajcdis Uteris, ut loh. XII. 3 fficiti, fpititi , 
 vel ffitki , pro f /./Jjcj , exemplar infigne apud I.ucam Brug. ut Luc. X. 30 pro fuf- 
 dfims , niulti fujficitnt. 
 
 5 ( TO /xv^cr ) Al. Barh. tres , Bodl. 5. ra«f. Colb. i, djfr. Gon. Hunt. 2. L. 
 Med. M. J. Par. 4. 6. S. Per. jEtk. Armen. Goth. Lat. 
 
 6 h fMoi") Comf. Al. Aug. I. B^z. GehL Laud. 5. 4- $• Stefli. omn. & plurimi 
 alU , Theofhijl. tit, ifA aL edd. ex Matth. 
 
 X S . 8 «%0' 
 
i66 V A R. M A R C. XIV. 
 
 8 s^Jr ) Comp. Al. Aug. i. Btjz. Cam. Gehl. Laud. 2. 4. Mofc. Steyh^ onin. ll^o. 
 I. 2. & pcnr.ulti alii , Theo'phyl. itx.iv al. tdd. ^ at;TH j ) Ste^k. edd. B]jz. qeutn 
 Cowj. £r. Aug. I. fine coramate. 
 
 10 prius ) -. Aug. I. Byz. 
 
 11 d^yvQiov) dQjvqict AL Aug. I. Bodt. 4. 6. Cijpr. Eph. Gehl. Mid. Mont. Par.?. 
 Roe. & alii. Ex var. Ic6t. Luc. XXII. 5 ,,iibi vide. ^ ivKccit^co;) — At. apudFel- 
 liiin. 
 
 15 dvcayaiov) Comp. Cam. Cov. 1. Eflu Hunt. 2. Setd.i. Vff. i. Addc Etymoto' 
 g'lcum. dvuijiuv Aug. i. Bu. Byz. Laud. 2.5. Lin. M. i.N. i. Par. i. {avdyaiov) 
 Al. Baf. I. Cijpr. Laud. i. L. Med. Mofc. Wo. i. 2. HefycUus. dvcoyiov Er. & al. Sed 
 
 ejufmodi compoflta aut in am communiter , aut in 10^ Attice terminantur. It* 
 fcribitur zctrdyaioc, & axTcayiCtx; , non xctTuyior, ^ iToi/uov) edd. mff, TluCfhy- 
 laci. Goth, alisque verliones. Promtus librarius verbum tToiij.dG-a.Ti ante iy^t I'cn- 
 bere coepit , & cum delcre nollct , vocabulo priecedeuti accommodavit. ( -. ') Al. 
 Laud, 2. Gehl. Stiyh, ^. Euthijm, Lat. 
 
 19 duTa) — Lnt. aliqui , Sax. ^ Kc^SnTq ") Stefh. ed. i. xa^' uc Er. & al. 
 jta-S-' i'lc, Cafr.erarms , Schmidius. xaBik Aug. J. Byz. Roe. nnus Berae , 3 Mace. V. 
 ■^^4. Thomas Ma.gii\er. ^ kA d>'Koc , fy'.yiTt iyd; ) — Barb, duo, Mont., duo apud 
 Bezam , Mth, Arab. Cop. Lat. Ptrf. Syr. Ex homoeotelevto. 
 
 20 i7To>i^i3riK; ) ~, Lat. Syr. Arab. Cant. 
 
 22 ivhoyyiixai;) i[^ \vX. Comp. Aug.i.L. & alii , Euthyni. Lat. Syr. *f| ( *- 
 (pdyiTi ) Al. Barb. i. Bodl. 4. 5. Cant. Cypr. Gou. apud Fellum , Hunt. 2. Med. 
 Steph. n. Mth. Arab. Copt. Lat. Perf. Syr. Probat Grotius. 
 
 24 TO medium ) -. Mofc. 
 
 27 iv {uol) ^ IF'0.2. &al.Lflt. in Sclielh. Trev. & aliis. h recurrente. ^ «» 
 l/^ol iv TV wht] TauTv) -■ Mofc. ^ iv Til vvjcTi Tat/T>i ) — Stap. JVo.1,2. & al. 
 
 30 a-C) Comp. Al.Aug. i. Byz. Gehl. Land. i. 2. duo apud Bezam , ^'0. i. 2. 
 & permulti alii , Mth. Arab. Lat. Syr. Tinophyl. - al. edd. Facile ante arifxi^oY 
 ell omilliun. ^ « J/? ) ^ Cant. 
 
 31 ,u3.??\.ov, ) //.SMof Er. Byz. ^ aTra^vmuiiJiajf) Comp. Steph. ed. 2. Aug. I. 
 Byz. Gehl. Wo. i. & alii. dTra^vnJoua^ Er. & al. edd. d^vmof^cui Wo. 2. 
 
 32 7s-9-(7«,uavM ) yi^a-y\ixavii Er. Al. Hunt. 2. yi5r(ry\f/.ctvii Mofc. Par. 2. ymctfj.a-- 
 vii Cant, ym^nurtv] Cov. 1. & alii. Getkfemani habet Lat. ^ -Trpo'uv^ouo^) edd. fri- 
 MM , Aug. I. Gehl. & complures alii, dynhdeoy pixmittit Er. cum paucls, ex MattJi. 
 
 33 ^ 
 
 TOV 
 
I 
 
 V A R. MARC. XlV. ■ i57 
 
 0--- Toi' ante lcix,rj>8ov) Com^i. H. Sufh. ed. Aug. i. GM. W'o. i. s. plurefve, 
 & Buz. qui Tov inde ctiam ante 71'iT^cf oniilit. tov tdd. al. ^ k^ tertium) ^a^ tov 
 Al. Par. 4. 
 
 35 -TT^oiX^uv) -n^oaiX^m Al. Byz. Mi'fc. Wo. i. 2. & alii, Er.ti. i. fed tt^o^ 
 fA^wV , in emcndandis. Frcquens tt^o? , loco tt^o , librariis. 
 
 40 /Ss;3af>i,ufi'o/') ?c/i. &c. Ex Mattli. ( KrxtaQa^ivvo air 01 ) .'^Z. Aug. I. Bodl. 4. 5. 
 C. Ci'lh. I. crafa altera Icftjonc , C-iwr. Gon. Go. L. Uff. Med. N. i. Par. i. 4. 
 6. 8. Roe. Seld. 2. 3. uudc Ka.Ta^ci.^vuivoi Cant. (ia,^vv6(Xivoi Lin. Par. 3. 
 
 41 -TO ante Ao/ttov) Er. ed. i. Al. Aug. i. Bijz. & alii fat multi. (to) edj. 
 al. &c. 
 
 43 iv^icoc) -» Lat. Syr. & al. ^ /«(Jac) iiiSobq i7x.aQiMTyic Al. Bodl. 5.SlP})h.y, 
 Fien. ik alii , /Eth. Arab. Arm. Lat. Perf. Sijr. cma^iaTnq Cant. GlolFa. uti var. mos 
 V. §3. H wV ) - Al. & alii , Goth, ob parall. 
 
 44 dvTov ) -. Bijz. Goth, Lat. in mf. Char. Syr. 
 
 45 A67«i) A. a'uTM Fr. Aug. i. Wo. i. 2. & alii apud Fclluin & in Millii ap- 
 pendice. f pa/2iS/ prins ) -. Pitr. 2. & duo apud Beznm , /Eth. Arab, (in cod, 
 conipluribus , ) Cvp. Lat. Perf. (Wheloci. ) x<^k^ Comf. L. & alii, ex Matth. 
 
 46 dvTcov ) — Magd. Syr. & al. Ex parall. & idiotifino. 
 
 47 tk) ^ Er. (d.1.2. Al. Par. 2. Per. Seld. i. Lat. aliqui , nec[non Cant, 
 Facile omilTum ante ^^v. 
 
 ^l inKoX^^mtv) Comf. Steph. td. i. 2. Al. Aug. i. Byx. Laud. i. 5. 5. //'o. j. 5. 
 &pluriini alii. rK-oXtiBii Er. & al. ^ ci vtaviazot) edd. inff. Goth. &c. ( ■*• ) Covt. 
 Arab. Lat. (& ex co Barb. i. Cant. Steyh. «. ) Perf. Sijr. 
 
 §2 aTT^ dvTuv ) -> ^th. Arab. Coyc. Perf. Syr. 
 
 53 *^/t'«C^'=') dQXii^ict xd'idoav Al. Colb. i. Cyyr. Land, 4. L. Med. Mont. Par. 
 2. 4. Per. Seld. 2. Steffi, y. Vten.^ Arab. Armen. Perf. Syr. Non alibi Caiyhae no- 
 men ponit Marcus. ^ ( .* dvTw ) Em. L. /Eth. Lat. Cant, Perf. 
 
 58 xaTttAvffw) xaraXvco Al, L<Jf. aliqui. 
 
 60 ^ TO ante y-iaov) Convp. At. Aug. 1. Bijz. Gehl. Mofc.fTo. i?. plurefve. to Er, 
 &al. 
 
 61 T«) T8 ee« t5 j11. Ctjfir. Lat. & ex eo Barb. i. Ex Matth. 
 
 62 ix. h^. r-y^. ) Comf. Aug. i. Byz. Lin. N.l. Par. I. 2. 3. 4. 7. 8. Wo. t.2. 
 plurefve , CicLh. Lat. m\T. Sax. Ckmem Al. five CaJJiod. in Adumbr. op. luda?. act- 
 (jr/LctYov ix, it^icov Er. &c. Ex Matth. 
 
 65 e'/SoA- 
 
i68 V A R. M A R C. XIV. 
 
 65 e/Sa?Xoi') iSaXov Par. 5. 7. & al. unde iAa/3ov Al. Mofc. 
 
 67 /«3-5) -. Bodl. 5. Byz. Magd. Mont. Sdd. 3. ^ y\&a,. ) «t3-a ; ErByz. 
 
 68 «' file ) fcfVe Cow;). ^M^. I. & aliquot alii. 
 
 70 'ya.XtXoAo^ if ^ ;(*j ) *. G. id eft Gothus , quem hoc & fequenti capite cum 
 Gon. commutat ed. Ox. minor. ^ <*i « AaA;a o-» 6/uoi'x.(^ei ) ^ CojJt. Lat. .& ex 
 eo Barb. i. Cant, (ia quo id taraen ad Mattliaeuin eft traduftum, ) Augujlin. Ad- 
 dit Eufebium MUlius. 
 
 71 ojuvviiv) edd. &c. Sic Matth. (ofAviivcti) Aug. i. ^oc^/. 4. 5. Byz. Efh. Go, 
 Laud, 2. 5. Liff. Mofc. Par. 5. 5. 6. Roe. Sdd. i. 3. Fff. 2. 
 
 72 \\\it.ii^) icctf ivS-'icoQ ITo. I. & alii , Arah. nee non apud Btzam unus. ex 
 Matth. *\ TO p/wa 0) Cowp. y^?^^. i. ^;yz. Gehl. Laud. 2. 5. Mofc. multique alii. 
 TO p»/jca coq Al. Mid. Ex Luca. Ta pr^iJi.a.'TQc, oil edd. al. e Mattli. tS pri/^ciTOi Wo, 
 I. 2. 
 
 CAP. XV. 
 
 ■ I oAos' TO avnS^iov^ qXh t5 avviS^tn Lat. , Schmidii ed. , .yjr. 
 
 3 TTo/^d.) TTo^Q^d. dvTGC Si ^iSh dTTiz^hcLTo. Comjp. Bodl. 4. 5. & alii , ^th. 
 Arm. Q.u£e ex v. feq. fubintelliguntur , ex parall. exptell'ere nonnuUi. 
 
 8 dvafiomac, ) edd. mff. Theofkyl, Euthym. &c. ( dvct&di, ) Coft. Lat. & ex eo 
 Barb. I. &, idem fortad'e, Faticanus. Hoc & illud iungit ^th. avatidi; oMc Goth, 
 Cant. Olim dvafSdq legit Lat. vel etiani alii metaphrallc. Uui dvoLfiomctc, ad iiibfe- 
 quentia verba , dvct^ac, ad antecedentia conferet , ex utrolibet alteram per allite- 
 rationem formari potuiffe , fentiet. 
 
 1 1 dvifTiiTcLv ) dnTtiicrcL'i cod. nonnulli apudJJr. Barb. i. Bu. Magd. Par. 3. Armen^ 
 
 iTTiia-av Cant. Ex Matth. 
 
 12 TTflA/i') ^ Magd. & alii , Copt. Hoc ante diroK^iSik ponmit Goth. Lat. ^of 
 ?^iyiTi) ^ Al. Armtn. Lat, Par. 6. Cant. 
 
 1 3 iK^a^av ) iK^a^av AiyovTiq Al. & alii , T-iat. aliqui. 
 
 14 71-i^taa-oTi^ax;) TTi^iTacoQ Al. & aliquot alii, ex Matth. 
 
 16 Is-i TT^ctnu^iov) edd.tnjf. Tkeo;phyl. Arab. Goth. Syr. tS TT^airco^ia Copt. Lat. 
 Perf 
 
 18 Xa-h) JtoL) Ae7Jiv , ;tarp6 Comp. Ang. i. & complures alii , Arm. ^ 0a,a-i- 
 XiZ) /Sacr/Ajy? Comp. Al. Aug, I. 4. Byx. Stiph. omn. (veletiara AFo. 1.2.) & per- 
 Uiulti alii. Ex parall. 
 
 21 med. 
 
 .<> 
 
V A R. MARC. XV. 169 
 
 21 mcd. %:u ) TK Boil. 6. & cod. Erafmi. 
 
 22 yo^yo^a ) 7c/A')o^i Con.p. Aus;. 4. Cyff. Mofc. & alii. Declinafum. 70A- 
 7oA3a Cafauboui ed. vel etiain Lat. aliqui apud lanfen. Vid. Rus Harm. ev. T. III. 
 pag. 1 1 98 feq. 
 
 24 J/»uf^((forTtt«) Cow|7. £V. «(/. 7. ^//. //u^. I. ^. Gthl. Mofc. Staf. JVo. I. 3. 
 cum plurimis. unde riizui^^t^yraf Bifz. Jiiui^i^oy tdd. al. ^ i6cL>^oiri(i) jSaAof- 
 Ti? y^M^. ^. Mvfc. Par. a. 
 
 25 T^irx) r Cant. ( lirern numcrali , ut v. 38 , pro Svo , B. & cap. XVI. 9, 
 pro tTTTat , Z idem. ) exrw JEth. ut ait Lonnjtr. F. I. DilF. p. 196. ^ <5h) Stj L. 
 
 28 kA «''»"A. ufq. «Ao7<c9->») •. Al. y4u^. \. & al. ^y^ recurrente. 
 
 29 xa) Kori £"r. & inde al. edd. Lin. N, i. & quinque Grated extmftlaria apud 
 Lucam Bnigcnfcm , imprelTii foitairc. ^ fi ) •» ^/. iUcy/c:. & al. 
 
 31 <oy) ed^i.Yrimat, Al. .Aug. i. 4. Bijz. Wo.i. & mulri alii , Lat. S\ "J^ 
 Stefh. ed. j. &c. ex Matth. ^ (o-wtro^; ) ^?<5-. i. Byz. Stijph. it. (an potius 5".) & 
 alii. 
 
 32 (fif'i/TcT ) Aug. 1. 4. Bijz. Steiih. ?-. ( an potius tt. ) Wo. I. s. & multi alii , 
 JEth. Arab. Sijr. ev avra Par. a. 7. tk civrov Hunt. 2. & al. Ex Matth. 
 
 33 ^evojwsvHc Si) 'w yivofj-iYtii Wo. I. & alii , Goth. Lat. Sijr. 
 
 34 Afltaa) Er. Stcfh. ed. a. Cant. Lat. in Reutl. & Trev. Leftio media.' nam A/- 
 f^a. Cotnfi. Aug. I. Bijz. Gthl. cum plurimis. Awua Stefh. ed. i. Aug. 4. Mofc. JVo. 
 I. a. & al. Aau'y.a Stffh. ed. 5. &c. ^ ( .^ /^«) Aid. Al, Aug. i. Bodl. a. 6. Cyfr. 
 GoH. Go. L. Magd. Med. Seld. 1.3. Fjj. i. Lat. ml'. Colon. 
 
 36 tixiTf) -Jifc Aug. 4. & alii. Ex Matth. ^\ atpi^ Mofc, fyllabam margiuis, 
 a(piri prz a^ic Icgi voleutem , alicno loco infcrcns. 
 
 40 yvrctixic) a! yvraTxit; Al. a.Tpud Fellum. ^ lua^ict) edd. frimat , Aug. i. 4. 
 Cant. Colh. 2. Gen. Go. Lin. M. I. N. I. Par. I. 3. 4. Lat. Syr. {y^ /xa^ia, ) Steph. 
 td. 3. & aL edd. ex commate fcq. 
 
 41 0.1 ) -~ Al. Hunt. 2. Goth. Lat. Non inepte fubauditur ex «/? v. 40. 
 
 43 rX^'tV ufq. ToXixraac) Er. &c. Lcdlio media. (^\X^wv ufq. ToAuxVac) At. 
 j4ug. I. 4. (incuntcpcricopa,) Gehl. unus apud Bezam & alii , Goth. IiA^tv ufq. y^ 
 ToXutitrcKi Co;nf. Laud. 3. Fff. I. 2. Lat. S\jr. 
 
 46 nar'i^rxir) t^jixtv .Si/z. & al. Ex Matth. 
 
 47 W /i'ta(>/a) M addit Bezat ed. 3. /f/. Aug. 4. Sijr. E proximo. 
 
 CAP. xvr. 
 
 kin 
 
I7<5 V A R. MAR C. XVI. 
 
 CAP. XVJ. 
 
 I ^rS) Biza &c Ex c. XV. 40. ( ^ ) edd. prmae , ^ug. i. Byz. & com- 
 plures alii. Ex Luc. XXIV. 10. f ( ,^, fine t5) Aug. 4. Mofo. Par. 2. 3. Wo. i. 
 plurefve, nee non Goth. Leftio media. ^ dmov) rov ka^v Comp. Aug. 1.4. 
 jDyz. & alu , Lat. rot 
 
 2 dvctniXavroc) 'in dvaTit^avToc, Baf. i. C'ypr. Sdd. 3. (ex Nyffeno , coll. Mill. 
 Proleg. § 810. in fine,) Suph. 7. (quern Beza & Lucas Brug. relpiciunt, ) Eufehius, 
 Hifychus Hierofol. iTi dvctTii^ovrog NijJJmus. dvari^^ono? Cant. Ac jam addit Lat. 
 Gloirte. 
 
 6 i^ctv^aiuivov ) Signum ; interrogadonis addit Jug. 1. & aL 
 
 8 ~. rct:)^v) Comp. & al. edd. Al. ^ug. 1.4. Byz. Par. fix , Per. Stefh. omn. 
 & iis quatuordecim alii in ed. Oxon. Millii , Arab. Arm. Copt. Goth. Lat. Sw: (ra- 
 Xv) Er. & al. Ex Match, ^i) ydq Lat. Cant. Barb. 1. 
 
 9 ufque 20 rlvaqrdc ^\ kt>.) Non liabuere banc periochain codim Graecipac- 
 
 tii ontnes , ut ait Hieronymus ad Hedibiam ; quanquain ipla Hedibise quseftio Hiero- 
 
 nymo propofita , de conciliandis inter fe evangeliftis , periochaiji prslupponit, & 
 
 Hieronymus difficultatem veipondendi minuere conans, numerum codicum illorum 
 
 exag^eralFe videtur. ipfe certe loco niox ad v. 14 citando , iu opere , quod admo- 
 
 dura ienex fcripfit , lianc partem , ac propcmodum quiddam amplius agnofcit. Por- 
 
 ro partem banc accuratiora exemplaria liabere negat c regorivs Nijffmus : & in duo- 
 
 lus mff. notatur , in nonnullis dteffe , in 7nultis vero exfiare. Neque in lianc fedHonem 
 
 commentati funt exegecse quidam apud Euthymium , Anonymufque Tkolofanus in 
 
 Catena in Marcum. Fieri potuit , ut librarius, fcripto veriu 8 , reliquam partem 
 
 fcribere differret , & id exemplar , cafu non perfeftum , alii quafi perfeftum le- 
 
 querentur , praefertim quum ea pars cum reliqua Jiilloria evangehca minus congrue- 
 
 re videretur. In codicem ita mutilum incidit olim novae auftor claufulae , quje lub- 
 
 junfta genuina ledtione in cod. regio ( apud Rich. Simonium ) ejufque textu , fine ul- 
 
 teriore decifione , fic reeenfetur : (p'i^iTo^ tth Kd\ ravra' Trdyra d'i rd yra^nyyiXjui. 
 
 yet toTq TTi^) Tov TrWqov avvrojuax; i^r,jyHXa,r. MjTa Si Tuvrec >(^ dvTOQ 6 ImS^ drfro 
 
 dvciToXyi^K^ aX^i Svcnax; i'^avrWeiM <5'/ dvrm to hqov x-cij dcpSct^Tov x.iiQvy,uci rrq 
 
 diuvia aco'TY^''.ac. "Es^iV Si zolj i-avra (pt^oibiiva /uiTa to i(poj25vTO yd^' 'Avaca; 
 
 ^6 X.T?. Eandem ex gemeUo , an eodem codice , claufulam , verbis Marci interje- 
 
 ftam, memorat Beza. Vt editiones , fic babent etiam y^ug. i. Byz. GM. Mofi. 
 
 Wo. I. 2. & ceteri mff. , Copt. Goth. Lat. & reliquae verfiones , Irenams , Ammonii 
 
 monoteffaron , Harmonia Tatiano adfcripta , Eufehii Canones , Synopfis apud Atha- 
 
 nafium , Amhrof. in Luc. 24. & lib. TI. de Spir. fanfto , c. 12. & 1. I de PcEuit. 0.7. 
 
 yiuguftinus , (regorius , Pkotius, Iheophylatius , alii, de quibus Calov. crit. S. pag. 
 
 471. In Armm. mff. hsec periocha a reliquo Marci libro variis indiciis disjungitur. 
 
 Agno- 
 
V A R. MARC. XVI. i^jw. 
 
 A^ofcunt etiatn periocliam Clemens Rom. Clemens Al. Dionyfius Al. lujlinus martyr, 
 Hiffolytus in trad. apod, dc clianrin. Nt florins apud Cyrillum Alex. Cyrillus Hier, 
 ProckorHS y fjamafcmus , Cajfianus , Procopius GiZ2£US , ^najlajius Sinaita , Nieeias, 
 alii. Mon intelligo , quo jure Siinonius in Notis gallicis dicat , hos vcrfiis liodie- 
 num in compluribus grxcis excraplaribus dcfldciari. Ideinquc negat , f^iciorem Au- 
 tioclicnum &. Hefychium hauc Marci agnoville periochara : led ea certe apud f^Sio- 
 rem Icguntur , qua; periocliam confirnient potius , quam tollant. In Aug. 4. teiti- 
 um c(t hoc inter ■vx.'yyiAia iu^iva. dfct<rct.rif/,a. Sine his vcrlibus liifloria CluilU, 
 rcfurrectionis prajfertim , abinipra foret , non conclula : ( coll. Gnom. ad c. I. i . ) alius- 
 que, atque Marcus iple , multo alitcr hanc partem ex ceteris cvangcliltis pertexen- 
 dam putalFet. ^ t^coi ttpwtm (7a?3aT-< ) comma alii pr<Kponunt , alii pollpouunt. 
 Auguftinus ; Tales diftin^ionum ambiguitates in poteflatt legentis funt.\, 3. de Dodlr. 
 Chnll. c. 3. 
 
 y TT^oot ) iyktSc TT^ai' Comp. Aug. i. 4. & al. Ineunte ledtione. ^ a-a/3,5a'T«) 
 attfifixruv Aug. 4. GeU. & coniplures alii , Copt. Ex v. 2. 
 
 1 1 afT>;? ) dvTwv cod unus apud Bexam , Syr. 
 
 14 v'Ti^oY xtA.) Ilieronymus , In quibufdam exemplaribus ^ ^ maximtin Grat' 
 
 lis codicibus , juxta Marcum in fine ejus evangehi fcrihitur : Poftea non credide- 
 
 iiint : & ilii latistacicbant diccntes, Scculum iltud iniquitacis & incredulitatis fub- 
 llautia eft , qua: non fmitpcr immundos fpiritus , veram Dei apprehendi virtutcm: 
 idcirco jam nunc revela juftitiam tuam. Cui fi contradicitis ^c. 1. 2 adv. Pelag. 
 c. 6. ^ i/'TJ^ov) uVf^sf Jt Cunt. Bexa , At. Syr. 
 
 16 x-a/") MJf Comp. Stepk. ed. i. 2. 
 
 18 /2AaiI.>i) Cojnp. Al. Aug. I. 4. Byx. Wo. I. 2. codd. plur. BXd-^ei al. edd. 
 
 19 xv^io'.) xf'f/oc l>t7«c Colb. 8. Cjpr. Med. Menu Steph. •). FJ}'. I. Arab. Armtn. 
 Copt. Lilt. Syr. hen. 
 
 20 ariuum) Er. & al. edd. , Al. Arab, Lat. Perf. Sax. Syr. At librarii ad- 
 didcre , dum' ut Gcr. a Mallricht cenfet. 
 
 L V C A S. 
 
 Hunc habeot 
 EDD. cEdcm. 
 
 MSS. CLASS. I. Al. Aug. i. Fodl. i. 2. 6. 7. Bu. Byz. Cant. Cov. i. Evit. 
 Gal. Gekl. Gon. Hunt. 2. Laud. 1.2.5. Lin. Magd. i. M.i. Mo/c. N. i. Roe. i. Seld, 
 1. 2. 3. Wk. I. 
 
 CLASS. 11. Aug. 2. 3. 4. Rarb. decern , haf. \. Bodl. j. 4. 5. Cam. 
 Colb. I. 2. 3. 8. Cypr. Go. Laud. 4. L. Lipf. Med. Mont. M. 3. Par. i. 2. 3. 4. S- 6. 
 
 Y 2 7. 8. 9. 
 
ji^i V A R. L V C. I. 
 
 7. 8. 9. Fir. Se!d. 4. 5. Stay. Ste;[ih. y. ^. i. 5-. (^. «. 0. Plen. Fff. 1 . 2. Wh. 2. 3. 
 TTo. I. 2. 
 
 VERSIONES, esdem , qux Marcum. Gothus hiat maxime a c. X. 30 ad 
 XIV. 9 , & a c. XX. 37 ad XXIV. 53- 
 
 PATRES , Theofhyl. Euthjm. Tertullian, /^mbrof, &c. 
 
 CAP. I. 
 
 I iTre^SyiTTi^ xtA. ) Caput I & 2 multafque alias Lues periochas amputavit 
 Marcion. vid. Huet. Dem. ev. p. 776. Mill. Proleg. § 310. Potuit autem Marcioii 
 ex perverfa interprctatione verbi ccept Aft. I. i , quali eo excluderentur prima Lu- 
 es capita , occafionem capere ad hanc , & inde reliquajn , quaiu coufecit , Scri- 
 Tturarum caedem , ut TertuUiauus appellat. 
 
 8 C ivavTiov ) ^l. Aug' 4' P"'>'- 4'^' ^ Us ffytetn alii. 
 10 («v tS AaS) Aug. 4. Byz. plurefve , Goth. Lat. in mf. Reutl. & Trev. 
 14 (78VSC3-W) Al. Byx. Cant. iJ/o/Z-. P^r. plurefve. 
 
 i§ ^ tS) fr. Stt'^h. id. I. Al. apud Fellum , Aug. 4. Byz. plurefve. (tS) 
 tdd. al. 
 
 17 jiAia ) kA/« five »iA;£ mff. & Tlofc. Stifh. td. ut a geiiitivo noniinis mA/o? dillin- 
 guatur. Et flc c. IV. 25. 1] aTreiQui;) incredihiles vevtk Lat. in mf. Trevir. aliii- 
 que , uti Tit. L 16. "[J J)KaicDv, ) comma delent nonnulli apud ITolfium. 
 
 18 yvciao/uetj) yvuaofxiba Goth. 
 
 i.2 2tifA,ivi) hijUiivi Er, Byz. Cant. Med. M. I. Sttfh.S. $•. Lat. 
 
 26 077.) ap>'a77!Aoi; £f)/z. Honoris caufa, ex more : uti apud Atfiam/ium, 
 T. I. f. I078. «& T. II. f. 473- 
 
 29 iSStra ) - Jrm. Coft. C««t. fed cum audiffn Iiabent Lat. multi , Oironicsn 
 Alex. Improbat lanfmius. •J avTa ) -. Armen. Cant, vel etiam Lat. in mff. , ubi 
 angeli fuppletur. 
 
 34 t5to) ^0/ tSto /^m^"- ^. & quinque & undnim alii, ^ti. Coyt. Ex v. 43. 
 
 35 -^ ix c-h) Er. Sttph. edd. Aug. 1. 4. B^z. Stap. &c. Dion. Al. Athanaf. noD 
 femel, Cjrillus uterque, & alii, Goi^. quin etiam J at. in cod. Colon, manu prima, 
 & in cod. Schelhoni. & in Er. annot. & in margine Hentenii, & in aliquot vetuftis codd. 
 apud Zegerum &lanlenium. ( x, <t-' ) Lat. &indc Conif. & recent, ecid. Colh. 8. Hilar. 
 Lio , Maxinms Taur. , Dialog, contra Marcion. Chryf. Pralus , Novatian. & alii, 
 ^th. Armm. 6yr. Perf. Arab. Varic Tertullian. Inn. <j. fermo contra hser. aoud 
 Athamfum, \ Kxt tertium ) -^ Lat. in mf. Colon. Cotk. Sjr. Habet & non habet 
 
 Jrenatus^ 
 
 V 
 
~ V A R. L V C. I. 173 
 
 Trtnatus. ^ a'^iov ) Dei , habct Praxtcu , vel etiam Tertull. c. Prax. c. 26. Sed 
 Santius habct Noiatiajius tie Trin. c. XIX. 
 
 36 o-vT^ei/wc) a-u-yyivk M. & alii ali()HOt. ^ •)>i'e€/) tdd.frimae , y^/. ^w^. i. 4. 
 5J^. W^o. I. cum plurimis. yyi(>ai. Sufh. ed. j. Cam. vel etiam Wo. s, & al. 
 
 37 TTcLdci) ^ Efh. Sufh. (. Fff.i. Syy. LXX lob. XLII. 2. 
 39 a.va.<fa7a Je) xai dv. Al. & aliquot alii. 
 
 42 (dviSonai) Bodl. i. B)i. Co/*. ^. £fi. C?o«. Z. Mont, in marg. Piiny. (f. F^.3. 
 
 44 (to $^'(00^ iv dya?^ia.(rti ) Comf\ Aug. i. ^.B'jz. GM. Liy\f. Par. fix, JTo.i.x. 
 Tcl plurcs , Goth. Ex v. 41 , i^jci^Tfiat to fB^iipoc. 
 
 46 juct^idiu ) ^ CKemplaria aliqua apud Oris;, fed Mariam appcllat Iren. f. 21s. 
 
 50 {ytvidv Kcii yividv) Er. Byz. Hunt. 2. Staf. & his dmdecim alii , Pfalteriura 
 Tigiirinum , cui aniiexus eft Jiic hymnus : & Fffmb. fe}nimus , Lat. aliqui. yindv 
 ytvicov Cam, 
 
 55 ik rov alma) tdd. mjf. mulci , Stap. Locutio perfrcqucns. (tag aiavo^) Aug. i. 
 Sttfh. I. Fffmb. 7. & apud /«//«»» , Erafinum aliolquc alii , Goth, Lat. in Colou. 
 nee non B<)2. 
 
 61 «v TH c-v7'ysy£/a) ^''- T«e fff^^fcs/at? /f/. & al. 
 
 63 ki) «V<i< ^»^- I- ^«^' 1- 5- 
 
 64 ocvtS alterum ) awZ hyi^^(^d)^Y\ Comp. Cant, latine , Fien. 
 
 65 -rdvra ) •• fy />. A/, i • Syr. 
 
 75 ( ^ TMc ^&)>ic ) ^/. Farb. duo , Cflwf. Co/J. 8. Cov. 1, Cjp: Med. Mofc. Stevb, tj. 
 '^tb. Copt. Gotb. Lat. Ptrf. Syr. Iren. non femel. 
 
 77 duTcuv) «. Er. ed. 1. Stafi. 
 
 CAP. II. 
 
 1 <Jt) -- jfl. Colh.3.^tb. unde &? (ante e^'cfero) fubftituunt C7i.ir. Chryfol. 
 
 2 xi;^«»/«) Cyrino , terminatione Latina , Zaf. & inde alii. 
 
 4 »>t ToAfic ra^acW) ?ii. &c. Carcre hoc incifo Gotbum , notant multi- qui 
 in cd. Oxon. niinore a Luc. c. I ad IV cttmmutatiir cum G. id oil, cum Gon, Te- 
 ftatur autcm llcupclius , us haurg Nazaruitb , habere Gotbum. 
 
 5 dTTcy^d-^an-ctj) d7Tii')(>dt^i<SFaj Er. Al. Stap. & alii. ^ yuraiJit) -. G»«t. 
 3'i^f^. w. 53ir. & al. ^ iy K'jcp) iyyvo Comp. Gebl. Ex pronuiiciatione. 
 
 7 tJi ) .^ y^/. & al. 
 
 Y 3 9 ;Jk') 
 
174 V A R. L V C. U. 
 
 () i^h) ^ Mtb. y^rmm. Goth, f kv^ih) edd. mff. Goth. &c. Videri poffit e 
 proximo iteratuin. (6s^^) ^tb. Lat. Perf. Soix. nee non S)rus ^ qui hie quidem ku- 
 g/8 habet ; fed iii praccedente incifo , QiS. «. Cimt. Hunt. 5. 
 
 11 (Di'f/'Sf ar ) *. Go. Laud. I. Seld. J, 
 
 12 - T« poft iT ) edd. frimut , Aug. 1. 4. Cemt. ITo. r. 2. cum multis. tR Steph. 
 fi. 3. &edd. recent. 
 
 14 Ivakerum) ^ verfones ^liqnx:. ^ IvSoyJa.) edd. &. mjf.. Valla ^ Stap. &c. 
 '^tb.Arah. Copt, magno luc contra Latinum pondere : Perf. Syr. It en. f. 216 pofl 
 nied. in edit. Grab. Orig. non femel , Eiifih. Athannf. Epipban. Bafilius , Gregorius 
 Naz. Cbryf. non femel , Cyrillus Al. Confiit. apolt. /Andreas Cretenlis , Methodius in 
 Serm. de Simeone & Anna , Tbeodoritus non I'emel , Gtrmanus Conftantinop. TheO' 
 pbjt. item Hymnus matutinus Grscorum vetuflilf. apud Athanalium, & in Conftit. 
 ap. & in appendice ipfius codicis Al. & in mf. Gr. feptimo Bibliothecs Vffenb. Grse- 
 ce & Latine , non femel, & apud loach. Camerar. de Precib. p. 186. & in codd. 
 Britann. quos memoratPfaffii diif. de Liturg. p. 17. (^IvSokiclq') Al. Cyrillus Hierof. , 
 Syntagma ad quendam politicum , inter opera Jlthanafii , Lat. Cant. Goth. Sax. In- 
 terpres Iretiaei , Optatus , On^mw, vel potius Homilia XIII in Lucam Latine verfa & 
 illi adfcripta , Hieron. Leo , Maximus Taur. & alii Latini. Ex alliteratione ad aV- 
 B^MTi-oiQ-, (quae facile etiam pluribus potuiifet librariis obrepere ; ) & deinde , quia 
 x.cd , fecunao loco pofitum , duo incifa , non tria , in hoc hymno poftulare vifum. 
 Probat Friedliebius. 
 
 20 t/Trs^-^jif^av ) edd. primat , Al. Aug. i. 4. Barh. decern , Byz. If^o. i. 2. & pluri- 
 mi alii. i.7r'i^^i-i]/a.v Steph. ed. j. •[J iAuAtiQn) x.a.1 4AaA)i9n /Fb. i. Iren. 
 
 21 avTov ) Cemp. & al. edd. At. Aug. 1. Gebl. Steph. fex & permulti alii , Arai. 
 Armtn. Copt.. Goth. Lat. in cod. Bodl. vetuftiif. & Sclielh. & Trevirenli. (to ttch^'ov) 
 Er. & al. Ex c. I. 59. vel ex Evangehllariis. ^ x.ai) — Cant. L. Par. 6. ex Lat. 
 
 22 dvrm ) Er. mjj. Hieron. ^tb. Goth. Perf. Syr. Orig. In Lat. eft ejus , ( fed 
 in mf. Trev. cum ral'ura, ) unde duTii^ Comp. Meza, Arab. Anonymus apud Atha- 
 n»f. uvtS Cant, cum pauculis. Iren. & Copt, habent tov Kctfjct^ij /xoG Iimpliciter. 
 Digna ledtio , quse alibi quoque inveftigetur : nam & brevis & media & apta eft. 
 Atque hinc non folum dwov & aurn? apud paucos , fed etiaiii duTm apud plerofque, 
 fuppletum videri queat. Vid. Gnom. ^ k^oaoXvixa) k^ova-ctAriy. Goth. Lat. 
 
 24 vioariT^g) voa-a^Q Mofc. Wo. i. 2. plurefve. Syncope. 
 
 25 m dyiov) Comp. Aug. i. 4. Gebl. IFo. i. 2. vel plures. ayiov h edd.dl, » 
 
 27 eiQuTf/ivov) y\^i7[/ivov Al. Mofc. 
 
 28 auTo") auTw Aug. 4. Bodl. 5. Colb. 3. Gon, Hunt. 2. Laud. 2. L. M. i. Par. 2. 
 3.6. 
 
 32 -n-ivTm rm Aauv) vravToq t5 Aa» Pfalterium Tigurinum mf. cui annexus hie 
 eft hymnus. 
 
 33 '«- 
 
V A R. L V C. n. iff$ 
 
 J3 (V.-yvj xT^.") (fid. & aliquot coAA. apud Er. Staf. cum miT. plerifque aliis, 
 Phovus , Thc(fh\jl. IhUtrms , ^rdt. Go(/j. 5'yr. (g Trarup a'uTK <^ » ^mtm^ ) Lat.mul- 
 ti , Canf. Huron. Copt. Ci/n7/. nee non Er. Cvlb. 8. Sttjik. «. Jrmm. unde 6 /a;o-,j(p 
 XT/. Al. Cam. 
 
 34 (avToi) 5't^f*. 0. Armtn. Goth. At vid. Hebr. VII. 7. 
 
 35 «*) -> Cant. j¥.th. Perf. 
 
 37 «e") ^ Cant. Nitron, ^th. Goth, 'iuq /it. Arab. Cofit. Lat. Stiph. y. iS. Li- 
 brarius perantitjuus niniis cito i cxtTacarripuir. 
 
 38 avTn) -. Al. cum paiiculis. Vocula , bis legends, fcniel fcripta. 5) '«' 
 li^HaaXYiu) idJ. mJJ. , Slap. Theofhyt. Euthijm. &c. ( /«(i«(7aA>)/W ) Got^. Latini codd. 
 vituflijfimi apud Er. & ffttiatiora tximflaria apud Lucain Briig. & Reutlingenfls , 
 Schelli. Trninnfis , />7m. Auguftin. Huron. Bcda , Mog-. Pi-r/. i'd^-. Sijy. Pofl: At/- 
 Tpa'cr/r facile omiirum ■\. ( rx //(^as)-'/) Faticanus , ex v. 25. nam T/r-iTf/ habent Lati- 
 ni aliqui & inde Angl. Arab. Perf. alter, iv ra i(rqa,riA Magd. Med. Sttfh. S. Pltotius, 
 
 39 dvrav) iavrav Comjp. Aug. i. Wo. i. & con>plures alii. 
 
 40 ( •-. TTvivuaTi) Lat. Cant. Barb. i. Artnen. Co ft. Sax. Titus Boftr. Ex c. 
 1.80. additum putat Millius. Retinet lanfcnius, ^ T-rvet/waT; , 7rA«5«/>t.evov ) ttviv- 
 fj.aroc, 7TXy\(iy(Xi\'ov H!^ Goth. ^ iTr' duTo) edd. &.C. Le(5Ho media. eV dvTO) BijZ. 
 Cam. & al. W rft^rcr Conif. Par. 2. ev a'uT&i GiMf. & al. 
 
 43 ( -. lvf7><c)Mofc. Et fic idem, loh. V. 15. ^ i'yvcita)<s-Y\^ k^vi fj.Yi'Tt\^')iyv6i- 
 ret* 01 yoriTi; Er. cum paucis. Ex v. 41. 
 
 44 dvi^riTHv) 4^«T«v Aug. I. & alii. Ex v. 45. 48. ^ h terdum ) ^ Al. & 
 alii , L»t. 
 
 51 <*) 11) « J"e £»■. /^?/^. ^. Byz. Wo. r. 5. & al. 
 
 52 iT02»'a iw rXixiot) Tranfponit hsec duo exemplar quoddam apud Beznm , Epi- 
 fhan. Ctjrillus Alex. Hitron. in Gal. 111. 16. Fulgmt. 1. i. ad Thralym. Sijrus. 
 
 CAP. III. 
 
 T ( -> ^t) ^«iT' -^' jBorf/. 5. j5i;3. Colh. 3. Efh.JTo. i?. y^i'fA. L/jt. in mf.Char. 
 Schclh. & Trcv. Ineunte pericopa. Item Mardon , hie inclioans librum. <f| m-) 5- 
 fjLov'iac.') fia'y iXtiac cod. nonnulli , ux. Harduinus ait. ^ i'')'jw,o.'«t'Oi'Toc ) edd. Slc. ex 
 alliterarinnc , vel ex c. II. i. ( iTriT^o-nvovroc, ) Cotft. Lat. Giwt. Chronicon Alex. 
 Euftb. 1. 9. Dcmonllr. c. 5. % dfiiMvr,^ ) dfiiXtftic, Comp. Mofc. & alii. 
 
 2 ST/ ) Cowf. ^M^. /. 4. Byx. Staft. vcl plures. 477-' Er. & al. ^ ap;t;E^?,r.>c) 
 Comf. Sttfh. td. I. a. Al. Aug. J. 4. Barb, decern , B. /. Bodl. 2. 4. 5, 6. 7. Bu. 
 Gmt. Cc</i7. /.J. J. Cov. J. CvjfT. Efh. Gal. Gon. Go. Hunt. a. Laud. i. a. 4. 5. L. 
 
 Lin, 
 
176 V A R. L V c: III. 
 
 Lin. Med. Mont. M. i. 2. N. i. Par. i. 3. 3. 4. 5. Rot. Sdd. i. 3. 3. 4. 5. Stat. 
 Fjj. I. ITheel. i. 3. Wo. 3. Eufib. Epiplmn. Probac Stapulenlis. ( d^X'^^^^'v) Er. & 
 al. edd. d^X'^^^^v & Gothus habet & apud quoldam excuditur. Vid. Gnom. ^ (. — 
 tS ) Al. Aug. I. 4. manu prima , Bvjz. Gehl. Mofc. cum plurimis, Ckm. AL 
 
 4 AiyovTo;) ^ Lat. Cant. Barb. i. Arab. Armm. Grig. Confer mox V. 22. & 
 cap. VIII. y. ^ iv T>) ii>rif.:cf) , ) Hoc fequentibus annedtit cod. Lat. Colonienlis. 
 
 8 ( «. if ictvToTg ) ^th. Arm, Lat. 
 
 9 Twv SivS^Mv ) edd. mff. Amhrof. Syr. &c. &fic Matth. ( tSJiv^^h) Mth. Goth. 
 Lat. in mf. Char. Colon. & aliis , Sax. 
 
 10. 12. 14 (^7roiy\cra>(Mv') AL Mofc. Wo. 5. cum multis. 
 
 12 l^xtTTTiiSrriva^') (BtfTTT. vw ai/xS Aug. i. & complures alii. Ex v. 7.. 
 
 13 TrXiQv') -^ Magd. Mo/c. 
 
 16 dTraa-t ") Stefik. ed. Ante diflinguunt , ed. alise : poft, Aug. r. 4. ^ /u.h ) h 
 Cant. jMv iv L, ^ ( — cty'ia) Fff.1.3. Tertullian. Augujlin. 
 
 17 dvrS medium ) -> Iren. Cant. Arab. Perf. 
 
 18 TDv Ai/ov ) T(^ Aaa Er. BvjZ. & perpauci alii, ut fojiuh habet Lat. fed vovu- 
 turn mf. Colon. 
 
 19 ^ (j)/A(7r'^«) £■>*. Aug. I. B. I. Bodl. I. 4.'^. Byz. Cant. Colb. 3. Efh. Gal. 
 Gehl. Go. Laud. 2. Lin. Lijtf. Magd. Mofc. N. i. Par. 2. 3. 6. Per. Steyk. ^. $-. ^. ». g. 
 Fjf. 2. 1^0. I. 2. Theofhyl. Euthvjm. Arm. Goth. Lat, Perfarmn alter , Sax. Vnde, 
 ante k^^ , hoc iuierit Com^. {ipiXitttth) Stefh. ed. &c. Syr. &c. ex Matth. 
 
 21 iv TCf) ) juird TO Bodl. 5. ^th. & anonymus in Chronica Al. de quo Millius 
 In Prol. §1 1020. ^ d\na>xi'm'(M ) a,voiX^maj\ Cant. 
 
 22 Xi-yaaav') — Lat. cum proximis. 
 
 23 iwcrSc") — Comf, Par. i. ^ wVf;) — nonnulli codices apud iTr. Arab, coq 
 Cant. Par. S vel etiam Falla. f dpX'^fj.ivo(;) l^;3io/>!.«foc Faticanus , tefle Alixio, 
 dubitante Wolfio. kiiXoM-^foc iTii to (H-^titij.o. Clemens Al. Strom. I. fed non erat 
 ei propolitum ipfa Lucae verba vefeiTe. KAAe Euthymium. ^ ivouKJ^iTO:,') comma 
 delent Er. & alii. % Iwari^p ) tS /a;t«,S addit Bijx. Efh. Arm. Ex Matth. Ab hoc 
 loco Brjx. in lingulas liiieas confert trinas generationes , v. gr. t« «'//• tS ^aT3-it/* 
 tS Asi^i- & lie deinceps , ulque ad illud Ta o-«9 , inclufive. v. 33. ^ >iAs/) wAi 
 Comp. & alii. 
 
 24 '/.aT-S-aV) /^car^aV y^«^. J. ^j/i'. dim multis. ^ ( «^ t£ /biar^dr , t«A«- 
 t/i ) Tulius Africimus , Eufebius , Gregorius Nylfenus , Ambrojius , Auguftinus , nee 
 non Grsjfor/zti jSaziaiizenus. Ireiiaeus quoque & alii LXXII generationes aLucare- 
 ceuleri putant. Vide Grotii amiot. & Millii Proleg. § 372. 667 feqq. 817. qui 
 
 pollre- 
 
V AR. L vc, in. IW 
 
 poftremo loco cenfet , liaec irrepfifle ex v. 29. ^ f^i^X^') f^t^Xv ^H^- ^ ^>^ ^- ^'^ 
 
 25 /lcbtto^^k) //aTa^iV A/o/:-. ;u«t^/k Btjz. Efh. Stld. 2. U IcrAi ) WAsi/x 5j/r. 
 Gof*. f «a'>74) ^')'><»{ i^y^' & alii. ira^fMv lubftituit Mufi. 
 
 26 AtatTaO k) uc»Ta9iii Mofc. ^ !7«a«n cre««< ^/. i^)^. I-aM'^. 5. ITo. I. &alii. 
 Aii/i fubftituit Mofe. % <a>7r<p ) /a)0-»i;:c Er. Byz. & alii. 
 
 27 !uavav) Comp. Al. Baf. r. ^0. I. & alii , /CtA. icoayvdv Jug. I. GfW. Afo/c. 
 & alii > Copt. <&.arrflf Er. & al. /wi-av 5y2-. & alii. 
 
 28 lAuwSdu) iAf^uidv M. I. Per. nec mn Ar»b. Lat. Tantundcm. Vid.Hilleri 
 Onom. p. 175. 
 
 30 lavdv) lavdiu. Er. /iug. i. & alii , Vtrf. Sijr. 
 
 31 (UfluVav) uivav B^z. Lat. 
 
 33 iqiim.) d^du , t« ioo^au ylug. I. Gf/;/. M^yc. cum multis , & fic fere /Eth. 
 Arm. Oft. 
 
 34 BcL^ct ) Qdo^a, Aug. I. & alii. 
 
 35 o'fP^X) Cowp. Stefh. ti. I. y^/. y^«f. I. B^jX. Gov. I. Wo. I. 2. & plurimi, 
 jirtntn. Gvth. Lat. in mlT. Tapn tfj^^;. al. ^ p'i^aj.) pajdS Aug. i. & al. ^ (:|>a£- 
 Ax) td.i.thlj.., Armm. \\m\c Phnkch cod. Trnir. (paAij Stdf. Al. Bodl. I. iro. 2. 
 & alii , Qironicon Alex. Gotk. Lat. At A finale fit x , ut docet Hillcr. Onom. p. 
 
 6s^3- 
 
 36 TK xa/rar") fii/. /il. ( telle conti'a Grotium VlTcrio , Wakono & Millio,) 
 /tug. I. Bijx, cod. antiquiHiinus apud If. Voiliuni , cetcrique m//. fumiHO confcnfu y 
 vtrfionts item , & fatrts multi. ( - ) Cant, quern ununi utique fpe(^tare videtur 
 Scaliger, quiim C^inan in veruftimmis excmplaribus ncgat exHare. neque eiiim nu- 
 mcrare potuit rodicem Sttfh. 3 , qiicin Stcpliani amicus hoc loco non citavir. led 
 talis ceite ccxlicis lufiVagium nil valet : coll. var. Marc. II. 26. nam patrcs fequiiur, 
 quonim mnlri Caimtwrn hunc tollunr. toUunt etiam Beza (in Latino , non in Graeco 
 textu, ) BochartHS , Dcodatus , B ntingius , Bullingerus , Cordfjjus , Grotius, Fojji' 
 us., Muthefius , B^fyagnt ., Spanhemius , yfferius ^ (qui ctiam A/itjJflfaw , Corn, a La- 
 fide , P^tiJivjtw, P(./^nMw citat, ) CiirtwrJgJmis , ^. .-j'd. 0/iander Cancel! Tub. Ger- 
 hardus , R(h. B,tillius , Hornhis , Ttrferus , b'runfmcinnus., E.Schmiiius^ CmloviuSf 
 1. G. Caryzovius , Heufd'ms ., Grahius , Lfijd/ckerus, yitringa , lo.Meijer, N. Grirt- 
 lerus , Pfaffius ^ Buidius , Chladenius ^ 7. M. Lm^ius , Zdtnnus , B. dt Canjhiny 
 loach. Langius ., Kaiferus ^ Rufius ., Rumfams., Hallbauerus, Anonymus, cujus ob- 
 fervationcs chronologies Pariiiis A. 1737 Gallico fcnnone cxicrunt , Sam. Shuck- 
 ford , ^. Koch , niultique alii , quos enumerat Hvdius lib. 3. de Bibl. text. f. 269. 
 
 (ubi iiKirimis copiofe de hoc Caiuane dilFerit,) A<''»'^'c'»^ & iroljius ad h. 1. Vid. 
 ctiam Gnom. 
 
 Z '^CAP. 
 
178 V A R. "L V C. IV. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 Trvivuarcg djtH ttAw^ «c ) 7rXy:qiJQ7rviv(Acero(; ayin Ccmjo. /iug. i. LaU 
 
 J. 2 m'i^ac, Tio-a-a^dnovra,) Cam. Eufdius apud Bezam , Lat. Sijr. Vid. 
 Cnom. Comma prsponunt fkriqye. 
 
 2 uVspov ) «i^/. wj/". Lat. un'iis , Goth. Syr, Sic Mattli. ( - ) ^i^. ^rf«. CojJt. 
 Lat. Cant. Cijrill. Beda. 
 
 3 >yi) iiTTiv) ilvn Si Er. Hunt. 2. & al. 
 
 4 — ) edd, pimae , ^m?-. i. 3. Byz. Gehl. Par. i. 2. 3.4. velplures. Sic 
 Matth. ( ) ^tf|)^. ed. 3. 
 
 5 - 12 ( ;t!if «7a75i/ xtA. xa^' ai-a-ya^wV x,tX. ) ^c anmadvertendum fft, in vnu- 
 fiis codicilns Lmtinis eundtm tinintionum ordinem in Lucn ^ in Mntthato Jmuiri. Qjwd 
 videre licet in vitnfto qvodam codict ctmhii D. Cermoini Pvatenfts ad mures Parijienfes Jt- 
 ti , £;? fkrifque ali'is eorum locorum , in jjuihus cnrivfa ^ vitufiate fiune conjumta ad- 
 fervnntjir volumina. lac. Fabcr Stapulcnlis in Com 111, ad h. 1. Scd illi codices La- 
 tini ad Mattlixum funt conformati , licut ab y4mhrvfio commciitariiis in Lucam. Ce- 
 teri Latini codices , quorum plurimos contulit Lucas Bi-ugeniis , cum codd. Gr. ce- 
 terifque verlionibus antiquis congruunt. Acccdit Ons;mes , Augvjiinus , alii. % 
 SidBoXo:) — Cant. C(pt. ^T ik o['CC ui^nAov) edd.mff. Goth. Ariilrof. Syr. &c. •«. 
 Cop. Lat. in cod. Char. Rc.tl. Sclielli. Trcvir. & in aliquot codd. apud Zegerum, 
 Beda , Sax. Franc. Lucas in libello altero Corr. Romanarum : Hnec verba omittun- 
 tur a quihufdam veterihus codicibus , tavqiiam ex Mattkaeo hue tran^fiinifta. Lstinis 
 codicibus hoc omirtentibus adjice tres lierolinenfes , fupra ad Marc. XIL 32 cita- 
 tos. Facile omilemnt librarii Latini : hiulca elfet oratio , Et duxit ilium diaholus 
 ^ oftendit illi. 
 
 7 nr^07xvvyiTy\:') 7Ticrr2v vr^o^KwricrYiQ Byz. & alii , Hieron. Ex Matth. II /tcx) 
 l/u,5 Comf. Aug. 1. 3 manu fecunda , Bijz. W'v. 2. plurefve. ^ vrSa-a.) Coinf. & al. 
 edd. /^/. Aug. I. 3. Bodl. 1. 2. 5. 6. 7. Bu. Btjz. Gehl. Laud. I. 2. 5. Aloft:. Stap. 
 Stefh. onines , U"o. 1. 2. multique alii , Si^r. (vrc'vTa) Er. & aL Ex Matth. 
 
 8 ( — vTrayi ovricro) ua cra-rrAvS) Bart. I. & idem fortafTe, Faticanvs ^ Cant. 
 Coth. 8. Steph. (f. «, jEth. Arm. Ccpt. Goth. Lett. Pcrf. Sax. Syr. Orig. Amhrcf. Heda. 
 Nemo Graecus ante TheofhijUiium , ut Grotius notat , h£c vei'ba iioc loco agnofcit. 
 Vtftigium gloirse in codd. grsec'S eft y'tyf^aTcvaj, , fine ya.^ , fubfec^uens. Vtrum 
 haec MatOmei folius fnerint , an etiam Lucae , operae pretium non eft inveftigare , ait 
 Whitby. Atqui ha-c verba , aH poft me Satnna , adfcribcre "Domino non decuit 
 Lucam, qui pollca alium Satanae memorat incurfum. Ex Matthso recentiores Gt£- 
 ci hue tmduxerr.nt, oTr'irra) /w« ne Matthoei quidem elfe , luo loco notavimus. Ineuii- 
 te vcriV»( TO -/.a] Gothus non refte \emt thathro , i.e. Inde. ^ ... ydt^) iidem 
 
 i'cre 
 
V A R. L V C. IV. 179 
 
 fere codd. & interpretes , itcinque Coinfi. Altx. Aug. i. 3. Byz. Cam. Ccv. i. Mofe. 
 If'o. I. 2. aliiquc pcrmulti. {yiii) Er. & al. 
 
 9 « 6) tid. frimat , Al. Aug. I. 3. Barb, dictm , Bodl. 1.2. 7. fi^J'. £fi. 
 ^«nr. 2. Par. i. 2. 4. 5. 7. 8. Rot. Stld. I. 2. 1^. s. vel etiam Comt. ( apud Bezani,) 
 N'o. I. 2. 77;fOfifcjAi£7MJ. (0) Stepk.td.j. & al. ^ irrst/flet') .^ ITo. i. 2. & alii, 
 L/if. mf. Char. 
 
 II .i. oTi) Comp. Er, Aug. I. 3. Bodl. i. 2. 7. Byz. Cant. Culb. i. 2. 3. Epk. 
 Gon. Go. Laud. 2. 5. Lin. Mont. M. i. M«fc. N. J. Ptv, /?o?. Sild. a. Stap. fVbul. i. 
 ff^o. I. 2 ^tb.Arab. Syr. {on) Slepb. Si. al. edd. , Gctl'. Lut. 
 
 13 iu'i') Ita diftinguit 57?. Lat. eA. Lovan. A. i?33. & Icf. LXI. i. accenrus 
 Hebr. ^ ivctyyiA/ja^cti) Cowp, Er. ed. i. 2. 3. 4. A/. Aug. i. 3. 4. Baf. i. Fodl. 
 I. 2. 5. Bu. Ryz. Cmt.Cypr. Eplu Gat. Gebl. Med. IP'o. i 2. & fat luulti alii, Orig. 
 Alhaniff. Suidiis.-rjo.yyiXii^iS-cLi Er. ed. 5. & al. ^ , afVecraAxs /Wi ) Ante liEC , noa 
 poll, diflinguit Aug. 5. vel plures , Gotk. Lat. ed. Lovaii. , Sijr. Verfio Aagl. Iiod. 
 & citato lefajas loco accciuus Hebr. & LXX ed. Hcrvag. & Tcrtullian. Huron. ct)min. 
 nee non Ckaldaka faraphrafis , Thcophyl, in li. 1. ^ Iutcl^cli xtA.) «i(^. w/J. Tren, 
 Theodorit. Arab. Gotk. Lat. Perf. Syr. ( — ) Cant. Colb. 8. Parif. 6. JEth. Arm. Copt, 
 Sax. Orig. Eufeb. Atkanaf. Ambr. Auguftin. Franc. Lucas in CoiTeftionibiis alterist 
 Haec daufula praeteritnr a multis turn libris turn authorihus , tanqu.im eadcin cum liac^ 
 dimittere contVattos in remiliioncm , ut ex eodem uno Hehraeo verja. Sed vid. Gnom, 
 •(I a.7T0<;4i>,aj\ Ti^(^auTu'fvnciv dt'iTH) edd. mff. Goth. Eufib, &c. Icl^cl^oi^ TiSQctu^ui- 
 VGvq Sax. -. Tren. On';j-. Abundare hsc putant Bcza & Drufuis. Poll Six.rov, yj\ 
 rfjLiqav avTOL-JoSia-tooc addnnt yfrah. ed. Roman. Armen. Lat. Iren. Auguftin. Beda. le-' 
 faiae LflfiBi? verlio ex Hcbrso liabct , ^ diem ultionis Deo noflro , aliis, at(]ue apud 
 Lucain , verbis , nc Vulgatiim id ex lefaia runilitre putcs. LXX int. k?] riufpccv av- 
 raToS6:-f'-Q., ubi Origents fiipplcvit , rr2 (juv iiJM: Latinavcrlio , ex Grxca ilia, 
 apud Hieronymum , G<f diem retributionis. Hoc ipfinn fecutus vidcri polTet Ldtiuus 
 Luck interprcs , fed in aliis hujus periochx partibus Latinain , ex feptuaginravira- 
 li Grsca , verfioncm defcric. Siipcrell , ut confitcaniur , Lucani ipfum ex LXX 
 int. pofuilfe verba ilia , y^a^ rix-^oLY dvTa.-ToSo7iri)c, , line quibus iane abrupta clfet al- 
 legatio lefaiae apud Lucam : & ca Latinum intcrpretem vetultillimuni in Gncco Lu- 
 es exeniplari habuitlc : Grscos autcm recentiorcs , (juuni yjj\ particula \ crfu 20 
 reciirrcrct, Jiiatuni admiCifle. Arabica elitio ad LLUinum interpolata videtur : de 
 Armena confidereut , qui antiques eius codices evolvere polfunt. 
 
 19 Kti^v^di) KaX'tjoj Eufeb. LXX. 
 
 11 T«) tdd. &c. E proximo. ( ^ ) Al. Aug. 4. & al. 
 
 25 S\) Er. &c. Goth, ^ Comp. Cant. Cupr.Ptr. Arab. Lat. ydo Sxjr. ^TaMo/) 
 lT^7ro^<^Cov, I, SLaXuy Arab. Goth. E\y.2\, 
 
 Z 2 26 (id- 
 
i8o V A R. L V C. IV. 
 
 26_ ad^iTTTo.) a-ti^i(p9«. Er. Cijpr. & alii, ex LXX. <[} tk? criSam) <ri3oviei.^ Al. 
 & al. item ex LXX. vel etiam ex rhythmo wA/ac. 
 
 29 V«0 idd. jjrimae. Jug. i. j, 4. B^x. Gehl. Mofc. Wu.i. j?. rel plures. Ui; t??; 
 Steph. ed. 3. 
 
 33 TTVivfxa ^ai/uov'ia aKaQd^ry) Satixovtov dzdSci^rov Cofh. ^. L»t. Cant. Armtn. 
 ^ ^covri iJ-iydM^ .* Ci)lb. 8. Goth. Orig. Non habet Marcus. 
 
 34 io.) -^ Cant. Colb. 8. Lin. Mont. N. i. ^th. Arab. Tertull. ^ rjuag citra 
 interrog.) Aug. 1.4. vel plures , E. Schmidius. 
 
 35 ik ) tdd. fritnae , Aug. i. 3. 4. Cant. Gehl. Wo. i. s. & alii plures. «/? to 
 Stcph. ed. J. 
 
 38 ^ «' ante Tnv^t^d ) Comp. Aug. j. 3. Bijz. U'o. i. s. & plurimi. « Er. & al. 
 ^ Try^jTM /xrydXcc ) tnagnis febribus habet L«t. 
 
 40 ^vvorroc) J't^uavro? j5i;«. L. M. I. Par. 3. Svvroc Orig. Sviravrcc Cant, ex Lat. 
 qui habet cam occidijfet. IJ ivfiQik ) iTnTiQik Bodl. 4. 5. Ca»i. P«r. /^. 2. 
 
 41 («^at/7a<fovTa) .^/. y^a|-. J. ^oi/. 4. 7. Cant. Cov. i. Efh. Gon. Laud. i. L. 
 Mofc. Par. 3.5, 6. Per. Plen. Orig. ^ ( .^ XC'^"^?) Orig. Coft. Arab. Armen. Lat, 
 Colb. 8. Cant. Tertullian. 
 
 42 (?77-€^h't«v ) Al. Aug. 3. Barb, fef tern , Bodl. 1.4.5. Bijz. Cant. Colb. 8. Cov.t. 
 Liff. Magd. M. i. Mofc. Par.s. 3. 4. I'er^ Roe. Seld, i. 2. Vff. 2. Wheel, i. Victor An- 
 tioch. Euthtjm. 
 
 C A P. V. 
 
 6 ttAmS-oc iX^ydov) tdd. jirimae, Aug. i. 3. 4. Byz. Gehl. vel plures. ix^vuf 
 TTAriSo^ Steph. ed. 3. 
 
 8 Trer^o?) -^ Cant. ^ «. tS pofl: •yava.cri"^ Comp. Aug. 1.3. 4. JTo. s. vel 
 plures. t£ Er. & al. ^ Kv^n ) Hoc ante on ponit Hieron. Armen. 
 
 14 ilc, luaprvpiov dursT^) ut fit in teflimonium hoc vobis , habet Xat. (eX cap. XXI. 
 13.) apud Ambrofium, nee non apud TertuU. id fecutus Mar don , quern fic reddit 
 Efifhanius , ha « uct^Tv^iov rsuro vfx'iv & lie fere Cant. 
 
 15 vTT dvTS) dyr dory Al. ex alliteratione. - Barb, tres , Efh.6i.&\u^Lat. 
 Hiatus , ab recurrente. Poft dxhie^v id habet Syr. 
 
 19 TToiac) Comf. & al. edd. AL Aug. 3. B. j. Bodl. fix , B-yz. Cant. Colb. 2. 3. 
 Cov. I. Cypr. Em. Efh. Laud. 4. 5. M. 1. Mofc. Par. 1. 2. 3. Per. Steph. fipem, Eu- 
 thymius. Leftio media : unde i^i Vien. '/roa-ac. Med. 'noio.c, o^h Wh. 1. Jiu TTotac, 
 C(J« Cam. Colb. j. Gehl. Gon. Laud. 2. Par. 8. vroS-r' Aug. 4. Par. 6. Wh. 3. -ttuc Co- 
 iin. ed. Jug. i. Barb, fix , Bodl. C. Bu, Qal, Qg, Hunt. .?, Laui.i, Lin, Magd. Mont. 
 
 //. I. 
 
V A R. L V C. V. tSi 
 
 JV. /. Par. 4. 7. Bx't. StU. i.s. 3. Fjf. i.s. Got*. ( ha ■s'o/flt? ) fr. & inde al. edd.; 
 mf. nullus , ex cLilVc prima quidem. Vid. Gnom. 
 
 23 (Tov ) ^ Laud. 4. Goth. Lat. 
 
 25 a) Er. At. Aug. 3. Laud. 3. 4' & alii. 
 
 26 la^ tx5-a<r/c ufq. «<y. Tovfltov) Omittit 5i^t. & alii : ob Homoeoteleuton v. sij. 
 
 27 f^iaVfitTo) «r<Jt ^/. & al. ex Matth. aut Marco. 
 
 29 Xivk) Articulo careiit tdd. jirimaf , Aug. 1.3. 4. Bvjz. Stap. vel plures. 
 pr;efixit Stqh. td. 3, 
 
 30 ( - fifi/T&r ) Er. Bodl. r. Cant. Laud. 5. yE'f/7. y^f-«^. Cvpt. Lat. in mlT. 
 JPef/. Sax. Syr. % rajv) Cemy. Al.Aug. i. 4. codd. plurim. ^ tdd. ^i.Byi.Aug. 3. 
 
 31 iTjicLiiovTi^) Ix^ovTic. Bijx. & al. cx parall. 
 
 35 yj^) - Aug. I. & alii, Lat. aliqui , Pirf. Syr. Ante tots ponunt L. Gon. 
 Rot. ^th. Arab. Goth. Ex Matth. aut Marco. 
 
 36 <7vuX>Mvii) G-vu<pu)rriaii Al. Cant. & alii. ^ - i'ri/2A)iiua ) Comf. Stepk, ed. 
 I. s, Al. Aug. I. 3. Bijz. Mofc. niultiquc alii, Goth. (^i7Tifiht\fxa) Er. &c. 
 
 CAP. Vf. 
 
 1 StvTt^o-rrpdrM ) ^ Barh. i. Colh. 8. L. ^th. Copt. Perf. Sijr. at fecunJo Jia- 
 bet Arab, apud Cafaubonuni. Ignoratione rei. 
 
 1 ToitTv) "^ Barb. I. L. Lat. Perf. 
 
 4 i^afle vai) ^ Aug. 4. Cmt. Cypr. &alii,^tft. ^ y^ ante Tor?; ^ Barb. 
 J. Arab. Goth. Lat. Syr. JhtophylaU,. 
 
 5 (T>r auTJi ufq. vifjLx) St(fh. g. idemque Cant, ^ui in ed. Wcch. funt codd. 
 duo vctuftiflinii. Ex evan?elio fecundum Hcbnos deliimtam ccnfet pericopam Mil- 
 lius Prolog. § 1277 , (Scconftanter cam rcfcrt Timctheus Philaddfhus. ^"emincIrl quam- 
 libetpeccantem, Salvator legitur appellafle malidiUum. Videtur cITe hifloria vera' 
 fed apocrypha , non fincerc , ncc per idoncam dilemmatis foniiani defcripta. conf 
 Fabricii cod. apocryph. N. T. p. 324. 
 
 6 >!^ port ^t ) .^ C(>mp. L. & alii. 
 
 7 TraffTwpwv ) 7j-ap«T>iP(ivT0 y^/. Cfl«t. & alii. ^ ^ avrtiv) Conw. Al. Aur i 
 4. Bijz. Mofc. & plurimi alii , Goth. Lat. (31/Tov) edd. al. e Marco. ^ -v) J 
 J. & alii, ut Marcus. ^ avrn) kxt cluth Er. Byz. cum multis. Glolfa ** ^' 
 
 9 , T/') tdd. frincipts , Lipf. Stap. plurefvc , Arab. Syr. (rr) Elzev. & recent 
 edd. ^ ( a7r(Ktur»i ) Cbmp, Al, Aug. i. 3. 4. B.i. Bodl. fix y Bu. Byx. Cov. j Gth'l 
 
 ^ 2 ' >,/ 
 
int V A R. L V C. VI. 
 
 Med. Mofc. Staf. multique alii. Marci eft : ex quo etiam oj (Tt ^(rtuTrav addit B^z. 
 Cam. & alii. 
 
 lo iiTTiv dvTO)) Conif. Al. Aug. i. 5. 4. Bijz. GM. & fere omnes , Goth. Perf. 
 Syr. {iiTTi T« dv^^MTTO)) edd. al. , Lat. Ex v. 8. II — i'Ta") Er. Al. Aug. 2. 4. 
 £yz. Hunt. 2. Laud. 2. 4. Mofc. Vim. & complurcs alii , Goth. TheoylnjI. lUud, SI 
 iTroiija-i , Icdlio media , vera , brevis. (aTa-;) addidere Comp. Aug. i. & al. Rur- 
 funi alii fcripfere <*) i^ir-tvi. H ( -^ vym) Al. Aug. 3. Barb. i. Bodl. 2. Cant. 
 Colh. 8.- Hunt. 2. Laud. S.L.Med. Goth. Lat. Syr. Adlcriptum videtur ex Match. 
 ^ vyiiiq aq « a'Mn ) •. Fff. I. Ann. Ctft. Lat. 
 
 12 tS QsS) ^ Tertull. Perf. Cant. Sed liabet Lat. 
 
 13 (IxaAjo-e) Cant. Magd. Seld. i. 
 
 14 laKcofSov) K^ idKcojSov Per. & alii, Lat. in mf. Char. 
 
 17 T07r«) tS Mofc. & al. 
 
 18 vTTo ) aTTo Al. Aug. 5. ^. 5y^. & pauci alii, fl >c5h) *. Al. Aug. j. Euthym, 
 Lat. Barb. i. Cant. Colb. 8. ]tEth. Arab. 
 
 20 avTH ) ^ Er. Cant. Hunt. 2. Per. Perf. 
 
 22 oTav alteiiim) ^ Er. Wheel, i. Goth. 
 
 23 Xa^y\Ti) Comf. Stefh. td. 1.2. Al. Aug. i. 3. 4. Byz. Cyfr. Gthl.Mofc. StefJr. 
 cmnes ^ & permulti alii. ;t'^/^2T6 Er. &.c. ^ TauTat) rd dwd Ef if han. Cant. Y\de 
 Gnom, 
 
 26 ■». vixTv) Comf. Al. Aug. i. 5. Byz, Laud.1.2. 5. Roe. Stefh. omnes ^ Wo. 2. 
 &. his tredecim a.\n , Thiophyl. Got^. Lflf. plerique , Perf. {Ofj-Tf) Er. & alii , Irer. 
 Chryf. Iiom. 81 in loh. Syr. &c. E proximo. 11 Travis ) Er. &c. Iren. Chrjf. 
 faepe , Thophyl. Arab. Goth. Lat. ( -• ) Comp. Aug. 3. Bodl. i. 2. 7. Bijz. 
 Cant. Colb. 2. Gehl. Gon. Laud. 1.2. 5. Lin. Magd. Mont. Mofc. N. i. Par. 3. Per. 
 Roe. Stefh. TT. {i. e. Trdvra, , omnia exemplaria:) Falla , AEth. Perf. Syr. Euthym. 
 Macar. Tertull. "^ ravTct) rd dvrd Bodl. 4. 5. Cant. Cyfr. Med. ^ydQ) - Cant, 
 Colb. 3. Lat. in miTT. , Tertull. Sax. ^ i^^ivSoTr^o'^mai^ ) frofhetis habent Lat. mul- 
 ti , Sax. Incurrit librarius in v. 23. 
 
 28 vfx7v) vij.dc, Er. Al. Aug. i. Gal. Vjf. i. apud Fellum, aliique. 'Ex paralle- 
 lilmo & alliteratione , vel ex LXX. ^ ^ xaj, ante vr^acnvXi'Sri) Ci)mp.&. al. odd. 
 Al. Aug. I. Byz. Mofc. Staf. Wo. 3. multique alii , Goth. Lat. in mlF. Sax. kolj Er. 
 & al. ex Matth. 
 
 34 - 01 poll^ag) edd. frimae , Aug. i. 4. Mofc. vel plures. 01 Stefh. ed. 3. eX 
 V. 32.33- 
 
 35 v("o() oluloi Comf. Stefh. td, I. ^ -^ t5 ante vvl'/^-a) Comp. Aug, i. 4. Bijz. 
 Mofc. P^r. I. 3. 3.4.8. vel plures. tS edd. al. 
 
 37 x«^ 
 
V A R. L V C. VI. 183 
 
 37 yiv ur ) ui Ei\ Lijz. Caiil. Stc^h. (. ^. Lat. Pcrf. Sijr. ThtofhjL Ex Mattli. vel 
 quid eft iniiium Ledliouis. nan, rubrica in niarg. n.fl. Iiabcf, wniv y-'-iioc.^ /w« x^nere. 
 
 c;8 X£/Aiv) KtXlf xa Gcu. Gcth. Lat. (quanquain lunocmtius III uou habet&f, 
 lib. V dc facro altaris myderio , cap VI.) iS"t;»-. 
 
 43 jaQ ) ^ Cant. ^th. Arah. Pcrf. Sijr. 
 
 44 liih) ^ Mvfc. & al. Sic Match. XII. 33. 
 
 45 T»tc y.sLpS'ia.1; avtS alterum ) fifj. mjf. Goth. &c. — Cant. L. Arah. yirmen. 
 Ckj't. Lat. «f t5 poft '}d(>) ^ Al. & alii. ^ aCrS) - Bvdl. 5. Par. 4. 5. ^th. 
 yfrab. Coyt. Lat. Sijr, Clemens Ah 
 
 46 K\j^ii) ^ Colhiaei cd. Hunt. 2. Laud. I. M. I. Ignat. intevpohtus. 
 48 ttAhuk, ) 7z-A»at/^a: Mofc. Vtrumquc fciibitur. 
 
 CAP. VII. 
 
 4 Xfyovnc^ aC-r'"^- ndilit AL & alii , yJTr^. Lat. ^ (^a(??^n) ///. BarK j. Bodt. 
 1. J. 5?/. ^y^. C/i»«. Laui. 4. plurefvc. Alii Tra^i^d. Vid. Gnom. 
 
 6 a'LiT(i)) -^ Goth. I^at. 
 
 9 8(J*) ?/i^(i?. &c. SiclNIatrb. (vTf ) Crmp. ^«?. 4. Per. Wo. i. n. & alii. 
 II '^'."") Er. ^/. /?(i;^. fex , /^0(f/. 2. ($". 7. Colb.8. Cov. I. Laud. j. ij. 5. I,. £?y?/; 
 Af. J. Afofc. Par. 5. 5. Per. Roe. Steph. n. Fien. IVo. I. 2. TheovhylaH. unde deificeps 
 hahcr Laf. (ctiain in nilf.) & inde Aii:;!. Mos;. Sax. IMctapliraltae antiqui fere de die 
 frquenti , nefoio an prsEcifc de fuiftero , accijiiunr. fed textus genititius hatet , inquit 
 Millins , aUn die. Teflcin is nullum cirat : nee tanien niultum refert. nam fentcntia 
 iic t]Uoque indcfiiiiia cH'e poteft. Aliud clFct altera die , fa^uenti die ^ quod alibi 
 Ijttinus folct poiicrc. ^'id. Gnom. ( tiT) Contf. ^Ah. Arab. mien. Copt. Goth. Perf. 
 S^r. &.C. ex V. 12. vcl c. IX. 37. ^ duTo>) -. Al. & aliquot alii. ^ ( - /*a- 
 vct ) Barb, 1. Cant. Steph. ■■■. Armen. Copt. Im. Sijr. 
 
 12 dv^-/') ^u2;. 1.4, manu fccunda , & nonnulH apud Rczam , ncc non Comp. 
 LeifHo media : unde a'l^ rn £»■. 6v. alii , prxlertMU qui '• bahcnt additum. a'yrii B-ijz. 
 Siryh. (d. I , fubiunt^rns >.)'pa. r ominunt CoHip. Steyh. ed. 1. y4l. Au^. i. 4. Eijz, 
 C(lh. si.Land.s. & aiii. av ) tid. primae, Al. ( in cd. ()x. miji. & in Millii Pfoleg. 
 § 1475.) Au;r, I. 4. r^jz. Colh. 3. Gthl. Mofc. Fji'. K apud Fcllum, fVo. J. J5. &c. 
 t,v avf Bixa ill aiuiot. & inde edd. Fenr. Stcfham & al. recent. 
 
 15 'HcoKi'.) d?TfSuKiy Al. Cclb. 8. Ex c. IX. 42. 
 
 16 vdr- 
 
ifi4 V A R. L V c. vrr. 
 
 16 TTcivTuc) Comp. Er. ^ng. i, 4. Mofi. W«. I. & perinulti alii. aTrairai; Sttpk. 
 &. a.], cdd. 
 
 1 9 aM jv ) 'in^ov Bfyz. & alii, ex Matth. 
 
 21 ;£^' 7!-vivua.Tcov TTOvnqav) ^ Co/^. 3. jE"^/?. U to ) .* y4l. Byz. Laud. s. 
 Mofc. Wo. I. 2. & alii. Paflim litera, paffim etiara fyllaba , bis legenda , I'emel 
 fcripta. 
 
 22 /«7-«c) idd. mff. Goth. Syr. &c. ex Matth. ( - ) Copt. Lat. Cant. Tlieofhyt. 
 
 23 kh) -. Bodl. 2. Laud. 5. Vff. 2. 
 
 24 dyyiXm') ixa^mm Cov, I. & quatuor & o3o alii , Perf. Syr. ^ ttpo^ t«? 
 oX^^i) Tok oX^oit; Conif. Mig. i. Cant. Mofc. Wo. i. i?. & complures alii, ex Matth. 
 % i^iXr\XvBari) ifjJA^reTf Ei)h. iio2. & alii. Et lie V. 25. Ex Matth. ^ (iidaa- 
 ^"H ■> ) » ^ida-a^auj nonnuUi cod. veteres Latini apud Er. Sax. 
 
 25 t/';7-a^;:toi'Tec) SidyovTiQ Cant. & alii. 
 
 26 7r(io:^)'nii) ^ in tribus codd. apud Bezam & in T^fOjj^^i/fffJo, 
 
 27 47^) ) «</(j?. WjO^. Amhrof. &c. -. Lat. Cawl. ^ 'ifxTi^o^'iv (7« ) -> Tertult. vel 
 Mai'cion , Cawt. 
 
 28 C ^ Tr^oc^MTnc) Barb. 2. Colb. 8. Lin. Med. Step!;, j. i. ». ;^. j. /-f7?ff/. i. 
 ^tZf. ^rai?. Coft. Euthijm. Tlteofhyl. quem , Sctres Sttfhinicos^Eeza. ., per errorem, 
 & fecuti eum Wccheliani , retulere ad v. 26. 2'ertullianus legeiit uec ne , vix 
 apparet. Vid. lib. 4. c. Marcion. c. 18 plene. Ad. Matth. 
 
 29 zaj 01 TiXcovcti ) -. Bodl. un. apud Fellum. 
 
 31 — ilvrt Si Kvpioc) Comp. Stoif. Stifh id. I. 2. Jt. Aug. i. Byz. Cum. Gehl. 
 Stefh. omn. Wo. 1. 2. & quis non ? ^th. Arab. Copt. Lett. mil', mult. Sux. Syr. Perf. 
 ( iiTfi Si avi^m) Er. Steph. id. j. Goth. &c. Additum e Ledlionariis. eil euim ru- 
 bi'ica marginis , s/vrsv x-v^iot; in mlF. 
 
 34 (p;Ao? nXwvar) Comp. Aug, I. Bjz. Gekf. Wo. I. vel plures , Lat. nXa- 
 vwv (piAoc Er. & al. Ex Matth. 
 
 35 ( - vravroov ) Byz. Cant. Colb. 2. Eph. Magd. Par. 6. Fjf. 2. Armm. Irtn. 
 Vtiii Matth. 
 
 37 i^y.aJi') Al. Aug. i. 4. Byz. Colb. 2. Eph. Go. L. Magd. Med. Mont. Mofc. Par. 
 I. 3. 3. Stld. I. 2. Vid. Gnom. 
 
 38 dvrS primuni) t« kjS Al. & alii. Omittit Bodl. 6. 
 
 42 (Js") ^ CflfHf. & alii. ^ awTM!/ prius ) ^ Ctirat. & al. ^( ^ a Jtw , s/Vs , ) 
 JEth. Arab. Lat. Cant. Perf Syr. Trail, c. Novatian.' ai/Vwv omittit etiam Em. L. 
 unde Tciv ^vq Copt, ilvn omictit etiani Copt. Barb. 2. hr\ habet Al, 
 
 43 3T/) 
 
 / 
 / 
 
VAR. Lvc. vm. iSg 
 
 43 'ri) ^ r.fz. Efh. Laui. 2. Et quiiicm in «p. librarius cum jam fciibere 
 eapiilet : , delVitit. 
 
 44 C ^ tPc x'jpaA)-?) Al. Cmt. Cypr. Med. Vff.l.W^hetl. i, Mth. Arnun. Coft. 
 Go/4. Lit. Pirf. Sijr. 
 
 45 (uVn;^^t ) Bna{e Sijro : quanquam S^ri &. Arahis Icrtio ainbigua efl: Lii- 
 Hovico de Dieu : ) Bu. L. Pari/. 5. 6. Supb. 9. Ci)ft. Latmi codd. complurcs , ex 
 rliytlimo , intravit , ceffnvh. 
 
 46 ,un T»c 77-dJac) ^ Cant, Roe. Vff. i. Tnr, 7r6}ciQ /y,« Aug. 4. Wo. l. 3. 
 
 47 d;p'icovTai ) on a'cp. Roe. &. cod. vetuflus apud Bezam. 
 
 CAP. VIII. 
 
 z iTTTci) TToMa IVo. I. & alii. 
 
 3 TvTawa) irwa-ciYVj, Aug. i. Bijz. Gal. Laud. r. 5. Magd. Per. Roe. &. com- 
 plures alii , TlieophijIiiH. % { xvrol: ) Er. ed. i?. Baih. cF(o , B. i. Bodl. i. Cant. 
 Colb. 2. Cyyr. Hunt. 2. Laud, 2. L. M. i. Mvfc Par. 7. Per. Roe. Steph. L (f. ^ //?. 
 id. Ficn. IV). I. 2. L(T/. ali(}ui , Augujlimts, Pirf. Sijr. ^\ ctTro) tK Al. Cant. Culh. 
 p. Cijpr. L. Med. Vff. i. 
 
 5 TH prius ) ^ Cant. Cijpr. Hunt. 3. Mid. •] avTK) tavTb Comp. Al. GeJtl. 
 cum paucis. 
 
 8 Wi) edd. &c. e\ M.itth. ( ik) Al. Aug. i. 4. Bijz. Laud. i. 2. 4. 5. l/'o. i. s. 
 Sifeptem &. quindecimaVn. ^ raCrx ulque aKciToo) ^ Aug.4.ikkrt: lertionaria. 
 
 9 Xiyovric) ... Barb. i. Cant. Colb. 8. Stepk. r. Arab. Copt. Lat. Perf. Syr. 
 
 14 01) :i Hervag. &. al. ed. 
 
 15 t/Troa-.i-ii ) TfitvTa uOiue aKn'srci) adduiit ex veiTu odhivo codic cs illic citati 
 itcnnnque Cctnp. Aug. i. IVo. 2. & complures alii. Scd tantuin illiid ufque ix.^i- 
 Too addit Laud. i. &. alii , &. Bijz. cuius margo rubricam liabet banc, (Vtov on iv 
 Tii iJ.iya/\vi tX)cA«7/a to raOra Aijooy i<Da>v^ ov Atyn aM' VTriqSct'iYti xtA, Clau- 
 fiila Lciftibnariorum hoc loco , nuUi verfioni agnita. 
 
 16 St) - Bijz. ( incuntc Lcftionc : ) & alii , Arab. Syr. 
 
 18 -T«c") quid habct Hieron. ^ aV & idv) Stepk. ed. i. Aug. 4. Wo. i. vel 
 etiam GeM. &. plurcs. Lecl:io media ; uiide ■d bis , Comp. Er. Aug. i. Byz. lf'0.3. 
 iv bis Stcph. ed. j. >.jlv , priore loco , Stap. fed de altero lilet. 
 
 19 (MMTH^) ixriTi\^ oLvtS Bodl. 3. Cant. L. Epipbanius. 
 
 21 ( ^ dvrlv) Er. ed. T. Al. Cant. Colb. 8. Hunt. 2. Lin. Magd. Med. Mofs 
 N. I. Piti'' 3' f^ff- f' ^Jrmen. Gvth. Lat. 
 
 A a 2i "JH 
 
i86 , V A R. L V C. VIIT. 
 
 22 ^s>, h'Si'5To) i-y'iviTO ti AL Bijz. Cctfit. & alii , Goth. Lat. 1\ Ivifin') dvifin 
 Er. Aug. I. Bl)Z. & alii. ^ tk prius ) ik to Bijz. Mofc. Par. 2. E proximo. 
 
 24 i-TTi^alTa bis) £'r. &c. Goth. Sijr. ( s7r/?-aTa femcl) Com^'. 5o(//. 2. Laud. S. 
 Tur. 6. Seld. 4. Mth. Arab. Cop. I.at. ^ i7ra.v(ra.vTo) i-^cctKraro Er. fii. i. If'o. l. 
 & alii , Lat. 
 
 25 MO - ^/. M^i. FfT. 
 
 26 ( 7f^7?!Tnvwv ) Colh. 8. Sttyh. r, u3^th. Arab. Armm. Cift. Origmes , Millie 
 excerptus copiofe , Efiphan.y i^".a-yf-'m Lat. 8l ex eo Cant. Bvirb. 1. ^ aVr/'^prar) 
 d-'Ti-mpct five dvTiTii^ct Er. Al. Bodl. I. i?. 5m. CtiHt. Cyff. Gekl. Laud. 2. 5. L. Med. 
 Mont. Seld. I. /T'o. l. i?, Theo'^ihtjlaU. Hefijchius. Tn^ctv Byz. 
 
 28 /MirS) ^ Cant. Gon. Hunt. 2. L. Lat.'m m^. Colon. ^ tS^jS) — Aug.i. 
 Gant.M. i. Lat. in mf. Rent!. & Trevir. 
 
 31 TTCL^ix-ciMt) rrra.niitd/^y.v Er. Cant. Budl.j. & alii. 
 
 33 {^la■'yiA^ov) Al. Aug. i. 4.Bijz. Cijfr. Mofc. ffo. i. 2. & alii. 
 
 34 7J7fv:-i,M'foi') ^'^'oi'oc Al. & aliquot alii , ex v. fcq. ^ ~ rtTTiX^'jvr'-c) Er. 
 AL Aug. I. 4. BvjZ. Cant. Cyfr. Laud. i. 2. 4. Mofc. Per. Roe. // 0. T. 2. pluriniique 
 alii , Arab. Armm. Goth. Lat. Syr. Euthytn. TheofhylaU, ( d73iA^6YTt^) Conif. & al. 
 ex Match. 
 
 36 6 Sctifxovi(Q-itc') a legiom vertit Lat. 
 
 37 iy''^yi(^nv£v) Colh. 8. Par. S. L. Steph. v\. ^th. Arab. Armm. Copt, yi^ctati- 
 v£v Lat. AmbroJ. Cant. 
 
 38 init. Si) 72^ Er. 
 
 42 at/Tn) dvry] £yz. 
 
 A?, id'T^ok) Conif. Al. Aug. 1.4. Byz. Gc/jl. Steph. omms , ATo. i. 2. plurimi- 
 que alii, ik laT^sc; edd. al. 
 
 44 7r^oTi\.%7a. ) Comp. &c. Leftio media , uude >(^ TrgojeA^So-t Seld. 1. tt^o?- 
 iAd-aaa. Si Er. Byz. Roe. Gon. ^ 
 
 45 fj,iT dvTH ) rrvv dvTO) Al. Cant. & alii. 
 
 46 mic) - Cant. Laud. 4. Perf. Sax, Syr. 
 
 47 ai^T(ir prius) ^ Cant, f dvrS alterum) ^ Al. Cant. L. Med. Fff. i. CofU 
 J^ttt, 
 
 Barf f cf ''''h f^^;f f- ' ^'"■^' f '^- ^y'- "^ ^^^''') - ^^'^- L'^- C^»'' 
 
 Jiari. 1. Uft. Habet Matthsus , non habet Marcus. 
 
 49 TflV 
 
V A R. L V C. IX. 187 
 
 49 To» Siida-xaXov) ilium habent Lat. plcrique. 
 
 51 iX^cis) Er. Al. Au^. 1. 4. Barb, mvem , Bijz. Laud. a. 4. 5. If'o. 2. &alii 
 bene multi , Goth. Lat.Sijr. Sic quoque Matthaeus. ( natAya-V) Comjjj. & al. Ex. feq. 
 ^ joa v«v i;ai ixKo/i:') Corny. Er. id. I. Aug. I. 4. Bodl. fix y Bijz. Cmt. dj-pr. Em. 
 Eyh. Gil/. Gon. Go. Lii«i. 1. 4. 5. L. Lin. Mont. N. l. Sdd. 2. j. 4. yim. U^hed. j. 
 U u. 1. Arab. Lat. in ml. Rcutl. Hieron. Sax. Syr, (^iciKco(iu Kff^ icvavvm ) Er. id. 2. &c. 
 Gvth. Lat. 
 
 54 y.li:cL?dy i^o) Tra.'/rac <ai) - j^ih. L(\t. Earb. 1. Cant, Ste^h, ti, Ainbrof. Bu- 
 tfnjm. Vidctur conuiia cafu oiniirum. 
 
 CAP. IX. 
 
 I .^ //aSMTarc avrH) Er, Al. Aug. I. Eyz, Cmt. Laud. I. 2. 5. Magd. Mofc. 
 & pcrir.uiti alii , Dial. c. AJarcion. Euthym. Tliefylnj!. LcClio brevis , media, iinde 
 Jitvs liipplct Sijr, ar.Gio, a. Colb. 8. Hunt. 2. L. Par. 5. Stqtli. «. ^tli. Arab. Cupt. 
 Gvth. Lat. Sax. {uabnTci^ avTH) edd. al. Ex Evangeliitanis. 
 
 3 {pctisSor) Er. Steyh. ed. 2. Barb. 1. F.odl. 2. j. 4. Eijz. Cant. Colb. 8. Laud. 5. 
 L. Par. 2. 4. 6. Sdd. 2. Steyh. r. Vim. Fff. 2. JElh. Arab. Lat. Sijr. Tlieophijl, Ex 
 Mauli. nam Mont. Iiabct in marginc. vel pafiSovi; ell ex aliit. ad dvTouc;. 
 
 4 ^s^^^^^O Mepra:figit Lat. Perf. Bodl. unus apud Fcllum , Steyli. S. 
 
 5 Si^covToji ) SiX^i^yTH Er. td. I. Jl. Bijz. Colb, 8. Cijyr. Eyh. Par. 2. Fjj. i. 
 '2 7/i'0,u.tra) yivifA.iva Al. & alii. 
 
 8 TT^omrr.c,') ». Bodl. uh. apud Fellum. 
 
 I.) ^ ante r(;ai§yc ) Edd. yriinae , ^l. Aug. I. Bijz. Cant. Laud. 1. 2. ^'0. 5. 
 & fat multi alii. ; Steyh. ed. j. tiiC indc al. edd. 
 
 10 roTTOTiQyucv -TT'./icoc x.aA>^u-\'nc /SuSs". ) edd. &.C. ubi "^oXiCix; x.a.Aniuiv>ic elof- 
 fa ell, qua aliquis cavere voluit , ne Bethlaida pro loco deferto haberetur.'( ro- 
 TTcv 'ii^nf/.ov Srhy. ) Ledlio media, unde locum defirtum qui ejl h'ethfaidae liabet Lat. 
 nee non Perf. Sy. ttzaiv kuMiuuw ^nha. Copt, nee nun Colb. 8. acDf^m Aiyoutvnv 
 /SrS-T. Cant, tottov e£«wov KxAi^jUivm ^nQj. Eph. ronoi s^muov L. 
 
 12 Tov ovAov) TKC oXXx^ Rot. & alii, ex Matth, •[ »7riAdoyre?) -Tro^iu^ivnqAt. 
 Bodl. 4. 5. Cant. Colb. 8. L. Ex v. feij, 
 
 13 ixhvic, Svc) Comj). Aug. i. Bijz. Gdil. IT'o. i. 2. vol plures. Svo IxBvic, edd. 
 al. ^1 d-yof^cLTcoixiv) uy',t^xa-!jy.,v Coiiif. Aug. i. Bijz. Magd. & alii. 
 
 15 irTO)") ^ Moyi-. ^fltvJx>/viv) xaTJKA/vstv £r. i'fpjjfe. ?,/. i. Colb. 8. L. Ex 
 T. 14' H d-ravra:) d-ravrf' Beza ., ex /.afino ambiguo OWMW. nam pfo aviJcA/i/^v 
 alii difiumbtrt fecerunt , alii difiubuerunt. 
 
 A 2 20 
 
i88 V A R. L V C. IX. 
 
 20 - port S'f) M. prim. Jug. i. Mofc. Par. i. 3. 4. 5. l^o. i. 2. & alii plu- 
 liiiii. c Stefh. ed. 3. & al. 
 
 21 ( As-js^^ ) ^l- Bodl. 5. Byz. Cant. Culb. 2. 8. Cijfr. Efh. Mid. M. i. Par, 1. 8. 
 WUil. I. 
 
 22 'i'^i^^wojO aVots'wi'rt^ -^/. & alii, e Marco. 
 
 23 ^■■X^w.'') edd. &.C. Sic Mattli. {i^Xi'^cti ) Al. Bodl. 4. 5. Cant. Cclh. S.p. Cwjir. 
 L. Med. Par. 8. Fff.i. Orig. ^ d-raQyma.i&f-y) d^vy\Td£;co Al. Cant. Cidh. 8. Cyp: 
 Med. ^ x.aV yjxi^av) -Er. , nijf. aliquot, Goth. Lat. (qiianquam cod. Retitlingenjis 
 omirtit, ) aliseque verjiones , Ptolemams, Cyrilhis Al. Theofhijl. edir. Roin. Hierony- 
 nms, & , eo terte , antiqua exemplaria. ( -. ) Comp. Jug. i. Barh. twvem , B. i. 
 Bodl. I. 4.6. '^.BvjX. Colb. 2i Efli. Gon. Go. Hunt. 2. Laud. 2. Lin. Mngd. Mont. M. i. 
 Mofc. N. I. Pur. i. 3. Per. Roe. Seld. 2. ^ta^^ Stefh. §. (. 0, ,1 Fjf. 2.' Wheel, i. H'o. 
 1.2. Valla; Orig. Eiithijm. Sax. Videtur,aiit (]uia MattliKUS & Marcus noii habent, 
 aut per faltum a xaO ad ;ta./ fubfequens , oinilluni. 
 
 26 a-CrZ Kff^) ^ Gon. Sijr. qui tainen aJr^^pofl: 'Trarpoc reponit , e Marco. ^: >^ 
 ante twv ") uird Arah. Perf. Sijr. unde fic Icgendum contcndit Franc Cvmhefijius in 
 Notis ad Hippol. do autichr. c. 44. led htec lettio ex Marc. VIII. 38 luic elt tradu6la. 
 
 27 i'^dtm') Conif. Al. Bijx. Laud. 2. Wo. i. 2<. raultique alii. & in Matthaeo, 
 ex Luca , non pauci. i',-r,y.oTo: Er. &. al. Hoc , tcov ccdi i^ajro'v , ex parallelo 
 profcdhnn videri pollir. Latinus emmVc flantes. % '■^ivTa^vTai) Colin. cd.Al. Aug. 
 I. Bodl. 1.4. 'z. Bu. Byz. Cant. Cyfr. Gehl. Hunt. 2. Laud. 2. M. 1. Parif. i. Roe. 
 Seld. 2f. 3. 4. jivcrovTai Comp. &c. 
 
 28 ^ Toi' ante Trsr^or) Comp. Al. Aug. i. Byz. Mofc. Wo. i. 2. & codd. plu- 
 rim. T6I' Er. & al. "' (I'azr./io ycy ,r.----yt ) Byt. L ant. Efh. Hunt. 2. Fjf. 2. M h.i. 
 JEth. Arab. Coft. Goth. Lat. (fed Lohannem £<? Lacolum nilK Colon. 6l Irevir. & 
 Hieron. Sax. Harmonia Lui'cinii , ) Perf. Syr. 
 
 31 ocpflsvTj? ) 0'^,9'n'Tic OLVTU) Aug. 4. Byz. & al. ^ «'?o<5'op ) edd. mff. Goth. Lat. 
 Syr. &c. }o^a,' Fjf. -2. & alii. Offendit librarius ad verbum id prieccuens. 
 
 33 ( «. o) Al. Aug. 4. codd. plurimi. ^ aSi) TiavTon aii Aug. 4. Byz. 
 Efh. ^ u'ictv iJM^cTii') Comf. Aug. I. 4. Byz. Gihl. W 0. i. 3. vel plures , Lat. ^.w 
 r*/ fj-iav Er. & al. 
 
 35 dynTTYiTnc^ iv S) ivSox.r\Ta ^MitBodl. 5.B>yz. Cent. M. I. Par. 2. Steph. 5-. r. 
 Fien. y££L Ex Matthaeo. 
 
 36 ■) Al. Cant. Gehl. Par. 3. 5. Wo. 2. 
 
 37 avTU)") dvToig Lat. aliqui , Syr. 
 
 o 
 
 8 iTfi' 
 
V A R. L V C. IX. i8g 
 
 38 i-rri^M-^ai) Comf>. Er. Jl. /lug. 4. Byz. Laud. 1.4. Rot. Wo. 1. a. & fat 
 multi alii. j-7ri/3A«4/0' Stejih. td. & al. 
 
 39 a-^nQda-TC:) tlhih £<f di(f\fat habet Lat. ( fed allidit &c. mf. Colon. ) undc pm't- 
 frn y.ti T-rafaV(7« Cant. JEih. Arab. Cop. Sax. Conf. v. 42. Incifuni facile oiniirum. 
 Hiat Goth. 
 
 40 ''x,'^v\coTiY ) Comp. '41. y^us;. 1.4. Bodt. ftx , Eu. Byz. GM. Laud. I. 2. 4. 
 Mofc. & alii. h/2(i?^o)Tiv Er. & alii. 
 
 41 ah Tov viov a-i<) tjv vrJv <th 'hh. Cowp. Aug. i. 4. Bijz. Gehl. If^o. i. 2. E 
 Mat til. 
 
 43 Wo'ir'^iv) ivroiei Al. Cant. Colh. 8. L. Stcfh. n. Lat. ^ ^ JujSc) tdd. mff. 
 Arnh. Goth. Pcrf. Sijr, ^ Er. Hunt. 2. Cop. Lat. C.mt. ^ ji^j ) Pro iino hoc vcr- 
 ho Gothus lie liabct : Qjiath Pirtrus , Fcjn^ du n't vris rii ma'it(dum iifdrcihiin thiiinma: 
 ith Tefus quath : thata Runi ni iifgangith ntbai in hidom jak in ftjhibnja : quath than. 
 Id clt , dixit Petrus , Dcmine. , quiire nos non valniimis ejicere ilium P Et Icfua dixit , 
 Hoc genus non exit niji in fvccihus ^ jejunio. Turn dixit &c. Ei^idein pcriocliam 
 Latini olim liabucrc : ccrte in Cor reenter io earn exftarc , docet Toimis XIII. de h 
 Bihliotheqne raifi'iinee ^ pag. 213. Non igitur prorliis cam in Apparafii pnttcrire 
 dcbui. Neque enini e\ Matthaeo aut Marco in Lucam illata videtiir , (]mim ab alrcro 
 pernuilfum , ab altero non parum Iisc verba diflferunt. At fxcile ea vel confilio 
 eft omiila , quod fenno non vidcrctnr convcnirc in Petrnm , qui in montc fuerar, 
 qinini condifcipnlis non ccdcrct imnuindiis Ipiritiis : vel calu adniillus ell hiatus , 
 recurrcnte verbo dixit, ^^d. Gnom. 
 
 44 utcl) cordihus\\'\hct Lat. JEth. Arab. Ex cap. XXI. 14. 
 
 45 »^6;T»icra/ ) JTspwrWa; 5t;2-. & alii. E Marco. 
 
 46 ( -~ iv ) Duo codices , Seldtni &. If'olfii. 
 
 47 (^Juc) Barb. 2. Cypr. Med. Mint, in niarg. , PiW. 8. Ste-ph. y. f, .^, Fff.!. 
 Syr. 
 
 48 (scri) Bodl. 5. Arab. Copt. Lat. Barb. t. 
 
 49 ^ Ta poft ex/SaM&vTa) Comp. Aug. i. Byz. Wo. 2. codd. plurim. rd Er. 
 & al. 
 
 50 ' Caciv 1 tJ-7-«n Cfx'-"^ Barh. j. Cant. Colb. 8. Cypr, Eph.Magd. Par. 1.2.4. 
 Synopps facrs fcript. , Titus Boflrcnfis , Euthym. j¥ih. Arab. Goth. Lat. in codd. 
 C(jl('n. Reutl. Tretir. &. plcrifiue aliis , Optatus , Amhrof. Auguj^iti. Hieron. Mog. 
 Perjae , Sax. Syr. Facile niutatuin Grsecis ,- in w at magnum pomUis Vcrlionumhoc 
 loco , Gcthicae piaefcrtini & Sijriacat , in quibus magnmn difcrimcn eft inter nos & 
 inter vos. S'c qii0(]uc Marc. IX. 40, ' uy , vfxu);' quanquam apudMarcum aliqui, 
 apud Luc.ini plcri(iue Grxci pro vuwv fcripfcrunt yiuco ■ Vf.jue eo d^ix-^o^oi lucre 
 librarii Gra:ci in liir« c pronominibus conlundendis , ut vera Icc^lio non tarn ex nu- 
 mcro codicuni Graecorum , quain ex anti(]uis vcrlionibus , Iikc prouomina ma)i)vi 
 
 Aa 3 diicii- 
 
igo V A R. L V C It. 
 
 difcrimine referentibus , & potiirunum ex contextu nofci debeat. Demomento rei, 
 vid. Gmm. 
 
 52 aw7«) IxvTn Colinaei ed. Al. /lag. u Cov. i. & alii. ^ z^'uw) -ttoXiv Barh. i. 
 Colb. 2. L. Stefh. !;. quidam codd. apud iir. , Lat. ^ led contra Teriullhimis , ) Ferf. 
 
 54 uc xai JiAirt? STTo/Vo-? ^ edd. mff. , Stctf. Chryf. T'leophijl. y^th. Arab. Goth. 
 Firf. Syr. &c. ( - ) Eph. unus apad Bez\iu , Arm. Cift. Lat. (liabet tameii Li- 
 ranus , mf. Char. & o6to apud Lovan.)\B«r^. i. Comma calu omiiliim. 
 
 55 ^i) inaS^ addit Er. C^fr. & alii , Pcrf. 
 
 55. 56 )ia,} S-Tf uf]ue Tcorat ) ~- AL B. 1. Bodl. 1. 4. 5. Bu. CoJb, 2. Cov. I. 
 Efh. Magd. iViofc. Par. j. 7. // 0. i. 2. Oft. Sax. item Barb. j. & Budl. 2. ( ut ap- 
 paret ex Mill. not. ad v. 56 iin. in ed. Ox. ) & qiiinqm cod. vet. apud Bezam. Sta- 
 pulenfis hoc wque in vetnftis codicibus Latinis haberisil , iiequi in Gratcis mmmfcriflis. 
 Hiatus, y.^t] recurrence. ^1 v,w.«^; j tr. ed. i. Stifh, ■5, vyi.e-ic,. plcrique. ( — J 
 Hunt. 2. Roe. Lat. Lavb. i. Cant. Clemens Al. Goth. 
 
 56 ( — ydp ufque o-uio-cti ) Cant. Gon. Thcofkylaci. Ex Mattli. XVIII. hue 
 fldjeftum videri polfe , notat Erafiims. il,c congrua , quod -)»> omittunt £>. ed. i. 
 L. M. I. Par. 4. 5. Rv/. Seld. i. Lat. ( quanquam mim habet ml", Charit.) Abl'que 
 hoc hemillichio proclivior deinceps fuit hiatus hemittichii prxcedentis. ^ av^^a- 
 97-&)v) ^ Goth. Lat. Sijr. Habet Leo , ep. X. & ml'. Charit. 
 
 57 h TM oJcb", ) , 81/ TVt iSui Eeza. ^ xJ^/s) ^ Er. Barb. i. Cant. Vff. 2.Cop. 
 Lat. multi. 
 
 §9 ;ct/g/« ) ~- Cant. Mofc. 
 60 /)ic-«? ) ~. Cflwt. Colb. 8. Coft. 
 
 62 Js) ^ Er. Lat. ^ 6 ImSc Troog ctvTov) Conif. Aug. 1.4. Byz. Wo. i. a. 
 vel plures. tt^cc avrbv maSc Er. & al. 
 
 C A P. X. 
 
 I ^ ^wo Gr/T?cicodd., Eufchius, etiam C/«Mmtwi citans , Gregoriusl^lyff.y Cij- 
 rillus, Geometra, Theophanes , Tltfofhylaff-us ^ Euthym. Cop. Goth. Slav on. Syr. Inn. 
 TerfiiH. Ambrof. in Luc. X & XXIV. Damafus Ep. IV. & citatum ab eo Neocaefari- 
 enfe concilium , Hieron. Idque dcfendit Budaeus in annot. ad pandeft. f. §6. & 
 lanlenius. {^'vo) Barb. i. &, idem fortafle, Faticanus, Med. Stifh. cod. (S. coll. 
 V. 17.) id eft Cant. Efifhanius, Titus Boftrentis , Lat. ( excepto uno mf. apud 
 Lucam Brug. ) Hilar, in Rom. IX. Dial, contra Marcion. AugujliHus,_ Anackt. Ep. 3. 
 Horotheiis , Prudmtius, Ifidorus Hifpal. Beda, Armen. Perf. Legit & non legit 
 Urig. Vid. ILxlium de Bibl. f. 128. "U ^60) ivo ^vo Al. Laud. i. 2. & alii. ^ 
 
 2 it 
 
V A R. L V C. X. 191 
 
 a w prius") Si Lat. & alii. ^ Sr altcnim) - Cant. Arab, unde autm po- 
 nit /fr£ro«. f 5x5a^.n^ £r. &c. ^x/SaAji Cowj?. Al. Aug. i. 2. 4. Byz. GM, 
 Laud. I. 2. 4. 5. Per. Stnp. & multi alii. 
 
 3 ryw) •- At. Byz. Lat. mf. Colon. 
 
 Oi ^ juiv ante m) edd. p-imae , Al. Byz. Cant. Laud. i. 2. 5« Med. Mofc. & 
 bene multi alii, Lat.' u^iv Er. ed. 3. Sttfh. ed. 3. &. al. Ex Matth. JH ;i ^ Mofc. 
 ^ -^ ante vice) rdd. p-imae^ Aus;. \. B,z. vol pliires. o Beza , & inde recent, 
 edil. etiam Millii. Vide infra P. IV N. Villi. § 76. 
 
 8 J') ^ Er. Gehl. IV0. I. & al. Ad c. lAT. 4. 
 
 11 (f-i? T«? -TcSsLc; Huw) Al. Au.2;. 4. Eodl. 4. 5. 7. f^yt. Co//'. I. 8. Cov. I. 
 ante rafuratn, Cyyr. Med. Par. 2. 6. Steph.-^. f. «. PJj'. i. 2. Arab. Ariiien. Copt. 
 Goth. Perf. Syr. Vnde e/c thq tt Sac, Lcirb. i. Cant, nee non 5'rtx. fuga pleunalnii. 
 Hiatus proclivis inter vvocv & vwH-. ^ ?cp' vfxic) edd. mff. Syr. ike. ex v. y. (_ ^ ) 
 y^>7». Copt. G'of/i. Lnt. Cant. Colh. 8. Tertnll. Vid. Gnom. 
 
 12 ^ (J?) Er. Al. Aug. I. G"?/?/. & undecim & quatuordecim alii, AraJb. Goth. 
 Lat. multi, Pn/. 5^r. (^s) Co«;|). & al. 
 
 13 Kflt/ altcvum) )yt) j^/pyi;. ncc non Cant. ^ (;ta^n',a4vo/) Al. Colb. 2. 
 
 14 C ^ C" Tn xfiVn) Crt«f. F]}'. I. puirefve, Za?. in mf. Trcvir. unde in ii- 
 /o dit fupplet Sax. e verfu 12. & iv r,/u.i^a kqic^iuc L. Par. 6. Goth. Perf. Syr. Ex 
 Matth. 
 
 16 fi«) tfw axa'wv faS, ax.-rf'« t5 aTTOfeiAavTO? /xt addunt PiTC. 6. /Eth. Arm, 
 
 17 (<Jvo) Barb. i. GiHt. Zfrt. Per/. 
 
 19 SiSci:iy.i) SiSuKa Lat. Barb. l. Steph. r. & al. ^ dSiy.r'y) alSmriTet Er. & 
 edd. recent. ^/. & al. 
 
 ■ 20 — i/.i?/?.ov) ?^/i/. firiwae, yliig. I. 4. ^31^. Cant. Cov. i. C<)pr. Gf/;/. Hunt. 
 a. /.flfwi. I. 2. 4. 5. A/'j^-. Tioc i'fcp/i. ownw, /i^o. i, 2. & pcrnuilti alii, ^th. 
 Arab. (opt. Goth. Lat. Perf. S r. Grig. Cunftit. ap. , Refy. ad ortli. , luifl. Cbryf. 
 nee non Athanaf. in Vita Antonii. (^xaMoi ) iiV. ed. 3. & alii, Auguflinus. 
 
 21 (to) .-''•)< ) ffflir?'. I. Cani. Colb. 8. Cypr. Siepb. -). r, FJf. i. /Eth. Arm. 
 Opt. Lat. aliqui , Perf. Syr. Auguflinus, Btda. 
 
 22 - f- uf(]ue c-rrt) Er. (cujus tanien editio prima lioc in emendandis ju- 
 bet addi, ) Planlin. ed. Cant. Colb. 8. Med. Mont. Iff. \. /Eth. Arm. Copt. f^at. 
 Irtn. Sic Mattlixus. (r* ufq. t'Tn Comf. & al. edd. mff. Coth. Syr. &.c. Libra- 
 vius bene an'iijuns pra'propere incidit in verfum fee). ^[ -t7.jJo9« uoi) iuoi Trct^)- 
 tSi^:n Conip. ug. 1. B x. ..ehl. Mifc JVo. 2. ^ '>h) - hen. Cant. ^ '^ivccax.tt) 
 t^vft) luflin. & al. in Millii Proleg. t'. 36. 40. & in U^hitbii Exam. f. 9. 
 
 23 KOiT 
 
 .: 
 
192 V A R. L V C. X. 
 
 ' 23 xctT /-J.'c::') fiios vertit Lat. ^ |2^.i7r^^^) >i^ axa'ot'Tf? a uziin addit Gi>;t. 
 
 24 yjjj (BaaiXiTc) ^ Medodws , Tertull. Cmtt. 
 
 25 dicov.cv ) — Marcion. 
 
 27 crsat/Tcv) sauToy /?/. 5jz. 6«/5/. iflJii. 2. & alii. 
 
 30 -'z.«Cu''arTsc ) ^iSvaav Er. Barb. 3. B. I. Aoi/. i. £a«i. 2, Mofc. Par. g. 7. 
 Stld. 2. //'o. I. 2. 
 
 32 iX^cov) -. Ctrw^ M/i. Par. 8. Vff. 1. ^^/^e?/. i. Mth. ..rah. lat. 
 
 34 a!;ToV alterum) ^ Comf. M. 1. Lat. Perf. Syr. 
 
 35 C " J^sA^w. ) Er. ed. I. ^ar^. i. Cant. Colb. 8. ^tb. Arah. Lat. Ptrf, 
 Syr. ^ dura ) - Lat. & al. 
 
 36 i^cKS? (To; ■:7;' »a-/oi' ) Er. &.C. Lat. 7r?\yiaiov SomT aoi Co9iqi. ./4iig. I. 4. Pyz. 
 plurefve. ^rA, (jcj Sojcil Jf^'o i. 2. 
 
 39 '»5-P ) jtvp;'« i'tyr. Zat. ^t/6. & al. ^ ( tmv Ao^wc ) Comp. Aug. i. Zi')!^. 
 6«/. Mf/?/t. & alii, Pirf. Syr. 
 
 42 s"0' ") oA.'7&)v //rrt^. Zflf. To//'. 8. o'^/^wv m «voc /3?fA. Cop. Baflius, Olympo- 
 dorus, Hieronynnis. ^ h alterum) -. Er. Stifh. ed. i. Lat. Cant. 
 
 CAP. XI. 
 
 2 w^MV ufq. ii^ctvoTc) edd. mjf. Syr. Orig. &c. ( ^ ) Jrmm. Lat, 'in codd. fe- 
 re omnibus, & apud Hieronymum, ) Tertnlliamis, Earh. i. 1 in ed. Ox. Millii ; 
 nam Kuflerus in iiglis ejus oilendit : ) H, Emferus , textum etiam grscum , ( vere- 
 or ut firniiter , coll. Var. Ap. XIX. 5.) citans. vid. ^aubert. Proleg. var. left. 
 Matth. p. 37. Hoc , iv ToTc fe'^avo/'c , oniittit Magd. de quo codice mox plu~ 
 ra. Hiat Gothis toto lioc capite & I'eqq. ^ ovoiJ-a an) W Kuac addit Cant. Con- 
 ter Luth. catech. ^ « iSaa-iAna, g'h ) ts ayiov vrvivixd t^s iji' >\uac, i[a\ xct^ct^i'Jtt'vcd 
 ri^.dc, Gregoriiis Njjf. Glolla vetus , quam ad fuperiora Tertullianns rctulit : Cni di- 
 cam, Pater? a quo Sf iritum S. fofiiilem? mjns regiium oftabo venire? quis dibit mi- 
 hi fanem quotidianum ? &c. 1. 4. c. Marcion, c. 26. ^ ( ^ 7-in5-,iT(i> uique oic) 
 Origenes diferte , Armen. Lat. in codd. vetufiiffwiis , ut ait Erafnnis ; & apud Sia- 
 pulenfem : imo in fkrifqite , ^ quidem fpeBatiJfwiis quibttfque , ut notat Franc. Lu- 
 cas, (quanquam liabet ed. Sixt. & aliquot cod. Lat. & Sax. Librarius videlicet 
 unus alterve , Matthaeo alFuetus , hue Icttinans intulit , niox in verlii 4 vigilanti- 
 iis icibens; imo fub hsc ipfa verba, Fiat voluntas tua, in Latinis quibufdam mox, 
 librario fe coUigente . prsetermiirum eft illud, ficut in ccelo, £5" in terra:) harb. i. 
 &, idem fortaile, Vaticatms ., Tertull. 1. c. Hieron. heda^ alii; Angl. Emferus. ^ 
 Tm ) - At. Cant. Med. Par. 8. 
 
 3 Tc }ia,(f yfM^cLv) a-r[ji.iQov Colb. 2. 3. E^A Lat. aliqui, Cant. Sax. Ex Mattli. 
 
 4 «. aA- 
 
V A R. L V C. XI. 193 
 
 4 ( -. a>^.i c. '•• ff. T. -T. ) Ah^d. ''qui non refidlus ad codd. Latinos, cum iis 
 tameiivaldecongruit,coll.var. mow. 48.c1p.ll. 38. i Cor.XlV.i8.^0n'?«H«direrre, 
 yfrmm. Co}H. Lat. in codil. fere omnihus, ) Hitron. Barh. i. Emfir. Tertulliim. 
 1. c. Cur V. 2. 4 tam muha adiiercnt Afiani , pruclivis caiil'a fuit , parallelilrnus 
 A!attlisi : cur Atri demerent, inininie proclivis. vid. omnino var. Matrli. VI. 13. 
 & Eralnii annotationcs , poderioies pra;fertini. Similiter ro Heati Lucas c. Vt. 
 niiiuis Ixpc ponit, quam iMattli:eus c. V. Kcc detrahiiur (juicijuam verbo regno- 
 yc Dei, etiamfi nonnuUa liic in Luca non cKftare agnol'cas, quse tamen remanent 
 in Mattlixo. quin ctiflm aninia fiJelis interdum iic affcfta dl^ poted , iit eani ju- 
 vet in orando adiiibcre Lucani , & dicere , Pater , faclifiatur nomm tuum : veniiit 
 regnum tuum : fanfm nofiiuin quotidinnuin da nahis qnotidu: ^ remitte nobis fieccata no- 
 ftra, ^ enim iffi remktimns omni dehenti mhis : £5* m inducas nos in tmtntionem. Prse- 
 clare Augultinus: Lucas in oratiotie dominica petitiones nan fcjHem, fed quinque comfle- 
 xus efl. ^ Aw iitique a Mattliaeo difcrefavit , fed qumiudo iflajijtemfint intclligcnda. iff* 
 
 fun hrevitate cominonuit. Oftendens ergo Uiais , tertinm pet/tioncm duit- 
 
 rutn fuftriorum effe qmdammodo rsyetitionem , mngis earn frneterniittendo fecit in- 
 
 telligi. ^ — Ojiod Matthsus in ultimo fofuit , fed libera nos a malo : ifle nott 
 
 fvfuit, ut iutplligereinus ^ ad aliud fuferius , quod de tentiUione diUum efl, fertinere. 
 Idea quipfe nit, fed libera, mm ait, &. libera; tanquam umm fetitionem efje demonflrans. 
 vid. Eneliir. c. CXVI. Nemo patribus , ex quibus lisc collcgi , ncdu'm mihi , irafci 
 dcbcbir. (Jjionmn id , quaefo , facrae Scrii'turae diffcndio fit \ fi Iiornm ali(]Uii aynd 
 vnicum Matthitum reperiiintur ? Quae enim a diverfis memorantnr Evangeliflis , fi ah 
 um aliquo Uteris maudentur, meworia eorum nunquam ohiiterabitur. Sic fere VV'Iiit- 
 bius in Exam, ad Matth. XX. confer Buceri eomm. in Matth. VI. 13. Brcvita- 
 teni formula apud Lucam non obfeure agnofcit W. Wall. Not. crit. p. 71,. 
 
 5 f/TM .1 edd. &.: e v. 7. {i(ii) y4l. Barb. 2. Bvdl. 4. 5. Byz. Cant. Colb. g. 
 i>. C-)p: Ej^h. Med. .1/. i. Par. 2. (. 8. Stiyh. -. i.<r. 
 
 6 ( ^ fAn) Cotrq\ yiu^. I. 4. Laud. 2. Mof. Stay. & complures alii, Eu- 
 thijm. Syr. fxot Barb. 8. fiyz. (iinde Iiic -7,^0? /ui omittit) Cant. is. alii. 
 
 8 Xi-;co) &?, fi ilk ■perfeveraverit .fulfms , vel , £5? ilte fi yerfeveraverit fulfans , 
 pr;emittunt Latini codd. pleriquc omnes , ( cxccptis dnobus mi", apud Hcnten. & 
 Clnylnlogo.^ ^ Ghdfi videri pull^-t ex At\. Xll. 16 • Petrus autem yerfverabat yul- 
 fans: fed fiifincionem folbmr fjeda , /tuguiliyms , Ambrofius , maximeque Tertulli' 
 gnus. Sed ^ noUurnus ilk Pf^LSy^lOR. m]\ux, famm PFLSAB/IT. lib. de Or. 
 cap. 6. Addc lib. dc Pr^Rript. c. XI & XII. & lib. IV c. Marcion. c. XXVL 
 Latinum fctjuuntur rmenii recentiores (in cd. Amfl. & Conflaiitinop. fed non 
 in mf. Regio;) & verfii^ncs ^nglicame vctuflaz. %( oao') Coiuy. ,iug. i. 4. manii fe- 
 cunda, Lyz. Cant. Cov.i. M(fc. Steph. omn. IP v. 2. & complures alii, Macarias Jt::^ 
 ^ li\ov) ?/Ac; /.. 
 
 9 .'v'.iyiiiTiT'ti) d\'oiX-%7iTcLi Bodl. 2. Cant. C«v. I. Lattd. 5. Lipf Mofc. Par. 3. 
 4. 8. If'o. I. 2. Ex V. fcq. 
 
 B b JO Vio<- 
 
 L 
 
 / 
 
194 VAR. L V C. XL 
 
 10 dvciyri<riT(ti) edd. &c. ex v. 9. & ex Matth. {d.voi'X.^miTa^^ At. Jug. 4. 
 duobus locis. Laud. i. 2. 5. Hunt. 2. Mofi. IFo. i. 2. & alii. 
 
 11 Tiva, 6 y/oc) quis Iiabet Lat. refragante Augnflhin. ^ J/^aiO e^ Cumv /^U 
 Byz. Laud. 2. & coiiiplures alii , ex Matth. ^ H ) Comp. & al. edd. , y^l. ^ug. 
 I. 4. Byz. If'o. I. 2, pluriinique alii, FaUa; Cop. Lat. Theopby/aci, Euthjtn. a Er. 
 & al. 
 
 13 uTci^X'^vTii;) o';'T«; Byz. & alii , ex Matth. ^ (So/xara, dyad-d) At. /lug. 
 I. 4. i?j3-. G^H. ¥ar. I. 6. ^0. I. 2. codd. plurimi, ucc non Com]p. Sic Mattli. 
 ^ (a'^o-S-oV) Bodl. 4. 5. A/. I. 2. ^t?^//. s". «. ^>vw. Zfl^ 
 
 15 a5;:tovT;) T(2 a'5;;^:ovT/ /^/. iljz. & alii. Ex parall. ^ ^a,ty.6via.) zai d-rox^t^&iQ 
 A'TTiv , TTCOQ Svvarat aciravd(; aarctvir c-KyS^Mfjv addunt Cyff. Laud. i. & aliquot 
 alii, ^th. 6 §i aTTcx.^. x. r A. Al. Byz. Cant. Efh. Par. 2. Ex Marco. 
 
 17 ccvToTc ) ^ AL apud Fellum , Lat. ali(|ui , Sax. ^ oIkov , ) Byz. Stefb. 
 id. 3 in corrigendis , aliique. Multi comma praetermittuut. 
 
 22 hah^uxTiv) SiiaxTiv Byz. Efh. Roe. 
 
 25 za< Kix.oa-/j,yt/xivov) ^ Par//; 4. /^tb. Lat. aliqui, Sax. 
 
 26 eia-iX^ovra) iA^ovra Aug. I. & alii, Enthymius. Ex v. 25. unde iX^uv 
 
 m.i. 
 
 28 ( ~. aJTov) y^/. Cant. Colh. 8. yl/«ii?. A/oyL-. Par. 3. ^ti6. Armen. Lat. in cod. 
 Reutl. manu prima, Perf. Tertull. 
 
 29 avTn ") aWw., yind Al. Aug. 4. & aliquot alii, Arah. Arm. Copt. Lat, 
 ^ ( (r,Tii) Er. A I. Bodl. 4. 5. M. l. Stepb. c. v. Vff. I. Fdef. ^ th ■:t^o(P)ith ) 
 codd. ex Matth. ( ^ ) . rah. Armin. Copt. Lat. in cod. Reutl. Trevir. & aliis, 
 & inde Ambrof. Biia^ Sax. Cant. 
 
 32 ( -. ai^(j? ufq. u'h ) Cant. Videtur verfum hunc illatum cenfuiffe ex 
 Matthseo: cum quo ad apicem congruit. ^ ( vtviviTcti ) Er. Al. Byz. Gehl. Laud. 2, 
 & complures alii, Lat. Syr. 
 
 33 ( «. (JO Er. Cant. Colh. 8. Magd. M. i. SM. \. Arah. Lat. Syr. ^ Au- 
 yvQv . Ai;;tr;ov £r. ^ x^vtttjiv ) Cow.'f. & recent, edd. Al.^ Aug. i. 4. Byz. Cant. 
 Laud. I. 2. 5. Step!), omnes , lf"o. 2. & complures alii, Thtopl.iy1a?i. Subltantivum 
 x(t/wTH penacuitur. (^K^nTnov ) Er. (S.C. *[f (f-e^^i?) (Co/C j&r. Caȣ. Gell. & aliquot 
 alii. Ex c. IIX. 16. 
 
 34 (jdufxwToc,^ ^cdyLcLToi; ^h Mth. Lat. Cant. Perf. Syr. ^ ocp-9'cxA/^oc, ante ray) 
 ci^'S-aAfxo^ a-x Al. Cant. Par. 2. ^th. Lat. Perf. Syr. ^ ^ x.a,] ante oAov ] Comp. 
 Aug. I. Bodl. 6. i()i2'. Carat. Go. L. Lin. Magd. Mont. N. I. Fffer. i. 2. iflt. . xui) 
 Er. &c. E Ibc]. <^ sc;i ) Ij-^i fijz. & alii. f^at. Ek Matth. ^ cxsTftrov) o';toT. 
 «§■«; ^J2-. & alii : Ex Matth. axoimov eV' -E*"' Ca«t. kS'sW. i. 
 
 38 tUv 
 
V A R. L V C. XT. 195 
 
 38 i^tyv VycLVunoiv oti') r[i^xTo SnicQnofJtivoc ir lavrSi ^l^an , huTt Lot, Cant, 
 ^^ ^' 53" V. ::i. VIT. 49. rttraUahat ftnts fi ^ cur liabec TtrtuU. 
 
 42 {Si) B^x. Cant. Cypr. Roe. & aliquot alii , ^th. Lat. Syr. 
 
 43 T^oi>Tox.aBfS^ixv) 7T^oKii3iS^iav B<yz. 
 
 44 7(;. x.ctt tpa^. vtt. ) (dd. mff. Tteoybyl. ^tb. Arah. Perf. Sax. Syr. Ex Mat- 
 thjco; nam Liicse contcxtus habcret, toic ^uQicraioiq yai roic vouiKoiq. Addc Cnowi. 
 ( — ) Lat. Colb, 8. Stepb. «. Felef. /Irmm. Coft. Hiat Gotb. •; v7r:Y.QtTaj{ » ^ 
 Cant. ^ «. ot ante Tn^iTrctrivTiQ ) Cvmp. Er. y^l. yjv^. i. Z^jii^. cod. pluriini. al 
 Stepb. cd. & al. 
 
 48 jccii) OT/ L. Magd. Mont. Lat. E proximo. 
 
 49 xaJ ante Ǥ) ^ -^/. & alii. 
 
 50 aVc alterum ) 'icfi; Zrab. Calarit. Cant. Ex v. feq. 
 
 52 rgfitTs) babuiftis fccerunt Man^iomtM. at /2»/?t'fij legit fTilarias in Rom. XI. 
 ix^xTmaTi Climtnt, honiil. t)£,^i/;J,aT8 Cant. 
 
 53 €v«'>«v) (7t;e>e<v Co»>p. y^ug. I. Ciw. /T'o. 2. & al. ^ Q ci7ro<^oui'C'iiv ) Er. 
 Barb. 2. Bodl. 2. LflWd?. 5. Magd. Step'-. ^. m Fff. 2. Hcjychius. In Mi/t). fupei* 
 
 )u/i^ poiitum ed (XT . i'st<^oiM^Hv Hunt. 2. codd. aliq. telle Euthymio. 
 
 54 -. j«H ante ^«tSvt«c) eii. primat, AU Aug. i. 5^2-. (Je/z/. iHo/c. ff^o. 1. 2. 
 & permulti alii, Syr. k^ Stfpb. ed. 3. 
 
 CAP. XII. 
 
 1 -rpoJTor,') Sic difl. edd. frimae, Aug. i. BijX. & al. Verbo Tr^oa-'iXiTi 
 jungit Btza, Sijr. in edd. ^ Lcit. 
 
 2 Si) yaQ Cant. Atah. Syr. Inn. — L. Lett, in mf. Schelli. ^ ■^rf g/cnrdTsgov ) 
 TTf^/y^'cf v^/. & alii. 
 
 7 -ToM/wv ) TToT^vv "yi^ Cunt. Armen. Syr. ^ c/iajpf^eTJ ) Sict^. v/uz7i; Comp, 
 Aug. 4. Bijz. Wo. I. & alii, Lat. aliqui. E, Mattli. 
 
 14 « ixirtfrr) idd. mff. Aml'rof. &c. .- Tertull. & inde Cant. & al. in Millii 
 Not. & Proleg. § 292. 
 
 15 TMc) frffj?. «i/|^. , Fa//a, Budaeus in annot. ad pand. f. 58. Stap. Chryfologus' 
 Ex allit. ad c/to tmc, v. t. {vrcfync) Al. Bodl. 4.5. Bijz. Cant. Colb. j. Cypr. Eph* 
 Hunt. 2. L. Med. Par. r. Roe. Steph. m /Eth. Arab. Arm. Copt. Lat. Syr. Irm. Cit' 
 mens Al. Videtur glolTa, ut in var. Ap. VI. ii. vel litcram t librarius airipu" 
 it ex TrMovi^iar. ^| (^. a'jrn) ^. avrco Land. 2. Mofr. Par. ,5. Steph. ^. ^. i3. 1^, 
 yff. I. 2 apud Fclluni , Wo. i. 2. Falln., Budaeus. E feq. unde C. dvrS> Par. 4. 
 ^ (^cLurci)) B. I. Byz. Cant. Colb. S' Eyh. Gehl. Hunt, a. Per. Roe. Falla, Biiilieust 
 
 B b 2 riito- 
 
196 V A R. L V C. XII. 
 
 Tkeofihjlali. Lcftio media , ^m dvrS ufq. v7ra^Xo'."Tuv a.\)T(7. ^ vji^ rd d'^a^d 
 jua) ^ Cant. Lin. Euthym. 
 
 20 a^eor) Co))i}\ Er. ed. I. 2. & edd. recent. Jug. i. 4. Eyz. Sta}i. & al. Cle- 
 mens Al. d(f>^ct)v SUfh. ed. &c. ^ T/r/ ) ■; ttoc, Clemens Al. Lat. Iren. Syr. j^th. Cant. 
 
 21 vrXurSv') TctvTa Aj-jwv i(pMvei , iXcov u>Ta dxHrtv dx-f^'ivct) addunt Aug. 4. 
 £ijz. M^o. I. cum multis. Verflo nulla. Inter verfum 20 & 21 earn claiilulam in- 
 ferit Cam. & inter verfum 15 & 16 Vff. 2 apud Fellum. 
 
 22 vfJMv ) ~. yil. Cant. Med. Arimn. Lat. in mf. Reutl. & Trev. 
 
 23 «") « yd^ Bvjz. Cant. & alii , Mth. Arab. Cop. ^ TrAfiov) 7i?\eic>)v Aug. I. 
 Bodl. 7. Bijz. Cov. I. Go. Slid. 3. Clemens Al. Theophijl. Eulkijm. 
 
 24 Tdij.eio') TcLuittov Bijz. Gehl. Land. 2. & alii. 
 
 27 iS'i) cTt nS'i Al. Bjz. & alii, Hkron. Ex Mattlu 
 
 28 X°^'^'^^) '/ c^rov Tov Con. ^ \v Tw dy^^-j;) t« dy^S Bjz. Si. al. Indidem. 
 
 31 ( .^ TrdvTa) B.I. Lodl. i. 4.5. Cov.i. Gon. Stefh. 5-. >?. §. Wo. 2. Ter- 
 tull. vel ctiam MLircion. 
 
 32 viu7v) ri/Mv Bodl. 4. Tkecphyl. Leftio indigna Domino : ncc promilcue ha- 
 benda Whitbio, Exam. t'. 84. 
 
 35 y,ai6uivot) in manihus veflris addunt, cum IJieronymo, Lat. recentiores, in- 
 vito etiam Irenaeo. 
 
 36 lavTcHv) dvrav Er. Roe. & alii: Clemens Al. ^ {dvaXvcrri) Al. B. i. Eodl, 4. 
 Cant. Wo. 2, lie, revertatur habet Lat. Iren. 
 
 37 ?AS-wv ) cum venerit in vefpertina vigilia codd. Latini olim nonnulli : ad de- 
 clarandam proniillionem prinix vigilis propriam. nequc enini par:ibola in vigilia 
 fecunda & tertia difcumicndi tempus ponit. Hoc lublecuti iunt Marciun , Intcrpres 
 Irenaei, (quo hedam qxwque conihn Grab'nis ^ ) Methodius , Amhrv/iiis, Cant, cc mf. 
 Lat. Eodlejan. fed ea vcrborum, apud Millium, difcrepantia , qux gloliam, vete- 
 rem illam quidem , fatis proderet. #' 
 
 40 ou\') — Lat. 
 
 41 at/Tco ) - Byz. Colh. 8. Lat. aliqui, Perf. 
 
 42 k^iv) --foij Al. Cyjfir. Roe. unus cod. apud ^ezam. ^ k^j) c Cant. Cypr. Wh. 
 3. Wo. I. 2. 
 
 43 cti/rfi) - Lat. 
 
 47 iavrS) avT« Conif. Aug. I. Byz. Gehl. & complures alii. 
 
 48 {d-T-.-'iTi'iaHatv) Earb.s. Colb. 1.2. Laud. 2. Par. g. Roc. Seld. i. Fjf. 1.2. 
 EaJiliuSy Macarius, Cunjlit. apoit. Ex v. 20. 
 
 49 iii) 
 
V A R. L V c. xn. 197 
 
 49 ii'O tTrl Al. Byx. & alji. Ex Mattli. 
 
 50 0^) J!t« Al. Byz. & alii, Orig. 
 
 54 ofn.S^oc) oT/ bf^eqoc Al. Byz. Laud. i. & alii, Bafillus. Ex v. feq. 
 56 iriq •)Sc r^ T« Kpfit'S) TK Kfai'S <^ tS? ^Ji? Cowp. Aug. i. Par. i. 4. 8. LlU. 
 ( excepto cod. Reiitl. ) Syr. 
 
 58 Ba/}\) Qnif. CilJn. cd. Al. Aug. i. Byz. Mofc. Wo. i. 2. & coniplures a- 
 lii, /SaMr Er. ike. f ./J. -.t) Cctr.f. Aug. i. Far. 1.4.7. & al. a\ ft. Er. &.c. ut 
 paulo ante, o\ va^ctSui. 
 
 59 to) t6v Conqn Al. Eodl. 5. apud Felliim , B')z. Mofc. Stejih. omn. Wn.i.a. 
 &: alii. Ex rliythiro. 
 
 CAP. XIII. 
 
 2 /VitTKc) — Lat. 
 
 3' 5 ('v.t:vo«tj & /!^eTai'oy5")iT? ) /'oi/. 4. Colb. 3. M. 2. Seld. 2. Suyh. f. <r. vi. 
 Lcttio media, unde usTavoMTj , bis, tdd. (^c. uiTavoi^o^m^ bis, Al. Aug. 4. Byz. ^ 
 alii, Lat. /uiTavoncTETi & fieTaioSre, per conipenfationem , Gun. L. 
 
 4 HTc<) Com^'. &c. Lectio media, unde avroi AL & aliquot alii. £.<f Z]'/ habet 
 Lat. Plane - Er. dmt. JEili. Arab. Syr. Non videbatur congruere tKttvo. & htou 
 ^ a';&^i)T><i;) ^ Fjf.I. Ljf. ill Illi'. Col. 
 
 5 ju,«T. ) vid. var. v. 3. 
 
 6 xafTTOP (^mwy) ^htwv Ka.Q'^rov Corny. Aug. i. 4. Byz. Gehl. ITo. i. 2. plurcl- 
 ve : ut V. 7. 
 
 7 ;x;?rJ/ov') ':KX. ot/: .^/. L. Siej'h. y. Mih. Qyt. Lat. ^ >tc:Ta( •)<'() xaTa^ii fr. 
 ed. I. Bodl.7. Cm. I. Par. 8. Ptr. Fff.i. hafilms. AUiteratio ad ')in: 
 
 8 xz-rrcia) Comp. Al. Aug. 1. 4. Byz. Cor. i. Gehl. Mofc. Staf. Sttph. omnes, 
 &. pcrmulti alii , Athamf. Petrus Alex. TlietfhjlaUus , Lat. ( x.Q7r^iu.\ ) idd. al, 
 
 10 uia Tu:' cvvayaycov) fyiiagoga ecrum habet J at. 
 
 12 T >]■(:) ctTTO T);c £"r. y^/. Cant. Med. Seld. i. 
 
 1J5 x.v',TC') '«T>}f Cawf. /A'/?. I. & alii, Lat. in Trev. Pirf. '^ax. Syr. ^ vyroKPi- 
 TO') Comf. Al. Aug. I. 4. & trcs ik. guindccim alii, ^ih. Arab. Armin. Cvp. Sax. 
 Euthymius. ( v joK^tru) Er. &c. Variant codd. Lat. & exemplaria Irenaei. ^« rov) 
 
 20 inir. -. K?) Co>n]\ Al. Aug. i. 4. B-)z. Mofc. Stip. & perniulti alii, Syr. 
 ( jj^ ) tdi. al. 
 
 21 '"s-'pyj/tr ) Ef. &e. ( •<■'/!/«•) ^omp. Er. ed. I. Aug. i. 4. a rafura , B'-jx. 
 6thl. Laud, 2. 5. & alii bene multi, ThtoylnlaFtus. ^ {iMv^ov) Amhrof. Natn trts 
 
 Bb 3 mtn- 
 
198 V A R. L V C. XIII. 
 
 menfuras ait (.ne in Matthso : neque has , led farimm fimplicker habet Leintna in 
 cod. Trevir. Adde luvzmum, Vid. etiain Qnom. 
 
 23 aJTisc) clCtov Byx. Eph. Mth. Perf. 
 
 24 TTvAnq) dii^a^ Barb. 1. Cant, Stejok. «. Ex v. feq. 
 
 25 x'j^/s) - CojpL Lat. Barh. i. Sax, 
 
 26 a^gjc&O ao^H^S-s ^/. B-^fX. & al. E V. 25. 
 
 27 A£7«) ^ Arah. Lat. Syr, ^ 0/) — Er. Aug. 4. Cmt. Rot. Wo. i. 2. 
 
 28 T8 6{S) — Gow. auTa /f/. tmv a'gafwv ^Ji". Inn. mf. • 
 
 29 ^ amo ante /Soppai) tdd, primae, Al, Aug. I, 4. ^312. Wo. 2. codd. plur. aVi 
 Stf^h. ed. 3. 
 
 31 cci/TJ?) TavTV} Byx. & alii. 
 
 32 TfiTM) i-Y^f^a adduiit Z™. Lflt. Barh, i. fed Lat. mff. omittunt. 
 
 33 av^iov) av^iov i^'yd(^iS-ai '^*"' Tkeojikyl. nee non ^rafc. 
 
 34 aVe?-(zA^?f «? ) aVo5-s/NAo,ufr«c unus cod. apud Erafinum^ Lat, ^ t«i» iuvrtig 
 voffaidv) TO, lavrriq voa-Jia Al. Bjz. & al. Ex Mattli. 
 
 35 /(Jk) "^ Byx. Efh. ^ ( - e'pMwoc) Al. Aug. 4* •^rt>'^. 5. Lcdl. 2. 7. 5jy2'. 
 Colh, I. Coi;. I. CVjir. Laud. 5. Z,. Afrf;?-^. Affi, M. 1.2. M/t:. Par. 3. 4. ; ff|);z. -^ .(), f, 
 ^. C* "• ^'^'«^^' 2. Arnnn. Coft. Lat. in cod. Trevir. & in aliis inlignibus codicibus. 
 Sax. Euthym, Theo'phylactus in coinm. Ex Matthso adjici Lucas Brug. judicat, nee- 
 non lanfenius. Hiat Goth. Vid. Cnom. % Atyu til) tdd. fvinhu^Al, Aug. I. 4. Byx, 
 Cant. Mofc. Wo. i. 2. & decern & trededm alii, ^th. Arab. LOft. Lat. Perf, 'Avyca -ydp 
 Syr, (^dy.riv Si Aiyca) Stej)h. ed. 3. & inde recent, edd. Vid. Gnom. 
 
 CAP. XIV. 
 
 1 sAS-«p) ilaiX^m Bjz. & alii, Lat. nee non Aug. 4. 
 
 § d-TTozQi^uc) ^ Cant. & alii, ^th. Arah. .-Irm. Copt. Pcrf. Syr. ^ ovoc') edd. 
 Mill. Arab. Lat. &c. uti c. XIII. 15. (t/i^c) Al. Aug. i. 4. Barh. 8. Baf. i. Bodl. 
 feftem, B'yz. Gal. manu prima, Mnfc. Wo. i. 2. & duodecim & o'ciodecim alii, P^r/. 
 •Syr. Thevph'yl. Eutkjm. Titus Boih*. unde tt^oHcltov ovis habet Cant. ( ex quo Milli- 
 us oil;., quod tamen in lacris non occurrit , conjicit , unde factum fit vIoq. ) vioc, » 
 omittit Laud. 5. Arab. Hiant Aug. 3, Par. 9. 6ot^. Librarius prifcus interrogation 
 nem fnniliter incipientem, riva SI vixm c. XI. 11, ex intervallo non longo recor- 
 datus , inde videtur to vkc, feftinanter arripuilfe : vel efl alliteratio ad praecedens 
 vfjMx. Cetcroqui non indecora ell conjun6lio , films aut bos, coll. Ex. XX. 10. 17. 
 ler. in. 24. &: dabilis uterque cafus. ^ h) -^ Al. &. aliquot alii, Lat. 
 
 7 ^^0 
 
V A R. L V C. XIV. 199 
 
 7 i'i) SiK^,Lat. Cant. 
 
 8 vTTo T/Ko;) •. Lat. Cant. CUmms A\. 
 
 9 «^« ) i(iyi Aug. 4. ante rafuram, nee non Stli. $. Whul. i. ob ^ v. 8. 
 
 10 a-atTrfCT-e) ConiY. Aug. I. 4. Mofc. Par. T. 3. 4.8. Wo. 2. & hinc dvaTna-tif BjZ. 
 Cam. Piir. 2. i au pro «• vid. Gnom. ad c. XVIT. 7.) utinimvis, Al. & permulti alii, 
 Milliu promifciic citati. civa7ri7ov Er. & al. E\ rliytlimo. 1| rcov) ttccvtuv tw ^/. 
 y])\ I. y^t/?. Coft. 5;)r. ^ cro/) ^ C<JHt. Lfl7<i. 2. L(?t. P?r/. 
 
 12 'ccHprimum) ^ Mofc. Syr. ^ (UwJ'j toi/? dSiXcDfic; ax) — 3f«rt^, (Scalii, /rm. 
 ^ (74i>iTtTa^) £"r. ed. i. y^ug. i. ^oi/. 5. ^7/«r. 2. P^r. /Tie^/. I. plurelVe. Vid. 
 Cnom. 
 
 15 a^TOp) ^>*. Jl. Bodl. 4. Cant. Fitn. vel efiam Colhertini (kParifini aliqui cum 
 Wo. I. 2. Co|'f. Goth. Lat. Sax. Syr. {a(ii<ro\) Conijt. Aug. i. Bjz. Gov. i. Gehl. 
 Mont, in marg. Mojc. Roe. Staf. Stcf'h. cmn. & viginti & fidccim alii , Clemens Al. 
 E'lf^yin. Thcofhvl. Armcn. AUit. ad yuaxAPIoc. Sic v. 12. Sic agis-ov pro C^DrTl 
 1 Reg. IV. 22. vid. Gnom. 
 
 16 /u«7a) /'>ts7av y^z/g-. */. & compliires alii , Clemetis Al. ForniK ttSv. 
 
 17 i^Xi^i ) «* venirent hahet Lat. undo £f;ts«8-af Cant, 
 
 20 6Tf£o? ) aMo? Cant. Goth. 
 
 21 ( — !xs7voc) £■»•. Al, Barb. i. Cant. Colb. <). Ctj}v: Hunt. j>. L. Artmn. Goth. 
 Lat. vcl ctiam Get/:. ^1 •Tt/(fAt<c <a) ;t<<'''^«0 Ct-»j|5. ^2<^?. /. Bijz. Goth, Lat. &. \n- 
 terpretes aliqui orientales. x^^^<^ i^i tviJi^Qq Er. &c. 
 
 24 J{/-Tv» ) 77 oMo< yd^ ihi K^nTo) , oAi'^oi S\ ix,?tKTo] addit Bijz. v?ti»p, TVo. 2. 
 multique alii. Veilio nulla. 
 
 25 775:? ai/T>'"c ■) at/'c;c Cant. Seld. i. 2. 3. (alia manu ) 4. 5. 
 
 26 auT») Cowf. £■>-. -^/. Aug. I. 5yt.codd.plur. vel eriani Gehl. iattb Stivh. 
 edd. ^ yu« yUoc^KTji? s/Vou ) ffl^i/. mff. Goth. ii\ai fxa ^a-5)iriit j^j/z. ex v. feq. fTua3', 
 t/ra^) Jva^ //ta3-nT>i^ Co»J7J). y^z'g". /. Ex V. 33. 
 
 27 ilvit^ Atfe) Cowf . Aug. I. Gehl. Wo. 2. Goth, plurefve. juu uvcti Er. & al. Ex 
 
 ▼• 33- 
 
 2^ (o") Coniy. Stijh. td. i, 2. Aug. I. Bodl. 6. Bijz. Colh. j. E^'h. Gon. Go. 
 Laud. I. 2. Lin. Magd. Mont. Mofc. N. I. Seld. j. F^'.2. Wo. 2. \ («/?) Colinac'i 
 cd. Al. Bijz. Cant. Cov. i. Laud. 2. 5. Per. Wo. i. 2. ik. aliquot alii , Tlieophvla?i. 
 
 32 -nippci avTb) Comf. Aug. i. Gehl. Wo. I. 2. ncc non Bijr. phircfve, uCth 
 7r6pf,co edd. al. 
 
 33 ffltwTa vTra^X'^'^'v ) vTrd^X'^''''* (t^Tc^ %^« & al, 
 
 34 rO 
 
200 T?- A R. L V C. XV. 
 
 34 Si) * Fjf. 3. Sax. {Si t^) Cant. Fjf. i. Lat. aliqui , S^r. 
 
 CAP. XV. 
 
 I i-yy'i^ovTic; aura) ainw I'y^l^ovrit; Al. Byz. ^ vravTi; ) «. ^th.Lat. Ptrf. 
 Str. 
 
 V 
 
 4 swc) SO)? o£ ^/. ^M»-. 4. Byz. & alii. Ex v. 8. 
 
 5 iavrS) auTH Aug. I. 4. Cant. Laud. 2. & aliquot alii. 
 
 6 avjKciXii) av^KaMTTcti Byz. Cant. Epk. Par. 5. Vff. i, Methodius , Bajilius 
 Sel. Ex V. 9. ubi o-vyitaMi Fff. i , per couipenfationem j Aug. 4. & alii , ex v. 6. 
 
 8 eof^w) iv(oi Er. Cant. Tj. 
 
 12 (,"o;) Cant. Fff. 2. /Eth. Arab. Lat. Perf. Syr. Facile omiffum ante /m?^o?. 
 
 14 i^t/Qoc) ix^fid At. Cant. Dorice & poetice. ^(t5) AL Bu. Cov. i. Lauri,4. 
 
 Par. 2. 3. T« inter to & facile vel iteratum vel omiirum. ^ C^iiuoioLi') '^i^iTixoj 
 Cam. 
 
 17 tS ■:T«tTpoc ) in donio prsemittunt Zat. aliqui ; (ne quis illud , merctnarii fn- 
 tris , per appoikionem arriperet: ) idque iequitur Sijr.Perf. Sax. ^ ( <Afeli ) Hunt. 2. 
 Par. 6.JEth. Arab, Arm. Coyt. Lett. Barb. i. Cant. Steph. ;. Perf. Sijr. Gv£c\ li- 
 brarii voculam doi , in i-yco Je comprehenram , curiole compeudifecerunt. conf. 
 var. c. VII. 21. 
 
 19 ( .^ i^) At. Barb. 3. Baf. i. Cant. Cyfr. Hunt. 2. Laud. 4. Mofc. Per. Roe. 
 Sttflt, ').i. <;, -A. Wh. 2, Wo, 2. AEth. Cop, Goth. Lat, aliqui , Sax. 
 
 20 lavrl^) Er. &c. auiS Comp. Byz. & alii. ^ iTiiTrtcrif) '.TriTiv Er, ed. i. 2. 
 Aug. 4. Byz. & aliquot alii , Tkeofihyla^f., 
 
 21 'TTBcric) "^ Cypr. Fff. 1,2, ^ x«./ ante hx.iri) -. At. Cant. Sttpth, 4. ^th. 
 Copt, Goth. Lat, plerique , Sax, ^ vIoq a-a ) ttoihucv [j.i coc, ha, tccv uti^'icov cm 
 addit Gcht, & al. ex v. 19. 
 
 22 i^ivi'yKaTi ) Taymc s?. Cant. Par. 6. Steph. r. Artmn. Copt. Goth. Lut. ra,- 
 Xv 4§- Barb. I. Ex cap. XIV 21. Sunt enim affinia verba, paterfamilias dixit 
 fervo fiw , Exi cito : & , Dixit autem pater ad Jervos fnos , Cito froferte. facileque 
 intcrpres tarn brevi intervallo voculam cito iteravit. 
 
 23 WiyytavTit; ) myzivTi^ Geht, Mofc, Par, 3, Ex rhythmo (payovnc, 
 
 24 ( ^ K.dJi') At, & aliquot alii , Lat, 
 
 2.6 Tfaih^v') Comp, At, Aug, 1.4. Byz. Wo. i. 2, &c. Adde Stap. -iraiScov aC- 
 tS Er. • 
 
 28 «^2- 
 
V A R. L V C. XV. 2QI 
 
 28 a^iXiv) «^fAH(r{» At. Bijz. Efh.JLmi.i. f Sv ) <?« Al, Cant. Lai, 
 aliqui. ^ TTa^izaXt^^ napt rogtire habct Lat. 
 
 29 TZT,'( ) Trarg/ ai/ra y//. 5jr&. j. 5i/z. C<int. Laui. -f. L. Par. 3. Roe. Mtk, 
 Arab, Lat. Stjr. 
 
 30 <r5 t:v &iov) fuhjlantiam fuam liabet La(. (pro tuam fcnbens fuam ex alli- 
 tcratione ad /n/')f.<J«f/ii>H , vel potius ex v. 13.) & Co0. ^ aura tov) - Chr^Jvl, 
 Cant. 
 
 32 ( ^ xi^) Cant. Em. Lm^. 5. L. M. i. SeU. i. Wheel. 3. Lat. ^ ( * »k) 
 v^i. Jietll. 5. Cunt, li'hed. 2. lletph-jl. Guh. 
 
 CAP. xvr. 
 
 I xaf prius) - L. Mofc. Fjfer. 2. Karon. 
 
 i ^« ) *. AL Bijz. cum pauculis. Medium de SSOTOT omilTum. 
 
 5 icturS ) aJxB Er. Btjz. Wo. i. & coinplurcs alii. 
 
 6 /BaTKc) ?(j?Y. &c. C/zryjC Hieron. ReRe. nam ut HD^ aa,^(iinov , fic n3 
 /SatTOf. at/3aJ«,; P^r. & alii. x.il6c, M. 3. & alii , Lat. 
 
 9 fxAiTTHTt) fr. &c. Got/?. iKMiTrtiTt Coirip. Aug. I. Mofc. Wo. I. s.Sc alii: fed 
 vid. V. 4. jxAi'-Tii CiTHf. ^f/z. P^c/I Sijr. fxAwTrn^/. t« ante (Je omilTum. ^IJcrxm'a?) 
 aCTr2^ (7»ma\ Cfcrj/. & alii. Vid. Mill. Prol. § 923. & Chryf. dc Sacerd. p. 517 
 cd. Stutg. 
 
 13 tpoO T« SVO? BlJ2. 
 
 15 fin. — (5-;v) Al. Aug. T. Barb. 7. Cant. Laud. 2. & yejJt^w & duodtcim alii, 
 TJiecyhxjJ. Coyt. Goth. Lat. Additum in ckufula pcricopse. «v Cowjj. Glolla ab ini- 
 tio vcrlus fequcntis ail fincm liujus tradurta. 
 
 16 x«^ TO? tit; aOrth fitit^iTouO ^ Wo. i. & alii in Mill. ed.Oxon. Ek rliythmo. 
 
 18 d-rro dv^i>or,) edd. fnjf. hftin. Apolog. 11. SiC. ^ Cant. Colo. 2. Fff.s.Covt. 
 doth. Pirf. Sijr. 
 
 19 ava^a-ToO 4'Ve Si na^ Wi^ctv yrit^x^oXm. avS^ooTTo^ Lat. cod. vetus , Cant' 
 
 21 aVoantCTMO ^ Bijz. Clenms Al. ^ VAxh) tt/«»c» vertit Lat. unde ««/- 
 »Mr« all! Lat. undo T^aJuaTa Z)?i»/. r. Marcion. 
 
 , ?^. ^^T*" T^ i?^r^ Er.Steph. ed. i. Al. Aug. 4. Bijz. Wo. I. 3. codd. quam 
 plunmi , Chryf. T. V. fcrni. IX. t« Cow;'. Stcfk. cd. 3. 
 
 22. 23 cTa*H. X*; t» T6J ilSrt l-TTciQac) edd. &c. CZ/ryy: Goth Augnflinus, ^La- 
 tun quidam codd. nid. apud lanfcnium & Edium. Probat Henricus a Bukeiicop. 
 sTa^M IV T« a^ti, i/Targa? ci/y Lat. & inde /)/6i/. c. Marcion. & ►S'iia-. 
 
 C c 25 .. crO) 
 
ao2 V A R. L V C. XVL 
 
 25 ^ ffO) Er. Bodl. 2. 6. Byz.Efh. Laud. 5. L. Mont, Par. £. Slid. 4. iFo. 1,2. 
 'Athanaf. qii. 68 ad Antiocbum , Cyrillus , nee non Chryf. Lat. Cyfrian. Syr. Cant. 
 (^ av) edd. com^luvGS & nij]'. , JKalla , Stay. Dial. c. Ma.vcion. Ex kq. ^ c-p-pvius) 
 tdd. mff. Syr. &c. -> Lat. Sax. ^ oh) coat Al. Aug. 4. Gthl. Stap. Wo. 2. cum 
 multis , Syr. 6 /mv Chryf. 
 
 26 iv^iv ) Comjo. Al. Aug. i. 4. B. i. Bodl. 6. T'. Byz. Colh. 2. If^o. i. 2. & alii 
 pcrmulti , Ckryf. ^ Cant. ( ivnOdiv ) tdd. al. ^ 
 
 29 A«7« ) S\ addit Al. & alii , Lat. 
 
 30 /niravorKTiia-iv) ixnavomwjiv Bodl."^. Colh. 2. Laud. 2, 4. StlA. i. 4. Dial. 
 contra Marcion. 
 
 CAP. XVII. 
 
 1 ilTTi Jj TT^oc rQc f^^Snrcic) « /To. i. manu prima. ^ /actS-.iTacy /j,a9' aC- 
 tS Al. Byx. tres apud Rezam , (queni nee Lucas Briigenlis nomine appellac , nee 
 Millius evolvit, ) & aliquot alii , Armm. Cup. Lat. ^ tS ) edd. ,_ etiam Steykaiti 
 tertia : mjf. , etiam Bodlejani vinms & Fjfer. 2. in ed. Ox. min. & line di'.bio ceteri 
 ad Stepli. ed. 3 collati. - H. Stifh. & receHt. edd. ex uno apud Knam codice: 
 etiam MiUii tcxtus , fed corrigit appendix ., citra mentionem codicum , quorum ta- 
 tamcn aliqui t« omittere polliint. Pulilla obfcrvatio : led Imc videlicet le6lorem 
 ex alio delegavimus loco. 
 
 2 fXvXoc, ovixoc;') Ki^o(; pLvXtxix; Bodl. 4. 5. Cant. L. M. /. & ftl. 
 
 3 ( ^ h) Cant. Laud. 2. Sttfh. i. A^th. Arah. Cop. Lat. Perf. Syr. nefcio 
 an Goth. ^ ( -. ik cTi) Al. Med. Ckmens Al. Cop. Goth. Pirf. Syr. Lat. in mlT. 
 permultis , Beda , Sax. Habet Mattha?us : quanquam ibi quoque omittunt nonnuUi. 
 
 4 f ^ «i; ere ) Bodl. 6. Cant. Colh. 2. Lin. N. i. jEth. Latini quara]5lurimi , Sax. 
 <(! ( ^ i'Tr] i7i) Comf. AL Aug. l. 4.Barb.nuem , B. i. Byz. Cov.i.Cyfr.Hunt.2. 
 Laud. I. 2.4. 5. Magd. Mofc. Stay. Wo. 2. & Us qnindeiim (lilente Stefhano) ^Y\\ , 
 /Eth. Goth, unde ik o"; M. i. Sdd. 5. Theofhyl. vel etiam Sild. 4. tf^oc, Gi Bodl. 5. 
 Cant. Clemms Al. Videntur omifllte Gra?,ci , quia cvnverfio fjepius dicitur ad Dmm 
 fieri. Habet Lat. Syr. ITo. i. &c. In paufa ell Gthl. hoc loco. 
 
 6 (l/,-.€T6) Er. Al. Bodl. i. 6. Cyjpr. Gal. Laud. 2. Per. Seld. i. 2. 5. Stay. 
 Diplithongus poll Diplithongum imminuta. 
 
 7 ila-iX^ovrt) avrS addit Er. Caef. apud G. a Maltriclit & alii , nee non Ckry- 
 fokigus. iXBowt habet 5'nr-fc. i. M. i. Sttfh. S. AEth. Arab. Lat. Perf. Sijr. ^j , iv- 
 ^icoc) Er. & al. tvSficoQ , Stifh. ed. & al. fed vid. Gnom. "^ ira^tX^M dvuTno-i) 
 
 vvv inferit Goth, vuv inter vav a Grxcis omilfum eft , aut potius ab interprete adje- 
 ftum. ^ draTiia-i ) Com'p. Aug. i. Mofc. &c. Vid. adc. XIV. lo. dvajftJaiEr. &al. 
 
 8 (aV) 
 
 t 
 
V A R. L V C. XVW. 20J 
 
 8 (a?) At. Hjz. Coth. 1.3. Cyfir. Efh. Med. Par. 2. 3. Per. Roe. Setd. 2. 4. 
 
 y - avT-c) Coirtf. Al. >u^, i. ^. Bodl. /p.v , Bijz. Cuy. I. Cypr. Ga/. L«»c/. 
 I. t. 4. 5. 3/oyi-. // 0. 1. 2. & oc!o & y?fl^?ciw alii , Armen. Lot. mf. ( rvTr?) £r. & al. 
 
 10 ( - on) Al. B\jz. CiMt. //ttnt. 2. Mfi. y^rA. ^rafc. Lat. Ptrf. Syr. ^ at- 
 ;tef<cO - ^'^ Ditllcultiite interprctandi , ut Iblet. ^ oicp. ) o(f«Ao//{v Comj. Er. 
 15 /aGn) ■KH.QxQi^n Fjf. 2. Mth. Arab. Goth. Lat. CatU. Syr. 
 1 8 «Toc. ) »<Toc ; £. Sthmidii ed. 
 
 21 ( - m) Cowp. Aid. Bijz. Gob. L. M»g-/^. Seld. x. Staj>. Fjf. i. Ex Marc. 
 XIll. 21. Veifio nulla. ^ J» 735 ) oMa Orj^. luterprctaineiituin. 
 
 22 !J.a^r\'rdc ) ^(.a9. ayrS Al. Boil. I. 4. 5. Byz. Colh. j. fp/:. ftr. ^th. Arab. 
 Lat. Per f. Syr. •!] i-^ri^ujun-iTi) i7TiJufjir\<n)rt Ej<i^!i,vi. lVech.ma.rgo. dejideretis hi- 
 bet iv«. 
 
 23 ( - «) Comp. .//// ed. Hndl. 4. $. Cmt. Cypr. Efh. Gon. Hunt. 2. L. Med. 
 Per. Scld. i. Lat. in mf. Trev. IJiidc >w Byz. Ptir. 2. /Eth. Latini iiodic, S^r. 
 
 24 ( ^ <5m) Conif. Er. ed. i. 2. Al. Aug. i. djfr. Laud. 2. Wo. i. 2. & 3am- 
 que & dtam alii, jEth. Arab. Lat. Ptrf. Syr. Ex Mattli. 
 
 26 •«. T« anrc vui) Cvmf. Al. Aug. i. Bijz. Mvfc. codd. plurimi. t5 tdd. al. 
 
 31 tV-^C*) ci^cf-Lat. complures. ^ moiwc;) Sic Er. Alii comma vel praeponunt 
 vel poftponuiu. 
 
 33 i^^^'-'o^o' MTE/ ) <J'&'OTOJ)iT?< A/ojl-. & alii. 
 
 54 -> c ante u ) Coh,jj. 5ftp.^. cd. i. Al. Aug. i. Bijz. Gthl. Mofi. ffo. i. 2. cod. 
 plunmi. i (dd. al. 
 
 35 -. « ante /x a ) Grop. Ste^h. edd. y/w^. r. 5yi. Gthl. Mofc.Qwm plurimis. nam- 
 qnc quod •• ante Wi^% in Cijyr. Magd. Par. i. 2. 3. 4. 5. decile notatHi" apud Ku- 
 Itcrum , alicno loco illatiim ell. m Er. & al. Vide Gnotn. 
 
 36 SCo x.-r?. ) G'tHf. Beza & rc-'CiU. cdd. Bodl. 5. M. I. 2. Steyh.y. 5-. ^. WJt.3. 
 Arab. Armtn. Goth. Lat. Perf. Sijr. Marius plcivrinus ( de quo Var. Mattli. XXIV. 
 41.) Avihrof. & alii, nee iion Cant. Sic Mattliieus. ( — ) Er. Sttyh. edd. Al. 
 Aug. 1. Barb, mvem , Bodl. r. 2. Byz. Cam. Cvlh. 1.3. 3. Cypr, Epk. Gehl. Hunt. 2. 
 Land. I. Mbfc. Rot. I. Stip. yff. I. Opus imperf. in Mattli. Copt. Lat. pauci; Maxi- 
 mus Taurin. nee dubito , quin etiam M-^o. i. 2. cum pluribus. Duo etiam noUtt 
 ( V. 34.) in agro clfe polFuut : fed fermo non vidctur , dc duobus & de duahus lo- 
 cutus , ad duos rcvciti. At(]ui apud Lucam (juoijue luinc verficulum cxhibent te- 
 flcs pcrvetiidi. Nci]ue euni exMattharo hue traduttum , patetexaliis apud Lucam, 
 atquc apud Mattha:uni , verb's , & ex alio veiTicnlorum oidine. Vid. Gnom. i 6 
 prius) id in codd. nonnullis fuiire oiriirum , colligas ex verlibus priced, quauquam 
 tritici id notare non lint dignati. ^ (rui/m-a) 'tttu/uiiz Wo. 1. 2. & al. Ex para 11. 
 
 37 Y.iti') *. Lat. Copt. ^ (xcti) Comp. Er. Aug. i. Bodl. j. Bijz. Gal. Go. L. 
 Lin. M'jhi. N. j. Whetl. i. 2. Lat. ( fed non in Char. & Trev.) Iliat Goth. 
 
 Cc 2 CAP. XVIII. 
 
alii. 
 
 204 V A R. L V C. XVIII. 
 
 CAP. XVIIL 
 
 1 TJ-^otrivXi^cij ) TT^. at/Vis? Al. Barh. 6. Mofc, Valla , Sla^. & quinqm & oEto 
 
 2 rk -. -P^*". !• 2. J. 4. 7. 8, Hiffol. f. 27. 
 
 3 -. t;? ante «v) Cowjj. 3'ffji^. edd. y^/. Aug. i. 4. Byz. Cant. Mofc Stap. & ve- 
 tufliflimi quique. ri? Er. & recent, edd. cum pauculis mf. 
 
 4 ( K'&sAsv") Al. Aug. I. Barh. ,5. Cant. Gat. Go, Land. 4. L. Lin. Mont. N. i. 
 Tar. I. Seld. i. Lat. *j X^o^'o^) 'nndtiim ^M\t Goth. Lat. Sijr. 
 
 5 vTrccTTid^Yi ) CTToTTiad^vi Comf. Er. Bodl. i. 5. 4. 5. Cam. Mofc. Staf. & ali- 
 quot alii. vTToTriiCYi Gehl. & aliquot alii , Thiojikyl. Trn^ca , vncii^o) , idem : fed 
 ^TTccTTicii^o) aliud elt. 
 
 7 TToiriayi) Comp. Aug. i. 4, Byz. Cant. E fit. Gal. Laud. 2. Med. Scld.2. Wheel. ^. 
 plurefve. Troimti edd. al. ^ >ta.i alteram) -~ Cam, ^ xat jmcoL^, ufqiie ot/) vai 
 Xi-ycio } jwaxp, «7r' at>To/c cod. apud Er. va] A. /^. --t' avrnc, L. ^ ( ^ctx^o-S-i/j'y-jI^ ) y^/. 
 Barh, I. Wech. al. id elt Cant, apud Bezam , Mtk. Arab. Goth. Lat. Perf. Syr. Chnj- 
 foft. Antiodms. iuax.^o^vf/,Sv fxovov i<^ai Armen. Ledlio textus, media, unde ceteri parci- 
 cipium cum kcu non congruere vilum vel poll A57W pofueruiit , vcl in verbum mu- 
 tanmt, vel paraphrali auxerunt. Max.^ohvfji.'ct , infignis leftio. Vid. Gnom. 
 
 8 As7w) vobi Xi'yw Comp. Byz. Colh. 2. 3. Eph. Gon. Par. 2: 6. Wo. i, Wech. 
 cod. i. e. Stqili. 1,6. Arab. Armen. Copt, Iren, Adde duos ad v. 7- citatos. Aj7w ^e 
 Goth. iMt. aliqui. 
 
 9 ( _•. xcii) Comp, Al, (in Mill, proleg. ) Aug. 1.4. ineunte pericopa, Bodl. i. 
 Cypy. Laud. 2. Med. Mofc. Stap. Steph. omn. Wo. i. & his feptem alii , ^th. Arab. 
 Copt. Goth. Perf, Syr. 
 
 II TT^oc. savTov ■) comma alii prspommt 5 alii fubjungunt. 
 
 13 He, ante to) - Cypr. & al. 
 
 14 M iKiTvo^') Er. ex plerifque codd. quanquam pauci accedunt alii, nam m ya^ 
 sxiTvoQ Comp. & al. edd. Al, y/ug. i. 4. Bodl, feptem , Bu. Byz. Colh. 2. g. Cov. i. 
 Cypr. Eph. Gal. Gehl. Gon. Hunt. 2. Laud, i, 2.4, 5. Lin, Liff, Magd, Mtd. M. i. 
 Mofc. N, I, Par, oSo , Per, Roe. Seld. I. 2. 4. 5. Stap, Vff, i. 2. ^'heel, 2. 3, Wo. 
 I. 2. Origenes , nonnuUi apud Er. Steph, omnes , prster «, qui habet 7!-ai>' iziivov ■, 
 uti Barh, 1. ex Lat. qui habet ab illo , ut fi legiffet 77ap' tKe-lvov & fic fere 
 Cant. vTTi^ ix.iivov Chrijf. or. 5 contra anora. ("77!^ ix.iivoQ) B afi litis , apud Whit- 
 bium. w iTtiTvoQ vel hn^ iKiivoc, Camerarius, Haud fcio , utrum ex A'etere fuo li- 
 bro , an ex Bafilio , an aliunde. Gothus inter « & ke/roc earn ponit particulam , quae 
 Ta -ya.^ interdum , & tu tti^ c. I. i. refpondet. mttj^ iKiivci; , leitio media, nam ex 
 «V«(; fadlum ell w, & « ya^ , & ^ra^' & wTrjg. ihiQ exftat loh.XII. 43. Vide Gwowz. 
 
 19 Sio?) waTMg addebant aliqui. Confer var. Matth. XIX. 17. 
 
 20 ( .* 
 
 ■'ii 
 
V A R. L V C. XVra. SOS 
 
 20 ( ^ o-h) At. Byx.' Cant. Colb. 3. Cvjfr. Efh, Hunt. 5. Miot. Rot. SeU. 5. 
 Arrntn. Coft. Goth. Lat. 
 
 22 SidSot; ) ^oc; Al. Byz. & al. Ex parall. 
 
 as ( Sii^^uv) Al. Barb. i. Cant, Par. 2. Roe. Goth. Lat. Thtojphyt. vel ctiani Geht. 
 
 28 •- 6 pod <5'«) Cctvy. Aug. I. BijZ. £tn. Go. Mont. Par. I. 2. 3. 4. 5. Per. 
 JVu. s:. plurefve. i Er. & al. 
 
 29 oUiav) oUia; Bijz. poft rafuram , Cant. L. Vff. 2. IVo. 2. Perf. Syr. 
 
 31 T<p via) Ti^l tS vi5 Cant. (& inde Biza,) & alii; ne vedioncs addam. 
 
 36 t/) t< dv Byx. & al. 
 
 38 ( .^ /na-5) Al. Jug. 4. B. I. Bodl. 3. Med. Seld. 5. //'*«/. i. Perf. flc v. fcq. 
 
 CAP. XIX. 
 
 2 xaXiifXivct;') ». Seld. j. 5. .^th. Arab. Lat. Barb. I. Cant. Perf. S'yr. ^ k?^ 
 
 rnvToi; h a^;v:<TeAwi'«?) «. Goth. 
 
 4 avK.oy-c^ixv') edii. recent. Bodl. 7, & al. apud Bezant, Tlieophyla^. Hefych. 
 cvx.ouar'ttY Corny. Aug. 4. Bodl. 2. Cant. Seld. 5. Wheel. 3. crvKouo^ai%v Er. Aug. I. 
 Mofc. Stay, cum imiltis. a-vy.ouca^a.l%v Steyh. ed. 3. & al. Bodl. S npiid Fclliini, bjz. 
 fed morns fquanquam laiilcnius ad etymon fxai^ic recurrit , ) Latino longum ha- 
 bet, breve Grsece: & nomina arborum defmunt in «a , iit hia, x.oXvTioL ^ anAia , 
 T6po-?a, TTiXio. xtX. ^ ^ Si) Qjiny. Falla, Stiiy. AL Aug. I. 4. Baf. i. Bodl. ?, 
 Cyyr. Gal. Gon. Go. Laud. 4. 5. Lin. Mont. Mofc. N. T. Per. Wheel. 2. 3. Wo. i. 2. 
 Vnde ixim pro kejvjic, Cawt. (Si) Er. &c. Vid.} Grjcw. 
 
 5 ( «. 7»o ) ^0. 2. Gotk. plurefve. unde oti ante ai^ixi^ov addit .<^t7;. Xaf, 
 Cant. Irtn. Perf. 
 
 7 7rarT«0 Cowjj. Al. ^iig. i. 4. Gi»«. Cot;, l. Gt7z/. /,ii«i. 2. 4. 5. TvOf. Wo. 1. 2. 
 & fat multi alii. a-TravTit, Er. &c. 
 
 8 xi/'^/ov") edd. &c. Sequitur xt^f«. (/W5v) Byz. & f'zVy?.v alii, Zrtt. in mf. Co- 
 lon. & in Lovan. margine , Perf. Syr. ^ Ctt. fxa) edd. Aug. i. &c. Clemens Al. 
 i/'tt. f/.oi Aug. 4. r.yx. (jihl. & al. 
 
 15 Jtai, ante tJ-re) ^ Corny. Aug. i. G'cW. Laud. 2. 5. Ttoe. & alii, Theoyhyl. , 
 Lat, aliquot, ^^r. ^ at/r^ ) .> Z,flf. 
 
 22 .^ Ji ) Er. Bijz. & iij /f-Y^ alii , Lat. Perf Syr. (Si) Corny. &c. Ex Matth, 
 ^ K^n";) KQivM Lat. ^ TTovn^t) (TT/e-i Cahirit. Armen. 
 
 23 init. >(,«)_ - Cowf . Cflnf. Z,flr?/i. 5. L. 5'yr. ^ ^ Tm- pofl im) Er. Al. Buz. 
 Mofc. codd. plurimi. thv Er, ed. 3. &c. <J] d,i iTr^cL^a. ctvTo ) aV auro dnToa?a Al. 
 
 Cc3 25 <5^ 
 
2o6 V A R. L V C. XX. 
 
 2.5 'W ufque uviO - Bodl. 4. 5. Cant. L. M. i. maiiu priore, Cahritm, 
 
 32 fin. IgcoTct Tov TTciXov addit ^0^/. 4. 5. i:??<»t. i?. ilf. i. ^th. Armen. Lat. 
 SUfk. t . Orig. 
 
 34 6) OT/ 6 ^/. ^j/a-. & alii, Lm. ex v. 31. 
 38 iQX°f^i''o'i) *■ ^0. 2. vel etiam L. Orig. 
 
 41 avTi]^ cLiirm Al. Cant, IFo. 2. & alii, Iren. Orig. Bafilius. 
 
 42 (TH , ante tclvtvi ) ^ y?/. C««f. Efh. Gon. Enfib. 
 
 45 «v ctvra kcl) dyo^ai^cvrai;') •. cod. vet. apud Laniejer. P. I. dilF. p. 185. e 
 Salmafio. ^ iv aCra) ^ L. F]]'. 2. Arm. Goth. Lat. aliqui. 
 
 46 0) oT< i Er. ed. i. ^/. 5i/^. & coraplures alii, Gotk. Lat. Ex Marco. 
 
 47 75au^aTjrc) 7^. !^ 01 7rQi(Tj2uTi^ot m ?^ctS Orig. Lat. Sijr. 
 
 48 -TTOiYiToxTiv) Trmo-atTiv Conif. Aug. 1. Bijz. & al. 
 
 CAP. XX. 
 
 I hiivcov') — Lin. Magd. N. i. Lat. Cant. Steph. ^. v. ^th. Arah. Copt. Perf. 
 Syr. ^ d^Xii^'^i;) iiQ'^ii; AL Aug. i. Lxud. 2. 5. Mofc. ip-o. i. niultique alii, nee 
 non Goth. Accedunt Ca. FJ]. i. 2. apud Fellum. Allit. ad ii^u. ^ 0/ alterum ) ^ 
 Er. Mofc. 
 
 5 ( -» oi/v) Coirif. Aug. I. Bodl. i. 2. 7. Bu. Colb. 2. Eph. Gon. Go. Laud. ^ 
 L. Mofc. Per. FJ. 1.2. ^th. Eutkym. 
 
 9 ~. rk) Comp. Aug. 1. Bvjz. Cant. Cypr. Laud. 2. &permulti alii, Goth. Lat. 
 plerique. (t)?) Er. tk alii. Dial. j. de Trin. apud Athanaiiuni. Ex Maitli. 
 
 10 Sct<rtv) ^aaovinv Al. & al. 
 
 14 ( .* SiCTt) Al. Colb. J. Cypr. Mid. Armen. Goth. Lat. 
 
 19 ( y^ajUfxiXTiTq kA 01 d^X'^^'''^ ) Byz. Goth, plurefve. Allit. ad yiy^ctfyuivov, 
 v. 17. y^cLfA-ixcLTiTc, f^ 01 iti^iTc, Par. 6. ^ ( — TcvAaov) Comp. Aug. I. GM. Mifc. 
 Steph. g-. ^. B. i/S. 1^. IVo. i. & complures alii : liaud Icio an etiam cod. Marcio- 
 nis. videri polFit adjertum ex c. XXll. 2. led obllaiit Veriiones. 
 
 ^ 20 Ao7« ) Comp. &.C. Leftio media, unde alii Aoycfi , e Marco , & Aoyov , & 
 ro^vAoycov, ut Bij2. & Aoyai;, 
 
 24 iTriSii'^ctTi ) edd. &c. flc Matth. {Sii^a-Ti) Al. Bodl. i. 4. 5. Bvjx. CanL Colb. j. 
 Eph. L. Par. 2. 6. Eutkymius. Supponitque hanc ledtionem vaiictas niox iequens. 
 
 ^ T/fo?) 01 6'i ihi'^a,v. 1^ iiu'cv , tivo^ Byz. ik complures alii, ^th. Arab. Armm. 
 Copt. Pirf. 
 
 27 (Ae- 
 
 J 
 
V A R. L V C. XX. ao7 
 
 17 (Xiyovrtc) Bodl. 4. 5. Cant. Colb. 8. Hunt. 2. M. i. Mth. Arah. Cop. Goth. 
 Lot. Sijr. Ex Mattli. 
 
 28 ctToQ-^-.f poflcriiis) M Lat. Barh. /. Colb. 8. Syr. ^ (_i^ara^ri(Tii) Aid. Al. 
 Bodl. 4. 5. I^ud. 5. Sdd. J. IVo. 3. 
 
 31 ( ria-avrcac UKTa.vrac') Colin, cd. Al. Bodl.j. 4. 5. 7. Bu. Cor. i. Geltl. Lnud. 5, 
 Mni^d. M. I. Mrfc. Par. ^. 4. Stld. i. n. Fff. i. Goth. Syr. nee non Stap. 61x0 ctx,' 
 (i>7a.vr<i)c Gill. uxjaii-MC omo/wc Laud. 2, 6uoo>^ ei\ Matthxi; aaavTa'^ prius Mar- 
 ci ,nili vcrbuni gciiiiiiaiuUim, femcl fcriptum cfh Vtrum(}iic -. BvJl. 1.2. ^ ^l) 
 
 ^ Coiup. Far. ,3. Lat. ^ {'i-i-.a.') iWTci, Ki^ Er. & edd. recent. Byx. Goth. Syr, 
 e Marco, vmnes fijtem, £5' habct Lat. 
 
 32 St) .i* Er. Cant. Gon. Go. Per. Wo. 2. & aliquot alii, Goth. Lat. ^ Trdv- 
 TO))/) ^ Cant. AL i. Copt. Syr. 
 
 34 ( «. aTTozt^i^^eic) Coft. Lat. Cant. Perf. Syr. ^ {hyauK^ovrai) Sic, bis, 
 Bodl. 4. 5. Cypr. Nunt. i-. Magd. Mfd. Roe. IVhiel. i. ncc non Byz. & verlii 34. Al. 
 L. M. 2. Par. 2. 4. vcrlu 35, Comp. Aug. i. Barb. 8. Bodl. 2. 6. 7. Bu. Cov. i. 
 Gal. Gon. Go. Land. 5. Lin. Mont. Mofc. N. i. Per. Sdd. 2. 3. Stap. Wo. i. 3. ncl'cio 
 an Al. Ex Matth. 
 
 36 y/oi) 0/ vj3( Er. Al. 
 
 41 A«7«(7/) Xiyna-'i T/Kfc Al. Byz. &. al. Gloira. 
 
 CAP. xxr. 
 
 2 Tird K^) tdd. pritnaf, Aiis;. I. Byz. Mofc. Wo. i. 2. & his tris alii, plurcf- 
 Vc. ~. y^oj Aug. 4. Bodl. quinqut. , Ciff r. & fex & tres alii. xa» T«a Stiph. ed. 3. 
 & al. ^ 4xe?) .^ ALth. Lat. Syr. Orig. Cmt. 
 
 4 i/SaXt) KiiTi0ct?^iY Mofc. ravTct Xiyuv tipwrc^^ iXi')y cotu ax«f<v dx-HiTco ad- 
 dunt Aug. 4. Byz. Stap. Wo. i. 2. conipluresque alii. Verfio nulla. 
 
 9 7^^^) •* Eat. Perf. 
 
 11 <5H o'H^fJa dyr ^qavS) d-n squyh ko] (Tn/ueia. Lat. Sax. 
 
 12 TrdvTuv) Er. Al. Byz. Cant. Laud. i. 2. 5. IFo. t. & fat inulti ftlii. drrdvTav 
 €omj\ Si. al. 
 
 14 ( tv TOiC Kd^Sidic ) Al. Cant. Colb. 8. Didijmns^ Lat. 
 
 15 dvru-Ti7v R(J«) ^ L.at. in mf. Colon. iS"ijr. Cant. Pro »^\ habct « Al. Aug. j. 
 t aliquot alii , Grig. Didijmus. 
 
 16 y<t\ dSi^(pwv) Hoc port (f/'Awv ponit Comji. Aug. i. 4. Byz. plurcfve , nee 
 Bon Gehl. Mofc. 
 
 19 (xrjf- 
 
2o3 V A R. L V C. XXI. 
 
 19 (KTrioic^i) Al. Aug. 4. Barh.i. Far. 6. Ulmli. 3. Mth. Arab. Lat. Sijr. 
 Orig. Macarius, Tirtiill. 
 
 22 '^rXn^u^hai ) '7rXY{(^ww{ Er. ed. I. 2. Al. Geld. Land. 2. 5- Mafc. Wo. i. 2. & 
 complurcs alii. Nulquani viM&nvct^ , feniper TrAyt^coSUvcLj Scriptuca dicitur. 
 
 23 ( - If ) A I. Bodl. 5. (j. Bijz. Cant. Colb. j. 8. Cijfr. Eph. Lin. M. 3. N. i. 
 Far.s. Roi. IFhcel. i. Armm. Lat. Eitfib. 
 
 24 <;:6ixa,Ti')lv <;6utTi Cant. Go, Hunt. 2. Mont. Eiifeb. '^ zai^o} IQvav) ~. Cant. 
 Quod videtur idem dVe exemplar , in quo iQvcd'v deeire uotat Beza. Satis cum refli- 
 tat , lisec retineus , Saxo. 
 
 25 Iv ) Jwq Syr. Cant. ^ {■, iv aVogJa) Comp. Aug. i. Byz. Euthym. pluvefve, 
 cum iis , qui mox ad riX^^Q citabuntur. ^ i^x^<^fi) i^odd. plerique, Chryf. ex rlij'-th- 
 mo QuAda-anc. ( «';:t«c ) -^/« Co!h. 8. L. Med. Par. 2. cod. Vatkanus , Arab. Syr. ( in 
 quo Ludovicus de Dieu proprietatem vocum melius , quam couftruclionem Im- 
 jus loci declaravit , p. 369. 370. ) Lat. Tertull. Frequens 'riXoi; de aquis, apud LXX. 
 fed & ttAmQoc k;c«? C^ctra)'j Pf. LXXVII. (LXXVI) 18. 7rA«ao? «>,«? i/'^axo? ler.LI. 
 16. Sir. XLVII. 9 : ^9 2? ^X^^' "^ edd. Complut. & Camerarii , qui hxc ad Siraci- 
 deii amiotat : Erit to ytXoQ 5 fi>^^i 'iXioC nifi fortt eft n';t«C I'efbnantia. alibi legitur, yJ^ 
 i^ riX^- Iisc ille. Scd k^ \^ jiX«« habent etiam codd. mf. Auguft. & Palatin. apud 
 Hoefchelium , & ed. Grabii ex cod. Alex. Ergo ut 6 ttAStoi; & to ttASto? , fic 
 tS iiX^ 3 Tiic M/t^C 1 & T"« ^X^i dixerunt , etiamli neutro genere hsc nomina noii 
 per omnes cafus declinarentur. Adde Gnom. *| y^ a-ct^a ) Sequentibus jungit hoc 
 Syrus. 
 
 30 «(J« prius) — Lat. in mf. Trev. ^ /SAsTrofTs? d(p lavruv) ex fefruEium]\ei- 
 bet Lat. a.'n awm Syr. ^ ( -^ «J« ) Cji^r. Magd. Roe. Lat. Barb, i.Syr. 
 
 32 vravTct) ravTO. addunt Cant. Laud. I. L, Arab, Syr, Ex parall, 
 
 33 TTa^iAiva-ovTcii) 7ra(^iAiV(riTxt Aug. i. & aliquot alii , f-^alla. 
 
 34 0ct^nBu(Tiv) Conif. Al. Aug. i. 4- Byz. Gehl. Laud.^ i. 2. 4. ^0. i. & fat 
 multi alii , Bafilius , Eutkymius. {/Baf^vvSuo-iv) edd.al. % al^viJioq) a'KpviJiui Byz. 
 & aliquot alii , Bafilius , Irtn. 
 
 36 }i,ctTct%iCi)^'v\ri) zaTi%vayiri Colb. 8. Magd. & duo apud Bezant, Mth. Arab. 
 ^ ( -^ Tctdrct) Conif, Aug. 1.4. Bp. Cyj^r. Laud. 1.2. Roe, Seld, qiiatiior ■, Steyh, 
 omn, U^o, 2, & bii decern alii. 
 
 CAP. xxir. 
 
 3-0 ante <raT,) Comp Er. Al. Byz. Mofc. codd. plurim. Ste^h. edd. 
 
 4 a^x>^(,iva-t } d(iX' «J "yo^aLfxiAa'Tiv'Tt Aug. 4. Bodl. 4. 5. 7. M. I. y/raZ'. Armtn. 
 
 Pcrf. Syr. ^ rok ante 95^1/170??) ^r. Aug. i. ^. Bj^. Ge/^/. Mofc. Wo. i. 2. velplu- 
 
 I'c^. TOi., «(^i. al. , 
 
 5 (a'Qi/il'a) 
 
 
V A R. L V C. XXII. ao9 
 
 5 ( i^v;<ici ') Al. Aug. 1 . 4. Boil. 4. 6. Cijfr. Eyh. Gthl. Mtd. Mont. Pur. 7. Rot, 
 item Btjx. complurefjuc alii. Vt fi fingularis aon valeret XXX argeiiteos. 
 
 6 dvroT(; -. Lut. Barb. i. Cant. Perf. 
 
 9 iToiiciJafiiv) iTot,u2(Toutv Corny. Aug. i. Byz. Gthl. Mo/c. & alii, 
 
 11 701) ^ Aug. 4. & al. Ex parall. 
 
 12 dyvyyn) Comf. Seld, 4. & al. ( dvcLyiiov ) Al. Aug. i. Baf. t. Cant. C^ff. 
 Gitl. Go. Hunt. 3. Mojc. Fjf. i. Jfo. 2. Orig. nee non N. i. dvuyiov Er. &c. dvcoyiuf 
 Byz. & ai. ViJ. id Maicuiti. 
 
 17 -TOTvfiov) TO TTOT, Al. Aug. 4. Byz. & al. E V. 20. ^T»To) ^ Lat. Cant. 
 apud Fellum. ^ iavToic) *i; ixvmc, Er. & al. 
 
 1 8 0T< ) .. Mti. & al. % ( aVo tS vZv ) Barb. 2. Cant. Colb. $. Cijpr. Epk. 
 Lnuii. I. Med. Par. 2. StU. $. Arab. Artmn. Cop. nee non H'o. i. dtro reeui'fcii- ' 
 te, faeile omiirum. 
 
 1 9. 20 T«To To/ftTf ufq. IkXvvouivov ) -« Cant. Homocotelevton , collato SiSo/utrw. 
 
 20 « x.a,iv>] iiaSnKn) t«? xi«'»i? $i%Srn)i!; Lat. alicjui, Perf. Sijr. 
 
 21 /WIT t/i*« ) -- C«»f. Magd. Perf. Syr. 
 
 30 ( -". =v T)i /Boi.Ti?'.ti(t u«) Gc^/. Laud. r. 2. 5. A/o/c. w9t«|i. /IFo. i. 2. complu- 
 refquealii, Euthym. Theoyhjl. Habcnt verfiones : hiatus, a>< recurrente. ^ y.^:- 
 StJi^i) CoMf. Aug. I. 4. Bijz. M(fc. Stcfik. own. & aliquot alii. KaQn^ii^i Al. Laud. 
 I. 2. & aliquot alii. {^Kx^ian yi) Er. & al. 
 
 31 T'luoyv prius) edd. mjf. Sax. Leo &c. Simoni habent Lat. aliqui , Syr. unde 
 Simoni, Simon juniflini Hieronymus. ^ ;§«T)'7iTo) l^fnTcratTO e(/i. quaedani reecnt. 
 Sphalma , vim fententiae imminuens , & eo ipfo illuftrans. ^ tS) ^ Byz. & al. 
 
 <^2 ('xAiTTw') y^wf. T. 4. ^oa?/. I. 5. 6. 7. fl?/. Byz. Cant. Cor. i. Cypr. Gehl. 
 Laui. 1. Magd. Roc. Sfli. j. 4. rjf. 2. ^ gv ttots) al. tru ttotj. fed ttots , fl/t- 
 quando, non eft enclitica, ut efl: in (Jk-tots, UMTrore xtA. 
 
 34 $4)ri;7fi) Co»;p. yfw^. i. Byz. & alii. (pafMTei eij^rt^. alias; Stap.^ fed^«omi(Ib. 
 
 35 »^ i/Tr-^. ■) -» Cijm. Co/ft. 5. Efk. IT'keel. i. Euthym. ^ Wflei-o?) £"»■. ^/. 5i/z. 
 Cy;'/-. Geil. Mof. codd. multi. nj'eroc tdd. al. 
 
 36 -^ «(?••) Cant. Lat. mlT. apud lanfcn. & Lovan. Vtroque mode codices a- 
 pud Bafllium vel poiius Eujlathium Sebaftenuin in afceticis. ^ (^yn^Ana-ei) Comiu 
 Aug. 1. 4. Byz. Cant. Cov. i. Gehl. Mofc. alii apud Euffathium & pcrmulti alii, nee 
 non if'o. I. 2. Confilio miiigandi fennonis. Textum I'equitur Chryf. Horn. 85 in 
 Matth. ^ (a70|]i3-f() Cuw;!. /^m,;-. i. 4. Ciinf. &c. Sinccia leftio videtur fuilFc, 
 dpa-Too ?r«A«TaT« — x^ dycQd(jfi , ut dyopdrn lit futuruni eonfecuti^'um , uti Marc. 
 
 D d 111.27, 
 
 i 
 
 J 
 
1 
 
 210 V A R. L V C. XXII. 
 
 III. 27, qucm ad locum in Gnom. plura colleginius ejufmodi. Hac locutione non 
 obfcrvata alii mcros fecere imperativos , alii niera futura. Pro Trc-jAwo-aTw , 
 TTuAno-eiTa efl in duobus Wolfianis: futuro in impcracivuui non obicure mutato. 
 
 37 'in) ^ Al. Ifo.s. & alii, Mth. Arab. Perf. Facile pofl: on excidit. 
 
 39 avrS) «. Er. Al. Cant. Hunt. 2. Par. 6. Lat. 
 
 4«2 (/3v'a«,) Sic di[\. Er. ^ Tra^iviyxSv) tdd. Aug. i. &c. Lcftio media, unde 
 'TTcL^ivi'ym Roe. & aliquot alii, ex Marco: item 7rci(>iVt'yKaLi Byz. Cam. flc, trctnsfer 
 habet Lnt. ^rapiviyjic^ Cypr. & al. 7ra^iViyx.y\ Med. Par. 7. vra^iXQiTv Laud. £. ^ 
 {yi'/iiQ-ai) Er. ed. 1. 2. 3. Al. Cijp: Mofi. Par. 6. Pir. Roe. IFo. i. 2. 
 
 43 f. ( .^ udBn ufque ynv ) Al. Bodl. 4. 5. L. Par. 6. ( cui tamen reccntior 
 nanus adjecit,) & multi codd. Gr. ac Lat. apud Huron. & Hilarium^ Cvpt. Vide 
 var. Mattli. XX.VI. 40 : quo alieno loco quum reprKfcntata hxc pars ell'et a non- 
 nullis, hue fuo loco, per compenfationem , efl prsetennilla. Firmat ruCpicionera 
 fimillima trajcftio, quam codices iidera L. & Par. 6. liabent invar, ledt. ad loh. VIII. i. 
 Id vero cupide arripuerunt alii , tantam inlirmitatem Domino indignam putan- 
 tes : atque Orthodoxos Epiphanius fcribit h;ec fufluliire , led reperiri in exemplaii- 
 bus linceris. citat etiam Irenaeus, Epiphanio laudatus , Iiiftinns martyr, Caefarius, 
 'Titus Boftrenlis. Illud, iymTo ulque ym erafum , eadem de caufa, a Syris qui- 
 busdam & Armeniis, ex Pliotio, Nicone & Ifaaco docct Millius, Proleg. §. 1036. 
 Vid. etiam Whitby f. 8. In Armeno verfus 43 a Graecis , inquit La Croze , non 
 difcedit: at v. 44 fie legit ^ & fluxerunt ab eo fudorcs, tanquam IHIIk ianguinis, nee 
 <fhira habet codex manufcriftus ; at tditio Ffcani addit , qua fide nefcio , Q^o/x/Boi , 
 b^oju/Soi effull fuper terram. 
 
 44 KctTafiaivcvTii;) edd. Stafu &c. za,Ti^X°f^ivot Efifhanius. KXTa/SaivovToc ^tk, 
 Lat. Syr. Ac, variant Graeci cod. ait Er. Rhythmus, at'/uarog. 
 
 45 fxtthrdi;) Conip. Stefh. Eezae edd. Aug. i. Byz. Caef. apud G. a Maflricht, 
 Celil. Stnf. &c. ixaij. ciutS Er. & edd. recent. Bodl. 6. Theo'^hijl. 
 
 i^fj S\) ^ Al. l^heel. I. Wo. i. & alii, Lat. Perf. ^ dvrit;) Conif. Al. Aug. 
 I. Bvjz. Gekl. Mofi:. Wo. I. 2. & plurimi alii, (coll. Mill. Proleg. 1425.) quorum 
 nonnuUi idcirco pro 975 o>i^;^5To liabent 77-()o^7sv. ( dvToov ) edd. al. Vid. Gnom. ^ 
 (t«to yap KTh.) Conif. Aug. I. Bodl. i. 4. 6. 7. Gal. Gon Go. L. Lin, Mont. M, I. 
 N. I. Par. I. 5. 6. If'o. 2. Armen. Syr. E parall. 
 
 49 {jnaT d.^od^ii') Bodl. 5. Efli. Wo. 1.2. 
 
 52 Itt') TT^oe Comf. Aug. I. Byz. Gehl. iTo. 1. 2. 8c al. Ex anteced. 
 
 54 ( -^ aCrov) Comf. Al. Aug. I. & aliquot alii, nee non Stnf. 
 
 §7 avrhv prius ) *. B^x. Cant, grsce , Roe. & his quinqiu alii , ^th. Arab. 
 ftrfi. Sax. Syr. 
 
 58 {(f» 
 
' V A R. L V C. XXII. an 
 
 58 ?(|i«) kA '^^ *^ avTuv ri) (iTTi TO auTo Cant. 
 
 60 -« ante a'Akratg) tdii. pimaty Aug. i. B'<jX. Mofc. Far. fix, JVo. I. plu**^ 
 refve. SuyU. ed. 3. 
 
 61 a?) 0; Boil. 4. 5. ^ o-CtS) — Lat. fl t^mmoj^') ^mwam (rn/M^ov Byx, 
 & al. 
 
 62 6 xfT^o? ) -. Aug. I. fij7. & Gomplures alii , Armen. Cop. L»t. in nifl". 
 Sic MattliSEUS. 
 
 66 dqxi*^^'^'^ fO -^ E»»w. i^/oyj-. ^0. I. 2. 1i Te) -. £>'. Staf. Byz. & alii, 
 ^ dvn'}xyor) edd. &c. uiidc adduxerunt mf. Chant. aTTttycijov Comp. Aug. i. & a- 
 lii. ^ ai/Ta)t') eauTtaV Stepb. &. al. cd. "(l ;it:5/5-oc} ) ;:t5'?'sC) ^«jS"« !• Steph.y. /?-. 
 
 70 ^e prius) av ^/, & al. nee non Byz. E proximo. <IJ Tgo^ avrac) '* I.«f. 
 
 CAP. XXIII. 
 
 1 Siyctyov ) Cornel. At. Aug. i. Bijz. Gdd. IVo. i, 2. & fat niiilti alii , etiam apud 
 Er. , Euthymius , Lat. Ynde , pro dva<^civ ulqiie cturc^y , dva^dini Cant. Hunt. 3, 
 Per. Vtm. inyayiv Er. ed. 2. &c. 
 
 2 (>i/t/«v) Cmt. Laud. 2. Med. & multi alii , Euthym. ^th. Arab. Armm. Cop, 
 Lat.Perf.Sy. Ex c. VII. 5. 
 
 8 ( ^ TToMa ) Cant. Cyp: Gon. Med. Par. s:. 5. JEth. Arab. Cop. Hiatus aiv 
 te -Tii^iL 51 rX-ri^'t Tt) i\A-7Ti^i In Comp 
 
 12 poll <fli|) *« Comf. Bijz. Wo. 2. 
 
 13 K^Tov Aacr ) tS Aaa Lflt. ( in mf. Cliarit. ) Syr. Angf, 
 
 15 dviTiw^ct.) dviTTiu-^/iv M'^0. 2. ^ dvi-7Tifu.\l/a ydp vfxdc, 7r()o<: at/Vov) dviTTiu- 
 V6 7fli(i ttJrct' Trgj^ Mu^'C Er. margo , Byz. Gehl. & alii , Arab. Cvpt. Lat. aliqiii. 
 Ex V. II. ^ Vfji-iq TTpot; clvto? ) avTOV •:t^o? vudc, Ej^k. avTOv tt^o? avTOV Arm. Perf. 
 Sax. Sijr. Ex v. 7. Hinc id quod modo notavimus, dviTriyiAl/i xxA, ^ auTui ) it 
 at/ToD Per. & alii. Ex v. 14. 
 
 17 dvd')KM' ufque ei'a) ^ Al. Cyfr. Cop. eadem fyllaba vcrfum 18 incipien- 
 ce, undc verfum 17 poft vcrfum 19 rcponit Cant. 
 
 18 ^ Tov ante /Sa^, ) Er. Al. Aug. i. Byz. IFo. 1. 2. codd. plur. ror Comj, 
 Scepk. edd. 
 
 20 So Si Al. & al. 
 
 23 C -i^ "C^ Tuv d^Xii^i^v) Lat. Barb. i. Sleph. k.' Copt. 
 
 25 ... duTsTi;) Ccnrp. Er. ed. I. 2. Al. Aug. i. Gehl. Laud. 1.2. 4. Suip. Stepft. 
 (J. (i'. ij'. & fat multi alii, (ai/ro/c) £r. cd. 3. ^y:. &c. L.u. .yi,')-. Ex parallclis, 
 ^ Toi' , ante J'/af) Toy /S«(]a,3av toi' Byt. & complures alii, Armen. 
 
 D d 2 26 ». T* 
 
 , ( 
 
 i 
 
\ 
 
 212 V A R. L V C. XXIII. 
 
 26 ^ tS ante l^X-) edd.p'imae, Jug. i. Byz. Caif. apud G. a Maftricht, Mofc. 
 Wo. I. s. plurefve. tS Stefh. ed. 3. 
 
 27 <5^) poft oj) — '^^« Cawt. & alii, TlieofJiylaU, Lat. 
 29 /(J^) -^ Leo, Cant. 
 
 31 ^svnTo/) ynwiTOLj Bodl. i. 2. Cant. Cyyr. & alii, Lat. y'mrajj Gon. Par. j. 5. 
 
 33 x.cLXyy.ivov) Xi-yo/xivov Wo. 1. &alii, Efifhan. % Kqaviov) Jt^avicv Lin. N. i. 
 Slid. 2. Lat. 
 
 34 TTCtTi^) -I- At. 
 
 35 Si) S\ aCrov Cant. TVhed.i. & aliquot alii, ^fh. /Jrm. Lat. Perf. S«jr. 
 
 38 (w) Comf. /^ug. 4. Laud. i. 2. 4. JFo. i. & aliquot alii. 
 
 46 7raT«^) ^ Colh. 2. Roe. ^ C '7rai^a.T':^i'..:rxi) Jl. Barb. 2. Bad!.. 4. 5. Colb. 8. 
 Cyfr. Hunt 2. Lipf. iu contextu , Med. Par. 2. Stefk. y. 5. Wheel. 1. lujVm. Orig. 
 'TraqariS'iTui Byz. Cam. Cant. Colb. i. j. £"}i/u M. i. Steph. c-. B, Lat. Athanaf. Eu- 
 fehius Emifen. Bafilius , Nyjjen. Jheudork. Thecphijl. CcnjUt. apoft. ConfeJJlo ecd. or. 
 p. 82. Pi'xfeus aptius vii'um. "il k^ Tavra e-iTrcov i^'ivrvivji) -^ Colb. ^. Fff. 2. 
 
 48 lavTm") -' Al. & alii , Armen. 
 
 §1 crvyncLrciTiQeifxho^) avyzcLTctTiBi/^ivo^ Cam. & alii. ^ yju '?TpoiTi$iy_iro KPi 
 avTo:) <oi) avToc, Tif^oa-iSiXiTo Byz. ( - t^ prius ") Ccnip. Aug. i. Giltl. Laud. 2. & 
 alii, Lat. ^ ^tSM poflerius , Bodl. 6. Par. 6. Seld. 2. Arab. -» >i^ utrumque. Cant. 
 L. Superfluum vifum. 
 
 53 x,eiiuivoi;) xcti TTQoa-tzv^iiTi A/S-ov /uiyctv Itt) tyiv ^v^ctv t« juvnjUHa addit Bodl.y. 
 Gon. Hunt. 2. Laud. 2. Par. 5. ^. Cuft. ex parall. 
 
 54 «. zal) Comf. Al. Aug. i. Byz. Mofc. Steph. omnes , IVo. i. 2. &. permul- 
 ti alii. {x.ai) Er. &c. Lat. Syr. 
 
 g5 .>. ;y!^ ■) Comf. Er. Al. Aug. I. Byz. Laud. i. 2. Mofc. & coiuplures alii, 
 Lat. Syr. (<^) £»•. ed. 3. &c. 
 
 CAP. XXIV. 
 
 I Kcil rivic rj-uv avraTc) eriii. mff. Stap. Eufeh. &c. ( -. ) Mth. Copt. iMt. Barb. 
 J. Colb. 8. cod. un. apud Bezam, Diow/fius Al. 
 
 3 xvqia) -> Med. Arab. Perf. Sax. Syr. 
 
 4 otvS^tQ Siio) Comp. Aug. I. 4. Byz. Gehl. Wo. i. 2. plurefve. Svo dvS^iq Er. 
 & al. ed. 
 
 5 7^fo/i<i)v) h(p6Sm Er. ex parte cod. fuorum. 
 
 10 yiv 5i & a1) Er. Cypr. Hunt. 2. Wheel. 1. Lat. Leftio media, fingulari plu- 
 ralem jungens. unde viaav oi. & a< Aug. 1. cum pleiilque : omittuiitque vel h Ti-, 
 
 Colh. 
 
V A R. L V C. XXIV. 213 
 
 Colt. J. p. &; alii : vel ai , Laud. 1. W». i. 2. vel utruraque , M. Aug. 4.Bodl.5. 
 Byz. Cant. Efh. Laud. 4. St Id. I. ^ («) y^/. Aug. i. 4. Cmt. Gon. Go. Per. Fitn. 
 & alii , Euthijm. 
 
 11 atlToTi altcrum) Tat/ra j^th. Arab. Lai. Barb. i. Cant. Sijr. 
 
 12 Jj uf(]ue TO ytyovoQ) -> Cant. ^ yw:;*) ^ Al. Bodl.6. Cy^r. vel ctiam 
 £<Jt. aliqui \x\ Rom. corre^. Facile omiiVuni pofl Kii^-cra. ^ tt-^oc favror,) 5'ff«/i. 
 ed. 3 in corngendis , & alii. (, ttqoc. iavTov) pleriqiie. Sed conf. loli. XX. 10. 
 
 18 0) ^ Er. Bi)Z. ^ - «'? port Tra^eiJC'c^c) edd.frimat., AL Aug. i. 4. Cam. 
 GeJil. Mofc. pliirimique alii : adde Wo. i. 2. c-.q , bis legendimi, leiiiel Icriptuni, coll. 
 var. c. XV. 17. Vnde (e/? ) Par. 5. 8- plurefve. kv Er. ed. 3. & al. 
 
 19 (w() Aug. I. Bodl. 5. Gal. Laud. 3. Magd. Par. i. Seld. 2. plurefve. quo ma- 
 gis colisereret h-nuc n v. fcq. 
 
 21 ai/Tcc) HToc Laud. 4. 
 
 23 Ka.1 alteruni ) - Cant. Lat. mf. Colon. Sijr. 
 
 27 savrS) ccvtQ Elzev. & recent, edd. at/T« Bijz. Par. s. 
 
 29 «') w<y« ft Arab. Lat. Barb. i. Co//'. 8- Syr. ^ t« fxiTveuf ) «. Lat. fed habet 
 Sax. 
 
 32 xa/o/^ern) x£xaAt;jw/xfy« Cunt, vel etiani Pfryi ^ iv iuiv) -.. Orig. Cant. Lat. 
 nif. Colon. 6"ax. 
 
 36 at/roc) ^ Lat. Syr. ic-iJ avro^ Comp.Aug.l. Gehl. Laud. 2. &.a\u. ^ v^aTv) 
 i'yoo iiui , ixyi (poQ<i7-fii addunt Wo. i. Mth. Arab. Armen. Co ft. Lat. Perf. Syr. Am- 
 hrof. Augujiin. Vid. Gnom. 
 
 38 (^fltT/ ) -. Lat. ob limile verbi Latini fubfequcntis initiura. 
 
 40 'iTTiSc^iv ) iSc^^iv Er. Byz. Wo. I. 2. & alii, ex loli. 
 
 41 a-Tc T?? X<^S(i KOJ ''^cLuua^civiav') edd. mff. Syr. Chryfologus &c. x-ce] ^au(/,at- 
 (^cvTuv d-To Twc ;J:*^'af Al. Lat. Sax. 
 
 43 (Sxxyfv ) xai rd. i-TrtXonrcL UaKtv ai/Vo?? addunt Cyfr. Med. Par. 6. ^tk. 
 Arab. Armen. Copt. Lat. xa< ra W/Ao/^a a7r';Swx.i:' avro.^ diAi\\t Athan^J^us. 
 
 44 /o")o/) A070; UK Al. Bodl. 5. Cant. Colb. 8. Cypr. ^ih. 
 
 45 avTciv ) auTo7c Erafnii Schmidii ed. , Lat. 
 
 46 Koi »r''^^ Wa ) edd. mff. , Cijyrian. &c. ~. ^th. Arab. Copt. hen. ( fed ali- 
 \>i legit , ) Cant. 
 
 47 atTctv^ir" xa/) - /rm. /w{Tavc/ar '«/? idem alibi , Syr. Perf. ^ d^^oifjLivov) 
 edd. oiC. Lcdio media : cujus idiotifmo non perlperto, fecit d^'^duivoc Byz. d^^d- 
 fxivoi Colb. 8. at , incipieniibus , percommode Lat. iinde dq^auhan Cant. 
 
 49 i^n) ^ Arab. Cvpt. Lat. Cmt. Culb.2.Pirf. Syr. ^ ceTo^'i??<.a)') aTTO^iXdl 
 Bodl. J. 4. 5. Mlk. Arab. Perf. Syr. fic , miltam ^ mil". Lat. ^ /igwcrx^vM/* ) ». La'. 
 Barb, i. Cant. Copt. 
 
 D d 3 52 :5-^oi;- 
 
214 V A R. L V C. XXIV. 
 
 52 TTQoiry.uvf.iTavrii; avrov) -. Lat. Cant. 
 
 53 KM IvXoySvTic.) ->. Cant. Arad. Copt. Lat. coi. vetus. ^ { -.. a/^m'") Cant. 
 Co!l. S. Eutliyni. Hicron. Arah. Armen. Ccp. Lat. (in cod. Bodl. Char. Reutl. Trevir.) 
 & iiide verlio Anglica vetus , & Mog. Lucz plerique librarii potius , q.uani ceteris 
 evangeiiitis Amm adjeceruiit f quia prscedit iiientio laudis £5* hne(ii£iionis diviuat. 
 
 10 H A N N E S. 
 
 Hunc habent 
 
 EDD. esdem. 
 
 MSS. CLASS. I. At. ( hians a c. VI. 50. ad c. VIII. 52.) Aug. i. Bodl.. i. 3. 
 €. 7. Bu. Bijz. Cov. I. Efh. Gal. Gehl. Gun. Hitf. Laud. 2. 5. Lin. MtJgd. i. M. i. 
 Mofc. ( in quo nianus mutatur a cap. VII. 40.) N. i. Roe. 1. Seld. 1. 2. q. Trit, 
 Wli. u 
 
 CLASS. II. Aug. 5. 4. Barh. decern , Baf. i. Bodl. 5. 4. 5. Cam. Cant. 
 Colb. I. 2. 3. 8. Cyff. Go. Hunt. 2. ( delinens in c. VI. 64. j Laud. i. ( definens 
 in c. V. 18.) 4. L. Liff. Med. Mont. M. 2. Par. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Per. Seld.4. 
 5. Stall. Steph. y. ^. u 5-. ^. «. -9-. F'mi. FjJ. I. 2. Wk. 2. 3. IVo. i. 2. 
 
 VERSIONES, Mh.Ai-ah. Armen. Copt. Goth, (a cap. V. 45. ad XIX. 13.) 
 Lat. Perf. Sax. Syr. 
 
 PATRES , Orig. Chryf. Cyrilliis Alex. Nounus poeta , Tlmplijl. Euthym. Au- 
 guftinns &c. 
 
 CAP.!. 
 
 1 Sso?) edd. niff. verjtones, patres tanto confcnfu, ut qui alitor bis lecftum con- 
 tendat ; eadeni ratione , ipfos quicquam fcripillle , negare poflit, Et tamcn 9e« 
 conjecerunt aliqui, prscipue Vnitarius acerrimus, Samuel CreUius ^ qui,iumto Lii- 
 cae Mellieri //rtwjowii nomine , edidit Imtium evangeliilohanms ex antiquitate ecckfajli- 
 coi, ut titulus ait, reftihmtm, anno MDCCXXFL Eo toto volumine omnia e Scri- 
 ptura & ex antiquitate conquirit , ut probet , nil Chrifti deniquc (Domine , hoc 
 memoranti da veniam : ) ante Mariam fuille : & quia tonitru Jioc , Et Dais erat 
 Verbum , fcriptori intolerabile eft , omnes machinas adhibet , ut omnibus perfua- 
 deat, evangelifiam habuilFe, Et Dei erat Ferhum. Uuare autequara ad reliqua lo- 
 hannis loca accederemus , noftrarum duximus eife partium , id conjefturs exami- 
 nare. Ac recens quidem erat Artemonii edifio , quuni hanc dilculiionem fulcc- 
 pimus: novillimeque prodiere Petri WelTeling Probabilia, in quibus ea'dem ledtio, 
 "Et Deus irat^ Ferhum , copioie do6teque vindicatur. quare fi nunc dcmuni ea mihi 
 opera capelleuda eHet , multo breyior forem. Scd tamen ubeHoris trartationis , 
 
 iu 
 
V I N D« I H. I. I. S I. tJ^ 
 
 in re tanti momenti , nos non poenitet : illud moleftius eft , quod Patnim loca, 
 quibus nititur Artcmonius , fiepe ipfa funt impeditiirima , prsfertim iibi liEreliuin 
 oblblctarum lab3Tiiulios cicdunt , & Artcmonii arguniciita ex loiigo plcriinquc a- 
 pud patres fcrniomim traotu ducui.tiir: iinde Ai-tcmoniiim, pcrfpicuiim alioqui feri- 
 ptoreni , hac ftili fui virtutc atgre iiti palfa eft ipla materios. hic quid faciat , qui 
 & patrum loca & Artenionii ratiocinationcs repetcrc debcat & lefolverc, & m 
 Jioc ncgotio ita vcrfari vclit, ut nil diininulalle nefvorum vidcatur , qui incideii- 
 di funt V Sane rauka patrum capita exfcribenda cirent , & totus Artcmonii liber 
 rcponendus, & verboliliima difputatio inftitucnda: quK a uoltro propolito abhor- 
 rent. vVb iis igitur duntaKit, (]ui & patres & Artemonium & liabent & adhibent, 
 penitus iiitelligi I'pero: ceteris autcm quo(pie Icilituribus ea, qua; ad linnmam certe 
 vindiciarum letlionis falutaris in hac momcntofiirnna literula pertinent , perfpicue 
 fubjicere conabimur, qui fortalle latis habebunt, ii legerint mox § I, maximeque 
 § iV, vel etiam §. V. VI. 
 
 § I. Uxc conjetlura primo ftatim audita tbfona cfl:. 
 
 AppcUatio quidem fimplex , Ferbum Dei , liabet vim ac fententiam in fuo 
 gencrc perfcftam : led enunciatio , ^ Dii erat Virbum , in contextu pr^fertini 
 lohannco fpec^tata , abrupttnn quiddam habet & curtum , intelligentianique omni- 
 um delHtuit , antcquam cam explcat ; neque quidquam dicit , c]uod non prius 
 in mente auditoris ad evangclium legendum accedentis hxreat. Nam quum duo 
 prima incifa , In frinciivo erat Ftrhmn , ^ Vivhiim erut nfud Dmin , Icgimus ; 
 protinus Dd Ferbum cogitannis : qui enim , ii non Dn verhuin ellet , nynd Bium 
 eilet i? at tcrtiuni incifum , &? Deus erat Ferbum , fine omni dubio addit quidpiani 
 fenfus augurtilfimi ; privfeitim (]uum tanta vi inter illud , £f Ferbum erat apud De- 
 vni , & inter lymperafma ilhid , Hoc enit in frinciyio apnd Dnint , interponatur, 
 Accedit, quod'lolianncs , Ii /,'«« fcriplillet , articulum nun omiiillct, quem & prs- 
 ccdens comma & lubfcquens item habet. Etiamli notabilis pars codicuin haberet 
 6tu , tamen ca Ictitio poltponi mcrerctur : quanto minus tribuendum elt conje(;tu- 
 rae merae ? 
 
 § II. Hnnc conjeduram unam in lohannem fiilcit Artemonius 
 conjeQuris XXI in alios fcriptorcs dc in corum manum ac mentem. 
 
 Id praecipuc agit Artcmonius priorc voluminis fui parte : argumenta cerne- 
 mus ordme. 
 
 Argumentum I. Artcmonii : CELSFS Ciirijlianis exyrohrat , quod Fi/ium 
 Dei dicant ■iVTo^-'^ov , £«? tamen poflremo erucifixum exbibeant. id non nifi in friinas 
 Cff extremes paites tvani^dii hbannis convetiit. avroAoyov autem Origems diare folhus 
 tft , non Celfus : legendum igitur , ai/T« A070". Artemon. Part. I. cap. I. Rcfp. 
 Kua muiaudum dl Origems verbum ; cujus ftilo CcHus , objedtioiii robw additu- 
 
 fUSy 
 
ztfy V I N D. I H. I. I. § IT. Arg. I. 
 
 rus ) avToXoyov xoit' arBQ^Trov appellat. Exc. Origenes mox in reffonfione tantutrt- 
 tnodo a'pfdlu '\'r,o': , non avToAoyov. Refp, Neque ciCtS Acyov appellat. Confer 
 Weireling p. iy6 feqq. 
 
 Gtuod Origenein & 6s« & (5eoc legilTe, fed eundem illud diflimulalTe, fufpica- 
 tur ArLcmonius p. 3, 64, 155: fufpicio ell, nil amplius. 
 
 Singula Arteraonii argunienta proprio fuo loco circuir.fpefte examinari de- 
 bent, nam ad euni fubinde locum , quali firmiter conllitutuin , aliis ex locis , ubi 
 grandes concluiiones intert, le^lorem folet remittere. Argnmentum e Cello &c. 
 leitoreni , ii in paginam 46 vel 69 Artemonii e transverfo incidat , non commo- 
 vere non poteil:. fed iplk paginae pnmje , ubi fedem habet argunientum lane debi- 
 le, terrorem eximunr. Idem de ceteris tenendum. 
 
 Arg. II. PTOLEMjEVS Fulmtinimus apud Irtn. I. l. c i ftatuit , 'A^X'^^ 
 Principum (quod Falmtinianis qniddam erat intermedium inter Dimn fiifremum ^ 
 inter Logon) initio Evangelii lobannis vocdri Deum : at nufqucim in contextit loban- 
 mo jpotuit id ftatuere , niji verju i . Ergo verfu 1 Ptolemaeus legerit necejj'e eft , & Dei 
 (6e«, fine articulo , id eft frincifii, Filius aiit emijfw ) erat Verbuni. Part. I. cap. 
 II &II1, nee non cap. VI. Refp. Palmarium eft hoc argumentnm, & nobis in exi- 
 tu longe utilillimum ; fed oppido abltrufum. quare patieutiam lectoris & sequita- 
 tem , 11 ufquam , hoc loco imploro. Affirmat omnino Ptolemsus , ab lohanne 
 Principium vocari Deum ; fed quseritur , ubi ci lohanncs Principium Deum^ vocare 
 lit vifus. Artemonius toto initio evangelii lohannis excuUb , nos ad verfum pri- 
 mum obnixe conatur redigere , ut in eo, & in eo folo , & in eo extrerao , pute- 
 mus, Ptolemsum putalle, Principium appellariDeum. Ac non diilimulat ille quidem, 
 verfu 18 elfe variantem leftionem , ubi pro yxfojiviq v:oc legitur fj-ovoyivk 6'53?, 
 live fAovoyivt)/; vioQ (jioi-ha.ac\ero\a.nct:at:em state Ptolema^i , proximi Valentino di- 
 fcipuli , infcriorem elle contendit. At nobis , ut confidimus, conllabit , earn Ptolem^o 
 coiEvam, atque etiam ANTIQUIOREM fuille. In periocha fuper loh. I. i. quam 
 Irenaeus avccuc, 'hifyai verbis formalibus , ut ajunt , retulit , lie ex lohanne diUerit 
 
 Ptolemseus, 'Agp^Jif Tiva Ti^oTifjiTOJj to 'tt^co'vqv yivvy)(iiv vtto tS Sm' ov an no] uic-v 
 aoioyivri v-(x\ flsov it'v/,Xnziv' Iv a> to. ttuvtol TraTviq Tr^oi/sa^i ^Tri^y.aTiKux; xtA. 
 Antiquilfnua interpretatio flc habet , Frincifium quoddam fubjecit , quod primum fa- 
 £ium eft a Deo : quod etiam nun vocat , ^ Filimn ^ Fnigenitum Domini vocat : in 
 quo omnia Fater fraemifit feminaliter. Rurfum Theodotus fcriptorve Do6lrinje ori- 
 
 entalis in Clepientis Alexandrini Epitomis flc ait , to 'Lv d^Xv m Xoyoc, , zai 
 A678? Yiv TT^og Tov Qiov , scui 0EO 2 hv Xoyoc, 5 ol aTTO idXivrlva iiruQ izSiX^^- 
 TObj' 'A^X*^v juiiv ydq tov Movoyivii Xiyainvy ov Kct^ Siov 7rqo(T ay o^ivi^ai^ w? »a^ iv roTc; 
 i^ii^ aLVTiKPvi; Biov avTov SnXoT Aiycav > o fxavoyivriQ 9iog o"(av ik TOf y-6?v7rov tS ttcitqqi: 
 iKiiVOi i^ytyii^xTc. Tov S\ hoy or tov h tw ^h^X^J tStov tov iv tu) Nlovoyivei Iv tos Nw xo^ 
 
 TJI 
 
V I N D. I H. I. T. § II. Arg. H. 217 
 
 TM *A^»i9«ifli fimvii TOP X(>i<rov Tov A0701' xctf TMi' Zww'i'. o9«v iiK6ra(; xa/ aJrov (iii- 
 fcrcndiim eft, Qtlv) At-js/ tov jv toI 9e« tw Nw ovTot. i. e. Illud y In pnncipio 
 erat W-rbum , & Vcrbuin crat apud Dciim , & DRVS cfat Verbura , yoikntimvii 
 fie inulli^unt : Principium dicnnt. tjje Vnigtmm , qmm etiain Deum al^^nll,lri y ut ^ 
 in fequentibus ayerte Vmm ilium indicat , dicens , Vnigina Dms qui erat m finu FatriSy 
 is cxpvfuit. Ferbum aulem hoc , quod erat in Frincifio , quod erat in Vyd^ina , in 
 Menti ^ Feritatt , indicat Cbriftum , Ferhum £<? Fit am. unde merito mm quoqut Dt- 
 um dicit y qui in Deo Menle font. Duo Iijec teftiinonia producit Arteuionius p. 4 
 & p. 162 ; imincrito divcUcns , ut docebit accuratior loci utriunjuc conlideiario. 
 Dom'iiia; orieiitalis teftiinmiiiim diias partes habet : & in podoriorc qnidcm parte 
 fuit unice verbis locpiitur auftor , Valentinianus recentior ; in incifo illo , Ferbum 
 trat apud Dcum , Deuin pro Principio accipicns , quum Ptolenisus in eodcn in- 
 cilb aperte Deuni pi'o Deo lumnio acccpiirct. in priore auteni parte iion fine alFc^i- 
 lu quidcm refert , quomodo Valcntiniani , primi videlicet , Kctrd t«: «aAsvTiv» 
 X<lov>iq , temforibus Fakntini ipfius , accepcrnit locum loli. I. i. ibidenujiie vertuin 
 18 conrulerint. Proinde etiam inciiiun illud, ov x.a^ diov -TrfiorctjoqiviS-itj , quern 
 tliiim De^m appcllari , oblique & ex. nieate anteceirorum refertur , neque verba il- 
 ia , £5* Ferbum erat apud Deum , fed ilia , Deus Fnigmhus , unice refpicit. 
 Omnino Ptolemxus iple nititur loco illo loli. 1. 18 , ut Fnigeniti mentio evin- 
 cit : eundeni vero non minus , quam Dortrinam orientalcm eodem verfu le2;ii- 
 fe , f^iovcytvrc Oso? Fnigenitus Deus y perl'picuum c[t ; nam etiam Fnigtnitum Dt' 
 um dicit eodom vcrborum ordine , quo verlus 18. Hoc undc habucrit , res docet. 
 Muki patres , Alcxandrini potiflnnum , fic legerunt : flc legit etiam Valentiniis, 
 Alexandria inllitutus. ANTE VTROSCAVE videlicet aliquis Alexandrinse ieduli- 
 tatis , cetcroqui non malus ; qui fortaiTc loh. III. 18. illud , oti ;t*« 7rj7r/9fcy»«» 
 ik TO ovoua, T« /vUVi-y-cvKC Tin th Os>^ , quia non crtdidit in nomen Fnigeniti FiliiDeif 
 per appofitioncm acccpilFet , & ibi Fnigenitum Filium Deum dici exiltimatlet ; fe- 
 ccrat exinde glollema ad cap. 1. 18. cafu refto cum textu congruens , Q%6q. Sunt, 
 qui TO vioc per abbreviaturam putent elTe mutatum : potuit vero etiam librarius 
 pro verbo ukc vcrbum 9ioc ex initio hujus vcrficuii per fcltinationem arripcre. 
 Vtut eft , in dicf-to iplb deliinc nomini vio(; nomen Geo? modo lubftitutum , mode 
 adjeftum eft. Vtrumvis glollema , coUato v. i , za/ 9ik ^Jv A070? , fuaviter tin- 
 niebat : led vide inligni exempU) , quam periculofum Ut , etiam plaulibili ratione 
 verba Dei intcrpolare. Interpolatam letlionem c. 1. 18. Fnigenitus Deus y paritcr, 
 & genuinam Icdionem verlus i , Ferbum Deus , perverfe cxpolkam , ita contor- 
 fcre Valcntiniani, ut li^c ipCi plane cenferi dcbeat INDIVULSA STIRPS TO- 
 IIVS _/Er)NVM SYSTRMATIS GENEALOGICl , non folum apud pofteriores 
 Valentinianos , ut agnolcit Artcmonius p. 165 , fed etiam apud priores. Manife- 
 ftum eft illud Ptolcnnicum , Sv Sr> kouj viov uovoyivH xa^ Biov x.ix.Av\Kiv. Latine ex- 
 ftat, Ouod etiam^ Nun vocat , £5* Filium fjf Fnigenitum Domini vocat. reftius forct , 
 quippe quod , fcil. Principium , ^A^X^v) lohannes £<? Filium Fnigenitum £<? Deum 
 vocavtt. Etenim i. to quod in Latino interprete refertur ad vocabulum pr^ecedeiis, 
 Prinapium: fed ov (AricnKmio 0, p. 9, 26. ) id" tifmo Gr.ECO, fenfu eodem, fpc- 
 ttit ad lubfcquens viov. 2. to Domini natum eft ex abbreviationc, quie Deum notat, 
 
 Ee & 
 
2iS V I N D. I H. I. I. § II. Arg. II. 
 
 & ab Artcmonio p. 23. ex raff, feliciter expedita eft. undo ex caftigatione nefcio 
 qua inarginali leftionis illius, Domini vocat, glolFa hsc , nun vocat, enata & alie- 
 no loco illata eft. 3. Greece eft, £;? Filium Vnigmitum ^ Dium : Latiiie, £5* Fili- 
 ii'a &f y^nigmitum I)mm; & hoc videtur elFe Ptolemaicuni , Grscis autein librariis 
 epitheton Fnigmiti magis cum Filii quam cum Dei nomine convenire vifum. ete- 
 ^ nim Aitemonius in hac Ptoleraxi periocha nou femel Latina Gra;cis jure prsfeit. 
 
 polTet tamen etiam in Grieco idem epitheton Fnigmiti & cum Fiiii & cmn Dei 
 vocabulo per zeugma conftrui. Quoquo modo legas & conftruas , illud , Fnigeni- 
 tus Dms , Ptoleniieo non eft adjeftivum & fubftantivum , fed appolitio : ncque 
 tamen ei divifim , led conjunftim , Filii Fnigmiti Dei appellatio videbatiu' proba- 
 re , Prindpum ab lolianne proponi frimum illud gmitiim a Deo. nam Valen- 
 tiniani praeter Deum fupremum , omnes seonas , prolationes five Filios ; onines 
 omnino seonas , Deos effe ftatuebant. Obi. Vnde Ptolemsus illud , Filiiun , liabet , 
 fl non legit, Fnigmitus Filius? yid. Artem. p. 7. Refp. Vel plene legit, /uovo- 
 •yivyjQ uloQ. B'tot,' vel to vld<; ex poteftate th fxovoycvvic, eduxit : nam Filius in Fnige- 
 nito continetrir , ut ait Artem. p. 29. vel fimul refpexit locum ilium loh. III. 18, 
 totumve lohannem. Fnigmiti mentione femel a v. i. c. I. loh. (in quo verfu to- 
 ta ceteroqui analyfis Ptolemsi verfatur) difcellit: quod II ad verfum 18 progref- 
 fus eft; quid prohibebat , quo minus etiam aliquanto longius exiret ? Namque 4. 
 notabile eft illud Kix.Mx,iv , in prxterito. Latine quidem prsfens eft , t-ocat ,• & 
 in toto contextu Ptolemjeus prsefens de lohanne adhibet (TT-^oT/S-sra/ , (pnai ktA.) 
 verfum i. refolvens: fed enim pro indole hujus incili aperte per parenthefin pofi- 
 ti ( quiff e qmm — — vocavit ) plane remotiorem lohannis locum fpc(!:bavit , & ea 
 mente dixit xix-Ayimv. Si vocat ipfe pofuit interpres , pofuit vel per indifferenti- 
 am , vel etiam compenfationis gratia , quum proximis ante verbis praefens illud 
 TT^oTi^iTai reddidilfet, fuhjecit, in praeterito. Sin autem librarii mutarunt aliquid, 
 breviore via vocavit in vocat abiit, quam y.ccMt m TiixXnxiv, Obfeguimur Artemo- 
 nio , qui in his differentiis aliquid quaefivit p. 24. Non tamen foli Valentiniani 
 adoptarunt illud, Fnigenitus Dms, v. 18. fed etiam orthodoxi, Clemens Alexan- 
 drinus, Origenes, (etiam in Pamphili apologia flc citatus, ) Gregorius Nylfenus, 
 Ignatius interpolatus , Conftitutiones apoftolicse quater , & alii plures , ad quos 
 accedit cod. Colbert, oftavus : ut notat Artemonius p. 170. qui nefcio an retie 
 excipiat p. 169 Irenseum. nam Ircnaeus varie locum citans , 1. 4. c 37 ita habet, 
 Fnigmitus Dms , qui efi in Jiiiu Patris , iffe marravit, idque interpreti Irensi eo 
 minus poteft tribui , quia h^c le6lio ad Latinos nufquam emanavit. Et vloc- & Stk 
 legunt Athanalius , Epiphanius. Habet vero etiam Syrus , Fnigmitus , Deus : & 
 plcnioris leftionis , Fnigenitus Filius Deus , ftrirtura eft apud Athenagoram , qui 
 in Apologia circa A. C. CLXXVII icripta , Chriftianos male atlicos vocari do- 
 cens , confitetur diov vrari^ct zut Tiov ijiov M.al Uviufxa ayiov. pag. 86. ed. Lipf. 
 quanquam is eife videtur locus , cui cum Whitbyo diffidit Artemonius , pra^tl p. 
 17. Nemo horura amicus Valentinianis fuerit : pleriq^ue vero non ita leviter iil- 
 dem etiaiTi infenii crant, ut ex eorum audlorJtate vel m eorum gratiam le^Honem 
 banc, cujus totam vim ceteroqui ex v. 1. repetere poterant, adoptarent. aliunde 
 
 earn 
 
V I N D. 10 H. I. 1. § II. Aig. IT. 419 
 
 earn nacTi fint, opoitet , videlicet ex glolTemate illo,de quo fupra. Qliiare cum& Pto- 
 leinsos & Ortliodoxi lediouein illam, Fnigenitus Urns, Antiqmovi inveiuori acceptain 
 rcferant, ikju invitis nobis Artemonius Ptolcnia^uni ejus auttorem elVe uegat; quaii- 
 quam ne id quiilcni Ireiixi TcrtuUianicjue tcltinionio demonltrac. Nam Ironaeus 
 ipfe eandem Icdtionein , ut diximus, fecutus eft: non ergo mirum, fi earn Vales- 
 tmianis non cxprobravit. Interpretatio quidcin Valcntmiana le(^tiouis illius pcr- 
 vcrla erat : lectio tamcn ipfa lenluni bonum i'crebat , coll. v. i. Bono fcnlu earn 
 iniitabatur Ii-cna:us , intcrprctationcm pcrverlani rejecilTc contcntus ; perinde uti 
 veifuni i3,aliaque loca , pro fua facilitate , extra certamcn , duplicitcr citavit. 
 Si corruptus illc fit Ircnxi locus, non fequitur tainen , leftioncin illam, Fni2;mi- 
 tus Deus , in verbis I'tolemari grscis non fuiire reconditam ; led ab Irenso dun- 
 taxat , rerum copia obruto , minus animadvcrfam. Denique lis in locis , ubi Ire- 
 njEUs Marcioniticas corruptelas crainHimas , & pcrverfillinias interprctationes Va- 
 lentinianas reprelicndit generaliter, liaud opportunum ei fuit, parciores multo ho- 
 runi corruptelas noniinatini rcdarguere , quamvis eas non ignoraret. nam certe ev- 
 angelio lecundum lolrannem i^lmiffum eos utentcs notat 1. 3. c. 11. quo iplb non 
 obi'cure eos aliis potius cvangcliilis non plenc ulbs redarguit. p. 220. coll. p. 223 
 f. Vid. etiam var. loh. VI. 4. Col. I. 16. TcrtuUianus vero in lib. de Carne Cliri- 
 fti , c. 19. Valcntinianos line difcrimine adulteratores loci loh. I. 13. ait : inju- 
 ria id quideni , ut ad locum ilium notamus ■■, fed tamcn ita , ut etiivii Vctlmtinum 
 iffnm appellet , eujus lane nomini parceret , fi eum luijus adulterationis putaret 
 expertem. Ceteroqui non obfcure innuit , de dogmatibus Valentini magis libi coii- 
 Itare , quam de le(frionibus textuum , quas haberet : nee nifi ambigue ilium a cul- 
 pa violationis ablblvit. SI Foilentimis inU^ro inftrimmto uli VIDETVR. de pra:tcr. 
 c. 38. Fdl/ntinus aliter exiwnens, ^ SINE DVBIO enunioins hoc nomim, quicquid emm- 
 dnt , ut wmdofum retro ahcrius fiiij]} denioiiftriif. ibid. c. 30. Idfin licnk Fahntima- 
 nis, quod Fi%hutinu. ibid. c. 42. Mitius taiuummodo de \'alcntino loquitur, quam 
 de Marcionc, ex/ru &f •palam machaera ufo. ibid. c. 38. Quod fi Valentinus nil mu- 
 taflct, potuit mutarc Ptolemaeus , Valentino docitior habitus apud Epiphanium, & 
 a Valentino aliquannnn abilFe creditus, in appcndice Tertull. de prarlcript. c. 49. 
 
 Ergo Ptolemaeus, Principium ab lohanne Fnis;mitum Dcum ci\^cvocmim^cenh\t e\ 
 loh. 1. 1 8. idem(]ue loh. F. l . legit, ^ Deus erat Ferbim. Ncc retle Artcmonius Valenti- 
 nianorum polleriorum caufam a prioribus fejunc^tam, & cum Orthodoxis conjundam 
 ellc contendit: nifi potius le(iUonc (^ioi: vcrfu i & 18. priores multo minus, quam 
 poftarioros carerc potucrunt. Nam quum illi, non hi, Deuni^ apud qut'm erat Fer- 
 hm-, de Principio acciuerent: liquet, aut illos, nifi hot; utroque verfu iegerent, 
 nullum, ne fallum quidem, fundamentum lui fyitematis habuilFe; aut hos line cau- 
 fa non (blum vcrfu i, fed etiam verfu 18 Qioc legere conatos cite. Sane verfu 18 
 Ici^tioncm fjioc non magnopere curarunt pofleriorcs, fed quali in lucro deputarunt, 
 quum Thcodotus in Epit. Clcmentis Al. f. 566. edit. Heinf. etiam vioc legit, itaque 
 intcrpolationem Geo; verfu 18. antecelForibus , ledlionem Stk vcrfu i. lohamvi ac- 
 ccptam reculeinint. Orthodox! vero, quamvis illud, 6 |wovo7«v«; Qjo?, frequcntes 
 
 £ c 2 citant. 
 
aao V I N D. I H. I. I. § II. Arg. III. IV. 
 
 citant, tamen etiam hoc, o /movoyivriQ vioi;^ retinent, ut Athanafius & Epiphanius, 
 de quibus Iiipra, vel conjundlim , o juovoyivriQ uloi; Qioc, citant, ut Clemens Al. & 
 Origenes: neque ipfos codices lohanneos inutarunt ; (nam unus ille Colb. S. quid- 
 vis obviinn fuo convafat arbitrio : ) ergo verfui i. multo minus intuliilent illud , 
 xai 6eo? "h ?^6yoq ■, i\ id antehac extra textum tantummodo invenilTent; vel certe 
 illud , icat QiS m o A070? , interdum etiam negledlius citaiTent. imo Syrus , quam- 
 vis in textum admittat illud, lucvoyivyi^ Qicc , v. 18 , tamen v. 1 retinet zal 6i05 «f 
 6 A570?. Expedit hoc argumentum Weflelingius capite II. 
 
 Arg. III. Ftolmiaeus I. c. futavit^ lohanmm dicere, a Principio produftiim efie 
 Verbum. Id Ptokmaeus non aliunde deduxit, quam ex claufula verfus primi Jic lecia., 
 Dei id eft Primipii, filius S proles erat Verbum. Part. I. cap. II & IV. Rclp. Sic 
 Ptolema;us nervum argumenti fitum habuiflet in ellipfi, quje ipia aliunde probanda 
 foret. Enimvero, a Principio produdtum elfe verbum, probarc conabatur non ex 
 claufula ilia quoquo modo ledta, fed ex eo, quod loliannes ei (^SicKfi'i^ac) diftinxij- 
 ft videbatur hsc tria, Benm £5? Frincipimn ^ p^erbum. neque clarius ex ioh. I. I. 
 Ptolemseus, a Fatre cjfe Frincipum, deducere potuit. cum tamen inde illam Tr^&JTMv 
 jivia-tv frimam generationem , adhibito verfu 18, deduceret, facile porro deduxit, 
 « Frincipo ejj'e f^erbmn, quam vis legebat, £f Detis erat f^erbum. 
 
 Arg. IV. Ptolemaens I. c. ad Ioh. I. i Jic conimentaHir , KaAw? oZv tlvnv' Iv 'Ag- 
 X» y\v 6 hoyoc,' «v 7^5 iv ra 'Tiw. nd'i ^oyoc rv tt^oi; tov Biov K^ ya^ :^ 'AqX^- 
 jiOJi 6foc m ^oyoi; , 'AKOAO'T0D.2' to yd^ ix- &iH 7Si'inS-sv fijc? i<fiv. Ovroc h 
 Iv'A^XV "^5°? '^°^ ^^^^- Si Ptokmaeus legiffet , Deus erat Verbum ; non jootnijfet di- 
 eere , lokannem aKoXi^uic, bona confecutione lomtum effe ; fed quum legit , Dei erat 
 verbum ; laudare demum fotuit confequentiam hane : Principium ex Deo fupremo geni- 
 tum Deus eft ; ergo Verbum , quod Principii proles erat , Bei erat. Part. I. cap. 
 II & V. Refp. PtoleniiEus hanclohanni tribuit confecutionem : Quod ex Deo genit'wm 
 ifi , Deus eft. Logos genitus eft ex Principio, quod Deus eft. ( Principium au- 
 tem Deum effe , fuperius ex Ioh. I. 18 confirmatum putat. ) Ergo etiam Logos 
 Deus eft. Li Majori propofitione , quam exprellit , ix, &iH pofuit fine articulo : 
 quia Minor , quam in mente habebat , articulum non admittcbat ; de Deo fupremo, 
 de quo Artenionius pro Ptolemseo fubfumit , revera non agens , ut liquet ex paral- 
 lelo Valentinianorum loco , quern dat Artem. p. 162. Si Ptolemseus in lohanne le- 
 giffet , xai S'sS m A070C , dyioXy^ccr,- debuerat iubjungere , to 7a^ :-x S-jS y-tvn- 
 id'iv , 3«S Wtv. Nunc quum fubjungit , to yd^ ix. ^m yivvyiB-lv ^ioc, i<^tv- aperte 
 conftat , eundem in lohanne legiffc , seal 3-?o? r,v 6 Koyoq-, ficut bis habent Ptolemaei 
 verba , apud Irenaeum & interpretem Irenaeo vix rccentiorem. vid. Artem. p. 5. 
 Neque ulla veri fpecie probari poteft , Heracleonem Valcntinianum aliter legille. 
 nam Origenis de illo iilentium , ex t]Uo aliter cum legiffe infert Artenionius p. 119 
 & i8f^, permultas , fi modo aliquid ab Heracleone in locum Ioh. I. i Icgic, potuit 
 caufas habere : neque Origenes , qui d-iog legebat 5 ita yeri.tus fuit Heracleonem , 
 ut 5 li -i7s» legill'et , id diilimularet. 
 
 Arg.V, 
 
V I N D. I H. T. I. § II. Arg. V. 221 
 
 Arg. V. /f/f IREN/EVS /. r. &? f(>ffifn^ FaUmimanos refutms , nm Beum 
 ^''el■bu^l , ftd Dei Vcvbimi apfell>t,u. Parr. I. c. VII. coll. pag. 2i.j. ined. ciiiii tinilo 
 Opcris. Rclp. Qiieniadiiiodum appcllaritjiicm illam , Ferbum Deus , Valeiitinianis 
 aptam fuillb putat Arteinonius, cam adco ab ipfis introdudtam contcndens : fic lie- 
 nso illus refutaiiti , tSc direciis terminis cmtriidianti , ut Artcni. ait , appcllatii) ilia, 
 f'trbum Dei ((^uamjiiam Verbum D/um noil ignorabat , ") aptior fuit. nam Fcdnun Dn 
 iinmcdiatuin Ftrbi e\ Deo ortum infeicbat ; (v. Aitcin. p. 11. fin.) cum Valenti- 
 niani incer Dcum & inter Vcrbiini intcrponcrent Principium : at Fcrbum Deus apud 
 Valentinianos, quibiisomncsiEones dii crant , iniincdiatum f'erbi ex Deo ortum non 
 inferebat. Eadcin ratio alios patres movere potuit , ut horrore lisreticoruni vario- 
 rum inallent Fertiim Dei , quam Ftrhitn Deum dicerc. tantuin aberat , ut tcxtuni 
 loll. I. I , W hsrctici cum mutallcnt , itidein mutarcnt. Pra:terca Ferlum Dei dixe- 
 re Irenseus & cctcri , in his ipic Athanalius , ex niultis Veteris Tell. locis , ex 
 Ap. XIX. 13. ex toto fenfu loliannis ; non praeciie ex ilia parte & leclione, £5? Dei 
 Filius erat Ferbum. ncque cnim Temper cum lubjcrto commode conllruitur gcnitivus 
 praedicati : v. gw lefus ejl Dii Filius ; ncc tanieti commode dicitur 7;//fj Zyt/^ Ferbum 
 aixere fimpliciter, uti loli. I. i. Ferbum ter eft Subjeci'him. Ferbum Deus rari dixe- 
 re ctiara pdfteriores patres , quos Artcmonius agnofcit legilTe, &? Deus ertit Ferbum. 
 nam loli. I. i. potius primum & fecundum, (]uam tcrtium niciiumimirati luuc : quan- 
 quam ne tertii quidem incili iinitatio admodum ferebat , Deus verbum dici. eft enim 
 ^laiia cnunciatio , Deus erat Ferbum : led Ferbum Deus , eft Appolitio ; Appo- 
 luio autem Ixpc fcrmonem facit iinpcditiorcm : ncc femper cv enuuciatione 
 appofitioncm formare licet. Veruntamen qui Deum Ferbum dicere abftinuerunt, 
 ipli rci nil detraxerunt. nam nt Filius Iwminis , vcl Filius abiblutc , iibi dc lioininc 
 agitur , Homincm infcrt ; lie Filius Dei , & Verbum Dei , iSc \'erbum , & Filius, 
 Dcum. In fumma , (^ui Deum Ferlum A'kwM-, ledionem lobanncam confirinantiqui 
 non ita dicunt , cam non intirmant. Hxc a nobis , Ledtor , rclpoaderi putabis, 
 quotieicunqiie Artcmonius Firbum Dei ex patribus urgct. 
 
 Arg. VI. Trenatus, nufquam , ubi Deitntem Chrifti yrvhat , ne quidem I. .9. t. C. 
 hoc dictum , & Deus erat Vcrbuin , allegat. P. I. cap. V^III. Rcfp. Ircn^us I. c. 
 dc induftria collegit talia potillimum teltimonia^ qux fimul & dc Patre & de Fi- 
 lio agercnt. oftendit enim ibi , & Dohiini nomen ctiani Patri , & Dei nomen eti^m 
 Filio tribui. Allegat tamen hoc, £r Deus ernt Ferbum , eod. lib. c. 11. bis, & I. 5. 
 c. 18. MAGNA ubique de caufa. nam primo loco agit de tota leritatis regula contra 
 trrurem </WBfw Nicolaitarum &Cerinthij altcro , (ni quo tamen Grafci hxc verba 
 X.C11 Acycc h TrQoi; rov 9i6v , xai (jik itv 6 Xoyoc , per Ifcnxi perfonam prxtermit- 
 tunt , f(.>rtairc ol> Iiomoeoteleuton , ) altcro , in(]uam , loco Ircnxus laudat evangc- 
 lium lohannis , quod de gloriofa generatione Clirifti a Patre agat : tertio, dc Patre 
 & Verbo dilFerit. Ncque fraudis uUuni his in locis a librariis^ admiira: datur vcfti- 
 gium. Dc Valcntinianis , quos hoc di('him tra(^hntes idem inducit Ireiixus , liipra 
 dixiflius. Tauto libcrius ci fuit , alia dirta aliis laudarc in locis. Liitaiitiam de di- 
 
 ^.c 3 tto 
 
aai V I N D. I H. I. i. § II. Arg. VI -X. 
 
 floRora. IX. 5. apud Ii-eii£euiii niliilo magis pro Chrifti Dcitate citato, quifquis de- 
 dit ; nos qiiideiii ea aou valdc utimur. Omnino difti illius r^tatio apud Iienseum 
 obfcurior elL nam lib. 4. c. 10. & paflim Pater appellatur Dens fu-per omnia, Dms 
 henediFtus ; quanquam loco Rom. IX. 5. non allegato : rurfum Jiic iple locus in- 
 ter alia duo Pauli loca expreffius 1. 3. c. 18 citatur ; led niox , ubi ex duo- 
 bus illis locis dodtriiia de uno lElu Chrillo ducitur , locus Rom. IX. 5. intaftus re- 
 linquitur. Poffit igitur a librario intruius videri : nili potius Irenseus vim liujus lo- 
 ci liia I'ponte perlpec^lum iri cenfuit , eumque in fine capitis illius 18 reipexit , jubi 
 Chriltus dilerte Dms nofttr appellatur. Certe Paulo nil prsjudicat Irensus. 
 
 Arg. VII. Irmams I. j. c. 11 dkit , lok. 7. I. 3. iltam , quae eft a Patre^jprin- 
 cifakm ^ efficahikm £5' gloriofam generationem Domini lefu enarrari. Ergo Irenaeus 
 Dei legit, nam. fi Deus Ugcts , enarratio ilia non cernitur, P. I. c. IX. Rcfp. Irenaeus pri- 
 mes duntaxat loliannis verliculos exprimit ; led ea , quae proxime I'equuntur , li- 
 niul innuit. Neque nervus argumenti , quod ei tribuit Artemonius , in iplb textu 
 ell , fi legas , Dd erat Ferhum : ( nam Ibl efl Dei , Mattli. V. 45. nee tamen ell 
 Deifilius: ) fed tantum eft in interpretamento illo , Dei filius crat Ferhum. filium 
 autem unice lubaudiri debere , aliunde debet oftcndi. hsc oltenlio, undecunquepe- 
 titur , £eque eft facilis , five 9jcc live 6sS , imo facilior , fi Qioc, Icgas. nam Fer- 
 Inm eiXc Dei Ferhum ., illico percipimus , cum legimus , In frincipio erat Ferhum, 
 &f Ferhum erat aptd Deum : fed quum fubiequitur -, ^ Deus erat Ferhum , turn de- 
 mum enarratio de illo Ferho , eoque Dei Ferbo , amplificatur ; Dei , cujus eft Ver- 
 bum , & Verbi,quod Deus eft , unitate fuperaddita. Princifalis £5" efficahilis y 
 gloriofae generationis epitheta repetit Irenasus ex fynibolo Lconis cherubici , quern 
 lohanni allignat : nee tamen ea non ex ipfo lohannis textu fluunt , prsefertim fi 6eo{ 
 fervamus. quis enim principaliorem , & efficabiliorem , & glorioliorem Deo Ferbo 
 generationem liabet ? 
 
 Arg. VIII. Idem I. g. c. 8. de lokanm , Cum dixiflet , inquit , de Verbo Dei, 
 quoniam erat in Patre ; adjecit , Omnia per eum facf.afunt. ergo legit, Dei erat Fer- 
 hum. Ibid. Refp. Irenjeus , etiam cum evangelium lohannis citat , Dei Ferhum appel- 
 lat : fed nufquam ait , fic appellari in ipfo evangelio. 
 
 Arg. IX. Iderii /.J. c,i2. Et quoniam loannes , inqidt , imum & eundemno- 
 vit Ferhum Dei , & liunc efle Fnigmitnm , & hunc incarnatum efji pro lalute no- 
 ftra , lEfum Chriftum Dominum noftrum ; fufficienter Q\iffms lo-mm?. fmnone de- 
 monftravimus. P. I. c. X. Refp. Emphatica fermonis lohannei citatione Irensus re- 
 fpicit Ferbfun , ac non Dei vocabulum ; ut mox incarmtionem , ac non fahitem. 
 
 Arg. X. In omnibus Irensei libris frequentiffime Verbum Dei , ^f Verbum fim- 
 pUciter , fed Verbum Deus mfemel quidem dicitur ; fimilifque ratio eft Tertulliani: cum 
 tamen Deus Verbum ft^iepe dicatur apud Origenem. Ftrique eorum , ut initio Ev. 
 loh. hgehant , ita lomifunt. P. I. c. XI. Refp. Vid. ad Arg. V. Artemonii ex Ire- 
 nso argumcnta diluit WelTeling cap. VI. 
 
 Arg. XI. 
 
V I N D. I H. T. I. § IT. Arg. XI-XIII. ' £23 
 
 Arg. XI. THEDPHILVS Antiochemis non folum Dei Verbum affeUat faepius , 
 niillili Dcuin Verbuin ; fid ttuxm Icaim loh. L i. 3. ita allegat , ut in duiis mm yturiis 
 dniilit , ^ ex ulraquefioifum yarte aliquid deducat , his verbis : lohanncs dicit, hi 
 friuciyio trat f^erbum , £^ f^erbmi erat apud Dcunt ; flgnificans , in principio iblum 
 fuiirc Dcuin , & in eo Vcrbuni ( fcil. Siv. -rravToq ivSict^ircv fcmpcr infitum.) Poftea 
 dicit , Kai (jiic, rv a Xi-yoc, £# Dtus erat Ferbum. omnia per ipfum fiMa fiinl , £ff fxm 
 iffi) fiicium eft nihil. QfoQ oOv m Xcr)oc kch ix- (ji^ 7rij)vx.co; y Deus itaque cum lit 
 Vcibmn , & ex Deo progcnitum ; ijuando vult Pater univerfonnn , mittit illud ad 
 alii^iicni locum. Nonfi ijiu ■, fid fi ^i'h afud Juhannm legit^ Tlieophilus , Ferbi gene- 
 ratiotiem ^ niijfionem inde fotuit deducert. P. I. c. XII. Relp. Plane hoc inverti de- 
 bet. Tlicopbilus illud ipfum, ^ Ferhum erat iifud Deum , itaaccepit, uteoipfo, 
 Dei effe Ferbuni , agnofccrct. undo idem in prioie ilia interpretationis i'ux parte ge- 
 nitivum ilium , flja , adliibet : y4nlequam quidquam fieret , inquit , hmic conjiliarium 
 hahiit , EATTOT" voO? r.1 (^^■.vvt(Xiy ovto., tit qui mens^ fapieutia IPSIFS cffet. neque, 
 quod Dei Filius five Prolatiu effet Verbum, Thcophihis ait, fed Artemunius id ei 
 commodat. Tum in altera difti parte fupcraddi quiddam Tlieophilus notat , lie 
 expretFum , £<? Deus erat P'erhim. Cum cuiidere, inquit , quae deHberaverat , vellet 
 Deus , T»Tov rev Xiyov j*) svrxcr? vr^oSo^/xov , hoc Verbum genuit prolatum , yrimogt- 
 nitum omnis creaturae, (conf. TertuII. adv. Prax. c. 5.) inde jam Tlieopliilus Ver- 
 bum non Dei aliquid, (quod Artemonius ait) fed plane Duim ciTe &. dici ttatuit , 
 (prorfus ut fcEtus luunanus magis poll partum , quam ante, nomcn Hominis tue- 
 tur.)quum(|uc Logos jam Deus^ £5? enim ex Deo natus, effet ; eapropter mitti poire 
 & revcra mitti , non iervili , fed dignilliraa Vnigenito millioni?. Q.uam rc(^his & 
 fuicerus hie Theophili fenfus fuerit , nunc non agitur : fed certe hie revera fuit 
 fenfus ejus , a Valentino longe rcmotus. eonf. "VV^eirding p. no fcqq. & p. 56. 
 Robuftura , imo invititum ell hoc pro ledlione 9ioc , Tlieophilo placita , argumen- 
 tum ; eoque pluris faciendum ejus teftimonium , quod earn leftionem propius an- 
 no 170, (]uam anno ifio cxortam putat Artemonius p. 179 : TheopliiUis autem lo- 
 liannem multo ante Icgerit nccclVe ell , quippc jam anno 168 Antiochix cpifco- 
 pus fa(^hjs , & duodecim poll annis delundlus. quo nomine Theophilus ante kens- 
 urn poncndus fucrat. 
 
 Arg. XII. ATHEXAGORAS nunquam vocat Deum Verbum , fid Dei Ver- 
 bum; eti.^m ubi locum loh. 1. j. citat. Ibid. Refp. Sed nun citat locum loh. I. i. 
 
 Arg. XIII. TERTVLLIAXVS adv. Praxean ray. 13. coll. cap. ig. Chriftuni 
 »it tum demum dici Deum , quaudo memoretur feorfum a Patre. ergo loh. 1. i , uhi eti- 
 am Dei Patris mentio fit, turn legit, & Deus er;U \'^erbum : adeoque ylurimis lucis, 
 ubi hodie fie habet, interpoUxtus eft. P. I. cap. XIII feqq. Refp. I. Deficiunt jam Arte- 
 nionii argumenta ex Graecis : fe(]uuntur ex Latinis, TertuUiano, Novatiano, Cajo. 
 Ab illis, 6«6i; Icchmi, obtinuimus : pras quibus hi, li Z^fnegiilcnt, minus audto- 
 ritatis haVerent; pra;fertim (]uum hi onmcs Ptolemxo, Thcophilo, lrena:o cjulque 
 iiitcrprcte rccentiorcs fuerint. Sed de his quoque videbimus. II. Primus eorum , 
 
 Tcrtul- 
 
224 V I N D. I H. T. I. § IT. Afg. xm. 
 
 TeituUianus , Praxean PatripafTianum capite XII refutat ex Mofe , qui fcribat fe- 
 mel, Dixit Bens, Fiat lux: ^ faUn eft; & deinceps lempei", Dms dixit, Bms fi- 
 cit : inirio(]iie Evangelii loh. in fubfidium vocato , infeit : Sermo Dei fi iffi. Dms 
 eft, ficiindiivi loanmm, DEVS erat lenno; hahis duos: nlium dicentem ut fiat, alium 
 facimtd?!. (ilium autcm qiiuimdo accifere debeas, jam frofiffus film. Inde capite XIII. 
 objicir libi Praxex nomine: Si alius Deus dixit, ^ alius fecit, duo Dei praidicantur. 
 Ponit ergo duo loca ex V. T. nempe Pf. XLV. 7 f. & El'. XLV. 14 f. ubi nonien 
 Dei tribuatur duobus : additque , Ipfum flus eft , quod in Evangelio totidem ( duos ) 
 invmies: In pnncipio erat Sermo, & Scrmo erat apud Deum , & DEVS erat Ser- 
 mo. Fnus qui erat , ^ alius , ferns quern erat. Pergit continue , Std £/ nomen Do- 
 mini in duobus lego : aliegatque loca , PI". CX. i. lelaj. Llli. j. Gen. XIX. 24. Pf. 
 LXXXII. I. Initat Praxeas , Ergo provocabo ti, ut liodie quoque ex auttoritate. ifta- 
 rum fcriftiirarum CONSTANTER duos Deos £f duos Dominos fraedices. TertuUia- 
 nus autem ita refpondet, ut diflinguat inter prseterita & prajlentia tcnipora; /4bjjt, 
 inquif. Nos enim , qui &f temfora £5? cauftu fcriftiirarum per Dei gratiam inffici- 
 mus , mnxime Parackti , non hominum , difcifuli , duos quidem defiiiLiius , Patrem ^ 
 
 Filium, ^ jam tres cum Sfiritu SauUo . Duos tamen Deos £5' duos Dominos nun- 
 
 quam ex ore noftro froferimus : quoniam retro ^ duo Dei ^^ duo Domini fraedi- 
 
 cahantur, ut, ubi veniffet Chriftus, ^ Deus agnofceretur y Dominus vocaretur (_ Icil. 
 fepius ) quia Filius Dei ^ Domini. At ubi venit Chriftus , £5' cognitus eft. a no- 
 bis , quod iffi qui niimerum retro fecerat , faEtus fecundus n Patre ^ cum Sfiritu ter- 
 tius, ^ jam Fater fer iffiim fknius manifeftatus ; redaEium eft jam nomen Dei (-jf Do- 
 mini in unionem ( fcil. ut Deo Dominoque lingulariter appellato , & Pater & I'ili- 
 us connotetur : ) ut quia nationts a multitudine idolorum tranprmt ad unicum Deum , 
 ^ differentia conftitueretur inter cultores unius £=f flurimae divinitatis. Nam £# luoen 
 in mundo Chriftianos cportebat , ut fiHos lucis , lumen mundi ; unum ^ Leum, £5* Do- 
 minum colentts £5? nominantes. Ceterum Ji — Deos £5* Dominos nominar emus , extinxif- 
 femus faces noftras ettam ad martjria timidiores , quibus evadendi qumque fatet occa- 
 
 Jio . Itaque Deos omnino «tw dicam nee Dominos , fed Afoftolum j'equar , ut , Ji 
 
 fariter nominandi fuerint Pater £5" Pllius , Deum Patrem apfellem , £5* lefum Chrijlum 
 Domimim nominem : folmn autem. Chrift.um fotero Deum dicere , Jicut idem Afojiolus. 
 Ex quibus Chriftus, qui ell, iuquit , Deus fuper omnia benedidtus in svum omne. 
 Nam £5^ radium folis feorfum fulem vocabo ; fokm autem nominnns , cujus eft radi- 
 us, non ftatim £5? radium fokm. apfellabo. nam eifi files duos faciam , tamen £5? filem 
 £5" radium ejus tarn duas res £5* duas fipecies unius £5* indivifiae finbftantiae numerabo , 
 quam Deum £5? Sermonem ejus, quam I'atrem ^ Filium. Sat multa exlcnplinius ; & 
 tamen facile patimur , ea , qua; intermifimus , apud ipfum TertuUianum legi : cu- 
 jus quidem dus funt refponiiones ; prior ad obje^tionem Praxes , poftcrior ad in- 
 flantiam five provocationem Praxeae. polteriorem cum priore , & priorem cum ca- 
 pite illo XII puguare flatuit Artemonius , ut evincat , liis atque adeo ceteris Ter- 
 tulfrani locis interpolatum eife illud , £5? Deus erat Sermo. Vtramvis pugiiam fe- 
 orfum componemus. a Contra duas refponfiones illas capitis XIII objicit Arte- 
 monius , perire diilinftionera pofterioris refponilonis inter V. & N. T. li in pri- 
 ore 
 
V I N D. T H. T. T. § IT. Arg. XITI. aaS 
 
 ore non pro fuppofititio agiiofcatur totum illiid , /|i/?<w flut eft , — ftnn qum e- 
 r»i. p. 53 f. Rcfp. Artcinonius illud , Jvfum fins £<rc. a talfariis illatuin rtatuit, & 
 prorocationcin cum tota rcfpoiifione polreriorc retinct : nos contra eodem , fi nou 
 niajori jure , illud retiuerc , & banc pro airuniciuo deciararc poUoimis. Veruiita- 
 men totus liber contra Praxcan non magis c(t TertulUanicus, ( de quo nemo dubi- 
 tat;) quain iitraquc hso pars: & utraque limul probe conliftit. Oiniiino Tertul- 
 lianus in piiore refponlione, citans lohannem , in mcnte lubcbat dittindtioncm in- 
 ter V. & N. T. unde cum adniiratione quadam dixit , I}>fnm flus ejl quod in Evan^ 
 gftio £<fi.-. & revcra locus loli. I. i , ad cetera de Deitate Chrifti collatus teltimonia , 
 lingulare quiddain habet, eoque niagis notandus eft. Sed in poftcriori refponlio- 
 ne prsEcipue debebat ad violcntain Praxcse provocationein, de duobus Diis & duo- 
 bus Dominis Tertulliano prjedicandis, amoliendain, hunc ipfum numcrum pluralom 
 graniniaticuin , ne duos Dcos & does Doniinos pr^dicarct , rcfutare : qua niente 
 etiam folem & radium limilitcr negat duos Iblcs dici. conf. cap. i8, ubi finiilitu- 
 do de fole & radio repctitur. At ne Scripturse quidem iic loquuntur : quaic ul- 
 terius progrell'us, lias iplas in lo(juendo libi iniitandas eiFc negat; ac non contcn- 
 tus dilliniliune inter V. & N. T. , adjungit Montanida, crefcente ardore, diftiii- 
 ftioncra inter tempora adventum Paraclcti antegreffa & fubfecuta. Etenim noit 
 folum iemj)ora , fed etiam caufas Scrifturarum allegat ; hafque maxime a Parackt* 
 difci\iulu fir Dei gratiiim infjnci ait; neque folum adventum Chrifti, fed etiam ea, 
 qu3£ fecuta fuit , commeniorat : uH vcnit Chrijlus , inquit , £;? cognitus eft n tmhis , 
 
 ^ jam Filter fer ifjum fknius manifeftatiis. conf. cap. VII, ubi ait , qutmadmo- 
 
 dum etiam PiiraL-ktus dvcet. Itaquc ex propria Montaniltarum do^Iilrina fe validiiis , 
 (]uam ex communi Chrillianurum refpondcre putavit : adeoque a Praxca auttori- 
 tate Veteris quidem Tellanienti , fed ji/wx etiam Evangclii , in angullias redaftufi 
 fiierat. Vnde firmiflime deilucimus , gcnninam die illam loliannis allegationem ; 
 quippc cujus vim 'I'ertullianus , lohannem perniagni facicns , cH"ugcrc eonabatur. 
 quod cflTugium fibi paratum putabat , fi non jam dioeret , quomodo Scriptura eti- 
 am Novi Tell:, loqueretur , led quomodo libi & fuis sequalibus cenferet elle lo- 
 quendum. nam polt atlventum Chrilti, c\ fententia Tertulliani, alitcr quidem lo- 
 quebatur evangelium , atquc antea prophets : fed pod adventum Paraclcti multo 
 alitcr etiam Montanillx, atquc lolianiics, pra:lertim cum accrcvilFct ncceliitas po- 
 Ij^theifmi rcdarguendi & martyrii liibeundi. Sic fatlum quoquc ell, at in hac re- 
 fponl'ione non majorem loci lohaunei , quam locoruni V. V. rationcm haberet. 
 Non poltulamus falebras TcrtuUianici loci,ejulque integri, prorfus complanare: fed 
 eas ne Artemonii ciuidem in delendo libertas couiplanat. Contra citatio- 
 nes ex cap. XII & Xlll invicem collatas objicit Artemonius , alteram per- 
 iiiberi fuperaddeie aliquid altcri , & tamen revera nil fuperaddere. Rcfp. 
 Non cxpedjenius nos eo raodo , quern nobis tantifper ollert Artemonius 
 pag. 57- Eo duntaxat lohannem TertullianHs capite XII citarat , at probarct , 
 Serwcntm ejj'e Deutn ; cetera ex Geneli expcdicrat : capite autem Xlll hoc fuper- 
 addiderat, ut duos ex Evangelio lohannis probaret, Dei nomine appellatos. for- 
 mula , fyfu?n i^lus efty loiianncm non cum lohanne , fed cum Veteri Toll, coinpa- 
 
 F f rat. 
 
£26 V I N D. I H. I. I. §. n. Arg. XHl. 
 
 rat. III. Quse cum ita fint , inconcuffa apud Tertullianutn manet leftio , £5? Dt- 
 us erat Sernio , & his & reliquis in locis ; cum praefertim exccptiones Artcmonia- 
 lije cetcrae per fe nil efficiant. a Stat leftio ilia cap. XII. libri c. Prax. ^ui {Sev- 
 
 luo Dei fj iffi Dtus ijU ficundiim loanmm^ Dcus erat Sermo ; hahes duos. Namque 
 li verba ilia , fimndiim toanmm : Dms erat Sermo ; qu£e Artemonius intrufa putat , 
 auferantur ; nullum fupererit didlum , quod Clu'illus appelletur Deus. Regerit 
 hoc fibi Artemonius, p. 52, excipitque ita: TertuUianus , Chrijlnm appdlari Demity 
 froharat ex Moje '; ficut etiam Novatianus dt Trin. cap. 25. Reip. Nee Novntianus , 
 nee TertuUianus id ex folo Mofe probare conati lunt , fed lohamiem in fubfidium 
 vocare prorfus necellariuni duxerunt ; quanquam nee probatio ex Mofe per fe ex- 
 pedita , probationem ex lohanne abhorreret. Pfseterea objicit : TertuUmnns vwdo 
 Joannis verha ex c. I. 5 Jim ejus nomine fofuit : cur contiimo iionien ejus ad haec verba 
 tkaret? p. 58. Refp. Sic folet & iple & alii citare. vid. § XI ad 1 loli. V. 7. De- 
 nique objicit: Tertullimms non fcripjijfet , Si ipfe, fed, fl & ipfe. p. 59. Refp. Li- 
 berum ei fuit, ^ vel ponere, ut alibi ponit, vel omittere. vide mox ad locum']. 
 /S Manet locus cap. XIII. libri c. Prax. In Evmigclio totidmi ( duos , Dei nomine 
 appellatos j invenies : In frincifio erat Sermo , ^ Sermo erat apud Deum , fif Deus 
 trat Sertno. Exc. TertuUianus non folet tarn, prolix: citare, p. 59. Refp. Mox etiam 
 poterat omittere illud , Sede addexteram imam: & pliira alia. 7 Manet locus cap. 
 VII. lib. c. Prax. Vacua £5' inanis res eft Sermo Dei ? qui Filins dibits eft , 57/i ifft 
 Dms cognominatus eft : Et Sermo erat apud Deum , & Deus erat Sermo. Scripum 
 eft , Non fumes nomen Dei in vanum. Hie certi eft , qui in ejjigio Dei conftitutus , 
 non rafimm exiftimavit fe efft aeqrialem Deo. Nam to nomen Dei, ad ilia, Deus cogno- 
 minatus eft', refpicit. Regerit lioc fibi Artemonius p. 61 , nee folvit. nam ibi opi- 
 nionera vanitatis direfte a Sermone depellit TertuUianus. Exc. i. TertuUianus mo- 
 dern £f? fequenti capite diat Dei Sermonem , non Deum Sermonem. Ergo ilhid , qui 
 if ft Deus — erat Sermo, a falfaria manu eft. p. 60. Refp. TertuUianus fic loquitur 
 ex commoditate locutionis, prsfertim contra* Valentinianos. Exc. 2. TertitUiamis 
 formulatn, Sicut fcriptum eil,_addit capite 8. ergo iftud fcriptum- non aUcgarat capite 7. 
 p. 60. Refp. Formulam_ ibi adhibet inter duas allegationes cum formula fiidtas. 
 Exc. 3. TertuUianus omi fifth illud , & Sermo erat apud Deum. p. 62. Refp. Hoc 
 prsemiifo vis augetur fententise fubfequentis. Exc. 4. Non dixifftt, qui ipfe Deus, 
 fed (\\x\ & Deus. Mfl?» ipfum Deum aliis locis fohim Patrem agnofiit. Relp. i. Cur id- 
 circo tota fententia intrufa putatur? annon £# potuiilet excidere, &. ipfe intnidi fo- 
 lummodo? 2. Ipf facit epitafin cafus re6i:i , in antitheto ad appeUationem proxi- 
 me praicedentem , Sermo Dei , Fiiius.^ S Stat citatio lohannis in lib. de Reiurr. 
 earn. c. 6. Fecit homimm Deus , id utiqne quod finxit , ad irdaginem Dii fecit ilium , 
 fcilicet Ckrifti. & Sermo enim Deus: qui in effigie Dei conftitutus, non rapinam exifti- 
 mavit pariari Deo. Exc. Sermonem effe Deum , probat TertuUianus ex Phil 2. 
 perinde ut c. Prax. c. 7. Artem. u. 61. Pvcfp. Vtroque loco & lohannem & Pau- 
 lum aperte lpe6tat._ i Manet leftio cap. XV. l^b. c. Praxean : Etft Deus Sermo, 
 
 fed ttfud, Deum, quia ex Deo Deus. quoniam Sermonem Dei , DntM dixerat , fu- 
 
 ftrdicit ex ahundanti , Deiim nam vidit unquam. quern Deum? — fdlicet Piitrem , a- 
 
 « 
 
V I N D. 1 H. I. I. § IT. Arg. XHT. 227 
 
 fuJ qutm Dtus irat Sermo , iinigenittis Filius — . Huik &? Paulus confinxit , nee t«- 
 mm Fatrem vidtt. Nonnt , iiiquit , vUi lefum ? Chrijlnm aiitem &f ipfe DmiH cogno- 
 miiiavit, Ouf,rum y.itrfs^ £.<? «v qitibus Chriftns fecunivm carnem , qui efi fupcr omnix 
 Ucus btn(di(ius in nevum. OJicadit {5 iyfi vifibikm Dei rUhirn^ id tjl^ Sermonem Dii; 
 quia qui caro failus eft , Ckriftus diilus eft. ExprelFe Sermomn Dtum ab lohanne 
 diiJhun conrendit TcrtuUiaiius ; ncque id per conlequentiam elicit , fed ex eo iplb 
 conrequcntias liias dcducit: i]nin ctiam lohaiincm cum Paulo confert. Exc. 1. Si 
 Intra ftricit ur^tiur , Teriullinnus fcfiffit , & Dcus crat Dei Sermo. Artcm. p. 64. 
 Relp. TcrtuUiamis argumcntatur c\ prsedicato Dens : Iisc ergo liters pars urgeii- 
 da q[\ aiiteemnia. Exc. 2. Si rx verbis TertuHiiini dc letjiuue ejus lohannm ar2;nmeHtiin- 
 dum eft; jjotius ex cap. 2j c. Prax. concludetur ■, euiii le^iffe , y Dei trat Sermo: nam 
 ibi dicit , Sermonem Dti vil Sfiritum Dei £5" f^irtutem Altiff\mi diEum effe. Relp. I. 
 EvidentiUimum locum ex oculis nolhis non lubducet ottlifa altcrius loci TertuUi- 
 anici obfcuritas. 2 Ubfervanda particula vel , ante particulam £?" , apertam Sermo- 
 nis Sfiritufqve rjiionymian ex mcnte Tertulliani denotans. nam capite XXVI, aper- 
 ta ab lohanne ad Lucam tranlitione fafta , lohannem deinceps liou nifl obiter ad- 
 liibet : at ex Lucae c. I. 35, ubi legit, Spiriliis Dei fuycrvcniet in te , Spiritum Dei 
 ab angelo pro Sermone Dei didlura elle contcndit. £5* Sfiritus Sermo eft , inquit , 
 y Senno Spritus. Locum loh. I. i. ibi nullo modo Ibedat. Et tanien Artemo- 
 iiius mathcmaticam claufulam, (^. E. D. hoc loco ponit, p. 6s, prorfus uti p. 56, 
 Hj5, 238, c;7i. & in Dcfonl'. p. 31. pro liipplenda argumenti imbecillitate in locis 
 palmariis. Candvrem quendam in toto ejus opere regmre judicat Bibliotheca Angl. 
 T. XV. p. S39 J ubi opus iptinn recenferur : exceptionein vero minilh'at WclFe- 
 lingius p. 150. Gluam candidus quilquc tciiptor lit , ipiius pluris intcrcll , quam 
 leCtoris, vigilantis certe: fed tamen ne vel candor errorcm infmuet, moncndi funt 
 omnes. Exc. 3. Filius, ex Tertullinui mente, dicitur Devs omiuyotens , quit Sermo Dei 
 omniyctetttis. adv. Prax. c. fj. yariter ergo Filivs dicitur Dens., qua Sermo Dei. Relp. 
 Nil opus e(l argumentatione. Concluiio ipfa efl apud 'J'ertuUianum antccedens : 
 Filius omniyiotentis tnm omniyitens eft. Dei Filius, quiun Deus Dei Filius. ibid. Ac re- 
 rte infertur, Chrifhis ci\ FilnisDei: ergo eft Deus. Sed tamen & Praxes verba. 
 
 ?< 
 
 uonmi parodian Tertulliano oflort Artemonius , ipfe Tertullianus , alio quippe 
 cnfu prolata, refutat capite XXVI: & per hsc omnia manet leftio, &f Deus erat 
 Sermo. fa^pc cnim e Scriptura aliquid per ronlcciueiitiain dcducitur, quod fuo loco 
 expreirc fcriptum eft. ?^xc. 4. Nun fori yftt lertullianus , & ipfe, quafi Paulus vide- 
 licet &. ipfe, non modo hmines, Deum cognominyril : fed, & ipfum. Refp. Hoc ipfi 
 multo connnodius efl: : & mox in aliis excmplaribus rcpetitur , in aliis omittitur ; 
 & repetitione & omiilione to iyfe Inc praemdrum conhrmante. Vtnimvis iyfe , 
 i\ Tertulliani non efl , non debilitat caufam noflram : Tin ejus eft , etiam contir- 
 mat. c" Manet leftio lib. c. Hcrmog. cap. XVIII. Mdteriam Dto praeyonit Her- 
 mogcnes , yrneyonenio eim Filio. Filius eiiim Sermo , fjf Deus Sermo : £5" Ego ^ Pa- 
 ter unum fumus. Exc Jlliid, Filius cnim Sermo, ytr fc nil yrokit: lego igitur, Fi- 
 lius cnim Sermo Dei , & Deus Sermo (Dei.) Refp. TcrtuUiaiwis argument itur 
 lie, Sermo eft Dcus: Filius eft Sermo: ergo Filius eft Deus, adeoque Hir mo genes mot-, 
 
 F f i uri' 
 
aaS V I N D. I H. I. 1. § II. Arg. Xin. XIV. XV. 
 
 Uriam Filio fraeyonms , Deo praeponk.^ Premiffas petit ex loh. 1. 1. X. 30. Plana 
 funt omnia. C Manet le6lio in locis ab Artemonio inta6tis. Lib. c. Hevmog. 
 c. XX , Dfus erat Sermo. Lib. c. Prax. cap. XVI , Dius erat Sermo — £f? Dms in 
 ttrris cum kommibus converfari non alius fotuit , quam Sermo, qui caro erat futurus. 
 Ibid. cap. XXVII, Deus neque dejinit ejje , mque aliud poteft effe : Sermo autetn Deiis, 
 £«f Sermo Domini manet in aevum. atque hie ultimus locus tuelin habet duobus di- 
 ftis confirmatam. 
 
 Arg. XIV. LeUione ilk , & Deus erat Sermo , PRAXEAS , cui appofitiffinia 
 fiiiffet^ non eft ufus. vid. Tertult. c. Prax. cap. 20. Part. I. cap. XVI. Relp. Ex toto 
 infirnmento utriufque teftmimnti non nifl trih4s capitulis five diftis efl: ufus , ut ait Ter- 
 tull. ibidem. Ergone didlura Roin. IX. 5. & cum eo omnia difta in lohanne & 
 in V. ac N. T. quibus Praxeas , cum uti polfe videretur , ufus non eft , turn ali- 
 ter fe habuifle dicemus ? Cur autem non fit ufus , noftra nil refcrt. foitaife quo 
 paucioraliuc dic^ta citavit, eo minus ferefutari polfe putavit. Gluid vcro mirum ,11 non 
 eft ufus initio Ev. loh. ubi fententia Praxean refutans immediate prscedit verba hsc , 
 qus Artemonius ab eo citari potuilTe contendit ? Itifrimis ipfa ftatim , iiiquit Ter- 
 tull. cap. feq. praefatio loannis evangelizatoris demonfirat, quod retro fuerit , qui ca- 
 ro fieri hahehat. In principio — & Deus erat fermo — & fine ipfo faftum eft nihil. Nam 
 fi haec non aliter accifi licet^ quam quomodo fcrifta fiint^ induhitanter alius oftenditur, 
 qui fuerit a principio , alius, apud quern fuit. alium Sermonem ( Dei , ) alium Bium : 
 licet £ff Beus Sermo , fed qua Bei Filius , non qua Pater : alium per quern omnia , ali- 
 um a quo omnia. Invertimus ergo & dicimus : nili Praxeas legiflet , &? Beus erat 
 Sermo , Tertullianus non fuilfet ufus occupatione ilia , licet ^ Beus Sermo. nunc 
 quum ufiis eft , patet , utrumque eorum legiife , £5? Deus erat Sermo. nam lohan- 
 nis textum elTe hunc , non TertuUlani confequentiam , exeoquoque elucet, quia 
 totum hie lohannis textum Tertullianus , nullara partem trannliens , ftridle con- 
 fiderat. 
 
 Arg. XV. Si Tertullianus legijfet , & Deus erat Sermo , dehuiffet t. c. dicere , 
 alium effe Sermonem Deum ; alium , apud quem Sermo erat , Deum. atqui ahfolu- 
 te dixit , alium Sermonem , alium Deum , Sermonem Deo, utfaepe , contradiftinguens 
 P. I. cap. XVII. Refp. Brevius commodiufque locutus eft , citra periculum amphi- 
 bolise : fpedlavitque praecife illud loh. I , l. £5? Sermo erat afud Beum ; ficut mox 
 illud , &? Beus erat Sermo , attingit , quum fubjungit , licet &f Bens Sermo. Cyril- 
 lus in Lib. de Trin. c. 9 ait , w? ovtcoq Q-coq , 6 (jiog >(^ 6 ?^6yog n^ to TTVidfxa aJra* 
 Dum ergo ne Cyrillus quidem legit , Kd\ Sao? Iv A..70? ; 
 
 Arg. XVI. Tertullianus I. c. ex loh. I. i diducit , alium effe Sermonem Bei , ali- 
 um Deum. ergo legit , & Dei erat Sermo. Ibid. Relp. Non in omnibus Tertulliaiii 
 codd. exftat Dei : fed five ipfe id pofuit , five non pofuit ; non tertium , \it dixi- 
 nms , fed fecundum incifum in loh. c. i. v. i fpcftavit. quare ft in liis verbis lite- 
 xaai ftri<^te urges, ftatuere debes ;_coll. Altera, p. 64.) in Tertulliani lolianne 
 
 exllitille. 
 
3 
 
 V I N D. I H. I. I. § II. Arg. XVI. XVII. 229 
 
 e\ftitilTe , £=? Sfrmo Dei erat apii Dnm. Singula vidimus Tcrtulliani loca : quod 
 fi totam Artcmonii correct tionem repctas ciulini , liber contra Praxean ita fiii difli- 
 milis redderur , ut TcrtuUianus cum line dubio fit abdicaturus. Copiofe etiam de 
 Tertulliano & Praxea agit Wellcling cap. XV III & XXVI. 
 
 Arg. XVII. ARTEMON'T/E reciyiebant omnes tihros cnnonioos , ^in his n- 
 angelium lolumnis ; £<f tamm negarunt , lefum Clirijlum in firiptura Deum dioi. Er- 
 go, Ec Dcus erat Vcrbum , won kgerunt. P. 1. cap. XVIII. Refp. Ergo aliam icri- 
 pturam V. & N. T. cos habuilFe oportct , in qua v. gr. difta , I0I1. XX. 28. Pf. 
 XLVII. 6. noil legercntur. Vrgct Artemonius verba Novatiani de Trin. c. XXX. 
 Ea vero fic habent : Ohlufiantes adverfus veritatem femfer haeretici fncirae traditiotiis 
 ^ catlwlicne fidei controverfiam foUnt trahere, fcandaUz^iti in Chriftum^ quod etiiim De- 
 us &f ycr fcripurcfs afftratur , ^ a nobis hoc ejje credittur. Ait Novatianus , Chri- 
 itum Deum non mode credi a credentibOs , led etiam per fcripturas alFeri , & ea 
 re Icandalizari hxreticos. Agnoverunt igitur lisrctici , alicubi certc in foi-ipturis 
 Chriltum dici Deum. quod li vcl iemcl dicitur, nil inrpodit, quo minus Io!i. I. T. 
 dicatur. Plane Novatianus , ut mox. oflcndemus , Icgebat , Et Dms erat Ferbim .- 
 & exindc Artemonitas reftitabat, line uUa tcxtus ab iis corrupri querel:t. ergo Ar- 
 tcmonitoe lie quoqiic Icgebant : quanquam , lie legentes , iifdem artibus ufi funt ^ 
 uibus omnes Antirrinitarii , conie(^\uram Arteraonii ignorantes. Nullo tcllimonio 
 ocebit Artemonius, Artemonitas nullo plane modo Chriftum in Ccripnira Deum 
 cognominatum agnoviilc. quicquid Parr. 1. cap. 2^ coiligit , ad fummuin probat, 
 cum fcriptura eos loqui noluilTc. nt qucmodo £? qua fronte noluerint , quaerit Arte- 
 monius p. 126. Refpondeant novi Artemonitse , qui Dcus Ferbuni Xegeve \>Grk\'Q- 
 rant. Exc. Origtnes £5" Thiodoriis Moyfuefttnus tcftantur , Jrtimonitns Chrijhim Deum 
 Verhum negafft. p. 85. 88. Rclp. Origenes eodem loco ait , illos negaffc Chriftuiu 
 Frimogenitum totius cymturai £5? Sapeniiam : ergonc etiam loca ilia, Prov. VIII. 22. 
 Col. I. 15. aliter legerunt ? Legerunt etiam D;iim Ferhum , fed non cognorunt : 
 pcrindc ut alii legerunt Hominem lefum Qirijtum, fed non cognorunt. Facile care- 
 mus cffugio illo , quod nobis prscidit Artemonius p. 78 feqq. 
 
 Arg. XVIII. NOVATIANVS in UK de Triniwt toties locum M. I. T. urgem, 
 fir confequenmm tantutmmdo probat, Chrijhm effe Deum. Quis dubitet, iuquit cap. 
 XIII. Chriilum, quia Verbum Dei (J'ubaudieil ■, ) Deum ineunc^bntcr edicere elVe"? 
 Ergo mn legit, Dcus erat Verbum, licet nunc in eo fic kgatur. P. I. cap. XTX. Refp. 
 Novatianum novillimus ejus editor vindicavit , loannes lickfomis : adverfus quern 
 Artemonius Dtfmfionem, cum Addmdis ad librum fuum, anno MDCCXXIX cdidif. 
 Vix adduci poUis, uc crcdas, tamdiu ha^c ex animo defcndere Artemonium : enim- 
 vero mira vis eft erroris , qui fuba(Ji:iHimi intellertus hoininem ufque eo aufert , 
 ut conjefturae ex conjcrtuns conHatae & conglutinarae immoretur, & antinuiilima , 
 diffufillima , lucidifluna Ie(5tionis lans velligia dillurbare obnitatur. Ciuid diocret 
 hodie, cum ceteris, Novatianus, ii viderent Artemonium univerfos ipfos iltui 
 diccre cogenttm, quodue uiu quidcm in mentem unquam veiiit? Addendorum Ay- 
 
 f i 3 teino- 
 
230 V I N D. I IT. I. T. § n. Ai-g. xvin.xix. 
 
 temonii , fuis locis , quo pertinent , mtionem , ut ipfli podulant p. f5o, habemus: 
 ad Ncvatianum autem primas Artemonii & lecundas objeftiones nunc expedire in- 
 gredimur. Novatiani volumen de Trinitate efl: quafi epitome, Hieronynio telle, 
 opcris Tertulliani. TertuUianus autem, ut evicimus, conitanter Et Dms trat Ser- 
 mo legit: pariter ergo Novatiamis. Scopus porro Novatiani non niodo polemicus 
 fuit, led etiam dogmaticus: neque unam Iibi tantummodo hcerelhi refutandam pro- 
 pofuitifed oinries, qu£ quidem in doftrinam de Trinitate & de Clirillo impingerent, 
 ut ex cap. X apparet. Inprimis vero a cap. XI eos rcdarguit , qui , quum fcri- 
 ptura Chriftum Deam dicat , Chrilhiin Deum diem dubitant. Inde capite XII eos 
 redarguit , a quibus Chrillus deftriUe homo nudus ADSERITVR. : quae verba men- 
 do , quod eis Artemon. Delenf. p. 68 feqq. tribuit , carent , quanquam Whillo- 
 uus, pro ctdfiritur , adoratur edidit, ex alliteratione ad verbum vicinum tof^oratMr vel 
 com^rubaiiir. Sane ab eo iplb loco , Novatianus dkmdi verbo , ejulque lynony- 
 mis , infignite , frequenter , conliderate utitur. id quod ad capiendum Novatiani 
 lenfum penitus ell obtervatu necenariuni : & , ubi oblervatur , multarum ineptia- 
 rum crimen a Kovatiano depelUt. Hoc propofito, ad evangelium lohanuis, ejul- 
 que initium progrelFus , argumentum capite XIII iailruit , cujus liic nervus elt : 
 Verhim^ Jivt Ferhum Dd, eft Dtus. lok. I. i. Chrift.us eft Ferhiim, five Ferhum Dei. 
 lok. I. 14. Af. XIX. 15. Efgo Chrvftus eft Deus , adeoque qui Chnftum Deum dice- 
 re dubitant , male dubitant. Vim probationis de Deitatc Cbrifti , quippe qui Fer- 
 hum Dei dicatur, non tarn in vocabulo Dd , quam in vocabulo Ferbi , & in nexu 
 verflculorum loh. I. i. 2. 14 , de Ferbo agentium , Novatianus politam habet. /l- 
 cerrimum difputatorem 'Novatmnmn, per charientifmum, appcUat Artemonius p. 120. 
 Omnino minori ille dilputandi & diiFereudi arte ufus ell , quam Artemonius : id 
 vero leftioni lohannes ab illo fervat^ non officit , led fubl'ervit. atque in hoc ar- 
 gumento, quod commemoravimus , refta & plana funt omnia: quare nil addo. 
 
 Arg. XIX. Hominem , Dei Filium (^inquit Novatianus c. XiX.J id ell , Dei 
 Verbum , licut fcriptum eft , accipiant hseretici. Ergo Novatianus fcriftum legit, 
 Dei Verbum , nempe lok. L i. P. 1. cap. XXI. Refp. Longo ilio capite XiX dittum 
 Luc. I. 35 tra6tat & vindicat Novatianus , ita concludens , Sic fnUa eft angeli vo- 
 ce , q7tod iioliint haeretici , inter Filium Dei hominifque cum fiia tainenfociatione diftinUiOy 
 nrgendo illos , uti Chriftum homims filium inttlligant quo que Dei filium, ^ homimm^ 
 Dei filium , id eft, Dei verbum, ficut fcrifitum eft , Deum accipiant. Angelus apud 
 Lucam dixit , ihiod nafcitur , SanEium , vocabitur filins Dn. id citat Novatianus, & 
 loco loh. I. 14 m medium vocato vindicat , ex didlo lohannis de Ferbo , Da uti- 
 que , inferens , di6lum apud Lucam , de Filio Dei , non de humana , fed de divi- 
 na Chrilti agere natura. Sermo obliquus , fine uUius glolTematis fufpicione , in re- 
 ftum commutatus , fenfum egregia Gradatione radiantem fundit : Chriftus , komi- 
 nis filins , homo , eft quoque Du filius : &? homo , Dei filins , id eft Dn Ferhum , eft 
 Deus. Formulam , ficut fcriptum eft , Artemonius ad to Dei , ante Ferbum , adeo- 
 que ad loh. I. I rcfert : fed certe nufquam minus quam ad illad Dei referri potelt; 
 ad loh. I. 1 autem , nuUo modo. Ceteroqui nil , quo earn referas , iuterell. Nam 
 
 quic- 
 
V I N D. I H. I. I. § II. Arg. XX. £31 
 
 (juicquid cam prsccdit & fcquitur , id revera fcriftum ejje , & Novarianiis , iii ul- 
 
 tuna quO(]ue capitis XIX linea docet , neque negare quiTquain potcft. | 
 
 Ara;. XX. Nivatianus , fi nidmtem ^ necejfariam adhiheas emendtttionem , cap. " 
 
 XXIII ait : Sed enini {fupyU , ciijus ) hoc Verbura {futintdligi erat,) per quod 
 facta flint omnia. ( omnia V ) Et Deus (lege, Dei) inquit , evnt Verhtim. Deus ergo 
 proccflit c\ Deo , dum (jui procejlit Serino Dens (/«?-e, Dei) e(l, qui proceint ex 
 Deo. Et dubitamns adhuc Nviatimum iyfum in fuo loaime , Et Dei erat Sermo , /&• 
 ir«//«f' p. I. cap. XXI, coll. p. I2.S , ubi Artcnionius luiic correclioni inpimis cor*- 
 fidjt. Relp. Itane trcs , prxtcr cUiplin , mutationes lint necclTari-^ , explicand^ 
 oratioui , nc fimplicem quideir cmcndationem dcfuleranti ? Totus locus , cUipfi fa- 
 cilius ex antcccdentibus per parcntliefin cxpleta , fic habet : Si Homo tcintumnwdo 
 Chrifius , quotnodo dicit , Ego ex Deo prodii & veni , cum conjfet , homncin a Dto 
 fatium eO'e , non ex Deo froceffiffe? ex Deo autem homo quomodo non frocefjit , Jic Dei 
 Ferhiim proce(Jit, — Sei eniin hoc Ferhum , yer quod f^'tfa fiint omnin , (procelUf. ) 
 Et Deus , iuqtiit , erat Verbum. Dnis ergo procefit ex Dio , dum qui proccjfit Sermo 
 Deus eft, qui jTrocefftt ex Deo. Syllogituuis in nicnte Novaliani liic erat : Ferbum pro- 
 ctjfit ex Deo. Ferlnm eft Deus. ergo Deus proccfj^t ex Deo , adtoqiu Chrifius non eft ho- 
 mo tantum. Majorcni propolitionem probavit ex Pialm. XLV. 2. minorcm ex lull. 
 I. I. Quid hie rcprclicndi potcit ? Aliani Artemonius o't'/nj^w cmcndationem p. 27 
 proponit , Xovatiannm lie loqui faciens , Sedenimhoc Ferbum , per quod fatla funt 
 tmnia , £^ Dei , inquit, erat Vcrbum. ut & , Novntiani hie , non lohannis nomine f 0- 
 /£«»», etiam raA-flt. Cujus ergo Vcrbum erat , prsterquam Dei , li etiam Dei? 
 
 Rcliipiis item locis Novatianus partim confirmat gcnuinam Icftioncm , partini 
 ci non ofiicit. Confirmat capitc XXV, ubi a Mo3^tc lohr.nnem accepilFe docens ait: 
 Oftendit Moyfcs , in princirio Ferbum fiiijje , ^ Fcrlum hoc npud PiHrem fifijji, DE- 
 FM praiterea Ferbum fuijfe. omnij per lyfum faFf^i ejj'e. Excip. Si prewiis haec verba 
 Novatinni , fequetur, turn ttiiwi legijje , Et Vcrbum erat apud patrcm. Artcm. p. 105. 
 Kcfp. Ha;c variatio , fumta ex i Joh. I. 2, non mutat totam propofitioncm , licut 
 jlla variatio , quam Artcmonius Novatiano adfcribit. Non obed codcm capite 
 XXV, cum ait, Fadt homiwm Dei Filius , Ferbum fci licet Dei, per qvem fiFfa funt 
 omnia, vid. Artcm. P. I. cap. XXI V. nam mafculinum quern hic refcrcur ad Filium, 
 ("alias dixiflct quod , coll. Arg. XX.) Itaque Novatianus illud , F/rbitm fcilicet 
 Dei , non ut verba lohaiuiis , fed rurfum ut fuam glullam adhibet , qua ad 
 verba lohannis perveniat. Non obefl eod. cap. cum ait : Oui defcendit , iffe 
 tft qui afcendit — h. t, Dei Filius , Dei Ferbum. Ferbum iiuKm fjei caro f<ic!um tfl. , 
 £? hahitttvit in nobis. Jlic erit CJirift,us : Deus ergo pronnnciaHtur Chrifius. nam quia 
 dicit, Dei Filius , mox glolTam addit , Dei Ferbum. Eademnuc ratio c(l locoium, 
 quse ex capite XXV i producit Artcmonius p. 121. prxfcrtim fi apudipfmn Novatia- 
 rum prolixius Icgas. Confirmat apcrtillime capite XXX. Ergo credumus, in(]i,it, fqni- 
 
 dem fidtlijfimum , Dei Filium lefnm Chriflum Dominum ^ Dcinn nofirum : qncniom iu , 
 
 principio erat Vcrbum , &\'"crbum erat Deus, ( leg. «f«rt?i}i,v;«) & Deus erat Ver- 
 lum — , & , Dominus rntus ^ Deus mcus. fcf , qui,rum patres ^j*— Unuiiuus Dms in 
 
 fCiUbi, 
 
252 V I N D. I O H. r. 1. § II. Arg. XX. XXL 
 
 ficultt. Eadem plane ratio eft locorum , qnx. Novatianus hie congerit : neqiie ul- 
 la exceptione Arteinoiiii p. 122. diflbciantui-. Ipfum illud , Deus , pro apud Deum, 
 fublequcntein reiiteiitiam , &? Bms erat Ftrhum , in quam librarius properans per 
 alliteratioiiem offeiidic , prseclare confinnat. Nullus fcriptor eft , iii quem plus 
 curs coiitulerit Artemonius , conjedturam fuam defendeiis. Novatianuni igitur 
 evolve , qucefo , le6lor : vindicias noftras quam rigidillime examina , & undique 
 circumfpice , li quid pollit deftderari. poftea demura confer librum Artemonii 
 majorem & minorem : miraberis artilicium. 
 
 Arg. XXI. CAIVS afui Eufih. U 5. cap. ult. Pfalmi , inqult , quotquot funt , 
 & cantica ab initio a fidelibus fcripta , tov Aoyov t5 9sS tov x^^^°^ C/xvSji Qio?io- 
 ySvTi(; , Verbum Dei Cliriftum celebrant Deitatis prjedicatione. Ergo in Evang. 
 loh, ( nam Afocali^ppn rejecit Cajus ) ligerunt hijmmrum fcriptores , Dei erat Ver- 
 bum : majorz imfhn-fi £5? lubmtid fcriftiiri , Deus erat Verbum , fi ita kgijfent in To- 
 hamie. P. I. cap. XXVIII & XXIX. Refp. Floruit ccclella primitiva charilmate 
 hynmorum etiain extemporalium : non omnes auteni hymnos , fed aliquos dunta- 
 xat in literas elTe relates , Cajus agnofcit. Idem vero teftatur , omnes eos , qui 
 perferipti exftent , Chriftum pr^dicare Deum. Sive hos Pfalmos live alios abro- 
 gavit Paulus Samofatenus ; & horum live nihil five aliquid ad noftram pervenit 
 statem : formulas eorum cerre omnifarias fuille , indubium eft. Oauies tamen in 
 eo convenii'c , ut Chriftum Deum celebrcnt , memorat Cajus. u/aA/uol tov Xoyov 
 tS SiS rov XQ''^°v vuviiat QioXo-ynvTic. Hypalkge ineft ufitata Grzecis , id eft , 
 t/,M,i'«vTj? BioAoyn^iv' enunciatio autem eft lijec, Virhum Dei Chrijlus QioAoysiTctj De- 
 us cekbratur , in ffalmis. In hac enunciatione Artemonius fubjcdium prxcipue ur- 
 gec , cum Prsdicatum potius urgendum elfet , (ut ipfe in confinio paging t\i«. 187 
 & 188 minus opportune contendit : ) nam Subjedtum Cajus eo modo expreUit , uti 
 & ipfe & Artemonits probarent : in Prsedicatum vero contulit illam fummam Pfal- 
 morimi , Artemonitas refutantium. Dd V^rhum non aut ex Apocalypli aut ex lite- 
 ra loll. I, I petere necelfe habuit Cajus. Sermo apud Deum , idenique Sermo Deus, 
 non poteft non etiara Serfno Dei dici. Ceterum illud totum Eufebii caput contra Ar- 
 temonitas dignidimum eft , quod legant omnes. 
 
 Ex eadem ratione, quod de Simom mago obiter notat Artemonius p. 139, ilium 
 item Seculo I de fe fcriplifle , Ego fim Sermo Dei , ego Paradetus ^c non probat , 
 Simonein in loh. legiffe , &? Dei erat Sirmo. 
 
 Haftenus XXI argumenta nobis adnumeravit Artemonius , mimero per avyzct- 
 Tci(6a.criv videlicet ad imperitos , quo magis eos lucrifaceret , amplificato : fed reve- 
 ra multo funt pauciora argumenta. Singuli enim au6lores , quotquot argumenta 
 ex quolibet auftore coUigantur , ilnguli tantumraodo teftes funt: quin etiam mul- 
 ti_ inftar funt tantummodo unius. nam Latinum interpretem initio habuilTe Dei , ar- 
 bitratur Artemonius. eum interpretem , vel , dicam , eos interpretes , quotquot 
 Lacini patres in ea ledlione funt fecuti (Latini autem funt multi , quibus nititur 
 
 Artcmo- 
 
V I N D. I H. I. 1. § III. 233 
 
 Artcmoiiius, )nullani fcoiTuin ab ipfo Latino interprcte uuo altcrove teftimonii au- 
 ttoritatcin liabciit. Nc ergo inovcaris numcro , lector : pulilla paa's ejus lemanet , 
 & lixc ipi'a Artcinoniuin dedituit. 
 
 § III. Nihilo magis fulciunt Artemonii conjedtiiram fcriptores alii, 
 qiios fuperioribus adjicit. 
 
 Hos complcaitur Part. I. cap. XXXf. Enimvero a CYPRfANVS 1. a Teft. 
 adv. lud. c. 3. quoi Chrifius fit Strmo Dei ., probar ex Evangelio kxtci loannem , In 
 frincifio — ^ Dms erat Strmo ^c. Hie quO(|ue Lki in Deus mutatum conjicit Ar- 
 temonius : fed alia quo(]ue di6Va hue allegat Cyprianus , ex quibus patet , eum Dei 
 Sermonem & Dcum Sermonem & Sfrmontm abfolute di(^him pro eodem liabuilFe. Cla- 
 rior etiam eft locus ibidem c. 6. ubi , quud Deus Oirifius, probat ex Evangelio x,x- 
 Tflt loannem , In frincifio — ^ Deus erat Sertno. Hie totuni locum fallarii nianu iu- 
 fertum fufpicatur Aitcmonius. quod li ita eft , etiam iufeijuens locus ita iulertus fit 
 oportet , Item in EODEM Dominus ad Tliomam ^c. 
 
 (i ViCTORiNVS Pctavionenfis , qui fub fincm fcculi III floruit , in tra6hi- 
 tu de Fabrica mundi haec liabct . fef*em cceli funt : illis iidms ( creationis) conveniunt; 
 fu enim cmium eft , Verbo Domini cceli firmati funt , & Spiritu oris ejus omnis vir- 
 tus eomm. — luftus Virbo cognomen eft ti. Sic enim dicit Pater ejus , Erudlatum ell 
 cor meum Verbum bonum. lokannes evangehftafic dicit ^ In principio erat Verbum, 
 & Vcrbiun erat apud Deum , & DEVS erat Verbum : lioc erat in principio apuJ 
 Dcum. Omnia per iplum fatta funt, & line eo faftum ell nihil. Ergo pri- 
 mus faSius creaturae eft ; fecundus hominis , humnni generis , at ait afvftvlus. Vid. 
 Artem. praef. p. 20 fcqq. Obiter notamus , FixUus , in his verbis extremis, 
 non elle participium , ut accipit Artemonius , ad grscifmum hunc revocans , t^co- 
 roc iyc.no riic kt,tmc , & Viftorinum ante Arium arianizalfe inferens : fed elfe 
 fubftantivum C probatae I^atinitatis, ) ex illo vcrbo , faUa funt , ( iyiviTo , 7 ff-<c) 
 dodu(?him. Quod vero Artemonius pro ilia periocha , hftus Ferho cognomen eft ti , 
 umnino legcnilum putat , Iftius Ferhum , ( id eft. , Dei Ferbum ; (]u,iiii]uani lony;o in- 
 tcrvallo non occurrit nonien , mio iftius referatur) cflg-?jowm e/ie? ; undo mox ni al- 
 Icgatione lohannis , proZ>r?<j, Dei legit : non cfl cjnfmodi, ut quic(]u\m fuperftrui 
 pollir. Artcmonii eonjcctura; W^cilelingius fuani opponit conjedturani p. 1 17. & nos 
 conic(^hiram tentavimus. fed in mcntem venit , nil opus elfe. Vittorinus no« aequt 
 Latintut Graece noverat, tefte llieronymo & re ipfa. fic igitur Grxce cogitare po- 
 tuii , jiKOLizc , /C70C iTovofjtoK^ieiTau , id()ue Latine, fed joAo/xo)? perfcriplit , luftuSy 
 Ferbo cognomen eft ti. i. e. oytimo jure Ferbum a-pyellalur. Vtut eft , inconculla ab 
 Artcmonio manet ^^i6lorini ledlio , Et Deus erat Ferbum : in Latinis ab eo juxta 
 at(]ue in Graecis lefta rodicibus. 
 
 7. S E\ Gr^cis, IVSTIWM martyrem, imo etiam IGNATIVM Artemonius 
 6iK legiifc contendit , <]uia non M-yov Sto/ , fed ?^oyov Qiu appellent. Coni'. Artcui. 
 Def p. 46. Refpondimus faepe. 
 
 G g t ME- 
 
fi34 * V I N D. I O H. I. I. S ni-V. 
 
 i MELITO Sardenlis flC ait , Mo'va fljS t5 tj-^o vravrm k^ 'ivr) nravruv , k^ 
 (Itt/) t5 /:p/?"S dvrS, ovTui^ QjS A078 tt^o a/wi/wv , lo"|Wfv Qt^ncKivrau. Alterum Wi Wel- 
 felingius (capite X de Melitoiie agens, ) pro 'in irrepliffe conjicit , & alii finiplici- 
 ter id delent : certe pofl: >!^ ivii pr^cedens facile vel pro t*! k/ vel pro jytj , yJi 
 im iteratum eft. Pro ovtuc, Artemonius legit ovto? , nee valde intercedimus. idem 
 rero 9iS Aoya plane refolvit in Dei Ferbum : quanquam Melito , fi refugiiFet 6sov 
 ^cyov dicere , potius dixiffet , t5 X^''^''^ 6«S , ovtoq avTH Xoy-t. In utramqiie par- 
 tem , quod ad leftioneni lohanneam attinet , nil magnopere decidi poteft ex Meli- 
 tone. 
 
 § IV. Imo pleriqne illorum rcfutant Artemonii conjefliuram , rcce- 
 ptamque leftionem confirmant. 
 
 Ex vetuftiffimis fcriptoribus , quos examinavimus , Artemonians fufpicioni 
 certe nil pr^eiidii afFcrt Celius , Athenagoras , Cajus, Ignatius, lullimis, Melito: 
 leftionem vero lohaiineam de Deo Verbo plane agnolcimt Vakntinurni , etiam 
 priores; imw Inmuus , Theophilus, Tertulliamis ^ Praxeas ^ Artemonitae , Novatumus : 
 (vid. ad Arg. 4. 6. 11. 13. 14. 17. 20.) item modo Cyprianus , FiSiorimis. Ex 
 quibus haec Congeries fubnafcitur ; Valentiniani priores , & Irena?us TertuUianus- 
 que , quorum neuter uUam hujus certe textus loli. 1. i. interpolationem illis tri- 
 buit, eodcm modo legerunt, judiec Artcmonio p. 28. Tertullianus & perpetuus 
 Tertulliaui imitator Cyprianus , eodem modo legerunt, jiidice eodem , p. 158. 
 Repeto: Tertullianus & cpitomator Tertulliani Novatianus eodem modo legerunt: 
 item , Artemonitse , quos in textu quidquam mutalFe negat Artemonius p, 172 f. 
 & Novatianus, qui eos ita refutat, ut nullam iis mutationem textus adfcribat, eo- 
 dem modo legerunt. Atqui hos lingulos , £5? Deus erat Vtrhum , firmiter legiffc 
 oftendimus : ergo firmius etiam concludimus , cjinifos ita legille. Si liodie nobif- 
 cum haberemus in vita hos doftores , quid cos difturos putamus de Artemonio , ta- 
 lia iplis adfcribente : imo quid eos didluros ipfe cenfeat Artemonius ? 
 
 § V. Idem priEftant alii fcriptores , quibus , ^ Deus erat Verhum, 
 le£tum fuifle , Artemonius agnofcit. 
 
 Memorantur ab Artemonio (cujus volumen ordine fequimur) pag. 2 & 233 f. 
 lulianus apoftata: p. 83 Efifhanius: p. 88 i". & 340 Tkeodonis Mopfueltenus : p. 89 
 & 419 f. Alogt ; quos etiam a Cmntlw , lohannis tempore , banc ledlionem proba- 
 tam Itatuiile , Artemonius p. 425 putat : p. 91 Leo magnus : p. 153 Pkotinus (qui 
 idcirco poft Ojo? m diftindlienem pofuit: ) p. 155 Eufehiiis (difertillime to BiZ legi 
 negans : ) p. i§8 & pallim , Clemens Alexandrinus & Origenes : p. 162 Vakntmani 
 poTleriores : p. 166 Methodius & Jthanafius : p. 176 Platonicorum libri ex Grseca 
 lingua in Latinam verii, quos Auguftinus libi leftos memorat (ipfe conferendus) 
 I. 7 Confeir. c. 9. Hos quivis pro natione , setate , fedia diftribuat , ut volet : 
 
 quieli- 
 
V I N D. I H. I. I. S VI. ass 
 
 quaelibct diflrihutio iiovani liiccm cmittet. Adde omnia excmpla.iia Gixca, typis 
 cxcula & piiecjpuc manufcripta, quorum mox vim dcclarabiivus. 
 
 § VI. Ncc non ceteri , quorum nulla apud Artemonium mentio fit, 
 
 Hujus generis funt vtrfioms , in Evangeliflis , ( quanquam GotUca hoc loco 
 hiat,) raaxiinc mulrs, populis & feculis (livciliirimie : pnccipuc vctuiliirima Lati- 
 na, cujiK etiam pondus crefcit, 1\ adjungas, quod Artemonius p. 158. coll. prict. 
 p. 22. exilliniat , leftioncm , Deus , apud Grxoos prius fuille receptam ; Latinos 
 autcin patrcs ad Mca-innn ufquc concilium, li non ultra, Dei rctinuiire. Diu late- 
 quc uli crant Bibliis Latinis & ortliodoxi & i'cdte tantopcrc inter fe divife, ante- 
 quam cis lertio ilia , Dms , ex Artemonii fcntentia obtrudcretur : qua ergo ma- 
 iius longitudine ita eis obtrudi potuit , ut prioris leftionis ne veltigium quidem y 
 refutationis faltem caufa , rcmaneret ? Habct codex GM'nxnus Hy})onnv.Mna in S. 
 Apoltohnn loliaiuicni Tlieologuin , in quo nienioratur Evangeliuni lolianni intcf 
 tonitrua & tcrrores & fulgura divinitus datum , his verbis adjedtis : In vomn po- 
 ftremo tonitru rejolvitur aniculatam, ^ darins infmuU illud , iv d^X^i m 6 Xoyoq, n^ 
 6 A670? Mv TT^oQ Tov Qiov ■, ^ 060? rv 6 A670C. Profi oraculuin (ttXykt'iov tm? 9ioppt\f^ocrvvtj<;) 
 Prochonis erat^ luccm quidtm jierfpiciens , nil autem audiens. Lingua tonitrui Theolo- 
 gus f £5' tnvjfles ( Procliorus ) ex metu Je colligens , tremula manu res inde illas ferfcri- 
 bit , donee ytrfecinm eft, eviingelium. Sit apocrypha narratio : ccrte vetuila eft , & 
 leftionis (jto^ vetullatem confirniat. conf. Hicronymi prsf. in Matth. Neque Ar- 
 temonius', fi ejusniodi quidpiam pro fua conjcftura invenirct , id non eirct ornatu- 
 rus. Accedit antiipiilhma Harmonia evangelica , quani P'icior Ciipuanus infl.uira- 
 vit : accedit Hif<fvlijtus contra Noetum, c. 12 & 14. Vol. II. Op. edit. Fabric, f. 
 14. ir;. atque adco Noetus ipfe, pcrinde iit Praxeas , de quo § I. Arg. XIV. nee 
 non Gregorius T/M7<w(7t?/r^7W, Origcnis difcipulus , qui in Fancgyrico item Qiov Xc~ 
 701' celebrat , p. 24 edit. Siutgardianae ; Scriptor commentariorum in Evangclilks , 
 qu5e Thtojihilo tribuuntur , Hieron3'^mi certe Catalogo antiquior , lib. I. Dionyfms 
 J4l. cum comprcsbytcris in cp. ad cccleliam Alcxandrinam , MarceUus Auc^ranus y 
 (de quo vid. WelFeling cap. I. ubi etiam Eufebii aliorunique teltimoniis robur ad- 
 dit,) DidijniHS lib. III. de Spir. S. Mivius l-^iclorinus , Hikrius diaconus in i Cor. 
 II. 1. Eyhriuin Sijrns f. afj. Au(i'l:or Sijneyfeos Scriptune iacrae, Zeno Vcronenfls, 
 Paulus Oiojius in 7\pologia , Nonnus , yip-ingius in Ap. 1. 4. IV. 7, Gregorius M. 
 & quis non ? Hicrofolymis , Antiocliis , Alexandria , Roniae , Conflanrinopoli , 
 adeoquc ubivis gentium , Dms Icdhnn elt. Omncrne in loco tani conlpicuo , iv 
 Ti^ooiuio) Tcov ivctY)iAicov ■) ut Chryfurtomus ait in Comm. ad Gal. 1. 3. nam evan- 
 geliuni lohannis multi etiam Matthso praemittebant, dormitarunt? ^melius (|uoque, 
 philofoplius Platonicus, fcculo 111. laudavit barbarum ( Hcbrseum , lohaniiem) qui 
 Verbum a^m iv rjl tmc af;c>'C rd^ct t» >ia^ dra^ict. xa&t?-«x.0Ta -n-f^oc 9eov sfrct/ , kA 
 0F.ON ihau{ , JV « Tav^" d-rXwc, yiyivrird-a^. cetera vide apud Eulebium lib. XI. 
 prsp. cvang. f. 317 ed. Stepli. undc , niil ex lolianne V ex (juo nuilri pliiK)loplii, 
 ut liafilius M. in homil. in E\-. ioli. notat , hunc lociun defumlerunt. Ha;retico! 
 
 G S 2 rum 
 
536 V I N D. I H. I. I. § Vl.-VIir. 
 
 rum corruptelas in textum illatas ftudiofe in lucem produxcrunt oithodoxi : cur 
 unam life Valentiniaaam diffimularent , quum totum, quod intererat , aliunde peti 
 polFe fhtuerent ? Exceptioiies Arianorum , etiam criticas, in libris contra eofdem, 
 quam minutiffiine reccnfent & Iblvunt oithodoxi : cur Ariani hunc locum , quo 
 tantopere urgeri folebant , fimpliciter agnoverunt , ad articuli potiirimum abfenti- 
 am provocantes? vid. Cliryi". ad Gal. I. 3. Etiamli aliqua, imo plurima exempla- 
 ria N. T. haberent hodie ys5 , quorum tamen ne unum quidem in ulla lingua fic 
 habet: tamen 9i6; ell'e legendum, evidentillima patrum anriijuijliraorum teflimonia, 
 juxta cum ipfo contextu evincerent. Artemoni Artemoni, eil aliquid, le^tionem 
 tanti momenti, per tot I'ecula indelibatam, nunc tandem delere, & omnem fere vi- 
 tam in imminuenda Filii Dei gloria coUocare. Fugicntia antiquitatis ecclelialticje 
 veftigia & rudera captas , & pro latebra ac munimento lubes : Scripture \ero te- 
 flimonia, per fe valentia & fufficientia , in medio pofita , partim tranfvolas , par- 
 tim difturbas. Nil tamen agis : dies patetaciet , prius etiam quam tua poUicetur 
 Prslatio, pag. XXXIII. 
 
 § VII. Valentiniani poflcriores non fuere auftores hujus letlionis. 
 
 Hos ejus au6tores , & ex his Theodotum producit Artemonius, majori fortaf- 
 fe fpecie Tatianum produfturus, de quo conf. Millii Proleg. N. T. f. 38 I'eq. Sed 
 tamen nil horum elTe , patet ex §§ praeced. maximcque § II ad Arg II. oltendi- 
 mus, Artemonium P. I. cap. XXXII & XXXIII. line caula disjungere Valentini- 
 anos priores a pofterioribus, live genuinam veri'us i. five intcrpolatam verfus 18. 
 in capite primo loh. leftionem Ipedtes. Pergit Artemonius, & P.I. cap. XXXIV. 
 teftimonio Tertulliani Origenifque conatur evincere , Valentinianos polteriores vim 
 attuliire Scripture facrae. Sed TertuUianus unicum citat locum, loh. I. 13. in quo 
 non Valentiniani polteriores , no» Valentinus , quem TertuUianus appellat , led iple 
 TertuUianus erravit. vid. infra, ad v. 13. Origenes eas leftiones loh. I, i. iS.quas 
 Artemonius Valentinianis pofterioribus imputat, ipfe fecutus eft. ergo aut alia lo- 
 ca Evangelica a Valentinianis corrupta , quse neque ipfe neque alii patres feque- 
 bantur , ac non haec lohannea fpedlavit , aut plane injuriam Valentinianis fecit. 
 
 § VIII. Hsc le£tio non turn demum cxorta eft , quum earn exortam 
 efte computat Artemonius. 
 
 Exiftimat Artemonius , lohannem fcripfiflTe Evangelium ante deltrudla Hie- 
 rofolyma , vel non multo poft : p. 350. lertionem autem banc apud Graecos elfe 
 primum introduftam circa A. C. 170. delude apud Grsecos & Latinos propagatam. 
 P. I. cap. XXXV & XXXVI. Vnde fcriptores, quos in tota trartatione citat, in 
 duo genera diftrahuntur. vetuftiores contendit legilfe , £# Dei erat Ftrhum ; cete- 
 ros , &? Dms erat Ferbum. illos a fallariis putat elfe corruptos ; iios , dcccptos. 
 Verum enimvcro quilquis vanetatera leitionum N. T. novit, proeclare intelhgit , 
 Clementem Alexandrinum , (cujus opera mutaiioiiem propagatam elle ilatuit Ar- 
 
 teuio- 
 
V I N D. I H. I. I. § VIII. IX. X. 237 
 
 tcinoiiiiis,) ejuftiuc in Icfticnibus N. T. aircnfores , non maxiiims habere partes; 
 longeque eiteiiores eos ciVc Novi Tell. codicum divortiis: iuio ca divoi'tia clFe an- 
 ti(]uiora anno illo 170. adco()iie codicuni in liac leftione convenicntiam omni CK- 
 ccptionc clFc inajorcm. Finganius , fuilFe fairatium unum , vel quamlibet multos 
 faUarios , ab anno illo 170 vivcntcs : molcfte ferentes , lohannem c. i. v. i. Dei 
 fcriplillc; opranrcr(]iic, lit id in omnibus exeniplaribus loliannis Grxcis, vel etiani 
 Latinis , in omnibus apologiis , dilputationibus , eommentatiunibus omnium adluic 
 audtorum , quin ctiam in onniibus corundcm exeniplaribus , & in omnibus exem- 
 plarium loei^, penes cceleiias , dortores, librarios , luereticos , etlmicos , in ori- 
 eiue & oeeidente, ingratiis Arteinonitaruni omnium, pise quorum gcrmanitate lu- 
 ftinus martyr Artcmonio novator eft, p. 76. 20 1. in Deus mutetur : omnia deiii- 
 que cxpcrientes , ut ea mutatio omnibus doftoribus turn llorentibus , omnibus li- 
 brariis, omnibus poftcris, couciliis, cccleliis , populis, linguis, pcrliiadcatur, & 
 in omnia rei Clinftians monumenta diHimdatur , nulio nijvitatis fua; indicio aut 
 veftigio orthoduxis , lisrctiiis, philolophis rclit!:lo. Is, cujiis in nianuni de Evan- 
 geiift^ manu traditum liierat Evangelium , tale quidpiam ibrtailis a.udere potuiiret : 
 led quuKjuaginta , led centum & amplius annis interjertis id quifquis perfici potuif- 
 fe credit , hii: vehementer aptus eft ad nil non ercdendum libi , quod eredi non de- 
 bet ; &. ad nil cuicpiam credcjidum , quod eredi debet. 
 
 § IX. Qtiod de corriiptelis textuum , qtias Marcionits invexerint 
 & Orthodoxi adoptaverint , memorac Artcmonius ; caufam ejus non ju- 
 vat. 
 
 Allegat exempla i Cor. 10, y. 15, 47. & multa dilputat P. I. cap. XXXVII 
 &XXXVIII. Ea fuis tradtamus locis, oftendinuilquc, orthodoxos nil hie a Mar- 
 cionc iumliire. porro finge, lumfiireeos aliquid alia longe ratio ell loci loh. I, 1, 
 nam utriuique loci Paulini leclio Artcmonio probata eodieibvis certc quibufdam ni- 
 titur : at conjedtura ejus in loh. I, 1. teftibus deftituitur. vicillim loca Paulina 
 multis prius annis per iMarcionem , quam verba loh. I, i. per Valentinianos de- 
 pravata putat Artemonius p. 200 & 180. Ergo etiamfl Marcioixis fraudes locum 
 mvenilfent, taraen Valentinianse minus loci invenerant. 
 
 § X. In pracfenti loco fruftra folicitantur codices. 
 
 SufpiciofilTimuin eft Partis 1. caput XXXIX. Curiofe Artemonius, iit appa- 
 ret , codices mil', confuluit : confenfum corum in Jioc loco praeclare perf(ie(!-tuin 
 habet : habet tamen , (juod dicat. Subleftain quandam unius Catabrigienlis codi- 
 cis, vel Horilcgii potius, varietatem , a Millio contemtam, quam ipfe etiain lefti- 
 tat, tamen annotat, infert(]uc, lie olim potuilFc ledtionem. Hut-, obliterari & pne- 
 tcriri. quid ftmilc ? Laudat prsterea Mart. Czechovicium , qui in verfionc lua 
 N. T. folomca notet , in quibufdara veteribus Latinis codicibus extare JJei , non 
 
 G g 3 JJms. 
 
 ■■Li 
 
238 V I N D. I O H. I. I. § XI. XII. 
 
 Dius. refte autem addit , debuilTe veteres illos codices Latinos indicari. Si quii- 
 quain libiaiiiis ita fcripfitj aiit iniperite fecit, aut peiiide. 
 
 § XI. Qua; Artemonius diflerit de Criticis Scripturas ioterdum folo 
 ingcnio emendantibus , caufam ejus non juvant. 
 
 Part. I. cap. XL. exempla profeit ad Marc. VII. n. Aft. VIL i6. XVI. 12. 
 i.Cor. V. 12. GaL I. i. Eph. L i. Hebr. XIL 15. oftendimus autem his iplis la- 
 cis , lanitatem eorum nulla ingenii niedicina egere. porro fi egerent , quid lioc ad 
 loll. I. I. pr^ quovis alio Scripturx loco? 
 
 § XIL QujE Artemonius dilTerit de aliis textihus ex fuo ingenio aut 
 ex uno tantum &; altero codice emendandis , caufam ejus non juvant. 
 
 Tali niodo , oUo extremis Partis I. capitibus , totidem fere loca N. T. tentat : 
 tentamina autem plane ejufdem funt indolis, atque conjedlura in loh. I. i. Singu- 
 la fuis locis excutimus, ad loh. XIL 41. Rom. I. 4. IX. 5. i Cor. II. 11. &c. Por- 
 ro etiamfi de his locis onniibus aut plerifque redte judicaret , ab iis tamen ad lo- 
 cum loll. I. I. non magis quam ad quemlibet alium valeret conlequentia. quae enim 
 alioqui norma relincjuetur? Ratio i'ana Icilicet: qu?e ab Artemonio in epiphoneina- 
 te hujus partis ultra omne id, quod Icriptum ell , evefta, ipfum in toto operoIUlimo 
 opere longe reliquit. Sane ilia ratione , qua Artemonius utitur , veteres quovis 
 loco quidvis dicere coegeris. Prima fpecie leilorein perterrefacere potefl: conli- 
 dentia liujus viri in affirmando, negando, inculcando, infimulando, iniultando; & 
 lubitus tot capitum, teitimoniorum oblervationumque adlpeftus: fed propius pref- 
 fiulque examinata omnia , ut nubes difparent , veritatis filios vehementer confir- 
 mantia, nam & intime perfpicit , & ipfo opere fuo comprobat , & in Dedicatione 
 Defenlionis non obfcure confitetur Artemonius , Itante leitione ^io; , Socijiifmum 
 Hare non polfe. quo nomine gratiam Artemonio habemus, &, redhollimenti loco , 
 ut eundem frudlum , fi capit , percipiat ipfe , exoptamus. Satis prolixi fuiinus : 
 etenim in periculolb incendio pra;ftat iitella abuti , quam torrem negligere. Alii 
 aliis conjefturis hunc temeravere locum , ut notat Artem. p. 292. & eras fortalfe 
 rurfuni exillet alius, qui totum incifum , Ojo? m A070C, pro gloifemate habeat, 
 aut qui pro kA fl"C , plane « Qsa? , non fine fpecie , fed tamen improbiifune , con- 
 jiciat : ut , quemadmodum lohannes ad Lucem coUatus , negatur fuilfe Lux ; flc 
 Logos ad Deum coUatus negetur elfe Deus , apertilfimo antichriflianifmo. Gluje 
 omnia teltimoniis a nobis ha^tenus cumulatis seque reliitantur. Vae mundo a fcan- 
 dalis ctiam criticis : veruntamen v£e homini illi , per quern fcandalum venit. Ar- 
 temoniana extra crifin, difcutit Gnomon. 
 
 3 «<J8 'iv yiyoviv. \v aJrw (^ww) tM. niff. plur." Sed olim multi poll 'h' vel 
 pofl: cLVTa dillinxerunt. Vid. Zegeri Epanorth. h. 1. Croji Obferv. cap. XXV. Mill. 
 h. I. Whitby f. 31. 32. Grab, ad Ireu. f. 40. JrUmon.p. 333. N. T. ed. Gr. Angl. 
 
 P' 4iS 
 
4 
 Cant, i 
 
 V A R. I H. I. £39 
 
 p. 415. Zoi-nii T. T. Opufc. facr. p. 71. lo. Lami de eiiid. apoft. p. 27c. 277 f. 
 282. 316. 321. Prior lianim dilHiK^Honum rcfutatur e\ eo , quod multa eorum, 
 (]U2 fafta flint , non tamcn vivunt : & (]iix viviint, noii tamcn vita funt. Altera 
 diftinilio ante fe infert taut(»logiam in tcxtuni ; &. pofl: (c , fermonem abruptum. 
 
 m' prius ) klv C/t«f. in Felli notis & in Millii append. ^ h altcrum ) kiv 
 n Millii notis. Conf. N. T. Gr. Angl. 1. c. ^ to) ^ Iren. f. 40. cd. Grab. 
 
 5 avTo) avTov Boiil. 6. Lin. N. I. Par. 6. Theodotus'm iTrnouaiq. 
 
 6 bro,uci) rv hvoua AU Cant. Lnt. Irm. Glofla. 
 
 12 J"?) -. Cant. Pro autcm^ mini liabct Irm. mf. 
 
 13 oi) .^ Tertull. Cant. ^ iyivvriSyf^civ') natus efl liabet T^rf?///. de Carne Cliri- 
 fli , c. 19 & 24. dc Chrifto explicans. unde ValciKinianos, inimcrito ille qiiidcni , 
 tanquam adultcratorcs liujus capituli acculat c. 19, quod fcriptuin ctre contcndercnt 
 nati funt : ut patet ex contcxtu , & ex codicc Tertulliani Wouvvcriano (apud Ar- 
 tcmon. p. 17s.) qui ranien codex caftigationem mendi 1. c. ex oirciirioue ad prs- 
 cedcntia orti, a niarginc ad alicnum retraxit locum. Sic quoquc, mnus ejl, Iiabet 
 liber II ad Tlieo}->hilum ^ inter opera Jthnnnfii. Vtroque modo, Irmctius 1. 3. c. 18 
 & 21. 1. 5. c. 1. Rurlum , fuigulari^ nuniero , Plaronicorum lihri apud /hgiiftimim 
 1. c. Cafu primum orta vidctur elle varietas in Latino aliquo lohanuis codice. 
 nam Grasce ab oi , o? differt : fed Latine qtii utrumque valet, unde nati funt facile 
 tranliit in natus eft. id(]ue Irenxus per accomniodationem , TertuUianus & Platoni- 
 ci illi ferio fccuti funt. 
 
 14 TrAriQft;) tAm^m Bodl. xinus apud Fellum , Cant. Stcph. §. ncc non Foiknti- 
 niani apud Iren. f. 40, ubi Grabiiis addit Cijrillum Al. & TliecfhijhiEium. Reliqua, 
 qusE Millius addit, non hue pertinere cenfcmus. 
 
 16 ( oT/ ) Barh. I. Cant. Colh. 8. Irm. fed in ncxu cum v. 30. Cijrillus non 
 femcl , Notinus^ Armm. nee Hon Orig. apud Rumpa;uni , p. 339. Conicr Bezam 
 »b aliis non rc6te exfcriptum. Probat lo. Kaifer. ' 
 
 17 « pofl <st)) ^ Ffj'. I. apud Fellum. 
 
 t8 f^.ovoyivn) nifi prxfigit Ireti. &. alii Latini, & mf. Char. ^ vice) (dd. mff. 
 Ftrjicnes, Eufthius^ Ba/lius &c. 6edc Colh. 8. & fic, vel vtoc, Stoq , nonnuUi vete- 
 res, de quibus ad v. i. Arg. II. Qin Copt. 
 
 19 (-rpcc auri ) Al. Cdh. g. ij. Ihi\it. r. Laud. /. L. Med. Pnr. 6. Wh. i. Chru- 
 foftxiwus^ y^th. Arab. Arm. Cojit. Lat. Sax. Syr. Id fequitur Jo. Kaifer. 
 
 a8 /3>i9«/3apa) Er. &c. & omnia accuratiora., tefle Chvy ^o{\.omo ^exmvlaria : at- 
 que ita vel Icgunt vel legendum cffe aflirmant Origenes , Eitfehius , Hitromjmvs , 
 Suidas ^ Bonavmtura ., ac multi £<? graves anHores apud Menocliium. ($Mij.v^a) 
 Comf. Al. Aug. 4. Cam. Gehl. Mofc. Stay. Vatican. JVo. i. ^. cum pluriiuis , //?- 
 racfeon, Nonnus , Arab. Cvft. Lat. Perf. Sijr. Vtriufque ledionis meminit £p7- 
 fhanius , TheoftkylaHus , Euthymiiis. Vtrumque jungit ^tk. Nonicn notius pro 
 
 ignoto. 
 
240 V A R. I H. I. 
 
 jgiioto. Vid. Franc. Lucas ad h. 1. fed & mox idem ad c. V. 2. & Hilleri Onom. 
 pag. 766 feq. jiibct/Sat^u. Aug. i. 
 
 29 ( ^ iactvvyic) A!. Hirf. Hunt. 2. Mofc. & bis novetn alii , Arab. Armtn. Chry- 
 fofl. Cxjrill. Theophijl. Initio pericopa£ tuppletum docet Millius : aeque traiiilulit 
 Kaiferus. 
 
 31 8;c ) -^ Fien. 
 
 32 ucrei) edd. &c. Ex Matth. ( &5c) Al. Aug. i. 4. Hirf. Wo. i. a. & aliquot 
 alii , Orig. 
 
 38 ( ^ S\) Bodl. 2. 3. Cov. I. Hirf. M. I. Wo. 2. 
 
 40 wAS-ov) r.X^ov Zv Al. & pauculi a'lii , Coft. Tkeofkyl. ^ ^ (5*? ) Comy>. Sttfh. 
 ed. 1. 2. Al. Aug. I. 4. Bodl. fix , Byz. Hirf. Mofc. Fragnentum vetullill". in Bi- 
 blioth. acad. Tulingenfa , Stej^k. omn. M'o. i. 2. & undtctm " novmdecitii alii. (<)'0 
 Er. & al. Sed frequens lolianni afyndeton. 
 
 42 TT^wTo?) TTQarov Al. & ali(]not alii , j^th, Arab. Lat. Si^ Thofhyl, ^ ( ua- 
 oriav ) Conif, Aug. 1.4. Byz. HirJ. Mofc. Strif. Fragm. Tubing, codd. lere omnes. 
 Invito etynio , quod evolviti//7/er. Syntagni. p. 357. ^ -. 0) Comj\ Er. Al. Aug. 
 I. 4. Barb, decern , Bodl. 2. 5. Colh. 2. Em. Gehl. Gon. Go. Hirf. Hunt. 2. Laud, 4. 5. 
 Mont. M. I. Mofc. Par. 1.2. g. 4. 5. 8. Seld. i. 2. 3. 5. Fragmentuni Tubing. Fien. 
 Wh. 2. 3. Wo. I. 2. (6) Stepk. edd. 
 
 43 -^ Si) Er. Al. /iug. I. 4. Byz. Hirf Mofc. Fragm. Tubing. Wo. i. 2. & 
 complures alii , Cop. {S\) edd. al. , Lat. 
 
 44 (0 h(7H(; , poll avTw ) Cowjo. AL Aug. 4- GM. Mofc. Fragm. Tubing. & com- 
 plures alii , Arab. Coft. apud Fellum , Lat. Leftio media, unde hoc ante s^{A9«v 
 ponimt Er. Stefk. ed. Aug. 4. alia pericopa ineunte , Syr. Neutruhi , Aug. i. & 
 complures alii , Mth. Vtrinque , Hirf. & aliquot alii , Arnien. Efifhan. vel etiam 
 Wo. I. 
 
 46 ^ tS ante lu)7ri(p) Comf. Al. Aug. i. codd. plurim. t£ edd. al. 
 49 - poft a77-f;tg;^n) Comf . Aug. 1.4. Byz. Caef. Hirf. Mofc. Wo. 2. ¥iagm. 
 Tubing, codd. fere omn. edd. al. 
 
 §1 {TTK^iviit; , citra interrogationem) £"1-. & al. Vid. Gwom. ^ ^ ixei^^u)) fj.si^m 
 Par. 3. 7. exrhythmo. unde ^«(^ov Bodl. 3. 4. 5. & alii. % oij/w) o4/»i Al. Mofc 
 Wo. I. 2. &. al. 
 
 §2 ( -. aV a^Ti ) ^th. Arm. Coft. Lat. Orig. Efifhan. Cyill. Nonmis. Vide- 
 tur hue illatum ex Matth. XXVI. 64. 
 
 CAP. II. 
 
 I xava ) Catna habet Syrus. vid. L. de Dieu ad h. 1. & Hilleri Onom. 
 
 r- 776. ^, ^ 
 
 4 Myei) 
 
V A R. I H. tl. »4i 
 
 4 X'tyet) K9\ A. ^l. Wo. i. & al. 
 
 12 (iAt««0 Al. Hunt. 2. Un. Mont. N. r. Nonnus , Jmtn. Cop. Perf. Ob 
 
 13 med. tai) -. Hirf. Tiit. 
 
 15 *e<iv^'^' ) ^= piuMTiittit Co//;. *. Steph. r. Lat. Rei mitigand^ opinione. 
 Leeit cii; ik non legit On>wJ. H ^omwi-) %on7« Cowif. Byx.tfh. Slid. 1. Sijr. 
 Nonnus. In W^^i. error elt, quum omnes anti.iui Tie habere dicuntur. 
 
 16 roTc ufque -jruyXSinv) roi uf(}iic -rwASm Cyyr. Nonnus. ^ ^«) <i(i |U)i £r. 
 Jl. Aug. 4. & alii, yE(^. Lat.' PerJ. Sijr. 
 
 17 xaTa(fa7fT{tf ) Comp. & al. edd. ^/. Aug. i. 4. Bijz. Cam. Gal. Hirf. Mofc. 
 Stevh. decern , Wo. /. 2. & bis novendecim alii : neque ignoravit hanc ledlionem 0- 
 rigents. {x.ari(f>a.')i) Er. & alii. Ex LXX. 
 
 19-0 port aVex^.) Comp. Aug. i. 4. Hirf. Mofc. Per. &. alii. edd. al. 
 
 22 - ai/VorO Er. ed. I. 2. Al. Aug. i. 4. Barb. 10. Bijz. Hirf Laud. i. :. 4. 
 Mofc. Steph. mf. omn. Wo. 2. & conipluves alii , ^th. Arab. Arm. Copt. Lat. Perf. 
 Syr. Orig. (at/To/?) Comp. &e. 
 
 23 rcTc') Comp. Al. Aug. I. Bijz. Gehl. Hirf Mofc. Wo. i. 2. plurefve. ^ Er. 
 Steph. & al. ed. 
 
 2+ TTfl'vTaO T^Vxa Barb. 3. Bodl. 6. Bijz. Colb. 3. Epk. Gehl. L. Land. 2. u- 
 nus apud Bezam, P.%r. i. 3. 4. 5- 6. Seld. i. 2. ITo. I. 2. Mth. Chryfofi. Cyril!. Eu- 
 thtjm. Nonnus. <ra TravTo. nonnulli cod. in Er. annot. Ex parall. 
 
 CAP. III. 
 
 1 J{) ^ Byx. 
 
 2 TOY /ws-Kv ) edd. &.C. Initio pcrioclisc , & ex cap. XIX. 39. ( avTov ) Al. 
 Gehl. Hirf. Land. i. 2. 5. Mofc. & alii bene multi , Armen. ChrijJ'oJl. Cyrill. Lat, 
 in niir. Augujlinus, Sax. 
 
 5—0 pofl: *-T8x(7. ■) Comp. Aug. r. 4. Byx. Hirf. Wo. i. 2. plurefve. Er. 
 & a1. Ex V. 3. ^ ( x,cii fit-Tsv aura:) Colb. i. Cypr. Laud. 4. Med. Par. 6. 8. Aith, 
 Arab. Copt. Sax. Syr. Hiat Goth. 
 
 6 7x^^ i<^i) quia de came nutum. efl ^ addunt cod. Lat. duo vetufti , Tertult. 
 Ambrof ^ 7tvhju% i-i) quia Dens fpiritus eft., addunt Cyprianus , Hilarius , Am- 
 bro/ius , Auguftinus , luveucus , Hincmarus , pulbertus , f^igilius Thapfeniis , Expla- 
 natio fidei ad Cyrillnni apud Hicronymum. Eufehius id hue confert potius , quani 
 infert. quia Deus fpiritus eft., &? ex (de) Deo natus eft^ cod. Lat. duo vctulli, Tcr- 
 tull. Synodus Carthag. Videtur primo fuilTe gloiia, qux librario in nientcm vo- 
 carit lentcntiam illam cap. feq. v. 24. qu2e etiain cum Mattli. I. 20. coniungitur a 
 
 H h Chry. 
 
1,4a V A R. I H. III. 
 
 Chryfukigo : Onod in Maria natum eft^ , de Sfiritu San^o ift : ^ quod de Sfirhu San- 
 Ho natum aft , fpritiis eft ; quia JJius fpriUis eft. Serm. CXLV & LX. 
 
 8 x.ai "ZT!?) « ttS A1. Jrm. Lat. in cod. multis. 
 
 lo — poll aTTix.^.) edd. frimae, Aug. i. Bijz. Hirf. Wo. i. 2. pliirefve. o 
 
 'Stefh. ed. 3. 
 
 12 « TTt^ivm^^^K iTTi^i'jiTcLTi Bijz. Eph. , aliqui apud Er. imus apud Bezam , 
 ifVo. 2. Perf. iy. hrt^iOiri Er. ed. 2. 3. 4. 5. Voluit , opinor , « Ttig-iviTi , ut 
 alios codd. habere notat, fcribere, & per fplialma retinuit augmentum. lie (juoqiie, 
 K i7ri<^iviTi Hirf. % v/^h) ^ Er. Byz. IVo. 2. & al. ^ {7n<^iva-nrt) Er. ex e- 
 iTiendatis , ut ait , exempkribus grseeis ; unus apud Bezam , Aug. 4. Bvdl. 2. 3. 5- 
 Gal. Hirf. Laud. 4. M. 2- Seld. i. Trit. M-^o. i. 2. ThtofhvjlaUus. 
 
 13 wv \v ra^^ava) «. Culb. 8. Mth. Gregoriiis Naz. Legit & non legit 
 ^fiphanius. 6 cov ix. t5 agavS Cam. Vid. Oiiifiorp. Annot. ad h. 1. 
 
 20 ai/VS) oTi Tto^y^^a. Wi addit Co//?. 8. Hunt. 3. unus apud Bezam, Arab. Cop. 
 tin TTOVH^a h addit Fien. Ex v. icj. 
 
 23 alvcav) in fonte Nnn habet Arah. at in fonte Ion habet Sijr. ^ o-aAfJ^") 
 auXna Comf. Aug. i. 4. Bijz. Stap. cod. un. ap. Montf. & al. Nunnus in edd. Sui- 
 das. ' Ex Hebr. Vll. i. 
 
 2g Sv) ~ Hirf. SI Bodl.6.Lat. aliqui. Sijr. ^ (Ihs^ain) Al. Aug. i. 4. Barh.p. 
 Cam. Gekl. Elirf. Stcpk. omn. & permulti alii , Perf. Si^r. Eiifeb. Chryfoft. Thivfhijl. 
 Euthijm. Nonuus. Ex rhythmo. 
 
 27 (a<f>' IccvtS) Colb. 8- L. Par. 6. Arm. Copt. Syr. 
 
 28 f^oi ) — Er. Byz. Mofc. & aliquot alii. Facile omilTum ante /ua^Tv^ftn. 
 31 f. ( — tTrdvct) TTcLvTuv Wl >i^) Cant. Armen. yj\ oraittit Colb. 8. 
 
 34 -S'lSctXTiv) THTU) addit Arab. 
 
 36 r,co-A'.' akerum ) tw ^mv Comp. Aug. i. Bijz. 1| (/^s«r) Comp. Aug. i. 
 Byz. Gehl. vetufti codices Graeci manufcripti apud Stapulenfem nee non apud Eralnium, 
 & complures alii, Arab. Syr. Cijrill.'TheofJnjl. Ircn. TcrtuUian. Cyprian. Sed vid. 
 verf. 18: >i(^>i x.'iKiii'Taj. lam judicatus eft : ira Dei wajzet fuper eum ; non opus eft, 
 ut demuni veniat. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 ( incrSc) Comf. Aug. I ante rafuram , Cant. & alii , Arm. Cop. Lat. & ( ''«- 
 anc, poltea oraiffo ; Arah. Perf. Sax. Syr. "{j ij^ /Sutttk^^ ) - Byz. Eph. Fjj'. i. Sax^ 
 
 z aWo?) »> Lat. 
 
 3 TT* 
 
V A T^. T H. IV.' 243 
 
 5 TrdXiv ) Er. Lat. Sijr. &c. ( ^ ) Cowtju Jl. Aug, i. Barb. p. BijT. Cypr. 
 Gihl. ITtrf. Mvfc. IVu. I. 2.6i bis treiieciin alii , Ferf. Chryf. Ew. 43. Hiant y^i^^. j. 4. 
 credo ctiain cetera leftionaria , iit Bodl. j. 4. 5. Laui. 4. M. 2. S^hi. 4. 5. IVh. j. 
 auihus dcductii particulam defcndunt Baf. i. Budl. i. Bii. Cant. Cov. i. Gal. Hum. a. 
 Laud. I. §. L. Far. 2. 5. C. g. Sdd. 2. 3. Vitn. JVh. i. & al. 
 
 5 a-vXciQ) aixd^ Bcza & cura co recent, edd. ^ 0) « Com^\ Aug. i. Cant. & 
 alii. 
 
 6 Sv) S\ Mvfc. Lat. in nif. Char. & Reutl. Syr. 
 
 13^0 pofi aVexf/'-^n) Conif. Aug. i. 4. Byz. Gchl. Hirf. Wo. 3. plurefve. • 
 Er. ike. 
 
 17 it-Tiv) iiTTiv avTcS Er. Byt. Stap. vcl ctiam PFo. i. 2. cum quibusdain 
 aliis , //Eth. Arab. Perf. Syr. 
 
 18 dvn^) 6 drtiQ Er. H. Stepk. ed. 
 
 20 T<w o(j« ThVw) edd. primae , Aug. i. 4. Byz. Gehl. Hirf. Wo. 2. plurefve, 
 Chryfoft, tutci) rco o^j; Steph. ed. 3. 
 
 25 ( oiSctiAiv ) Colb. 8. L. Per. Stefh. ^. «. H^o. i. Mth. Arab. Arm. Copt. Cijrill. 
 Konnus. ^ {ixiaiaQ) Comp. Aug. i. 4. Bijz. Gehl, Mofc. if^^). codd. plurinii. 
 
 27 iBavfxcLTav ) iBavf^ai^oy Al. Wo. i. & alii , Lat. Orig. Ckryfuft. Cyrill. 
 
 30 C "" ^i") ^^' ^"S' I' 4- H^^'f' Mofc. Stap. if'o. I. 2. &. alii bene multi , Lat, 
 mlT. nee non Cant. /Eth. 
 
 31 ^tt-3->'T(if ) ufltQ. sjJtk Cotnp. Aug, 1.4. 8c alii, Emhyn.JEth. Arab. Lat. ali- 
 qui , Syr. Et lie nonnulli v. 33. 
 
 34 ■nom ) 7roiy]cra> Cant. & al. 
 
 35 ?tO Er. cum codd. multis , Lat. ( " ) Comp. Aug. i. 4. Bodl. 2. 3. 5* 
 Byz. Cam. Cant. Colb. 2, Laud. 2. L. Lin. Med. M, i. A'^ I. Roe. Steph. S. i w. V^tr. 
 1,2. cod. Rutgerfii t Orig. Chryf. Cyrill, Theophyl. Facile cxcidit pod or/ , uti poft 
 h in cod. Alex. lud. XUl. 8. & poll ipfum ax/ , lud. VI 11. 20. Pi. XLll. (XLI) 6. 
 12. XL H. (XLIl) 5. ^ riT(>aum'ot:) Comp. Aid. Al. & claliis I. codicum tota, 
 (nili Afagi. & Mofc diveri'um tcnent: ) item Aug. 4. Barb. 8. Cam. Cant. Stap. 
 ifpj)/j. onmes , ATo. i. cod. Rtitgerfii, & viginti quinque alii , Orig. Cyrillns , nee noa 
 Tlieofhyl. Idque probit Cauicrarius , Glallius , Cloppcnburgius , & Fridlibius T. 11. 
 Thcol. c\eg. I. 34. Hinc T^/xui/oc Pijr. 7. ( T6T^a,M.n:c/i') Er. Chryf. vcl ctiam f^i^n. 
 fVo. 2. Vcrcor addere Colb. i. 2. 3. Med. M. 2. Par. p. c clalle 11. Hiat Aug. 3, 
 credo ctiam 5oi/. J. Seld. 4. Vid. Gnom. ^ rth.). viS» Cant. Hirf. *. Chryf. Mth, 
 Lat. in mf. Colon, ^'ii.v. Pro «(J« kj Nam {^iovt. Et jam') \\3hQt Innaeus. 
 
 36 init. kJ ) "* Cant. Colb. 8. Copt. 
 
 37 ante dhn^ivoc,) — Beta, T//<'oj>/;y/ii(;?o Romano frctus. 
 
 II li 2 41 i7r\- 
 
*44 
 
 V A R. I H. IV.. 
 
 41 iTTi^-ivaav) «V. «'? ai/Tov Cow;f. L. Par. 5. (5". Lat. aliqui, Perf. Sijr. Cknjfoft. 
 
 42 dXn^uQ ) f^J^if. w/jT' •^^^''■' •^'■«^. i«^« '5'l/>'. &c. -» Eph. Med. Lat. in mf. Char. 
 Piff. ^ ( ^ X^i<foq) Barb. i. Bodl. 3. 5. Efh L. JEth. Arm. Cop. Lat. Iren. 
 (in fine allegationis , ) Orig. 
 
 4g a ) ocra ^/. & alii , Ckryfofi. 
 
 46 ( -. ;«o-S?) Cflwt. Colb. 8. Gon. Mth. Arm. Cop. Lat. Vnde poft 97-a'/;y, 
 hoc ponunt Comp. Aug. 1. Bijx. Hirf. If'o. i. 2. Initium pericopte. ^ jSacri^iico^) 
 figidus habet -Cat. ^ er ;ta7re^va«/A ) ^ Lat. in mf. Trevir. Augujiinus. Poft kc 
 hoc ponit Sijriis. 
 
 49 aTTO'S'aKwv) avro-^avJi Cam. 
 
 • 50 iC, prius ) •*. Lat. Cant. Perf. Cyrill. ^ w) ov Al. <I quartum ) edd. fvi- 
 tnae , Al. Aug. i. 4' Bijz. Hirf. & al. «, Stefh. ed. 3. & recent, edd. 
 
 51 dTrmi-YiG-cLv) vvrmTnaav Aug. 4. Cant. Cvjfr. Lin. Magd. Per. Seld. I. 2. ^ vraTc) 
 vloc Hirf. & alii. Ex v. 50. % oS) airS Al. Par. 6. Arm. Lett. 
 
 CAP. V. 
 
 1 50PT>i) M eo^TM Ct)»2|). Al". I. Gfli. Lttud 3. Mcd. Par. <) in Bibliotli. nov.libr. 
 Vff. \. 2. 
 
 2 sV/ ) kn Comf. "h Arab. Perf. Noun. If^eM. marg. ^ stt-;) ?i/f. mff. , etiani 
 cod. Pallantiims & alii apud Ant. Nebriir. Uuinquag. 'c. V. Iv Al, Cant. Noun. Ne- 
 h-iff. f iTTiiTn TT^o^cLTiKvi) -. Perf. Sax. Sijr. \^ {^^o/BanTtri) iWoHt. in margine, 
 ^t/z, Arab. Lat. (paucis codd. exceptis,) Eiifebius , Athanaf. T. I. fol. 1073. C/rry- 
 fojl. Tkeoolorus Mopluell. Ammonius , Ctjrillus AL Theofhijl. Hieron. Beda. ^ Cant, 
 latine. Vid. Gnom. ^ iTriMyo/^ivt]) M-yofAvn Er. ed. i. Bodl. 5. Cayzt. <[j /S>;S-S(7ja) 
 <ifl?. mJ'! C/zry/. Hieron. &c. /S-.iSa-a'iad Lat. , etiam TertuUian. Barb. i. & , idem for- 
 tafle , Faticanus , Theoflivjlaciits Ronianus , AEth. Cop. 
 
 3 ( -. Tz-oA-J) C»wt. Colb. 8. Par. j?. ^/zc?/. i. ^ iTrx^aAuTucev) Cant. Perf. 
 
 3. 4 kJ'sPtO/t^evwv iifque foo-wMatTO ?(fi. »«/. Tertullianns fjepe , Icij. i"flx. %r. 
 Chryf. Ike. { ^^ ) cod. Gr. P(W//?«mj , Nonniis. liiat Gof^. a-yy. ufqiie ad t:%p,oniit- 
 tit Par. 7. ?-v vr^^roc uique ad cocrn^^aT; omittit A^th. Tecum v. 4. oraitdt Cant, 
 Colb. 8. & mf. Lat. Parifinus : ut fufpeftum , vel potius , ut in publica lettione 
 tranliliendum , notant Gr. Parif. tres : in margine habet Par. ^. & alii, vide Milli- 
 um & Kulterum. Coptci libri alii liabent , alii omittunt. Verfus 7 hanc perio- 
 cham apcrte pra;lupponit : calii primum omilla videtm*. 
 
 4 7ae) 72g w(iH Al. Laud. 2. 4. & alii , Arm. Lat. Ex Matth. XXVIII. 2. 
 ^ KaTi^amv ) eA«iTo Al. Med. Mt. Huic verbo v addit Cijfr. ex alliieratione. 
 II iTo.gd'KTi'vo to) Comf. Er. ed. i. Aug. 4, Bodl. 3. Cvv. j. far. (/. Per. Stefh. d.r-. 
 
V A R. I H. V. 245 
 
 t^. yff. 1. fFh. 3. JVq. 2. yEth. Lat. {ird^ci.T<ri to) Er. edd. fee]. Ste^ihanorum 
 edd. , mir. nee non Chryf. to bis legendum , fcinel fcriptum. 
 •• 
 5 x«f ) Er. Al, B\jx. Par. ^. JVo. i. 2. & al. -. Comf. &c. ^ d<d-ivua) aiQ-, 
 aCrS Par. p. & alii , Lat. 
 
 7 xtl^ff ) rsti praefigiint Bijz. Wo. 1.2. & alii , Syr. ^ ^iXt)) Cem^.y^l.^ug. 
 !• 4« Hyz. Gehl. Huf. Mufc. If 0. S!. niultiquc alii , Chryfcft. /BaMi fl'o. 1. ^a.?^n Er. 
 & al. ■ * 
 
 8 fe(](i. ( x^aeSatTTov ) /4I. Aug. 4. Mofc. cum niukis. 
 10 »x) xof «x ^l. Mofc. IT'o. 1. & al. 
 
 14 T< (TCi ) aoi ri Hirf. ff"v. I. 2. L(I^ 
 
 16 ( ^ x^V^MTKi' flffTop aTToxTsn'ot/ ) Cint. Cc/t. 6". Z,. Steph, «, ^r/w. Cout. £3^, 
 CyriUus , Nomus. Sic liabet v. 1 8. 
 
 19 at' iKuvoz TToin) ^KU'Kc TToiii Ah Byz. & al. 
 
 27 incd. x*f ) ?(W. wj/f. Stap. Lfit. imilti , P^y: Syr. ^ At. Cvlb. 8. ^th. Arab. 
 Lat. in nilV. Auguftinus , Leo. Facile excidit lyllaba ante voculani ab eadcm litera 
 incipientera. 
 
 27 f. Tonlv ^ )trA.) ttohIv' 6t/ vile dv^qaTni £§-( , t^yi Qo-vud^in tSto. Sic dilh 
 Chryfoftomiis , & (ex eo, ut videtur) Aug. 1. 4. C»;«. phirclVe , Syr. Euthjm', 
 Theofhyl. Ad Samolatenuni eo luagis refutanduni. Sequitiir id Stapulenfis. 
 
 30 C - Tarooc) v^/. Barb. 1. Cfl«f. Co//'. 5. Cyf'r. Hirf. Hunt. 2. Med. Stepk. y, 
 „, Trit. j^th. Arab. Arm. Co ft. Lat. Perf. Syr. CliryfojK Iniertuni ex v. 37. 
 
 35 a'7aM<a5rnar ) Corny. Al. Aug. T. 4. By x. Hirf. codd. plur. dya?i\.ia^m'af 
 edd. i\. ^ ( T^oc o-'gfltv a-) aM. ) Corny. Lat. C/;ry. plui'elVe. 
 
 4 1 dv^^ClO■^(DV ) dv^^ooTTn Al. Hirf. & al. Ex V. 34. 
 
 44 (^fiTiTli ) (^»IT«VT£C Liff. & al. 
 
 45 (;■) /^«^. I. ^}^. plurefve, Chryfoft. Iiom. 47 in loh. Syr. 
 47 TT/ftvcrtTs) TTi^ii^cnTs Aug. 4. Byz. & aliquot alii. 
 
 CAP. VI. 
 
 1 Tri; ») 'lA/Ai/a? ) -- Bodl. y. unus apud i^t'2-(Tw , vcl etiam Wo. t. item Prrf. 
 Cyrilt. Kij Mofc. 
 
 2 ( - at/'r; ) Al.^ Caul. Colb. c). Cyyr. Hunt. 2. L. Med. Par. S. ^th. Arab. 
 Arm. Goth. Lai, Perf, Syr. Chryfoft. Cyrill. Chronicon Alex. 
 
 4 TO 77-afpca") -. Cyrill. Cafu videtm' amifium : Valcntinianos primum dcle- 
 vme , ucrao vctcrum teilis eft, 
 
 H h 3 ^ 5 dyo- 
 
246 V A R. I H. VI. 
 
 5 wyo^dao/xiv ) d-yo^dcrwixiv Er. M. Wo. s. & aliquot alii. 
 
 10 d/iTTiTov) dviTfio-av y4l. Aug. 4. Ilirf. & al. ^ SV) •. Bjiz. Hirf. Wo. i.a. 
 &al. 
 
 11 ( — roTc fxa^maTc , 0/ S\ ua^tiTctj) Al. Barb. I. CtHut. Steph.n. Chrjf. ^th. 
 Arm. Ctft. Goth, Lat. Pt'rf. Sjr. MovaYiA Bii/ilio adi'cri^t^ , Nomi. Augiiflinus. Re- 
 cuneiite tcc omiUum ; vel ex alliteratione ad v. 12. vel ex parallelis iiiieitum. 
 ^ {hQiMv) Er. ed. i. 2. 
 
 14 ( ^ /mjS?) Artmn.Lat. in codd. permultis. 
 
 15 ( -^ 7rd?~i'j ) Er. ed. i. Aug. 4, Baf. i. Bodl. i. 3. Byz. Cov. i. Hirf. Laud. 4. 
 L. Mofc. Par. 2. 5- Seld. 2. Stap. Seph. omu. & exiis , qui emulcin particulam c. IV-S- 
 omiferuut , oUo & fex alii , ^tli. Copt. Per/, ijr. Ckryjbjl. Nomms. Hoc ante 
 dviXcoi^yicri ponit Conif. 
 
 17 «x) iiTrco Colb. 8. Goth. & al. Scholiou. 
 
 22 iSi^v) il^ov Al. & al. ^ ( -. in'ctvo xtA. ) ///. Earh. i. Af^i. 5'^e|)S. «. Mt%. 
 Arab. Copt. Goth. Lat. Nomms. 
 
 23 ivya^. t5 ;tugi«) idd. mf]. Goth. Sax. &c. ^ Cant. L. Armen. ^ ku^ih^ JtjjS 
 Colb. 1. Med. Par. 8. Wh. i. Pe/yi Syr. 
 
 24 ~. y.aj\ ante avTOf) Comp. &. al. ed. y^/. ^wg-, 1.4. ^512-. Gekl. Hirf. MonP. 
 Mofc. FJ]'. I. 2. iro. I. 2. codd. plur. Copt, nee non Arab. Goth. Lat. Perf Sjr. ;ta/ 
 £r. &al. 
 
 27 Tiiv /B^aatv poft aMa) -. jE'r. /Fo. I. & alii , Lat. 
 
 28 vroioijuir ) Comj). & recent, edd. /^/. apud Millium , Aug. i. 4. Barb. j?. iS^fa^p. 
 i^teij/z. owB. Wo. 2. & wove/w & trw alii , Chryfoft. Cyrill. Goth. (Troi^fMv) Er. Steph. 
 edd. Al. apud FcUum , Byz. &c. Sic c. XL 47. Kr 7ro/«a-w/>(.8v ^0. i. 
 
 29 ~- poll aTTix.^.) Comp. Aug. i. 4. £312-. //zV/ ikfq/t-. ^0. I. 2. ?in?. al. 
 ^ 7r/fS'J3"nTs) TT/fsi/nTS £r. ed. i. 2. A I. Eph. 
 
 30 Sv alterum) -. Colb. j. Eph. Seld. i. ^tL Arab. Perf. Syr. ^ tv) ». fi}'2'. 
 & al. 
 
 35 TToJ^xoTS,) s/? Tov a/ava Lat. in mf. Char. & alii , Cyprian. Ex cap. IV. 14. 
 
 38 7T«;wJ/avTo? jUs ) TT. /^j 7TcL'7^o(, Bodl. 7. Gj»t. -L^i^y^ & alii , nefcio an Tertul- 
 lian. Ex V. feq. 
 
 39 S\) -yd^ Colb. 8. Lat. aliqui. Ex v. feq. ^ ( "" ttcit^oc) Bodl. 7. Cant. 
 Lipf. (^ex compenlatione , coll. v. prieced. ) item Al. Arab. Copt. Perf. Syr. Atha- 
 naf. Chryfofi. Lyill. Ex v. feq. cujus varietas hunc denuo confirmat. *|1 ctvTo) ^fj- 
 Tov Aug.\. Hirf Mofc. Wo. i. 2. &. al. Ex v. feq. <fl' ( ^ iv) Er. Byz. Hirf 
 Mofc. IVo. I. 2. & dmm ikocia alii , Cyrill. Ex v. feq. 
 
 40 S)) 
 
V A R. ion. VI. 247 
 
 40 S\) tdd. &c. Ex V. prnpccd. (73(0 yiU Bod!. 7. JSijz. Cunt. Cijfr. Hunt, a, 
 L. Lrjpf. Mij^d. Med. P,ii\ H. Per. Steyh. y. S. r. Jrah. Copt. Lat. ( in mf. Colon.. 
 & aliis,") Sijr. Clemens A\. CijriH. Nonii. Jiiguftin. ^ {yraT^oc ju«) Cmit. IVIml. i. 
 /£tk. Arab. Arm. Ccft. Perf. Sxjr. Clemens A\. Nonnns. -rraTQlc, Tertull. Chrijfoft. 
 Theophtjl. -TTtu-^avrU ui -raT^c; Colb. 8, Laud. 2.4. L. Sdd. i. lie, fatris inei qui 
 mijit me , habct Lat. f lya^) -> y//. apud Fellum , Cant. Go. Clemens Al. Chrijf. 
 U («i) Ctjpr. & alii, Clemens Al. 
 
 4; ( -. 'tfoSc) Laud. 2. Lin. Step'i. §. Lat. m mf. Colon, aliifijuc , Chrijfoft. 
 Nvintus. 6 pr^figit ed. Hervag. & alise. 
 
 43 w) .^ Cyiyr. cum pauculis, Arab. Perf. Syr. Cyrill. 
 
 44 7!-(ioc ui ) T(^:c iu\ Bijz. Ifirf. Mofc. ^ a -rocTr^ ) ^ ^l. Cam. Lanif. 3. 
 ^ 5v) Er. Ah Aug. I. B)z. Caej: Gclil. Hirf. Mofc. Ji\>. i. 2. codd. plur. ^ Comv. 
 & al. 
 
 45 f?"') '-'^' ^''""' H ( - tP) Comp. /vg. I. Byx. Hirf. Mifc. U'o.i. p]u- 
 refve. Sic LXX. % (ax«ft)f) Cnmp.Aug. i. Byz. Gehl. Hirf. Mof. Steph. plerique, 
 ^0. i\ & complures alii , Cyvill. Lat. in mf. Reutl. & Schelii. 
 
 46 9e») TraT^o? Goth, ex v. 45. 
 
 51 kV iyw Sc^Tco) edd. ttifj'. Clemens Al. Goth. Syr. &;c. ( ^ ) ^th. Lat. Barb. r. 
 Cant. Cyprianus tiVuquc Latini, Athavafms. Legit & nou legit Origenes , &. Cyil- 
 tus Al. qui 1. 4 c. Nell, tantummodo habet »'. Hiat /1l. 
 
 52 o» hSaToi TTQot; ii?^rXnc ) Comp. Byz. Hirf. plurefve , Lat Syr. ( -r^o? a'A- 
 A«'a«c 0/ ixSxtoi') Er. &c. ^ cra^xat) y. auTa ^rtj/'. I. A^th. Arab. Copt. Perf. Lat. 
 Syr. Chr foft. a. tavrS Mont, in niarg. 
 
 54 T>i) iv T»i Sehmidii cd. i?j^. Mvfc. & complures alii. 
 
 55 (a'Aj-flrc bis) Barb. i. Cypr. Eyh. L. Med. Per. Seld. i. Steph. y. i. >t. Arab. 
 Orig. ( alibi textum fcqucns , Chryfoft. Cyill. nee non Clemens Al. In Byx. I'uper 
 aAn^i'C fcripta efl terniinatio n'c. 
 
 56 ai/T(i') fii. ;njj". Got/j. & reliquae verfones , Orig. dec. attVa' xa9&!; tv yxo) 
 waTK^ , x,uyu h Ta TTctrpi. 'Am«v dy^iiv Xiyu Cimv-, Iclv ixk Xct/i>m to caiua tk v15 t» 
 av9(;a)vr» w; Tcr acTcv Trc ^arc, >.}c i^j'^i ^ojhV iv avru\ Cant, idemqiie Steph. j2, 
 non ex codd. N. T. fed (ut folct patrcs exccrpcre,"* ex Plciorlni A fri Wh. IV. qui 
 vciTuni 53 ik 54 pro fuo indituto fic inljcxcrat : AT/i" acceperitis corpus Filii homi- 
 ms ., ficut paium vitae, £5? biberilis fanguimm ejus , non kabetitis vitam in vobis. qui au- 
 tem tdet caruem ejus, &f tibet ejus fangniium^ habet vitam aeternam. 
 
 58 '6 ixiv;a ) ^ Cant. Colb. 8. Copt. % r^uycov ) Tf, ixh Comp, Aug. i. & 
 alii; /'7J^ J, T«rc;' omittcns. F.x v. 54. ^ ( (^ktm ) Er. Steph. cd. I. 2. Aug. 4, 
 Byz. Hirf. Mofc. & nciem &. duo alii, plurefve, Chryfoft, 
 
 gy KO^ii^vctti/^) 70,^^0.70) addit A«£uftin. Cata, 
 
 €3 (AsAo- 
 
248 V A R. I H. VI. 
 
 63 {XiX'iMKa.') Bcirh. i. Cant. Colh. i. 8. Cypr. L. Med. SUfh. 7. S. «. JVh. i. 
 ^th. ,1rgtb. Goth. Lat. Perf. Syr. Chryjojl.' Cjrill. H:at At. 
 
 64 ( - juH) Byz. Vff.i. Wo. I. Cjjritl. Lat. (in codd. coiiiplurlbus , ) Huron. 
 AugujHn. Afrorum Coiifeir. ad Hunericuin , /- jfJor Capuauus, ^y^Jir. Facile omilluin 
 
 fjiii ante tti. 
 
 65 /^t«) ^ Cant. Colh. 2. Mth. ^rab. Cop. 
 
 68 Sv) ^ Colh. 8. Cjpr. Arah, Copt. Syr. Cyrill. 
 
 6y tS <f«i'To?) idd. mjf. Goth. Syr. Ckryf. Cjfrian. Aiigujlin. &c. ( ^^ ) Cant. 
 Colh. 8' Stifb. Y\. Avtmn, Cop. Lat. in cod. plerilque , Cyrill. Nonnus , Innocmti- 
 
 us in. 
 
 ^70 ( «- /mitS?) Comf. Aug. I. Byz. Hirf. Wo. 1.2. & coniplures alii: fed ha- 
 j^ent Vcrlioncs. 
 
 71 hx.a^id'Tw ) edd. mff. &c. Ex parallelis" nam lioc loco obflat tov articulus. 
 Sic enim ellet hv^av (jiijma'oc, t6v ItDict^iuiTm , non tov iovd'av a-ifxavoQ l7Ka^iCDTY\r. 
 Articulus ponitur inter nomen & cognomen. ( laKot^icoTH ) Colh. 8- f^^o. i. pliirel- 
 ve, Gotb. Lat. aliqui, Akuinus. 
 
 CAP. VII. 
 
 I para Taura) .^ /^ug. 4. & al. Initium pericops in Evangeliftariis. ^ m9s- 
 A«r) volehat , liabet Lat. unde nonnuUi , vakbat. ilxiv i^acj-inv j vel ablolute ttXiVy 
 Chryfoft. in comm. , Cyrill. Eiithym. 
 
 3 ( — o-fi) Aug. I. Magd. JFo. i. & aliquot alii, Syr. Cbryfofi. Cyrill. Thto- 
 fhyl. Id per compenfationem corrigunt Magd. & Wo. i . av ante vronn; inlerto. 
 
 6 ^r) -- Bodl. 5. Cant. Magd. Syr. Cyrill. 
 
 8 ( •. rauTJiv) Cant. Cypr. Gal. Med. Steph. 7. ?. w. IFk. I. Cop. Ckryfojf; Cij- 
 rill. ^ ( «)£. ) Cant. Cypr. Copt. Lat. plerique , Perf. Sax. Epiphan. vel etiam Tlno- 
 phyl. in comm. Porphyrins , Hieronymus , (qui li httco legilVent , ille Dominum nou 
 acculaviiret inconitantise , hie illi aliter reipondiiret 1. 2. c. Pelag. ) Aiiguflinus. 
 Idqiieprobat Grotius, Wall & alii. Inde alii «7r« , nondum, fecerunt , uti etiam 
 c. VI. 17. vel vtJv addiderunt , ut Chryfoftomus ejufve glolla, & Syr. Arab. 
 
 I) ( -> <j£ ) Bodl. 6. Cant. Colh. 8. Cypr. Med. Fff. 2. Arab. Lat. Perf. Syr. ^ otu- 
 To7c ) edd. Goth. &c. ^ Byz. (at/Vot) Seld. i. & alii, Lat. ew. leq. 
 
 12 TTi^l avrS) ^ Goth. ^ ^ Si) Comp. Aug. i. 4. Byz. Cant. Hirf. Mofc 
 Wo. I. & muki alii , Goth. Chryfofi. Evthym. {Si) Er. &c. Hiant Al. Aug. 3, 
 Hunt. 2. Laud. i. Par. ^. 
 
 "^ 16 (av) 
 
V A R. I H. VII. i49 
 
 16 ( vv") CofHf. Aug. I. 4. Bodl. quinqut , Hirf. Mofc. Stap, Wo. 3. & mdecim 
 &. fqitmdfzim alii, Got^. *\ xvroi^;) -. Mtii. Hirf. &. i\. 
 
 21 - poft aTiKQ.) Comji. Aug. I. 4. BijZ. Birf. Mofc. IVt, i.a. vel plures. 
 9 Er. & al. 
 
 22 hi T«To ) Hoc cum fiat'/wa^tTe conflniunt alii. 
 
 26 init. K9^) - BfjX. & alii , Lat. in mlf. ^ dAf\Bco^ prius) - Co/fc. 5. Gal. 
 j^ilu ni(i potiiis ad \anctatcin infequcntcm citandi fuenint ; rjL i. Nonnus y Perf. 
 Syr. ^ d^ti^c^c alioruiti ) Er. &c. Stap. Thfuphyl. Goth. Sijr. t]x incifo proximo, 
 vel c\ V. 40. cap. IV. 42. VI. 14. ( -^ ) Bodl. 6. Cant. Colb. a. Cyfr. L. M. r. 
 Par. 6. 7. 8. Sttfh. •>. >t. rjf. i. Amh. Arm. Ctft. (in ed. Ox. rain.) Lat. Orig. Chr^~ 
 foft. in comiTi. , Cyrill. Epifh. JJidorus Peluf. Notmus. 
 
 29 - <Je) Conif. Er. ed. I. Aug. i. Bodl. i. 2. 5. 7. ^yz. ^ij/. W^o. i. 2. & 
 his decern alii , Falli% , L(ir. Orig-. unde pro iyco , xa'^&j Jwg-. 4. ( J's ) e'J^i. al. Goth. 
 Hiant /i7. .^m^. j. Hunt. 2. Laud. 1 . Par. q. 
 
 c^i ( «. Ti<Ta)v) Qomf. Aug. I. Grt/. & aliquot alii. De verfionibus , minus 
 certum. 
 
 32 u-Tn^fTa? ante o») Cowjji. ^?<g-. 1. Bijz. Hirf. Mofc. ITo. I. vel plures, Got^. 
 {vTrQintq ante (Va) ft". &c. Lat. **) ol (pctpuaToi kma 01 a^;^/jgf<c ) Sic codd. Gr«- 
 ct , Goth. Sijr. &c. Latinm vero , frincipes £<? fharifm. Duplex, ni fallor, erratum 
 elt , nuod & fharifad poftponuntur , & jmncifes , ( ut d^xo'-'Ti^ in Li». P<r, & 
 apud Simon, in Cant.) ■pontificum loco, memorantur. Relpicit hue verl'us 45 , ubi 
 ipfc Ljtiiius Ivabct , ad yontijices ^ jpharijaeos. Vid. Guam. 
 
 ■33 >«. ai/To7^) Corny. & al. edd. Aug. i. ^yz. Cant. Liff. Mofc. Per. Stap. Stepk, 
 own. ITo. I. 2. & his quatuordecim alii , Cojit. Goth. Lat. ( in mf. Sclielh. & Trevir.) 
 Perf. Sax. Stjr. Euthytn. Auguftin. (auro/c) Er. & al. 
 
 "4, 36 («<^0 ^t'''« Arab.Lud.de Dim &. Erafmus Schmidins, qui plures citant. 
 Vide Gnom. 
 
 ■2$ OTi «f/f«« K/t sw^MVouep auTov ) •*■ Mont. Chryf. Nonnus. 
 
 37 -TT^oc /u« x^ TT/riTW jtTA. ) Sic ^!«g-. I. 4. Byz. ucc non Ebiurianus. &c. (7rgo« 
 iuf. >j^ TrivfToi 6 xtA.) recentiores aliqui. Vid. Gmow. 
 
 38 y^atipyi ■» ") ^^a.^*". Chrijf. Syr. & al. 
 
 3y (d) y^iig-. I. 4. ^. I. Byz. Hirf. M. i. 2. Mofc. plurcfve. ^ ( "*■ o-T'Ov) 
 Med, Per. Arm. Copt. Origenes paffim , Athmafius , Hieron. Legit & non legit C)rt/- 
 lus Al. Hiat y^/. i^ov i-jf avrQc Cant. Goth. hSouivov Barb. i. &, idem tortalle « 
 Vaticanus. lie, datns ^ liibcnt Liit. plerif|iie , f^icioriims Afer , Lfo & alii , Perf. 
 Syr. F-adem euphemia; fpecie videntur alii epitlieton omifilTe , aliiglollam addidille 
 & fubflitiiitVe. •3-0 poll oTi) Comp. Aug. i. 4. Byz. Hirf. plurefve. 6 Er. ike. 
 
 I i 40 To?v^oi 
 
2go V A R. I H. VII. 
 
 40 'ToMoi »tA. ) M. &C. Et flc V. 31. (e» tS oX>^» Sv ) ■E'«^. Cant, tive? »tA. 
 'Cyrill. y^rmen. il tov A670V) fuper cv bis o) habet ^wg'. ^. T(iV Xoycov Hirf. tstwv 
 •j'^v Ao^av /^"O" !• & ftc fere al. ^ ) ^ Er. 
 
 41 i^ Je) Comf. Aug. I. 4. ^ja'. Cant, Hirf.Mofc. Wo. i. 2. codd. plur. Syr, 
 (^i) f'r. & al. 
 
 45 «i/ ) .1^ fr. ed. I. 2. il 'Citj (Pae"'"^'^0 •" ■P^''/* ^^onnus. 
 
 47 Iv ) .^ C««t. y^ra^, P«r/. »y)/r. C)'*'?//. 
 
 5 1 rif^m) V fxcov Bodt.un. a^udFeWum^ /¥th. ^ Boil. un. apud Fellum , Mowt. 
 
 52 e»Tw? '^aXtXa'icLc) edd. &c. Videtur allit. ad feq.Galilaeus LaL nefcio an 
 'iSiflf. !x Tvi? yaP^iXaiaQ , pro yaAiAaioi; , ex verbis proximis fubfequentibus viden- 
 tur arripuiffe Grsci recentiores. fl {7>!75gTia^) edd.&.c. Huron, Ex Matth. XI. 11. 
 vel Luc. VJI. 16. quibusin locis vicillim nonmilli ex lioc loco pro iyiyiproji fcri- 
 pferunt iyiigiTo-i. {iyu'^iTcLi) Bodl. 3. Cant. Colb. 8. Laud. 4. Magd. Med. ^th. Lat. 
 Origetus , Nonnus. Hiat Jl. 
 
 53 ( «^ ^ow ufque avTs ) /iug. 4. Hirf. M. 2. Par. 3. 6. Trit. Fjftr. un. & mui- 
 ii codd. apud Fellum , Coft^. Goth. Svjr. aliqui , Ckryfoft. Tlieofhijl. I\hnnus. ^ ittc- 
 fiv^y\ ) edd. &c. ex leq. a7^r\\h^v uiug. i. hodl. 2.6.7. Gal. L. Lin. Mont. N.J. Par. 
 quatuor , Per. Seld. 3. (aTTpAQcr) Liff. Mofc. Seld. 1. Lat. iTrc^iv^mav Bijz. & al. 
 ^j ;yt( aTTytXSov 'Ua^oQ w tov ohcv dvTov. Hsec capitis proxime fequeutis initiuiii 
 eonftituere debere cenfet Ant. Blachvall de CialL lacris pag. 497 ed. Woll. Vid. 
 Gnom. 
 
 CAP. VIII. 
 
 1 ufq. II W(r«? ^e ufque ad fMiziri dfid^ravi) Habeiit edd. j^ug.i. Byz. Cant. 
 fiiulti apud Stiflianmn & Bezmn, (qui tanien , quum ait , Ex vetuftis twfiris codicibus 
 feptendecim umis dimtaxat illam ( hilloriam ) non kabehat : codices Stephanicos Ev- 
 »ngeliftis vel prseditos , quorum omnino decern ad hunc locum margo citat Stepha- 
 ni , vel lis carentes , confundit , & eos ipfos fibi non vifos prodit ; ) plurimi apud 
 iflillium & Kufterum , nonnuUi apud Vallam , ( qui incilum illud v. 9 <5t^ vttq t>iC 
 cvMti^miuc, kMyX^I^-'-^^^ 1 4^0 multi Grsci codices carent , in fkrifque cod. Grsecis 
 legi notat. totam ergo periocliam legerat in pluribus , in nullo defectum notans. 
 & quidem paullo fuperius ad cap. Vil. 29 feftem Graeca exemplaria ie legilfe ait : ) 
 unus apud Erafmum , multi & Grsci & Latini apud Hieron. 1. 2. c. Pelag. c. 6. ( ad- 
 de mox var. v. 2. ) ^th, Arab. Lat. Angl. Perf. Sax. Conftitutiones apoltolicae 1. 2. 
 c. 24. & prster alios ii , qui banc periocham pollea in Panitentes & confitentes , at- 
 que in Commemoratione S. Pelagiae legendam definierunt , ut notatur in Aug. i. 
 & BvjZ. Itaque Evangeliftarium mutilum , quod Prolegomena Wetltcn. p. 20 citant, 
 in indice Jeilorum habet o6tob. 8. t;ic tiyia^ 7nAa.y,'-c(; tk? tt-ocih? (fim/ ei'e to TE- 
 A02 T» fiHiXia. Exltat item in ledtiouariis ad diem l Aprilis , quo celebratur 
 
 Manae 
 
V A R. I H. VIII. 251 
 
 Mariz iEgyptiacs memoiia : & citaturin ConfelT. eccl. or. p. i8r. Habent peri- 
 ochain Amhrufius , Auguflinus , Stdulms , Lfo , Chnjfohgus & ceteri Latini , Dift. 
 L. nomine Calixti 1. Nefcio tanien , cur Wallius in nor. Crit. ad h. I. dicat, Tcr- 
 tullianuni dc ea lo(]ui lit quibul'dam eccleflis rcccpta ; & iplum cam rcfutaic ut ne- 
 
 3uitijc favcntem. Tertulliamis cam non niagis tangit (]uam C^frimus. ( ^ ) Barh, 
 uo , BodL J. Colb. 8. ITirf. M. 2. Roe. SeU. 5. Trit, rjjer. un. apud Fellum , 
 IThetL 2. plciiquc codd. Gr. apud Er. , unus apud Betam , ( foitallb Ste-ph. » , ) tres 
 apud /fK_/?/rMw , le(itio comraunior tempore Hieronymi ; Origents {quem ipfum banc 
 delevillb periocham fufpicatur Simonius, ) Ayolliniirius , Nonnus y Tfuophfjlatius, 
 Et vtro confului , incjuic Alaldonatus , vcteres Gra^orum codices miihos . nuUus ex ma- 
 nufciiftis habebiU , jrracter iniutu , in aiio Leontiifunt commmtani , £/ ilk iffe it» h*~ 
 hebat , ut tota hifioria vera transfoffa ej)et , ^ Leontius m mentionem quidem de iff> ul- 
 latn faceret , fed ea fraeterita reliqua explicaret. Non habebat antiqui^tmus Faticani c9- 
 dex , non Graeca catena , in qua cum tres ^ viginti auUores fint , nemo ejus fneminit, 
 Nequc alix Catenx apud alios liabent. Non legit , vel ccrtc non translatum Ivabet 
 Goth, uti tcllatur avroTTTrx Heupclius in diH'. de Vlphila p. 17. Atque hie quidcin 
 interprcs in V. T. libros Regum , quanivis legcrct , non tranftulit , nc bcUicoli 
 Gotiii bellicofiores ficrent , ut Philoftorgius nieniorat. Verfio Coptica in alio cod. 
 habct , in alio non habet ; neque liabet translatio ejus Arabica : verlio Syriaca No- 
 vi tell, non habct. conf. lo. Lnmi de erud. apoih p. 304. nam Syriaca luijus hifto- 
 rise vcrflo ab VlVerio ad L. de Dicumilla , poftea , & quidem leorfum , undeaL. 
 de Dieu Fragvientum appcUatur , concinnata luerat. In ali(]uibus manufcriptis codi- 
 cibus Syriacis invenitur , in(]uit loli. Grcgorius , fed alterifmo hoc notata , NhT 
 N'C»UJD3 'mr»^N q7^od nvn Jit textus. Q.UX ex Evangelio fccundum Hcbrsos Pa- 
 pias , ex Papia Eufcbius 1. 3 11. E. in extreme eommemorat ; ea five aliam live 
 eandcm hilloriam continent , banc periocham nee contirmant nee convcllunt : quan- 
 
 Iuam Eufebmm idcirco leclionis in codicibus omit^ndx antam dcdillc fulpi^r:rui* 
 .jghtfoot. Omittitur etiam in codice mf. Elmenano, led tantummodo a verfu 3 , ac 
 Tub finem cvangclii fccundum lohanncm ita fiippletur , & vcrfui z annec^titur , ut 
 facile apparcat , librarios periocham , pro gcnuina agnitam , a publica tantummo- 
 do le(^tione renioville. Idem lo. Loimi in libro cit. codiccm Mf. Floreniinum IV Ev- 
 •angelillaruin Grxcum deferibens ait , In evungelio Joannis Iambi in fine fcriyti funt. 
 Praecedit index Cafiitum XIX. Decimum ciipiU omiffum fuerut , ^ extra ordinem in 
 fronte recenfitum eft- Te(j( >xoiXaXiSoq , De Adiiltcra , cujus hifioria in ipfo evangelio e.r- 
 fiat. Scripio ifi ftcuVi A7/. pag. 230. M. \i\-x.c\^\-q Augnfiinus : Hoc videlicet infidt^ 
 linm fenfus exhorret , ita ut nonnulli modicae lel fotius inimici verae fidei , credo , mctuetu- 
 tes , jitccandi impunitatetn dari mnlieribus fuis , illud, quod de adulterae indulgentia Do- 
 minus fecit , auferrent de codd.fuis &.C. \. 2 de adult, conjug. c. 7. E6*videlicet ani- 
 mo abllulcrunt , quo diftum Salyatoris ad malelicum , Luc. XXIII. 43 , nonnulli, 
 apud Origtnein in lohanncm , pro fuppolititio habuere , quali niiiiis lene fcilicet. 
 Armenics hilloriam adulterse rcjeciile, ecu plebi noxiam , ex Niconc fcculi X fcri- 
 ptorc id conqucrente exiftimaiit cruditi. Ipfis quoque Graecis , in ecclefia han: par- 
 tem publice legi aliquando minus utile vifuin eft. Ledtiouem illi quidem in Dunij- 
 
 I i 2 uica 
 
S5i V A R. I H. VIII. 
 
 nica Pentecoftes ab loh. c. VII. 37. ad c. VIII. 12. ita conftituerunt, ut capitis VII 
 verfum 52 condnuo fequcretur capitis VIII verfus 12, ut h^ihez Aug. 4. credo, eti- 
 am Wh. 3. ( tali faltu, qualem apud nos habet epiflola in feria Stepliani : ) & plane 
 codices banc periochani omittentes funt fere Leciionaria : ut mirum lit , earn non 
 in pluribus codicibus elTe omiffain , & tamen hodie complures de ejus germauitate 
 dubitarc. Quin etiam Leftionaria , Eodl. 4. 5. Lmd. 4. periochara habent : codi- 
 ces vero IV Evangeliftarum ita adornarunt librarii , ut varia arte anagnoftas de^.ca 
 rr^tcrmittenda admonerent. In Aug. i. rubrica niarginis let^Honem illam penteco- 
 italem c. VII. 37. incipit , verfusque 53. anagnoflen adnionet de iis , qux vtt. ( v- 
 VTi^/Ba'tHiv) traujilin debeat , virgulis nigris in niargine tantifper adiiibitis , ufque 
 ad c. VIII. II. quo verfu ineunte ledlorem denuojubet incipere; exeunte, deline- 
 re. Habent item obelos B. i. & aliquot alii : in foliolo feorfuni hanc pcriocliam 
 habet Far. j. alius paginara pro ea vacuam relinquit : alius, eani ad margiucin ha- 
 bet manu recentiore. Inter v. 20 & 21 eani rccenl'et Atliunalius five auctor fyno- 
 ffeos. Ad caput X loh. amandata ea eft in Vaticauo \'^criionis Perficae codicc ■■, ad 
 calcem Evang. loli. in nonniillis apud Er. & Parifinis tribus , ( quorum duo expref- 
 fe affirmant , eam in antiquis exemplaribus exltare : ) & apud Armmios. Cod. duo fe- 
 suH X. illud exemplum in textu non hahmt , in fine vero Ev. loan, eji fujitum , cu?n no- 
 tatiune , in codd. antiquioribus fjf melioris notae non invenin , inquit A. Scliiada praef. 
 Catal. Mole. Sufpicor autem , eandem effe notationem Ruilicorum codd. ac Parifl- 
 iiorum , & a Schiada fcitinante adhibitam die particulam negantem , non inveniri. 
 Luca; XXI in extremo eam reprsfentarunt L. (qui tamen eandem fuo quoque loco 
 exhibet, ) & foii: 6. ubi nulla videlicet peiiocha Dominicalis , & tamen limillima 
 mentio Domini a moute oliveti in tcmplum reverfl. Eodem propemodum loco 
 eam Harmoniae evang. intexuerunt aliqui in Ortliodoxogr. T. II. i. 756. 712 & 796. 
 In Al. deflderantur duo folia a c. VI. §0 ad c. VIII. 52. omilfamque in eo fuilfe 
 hanc periocham , ex aliorum foliorum capacitate aperte colligi cenfet Millius. at- 
 que ideo fortalfe excifa limt bsc duo potidimum folia , ne omiilio periochic immi- 
 nueret opinionem de hujus codicis vetuftaie. Omittit etiam Ckryfijlomus , in Ho- 
 miliis videlicet : ad cujus filentium Eiithvjmhis , periocham hanc in accuratiilimis 
 exemplaribus aut non exllare , aut obelis notari docens , uuice provocat. Variat 
 etiam Cijrillus. Nil refert , utrum in leftionibus eccleiiafticis , perantiquo fane in-* 
 llituto in Fella certe delectis , an in codd. Graecis & verlionibus hanc primo peri- 
 copam expunftam dicamus. Librarii quidem , de aurturttate ejus ambigentes, vel 
 IcanJialum line cauia mecuentes , tanto plus iibi induUere in lechonibus , per para- 
 phraiin maxime , quae per verllones antiquas , v. gr. Latinam , redarguitur , va- 
 riandis , vel mitigandis. In hac periocka codicibus ca carentJbus accenl'endi luut , 
 quod ad numerum codicum in jeftimandis ejus variis lectionibus aitinet , muuii, 
 Aug. 3. Hunt. 2. Laud. i. Par. fj. vel etiam Sdd. 4. FjJ'er. i. Confer labric. Apoo:. 
 K. T. p. 356 leqq. «g inaaq di) t^ 6 iiiJui Gekl. Mofc. & alii. 
 
 2 -^aga-yevsTe) /Safib? hASsi- Ivithq Mofc. & alii apud Bezam & Milliuin & Ku- 
 fterura. ^ Aa&e) o/;Aoe uuus apud Btxam & alii, *^ w-^o? ai/T&O - IVo, i. 2. 
 
 duo 
 
V A R. I H. Vlll. 453 
 
 duo apucl Btxam & ;i1. % auT^c. ) ev Ttat dvTiy^d(poic Utcoq addit Bodl. nnus apud 
 Felluni. itsique dvTi')(>a(pa, ilia, cum hoc ipfo Bodlejano, periocham banc habueie. 
 
 3 ( ^ TT^oc aCrov ) Biirh, 5. Ctjfr. & I'ix quinqvt alii , ^r>n. Lat. .^yf. Eu- 
 thtjtn. ^ f-TT/) Cow;;i. ^4ug. T. Gehl. Mofc. Per. Vnn. & his decern alii, (iy) £;■. & al. 
 ^ xarftA.) xaroAufbrijai £f. 5j;z. Wo. j. 2. & Irw Sifeftem alii. 
 
 4 "^f^wy/v) ^77-ov 5oi/. 7. 2. €. 7. Cor. z. GtU. Laud. 2. 5. L. LifJ. Mofc. Par. 4. 
 Per. Slid, 7. 2. Fitii. fjj\ 2. Euthijm. Lat. ^ ai/T«) Trw^a^fovTs? addit Sy?. /•Fo. 
 1. r. & a]ii, Euthijm. E\ v. 6. ^ (Tav'rtiv xt>^.) Con^'. Aus;. i. Gehl. Laud. 2. 5. 
 Alofc. &. his duodecim alii, ^th. Arab. Pcrf. Euthijm. ^J x.aTfAn<p6n) A////, ed. ^j/i. 
 H^o. I. a, iu Curis ad. I1. 1. plurefve. xaT«An<f(;« Er. StefiJi. edd. Ex allit. ad 
 xaTfiAwat/ii'm'. iiAtrTTTat Cam, & alii. xaTwAxTTTo^ i. & al. ^ /ixoiXivojuivnv ) -. 
 un. apud 5e2^aw. 
 
 5 sv Jf) KOJi iv duo cod. apud Bezam. ^ {rtjuSv , wmo-hc^ Cowp. y^zi^-. /. /^««. 
 & his quatuordecim ali;, ^ti. ??»•/. uec non Geht. Mofc. Staj\ Wo. 2. ^ {hsf^dC^v") 
 Bart. 4. Cant. Gchl. Mofc. &. decern & qiiindeciin alii , Lat. Sijr. Ai(j:'<^-S-cti quiiique 
 a^ud Bezam , Laud. 4. ^ As-yf*?) A. vn^i avTr.q Gehl. Sta}-!. &alii, Avmen. 
 
 6 ( x.aT>t7o^/av xatT) Comf. Aug. i. Gehl. Mofc. Par. 1.4. 7. & lis quindedm 
 alii. ^ i7faji€i) )taT«7ga$« £r. %7. W-^o. 1.2. & iwo & offo alii, nee non L. Ex 
 alliterationc. % ^ ixy\ -r^oT-^oi^ui^o;) Er. Lat. Sijr.Sic. {/uti ^^o--: oi V^tstoc) Camp. 
 Aug. I. B. I. Bodl. 2. Bijz. Cam. Colh. j. p. Cijfr. Efh. Gal. Gou. Go. Laud. 5. Par. 
 
 1. 5. ^. Per. Seld. 2. 3. Ste^jh. y. S. t. (j. Fien. it'h. i. Gloiia: uiide <a^ Tii^cxj-voi^i'fvc^ 
 Bodl. 6. Lin. Mont. N. i. Sed Eraimuni dtlcndunt ctiam Bvdl. i. 4. 5. 7. Bu. Cant, 
 Cot. I. Gehl. Laud. 2. 4. Magd. M. i. Mofc. Seld. i. IVh. i. /To. I. 2. vel etiam Colb. 
 
 2. 8- L. Liff Med. Par. 2. 3. 4. 6. 7. Sie^h. s". ^. n. FjJ. 1.2. 
 
 7 Si iTT'ru-vcv) Pro (J« efl: ergo in Lat. plcrifque. Ex more lohannis: qui tamen 
 in fiac pcnocha fepius dt adhiber, etiam alibi ticqucntannn. v. gr. cap. IX. s^wt&vtk) 
 i-TT.DoTiovTic, Mofc. & alii; ex alliterationc ad t7je/uftov. ^j ava.Kv\la(;) dva/SXi^J/a^ 
 Mojc. ^ d'.eixvZja!; fi-re w^jc avthi) ava^Aix!f,a(; i'.vriv ciCtci: Laud. 2. Liyf. & 
 alii, unus apud Bezam, Euthijm. ^ •-Tiia'Toc) -t(«toi' duo apud Bezam, Bijz. if'o. i. 
 iU (eV aCrm rov Aiftov ) Bijz. Ifo. Lat. plurefve. ^ ctCrnv) Er. Stej^k. ed. i. 2. 
 Gihl. Mofc. & permuki alii. (auTw) Comf. &. al. 
 
 8 yh) ■)*^v, sy&c ma^u aOrccv Taq aixi^ria^ Bodl. 7. yjj. 5. & cod. aliquis 
 apud li'^agenftitium. 
 
 9 ... r<*i uTo y.~>. ) Er. Barh. 4. BodL 4. 7. Cant. Colh. 2. Cov. i. Laud. 2. 4. 
 Liyf Magd. Mid. Mo/f. Par. 2. 3. 4. Seld. 1. 2. Steph. a ( atqui Comp. liabct,) >• , 
 Fjj. 2. ^th. Arm. Lat. Pnf. iyr. Luthxjm, Variabant Fallae codices inter t'e. lo- 
 haunes cvnfient-ai vucabulo nulquam utitur. vid. Gnom. ad i loh. III. 19. ("jt^ J ro 
 jctA. ) Comp. Cam Stap. Si. al. GlolFa. ^1 ( x.a.hfi:) Er. Aug. i. Cam. ^ ,., ia: tuv 
 •XaTtoK) Lr. Barb, dm i M, i, Bodl. 4. Byz. Gon. Med. Par. 2. j. 8. Stifh.y. «. jro.2. 
 
 .li 3 Lat. 
 
254 V A R. I H. vnr. 
 
 Lat. Perf. Syt: v^icrfivTiecu; nop opponuntur i%aTou (sw? tcov \%d.'Tm') Cotnf. Cam, 
 & al. II ( - ma-HQ) Lat. (in mlF.) Cant. Sax. nee non Syr. ^\ ao-a) Comp. & 
 al. edd. Bodl, fex, Cam. Stap. Stcj^h. omn. Ifo. i. 2. tota clallis prima, & e fecunda 
 otiodeciin alii, Syr. {i^uact) Er. ut ftans habet Lat. vix alio fuppetente participio. 
 
 10 C ^ t««1 f-^yf^iva xtA.) Barb. 4. B«il. 4. 5. Cant. Colb. a. Laud. 4, Magd. Per. 
 Mth. Arah. Arrmn. Cop. Lat. Perf. Syr. Gloffam <54 f^nSha - yvvctizoi; anticyuis 
 ignotam prodit prspolitio -TrAtjv a lohanne nullo in omnibus feriptis loco adhibita ; cu- 
 jus vim paflini aliter expreffit. aSiv avTriv k9\ duo apud Btzam, Mofc. & alii, omif- 
 fo mox avVJ!. 1|| ri yuvti ) Er. Lat. &c. ( -~ ) Comp. Aug. i. B. 1. Bijz. Cant. 
 Colb. I. 3. Cyfr. Con. Go. Lin. Med. Mont. N'. i. Par, i. 5. 8. Ifo. i. 2. & quatuor 
 trefve apud Bezam , Sijr. yvvat Aldi ed. Cam. Mofc. Per. & fepem & tredecim alii , 
 Euthym. Sic ab EraiJno flantes remanent ^ij a?a'«w circiter alii. ^crS ufque uS) ^^ 
 Mofc. ^ ( -. i>ciJvoi) Bodl. I. 4. 5. 6. 7. Laud. 2. 4. 5. J^o. 2. quatuor apud Bt- 
 zam , & aliquot alii , Lat. ^ {Iku 01 ol KcLTYtyo^o'i an) Cant. Par. 7. Syr. Arab, ut 
 videtur, cui apud Kullerum additur Armen. 
 
 11 ( -. avVvi) Er. Barb, duo, &. quatuor &.fif tern viiYi, Arm. Lat. {{ed eihdbet 
 mf. Colon.) Perf. Sax. Syr. ^ {tc^ivS) Barb, duo, Bijz. Colb. 5. Cypr. Epk. Par. S. 
 Ne fermo videretur nimiuin lenis. kitclz^ivw Sttfh. ?. Wo. i. 2. Lat. ^ ( ^Vo t5 
 vvv') Comf. Aug. I. Bodl. fex, Cant. Gehl. Mofc. Per. Fien. & bis duodecim alii, Armtn, 
 Cop. Syr. Quo acrior elFet admonitio. 
 
 12 feff) 1. GotJi. Perf. ^ cLVToTi; /mtSc) Comp. Aug. 1. 4. Byz. Cypr. Hirf. 
 Wo. 2. plurefve , Goth. Lat. plerique. Eutb^m. imic avToTc edd. al. avroiQ omittit 
 Mont, (in ed. Ox. min.) & aliquot alii, poll i?\a.Xmiv id ponit Gehl. ^ Tn^tTra'vmrf') 
 edd.primae, Aug. 1.4. Byz. U^o.i. tkoUo Scduo alii, plurefve, Orig. Tii^i-TTciTnaii 
 Steph. ed. tertia. 
 
 13 (//tatgTv^sr?; ) Steph. ed. 3. Aug. i. Byz. plurefve, Cbryfoft. 
 
 14 vfiiTi; ufque vTrdyo)) ^ Aug. 4. Byz. Hirf. Fjf. j. & multi alii. Recurrcn- 
 te v-Tiayw. Habent verfiones. ^ ^i') ^ Mofc \ « ) Comp. Aug. i. Barb. 4. 
 Bodl. 7. Cant. Gov. i. Cypr. Gal. Go. Laud. 5. Med. Mont. M. i. Mofc. N, i. Par. 
 1. 4. Slid. 2. 3. Steph. y, ^, Fien. Goth. Lat. (^jij) edd. al. E proximo. 
 
 19 ... poft a.Tiiy.^iBn') Er. Aug. 1.4. Byz. Hirf. plurefve. edd. al. 
 
 20 •. 6 k(rS(; ) Cypr. Mth. Arab. Armen. Copt. Goth. Lat. ( in cod. Trevir. ) 
 Cant. Perf. Sax. Syr. Cyrillus , Chryf. in comm. 
 
 21 6 /«ff£?) •* Cijrill. Cant. ^ /xi) /u,i y x^ ^X si^^nVexs fxiPer. & alii. Expa- 
 rall. 
 
 25 'i.q^ym') d^yjv , Hervag. & al. ed. ^ ox/) Stepb. ed. Aug. i , qui tanien 
 hj^podialiolen alias adhibent ; item Comp. Er. Aug. 4. Bijz. Hirf. plurefve , Chry- 
 fofi. J Ti Biza , Camefarius. In Lat. ei\ quia, & qtii j & quod, ^ t)/uTv,) Aug, 4. 
 
 Byz. 
 
V A R. T H. Vm. ass 
 
 £ijz. pliircfvc , Oirijfift. AVhhhj , Scaliger ^ KmlMul, Rtivhelius. Acccdit , fed 
 minus liilciucr , lac. Fiihr StiHimkn/is , Corn. lanfenius ., & Franc. Lucas Bru ^enfis. 
 v/M\' Bctdtri &. Kufieri edd. ( w/a/v. ) Er. Stejik. Mill. & al. edd. Vid. Gnom. 
 
 a6 AE')a) ) AaAw Cyp: Gehl. & alii. Ex ant. vcl feq. 
 
 27 avTo~c) tdd. mff. Goth. Syr. Nonn. Euthym. &c. ejut , pro eiV , liabcnt Lat. 
 alir]ui , lirera s funita pro m compendiofe fcripto. ( auTH) Cant.Eyh. Sdd. i. Fff. a. 
 Theofhyhci. cd. Rom. ( in tcKtu : fed in comm. avrQ aCrok , ) iiel'cio an / all-a. 
 
 partiin ex Lat. parrim ex allitcratione ad verfum ifi, bhtc fuvm habet dmt. latine. 
 ^ lAiyiv ) 6iov , addit Hirf. in niarg. , Fjf. 2, Glollh , in codd. Lat. niagis obvia. 
 
 28 /M») ^ Bodl. 5. & al. ut V. feq. 
 
 29 oux. ) KOJ ovK Stefh, «, Syr. & al. ^ ( -i. Trarrq ) Cant. L. /Eth. Armm, 
 Coj)t. Lat. Cyrill. Hiatus , ab 6 ad or/. 
 
 33 (ZTTiK^id'tfjaT') OTT. K^ tlTTOV AUg. I. 4. & al, Ex V. 39. 
 
 34 Twc d/^a^ria; ) tdd. mff. Goth, Sax, &.C. -^ Cltmens Al. Cant, ^^ 
 
 38 8r ) ^ Bodl. 5. Hirf. Trit. y¥lk. Arab. Coyt. Goth. Lat. Paf. Ckryfuft. ^ of^ 
 a Cant. ^ o ion^axmn x.ta. ) edd. mff. Lat, Ttrtnll. Syr. &c. Ex colo pr^cedcn- 
 tc. {drx,. JtTA.) Colt. 8.C]fr. Med. Par. 8. Per. Stepb, y.l r,. a^h. i.Orig. Chryf. 
 Cof t. Goth. ( line dubio etiaui Al. nili biaret : ) unde a m. rra^i ra Trar^l vijuiv 
 
 L. Par. 6. 
 
 39 .1^ a V ") tdd. frimae , Aug. I. 4. Hirf. Mcfc ITo. I. 2. r'alla, , <3tdd. pluriltl, 
 Orig. Efifhan. Lat. ( dv ) Sttfb. ed. 3. & al. Cyrill. ad Succeffuni. Ex v. 42. 
 
 42 ( i^ «v ) Er. Aug. 4. ineuntc pericopa , Bodl. 5. Colb. 8. Cypr. Epb, Hirf, 
 Sttpb. y. tfi. Trit. Fitn. Fff, i. /To. 2. Arab. Cop. Goth. Perf, Syr. 
 
 44 TrarQoc prius ") tk tt. Comp. Aug.j.4. Byz. Hirf. Mo fc. TFo. :?. ConfeflT. 
 eccl. or. p. 348. Ex feq. ^ ( ? to ^ivSo%) Epfbanms ., apud Crojuni certe, in 
 Obfcrv. facns , p. 208 init. Confer lanfenium. fl xot/ -Taxn^ auTK ) x.ai^ 6 ^aryi^ 
 aCtii J/fv'ruc »ir. Efif' an. faepe. ccc. xo^ 6 TJ-aTJif aCirv Cyrillus Al, &. aliimulti , de 
 quibus Mill. Proleg. f. 75. in margine. 
 
 46 Si ) •* Ryz. Colb. 8. Efh. Seld. 5. Lat. nee non Got/'. Syr. f[ t/)(r,T/ Ji<?rj 
 »< ) - ^q/Z-. ^ vtni(i) tdd.lkc. E\ V. 47. ( ^ ) Efb. y\MVQ{\'Q ,Cbi-)f. Gotb.LsU 
 in edd. vet. in Char. & codd. antiquioribus apud Ztgerum , Augujlinus. 
 
 48 Sk) ^ Bodl. 4. & alii , Lat. in mf. Reutl. Ptrf. Syr, 
 
 49 aT/(Uat^tTt) irtfjAanTiEr, & al. 
 
 52 Ttwo-MTi^) Cottf. ff. cd. 2. -^/, Aug. I. 4. ^^5^7. Pry. & fat inulti alii , Ori^. 
 ytiniTc tdd. ti], ^ tic Tor aioova) ^ C'flwf. iVoBM. Signum ; intcrrog. addunr 
 Sttfb, cd. Aug. I. fijft. &c. 
 
 1 
 
 53 ■* oO) 
 
2S6 V A R. T H. Vin. 
 
 53 ( - ^J) Jl. Bfz. Hirf. JVo. i.codd. plur. apud Fellum , Millium, Rufte- 
 rum , Cyrillm Al. Lat. 
 
 ■54 •J/M&jv ") idiL &c. AUit. ad v\xw. (n7-^&)v) /I. Aug. i. 4. Boil. 7. Byz. Colb. 8, 
 Cyfr. Efb. Gill. Gc/jl. L. Par. 2. 3. Per. SeU. i. 3. pj. i. 2. IT'/j. 3. Mb. Arch. 
 Goth. Cop. Lat. in mlF. & in edd. primis , & apud Hieion. Firf. Syr. vel etiam 
 Wo. 1. Sax. Vid. Gnom, 
 
 55 Cfxm ) J^rf) ^/. Cawf. Laud. g. Tbeofhyl. 
 
 §7 TTiVTmovrct ) ri(j-(Ta^dx.ovra, Barb. I. & patres iioimulli ill Millii Proleg. p. 72. 
 ad quos accedit Euthymius. 
 
 58 Jttsv) si^sv Hv Byz. Wo. i. & al. ^ ( -- "yirt^wi^ £p|)^a«i«j 11011 feinel, 
 Ignat. iiitcrpol. Lnt. mf. Trevir. in fuminario, Novatianus , auftor libri 3 ad Theoph. 
 apud Atbanafium , Chryfol, Ansloirtus Cant. Sed liabeE Irenaeus & Origenes apud 
 Grabium in Ipicil. PP. Sec. II. T. 1. p. 27,^.Dion^. Alex, in Ep. ad eccl. AleK. Auo- 
 nyini fermo c. haer. ap. Athanaf. Atbanafius iple in Apol. & Or. 4. c. Ar. & apud 
 Socr. 1. 3. c. 8. Ariguftinus , Gotb. ike. Omiliioiiem non f'ert ui'us vr^h adverbii. 
 
 jjA vid. Gmm. 
 
 59 'I'va /BctXua-iv) Mofc. ^ e/VsA^wV ufq. ovTut,) tdd. mff. Goth. Sy. Atbanaf. 
 ( -> ) Er. (exceptaed. i. ) Arm. Lat. Barb. 7. Cant.Cyrill. Superflua lifec cen- 
 fent Er. Beza , Grotius , Millius. JlnAd'cov cfid fiiaov dwccv videtur hue illatuin 
 ex Luc. IV. 30. fed xof vra^YiYtv htuic, oniiirum a Lat. Reairreiite ?ca^. Ledtio lo- 
 ci media & genuina videtur elje : j§jiA3's^ jx toO /«got7, tcwj irct^'yiv ovrcoc. kcljttcl- 
 ^aym ktA. verbis illis , J'nkd'wv itd f/ZiTou dvroov , per Gr^cos recentiores illa- 
 tis ex Luc. IV. 30 , & his xaj vict^Yi'yiv ovTCdc, , apud Latinum alibique omiffis, quum 
 xof particula recurreret. nam ad TragH-yjy aperte refertur vra^dyuv , & ovTug deno- 
 tat miraculofam facilitatem difceiriis. 
 
 CAP. IX. 
 
 4 ifA) yifjt.aQ Cant. Mth. Arab. Cop. Cyrill. 
 
 8 ( 7r^o(ra<T>iO Al. Cant. Colb. 8- C'^p. Go. Sttflt. v\, Mth, Arab. Armm. Cop, 
 Goth. Lat. S')r. Anonym, apud Athanaf. in HomiL in occurfum Domini, Chryfoft. Cy- 
 rill. Tkeophyl, Augufiinus. 'tttmxoq Er. ed. 2. feq. ex Lat. Ad Tt/tpAo? m addit , y^ 
 TTgoaaiTH? , L. AUiteratio ad iequens vr^oa-ctn^v. 
 
 9 <J«) -. Byz. "ff Si, on) iMyofy ^X't <^^' Efh. Mth. Arab. Armm. Cop. 
 Lat. Pirf. S'yr. Barb. i. Steph. «. Ex c. VII. 12. "Q iKitvoq) ix. SI Al. Magd. & 
 alii , A£:th. Arab. Goth. Lat. Syr. 
 
 10 0-5) (701 Beza, & recent, edd. Lat. 
 
 11 Tw KoA. t5) to:» Cant. Arm. Cop. 
 
 12 «0 -. Al, & al. 
 
 15 (xaJ) 
 
V A R. I H. IX. >sf 
 
 15 ( ^ xai) Efh. Gill. L. M. 1. Mofc. Lat. Syr. phircfve. ^ (ivTo7<;) xai dvroii; 
 Al. Goth. ^ UH i~. t Tttc ixd. ) Sttfih. cd. I. Jug. 1.3.4. Byz. Gthl. Hirf. Lipf. Mofc, 
 Par. I. a. J. 5. 8. JVo. i. pliirefvc, nee iion Goth. Ledio media, unde Itt] t«c o^Q. 
 fj.H Stiph. ed. 3. & recent, cdd. juoi iyri tbi; d(p9. Camp. Er. f/^o, a. Goth. Lat. fl 
 hri ) -. Gitt. Laud. 5. Magi. 
 
 17 AtywT*) A. Zv Comp. Al. Aug. I. & alii, Lat. 
 
 1 9 H» ) -. Aug. J. & al. 
 
 20 Ic) Cow;ji. ^/. ^tt^. I. 3. 4. Byz. Gehl. Hirf. Mofc. codd. plur. ^ Er. & al. Zt 
 Lat. in mf. Char. Goth. 
 
 21 of'vToi; iiAix/'fltv 'e;:t<^> aWov i^oiTman') Sic v. 23. Sed LatinuSy & inde ^u- 
 gvjlinus &alii, verfu 21 : i;'>'" interrogatt: aetatem habet. & convenit, quod fequi- 
 tur: ipfe de fe loquitur. ^iavrS') Comp. Al. Aug . i . ^^j. manu fecunda , Hirf. codi. 
 plur. aurS <irf. al. ^ 
 
 23 awTov) ^ ayrov AL apud Fellum. 
 
 25 KV ) ~ Aug. 4. (Sc aliquot alii , /Eth. Arab. Copt. Syr. Chryfofi. ^ kj u- 
 Txtr) - Al. & al. 
 
 26 TTflA/r) — Arab. Copt. Lat. Cant. Nonnus. 
 
 27 t»x") — Lat. 
 
 28 •. wv) Comji. Al. Aug. T. 3. 4. Byz. Hirf. Par. i. 3. rjf. I. 2. ^^0. i. i. 
 codd. plur. Lilt. mil'. ( »i' ) tdd. al. Goth. 
 
 30 iv ")a5 T«Try ) tv yap t5to ^ot;^/. ^. & leftionaria fex. ev 705 t«to Aug. j. 
 ^ 9aw,'>(.a?-cv) TO 9 avi/.!t<f or Er. 
 
 T, ^~j) ~ //ir/. ITo. I. &alii, Lat. in mf. Colon. ^ auaprwAwv) dfxci^ruXot 
 A¥g. 3. HirfMif.&.A\. ^ TKTK axKe<) ^ //ir/: Trit. Chryfoft. 
 
 01 ( ^ o-i/) Lat. ^ (oAwO-^M^"' !• & aliquot aiii. •. ^tk. 
 05 6t«) avfl^oiTTB Cant. ^th. 
 
 36 Cw) Comp. Ef. y^''^. I. 3. 4' Bodl. omn. apud Fellum , Byz. GAI. Hirf. 
 Mofc. rfi'2- ^0. I. &alii complures. 
 
 40 Taura) -. ^jf. I. Ln. Ca»t. 
 
 41 M «v xtA.) Of (XfJ!.ct^Ti:ti uuan- utmai Cant. & alii , Armm. 
 
 C A P. X. 
 
 5 axoAwflwtrwir/v ) a>toA«9«c»o-;v ^/. ^m^. 4. ^r/I & aL 
 
 6 Tirct «v a ) Sic , ant a , aut rJva « a codd. apud £r. t/ /^rflfc. Lat- >Sjr. 
 
 7 oT<) - Aug. 4. B)2. ff"b. 1. & al. 
 
 K k 8 ^ 7r£o 
 
agS V A R. I H. X. 
 
 8 -. rr^o if/'Q) Comp. ^tig. J. 4. B. I. Bodl. 2. 3. 4. 5. Eu, Cam, Cov. i. Gehl. 
 Eirf. Laud. 4. 5- Mngd. M. I. 2. Par, 2. j. 7. Rot. Seld. i. Stcph. L f. ^. ^. ii, 
 Trit. P% 2. I'f 'h. I. 3. fl^o. I in Curis ejus , Gotk. Lat. Perf. Sax. Syr. Bctjilius, 
 Chryfcift. ' fed alibi liabet,) Cy^ll. Euthjin. .uguflm. & Tr. ad Novat. apud C}frm«. 
 Adde Barherinianos & Mofc. & Stap. Slagnum inprimis Verfiomim pondus ell hoc 
 loco. TliiofhylaUns hoc -tt^o I«« tribuit Manichsis , negantibus prophetas V. T. 
 a Deo miiros : fed antiquior videtur effe glotHi fedulitatis Africans, namque poll 
 «A6or inferit has voculas Origmes, Ifidonis Pelufiota, Aug. i. B'^z. plurefve. {tt^o 
 iu5} Er. y4l. Cant. Cjp: Fim. Wo. 2. Chmns Al. Anguftin. 1. 16 c. FaUit. c. 2. 
 JJitron. vel etiam Go. L. Liff. Med. Mont. Parifini nefcio quot, Per. Fjfer. i. Non- 
 nus cum Bodl. l. 6. 7. Efh. Gal, Gehl, Gon, Laud, 2. Lin. N. :. Seld, 2. j. ^th. Arab. 
 
 12 (5*5) - 1^0. 1. Lat. in mf. Trevir. ^ at/ra ) .1.. Arah. Lat. Perf. Cmt, 
 ^ va TT^o/Sara tertium) .^ Cant. Colb. 8. Med. Armen. Cop. 
 
 14 {yi\'ao-x.ii(Ti ui to. {ud) /£th. Arah. Co jit, Goth. Lat. Bart, i. Cant, Ste^h. «, 
 CyrJll, Epifhan, Nonnus. 
 
 16 {dK^c^aji) Er, ed. i. Al. Aug. j. Byz. Laud. 2, 4. Med. Mont, Mofc, Seld, 4, 
 
 Theophijl. 
 
 19 8v) — Lat, ^ TrdXiv) -^ Etn. Qwijfoft. Cant. 
 
 22 - TO?? ante h^.) edd. friniae, Aug.i. 3. 4.Byz. Eirf. Mofc. plurefve. Tor? 
 Steiph. ed. 3. 
 
 23 .^ tS ante a-oX.") Comp. & iidem mlT. & IVo. i. tS edd. al. 
 
 26 « yd^^ oj' ^^ Er. Cant. Colb. 2.8- L. Magd. Per. Arab, Lat, Perf, Syr. Cliry- 
 foft. 11 zaflwc siTTov vfAv ) edil. niff. Guh. Syr. &c. ( ~- ) Colb. g. Cyp: Med. Per. 
 Arm. Coft, Lat, Nonnus, TheophijlaB. In margine habet Par. 2. Saltus ab i/xwv ad 
 
 29 o'O Cop. Lat. Atiguft. Hilar. Cyrill. vel etiam Goth. ^ y.ii/^cev) fxu^ov ii- 
 dem, & Al, 
 
 31 TraAiv) - Fff. 2, &. al. 
 
 33 ( -. Xiyovnc) Al. Colb. 8. Cyp: L. Med. Wh.i. Arm. Cop, Goth. Lat. Syr. 
 ^ <a;) «. Aug. 3. Theofhjl. ^] ( ^ cry) Cant. Cjp. Med. Chryf. Syr. Lat. in mf. 
 Colon. 
 
 34 v/xaiv) -> Tertull. Cyfrian. Cant. Bodl. 5. •fff-z-ra) ayrov Al. Aug. 3. 4 &al. 
 Ex. V. 36. 
 
 38 K,av) y habet Tertull. Cijpian. Hilar. Hieron. ^ kA vng-iua-m) edd. nifj'. 
 Goth. Lat. Syr. &c. .. Tertull. Cypian. Cant, yjj^ ytvcio-xr.ri Colb, 8. Athanaf. 
 Theodorit, Hil«riusy & Tr, coutra i>abeilianos , qui idcirco pro -jt'cTTe liabet riJxTs. 
 
 39 «0 
 
m 
 
 V A R. I H. XI. . 259 
 
 39 Sv) - Ei: '^ug. 3. JRirf. JVo. 2. & alii, omiflum port thy . ^TTixAtf) ecU* 
 iff. Goth, Sij>: &.C. ^ L. Fjj. 2, Chryf. CcfU Lat. Cant. 
 
 40 -Ta-^fv) tdJ. m^. Goth. Lat. &c. ^ Bodl. 3. Slid. 3 uiauu prima, Wk, r» 
 j^rat. Sijr. Chnjf. Aowjmj. 
 
 42 C ^ t»«) Chrvjf. Lat. S^r. 
 
 CAP. XI. 
 
 2 avTrii) iclvTni; ^fug. I. Hirf. & al. 
 
 3 d^iP^^aj^ d$. ai/rS Er. BoM.i. & al. 
 
 4 (ay9e'"V«) Lat. aUq. & Nonnus. 
 
 7 fxtt^lnreuc;) luaQt^rctTq tturS Conij!. Al. & al. 
 
 9 •. poll (XTT. Conif. & mjj. 6 Er. & al. eil. ^ f /VJv »^a^ ) a^aj u<ri Comy, 
 Aug. 1 . 4. Bijz. plurciVe. 
 
 1 8 Jsxa-Tf rre ) Tr'tvTi legendum elTe contendit /^''•i//. Not. crit. p. 120. ex 
 Aft. I. 12, & ex lofepho. 
 
 20 li^ poll oT/ ) Comi\ & fiiff. Er. & al. ed. 
 
 21 -» « pod oSv ) lidem. 6 £r. & al. ed. 
 
 27 ( «> ?CC'?"oO Z^""/ Ldud. 4. M. I. Trit. Lilt, in cod, Trevir. 
 
 30 ^i ) 70^ , Cofit. Lat. Auguflin. Quit. Leftio media , codicis Lat. ReutHngtB- 
 fis , qui neque auttm ncque oiim liabct. ^ «v ) «Ti iv Goth. Lat. Siix. 
 
 32 aCrS ufq. t^Sck; ) tdd. p-jiime , mff. liq t»c rroSxt; avrS Sttfh. ed. 3. & edd. 
 recent. 
 
 39 ( «. yd^) CtvU. Chryfologus, Saxo. 
 
 41 ( - K xtA.) B'lrb. 1. Cant. Cjfir. Steyh. <?. «. AEth. Arm. Lat. Ptrf. St/r.S 
 riv ^/. apud Felluni , Goth, d-ro tUc (jv^xq ri f^ytifxiin Copt. ^ o'^daA^ua?) a^f/. uc 
 Tcv t.(>a\OY Mofc. & alii. Ek c. XVII. I. 
 
 42 TrdvToTi ) -Trdira. Theoyhanes Cerameus. 
 
 44 TKi; TToSaq K^rd^ >:«^a?) <rfi. Lat. Inn. &c. Ta? ^j7^a(; «4 tj<c TroJ^ac ^/. 
 Ck"/ ITuroH. Non addo interpretcs , quorum idiotifmus ita fercbar. 51 '^^^C'*'?) 
 KnQiaii Al. Sdi. 4. Stap. Kn^iim Hefychius. 
 
 45 kaSq) -. Al. Armtn. Copt. Goth. Lat. in mlF. Sax. 
 
 46 (05-a) /^/. y/w^. /. Go. Med. Mont. N. i. Par. i. 6. f% i' otra, a Per. 
 CiHt. Par. 3. 
 
 K k 2 47 aar'i- 
 
»&o V A R. I O H. XI. 
 
 47 auviS^iov) a. aarei t5 Ina^ Aug. 4, & al. ineunte pericopa. Gothus luat 
 ab lioc verfu ad c. XII. i. 
 
 48 TTK^iuaao iv) 7Ti<^ivfTU)trtv Aug. 3. Hirf. Wo. 1.3. ^ t^tj aute Toy) *. Mofc 
 Fff. s. in ed. Ox. min. Lat. plerique , Cant. 
 
 go iia^oyi^ad-i) Aoy'i^tS-i AL Cant. Orig. nefcio an verfiones. ^ «'tuv ) CuTv 
 Cant. Magd. M. i. Par. 3. Seld. 5. Ckrijf. Lat. aliqui. 
 
 §2 'ha. K?^ Ta TiK«a ) f« particulam omittunt cod. Latiiai plerique omnes , & 
 'Augufi'inus, & cum iis Lutherus. Expende. 
 
 54 ( - 'iKii'Qiv) Mofc. Fffer. 3. JVhtd. 2. Mth. Arab. Lat. Cant. Nonnus. Sed 
 facilis faltus a Slv in aTrnXBiv ad flsv in iKuOiV idque Mofc. videtur retra(fl:are , 
 quum pro x,xziT mo\ dat xdmJSiv. 
 
 55 Ta TTaXa) tm? eo^Tjjc ^o/:;?/. mmmj apud Fellum, Mofc. Syr. 
 
 5y ( ^ y^^ Al. Cant. Hirf. Laud. s. L. Mid. Par. 4. Per. Stijph. •). 3, S". 
 Wh. 2. Mh. Arab. Lat. Ptrf Svjr. 
 
 CAP. XII. 
 
 1 \x, vix,^'2v^ Ix, vix-pSv IvjSi; Er. ed. i. Al. Cant. Hirf. Med. Stej^Ji. n. Trit. 
 yf'o. /. Arab. Coft. Goth. Lat. Syr. 6 kjouQ Lat. ix vix^civ exftat verfu y. 
 
 2 dvcLxemkvav (Tvv^ Comp, Er. Al. Aug. i. 3. 4. Byz. Hirf. Wo, 1.3. & plu- 
 riini alii , nee noii Mofc. a-vvctvctxe-ifxivuv Steph. & al. ed. 
 
 4 ^ o-z'/xwco?) Er. ed. i. Cant. Par. j. ^th. Arm. Copt. Lat. Perf. Syr. Nonn- 
 
 7 ik ufq. TiTYigmiv) edd. mff. Goth. Syr. &c. Facilioris fenfus caufa. {Ivct dq 
 rrw y\uipa" tw hrct'tuct.T/u.y ua Tyi.^nTii) Barb. I ., &, idem fortafle , f^aticanus .^ Cant. 
 Colh. 8. Med. Steph. m. j^th. Arab. Copt. Lat. Nonn. Verbum ryipmri , fervarety 
 pendet ex praeterito , cuius vis latet in «(pec avrm. i. e. Noli reprehendere hanc , 
 quae unguentum ideo non vendidit nee pauperibus dedit , ut &c. conf. ivx particu- 
 lam pendentem ex verbo fubaudito , c. XIII. 18 & paflim. IL^ec Icdlio unguentum 
 arcano Dei confilio , per mulierem , fervatum innuit. 
 
 13 DTavTviT/v) 'i-rcivrytriv Al. Aug. 1. & aliquot alii , Orig. Ex parallelifmo* 
 cuvuvrnnv Aug. 4. Wo. I. & al. *i] Ixt/Kov '\ hf:. X^yowic, ^/. & al. Ex parall, 
 ^ ... ") Comp. Aug. I. 4. Byz. Hirf. Mofc. Fff. i. 3. apud Fellum , Wo. i. 2. 
 plurefve. ( ) Er. &. al. 
 
 14 ati/To ) cLUTM Comp. Aug. I. 4. in rafura , Bodl. 6. Gal. Med. Par. i. Seld.S. 
 Orig. 
 
 17 (oTi) Cant. Steph. «. Nonnus y&. Q^ l\is Bezae &.TieceiXt. cdd. Arab. Perf. Syr. 
 
 18 icctj) 
 
V A R. I H. XII. a6i 
 
 :8 "ju) - Bijx. Hirf. IVo. 2. & al. Goth. ^ {huaav) Er. At. Byz. Cant. & 
 his ftfttm alii , Lat. Syr. Vtruinque , Aug. 4. 
 
 19 ce<tiM7Tt) edd. &.C. Goth. Rhythmus , 6t«p»iTf. ( acptAS/wsv ) Nihil frofidmus 
 habct intcrprenim veniftilTniius , Latinus , & Barhtrin. i , quin etiam Nunnusy id- 
 Que firmiter, ut ex Franc. Nan/ii notis & ex Frid. Sylburgii rcccnilonc appavet. 
 Ltcnim lie -r^ot; tavrovc dixere Pharifaei. Pro (l)^l^ov|l/.iv , a)(p4An<rj arripuere Grae- 
 ci rccentiores , ex allitcratione ad ^iwpUrt' ficut Angh - Saxo pro viddis poiuic 
 vi.itmus , (]uia apud Latinum legebat ilUid , nihil frofidmus. % HSt-.' fine interrog. ) 
 Steyh. ?. plurclVc. % xsTt/oc; x. fi^^ijc Ciiwt. C«//>. ^. L. Far. 6. Sild, 5. Ste^h. j-, w. 
 Vijrill. Nunn. Arm. Coft. Lat. Ptrf. Syr. 
 
 21 Ttt ufquc 7aA/Aa«r(:) ^ Colh. 2. Nonnus. 
 
 26 f^-cM ) k^- Z^^-/. & al. ^ yj; ante i ) - Got^. ^ ( ^ y]^ Cant. Colh. 8. 
 Gov. I. M. I. Cof(. LiU. (led habet ^M^MjhttMJ , ) Sijr. Oiryfofiomus y led inounte 
 textu. 
 
 30 ^ port d-yrix,;;i3t>) Cvnif. Aug. i. 4. Byz. plwcfve. Er. & al. 
 
 31 ( -> TKTH ) Comp. Cant. Efh. Steph. t. n. Lat. In Bijx. librarius fcribi coe- 
 ptura fcienter omifit. 
 
 32 -TTOLVTac ) tdd. mjf. , Valla , Stav. Orig. Athanafius Ik inter ejus opera Homi- 
 lia de PafTioTie Domini , Epifhanius , Bajilius Sel. &.c. ( -ravra. ) Cant. Lin. Cop. 
 Gi)th. Lilt. Siix. Iren. Ainbr. Hifron. Leo & alii. Honiinura ell trahi , nou reruui. 
 Vti'umquc Cyrillus Al. 
 
 34 -. oT/ ) tdd. primae ^ Aug. i. 4. BijZ. Gon. Hirf. Mofc. Wo. 1. a. Sc com- 
 plures alii , Lat. ( 'on ) Steph. cd. 3. & al. Goth. 
 
 35 Xa^^o* ^ "^ J'^*- •^''^■' Sic cap. Xlll. 33. 1 u{9' tV-av) edd. &c. Sic ibidem, 
 (fv v/uTv) Aug. 4. B^nh. I. Cmt. Colh. 8. 9. L. Med. Steph. y. «. J/ 'heel. i.Nctm. Goth. 
 Lat. ^ oi^i) nil Byz. ante rafurara , Hirf. Vff. i. 
 
 ^O Trfrcopoox-iv ) tTrMQua-tv Al. Colh. 8. L. Mont, in marg. Piir. 6. Eufeh. ^ (/a- 
 ffoiraji ) Al. Mofc. cod. inulti. Vtrovis niodo , Aug. 4. Vide Ad. XXVlll. 27. 
 
 41 oT« ■) OT/ /f/. //Jr/ /'ar. r. Epiphanius. ■] at/rP , ante .•'' ) ^^< (Jti? L, (recen- 
 tioris sevi nottequc minus probs , apud Mill, in Proleg. n. 67. ) Copt. Lat. in ml'. 
 Colon. Ed. Tigur. A. 1559 apud Rus T. Ill Harm. ev. p. 481 f. Gloll^i marginis 
 ex V. 43 ante u-vrii inferta in Cant. & lie Gal. in marg. Id ampledlitui" Arteinon. 
 P. I. c. 45. fed vid. Gnom. 
 
 43 imT^^ot riT«^) ij.3>}^ov t/TTf^ Chnjf. & edit. Vine. Pralli. v-Trt^ Mofc. 
 
 ^"^ u.Yi) -. Aug. 4.Ryz. Vff. I. apud Fellum. ^{(pv^d^ri') Al. Barb. j. Cant. Colh. 
 t. j/. Gnl. in mirg. L. Mtd. Par. 6. Seld. 5. ^ih. Arm. Cejit. Lat. Ptrf. Sijr. Nonnus. 
 Ditferuiit Arabes, 
 
 Kk 3 48 ii^ml'l 
 
*6j V a R. I H. XIII. 
 
 48 K(^m7) K^ifii Hiff. 
 
 49 JAaA«c-«) edd. mff. Goth, &c. lA«Av^a Rirf. Rot. Seld. 4. 
 
 CAP. XIII. 
 
 - '^J^') ^ Chnjfoft. Mtk. Arai. Lat. in mff. quibufdam , Perf. Syr. Retinenda 
 ell particula. Relpondet ei tots, tunc , v. 27. i| l^Ja. ufque Traga^oi ) iva ttx- 
 Qadtf) avTov i>ida.q a-'i/xuvoc, kx-a^ioorov Par. 3. Lat. Barb. I. 
 
 J ,,3^C ^ ka-Sg) Orig. Mth. Lat. Cant, nee lion Chryf. Hiat Gotlius a c. XII. 49 
 ad XIII. II. ^ d-T^h) dirh Ti Hirf. 
 
 9 //.«) ^ ff^o. I. 2. & alii , Etitkym. Facile omiflum ante /UoW. 
 
 12 (xa/non ante sAa/3s , fed ante dvaTn^rm') Al. Huron. Dionvjfius Alex. /^t!o/ 
 Capuanus , Sax. & al. 
 
 13 aajj 0) Kaj{ Er. 
 
 J 5 iS.) S'iScoTta Conif. Al. Aug. i. Cant, (in cd. Ox. min.) & al. 
 
 18 17a) ) {. 7a5 ^/. & aliquot alii , Arab. Cop. Sijr. 
 
 19 TT^o T« 76vjc9-a^) ^ Colb. j. £|i^. ^. i. Sed habet vel Bijz. tribus illis pro- 
 ximus. 
 
 21 TavTct ui^que TTVivjuccTi) iTd^d-X^y tm •^rreu'^aT/ iW«5 , Moyc. 
 
 23 ( k ) ^/. Fjf. 3. & al. 
 
 24 TJ-u^'ud-cLj t;'; aV ?<« ) k^ Xiyn ctVTcS , sjVs , Tit; Wiv Mtht Lat. Barb, i, 
 Colb. 8. Sttfh. H. Orig ems clare. 
 
 25 J'^ ) ouv Cant. Colb. 8. Par. 2. 6. Arab. Lett. Perf. Syr. ^ -. «t«i; ) edd, , 
 AL Cant. & tredecim alii claflis primje , multique fecunds , Lat. Syr. &c. ( k'twc) 
 ^flr^. quinqm, Bodl. i. 2. 5y?. Co//', ij. 8. Cov. i. £;^)^. 62/2/. Hirf. Laud. 2. 5. Magd, 
 Mofi. Par. 2. 3. 4. 7. Roe. Sdd. 1. Trit. Fff, 2. If^'h. 2. Wo. 1. 2. Euthjmius , (mh. 
 unde ^ToQ Fjj'. i. 
 
 26 (rifxuvoq ) (Tifjuvi Par. 6. Vjf. 3. ^ hKa^icoTri ) hxct^icoTn Colb. 8. Gal. Par, 2. 
 Orig. Lat. 
 
 27 As75i oSr) ««^i- &c. ( As75<) Bijz. Gon. plurefve , Lat. in mlT. Leftio media, 
 unde zee} Aiyn Arab. Lat. Syr. Nonnns , Cant. 
 
 30 .^ oZv ) Conif. Steph. edd. Aug. i. 5y^. (qui idcirco ovv poll A«7« inferit, ) 
 Gihl. Hirf. Mofc. & tot alii, omnefque vet. cod. fatente Beza, Chryf. Lheoyhyl. Ar. 
 Sax. clare, Syr. Cum i/jf^. congmit Gothus. {oyv)Er. Beza, & al. edd. _S«r/7. i. 
 Cant. Seld. j. 5'tep72. «. Fj)', i. Orig. Cyrill. Nonnus , /£th. Lat. Perperam nonniil- 
 li inciium lioc , ore I^^A&e , interdum etiam ovv infeito , cum Aiyu conflruxeruiir. 
 vid. Guoin, 
 
 35 '^X»~'- 
 
 -^SH 
 
V A R. I H. XIV. 263 
 
 35 e^«« ) eX^Tj Eirf. Mofc. & alii. 
 
 36 (f')w) Corny. Er. /lug. I. Gthl. & compliircs alii, Cknjfejl. Ex v. 33. & 
 cap. VIII. 21. ^ C .i^ /uo/ ) y^/. Co/t. *. 3/^(1^. y£f/!. yirab. Goth. Lat. Stjr. Cyrill. 
 
 3*7 ..* ante TrixQcq) Conif. Aug. i. 4. Bijz. Hirf. Mofc. tVo. i. 2. pluiefve. 
 rY^. al. 
 
 38 a Jt« ) ^ C(i«f. Ci/fr. L. Mngd. Med. Gvth. Lat. in nilT. ^ owmvi') Comp. 
 Al. Aug. I. 4. Bodi. C. £t}Z. Cjfr. Efh. Laud. ^. Par. 1. Ptr. Roe. Stld. 2. ipcovmn 
 Er. &.C. 
 
 CAP. XIV. 
 
 1 (i^tt) t/Vt Tol? fj.a'jrTaTc avrn ) Er. ( qui tamen nf in Grtttcis qui Jan omnibus 
 hsEC addi notat,) Latini codd. minus eniendati, & indc C.vit. idcmque Stcyh. /3. Fe- 
 Itf. Sax. iiTTiv 6 KvQioc tok; iuvth ixaMrtTouc; Aug. 4^ ineunte pericopa. Non agno- 
 fcunt Corny. Sttyh. Bczat edd. Aug.'i. ( in quo rubrica marginis e(l , tiynv 6 zOpiot; 
 Toic) Bijz. Hirf. Mofc. &. mil. ?ipud Stay ultnfem, Millinm-, Kujlirum .^ IVolfiiim ^ Gch- 
 tium ; Ckryf. Noniius , ThcoylivjlaBus , verliones, etianiGof^/cd, & X0t7'H?' codd. opt. 
 Fiiior Capuanus. fl /^.k <Ta^a.7j-'i<Q-a) CurZr )i xotpSia. ) *■ excmplaria nonnulla , li ta- 
 men rc(ftc vidcrunt ii, quos notat I. R. Rus T. Ill Harmon, evang. p. 636. 
 
 2 (oT<) Al. Barb. i. Cant. Colb. Q. Cyyr. Gal. Med. Mont. Par. 5. Arab. Arm. 
 Lat. Syr. Cijrill. Theodorit. Notinus. GloUa. 
 
 3 f ^ xa) ■) Er. ed. i. Al. Aug. 4. Bodl. 3. Cov. i, Cijyr. Gon. Hirf. Laud. 5. 
 M. I. Par. J. Roe. Se!d. i. TVh. j. IVo. i. 2. Goth. Sijr. unde itcruni exoi^ao-ot^ , 
 pro >ntf trciuc/Tv, Er. cd. 2. & feq. Byz. Cant. Steyh. Q. nec non Bodl. i. j. 4, 5. & 
 aliquot alii , Theoyhijl. Euthym. A textu ftat Coyt. 
 
 9 iyroxa^ ) lyrux-UTi /Eth. Arab. Lat. Perf. Iren. ( cxccpto codice Voffii , ) 
 Hilar. ^ rov vrarips.- k^) £5? yatrem habct Lat. ^ xst/ ante Tac) edd. mff. Goth. 
 Lat. aliqui &c. -. N. i. Latini codd. pleriquc omnes, Iren. Auguflin. 
 
 10 Wt) .^ Go«. P(7j-. J. ^. 5*. La;, in mf. Char. /rm. in rafr. Britann. ^ ^l) •. j 
 
 Mofc. [j 
 
 IT uci) edd. mff. Goth. &c. ( ^ ) AEth. Arab. Lat. Syr. Cyrill. Oiryf vcl etiam 
 Theofhxjl. Cant, apiid Felhim. ^ «r i/uo, ) ec/v addit Cmy. Er. Aug. 4. Wheel. 2. 
 Cyrill. Lat. ]rru. Ex v. 10. ^ /xoi) edd. mff. Goth. Chruf. &C. ( -. ") Lat. Cant. 
 Colb. 8. Pfrf Syr. »; v / 
 
 12 ( - fA.x') Al. Barb. 3. Cant. Colb. 8. L.Med.Mth. Arab. Copt. Goth. Lat. 
 Chryfoft. Nonnus. 
 
 14 -.av) Ko^ Hi Mofc. & alii, Syr. Arab. ^ - //c) edd. mff. Cyrill. Thhyhyl. . 
 
 4lngl. &c. Cf*0 Er. ed. i. Bodl. i. a. Hirf Laud. 5. Par. 4. Per. Steph. ^. ,S i^\\\in- 
 
 quain 
 
264 V A R. I H. XIV. 
 
 quam lii duo in margine Stephani ad v. 13 notantur,") P'Jf. 3. Arah. Goth. Lat. pleri- 
 c]ue, I'erf. Sax. Syr. Ex alliceratione ad v. feq. 
 
 16 -TTtzTiQct) TTcLTi^a, fAH Gal. Lat. fragin. mf. Didymus. 
 
 J 7 /j-im) fxtni Lat. multi. 
 
 20 Kctj I7&)) Er. Hirf. Wo. 1. Chryf. nee non Aig. 4. plurefve. xiydi tdd. al. 
 
 22 ( Kft^^ ) Comp. Aug. I. 4. Byz. Cyp: Hirf. Stejph. omn. Wo. i. 2. & decern & 
 tredicim alii , Chryf. Theofhyl. 
 
 23 ctTT.) cLtt. Er. & recent, edd. ^ TroimofA.iv') ■Tromrojuida. Colb. 8. L. Par. 6. 
 Orig. Athanaf. in mff. Eufib. Ctjrill. Nazianz. EfipkaH. Tkeodorit. Antiockus. Ex 
 rhythmo iAivcrc/^iQa , vel ftudio Graecifnii. atloliannes nulquam Troi^juoj dicit. 
 
 27 SeiXta'TCi)) SiSiaTCt) Hirf. 
 
 28 ilvrov) edd. mff. y^thanaf. Ike. ( — ) A I. Barh. l. Cant. Colb. 8. L. Aftd. 
 Mill. Arab. Arm. Coft. Goth. Lat. Perf. Sjr. Orig. Chryfojl. Nonnus , Cypriatms. In- 
 fertum ex colo priced, aut delctiini ob parall. U ( - />ta ) £r. Al. Cant. Colb. g. 
 f^ff. 2. Mtk. Lat. Irm. Chryfuji. Nonnus. Facile oniiirum ante [x. 
 
 30 ^ T«T8 ) Cotnf. Jl. Aug. I. 4. Byz. Cant. Gehl. ffirf. Med. Mofc. Stay. Steph, 
 omn. Wo. I. 2. & mvem & viginti alii , TJieodoritus , Syr. (t4(t«) Lat. Er. & al. 
 Chryf. Legit & non legit Cyrillus AL ^ {iv^yi(rti) Colb. 1. Cypr. Med. Par. 5. 
 Steph. y.i. U^h. I. Maxinms , A^th. Arm. Goth. Hilar. &aliiLatini, Cyrillus ( <]m. 
 tamen alibi iy. 'ix^i legit, ) Tlieodoritus , Oecumen. in i loh. IV. Probat Millius, 
 Kaiferus. >iX iv^yo-u Eafil. (qui tamen alibi iz 'ixu l^g^t, ) Profper. iv^tcncii Athana- 
 fius , Cluyl". in Hebr. II. Macarius , Hilarius diac. in Gal. VI. Salonius. Ob prs- 
 vium l^X'^TdJi in prafenti : cujus caufa etiam ir. IXi' > praefens , lubflitutum videtiir. 
 non inveniet velinvenit habet Jmbr. de fuga feculi c. 4. & in Luc. IV. Leo, Maxi- 
 ftHis. ivQKTKii TcLv l^'iuv Greg. Nyff. ( alibi tq>v i^icov prstennittens , ) & lie fere 
 Epifkanius , Paulus Orofus, 
 
 31 7rci».)Re6le hie punftum figitur. Vid. Gnom, 
 
 CAP. XV. 
 
 6 aCrd) at) TO Med. Fff. 3. & al. ^ to) Comf. Al. Aug. i. 4. Hirf. Mofc. Wo. 1. 
 Valla, cod. plurimi. ^ Er. Steph. edd. 
 
 ^ 7 ^ahmaS^i) Al. Aug. 4. Byx. Cmt. Laud. 2. 4. Steph. e, «, t/2. Wheel, j. Felef. 
 o-hy](ya.iSraj\ Syr. 
 
 8 (.75VM(9-j) Bm-b. 3. Cant. Per. Sttph.y. r. Fjf. 2. Theophyl. nefcio an Mth. Copt. 
 Lat. Habet Lat. efficiamini. Grsce quid legent, non facis apparet. Idem judici- 
 um de aliis verlionibus. yivria-yi<di Aug. 4. Cov. 1. Vid. Gwm. 
 
 II (>}) 
 
V A R. I H. XV. »65 
 
 TT («) yll. Bark i. Cant. Steyh. 6. ^th. Arab. Lat. Ptrf. Syr. pod ///f" facile 
 omilTum vel iteratuin ell fxtiv'. Auceps eft Gothtis. 
 
 i6 Su) Suy^ Aug. I. 4. BifZ. Wo. I. 2. & quiituor &. feytm alii. JlaVw Aug. 4* 
 alio loco, Bodl. 4. Cvlb. i. Svari Bu. M. i. run. Fj)'. 2. 
 
 20 Ao7«) A. fxu Barb. i. Cov. i. Hirf. Per. fVo. u Lat. Ex proximo. 
 
 24 iu^ctKao'i') iu^ctKctTi fA,i Lin. ^tk. Coft. Goth. 
 
 26 5) TO 3r, Diontif. de divin. nominibus, cap, II. § I , ubi probat, illud mf 
 etiani de Spiritu Sanfto dici. Sed Pachymcrts & Maximus Ibis temporibus He ledum 
 negaiK. ^ ( ^ yroQd tS ttbt^oO /A. /. vel etiain Chiijf. Arab. Noii legic & le- 
 gic Didymus 1. 11 de Sp. S. 
 
 CAP. XVI. 
 
 3 ^ vfMi ) Cowp. ^/. ^M|-. I. 4. B,jrb. decern , Cyp: Hirf. Stiif. St?ph. omn. 
 U"o. I. & bis deem alii, An^h. Goth. Ferf. Syr. Chr^fofl. Ln. in ml". Reutling. G^lnri- 
 tan. Sax. 6ui<; Byz. ex v. 2. unde tig Cf^ag Colb. 8. E^^h. Seld. i. Fff. i. (yi^iv) Er. &c. 
 Copt. E proximo. 
 
 4 auTwv) -. Cant. N'heeL i. ^rm. Port w^a id ponit^/. Mid. Arab. Goth. 
 Lat. Nonnus. utroc]uc loco rcddit Syr. Sph avrcov confert Millius ad Luc. XXII. 53. 
 Potius a-itt rcfcrtur ad v. 2, & oLvTm elt ncutmin , live cum wga, five, quodprx- 
 ftat, cum uvH/xofji/HTi conftiuas. 
 
 6 TTfTAr^wx?!'") 7reTa)(5cux{v Goth. 
 
 7 vuv prius ) ^ Aug. 4. U%eel. .5. plurefve , Lat. in mf. Rcutl. Caffxod. uri 
 cap. VIII. 45. 46. ^ ( ^>&)) Corny. Al. Aug. I. 4. (Byz. Hirf. omilTo 70^; Gi/j/. 
 Mofc. Staf. Wo. 2. & duodecim &.fidecim alii. Ex anteced. 
 
 10 ( ^ /w« ) £r. 5fl>•^. /. Cawf. Co/^. 8- ^th. Arab. Lat. Syr. Chryfofi. 
 
 14 tx TK ifxQ) l^ iuS Em. qui in ed. Ox. min. cfl: rif. 2. Et lie veffu fei|. pla- 
 ne i< w« , non de meo , Grscani habere litcram , ait Ricardus Arraachanus apud Hodi- 
 uni f. 434. Habet Grsca litera tx. toO i,uoO, fed tuoC eft ex iuov-, ut articulus ad- 
 jeftus docet , non ex s-jw. Itaquc aut i^ tuov legit Ricardus ille , aut U too i/xou 
 interprctatus eft er me , ftcut to i\<xiTi^ov dicitur pro nos. 51 Am-J/sto^ ) AaaSatcj* 
 Colb.:^.fi. Eyh. Magd. Stefh. i. <r. C- 9- 'i^- t^^ff. I. 2. Igaat. cp. Interpol, ad Eph. 
 Ita Millius m Notis : fed vid. ad v. feq. 
 
 15 AwU'fTii*) Er. & al. edd. Lat. Didymus : nefcio an Cyyr. Gal. Gthl. Med. 
 cum jII. Slid. I. VieH.lfh. i. Nee liquet, (]uid Nonnus, Goth. Syr. legerint. ( Aau- 
 $dni ) Corny. Aug. \. 4. Bodl.fex , Rh. Ryz. Cant. Colb. 2. 3. Cov. I. Gon. Go. Hirf. 
 Laud. 2. 4. 5. I:. Lin. Liyf. Mont. M. I. Mofc. N. I. Par. I. 2. 3. 4. Per. Roe. Seld. 2. 
 $. 5. Int. Flf. 2. fVheel. ,^. IFo. i. 2. Cyrillus Hicrof. Ignatius interpolatus , vel 
 etiam Cam. & Nonnus. Et codd. a Stepliano , cum editioiie Complutenli , & ^b 
 
 L 1 aliis 
 
jif,6 V A R. I H. XVI. 
 
 aliis per errorem ad verfum I4relati , hue referri debent , ut agnofcit Millius in 
 Proleg. § 1231- Sapit h»: leftio fedulitatem Grsecorum , quae prKfeiis iXn coutu- 
 lerit. 
 
 16 ^ iy^) ^l- ^^*S' !• 4« ^y^- C^ff- GiU. Hirf. Mofi. ITo. i. 3. &. codd. fere 
 omnes , etiam ii , qui per errorem relati erant ad v. feq. ex quo ( iyco ) hue intule- 
 re librarii. 
 
 17 17a ) -. Com'p. Er. ed. i. 2. Par. 3. Ita Millius &. Kuflerus : fed vid. ad 
 V. 16. Vtroque tamen verfu iya omittit Lat. 
 
 19 ( -» ovv) Cant. Colh. 8 . Med. Lat. in mf. Vnde Js £at. plerique , Sjr. ^ y.i 
 alterum) /^.i ; plerique editi , cum mf. 
 
 21 av^^uTTo^) av^^wTTOQ Er. 
 
 25 ( «. a'M') Er. L. Lat. Barb. i. Cant. Colh. 8. potuit repeti pofl v/mv ex 
 c-olo feq. 
 
 27 17a ) edd. tnff. ex v. 26. ( *- ) Lat. in codd. opt. Chryf. 
 
 31 TTifeu'sTe. fme interrog. ) Er. Syr. Cyrill. Nonnus. Interrogationem flatuunt 
 jnulti. 
 
 32 vuO ~. ^l. Cant. Colh. 8. Coft. rih Fff. 3. ^ TrcLTti^) vrarri^ fj-a Mofc. & 
 alii. 
 
 33 iX'i'^i) ^'^'^' W^''^'"'^ 1 '"jfT* ^^' Huron. Valla ^ Stap. ?§st« , fpir. leni , Stejih. 
 ed. 3. fub cujus calcem Ix^ri reltitui jubetur. dehinc tamen i^in Bezat & recent, 
 edd. quanquam fic quoque Hirf. Lat. Chryf. & Ifid. Peluf. faepius , uti Ap. II. 10. 
 Vtrumqiie Cjfrianus. 
 
 CAP. XVII. 
 
 1 ( «. y.cti ) Al. Barb. i. Hirf. Trit. ^th. ^rab. Goth. Lat. Cant. Pirf. Syr. 
 Nonnus. 
 
 2 (_Sa(Tii ) Comf. Aug. 1.4. Bodl. 7. 7. Eyz. Cov, i. Eph. Gal. Hirf. Med. M. r. 
 Par. 1.4. 8. Seld. i. 2. 3. 5. Flf. i. Wb. 3. 
 
 7 'iyvcox.av') 'iyvcoa-av Laud. 3. & al. Ex v. feq. Xyvcoxa Sttfb. g. & aliqui apud 
 Tbeofhyl.iyvav aliqui apud' Chryfo ft. Vtcrque primam fingularem ( quam tamen 
 etiam Goth. & Syr. exprimunt) refte , ut Chriflo indignam , rejicit. Videtur au- 
 tem aliquis 'iyvcov quafi tertiam item pluralem pofuiffe perperam , & varietati erro- 
 rique caufam dedifle. 
 
 9 s'3"i) iia-av Bodl. un. apud Fellum. 
 
 11 i't;) Er. Lat. j^th. Cop. Goth. Athayiaf. Efifhanius : vel etiam Barleriniani & 
 Colbertini & Parifini aliqui , & Cyfr. Go. L. Mid. Mont. Whtd. tres , cum Geht. Gon. 
 hirf Sdd. I. Vim. (To. i. (si) Comp. Al. Aug. i,Barb. 2. £. !• Bodl. l. s. 4- ^- 7- 
 
 Bu. 
 
V A R. I H. XVII. - 26f 
 
 Eu. nyx. Cov. I. Ei^b. Gal. Laud. 2. 5. Lin. Liff. M. i. 2. Mofc. N. I. Par. i. 2. 3. 4. 
 Pfr. Rot. Seld. 2. 3. SUf)h. omn. Trit. Fffir. I. 2. (in cd. Ox. mill.) Wo. 2. Arab. 
 Govt. Perf. 6 ^m;. 4. BvdL j. 5. Cant. Laud. 4. Ma^d. Seld. 5. Cyrill. vel etktm 
 Tocophyl. & Eiitbym. in coiiim. Syr. uti v. 2. Hiat ^Mg-. j. vel etiam SM. 4, 
 ^ xatfiiwc ) xafl&J? xa< Bar/;, j. cum paiiculis , Lm. 
 
 12 «V T'i) KOTiA/j} ) -> Co/If. L(i(. Cint. Facili faltu ab «v ad eya. fl oCci') tdd. &C. 
 Co;'f. eJ Colb. S. Sttfb. r. Fff. 2. CyriU. 
 
 16 i-yw) xa^ft) Hirf. L. Lat. Ntogracca VGX^\o. 
 
 17 C - an ) Al. Barb. i. Cant. Goth. Lat. Didymus. Perfiepe dicitur i/«r/t<M 
 apud lolianncm , in Evangelio & Epiftolis : nunquain additur Dei. 
 
 20 { -TTii^iuovTcov ) Cowji. yjl. Aug. 1,4. Bodt. 1.2. 3. 4. Bu. Byz. Cant. Colb. 9. 
 Cyfir. Eph. Laud. 2. 4. 5. L. Med. M. I. 2. Par. i. 2. 5. 7. 8. Per. Roe. Stepb. 
 omn. Trit. Fff. 2. Wheel. I. 2. 3. fVo. 2. ncc non Hirf. Perf. Syr. Athanafius ., Cy- 
 rillus , (qui etiam 7^/5-4 i/3'a t«.' h^hct , ) Chryfoft. Tkeoyhyl, Nonnus. Vtrumque 
 Bafilius. TriTtg-i'jKiTMv Bodl. 6. Gon. Go. Lin. N. i. 
 
 22 ( Ucoxdq luot , 'iSct)x.ci ) Al. & alii , HifpoU Chryf. ^ ijfMv ) "• Clemens AI, 
 Hiffolytus. 
 
 23 ( "~ tifM ) Cant. Colb. 8. L. Arab. Co ft. Perf. Hipycl. uti v. 21. ^ n'-yaVw- 
 a-tKi ) co^'^. Clemens Al. &c. Goffe. ( riycc7rn7a ) Cant. Hirf. Med. Seld. 5. JElh. Arab. 
 Copt. Perf. Chryfollomus , clarifTunc. Vtrumque habcnt Syr. codd. & Hitron. 1. 2 c. 
 lovin. 
 
 24 OT/ ji^. fxi ) ... Cyprian. 
 
 25 <?) prius) ^ £(?(. fed liabet cod. Trevirenjis. 
 
 CAP. XVIII. 
 
 1 rcHv KiSQcav ) edd. Aug. i, 4. Byz. Hirf. Falla ., Stap. &c. Chryf. NotmuSy 
 vel ctiam Copt. t« x^iJ^jJv conjecit Stunica , Stapuknfis & Ztgerus. tS iiiS^m ed. 
 Liyjienfs A. 1 564. & Cafiuhoni & al. ex Ilicionymo , (jof/;. Syr. Al. vid. Camemt' 
 rii , Cifauboni &. Simonii Not. lanfenii comm. /l/« Harm. ev. T. 3. p. 866. //i M///- 
 /en Icfus patiens , pag. 4. & P. Zorn/i T. II. opufc. fa«-. p. 103 I'qq. ubi pennultos 
 mcmor.u lianc Icftioncm comprobantcs. LXX fsepe KiS^cav , femcl rcov x'iS^cov i Reg. 
 XV. 13, ubi tamen Tigurina cditio , adcoque cod. Alex. Iiabct iv tw X^'f-^'^'PPV 
 rop yitd^oor nequc inter LXX intcrpretum & loliannis tcmpora raJv xt^^oov ufu inva- 
 luiflTc videtur : & apud Toliannem , r&Jv , fi non eflTct gcnuinum , delendum eflec 
 potius ,^ in appolitione , quain in tk mutandum. ut LXX paflim , dnro <r« Xn- 
 /ua'ppH 'i^v'7)v , STT/ T« x^'i^'^ph o'c>>piix. , k. t. A. tw x.'i3qn Cant, at Cedron liabet Lat. 
 non ctdrorum. Itaqne rm a librariis infertum ccnfcmus. Vide Gnom. 
 
 2 (TuvtiX^n) a-. <^ Fyz. Hirf MofcSc complurcs alii. 
 
 LI 2 6 OT/) 
 
 /, 
 
i68 V A R. I H. XVIII. 
 
 6 on ) ^ ^/. & alii , Orig. 
 
 8 aV. ) aV. Er. & recent, edd. 
 
 II ^ (tS ) Cowjj. /^/. /4ug.i. 4. ^arfc. oSo , Bodl.1.6. Bu. Cant. Colh. 8. Cjpr. 
 CaL Go. Hirf. Lin. Mont. Mofc. N. l. Par. l. 2. 4. Ptr. Roe. Seld. j. Stap. Trit. 
 yjrab, Arm. Goth. Lat. in mir. & Hieron. & Theophili co^imentariis , Orofuqut 
 apologia , Perf. Syr. ( aS ) fr. &c. Lat. Ex Matth. 
 
 13 iKitvn) iz, 'ATTi^iiMv ovv ctvTov §iSi[A,ivov TTgo? }tct)d<pcLv Tov a^/^/?^fa Cyrill. 
 ex y. 24. 
 
 14 dTroXi^ajj) aTroSaviHv L. Per. Lat. & al. Ex cap. XI. 50. vel etiain ex eu- 
 phemifrao. 
 
 15 ^ ante aMoc) £r. //mr. iS'ti'p/i. ed. ^/. & CaiHt. (in annot. Gull. R. Si- 
 inonii ) plurefve , Goth. Lat. nam ilk , Jioc nnidcni loco , Irmrenfis , led verlu 
 ieq. redlius alii cod. Latini adhibent : Syr. ( ) Comp. & recent, edd. ^ tS a^;t's- 
 gsoj? ) -. Nonwis , Synoyfis fcript. lacrae , Got/;. Pt-r/! i"}r. 
 
 20 ( ^ TH ) ^/. /^Mg-. I. 4. Byz. Hirf. Par. 1. 2. 3. 4. /^o. i. 2. codd. plurini. 
 Non temere pr-cetennifit evangelifta t>i articuluni. Vid. Gnom. ^ TrdvTic ) Er. Ji. 
 Gal. marg. Gon. L. Magd. Med. Par. 6. JEtlu Arah. Arm. Cop. Lat, Ptrf. Syr. Cy- 
 rill, Theophyl. {-TrdvroTi) Comf.Goth, & al. Facile iteratnm ex pritccdentibus. ■:9ai'- 
 To^iv , conjcftura Bezse , a Beza & rccentioribus in textum Graecuni & in verlio- 
 Ues illata. Vide infra P. IV. N. VIII. § 77. 
 
 23 dvra ) Omittunt hoc Hirf. Goth. Lat. in ml'. Bodl. vet. Luther. ^ Si^ng ) 
 ^ai^m ^ug. I. Byx, Cam, & alii. 
 
 24 ~- ot)v) ed.p-imae, fine nota varietatis ; Jng.j. Byz. Hirf. &c. Lectio 
 haec brevior , media & vera efl. unde ^i , Mofc. & alii , Mh. Arab. Goth. Perf. 
 Syr. Ti Lat. fere omnes. {ovv) Cyrillus , & , ex eo fortalfe , Aug, 4. & duo apud 
 Bezam , & ex his Beza , uec non Goth. Vid. Gnom. 
 
 25 y\^vmaTo) ri^v. oZv Comp. Aug. 1. Wo. i, & coniplures alii, Goth, item Aug. 4. 
 £yz. Eph. Laud. 2. M. i. qui id per compenfationem retraftant verlu 28. 
 
 28 ot;i') ^ Aug. 4 , (ineunte pericopa, ) %i)\c Byz, Eph. Gehl. Laud. 2. M. i. 
 aliiqne , TheophijL ^ ( tt^u'i ) Comp. Al. Aug. i. 4. Bodl. i. 7. Cant. Cdb. 3. Gal. 
 Gon. Go. L, Lipj: M. I. Par. i. 2. j. 4. 7. 8. Per. Seld. i. Fjf. 2. Auclor refp. ad 
 orthodoxos , Cyrill. Chronicon Al. ^] na alterum ) ^ Al. Cant. Goth. Lat. m mil. 
 De Arab. & Syr. incertum efl. 
 
 29 oSi' ) ^ Mofc. ^ avTHC ) a. i^co Er. Lipf. & alii , Goth. Lat. Syr. Cyrill. 
 Nonnus. Ex c.X.X. 4. 
 
 31 ovv alterum ) .^ Mofc. Copt, Syr. S\ AL & alii apud Millium. 
 
 32 TTo/o)) Ttoi y?/. apud Fellum. 
 
 33 olv ) * Gal. Hirf. Copt, Goth, ii Syr. 
 
 34 ai/'T6S) 
 
V A R. I H. XIX. 
 
 269 
 
 34 xCroJ) ^ Er. Al. Cant. Par. s. Cop. Gotk. Lat. ^ o"i/) "^ Gon. Clirijf. 
 Lat. Cant. ^ a^oi 7ti tl-Trov) liMo? att ainv Er. ed. I. Byz. & alii. 
 
 36 rfr- ) «■'■• Er. & recent, edd. 
 
 40 oSr) •* Lat.m itiflT. Sax. Au2:ujiin. vel etiam Coft. ^ TrdXtv) Er. Stevk. 
 edd. Goth. Lat. &c. ( ^ ) Ccmf. Jug. i. Wv. /. & complures alii , JEth. Arab. 
 Arm. Coyt. Perf. Sijr. Cbrijf. Nunnus. Facile omiirum j Tramc fcquente. 
 
 CAP. XIX. 
 
 2 aJT« TM x6«flt/>t ) i-^i Tm- xe(fa/\m' ai/Vfe ^/(;/I. f/'o. ncc lion alii, ex Matth. 
 
 3 ("JH ^(?^' "^8°? aJrot ) i^rtrK r. Co/^. 7. 5. Lzj-y; Me,i. Mont, in marg. Ptir. g. 
 Stefk. 7. r. 6. irkeel. I. Cijritl. Konnus , /Eth. Arabes , Coyt. Lat. Augiijlin. 
 
 4 i^. cvv') tili. &c. E\ V. feq. (f^wPifl.) Cajif. Go>j. Go(/(. Z,(Tf. multi. Lcrtio 
 media, nam <*f «?. ///. M?i. Co/i*. i. 8. Cyyv. Par. g. ^tk. Syr. ^ i^a> prius ) ^ 
 Bodl. un. apud Fcllum , M. i. Mofc. FtUf. 
 
 5 Af7« ) A. 6 T/AatTO? F/|! 2. ^rfl/'. Cop. Sijr. Gloffa. 
 
 6 med. auTor) Cowj'. y^/. ^?<^. i. 4. Bodl. fix , ^yz. ///r/ & quindecim & t/- 
 ^intj trts alii , .^^t/'. y^r^h. Arm. Cop. Goth. Lat. plerique , Perf. Sijr. Theovhul 
 C - ) £r. & vix duo & tres alii. ^ * 
 
 7 »ia<>jv) ^ Lat. Cant. ^ i/iov 6tS) C(iw;\ 6'fr/i/?. edd. y^7<g-. /. j. tov t/ov gj^ 
 Er. (9sK t/jov ) Avg.4. fiy?. Cfw. 7/7V/. L7>i/^ Tkeo}'hijl. Gothus , qui ne uno quidem 
 loco , ubi vio^ Bii vel Six vjk exftat , grccum vcrborum ordincm mutat. vior rS 
 dfH Ptzrt , rcccnriorcs , MiUius. ^ tayTov nov 6^^ ) v/cr 64a avTov Par. 2. Lat. 
 nee non Cbnjf. C^rillus Al. 
 
 10 ( .- oZv ) ^/. /^«^. 4' Bodl. 5. £;■/;. X-flwi. «. ^. Z. A/. /. Mofi, yjrab. Covt. 
 Perf. Syr. *■ 
 
 J I aTT.) a-yr. Er. & recent, edd. ^ ">««) «>fY? ^/. C?«f. graecc , Mofc. 
 
 12 'Jjfpa(^oiO «x(5au7arot' ^l & alii. k^aJ^as-av Gi«(. & alii. Ex v. 6. 10 , ubi id 
 per compenfarioncm retrac^latur. % -^ac ) -yrSc •) -J^ Cant. Jrah. Lat. aliqui ', Sijr' 
 1) iavriv) Comp Al. Aug. j. 3. 4. Byx. Hirf IT'o.^. codd. pluiim. avTov Er. 
 
 13 TKTOV TOV > '-)'■'■ ) "'"^« &C. Uti V. 8. (TKTwr Twv Ac'^*)!' ) J/, jAug. C! a. 
 
 Barb. r. Cant. Hirf Laud. r. 5. 5"^?^/?. •>. *. «. /^. Tr/t. Co^'f. Z,jf. AuFior refn. ^ 
 orthod. T&v Aj7")V r-.TOy Ijff Par. 2. S. 5] ya/SaQ^) Corny. yJvg. i. /)'m r.,\r 
 CtkL y't. s. cod. plurimi , Lat. in mlT. -^a^aa^cL Er. & al. ^" 
 
 14 med. (50 - r!u. Lwi. 5- £'"• A'^ «• ^/'- l. Ci;;///. Tlienp/nil Lat P r 
 (?r) .</. .'/ttf. I. Podl. 5. ^. r- Cant. Colb. 3. 8. 6o«. Go. L. Med. Mont, inter [mo'd' 
 Per. Slid. 3. 4. rf £. Pnrus Al. \ dffu)ci^ Al. Aug. 3. Cam. Hirf & aliquot alii.' 
 
 ex 
 
270 V A R. I H. XIX. 
 
 ex c. I. 40. ^ 'iKTyi ) codd. fere omnes hodie , cum verfionibus. Hiat Goth. Vavie- 
 tas plane fingulans : quani, ut apparet , librarius quiipiam valde antiquus admifit 
 per ofcicaiitiam. Neque enim ufquara tarn facile erratur , quaiu in numeris , ut apud 
 LXX inc. videre eft , & literati homines paffim notanr. fpeciatim librarii numerum. 
 
 XIV. 12 pro tt^oi'tii , T^i'rri. A61. XXVII. 37 pro 'i/SSouwovTo.)^ , ifSSoy.nzovTO, 
 jhri , qui notior numerus Aft. VII. 14. Atque hoc potiifimum loco proclive 
 luit, ut librario ex formula fimillima , cap. IV. 6 , hora nominatillima fixta obha:- 
 reret : nil proclivius , quani ut , dum parafieven, adeoque fextum diem , ipfamque 
 horam fextam ( cujus iinis cenfebatur vefpers & parafceves initium) cogitaret, /ex- 
 tam horam imprudens fcriberet : licut librarius Adt. XXVII. 3 pro erj^a, ellipfm 
 dki cogitans , jj/zs^a in Fff.i fubflituir. Eundem cevte fextum diem , ac tertia/M 
 tamen horam , diferte comprobat Nonnus : 
 
 Talis caufa minus fpeciofa diitu , fed valde efficax reipfa efh Eufehius Caefarienfis 
 putat , r ternarii notam a librariis mutatam elfe in stt/Vm/wov fenarii notam: cui Jen- 
 tentiae fuhfcrihunt Severus Antiochmus , Ammonius Akxandrinus , £5' Theophyla- 
 ftus , ut habent Proleg. Wetllen. p. 6. Vidi in membranis epifemon , literce r li- 
 niillimum : & epillola ad Hebrteos , cujus ?ix°' "^r feruutur in editionibus , in Caef. 
 habet Si's-. & Olympiodoro, cui aiyag^ov obtrufere librarii , ai'ya'^^ov reltituitWef- 
 felingius. Porro talium notarum ufus , & harum duarum fimilitudo, antiquitatem 
 liabet grandem , coll. var. Marc. XV. 25. facile ergo patimur , hanc caufam fuperio- 
 ribus illis adjici , ut vel lingulis vel conjunftis mutatio mature introdu6ta & late 
 tlidita adfcribatur. fexta etiam Lat. babet : nifi librarii ex /// feccre VI. coll. Var. 
 Ap. XIII. 18. ( T^JTH ) Cam. & cod. apud Wecli. i. e. Bezse , i. e. Cant, (qui quist 
 Latine fexta habet , Grscum t^/th non ex Latino , ut plerumque folct , linxit ; 
 adeoque ex prseflantiffimo Graeco , cui interdum oblequitur , exemplari repofuit : ) 
 Nonnus , ut vidimus : C^ro/wVow pafchale Alexandrinum ; & in eo fcriptor antiquus, 
 ( quem Petrum Alexandrinum nonnuUi falfo putant, )adtirmans , fic habere ra d«,oi3fi 
 l^tfBAia, auTo n Tol^ioXi'^ov tS iua.'yyiAig-S^libros accuratos^ lohannis autografhum ad 
 fiiam ufque aetatem in Efhefina EccUfa mjioditum. Audloritatem affirmationis de au- 
 tographo lohannis lohannts Frickius defendit in libro egregio de Cura eccl. vet. 
 circa canonem p. 130 feq. Sane ejufmodi in negotio fcriptor Alexandrinus ad au- 
 tograplion illud provocavit , in quo nemo non cuperetrem ipfam cognofcere, fcrj- 
 ptorem , ii fefelliifet , maximopere reprehenfurus. nee , fl Efifhmiius id non vidit 
 (quippc utiliter alioqui contra Alogos allegaturus) ne alter quidem aliquanto id 
 ante videre aut nolle potuit. fed tamen fi quis de autographo dubitat , exeniplaria 
 certe fpe<;iofE turn antiquitatis lie habuiife oportet. Itaaue li fcriptor Chronici & 
 audtor ei laudatus , fi Nonnus , librariorum munere funcU elfent , codiceique Iq- 
 
 liaii- 
 
V A R. I H. XIX. 271 
 
 Jiannci ab illofum nianu , & incodicibus lisp leftio , quam probavere , exflaret: 
 alFenluros nos arbitror. Cur nunc contra V Gaudcmus merito , ubi vera ledlio 
 quain phnimis codd. nititur : fed hoc ccrtc loco res cogit , ut numcro codicuni nii- 
 norc liinus content!. Sunt alibi gcnuinae leclioncs , non pluribus nixa: codicibus , 
 quas tamcn , Eral'mo agnitas , nobis confuetas , defcndinius. Conjcrturani Marco 
 adhibent Hicron\Mnus , vcl quifquis comnientariuni icriplit in Plalmuni LXXVII, 
 Cajetanus , Stapiilcnlis , Lutherus , Camcrarius , Sixtus Scncnfis , Melcli. Caniis , 
 Gerbardus , Petavius , Calixtus , VoHius , W. Langius : tutius autem lobanni le- 
 dlioncm duntaxat paucioribus bodie codicibus nixam rcflituunt HiVtungus ., L'vifiits, 
 BtjtMtus , Cttfiuhotms , Coccejus , Cokumfins ^ Laniius , Rehmiius , Reijherus , 2ille- 
 tnvntius, quos notant Woltius&Reineccius. Addantur Camcrarius^ Tvletus,Eli,u Hiit- 
 terus , Martinius, Stcfh. Morinus , yfftrms , B. dc Ciinjbin , Ffaffiiis in fyntagni. 
 quidem , p. 138 fs. Rvjius , Strubbergius , I. A. OJiander : nee heza rcpugnat, nee 
 Tho. Miirefchallus in Notis ad Gotbuni , p. 423. i-K^r errorem clFe agnolcit cruditil- 
 finius vir , Carl Gottlob Hoffmmm in Introd. N. T. p. 370. 377. Parum liquido 
 Ep. Ignat. Interpol, ad Trail. {Qt\, IX. tm qvv jra^aaKivn , Tfirji oi'^a , dTro^aa-iv 
 
 iSi^aro Tra^d. tk TriAciru , o-t/^vtw^McravToc t« Trar^o^' iKTtj u^a Wav^a^ti. Vid. 
 Gnotn. 
 
 15 sxgat/^ao-av) jx^a^ov y^/. djir. Mtd. Sdd, 4. 
 
 16 i\')a')ov) Cvtiiy. Au^. i. 3. 4. Bodl. i. 2. 5. 6. Eu. Byz. Cmt. Colb. 2. GaU 
 Gtkl. Gon. Go. Hirf. Laud. r. Lin. Ma^d. Mont. M. i. Mofc. N. i. Par. i. 3. 4. 5. 6. 
 Ko«. Sdd. I. Su^h. -). S.t. (f. Trit. Fj]'. i. 2. If'hccl. i. ITo. 2. Theopliyl. -Entbym. 
 t(? TO 7i^a.nu)^iov , addit Avg. ,■?. 4. (ineunte perioeha) Byz. &. al. avrof ik to fau- 
 Qciffitf Gal. &. al. GlolFa , glolTam de prstorio corrigens , ex Matth. (d.7rri'\a.yov ) Er. 
 & al. Ex Matth. 
 
 17 iu;Tor) ik TOTTov Moj'c, & alii. Ex alliterationc. tottov poflea dccfTc notat 
 editio Ox. min. in Bodl. 5. Gon. yff. ^. ^ k) Aug. 4. & al. ^ '^oXyo^a) 
 yoAyada unus cod. Gr. apud Lucfipi Brug. 
 
 20 TOTTo? tP? -rroXiwc, ) Cvmy. Al. Au^. I. 3. 4. Byz. Gebl. Hirf. JFo: 2. «& alii 
 permulti. tS? ttoMuc, 6 to-ttoc, Er. SUfh. cdd. 
 
 21 0/ d^Xli(le^^ ) Sic habcnt Syr. Arab, yingtofax. non adjcfto tcov ievSaim 
 quod in ceteris monumcntis legitur. Perfepe nicinorantur oi ci^X'if*'C , nequc un- 
 quani dicuntur 0/ d^Xi^Qeic tmv iovSai'dOV Ik hoc loco tcdv lovScticov Ihcilliine li^rarii 
 ex verbis rubfcqucntibus arripucre. ^'^id. Gnoni. 
 
 23 To» irrSv ) turn hahei Lat. ^ a^ a(roc ) Er. Stefh.ed. i. 2. A I. Aug. ?. 4, 
 Byx, hirf. Mofc. codd. plur. cL^^x^oc, vel dppcKpoi; Corny. & al. 
 
 25 (Jf) ^ Byz. Mofc. Ineunte pcricopa. ^ fxctQict «') >(^ /uao'ia. v ^th. Perf 
 Sjr. 
 
 26 Kh) Comf. AMg.i. 4. B<)2. Med. &. bis undecim alii , Ckryfofi. (ISQ) Er & 
 tl. Ex fcq. 
 
 27 toga?) 
 
272 V A R. I H. XIX. 
 
 ay a^ac ) rfjiA^a<; y4t. B')z, & complurcs alii. Verfio nulla. % o fxa^mk a'L 
 TuV ) Er. Au^. I. 4- ^3'^' Hirf. Wo. i. 2. plurelVe. avrm |Ma3'»T«? Coawj). & al, 
 ^ Aict&HTu? ^ /w. exsrvo? Co/«^). ^?<^. ^. 6'fd(^. & alii. Ex parall. 
 
 28 ilSrj^i ) l^cov Er. ed. i. 2. ^wg-. -^. 5;)2'. Hirf. niultique alii. Ek v. 26. ISeiz 
 Par. 2. U ( - Mfii'n) ^M^. ^. fiO(j?/. 5. ^jyx. jE^/^. Laaa?. i?. 4. Clirjfoft. Lat. aliqui, 
 Syr. Nonnus. Habet hoc ante Trcevra Aug. i. & Lat. mil". 
 
 30 oZv ) M. &c. Sic V. 29. 31. <J8 Co/;&. I. 3. Med. wheel, i. Syr. .^ Celt. 8. 
 
 31 iTTU TdfidTZ'tvii yiv) Hoc ante 'i\<t iJ.y\ ponit £r. Chryfofi. Nenn. ^th. Arab. 
 Lut. Perf. Sjr. - Pcw. 6. ^ m ) «. £r. /^w^. 1.4. ^ ( ?;c»/rH ) Cow;p. Er, Leufdin. 
 Gal. Laud. 5. Lhi. Sdd. 5. /^i 2. Arah. Lat. Perf. Athanaf. honjil. in; rov o-tto^ov , 
 Cyrill. Theofhyl. Nonnus. ijcuvou commodius ell quani iKiivn. Nam prsecedit vocabu- 
 lum (Ta./2(BdTCf) , & ad id refertur Uiivou rou cr<x/3/3aTov. '^J x.oiTicL'ycoa-iv ) Aug- 
 mento locum hic elFe negat Thomas Magifter , & legit Kctridyaio-iv , inllar Tirvc^ico- 
 (jiv , ex xaTid-ycL. In vei'bo K%T(ryYiva.i. Atqui etium avicfX^^^'H dicitur Luc. III. 21, 
 i extra indicativum nianente etiam in aorilto. 
 
 34 hv^i ) edd. mjf. Chryf. &c. iivoi^i ITheel. I. Lat. *|| iCSr'iuq') Comf. Aug. I. -4. 
 Byz. Gehl. hirf Mofc. codd. plur. iv^uc, edd. al. ^ ai/i^a K^ vSo)^ ) Ambruf. Hier. 
 Damafc. Tertiill. &c. inverterunt , aqua ^ fanguis, (propter baptilmum, ) ut ceniet 
 Voet. P. 11. leledt. dilp. de perfollb Chriiti latere. 
 
 35 fV/v ai/VS M jua^Tu^ia.) Aug. 4 tribus locis , Byz. Hirf. IFo. i. plurefve , 
 Lat. in mi. Trev. aJrS 45-/1/ « //.aqrv^ia, Er. & al. Or/^. i<^iv « ,1/. ai/T« Corny. Aug. 
 I. 4. alio loco , Mofc. If^o. 2. Qryy^ Andreas Csel". in Ap. XXlI. 8. Lat. plerique. 
 avTS omlmt Andreas 1. c. in cod. Auguitano. ^ K^) Er. A I. Barb. i. Cant. Colb. 
 8. Cyfr. Med. Mont, inter lineas , Sdd. 5. Arab. Lat, Perf. Syr. ( -^ ) edd. & codd. 
 al. Ex cap. XI. i§. 
 
 36 ( aV ) Comp. Aug. i. G«^/. & complures alii , nee non Hirf. Copt. Lat. Syr. 
 TheofJiyl. Nonn. Ex LXX. Erafmi edd. variant. aV & vra^' habet Cyrillus Al. 
 
 38 ai's prius) — Comf. Aug. l. Hirf Mofc. Stay. & multi alii , nee non iro. i. 
 Initium periochse. H ~- ante icoa-n^ ) Comf. ik mil. 6 £/■. & al. ^j ( at/VS ) 
 ^^wg-. 4. Bodl. 5. Co//?. (9. Par. 2. ^ iiA^ev ulq. ino-5 ) .^^ fr. Recurrente verbo 
 «A-^s. »! T« (>?cr8 tertium) aJra 5oi/. ^. Laai. ^. JEth. 
 
 39 wc) Cowp. yi^i^. I. 4. Byz. Hirf IFo. i. 2. codd multi. cJc-sj edd. al. 
 
 40 ev) Co»f|?. Al. Aug. I. 4. i5j2. Hirf. Mofc. Fff. I. 2. IFo. i. 2. & bis ftpendt- 
 cim alii , Tbeoy/jyl. ( -^ ) f^^fl?. al. 
 
 CAP. XX. 
 
 8 ( -» a'Mo? ) Lat. Syr- 
 
 9 ^e? ) oportebat habcnt Lat. aliqui. 
 
 II (tw 
 
V A R. I O H. XX. 2'^^ 
 
 II [Tfi uvrm'ic;)) /1l. B. 1. Boil. 1. 2. Cant. Cov. i. G»l. Go. Lipf. Magi. Par. 
 I. 2. 3. Sttph. 7. ?-. ^. H Scribere coepcrant to /xwixHov /lug. 4. HirJ. fed fub raa^- 
 nu liio obfcurius , ille clare t» fjLx-vfxtim fecit. ^ 'e^w ) ^ Ai. Arab. Ferf. Syr. 
 
 14 iiiit. JL*)) -- /Y/. Barb. 2. Cant. Colb. 8. Per. Arab. Lat. Ptrf. Syr. CyriU. 
 ^ - poll on ) Comf. & mff. Er. <Sc al. 
 
 15 {5»t»a? auTcv) Conif. Au^. i. 4. Byz. Hirf. Wo. i. nee now C»nt. plures- 
 ve. auTcy «6«xflK tdd. al. 
 
 16 pa5,5xri) ca?Kri Corwy. Juf^. T. & al. p4/3S&)VH Cfl«f. ?/3(^aIri prsefiguut Cant. 
 Colb. 8. Efh. Med. /Eth. Arab. Arm. Co^t. Perf. Sijr. E\ c. XIX. 17. 20. 
 
 17 ( '- iu.il) Iren. in mlT. Maxiinus , dvit. ^ >yi^ tertium ) — LaJ. aliqui : 
 fed liabct Sax. 
 
 ly ovv) ^ Aug. 4. Wo. I. & alii , Lat. in raf. Chav. & Reutl. Initio periochz, 
 
 21 irfTHf) ^ Cant. Wk. i. Lat7 
 
 25 tiJtov prius) TsTor ^»m/\ ^^rw. Perf. Sijr. ^ (ts'-to?") /^/. Boil. 6. Kirf. 
 (alio atraraento,) Lm. A'', i. Arab. Lat. Perf. Pronomcn S\jrus lubftituit, quod ad 
 prius TG-nov refertur. 
 
 iS init. xa^) -^ Er. Cant. Wheel, i. Lat. vel etiain IFo. r. ^ — ante 9vu.) 
 Comp. Aug. I. 4. Bijx, Gthl. Hirf. pluiefve. tdd, al. ^ aCra) -- Arab. Copt. Lot. 
 aliqui. 
 
 2y — ^a>ua') Comp. Al. Aug. 1 • 3- 4' Boil. I. 2. 6. 7. Bijz. Cant. Colb. j. Cov. r, 
 Cypr. Fpk. Gal. Gehl. Gon. Go. Hirf. Laud. a. 4. 5. L. Lin. Livf. Magd. Mout. M. i. a. 
 N. I. Par. 1.2. J. 4. Per. Rue. Seld. j. 2. 5. Slay. Tril. /^ff. 1.2. Wh. 2. j. IVo. 
 T. 3. JEth. Arab. Arm. Copt. Lat. \\\ Cant., in Trtvirenfi, in plerifque aliis, in Hit- 
 romjmo, Sax, Stjr. Cyrill. Tlieophams, Euthym. Theophijl. NonnuSy Cijprianm, Hi- 
 larius, Auguftinus, Leo. {^oua. '■ Er. nefcio an Bu. Wh. i. & pauouli clilils fcoun- 
 dz, Orig. ^] Tii-rrifivKic,) Signum intcrrogationis addituin rafum jue in //»»-. /. 
 
 31 Ttt-jTi ufq. avTK") ^ /Fci. r. inanu prima. ^ ^ o\)o[iori) Cump. Aug, f 
 3.4, B X. Cant. Gehl. Hirf Mqfc. plnrefvc. tdd. al. t X<''0-) ^ ^ren. mf. Lat. 
 ali(]iii. ^ /v,\) C. aian/i, Cant. Colb. ,<?. /.. Par. 6. Per. Stepk. •■. A'l ««?« , /E(4, 
 Arab, Copt. Lat. aliqui , Perf Sax. S^r. Inn, Faujlin. Gaudentius. Ex parall. Viro- 
 quc niodo Cijrillus Al. 
 
 CAP. XXI. 
 
 1 TTflfA/v) - Aug. I. 4. BijZ, Wo, I. & aliquot alii , Perf, Ckrijfolf. In'tio 
 pericops. ^ ( — tok /xctC^Tai'i; ) Er, Lat. niulti , Sax. r. u. aurn Btjz. Gehl. 
 Wo. 2. & alii , Armen. t. u. aCrU s^f^flei; Jx nxj^cav Aug, I, 4. & alii. Iniciuni pe- 
 riochae auctuin ex v. 14. 
 
 £ o< ) 9/ viot Aug. J. Hirf. & al. vioi E. Sdwiidii ed. 
 
 M m 5 Wij3»Ja.v) 
 
E74 V A R. I H. XXI. 
 
 3 In^mav') Contf. Al. Aug. i. 4. Bodt. 2. 5. Byz. Cant. Colh. 8. Cov. i, Cypr. 
 Efh. Gon. Go. Hirf. Laud. 3. L. Magd. Med. Par. i. Per. Roe. Seld. i. Trit. Wo. 
 I. a. { avi/Byi<Tav ') edd. al. H ( ^ ivQvi;) Barb.i. Cant. Colh. 8. L. JEth. Arm. 
 Cop. Lat. Perf. Syr. 
 
 4 yivsiuivttc) yiv. Er. ed. l. 2. Al. Byz. Per, ^ ( iTrl ) Al, Aug. 4. Cant. Colh, 
 3. 8. Laud. 4. M.I. Par. 2. Per. Cyrill. 
 
 5 ( -- oSr) Er. Aug. 3. 4. Colh. 3. 8. Wheel, i, Copt. 
 
 12 ( ~~ rm pcci9y}T£v)Ckryf.Hieron, c.loh.llisvoLund(t difct0nhntiumlv3,het Lat. 
 
 13 oSv) — Per, & al. 
 
 14 civtS) — At, Colh. 8. Seld, i. Lat. aliqui, 
 
 15 j>j!7ovf ) Omittit hoc Bijz. & Lnt. olim , lit ex Auguflino patet. Neque 
 habebat cod. Reutlingenjis manu prima. 15 feqq. Imu) luawa Er. Per. Lat, & al. 
 
 16 SivTi^ov) — Lat. ^ ( d^via.) Lat, ex v. 15. Vid. Gnom. 
 
 1 8 oi<rei ) oiaaa'i ire Al, /Stk. Arab. Perf. Sijr. unde pro iKTiviTc, x,tX. habent a A- 
 Mi ert ^eiijHo-i k^ o'tuujiv Cyrill, & Chryjbft. plurali duplici, quern aliis verbis ha.- 
 bent Cant, & Nonnus. 
 
 20 Si) ^ Al, Lat. 
 
 22. 23 \dv ) Ji vertit Laf. & hoc probat Beflarion , Valla , Stapulenfis , Era- 
 fmus, Cajetanus, Magdalius, Eilius, lanfenius, alii. Hinc prono & aperto fphat- 
 mate fie multi, ffc inf. Colon. & al. & inde Cant. & Claramontanenjis (qu$ duo no- 
 mina merito cenfentur unius elTe codicis, ) & codices Graeci in Correftorio vetufto 
 memorati. v. 22 / /c, v. 23 fi mf. Sciielh. Vid. etiam loannis Dt la Haye &. H. a 
 Bukentof aiinot. h. 1. M. Marulus 1. 3.pag. q. 7 b. Calov. Crit. p. 650. Raitkii Vind. 
 
 p. 439- 
 
 23 Sto? ) — Orig. Cyrill. Hieron. ^ ( ^ aura ) L. Lat. m mf. Colon. & 
 Reutl. Syr, 
 
 25 IBt/3Xia) Er, Al, Cant. Colh. 8. Arab. Arm. Cop, Lat. Perf Syr. libram 
 iddidere dfxm. Vim tou d/u.riv repraefentat verius 24. 
 
 ACTA APOSTOLORVM, 
 
 Hsc habent 
 
 EDD. esdem. 
 
 MSS. CLASS. I. AL A'ag. 6. Baf. 2. Cov. 2. 3. ( incip'ens in c. I. 11.) 4- 
 Laud. 2. 3. (hiat a c. XXVf. 29. ad c. XXVIII. 26.) Lin. Magd. i. N. i. 2. (Iiiat 
 ac. 1. 18. ad c. U. 11. & fsepe cum N, 1 apud Felluin & Miilium pennutatur,) 
 
 Pit. I. 
 
V A R. ACT. I. »75 
 
 Ftt, I. Fjf. i?, cujus epitlicton numerale vix nili in epiftola ad Hebi'JBOS, hi qua To- 
 la etiam Fff. i orcurrit, aHIiibcmus. 
 
 CLASS. II. Bath. of?o, Baroc. (incipitac. XI. 13.) Cant, (hiat a c. VIIT. 29. 
 ad c. X. 14. & dcfmit in c. XXIII. 29.) Cant. 3. Colh. 6. Gen. Hunt. i. (iiicipit a c. 
 XV. 19.) L. Ltt. (incipit circ. c XII. 4. atque editor N. T. Gr. Angl. pro Lu. , 
 non re(^I:c perccpto indicc Millii , Lucimi martyns ItciiMum [ utinam earn Iiibcre- 
 mus,) citare folcr.) Mont. Pet. 2. ( incipit circ. c. XVIII. 22.) j, (qui Fello cfl: 
 Ptt. I.) SeJJfl. ( hiat c. II a v. 3 ad v. 34. ) Sin. Stifk. ^, t. Q. 1. ta. ly. ( Stepk. n 
 tantum bis occurrit : ) f^ien. 
 
 VERS. y£th. ylrah. Armtn. Copt. Tjit. Syr. 
 
 PATRES, Chrijfoft. Euthalius, (exemplaria Pamphili fccutus, a Zacagliio & 
 MiJlio coUatus , ) OfcawKWJMJ , Theojikyl/tEius ^ Cafjiodorus , Btda Sac. 
 
 Scorfum dc Laud. 3., qui Adta folum mode habet, ( & Fello efl Bodl. i.) hoc 
 loco diccndum eft aliquid. Graecotatinus is eft: quantae vetuftatis, noii admodum 
 conft.ir. vid. Mill. Prolog, f. T57. Cerre cum Cantabrigienfi i\lo facit, Latinifque 
 vel codicibus vel patribus, Cypriano praefcrtim & Irensi interpreti, plurimum ob- 
 fequitur, & glolfis indulget. vide Millii not. ad Art. 1. 7. FI. 4. 17. 24. 25. 32. 37. 
 IV. 10. 31. 32. V. 30. XVI. 2. & Prolcg. § 1023. Additamenta taiuen Vulgati 
 recentiora egregie redarguit. 
 
 TIT. TT^af"? '^^^ ttTTog-oAwi' ) Aaxa ivay)'tXi<rH 7r^d^&ig trno^oXodV cod. mf. 
 Boecltri , Mngd. & lie fere Comp. 
 
 CAP. I. 
 
 4 a-uva^i^iuivcc) fdd. Ju^. /}. Sec. Chryf. Htfychius^ Lett. Tuveiv\i(^cf/.ivo; Pff. 
 & alii ; Ey>i\ihanius , nifi apud hunc quoque (jvvt\vXi(Q-i\ pro <TvvnXiiQ-t\ irrepfit. V- 
 trumque legit A j//,i & Erifnms. Etiam in Xenophontis Cyri psdia, ubi vctus li- 
 ber plane 7t/raAi(^f^df habeat , in/raeAii^ecd-ay editum elFe notat Cauicrarius. Vid. 
 Gnom. 
 
 5 ( tv ) Stefh. ty. 
 
 8 ir alterum ) •.. AI. Sl alii. 
 
 Ti iM/SAsTTovTfi; ) /SAjtt. Seid. Fff. & alii. Ex V. 9. 51 «t«c) «to; Fff. & alii. 
 E proximo. ^ {AtOo-STa^) eAtt/VeTa^ TraAif Lin. N. i. 
 
 12 (Tet^Bdrv tXov 636f ) aTTtXov <;a.Jia. 'mM Chryf. ( ex lofepho , apud Drull- 
 um , ) & inde Stjrus. 
 
 13 l-lx,. ftfi iMciv.) (id. &.C. Chrijf. Athanafn Synopfls. (wav. )»«) «a>r. ) At. Cant. 
 JEth. Arm. C(ft. Lat. Syr. AugufttH. ^ ojti dv^^^ac) Hunc continuo poft Petrum 
 habet Laud, j apud Fellum , & JBreviarium Lat. mf. ^ /3ci^9o?.oju.aibq jcaij juarSaToi;} 
 ftarfiaro? niH fia^doAo/ui.aio; /Eth. Arab. Syr. 
 
 M m » ' 4 ( ^ 
 
ijS V A R. A C T. II. 
 
 14 ( •. j(^ TH Styii7ii) At. JEth, Arab. Arm. Coft. Lat. Barh. i. Oint. Laud. 3. 
 Syr. Hieron. & alii. ^ f^'^^i'i^) y-cL^^oifJ. Gen. & alii. Sic pleruuique Lucas; non 
 tainen femper. 
 
 15 (a'i'eAcpwv) Al. Barh. 3. SUfh. ict. /Eth. Armm. Coft. Lat. Ek v. 14. i6» 
 ^ ri) S\ Beza, Lat. (& inde Cant, manu lecunda,) Aug. 6. ^ ri'xoa/) Com'^. Fff, 
 
 plurefve. eiKoaiv Er. z Aug. 6 , nota numerali. 
 
 16 (hi) ffortH liabet Lat. Ex v. 21. vel i litera cafu prsecifa. ^ TauTH;' ) 
 tdd.mjf.r, Iren. Lat/m cod. Rewil. &.C. ( ^ ) Al. Barh. i. Cvv. 2. Orig. Athanaf. 
 Eiifeh. Dtdymus, yEth. Armen. Ccpt. Lat. ^ Sia' (^cjuaToi; ^avii) idd. nijj'. verfanes. 
 Inn. Eufeh. Didvjmus &ic, .^ jEth. ^ tov) -^ Al. Eufib. 
 
 17 ( 8v ) Ah Cov. 2. 4. & alii, Eufii. Lat.. 
 
 18 — t5 pofl: ix,') Conif. AL Aug. 6. Seid, Vjf. codd. plurinii, Eufeh. Ti5 edd, 
 al. ^ dcfuiac,) djuicLc, at/VS Eufeb. Augnflin. uEth. Cant. 
 
 20 aoTS) edd. &c. /ren. £'7</*/'. i/rf. in fiagmento veteri, in Col. Reutl. Trev, 
 in margine Hentenii, in Breviario mf. Augujlhi. Ca^od. in Pi". CilX. at/ToTv /^w. & 
 alii, ex LXX. ^ AafioO Aa.^i'vco Al. & alii, Ezt/ek Ex allit. ad fregor. 
 
 24 ov ufq. Vva") Cowzp. £"»•. Al. Aug. 6. Fff. plerique apud Beann, & decern & 
 feptem alii, Chryfofl. & alii, nee non Seid. lit — iva, ov ii;iXi^u unus apud Bezam 
 Jk inde edd. Steph. & al. ^ 'iva, , ) , iva Er, 
 
 25 x.Ayi^ov ) TOTTcv Al. Coft. Lat. & iiide alii. Ex alliteratione ad finem verfils. 
 
 26 aCrm ) avroTc, Al. & al.' 
 
 CAP. 11. 
 
 1 iv Tw <TvfJ.7r?<y)^Hi^a^ rnv ri/ni^av) edd. mjf. Ckrijf. Auguflin. 1. i c. Pel. c. 5. &c, 
 
 cum comfkrttur dies habet Lat. litera, vel indice liters lineola, inferta. Id fequun- 
 tur Mth. Arab. Syr. FthJ. ^ aVarrs?) cIti, oi d7ro<;-oAoi Fff. & alii. Ineunte pc- 
 ricopa. 
 
 3 izdQtJi) iKaS'ia-av Cant. Arab. Coft. Syr. Ef. ad Scrap, inter op. Athanafii. 
 
 •7 ^ -Tra'vTjc ) Comf. Aug. 6. Cantahr. duo trefve , Cot;, j. Laud. 2. Magd. N. 2. 
 Pet. I. Fff. Cliryf. jEth. Arab. Auguftin. Ex linea feq. vel ex v. 12. ( -vav^ic, ) £r» 
 &alii, Armen. Lat. ^ -tt^o? uMiiAhc) •* W/. Cov. j. Mth. Cop. Lat. ^\m. Ex 
 fellinatione itatim port Aj^ov'tj? arripucre iermonem, qui inducitur. 
 
 9 i'a^aiav ts k^ ) y^rmtniam liabet Tertull. c» lud. c. 7. & y^uguflin.. 
 
 12 d'iXot) SjAm Fff. Mont. 
 
 13 ;j:Aii>a<;ovTe? ) cAa;^^. ^/. F/. & alii» C^ry/. £"?it^a/. 
 16 /oJwA) -. Jrm. C»Ht. 
 
 17 {\vu- 
 
V A R. ACT. II. 2^7 
 
 17 (ifv-rrtoir) Ccmf. Al. Pet. j. & bis qui nquc alii, Euthal. Tht'ophyl. Hiiroii. 
 Sic Al. etiam apud loel. 
 
 19 01 «) — ^y/. cuin pauculis. arw , bislegendum, femel (in ^^avw) fcriptum. 
 
 21 o'l ) \iv Lauii. .^ apud Hcainium , qui codicis liujus textum & ledliones 
 feorfmn cdidit: & Scholin apud Cafaubonum. 
 
 2- ( - "J") -^i' Cant. Cor. r. Gen. Euthal. y^tk. Lat. inulti, Irm. Syr. 
 
 23 ( -. XaBovTic ) ^/. for. 2. 4. Gm. Pet. j. Athamif. Arah. Lat. Barb. r. 
 Irm. ^ Xiraov) Xn^h'il. Cant. Colb.6. ^ dvuMTi) dniXaTi ei. Hicronymi Cu- 
 rionis, yil. & alii. 
 
 24 9»vaT«) co,W. AthanafiusScc. ( io« ) /^ni^. Copt. L«t. (& indc Cmt. ideiu- 
 que lytff^. 5,) Trm. Caffwd. Syr. Poly carpus Ep. ineunte : ubi inox alius fec^iitur 
 locus, ex I Pctr. 1. 8, in quo item Polycaqius & Latiniis congruunt. Probat alia 
 Dorlcbcus in Annot. ml. & Millius , Deylingius , Wall. Vtnimcjue Efifhanhis. 
 Apud Lucani plcrique fjavctTov fcripierunt y fortaire molliendi ferinonis opiiiione: 
 fed antiqua ledtio %dov magis congruit cum verlu 27. 3r. 
 
 27 aSn ) dir.v /4t. E. 2. Cant. Cor. 4. Ptt. 5. Tkeoyhyl. 
 
 30 C ^ TO ufq. y(rr-v) Er. ed. i. /4l. Barb. i. /Eth. Arab. Armtn. Copt. Lat. 
 Sijr. Cyrilhs Al. Jrcn. Glofra , lunio & Millie , & aliis apud Cauierarium ; eaque 
 port Opovx atVii pofita apud Occvtn. (qui rairen in mf. Aug. nil murat, ) & in Er. 
 e<ld. cet. TO xara crctpxa oniittuiit Gov. 4.. Gen. Laud. j. Pull KctdiTa^ Athanafius 
 habet to» X(i"^of xara id^Ka. Hiat Seid, 
 
 31 Tpo'/^wv) -T^of"?'j!)c NonnuUi apud Er., Tkeodorit. Ex v. 30. ^ ( ^^O •^^. 
 Cant. Cov. 2. N.I. Pet. 3. Lit. Inn. ^ xaT£A?i(f6«; i-^KaTiAn'^fin Comfi. Er. Al. 
 & quinque «.t rres alii, Theodvrit. & alii. Ex v. 27. *!] ( -^ >i iJ/u:;m avry) Al. 
 /Fjh. Arab. Lit. Barb. i. Cant. Syr. hen. Didym. 1. 3. de Spii'. S. Latinus liabet, 
 ntqm derelicfiis eft in inferno: ubi mafculinum, deri'li&nh oflendic. fcienter hoc po- 
 fuilFe intei-jn'ctem. Congruunt alii tcftes pcrvetulli. Supplerunt recentioies ex 
 V. 27. 
 
 33 THTo") tPto to Swpov Lat. & indc alii. ^ <■.') -- JL Si alii , Lat. Di- 
 dymns. Latini recentiores , hunc ^ quern: pro, hoc quod nunc "SumwtyiQh-A^X 7:MZy.%^ 
 fpiritum. Grsce neutrum genus ell , Latino niafculinum. k/v km«(, , a quibufdam 
 omiirnm , babet Irenaeus. Vid. G«ow. 
 
 2^ t*") Ccmjp. Steyh. id.i. An^. C. Seid. Fff. plurefvc , Irtn. Amyhilochiiis ^ Epi- 
 ■phaniuSy Difp. Nicaena apud Athanafium^ Chr-)fofi., Lat. Tertullian. ( -- ) Er. Mil- 
 /;V cd. & al. De momento paniculs , vid. Gnom. ^ (^aCr-v <!« /pkov) Al. N. i. 
 Fff. plurefvc, Chryfofl. Dilp. Nicaefia., Lat. undc stCrlv omifit Cant. Rifuram Tub 
 Hffj, habet Aug. 6. & fortaire a-Jro. ex alio codice fcribere cceperat prius. 
 
 37 ( - Ao/Tv- ) Lat. Copt. ^ To/ro-w/t/fv ^ eJd. ptintat' , Al. Aug. 1^, Ccv. j„ 
 Laud. J. Lin. Slid. Sin. yff. Bafil. TTciriTouiv Steph. ed. 3» & al» 
 
 M ni 3 ' 3S C -- 
 
278 V A R. A C T. III. 
 
 38 ( -- 'hn') Barb. 2. Lat. in mf. Colon, unde ilii vel ^mtj aliis aliifque lo- 
 cis infeniiit Al. & alii. % ho-'.) tx xiqia />?-« Oecum. in i loh. III. Armm, & 
 alii. ^ ( "^ PCf'5"« ) Jf'tn. OKum. Coft. Syr. 
 
 40 SliUC-^TV^iTO ) ^li/Ua^TVqcLTO /4l. Fjf. & alll. 
 
 41 ( - d7fj.ivaic;) Al. Cop. Lat. (Si inde Btwb. i. Cant.) Clemens Al. Facile 
 oniiirum ante aliud verbum ab eadem litera incipiens. 
 
 42 ( -^ Ks^) Al. Bmh. I. Cant, Lat. Vnde mox, pro/raffione, quod m Colon. 
 & Tyev. exflat , fracfionis habent multi cod. Lat. ex rliytjimo fanis. 
 
 43 jyiviTo) iyhiTo Er. Aug. 6. Gen. Pet. 5. Fff. \v hch:a-ci.}\yi/A , (p6/2oc n nv 
 fA.i'ycLc, iTTi TfdvTag addit ^^7. Lat. & item fere alii, ex parallelis. 
 
 47 ( - T>i iKfcXiio-ia.) Al. Barb. i. Pet. i. /Eth. Arab. Arm, Cop. Lat. 
 
 CAP. III. 
 
 I vn] TO avTo ti TiiT^ot,) iTTi TO cLVTo. IlsT^o? ^\ Al. Ste'pJi.f. Lat. (qiianquara 
 inf. Trev. «?<to;2oniittit,) nee non Bl^rb. i. Cov.n.Pn. i. Cant. Arm. Oft. Particula 
 ab ecclefiafticae leftionis vetufts initio fejun61:a, & inde fuperiori capiti adjcfta. Por- 
 rojv«fsTa;c n'/t/.g^a/CTavTa/c initio hujus capitishabet Cant.'iv tolTi; riui^ctii; huivaii; Le- 
 Rionaria. {vid. cap. VI. I.) Ex quibus li hunc flofculuni decerpfit, ut apparct , codex 
 Cant., antiquitatis lu« opinioneni ipfe valde innninuit. nam leftionaria feparata ipfo 
 Lecitionum ecclefiaflicarum ufu longe recentiora funt. 
 
 3 — Aa/Sw"') Com'p. Er. ed. i. Aug. 6. Stifli. omn. Fff. & bis fex alii, Tliiojpkyl. 
 Arab. Calarit. unde ^owai fupplet Syr. (Aa^sn) Er. & alii , Chryf. Deletum , ad v. 2. 
 an potius additum , ex v. 5. 
 
 8 <^ ult.) -■ Al. 
 
 II t5 ictQivTOQ X^^^^) ^'^'^- "^c. Tnitium pericopse. (avrs) Al. Barb. 1. Cvv.4. 
 Genev. Laud. j. N.i. j€tk. Arab. Arm. Co ft.- Lat. (unde pro tmeret, tenerenths.- 
 bet idem & cum eo /Ethiofs,) Sijr. tS la'^ivroc, Cliryfoft. ^ croAojuuvoq) Comf. 
 Er. Cant, plurefve. (roAo//twyTo? Stifh, ed. &c. 
 
 12 vi) £# liabet Irm. ^ ivai^ua') l^acria Lat. in cod. uno aut altero, Syr. 
 Alibi fotefiate efl: , alibi plane oniittitur apud Irenaeum. Affinis quoque pic^tura, 
 iva'ifiua , i^ovaia' fietas , fotefias , prsfertim in compendio fcriptionis latins. 
 Vid. Gnom. 
 
 13 jVaax <^^) 6eo? iVaax. ^ Ssx Al. N.i. & alii, Lat. & alii , Chryfoft. Ex 
 parall. "H { fMv) Al. Aug. 6. Barb. 7. Laud. 2. 3. Sud. Stepk. S. t. 'i. ia. Fff. (Sc bis 
 quinque alii , Chryf. Euthal. Tlieofhyl. Lat. Inn. ^ aCTov) — Al. & alii. 
 
 18 TT'-jf'iitv Tov XPi'^ov) -- Al. at/T8 nou ante hoc incifum , fed poll exiiibet 
 Cov. 2. Genev. & alii , Lat. Syr. Irtn. Vid. Gnom. 
 
 20 77^0- 
 
V A R. ACT. III. ^ a79 
 
 lo 7r^ox.iXi'!^'<^f^f^'°*) Cotny. Jl. Bnf. 2. Cant, (isque magna hic vi,) Cant. s. 
 Cov. 3. ^. 4. Gen. Ldud. 2.3. L. Lin. Ma^d. Mont. N. I, s.Pet.i.j. Said. Sttfh. 
 onm. rff. Fim. ac fine dubio Btirhriniani & Co//'. (5". c ClalTe II. item alii codd. apud 
 ipfum Et. Chrij/. Euthal. Thcifhijl. HtfijchiuSy Arab. Arm. Cop. (de quibus mox,) 
 Sijr. Chronicon A\. Probat Vitringi , & alii , telle Wolfio. Vnde 7rQoKiX(!"^- 
 fjLivov Aug. 6. /Eth. fie , p-aeyaratuni efl apud hen. & , fraehfignMum , apud 
 Trrtull. &, dfftmituw., apud eundcm. Mutili I'unt Bar. Hunt. i. credo etiain Lit. 
 Pu. a. Sin. {7r(>oy.(xrir)'Uivo\') Otcumenius (fl modo vera docct Wliitbius : ivim in 
 codicc illo Aueuflano nil tale liaber Occumonii C(immcntarius,) Lnt. hodic, (nifi 
 fratdicHtns ei elt idem, quod ante diditus,) & iiide Kr. &. inde al. odd. Ifuid Icio an 
 C/.'m?«j ^/. in Epitoniis, f. 571 edit. Heint". Nil nniplius. Erudirinimi viri, Mat. 
 Fe-jjjiere la Crozt annotatio fie habet: Armenus &f Coptus Ic^iffe videntur T(i:co(>iruivov. 
 fie (tiam verfio Coptica Sahidica , euani nhmufcriytam habeo, dialt^o ylaut diverfit 
 Mb idita lerfiont. Hic errat Mllkin/tus in verfioru Latina , ut fie^n filet. Vid. Gnvm. 
 
 21 TcivTav) edd. niff. eK priorc parte verficuli, vel ex v. 18. 24. ( -- ) At. 
 Gen. Chryf. ^th. Armen. Lat. hen. TertulL Cmt. S')r. ^ (rav) Conip. Aug. 6, 
 Seid. Fff. cod. pluriin. Chnjf. - Er. & al. ^ aV ) twv aV Bark i. Laud. j. 
 Vtroque inodo Chryfiftomus. ^ aV alvvoi) edd. mff, Chryf. Syr. ex loco ufitatif- 
 fimo, Luc. I. 70, &. qu.dem , apud Latinos^ eodcin verborum ordine. ( ^) 
 Armen. TertulL hen. Cant. . 
 
 22 ( ~- 70M') Al. T^t. item Cant. Cev. 2. Laud. 3. Lin. Mont. iV. /. Sei4. 
 manu prima, hen. Chryf. ^ tt^oc -THC^TranQtic) edd. mff, hen. &c. ^ M. Lat. 
 item 7v. 7. Coft. Syr. ^ vfUMv ix.^ rfjuov U Fff. & alii. 
 
 24 o( -Tfcx^T*/ ) - Jren/jci intcrprcs.) ^ ( ^ k^) Aug. 6. Lat. plerique. 
 fl xa'ryr)yii>ya.r) Conf. Er. Ah Aug. 6. Ccr. 3. Fff. tk bis quinque alii, Chruf. 
 Euthal. Oecum. ^th. Armtn. Cojit. Lat. Syr. hen. (:TgoxaT>i7-)f/>tav ; Steph. ed' 
 & al. Ex V. J 8. 
 
 25 (0/) Al. Aug. 6. Laud. j. N. 2. Ff. plurefve. fl {yuf^v^ Alii cd. , /ll. 
 Cor. i>. Laud. j. Bet. i. Chrenicon Alex. Cknjf. Lat. in marginc Bihiior. rec. hen 
 in mf. Arundel, fl sO Corny. Er. J I. Aug. 6. Fff. cod. plurimi , Eufeb. TheophJ, 
 undc (pro m-jX.) v^o-yn'j. Er. & al., Chnjf. - Siifh. edd. & al. 
 
 ^r^ i„7Sr) edd 6cc. ex v. 13 ( ^ ) /Eth. Armen. Copt. Lat. hm. Cant. 
 Laud. 3. Chryf. Sijr. Chronnon Al. fl sr) wh d';i:t^ovra iv Barb. i. Fim. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 (T«r) Cimf.Aug.g. Fff.&i feptem & duo alii, Chrijf Tlieoplnjl. Calark,:n. 
 
 3 (aJTK?) AU Aug. 6. Cot). 3. & alii , Lat. 
 
 4 u7ii) tdd. &c. CaJJiod, ^ Al. AEt'h. Lot. 
 
28o V A R. A C T. IV. 
 
 5 ik) tdd. &c. AUir, ad 'y^ufjiuaTiiq. ('jc) Al. Barh.?. & alii, Chrvjf. 
 
 7 ^ 7(2 ante iJ.kcru)) Comf. Aug. 6. Seid. Fff, cod. plurimi. tco Er. & al. 
 
 8 ToO /T^awA) ^ Al. Lab. in inf. Char. & aliis. oLvrm Coft. dKyacm ad- 
 dunt N.I. Laud. 3. JEth. Arab. Lat. alicjui, Sijr. Noa IfriJicl, led audite Jiabet 
 cod. Reutl. 
 
 9 ivr]) Itt' Aug. 6. Fjf. 
 
 11 ohoSofx-rtVTcov^ akoSo/xcov AL & alii. 
 
 12 (i<<Js) y^/. & alii. jiiJ'ii/ Comf. ^ yvro to? s^aroV) — Er. ed. I. 2. 3. 
 /^Mg". 6. B. s. Cant. 3. Cov. j. Magd, N. 2. Fff. aonnulli apud Bezam , Oecunu». 
 Arab, 
 
 14 (ts) ^/. & alii, Lat. Syr. 
 
 16 (-PTo/jiVw/^sv) ^/. Aug. 6. Cant. Cov. 2. 3. Laud. 3. L. Lin. N. i. Fff. 
 
 17 aV{;A»-) ^ ^/. & alii, Euthal. Lat. Terininationeni verbi llatim arripuit 
 libranus. 1] dTrnX-nrooM-idcL) dTritAna-ojUiljct Hervag. & al. ed. Fff. &. alii. 
 
 18 ttvTok) ^ Al. Aug. 6. & alii. 
 
 21 zoXda-ca'.To^) KoXdaovraui Comf. Aug, 6, Stld, cum inultis , Chryf. ^ toV 
 gscr) -^ Lat. coll. cap. III. 10. Habet Calaritams, ik mf. 7Ww. inanii prima. 
 
 24 o^ecc) enJi. mjf. Ireu. Calarit. &c. ~- AL Athanafats, Cop. Lat. niulti. 
 Omillum, 6 recurrence. 
 
 25 {-TTViviuetTi dy'io)') Bnae & E. Sckmidii edd. & fic fere AL Barb. 2. Cant. 
 Colh.6. Cm. 4. Gen. Laud. 3. N.i. Fet.i. quinque cod. ^mA Bezam, .ithanaf. 
 Arab. Coft, Lat. Inn. Calaritan. Didynms i. 2. de Sp. S. /^mhrof. Sijr. ^ da,v.a) 
 fatris nojiri, alio & alio loco, inierunt AL & alii , etiam apud Athanafium, Aith, 
 Arab. Lat. hen. &alii, Syr. Conf. Marc. XL 10. 1] -- th) Er. aL Aug. 6. 
 Cant. Pet. I. Fff. & alii, (ri') Comf . ike. 
 
 27 51' T. -TT. T.) Stefh. ed. I. 2. & ali^, AL Barb. 3. Cmt. Colb.6. Cov. 4. Gen. 
 Laud. 3. N. I. Stefh. ^, -. i'. ly. Fien. ChrjfojLCjirilL /Etb. Arab, Armen, Loft. Lat. 
 Syr. LertiiU. Iren. Calarit. .imbroj. Hilar. Cerealis, Cajjiod. ( ^ ) Comf. Er, ike. 
 ^ ( Acioc ) Laud. 3. Lin. nonnuUi cod. apud Er. Theofkyl. Confer Gmm, 
 
 30 ( — tI) Comf. Cant. Cov. 4. Gen. Laud. 3. Chryf. Euthal, '^l ( — d-y'in ) 
 Lat. inmf. Trev. Confer v. 27. In Coftico intcrprete decile ait appendix Millii : fed 
 neque in co neque in Arm. decile , docuit 110s eel. La Croze. 
 
 31 Tretpcyiridc) Travr} Tr2 Q'iAovti 7n<riviiv additum perperam apud Iren. &, ex 
 CO , in Cant. Laud. 3. & inde apud Bedam. 
 
 32 fxia.) nee fuit inter illos difcrimm ulhm addit Cjfrianus , proxima Lues 
 fpedtans , & , ex co , Cant. Laud. 3, Beda, ^ 
 
 33 '"^«) 
 
V A R. ACT. V. i8i 
 
 33 (>iT«") i*t75 XQ''^^ Comp. y4l. Slid. '& alii. 
 
 35 T/ ar) - ^iig. C. yff. & alii. 
 
 36 Sarrc) iuffti^ AU Steyh. I ict. &alii, /1r*i. Coft, Lut. Syr. Epifhan. Eu- 
 thal. ^ iiTTo) 0.710 Jl. Sin. & alii. 
 
 CAP. V. 
 
 3 iTrP^rPua-fv) iTriipairiv Athanaf. & Lat. aliqui. ^ voai^iaa^cLi ) yo7(pl<ra^t^ 
 ci Er. yff. & alii. 
 
 5 port dt) Comf. Ah Seii. ^. cod. plurimi. «- Er. & al. ^ ravTct) -» 
 jtl. Cant. Cov. 4. Gen. N. 2. Lat. 
 
 9 T/ ) -- Syr. Ar»h. 
 
 12 t^mro) Corny. Beza^ Al. Seid. &. a\'u. iyiviro Er. Si i\. 
 
 14 ?r/5-«v'ovTt? ) oi -71. Al. Lin. Mont. % TrXriSn) 7rXr\9u Aug. 6 y (qui tamea 
 V. 16 pro d(&ivi?c, a<&ivriq habet , per compenfationem , ) Caef. 
 
 15 xaTflt Ta? 7rAaT#<'a?) — j^tk. fl xaxat) xa^' 6(V ^/. & alii. ^ avTwr.) £/ 
 liletatantur nh infirmheitefuci, addit Calaritanus. Et fie fere pleiique cod. Latiui, 
 fed maxima in verbis dilcrcpantia , quE Glolfam indicat. Poflit in Grscis hiatus, 
 avTftv rccnrrente, admilfus vidcri: fed in mf. Lat. Reut,lini^fii/i eil., ^ libirahantur 
 I tmits ah infirmilate , abfquc fua , duraiv. Ex Latillis nonuulli Grtca luc quoquc va- 
 ric fingunt. \'id. Gnom, 
 
 18 avrur') — AL &alii, Euthal.Lat. 
 
 23 ^ t^o) ) Cctny. Al. Aug. 6. Seid. Steyh. omn. Fff. & novcm & ti'es alii , 
 Chryf. Euthal. Diecfliijl. A!th. Afiib. Lat. Syr. Calaril. {'i^cD ) Er. propc folus. 
 ^ -rr^i) iTr] Al. & alii, Lat. in mlf. ^ 
 
 24 ii^i\}^>w 0) Er. &c. Lettio media : omida in Al. & aliis , (nifi alliteratio 
 eft ad («goi/. ) varicque mutata in Corny. Arab. Syr. & aliis. 
 
 25 >- A'<7£t>v) Er. AL Aug. C. Bavh."^. Gen. Fff. & odto & tres alii, Euthal, 
 Lat. Syr. ( Xiycov ) Corny. & al. 
 
 28 »■) - AL Athanaf. Lnt. Barb. i. Legit & non legit Oytillus, & Cant, bilii)- 
 guis. Etiam fine ov manet Interrogatio. Fortafl'e librarius rcceutiorpoft Myav coe- 
 pcrat fcribcre,oT/, & mox vcrfo llilo fecit 6v. 
 
 29-0 pofl Si) Corny. Stid. Fff. plurefve, Chryf. d Er. &c. 
 
 31 <J«5<«) tdd' mff. etiam Cflnf. grsce &c. So^ri Lat. 
 
 32 avTK) fii. »«/f. ex cap. XUI. 31. ( -^ ) AL Cant. Gov. s. 3. Mont. \ Pit. 3' 
 /Eth. Arab. Lat, Syr. Chryf. 
 
 N n 33 axB- 
 
282 V A R. A C T. VI. 
 
 35 aKwavnc) aK^ovni; Fff. & bis quinquc alii. 
 
 34 (av9fw7r«?) yit. Cop. Lat, plerique, Chryfofl. Sic v. 35. 
 
 36 <w) ,ui'yav-, & Comp. y^L F'ff. & alii, Orig. /¥th. Arah. Lat. aliqui, 5yr. Ex 
 c. VIII. 9- ^ '^■poTjz.oMw^M) Er. nefcio an Colh.6. Seid. Sin. cum Gov. 2. 4. Gmi. 
 yim. Chryf. Lertio facilior. { ttpoo-jjcAmQh ) Comf. Er. ed. i , ( quanquam Eniendau- 
 da 7r^ocriKo?^yiGyi habent,) Aug. ^. Seid. (cum inter «. & A a manu fecunda,) StepK 
 omn. Fff. & fex & tres alii , Euthal. Leftio media, unde etiam TT^.o^iK/xi^yi Al. L^ 
 Pet. I. Cyrill. Treoa-tTiQn N. i. at, confinfit., habet Lnt. ^ 'i^f^fovTo) ndaUus eft Iva- 
 bet iai. in mf. Trev. & aliis apud Heiitenium & Zegerum. 
 
 37 /xavov) erfi. &c. ex c. XIX. 26. (, "- -4/.. apud Fellum , Lat. Barb. r. Cyrilll 
 unde TToXvv Eufil, Comt.. 
 
 38 ( ^ aL''T«)£r. /"-jf. & aliquot alii, Theophyl. 
 
 39 Svvan^i^ SvrwiSri Aug. 6. Barb. $. Cov. 4. & alii bis quatticr, Orig. & alii.. 
 ^ avTo) tdd. &c. nee non Cajfiod. unde avTa Seid. avriir, Al. & ieptem alii, ^tk,. 
 Lat. aliqui. -- Ijit. multi apud Zegerum. 
 
 41 ( — oLVTii^ Al. Cant. Cov. 4. Genev. Magd. Arab. Coft. Syr. Calaritan. Le- 
 ftio media, unde etiam tx /mo-S Comf. Lin. Seid. & alii , Arab. Lat. th -^vi^'ih krS 
 Cant. 5. Lmd. $. Tlmfhyl. t5 ;t?'5"« P^t' i- ^ff- Ckrff. Hilar, in Gal. VI. Vid. 
 Gnpm. ^ Kci,Tn^iai9n(Tav) Hoc ante uttI^ ponit Cotnp. Aug. 6 plurefve, Lat, 
 
 C A P. VI. 
 
 3 {xctrcLgmoixiv) Elzevir. & recent., edd. Aug. C. Gov. 2.^. Lik. Steffi. ^^ la. 
 Fff. Lat. Id mox compenlatum eodem fphalmate in Trgoo-xa^Tj^nVw^ji/ v. 4. ut ha- 
 bent Aug. 6. Cov. 2. 3. Lin. Seid. Stefh. la. iy. & alii. 
 
 7 QiS) zu^ia Cbryf. Zat. multi, Cam. Laud. 3. ^ vvrmnev') vTrmai Al. Fff. 
 & alii. 
 
 8 Tfkim) (-dd. mjf. Chr-)f. Exv. 5. 7. (A^^'c'toc') Al. Barb. 2. Cant. Colh.6. 
 Cov. 4. Gen. Lin. Mont. ALi. Pet. j.' Sttfb. S. i. la. Armen. Coft. Lat. Syr. Arab.. 
 Didymus, Afterius , Produs , Eutbal. Sic loh. I. 14. Inde X<^^'t°'^ ^ Tr/Vea? 
 Laud. J. X'^^''^o^ QiS Mth. 
 
 9 ( iS)v Xvyofxivcsv ) Al. Lin. Pet. 3. Fff. Euthatl 
 10 ( ) Cov. J. Arab. Lat. Syr. Didymus. 
 
 13 /BAdatpyf/xct ) tdd. &c. Ex V. II. ( ^ ) Al. Barb. i. Cant. Cov. 4. G'en> 
 Arab. Copt. Lat. .S^ r. C/jr'ff. Proclus. f - tj^'tj^ ) Comp. Al. Aug. 6. Cant. Cov. 3. 
 Laud. 2. 3. Magd. N. 2. Pet. i. 3. Fff. Mtb. Cop. Lat. Cbryf. (rara) Er. &c.. Syr. 
 Ex V. feq. 
 
 14 (iz/^rO Fff. S^n. 
 
 CAP. VII.. 
 
V A R. ACT. VI!» 283 
 
 CAP. VII. 
 
 2, 4 ;:t*PP<»'') ^*C'="' ^"5'^' f^ff- &. alii. 
 
 3 7m') Twv 7m' AU Cant. Land. ,^. plurefve. 
 
 4 K^ ixHSiv ) Corny. Aug. 6. Vf. plurcfvc. xaxfJflsv M. al. Cbr^f. ^ [xirau- 
 rtf ) utTMXJiTtv Conq\ Er. Aug. 6. cx>d. plur. 
 
 5 xa^ medium ) a'Ma y^mfc. Lat. /r«». Cunt. ^ ( iJSvrt^ avVnV sic kcct. clCtcS ) 
 Al. Cant. Gm. Lmtd^ g, Lin. Pet. i. j. at/Tur i. f. x. avru unus ap. Bezam , nee 
 non Chryf. ■Etiara, pro auTw ^hvoli, itivoj avrri Corny. Aug. 6. Seid. Fff. pluref- 
 ve, Lat. Irtn. 
 
 6 KTwc ) ctuTu yiug, 6. N. 3. Pet. J. Steyb. S. Lat. plerique , Syr. Arab. avrS 
 KToic Atbanafim. yrcoc, tt^oc clvtov Irm. Cant. ^ ctuT-n ) an unus apud Btzam , 
 idemquc apud IVecb.-, Cov. j. N.i. ^tb.Coyt. Sy. Arab. ^ x.aKa)ano-iv ,) Genef. 
 XV. 13 accent. {•/.xKuymriv) Er. & al. Vid. Gnom. ^ TeTfaxoV/a) triginta ad- 
 <lunt Lrt^ mil. Char. Col. & al. 
 
 8 ( «Toc ) Er. B. 2. Cant. s. Magd. Steyb. ly. Fim. 
 
 14 tuKce/B) ^ Al. apud Fellum, N. i. ^ - at/rfi) Er. Al. Aug. 6. Lin. Magd. 
 N. I. 2. Pet. J. Seid. Fff. plurefve, Chyf. Eutkal. Lat. plerique. {uvth) Corny. &c. 
 ^ il/y/^a/c il^iouyx-ovTct iriVTi ) iliSofJi.i\y.o\nct TTivn -i^/vXciiQ Corny. ij2^-ouyix.ovTct <ct| 
 TTivTi i^vXtic Cbryf. 
 
 16 a) Corny. Al. Aug. 6. ncc non V^. & al. edd. al. , Ch-\jf. ^ dS^ciau) 
 Hoc ex abbreviatura nominis ia.x.a)/2 natum putat Ckricus & cum eo Artmonius 
 p. 212. Sed ncutrum horum nominum uUo , neduni ailini , compendio fcriptuin 
 rcperitur. Dere, vide Ghow. ^ iiJi.fj.6^ t» avXtf^) ^dd. &.c. Lcd-tio media, va- 
 rie mutata, 
 
 17 KY)'^^') Corny. Er. Suyh. Btzafy Fell. edd. Hnc exceptionc: item Aug. 6. 
 N. I. 2. Seid. Fff. Chrvjf. Errati ergo ell, quod Millius ncc plures pro hac leitio- 
 ne codices in appendice citar, & in contextu ^.•)0<7{i' haber. ^ muq7-cv) ufA-oAoyncri* 
 Alex. Barb. i. N. i. Lai. unde i-Trn-yyuAcLTo Cant. Laud. j. Beda. 
 
 18 iriQo^) IT. ITT diyvyTTov Al. & alii. Ex LXX. Exod. I. 8. 
 
 20 ^ clvtH ) Er. Al. Aug. 6. BaJ'. a. Cant. 3. Cov, j, L. Magd. N. 5. Pet. i. 
 yff. Chrtjf. ( ai/T« ) Couiy. &c. Lat. 
 
 21 iXTifjivra, S'c avTor) VxtjQsvtoc Si olvth Al. & alii. ^ avf/Afro) ai'siAaTS 
 Al. yff' &- alii. Eadem diale<ihis v. 10. c. XII. 11. c. XXIII. 27. 'my4l. & al. 
 
 22 TTao-ji) iv '7rci.7ri At. Laud. j. Fff. Orig. Lat. in mf. Colqti. ^ AoyoK <*i » 
 (QycK ) fiyoic K'" ir Xoyoic Er. % iv i^yni, ) i^yoit; Aug. 6. & alii. {^70/; at/xS 
 Corny. Al. Cant. & alii , Lat. Euthal. 
 
 26 Ti ) Si Lift. Laud. 3. Beza. fl CuiTc ) -- Al. Gen. & alii. Euthal. Lat. 
 
 Nn 2 27 »;.waO 
 
2^4 V A R. A C T. VII. 
 
 27 n'/zac) r\iJ.u)i AU Aug. 6. & alii, Theopkyl. nee non Fjf. Ex LXX. 
 
 C50 x-v^ih) Conf. V. 31. -- yil. Barb. i. Copt. Lat. 6j5 y^tk. ^ (7ri/(|< (pXoyo<;') 
 Al. Barb. j. Gen. Laud. 3. N. 2. Steph. i. Leit. ■jjr. 
 
 31 {i8a,u//,it(^i) Comf. Er. ed. I. Aug. 6. Cov. 2. Seid. Fff. & alii bis quatuor. 
 
 32 Sioc luaax, xjt) ^n? ) l<Tctix xa^ Al. N.i. per compeiifationem , coll, 
 var. left. c. III. 1 3. item Cov. j. Pit. j. Za^ in ml". Schelli. Syr. 
 
 35 a^;^ovTa) C(3?i. &c. ^rw. Cojit. E proximo. ( a^;t>»^ov ) y^/. Pit. I. Ckryf. 
 bis: neque obltant Lat. Syr. ^ 4v X^'^') '^'^v Xitsi^ •^^* Barh.i. Laud. j. Pet. 3. 
 
 Stij)h. ^. /a. Chyvjf. EuthaL Lat. Vtrumque Cant. 
 
 36 7JI alyv-rra) Conif. AL (in ed. Ox. min.) Aug. S. Baf. 2. N. i. s. Fjf. 
 & bis quinqiie alii , nee non Laud. j. Pet. j. Ckryf. Ledlio media , uti c. XIII. 
 13. rniac yij atyvTmi Steph. ed. 2' Si. al. rri aiyvTrTcp Er, Cant. 2. 
 
 37 xiipioc ) — y^L Cant. /^tk. Lat. ^ ^ ^ vfxm) Al. Cant. ^th. Lat. it. 
 Cov. 4m..N- I' Fff. Cknjf. Syr. mm Comf. Aid. Laud. 2. j. Pet. 1.3. ^ at/Va axa- 
 o-jc&e) Er. Steph. edd. &c. Lat. S'jr. ( — ) Camj). Al. Aug. 6. Baf. 2. Cant. Cov. 
 2. 3. Laud. 2. L. Magd. N. 2. Pet. i. Fff. Arab. Chryf. Theopkyl. 
 
 38 Aoyia) xLyo'i Er. quidam codices apud ^^^aw , nefcio an ab Erafmo diverfu 
 ^ug. 6. Baf. 2. Cant. 2. Cov. j. L. Arah. 
 
 39 (t« Ko-^^'ict) Er. B. 2. St\d. Fff. Fim. & fex & tres alii, ChryJ. Iren.] 
 
 41 dvtiyctyov) dvriviyzctv Genev. 
 
 42 kA alterum) m Lat. aliqui, Sy. 
 
 43 Cixa,v) — Cant. N.i. Syr. Orig. Irm. % {pi(pdv) Comp. Laud. 3. N. I. 
 Tbeodorit. Tizeof kyla^ius SA.mhuc\., Coft. ( magno liic pondere,) Lat. in mf. Colon. 
 & in GlolTario P/zi/oww , Syr. Leftio media, Druiio & Hodio probata; unde etiam 
 piipd Cov. 2. & alii apud Bexam , quod Sam. Petito placet: pai<pdv Al. pi(p(pci Scho- 
 lia Grsca : pi^(pdv Aug. 6. &. bis tres alii, Chrjf. nee non Fff. Turn piu<pdfj.j 
 pa.u(pdv , pai/^<pdv , pa(pdv Cant. & alii , y^rab. Lat. pi(pdfx ^th. po,u(j)S Orig. Et 
 fic vel p4//ccpa , legendum effe Itatuit P. E. lahlonski in tr. de Rempliah. /^gjftia- 
 cum autera pe/ztpa fonus grscus facile litera N auxit. Renifha eft etiam in Lat. mf. 
 Reutlingenfi & Sclielhorniano. ^al^vXSivor.') Sa/ucta-zovy loco Bdj^uAuvoi; , alicubi 
 legi notat iVeclidiana editio: idque ex vetuitis exemplaribus petitum arbitratiir , & 
 ferme approbat , Humphr. Pridmux in Nexu Hill, i'acrs cum externa , Part. I. 
 pag. 14. 15. ed. Germ. Le6tiones Wechelianae ., ubi nuUis aliis codicibus muniun- 
 tur, ^f2a«annotationibusortum debent. Plane ex LXX int. m luftitnm , quern 
 Beza allegat , derivatum ell SeLfJi.oia}tov. 
 
 44 - if) Er. Al. Aug. 6. Barb. f. B. 2. Fff. & quinque & duo alii, Chryf. 
 Arab. Lat. (unde cum ell in cod. quibul'dam,) Syr. (sc) Contf. &c. fl yiwiv) 
 
 Vf/,COV 
 
V A R. ACT. Vlll. 28s 
 
 vuwv Stefh. C(1. I. /il. Clint. Fff. % \v ante tw ) - Stifh. ed. 3. fphalma. 
 TJ ) -~ ^'jf- H f^<»^7>\) fjiooua-k y^ug.C. rff. plurefve, Cliryf. 
 
 48 viok ) fdd. fn[f. /Irmen. &c. Ex c. XVII. 24. ( ~- ") ^U Cant. Cov. 4. Gtn. 
 Laud. J. Ptt. J. Euihal. Mth. Cop. Lat. Syr. 
 
 51 TM Kd^S'ta.') HofSicLK; vcl raTc; Ko^Siaii; Al. & alii, Eutbah ^ K9i tJ^ei;) 
 — Lat. aliqui apud Zcgeruni & Bczam. 
 
 52 (<aHi ffVf xTt/vfltv ; ) .y^r. Z«f^. Vid. Gnom. 
 
 §5 -^TAn'gnc ) rrAwfuc 7r/<rta)q y^ A\ 2. Ste^'h. 1. y^rai. Copt. Syr. 
 
 58 ( - avrm) Er. ^ug. €. Lin. Pet. i. Fff. & quatuor & duo alii. 
 
 CAP. VIII. 
 
 1 Ti) S\ Comf. Er. ed. i. ^itg. 6. Cant. Seid. & alii. 
 
 2 avTu.) ai/Tov. Aug. 6. Vff. 
 
 6 t\) Si Al. & alii. Ex v. 11. 
 
 7 -TToMwt) -TioT^oi Al. & alii , Eutkat. Lat. e proximo. ^ (paiyi fxiy. ) Comf. 
 Aug. 6. Fff. plurefve , Chryf. uijaiAri (pcavri edd. al. 
 
 10 ( -- 'TTcivTic) Er. Aug. 6. Cant. 3. Cov. 2. j. Magd. N. 2. Pet. i. Fff. 
 hen. FtUf. Hoc pofl: /s7ci'T5i; rcponit Se\d. ^ (y.aAK^svw) Al. & duo & odto 
 alii, Euthal. /Eih. Lat. Iren. 
 
 12 T<j) - v^/. & alii. •(} ^ T« ante Injii') Conif. Al. Aug.6. Cant. Laud, s- 
 Mmt. Fff. plurefve , Oir^^. tS Er. &c. 
 
 13 (TYiuiiaL K^ SwafXiK; jUiyatActc jivouivatc') Stefhnndrum edd. &C, {^(Tv\ixi7ct, kA 
 ivvct/jLiK; (Mf^aAati; , ynof^iva) Leftio media; cujus conltniftione (de qua vid. 
 Gmm.) non percepta, textus aliis quoque modis, quos tamen Lnt. & S'yr. rcdar- 
 guunt , cfl mutatus. nam Swdunc, xaj arui'ta, ixvydXa •yivomt-iva. Cowp. Cov. j. /f. 
 Gen. Laud. 2. J. ^^eid. Swr/unc fxiyLXac n^j cruuct yivofjCivu Clirijf. Svvat/ut.111; xtjj 
 tTrfxitk yiro/^im Ei\ Aug. 6. Baf. 2. Cov. 2. Magd. N. I. 2. Pet. I. Fff. Aral, 
 aruiTci Kdj\ Svvd/ucttQ ytvofjiiva. ed. Brylingeri & al. 
 
 16 kuq'w) X^'^^ £^' Aug. 6. Fff. & quinque & duo alii, Arah, 
 
 18 BicLtrafxtvoc^ iSm Al. & alii. 
 
 19 tar) av SUfh. ed. , Chryf, 
 
 21 K(J'f ufq. T«T<>)) ii ra Airyw t«tw aTs x.Xyi^oc \v tw 7r/Vf^ rnvTii dnfltt. 
 *T''P' H "fy ^oya THTu) T« 7r#s-« Tai/'r^ .y)ir. ( que m conf. c. XIX. 20. ) Arab. 
 Amlrof. 
 
 N n 3 z% ^ii 
 
2U ' V A R. A C T. Vlll. 
 
 22 9«k) Kv^ia ^i. Cant. Cov. 4. Gen. Laud, j, Confth. a^ofl. Bafil. Cliryf. 
 jfmbr. Ex V. 24. 
 
 34. Ku^iov) 6iov Cant. Mont, apud Fellum , Syr. & alii. Viciflim ex v. 22. 
 
 25 Stctuct^Tv^dfMvoi') Sia/xct^Tv^op.ivoi Conif. Er. ed. i. Aug;. 6. Cov. 5. Lin. 
 Seid. & bis tres alii, EMhal. ^ ki/^jh) OiS Al. Un. Mont. ^tk. Arab. Lat. ali- 
 tjui, Syr. 
 
 26 ( at^Tji) Vide Gnom. 
 
 27 oc alterum ) ~- Gcrbelii ed. , Al. Cant. Lat. 
 
 28 {dviyivcorTKi-, fine ^a^prsvio) Comp. Stepk. 1. & quatuor & tres alii, unde 
 aviy. t\ Al. ai'i"). S\ Pet. j. dvci,yiyM7KCi)v Cant. 
 
 30 7r^oa"J'ga//-«'f ) 7r^oS^afJ.Ci)v Comp. 
 
 32 xw'^ovToc) xf/^stvToc -^Z. ^M^. (5^. ante rafuram , Sad. &. feptem & duo alii. 
 ^ dvoiyei) dvoiyn Comp. Aug. 6. Fjf. nvoi's^i Chryf. hen. 
 
 33 (^ ^ avTH ) Al. Lat. hen. LXX. 
 
 37 itTTi Si uf(|ue X^'^'^'') Er. ex margine unius codicis, Cov. 4. Gen. N. i. 
 Otcummius ( Wliitbio,) Arnmi. Lat. & verflo neograeca. i ni S\ aury 6 pAiTrvro^ , 
 £av 7ri<^iCiig «§ b'/ti? t«5 na^SictQ cm , aco^nori kta. Laud, q,' Sic /rmamjl. 3. c. 12, 
 avTO? 'itivaX^^ TTtt&ilc, Koj ^a^ituTiKct d^ictiv SctTnt n-vojj 'iXiyi , tticium tov uicv 
 Tn Bi^ ihct4 hj-Q'j X[.i^6v. iffi eunuckns credens ^ flMim pojhilans baptizari dice- 
 bat , Credo Filium Oei effe lijum. idera libro 4. c. 40, FaciU fiiafit PhiUppus m- 
 
 nudw, credere, turn eff? Chriflum lefum eunique effe Filium Dei, Cyprimms 1. 3 
 
 ad Quirin. c. 43 , l^mc dixit Philippus , Si credis ex toto corde ttio , Hat. Tertullia- 
 nus de Bapt. c. 18, FIDES (Ipadonis) non moratur, aqua non exfpeciatur. Adde 
 Hieronymum &. Auguftinum. ( -) Comp. I. Aug. 6. Barb. oEto, Baf.2. Cimt.2. 
 Cov. 3. 3. Land. 3. L. Lin. Magd. Mont. N. i? Pet. i. 3. Seidel, Sin.Steph. J, ■■.'\iy. 
 Fjf. Fien. Chryf. Oecum. conim. in cod. illo Aiigufhno , ^tk. Coptica vedio & viil- 
 gata &tSaliidica, Syr. cod. Latinus Bcd-£. Mutili l\mt Baroc. Hunt.i. & Cant, ne- 
 que adliuc Lu. Pet. 2. occnrriint. Itaque pro textu fiiperliiiit Cdh. 6, (qui tamen 
 a V. 2y ad cap. X. 46 in paula c(t apud Millium , adeoque liiare videcur:) & 
 Sttph. I. SCI, li modo hi duo & non ad Latinum lunt conform ari , & integri , & 
 dexcre coUati. Gr^ci codices, qui liunc vcrfum certo liabent, & pauculi I'unr, 
 & inter le propinqui fetenim Cov. 4. Gen. AL i. mox v. 39 in aliud additamentum 
 lina conlentiunt,) & luinc verlum ex Latino rellirutum liabent. Laud. 3 quideni 
 aperte latinizat , a ceteris graecis abludens : fed ceteri quoque interpolarionera 
 prx ie tcruiu. nam illud, /hctw? '/_(ii<;-oc , per articuluin , nomen , cognomen, 
 locutionem aliciiam facit , coll. var. Mattli. I. 18. & talis confelfio cognomen 
 ChrijH potius in prsedicato , quam in lubjefto appellaret : quare Irenaei interpres 
 in verbis iiipra ex libro ejus tertio notatis nativam Luck fimplicitatem, prie vul- 
 gato, fervavit. De Latiniliuo codicum gcircllorum Cov. 4 & Gm. conf. Var. .lac. 
 11. 20. Variant inter fe intcrpretaiiones Arabicae. Plane Latinorum & codicibus & 
 
 patri- 
 
V A R. ACT. IX, a^ 
 
 jwtribtis antiquiirnnis Iiic locus nititur, & nitltiu- firautevi ut illc locus i foh. V.- 
 7. ad quern in §. 2s una eademque caufa imiagatur , cur Grseci utniinquc locum 
 tam frequentcs omiferint, difcjplina videlicet arcani, quam Chryibllonius ad h. 1. 
 five vcrfuni liunc igiioravit five dilUmulavit, certc iion praeterit , quuni Pliilippi 
 fermonem yf/rawnf /w' duiitaxat tradhns, & tradationcni mo\ abrumpens ait, Eru- 
 hffcite, qmtquct ajxirt^oi adbuc mn iUumhuui eftis. Eandcm caulain prxclave no- 
 tat Wliitbii Antimillius f. 52. f Si pnus) <Je dvrw Cov. 4. Gen. Laud. j. N.i, 
 Lat. in mf. Char. ^ i^i<rn) licet iiabet Armm. Lat. Gloira videtur clTc, caqueper- 
 vetus. ( - ) Lat. ( in mil Colon. ) unde ccoHnai) Laud. j. ex parallclis. Vid, 
 Gnom. ^ rov vi.v ulquo /f/^-ov ) tk rov X^''^'^^ ■, tov viov th 9ii Laud. 3. II C ^ 
 ;;t(?'fcf ) Lat. in ml'. Char. & Schelh. & BeroUn, aliis(jue, Intiiwis , ut niodo 
 diicinius. 
 
 39 TviZua.') TTVivua a-^tov eTfTSTfi' l-r] tov Ivv^Xov cL-^yiXoc St Ah Cov. ^, 
 A'. /. & lie fere Gtmv. & unus apud Bezam ; Cafjiod. Rjbanus. conf. v. 26 de an- 
 gclo. hieiotiymus adv. Lncit". SfiriiJim faniluin Philiyyusy inquit, diaconus eumtcko 
 deUit. & pollea textum lie allegat, Jflritus Janfhis vmh in eunuchum. Idem ta- 
 men in Comm.- in leHi. LXITl ait , Confiderimus illud , qiiod in AHibiis afofiolo- 
 rum fcrii^tur , Spiritus Domini rapuit Philippum , & non vidit cum ultra eu- 
 nuchus : an fiij<er angelo dtbeamus Kcciftre. fiint qui angetum in Spirit u fm^io haec 
 fecifft tefientuh-^ 
 
 c A P. ix: 
 
 3 -TTt^iYicr^ciiliv) TTff/tf-fa^i/jv (phalma ultra feculum per complurcs iditioms ^ 
 qus aceuratae pufantur , propagatuni ; Icvc illud quidcm , fed curam non conti- 
 ■uam prodens«. 
 
 ,5 x'e^c ff-T-jv) ^ y4i. & alii, •[j /«T«0 ^(^w^aro? uddit ^/. & alii , /Eth. 
 Lat. multi ; ex parall. ^ 6v av Sfjoauc, d>7^i d^dct^Si) qitia tu yerfeqiieris luflum-, 
 tibi ira eft. Et quutn tremerct, mirati funt. ac dixit, Domine , quid vis mt faari? 
 Dixit ei Dominus, Surge hahet ^th. Videtur gloflam, ex parallclis con fcc'lam, in 
 margine Gr^ci fui cxcinplaris minus diflin^te fcriptam Icdtamque , referre. 
 51 aMa ) Comp. Al. j^ng. 6. Cor. 2. J. 4. Laud. 2. 3. Fg. & reliijui fex claflis 
 primE, pnrro plcrique Grxci codices apud Erafmum, Barh.otio, Cant, r, L.Mont. 
 Pet. 3, Slid. SiH. Steyk. ^. (non quo exprclfus exUarec TravTwv omnium Stcphani- 
 corum confcnfus; nam fxpc hoe ^. occunit , ubi nonnulli aut mutili fiiille vi- 
 dcntur, aut minus accurate coUati : Ted quod nulhis exprelfe obllaret;:) Fieju 
 Credo etiam Gm. (qucm Cwdimus 4. km\^Qi' eomitem haher,) & Colb. 6. ( cujus 
 certc paufa pcrfrequens eft.) Adde Chnjf. Euthat. ^rab. Coyt. (etiam in SaliU 
 dico excmplari,) Sy. Hiant Bar. Cant. Bunt. i. Lu. Pet. 3. {jxAupcv (rot -r^oQ 
 ZiVT^a. Aa;tT<<f«i. T^ifMvii xai ^ctfx&dv tc^? , xtif/f , it m ^tXu^ tt oni tr cci ; xai 
 xwioc 7r(;'.s mCrov) Er. fex cod. Grsco ad Latinunr conformato , quein fecutas 
 etiam videtur c. 111. 20. VI 11. 37. X. 6.) & inde al. editiones : Lit. non initi.j 
 M ex La«i.jj puteti fed fcnliin , ex c. XXVL 14. XXII. 10.. iiec tamen plane- 
 
 dillentid- 
 
288 V A R. A C T. IX. 
 
 diffentit Armtn. Ipfos Latinos codices vetuftiores variare & Eraftmis notat ,' & 
 ex Breviariu inf. apparet , in quo aliter aliterque hie refertur locus, lllud , 
 cx,Arpov (Toi TT^o? xji'T^a AaxT/^giv , hie agnofcunt Oecmmnius , Arab. ^th. ut 
 Whitbius notat. Agnofcit efiain Syrus : led cum Ariiht verl'ui 4 fubjungit , ex. 
 parallelifmo videlicet, cui ^thiofitn quoque oblecundantem vidimus modo. Val- 
 la : Non kic , fid inferius kgitur , Durum ell tibi contra ftimulum calcitrare : 
 caetera verba nufquoim inveni, fed hoc tantum , Surge &c. Congruit Beza, quem 
 Revius non rede infpexit. Multa ejufmodi adje6la luut J^is potillimum in 
 codd. Lat. qus v. gr. Lyranus paflim notat. Longiorem periocham , ctkAyi^ov — y- 
 aWor, GlolHun elFe, exparallelo c. XXVI. 14, & ex paraphrali compolitam, prodit 
 multiplex inter paucos, periocham referentes, difcrepantia. Tribus diverfis ver- 
 liculi quinti locis hanc fententiam, axAn^oti aoi tt^oq jcivr^a, AcDtT.^nv-, exhibent ver- 
 liones nonnullse, vel potius editores verfionum , paraphrali ilia t^s/^«v ktX. vel 
 praetermiila vel adhibita. NuUus codex nif. Grascus, Flurentiiw quidem concilio an- 
 tiquior; nullus Graecus commentator , ne T/jevpljylactus quidem; nulhis Lat inns Ly - 
 rani.setate potior, periocham exhibct. In Latinis codicibus paulatim ell enata, & 
 inde in Gr^cum unum alterumve hand pridem propagata. Antiquitas optimorum 
 teflium fingulari conlbnlione lectionem uoftram defendit. Copiolius hoc declara- 
 tum ell in Novis literifriis Tubingmjibus A. 1739 num. 18 & it), atque in Defmfiont 
 feorfum eodem anno, iterumi]ue Anno 1745 a me edita. ViA.e'Mn'c Af^mdix n. Villi. 
 Seft. II. 
 
 6 XcL?\Y\QviTiTwj (rot ri ) ego ofttndam tibi omiTia quae , ( iterura ex parallelo , ) 
 
 ^t/jicqiS. ^( <TI (Ti) OTi (Ti Al. Gm, N. I. 
 
 7 ivso/) ^l. Aug. 6. cod. plurimi. mm edd. 
 
 8 <Js med.) Ts Er. Aug. 6. Fjf. & alii, Chryf. ^ nSim) edd. &c. uti v. 7. 
 ( aj'ev ) Arab. Lat. Syr. 
 
 12 Iv o^ot/xaTi) ~~ Al. Mth. Coft. Lat. Beda. ^ l7ri^ivra)i7n'Ti^ivrcLEr.B.2, 
 
 13 --0 ante avavia?) Conif. Er. Al Aug. 6. Mont. Seid. Fff. plurefve. Sie]ph. 
 edd. 
 
 17 ( ■- /n(7«?) Er. Aug. 6. Cov. J. Fff. & bis quinque alii, ^th. Arab. Co- 
 ftica utraque. 
 
 18 Mo-ei) -• ^th. Coft. Lat. in mf. Col. Cajfiod. ^ - Tra^aX^m^) E''- ^l- 
 Aug. d- Fff. & alii bis quatuor , Oecum. Cop. Lat. Syr. Sed poll Act/Bcav ponunt 
 Mth. Arab. ( 7ra(iac,X^^,'^<^ ) Conif. Steph. ed. &C. Chryf. 
 
 19 a o-clOAoc) Initium periochse. ( - ) Al. Barb. i. Laud. 3. Lin. Mont. Pet. j, 
 Chryf. EutJial. ASth. Lat. i>yr. 
 
 20 h ) ingreffus praefigit Mth. Lat. fl ( m^v ) Al. Barb. 2. Laud. 3- ^- -• 
 Pet. 1.3. Eutkal. jEthiop. Lat. Inn. Syr. 
 
 21 iAnAvQfO iAwP^vS'cv Er. Aug. 6. Fff. & quinque & duo alii, Chryf 
 
 24 TVakcrum) - Al. Aug. 6. & alii. 
 
 25 JtaoMxay) 
 
V A R. ACT. IX. 29% 
 
 25 xa9l)*av) xciQyxa.v aCrov Al. Fff. & alii, Eutbal. 
 
 26 ( - TctvAoc) AL B.irb. I. Ptt. 3. Eittbal. JBth. Copt. Lat. Syr. f {Iv) 
 •dd. prime, Aug. 6. Seid. Fff. & feptein alii & unus. Ex v. 28. 
 
 28 ( ek ) Cow/'. Er. ed. I. 2. 3. 4. AL Aug. 6. Cant. 2. Cov. j. Laud. 3. L' 
 Mitgd. N. r. Sin. Stepb. S. ly. Chryf. ad v. 43. ( qui idcirco tlwi iy,7ro^iii6fx.ivoq 
 omittunt cum AL apud Fellum, B. 2. & Steyb d. & Oecum. quanquam Er, in ed. 5. 
 fc id ex coiTimentariis , qui Chryfoflomi titulo leguntur , adjecilFe aimotat:) item 
 Cov. 4. Gen. Laud. 3. N. i . Pet. j. Seid. qui item k%i sxTro^eoDutro?, ni fallor , o- 
 mittif. Ex V. 26. % x.a] alterum) - AL Lat. in mf. Char. ^| wtS) — AL Laud, j 
 apud Fcllum. 
 
 29 eMun^-ac ) edd. tnjj\ Syr. &c. 'i?^r,vai AL Lat. de quo conf. Var. c. XI. 20. 
 
 30 auVoi' prius) avrov vvktqc; Lat. multi, S'jr. Ex V. 25. ^ avToi alterum) — 
 ^L & quatuor & duo alii. 
 
 31 «<' lAi h XT A.) tdi. mff. Cbryf. Oecum. &c. Ex cap. XVI. 5. (>i ) At' 
 
 Bub. I. Cov. 4. Gen. N. i. vet. j. Steyib. <?, (quanquam Stepliani margo varieta- 
 teni hanc cohsercntcm in trcs partes dividcns, fccundo & tertio loco /3 habet,) /Etb, 
 Lat. Syr. Dionyfius Al. ad qq. Pauli Samof. EutbaL 
 
 32, 35 Ai/War) Av^ciY Comp. Aug. 6. nee non C^v. 3. 
 
 34 hanc, 0)0 i»i(7K? Er. Baf, 2. Cbryf. 
 
 35 xof Tov) X.1J1 T>iv Coinp. 11 {a,7i7d^o)va) Er.Aug. 6. Bcirh. 6. & fex & duo 
 tlii, Cbryf. Oecum. n cmphatico fimul expreilo. do-d^oya, Fff. <rdppcDva.y4L adqavx 
 Bexa^ Lin. & alii, ajs-agwmv Caroli Stepvani ed. Saronae , vel Sarone potius, Lat, 
 
 3[> Si>a dvSqxc ) edd. complures cum mjf. idoneis , Lat. Syr. BafiL ( -• ) Er. 
 Aug. 6. Pet. I. ^'^. & bis fex alii, Arab. Habet & non habet C^Ji^/yi 
 39 iTTiSeiKvvutvaji') aCrw addit Lat, hodie, Syr. 
 
 CAP. X. 
 
 I C - Iv) AL^Aug. 6. Cov. 2. Lin. Mont. N. /. 2. Pd. j. Chryf. Eutb»L 
 2( -- Ti) AIL Biirb. I. Cov. J. Laud. J. Za^ & alii , Cbryf. 
 3 T^) ^ Fff. Cbryf 
 
 5 a-iuuva) a'lfjuvd riva. Comp. AL Laud. 2. N. i. Seid. Stepb. 'i\ Lat. Ex v. 6. 
 11 0? iTT. TffTi^^cc) rov «7r/x,aAte>{ioi' Trer^ov Er. Aug. 6. Sin. Fff. & orto & tres alii 
 Exc. XI. 13. 
 
 6 - KTcc ufq. TToifiv) Comp. y4L/lug.6. Barb.fej.nem, B. 2. Gen. Laud. ". 5. 
 L. 5wf6. quatuor aut quinquc , Fff. & bis lex alii, Cbryf EutbaL ^rab. y^rmen. 
 Lat. in Cant. & SchtllK vel etiam apud Caffiodorum, S^rus. («to? ^.tA.) Lat. & iu- 
 dc itcvum cod. Er. quoin ali.-e fccjuuntur edd. Copt. GloHa (ut Er. nuoque anno- 
 tat,) ex V. 32. & ex cap. IX. 6. perinde ut o? AaA«o-« xtA. ex c. XI. 14 addunt 
 
 o Barb. i. 
 
ago 
 
 V A R. ACT. T. 
 
 JBarb. J. Cov. 3. 4. Suph. la. Hiant Bar. Cant, grsece, Hunt. i. Lu. Pet. 2. credo 
 etiam Colb. 6. L. Stefh. 9. quorum longa hie paufa ell. Itaque pro additamento 
 illo Latino nullum fupereft Grxcum fuflragium , ne Laud, j quidem. Onummium 
 citat Whitbius : baud Icio an rectius, quam Chryfoltoini marginem. 
 
 7 (at/Tw) AL Cov. 4, &alii, Lat. & alii. 
 
 10 lx«i'&)v) Ex V. 9. oLVTcev Al. &alii, Oris;. •J i7ri7i't<Tiv') lymTO Al. Cov. 4' 
 N. I. Pit' 3' Ong. Euthal. Ex initio verliculi. 
 
 11 ( ^ i'TT avTov) Al' Cov. 4. Gm. Pet. g. Ckmms AL Ong. Eutkal. Arab. 
 
 Lat. Barb. i. Laud. 3. Sijr. Infertum ex notiflima hiitoria baptifnii lelu. Marc. 
 
 I. 10. U ( ~ ^ihjuivov Kffj) Al. Pet. 3. Orig. Mth. Cop. Lat. Barb. i. Land. 3. 
 Sic cap. XL 5. 
 
 12 Twc 7>j?) Hoc poll: i^TTiTa ponit Al. & aliquot alii, Clemms Al. Arab. Cupt. 
 Lat. Syr. ^ ( -- ^t^ti Ta (jyip'ia-) AL Lim. Pet. 2. Arab. Cvjpt, Lat. Cant, latinc, 
 Syr. Clemens Al. Orig. Euthal. Tkeodoritus. 
 
 14 y.) Kffi Al. & alii, Ckmms Al. Orig. Lat. 
 
 16 Trdhiv) iCBOq Al. Sialii, T^at. •- N.i. Euthal. Syr. 
 
 17 savTw) iyiviTo addit Cant, ex c. XIL 1 1. 
 
 19 Snv8v/j..) Comp. Al. Aug. 6. Cant. Seid. Fjf. & odto & (quanquam Stephani 
 margo vacat,) quinque alii , Chnjf. Euthal. unde ^iavo:^uiVH N. i. (ivSvunuiv^) 
 Er.&.a\. ^ — T(5e;c) Er.Aug.6. Barb. Jepiem, Cant. Stcph. quettiior , Fjf. & fex 
 & tres alii , Arab. Conftit. apofl. Chryf. Cyrillus Hier. Caffiod. & alii. Facile 
 omiiFum poft olvi^iQ. (t^«?) edd. al. , Lat. hodie, Syr. 
 
 20 cTiOT/ ) oTi Al. & alii. 
 
 21 Trir^oc) d ttst^o? Aug. 6. Fjf. nee non Cknjf. % t'Ac ufq. avTov") edd., 
 nonnulla grjecorum exemplaria apad Er. , & vix alia prxter Bnf. 3. Laud. 2. Lin. 
 Fien. nam feptem circiter hiant. Glolla ex v. 17. & ex c. XI. 11. ( - ) Al. 
 Aug. 6. Barb, fex , Cant. Sin. Steph. quatuor, Fjf. & ofto & tres alii, Chryf. Eu- 
 thal. Mth. Arab. Lat. Syr. 
 
 23 (fflva^-a?) Al. & alii , Syr. & alii. — Euthal. ^ ~- tTic, poll aVo ) edd' 
 primie, Aug. 6. Fjf. & alii, Chryf. tTk; Steph. ed. 3. 
 
 25 f t5) Er. ed. I. Al. Aug. 6. Barb. 4. Laud. 3. Seid. manu fee. Fff. & fe- 
 ptem alii & unus , Baflius. ^ y^-^oo-ix-vv/ia-iv) aincfi addit Cop. Lat. aliqui , Cant. 
 apud FelUun. Non addit Lucas, eum. Euphemia. 
 
 2f) avToi/ inyei^i') ny^^iv avrov Comp. Chryf. 
 
 30 yimv)[nuy\v Er.. ^ ( — ruceJwv <fw) Cov. 4. Lat. plerique, Barb. i. A^^th. 
 Ara.h. Chryf. in coram, vel etiam Jhcofhyl. Videri pollit ex Nell. L 4 iiuc tra- 
 dui^lum- ^ TMv ivciTtiv a^av Ti^QatvXof-^ivoi;) TT-Q^oa-iv^o/xivog utio 'sx.t«? Oi^a-c, icoQ 
 a«yaTM5 Laud. j. Beda.. 
 
 32 0? 
 
V A R. ACT. XI. itft 
 
 32 i; ufq. (TO/) -- j^l. N. T. Lat. aliqui , ^th. Coft. 
 
 33 ( o-K ) Lnt. & iiulc Cvit. yEth. Sijr. Ajjtiqiiiirniia ledtio. rov Siov fum- 
 filTe vidctur librarius ex fine v. Iiujus, vel ex v. 31. ^ Os» altermn) Kv^in AL 
 N. I. Pet. J. 
 
 36 ( ^ Dv) Jl. Lat. Athanaf. Of. V. c. Arian. Syllaba , bis legenda, feiuel 
 fcripta. Sic Ex II. 2 poll d<^itov-, ov omifit ///. 
 
 38 cJ?) ov Cant. & al. apud Er. 
 
 39 C ^ t(Tix\v ) y^/. Cant. Cov. 4. Lani. j. N. I. Pet. j. Eutkal. Irmm ittlL 
 duo. ^ y^) Comp. Al. Aug. 6. Baf. 2. Slid. Sttfh. quatuor, Fff. & no vera &fex 
 alii , Chryf. Euthal. Iren. in eod. Voff. ( -■ ) Er. is. alii , Lat. 
 
 40 avToy) avTO) Al. Citnt. Vff, 
 
 42 (Sto?) Cant. Cov. 4. Gen. Lmid. ^. Arab. 
 
 48 T» xt/g/») in7H X^"^^ ■^^' & ^li'' ''■« tt^g/y ''nfi'"» Conif. Sdd. & alii. t« xv- 
 £/'« kav X^^7^ Cov. 4. & alii , Lat. Syr. 
 
 CAP. XI. 
 
 7 (xa^) /^/. & alii bis quatuor, Euthal. Lat. 
 
 8 ( - TTav ) y^/. & duo &! trcs alii , C/;rt//I Efiyh. Euthal. /Eth. Lat. unde 
 ri pod ;j3/iov infcrunt Cor. 4. Gm. Sic Trap fubauditur 2 Cor. VI. 17. 
 
 9 /*o/) ~- ^/, Lfl«i. 2 Cvcl 3,) A''. I. Pet. 3. Lat. Epifh. Euthal. 
 
 Ji a-vnX9i7v) a-vviA^t ^ug. ft. Ex condi-uftione participii fubfoqiicntis. ^ /utt- 
 Siv (hay-^ivouivov") ^ Cant. ^ cha.y.Pivouivov') Jictx^tvouivo^ Aug. 6. Lin. StctKOivayTst 
 Ah & al. Ex cap. XV. ^^ i' ^ ^ ^ '^ 
 
 13 ( ^ aViJ^atc) y^/. Z.W. Pet. r. 5. & alii, Laf. S-jv. & alii. Ex c. X. 32. 
 
 16 kv^h) t« xu^/y ^/. 6"^?i. manu recentiore, F/. & alii. 
 
 17 J'wpfaV) gratiam liabet Laf. ^ ( ^ /t^'Toi') P^f. /. Cor. 4. Gen. Chnjf. 
 ^ ( -^ ii) Al. Steyh. i. & quinmic & trcs alii , Chrijf. Euthal. Lat. ^ Stov;) t« 
 //>! ^xi'ct^ avToic; TrviOfxa. ayiov {iiteph. /3. /a.) TnfivTctTiv m ai/TO) addit CrfHt, eX 
 LatiniSf dc quibus confer L')ranut)i. 
 
 18 e/? ^wMv) ei(/. >«//*. &c. CaJj\od. - Liit. apud Er. 
 
 If) 5"6?a'v(>)) <;-iiT)d.vii Al. Vff. & alii. 
 
 20 («A9oi'Tfc) Al. Baroc. & fex & duo alii , Chr^f. ^ tt^oq ) xo/ ^r^oc y^/. & 
 alii. ^ («M»ii'aO /^/. Arah. /Ethiop. Lat. (qui tanicn ctiam c. VI. 1. XI. 20. 
 Graecos liabet:) S-)r. (jui tanicn ctiam eM.>iv<s-ac c. VI. i Graecos dicit. Commuiii- 
 or Icdtio, eM«i75"ac. Scd Jlcllenifiae opponuntur Hebrads, c. VI. i. coll. c. IX. 29. 
 
 Oo 2 i»- 
 
ag^ V A R. ACT. XII. 
 
 ludam h. 1. opponuntur Gratci , ut paffim. Redle probat lianc leftionem Ffftri- 
 us ad A. M. 4045. 
 
 22 ( - J/sAfi^rv) Al. Verfiones. Idem Verbum, «w? fequente, c. IX. 38. 
 
 25 ( — /Sa^va/Sa?) ^/. iV.i. Lflt. (fedhabetilraf/. ) S')*-. ^ atirov prius) «- 
 Ml ^ug. 6. & alii , Ckrjf. ^ ( - auToi/ ) Al. Aug. 6. Barh. j. Fff. & quatuor & 
 ties alii, Euthal. Lett. 
 
 26 amnc,') cLvTOic, Lin. N. t. Pet. tin. apud Fellum. at/Vo?? »at; ^/. £«?<«?. 5 
 apud Fellum. ^ ( ^ If ) £r. Fff. cum proximis. 
 
 28 ( ^ xaha^oc,) Al. Pit. j. Armen. Cop. Lat. /Eth. Cant, nee non CaJJiodorm, 
 qui princife fupplet. 
 
 29 ivTTo^iiTo') Comj. Aug. 6.) nee non Cmt. plurefve. yivttq^. idd.al., Chryf. 
 
 CAP. XII. 
 
 3 C a/ ) y^/. Cmit. Cov. 2. 3. Gen. Laud. 3, Lin. Mont. N. i. Pet. i. Fff. 
 plurclVe. 
 
 g ( Tregj ) Conif. Al. Seid. & duo & tres alii. 
 
 9 auTOi ) - AL Cant. N. i. EutM. Pet. 3. ^ Sia) vtto Al. Fff. & alii , 
 Cliryf. 
 
 10 TreoM-ASoc) TT-eoo-MAaov Er. Fff. & alii. Conf. Mill, ad c. XX. 5. 13. 
 
 11 aA«9wi;, o'ri)edd.mff. Syr. Cafftod. &c. or/ aA«9&)c C/m'i;/. bis, Calarit. Cant. 
 
 13 (auTK^ y^/. & duo & quinque alii, Euthal. Arab. Lat. Syr.. ^ (77-go«A9g), 
 Rervag. ed. , Zat. iS"i/r. ^f^a in aunot. edit. 2. 
 
 i§. (,ua/v«;,) Fj^. & alii, Mk. 
 
 16 TTiT^oQ) ~- Cant.' 
 
 18 8;t 0A/70O «'^^- ^'# C^^*'f;'/^ •^-'^^- Cfl^'"^- ™^^ l^'^y^^ ^'^' ^y^' "^ Ca/arit. 
 Cant. 
 
 19 /e) Ti Cowjj. AL 
 
 20 C - (^c.) y^/. Co/^. 6. & unus & tres alii, Euthal. Lat. Syr., 
 
 22 QiH qici)vyj ) (pcovri (}iH Comf. Aug. 6. Fff. 
 
 23 Jdgjtv ) Comf. jer. y/w^. 6.. Seid.- Fff. plurefve , Chryf. nee- non Lin. MonU 
 T-^v So^ctv Steph. edd. 
 
 2.5 i^) ik Er. Aug. 6.. Fff. & al. ChryS". quod Beza cum TrAwpoiTafTf; junge- 
 ret. \ liiiaaccAyiju) js£. o; avTio;t«av Com^. Seidel. & alii, Cuffiod. Syr- 
 
 CAP. XIIL 
 
V A R. ACT. Xin. ft93 
 
 CAP. XIII. 
 
 1 ( -^ rivU) Al. Barb. i. Cant. Lin. Pit, 3. Euthal. ^th. Lat. Sijr: 
 
 2 Tor prius ) Corny. Er. Al. Aug. 6. Slid. Fff. cod. plurimi , Chri^f. t6v re 
 Sttph. cd. ^ /2a^vci.£ctv "^ rov 7av?iOv) did. &c. Cnj^od. h. 1. At Snuliiin ^ Bar- 
 naham liabcnt Ldt. plefique , & Sijr. nee non Cajfiod. in Pf. 28. ^ to i^yo-.' ) — 
 un. cod. apud Bnam. 
 
 4 <TiMvK6iav^ Mvxi'av Mont. 
 
 6 (oAnv) Al. Stefik. tres ^ & trcs & quinque alii, Euthnl. Chrijf. Mth. Lat* 
 S-^r. ^ (oivSpa rra) Al. Cmt. Cov. 4. Lin. Mont. Chryf. y^th. Arab. Lat. Cala- 
 rit. Syr. Leftio media: unde --kh avd'pct rivci. Steph. t. la. Colinaei ed. ix.fi rirct 
 civS^cL Laud. j. iV. /. Pd. j. Euthal. avS^a, riva futiyav Barb. j. ^ /Baqi>i7Hc) Comf* 
 Steyh. cdd. &c. vciTlo vSahidica, ncc non vulgata Co^tica , & Armtn. Baoi^aSv Er, 
 Al. Lu. &. bis fex alii, Oecum. Caffiod. unde (pro ci ovoua) ovonari Lin. & alii. 
 {j3:e.^im) Fekf. nam Bariihi liabct Lat. in edd. priniis & in mf. Colon, unde 
 iaritu plurimi alii, hricu habet Hiiron. dc nominib. Hebr. & Beda , dicentes , 
 a nonnullis Barjcfu corrupte legi. Hieron3nno airentitur Hillerus, Onom. p. 803, 
 (ubi 0ri2:encm iic (]uoquc Icgille fufpicatur,) & Herm. von der Hardt , Syri:e 
 GrarcE p. 113. Barfchiima habet Syr. Nomen Syris Irequens, ut patet ex AIL- 
 manni Biblioth. Or. T. II. cap. i. 
 
 8 iXvuac) «Avaac Hiller. 1. c. % 0) Htinfius. 
 
 9 ( •- ^ttj) ///. Lin. Mont. N. I. Pet. j. Chryf. Euthal. Lai, 
 
 II - TB poll yjH^') Conif. Aug. 6. Fff. plurefvc, Chr\f. rS Er. & al. 
 
 1^ d^X'^^^'^y^^') "ii- '"/T- Arnun. Copt. &c. quanquam Millii appendix a^- 
 X'iQ^i; in Copt. c(Tc ait : qufwi qiiidem in ^t.h. legit L. J^e Dieii. ^ f^ ) « tk; 
 Al. Gen. & alii, Euthal. Lat. & alii. Ex Eph. IV. 2y. IJC^^iio? top Aaov Aj^jts) 
 Stiph. J. (". Syr. 
 
 17 — iT^aiX) Er. Aug. 6. Barh.'j. Riroc. Lu. Sin. Fff. & ofto & trcs alii, 
 Chrijf. Arab. Copt, Sijr. (/7ga«A) Comp. & alii, Lat. qui tovtov prsetermittit.. 
 Ex V. i6, 23. 
 
 18 Mc) ^ j^th. Lat. Cant. Laud. 3. Syr. ^ iTQo-rotcQtj^iv) tdd. Fff. & alii r 
 Chryf. Oecum. Lat. ah Ilicritnj'mo , nee non Aug. 6. {iicoXicWoiirTi'.^Al.Laud.^. 
 Hefych. Eadem varictas in LXX. Vid. Grabii Proleg. Oftateucbi , cap. 3. §. 8. 
 Orthographia diverfa , notro eadem. wutridt liabet AH. In Alia, ut apparet , pro- 
 nunoi '.runt & fcripferunt \T^o^ot^^y\<TzV Alexandria: , iTqzsonoQtfTiv. quocfque 
 apud Origentm non femcl ex Deut, I irpoTocrvofiiTfv allegatur, a librariis priilicilci 
 potiiit. Thcopbilura , cui Evangclium & A^% rcripfit Lucas, Alexandriae Jliiire, 
 alibi ullenjinius. Id quoque adjuvar, ut fT():js^C()w/j Luoe e(Fe arbitremur, cuia 
 prsefertiin cod. Jlex. &. apud LXX & in A6tis fic liabeat, Vid. Gnom. 
 
 3 19 xatTSr- 
 
494 V A R. A C T. XIII. . 
 
 19 xctrix.Xii(>ovofM(Tiv) Er. Al. Aug. 6. Barb. 7. B.2. Stqi^. tns, Fjf. & bis ofto 
 alji, Chnjf. & alii. ( x.a.mAyj^oSoTtio-iv') Conip. & forcaiVe bis duo alii. Vid. Gmm. 
 
 19, 20 (aJro)!', dr jtrA.) Al. Pet. j. cum codice aUqno, quem unuin eundein- 
 que rclpicit Rob. Stephamis_ in var. lert. editioni N. T. A. 1568 lubjuneltis , & 
 Beza in aunot. & Wech. in margine : & ( avraJv omiiro ) N. i. item y^rmen. 
 Copt. Lc!t. cod. grsci apud Marianam, id efi: , Velefii excerpta ex Latino fafta: 
 Cbnjf. de quo agit Simon in not. Gall. Vidctur lixc mutatio , ante exortam dif- 
 quilitionem chronologicara , per incuriam introdudta librarii , qui ab a^Tcov ad 
 TavTa traniiliens 5 nimis cito wc arripuerit, & dcinde quoquo mode jcstij ^.jra rat/ra 
 refarferit. Textum iequitur ^th. Adde Gmm. ^ ij.ird TauTa ) — Cmt. Arab. 
 
 21 ( — fleoc) Aug. 6. Baroc. Cov. j. Mont. N. 2. plurefve, Chryf. Lat. ali- 
 qui. ^ iT« Tt<T(7aga.x,QVTa,^ ^ Arab. 
 
 23 (rtyayi^ Er. Al. Aug. 6. Barb. 6. Fjf. &. quinque & feptem alii, ^i/i» 
 'Arab. Lat. Atkanaf. Chryf. & alii. Ex allit. ad 'c7J■a,yy^A^ctv. ^ aoyrtipa, inirSv') 
 edd. mjj'. Armeii. Copt. &c. a-con^iav Barb. 5. Lu. Sin. Steph. tres, Vjf. &. fex & 
 tres alii , Ai^tb. Arab. Ch-ijf. in comm. Tlnopliyl. Ex compendio fcnptionis 
 
 a^ct tv' vel ex rhythmo, l7ra.yyi?^ictv. Deinde facile omilTum IruSv in Aug, 6. 
 Baroc. N'. 2. & nonnullis apud Er. 
 
 24 vravTl & /\ccf2 ) -- Er. Aug. C Bar. Fjf. & quinque & tres alii , Arab. 
 Ex V. 23. c. V. 31. ^ /\ao)) — AL 
 
 25 Tivcc fji.i vTTovoeili ihajf 5 6v^ ilu] lya. ) (ham me. arbitramini effe :- non fum 
 ego: habet Latinus interpres. Ex quo Luthenis: Ich bin nicht der, dafiir ihr rnich 
 haltet. Nam Liitkeri setate Latina excmplaria , quK ille in A61:is inta-dum fequeba- 
 tur, (c. IV. 9. V. 6. IX. 31.) fere carebant flgno interrogationis. At lioc loco 
 valde excitata e(l oratio, cum interrogatione , qua: Latinis pollea editionibus hie 
 quoque addita elt. Tiva hoc loco pro ov Itva poiiitne dici , nee ne , non qusri- 
 nms. Ait Raphelius , negat Wolfms. 
 
 26 ( \^a,7ri<^dXYi) Al. Barb. 6. Cant. Lin. Mont. N. i. Pet. 1. 3. plurefve) 
 Chrvjf. Vid. Gnom. 
 
 27 ( -- h) Comp. Pet. I. Seid, Fjf. & bis tres alii, Chnjf. 
 
 29 Trmra ) Comp. Al. Aug. 6. Sdd. Fjf. & multi alii , Chrijf. ayrcLVTct Er. & 
 alia; edd. 
 
 31 (v^v) Al.~'Cov. 4. Gen. Lin. Mont. N. i. Steph. e. /. la. plurefve , '^th. 
 
 Copt. .Lat. Cant. Syr. 
 
 32 at/Twv rifjuv) YiyMv Al. Mth. Lat. Barb. I, Cant. 
 
 33 T« ^'aA^w T« 7T^rJ)TU)^ Sic apud Lucam Latine legit i^7/jrfMJ in Pfalmum II. 
 & Hieronymus in Pfalmos , initio , vel antiquus ejus interpolator, atque liovum 
 audoritate flc cdidit Erafmus Grsece : quem tamen folum refpicere videtur Lati- 
 
 uorum 
 
V A R. ACT. XIII. 295 
 
 nonim Stephaiii Bibliorum niirgo, Iiis verbis, Ouuiam Grani coJices kgunt ^ yri- 
 tiKi. Oliiii qiiidcm flc Icgcnmc Grxci : Origcnes , vcl certe vetuftus auCtor , in 
 Catena; Gfor^7«j Alexaudrinus , Oecumenins, Sic Latiui codices aliqui , Beda tCr 
 lie; Latina Biblia Oucntd'nvia , &. Zcgerus: fic Carit. ladnc & inde gnece, & Cif- 
 fivM'iii coiniii. in rlilni. 11. Aliiquc, Afri pixrertim, hunc Plalnnim intcrduni ut 
 minium allegantcs , Latinam potius Aftoruni apoflolicoium Icrtionem , (juani 
 Hcbniicam Plahncinim divilionem rcfpicoro vidcntur. ( tw •^a.Xfj.cS' ra Sivn^u) ) 
 C('»;f. Sti^h. tdd. mff. Ckrijf. Mth. Ar>ib. Armm. Captjai uti'aquc , Sijr. De ucxu 
 Pfalmi I& II, lit hodic nuniciantur, multa diflcrunt philologi : led tota dil'cepta- 
 tione hoc quidcni loco fupcrlcdcrc licet. Vera eft Jcftio brcvior ( rij ■<ya.huu ) 
 line epitheto nuincrali. lie enini habuit Lutinus interpies vetuftidimus, & ex eo 
 Graecum exemplar Bedae , & Latini quidam codices apud Eraliiium : lie liabuiHe 
 videtnr Grsca leftio , qiiam feciitus Aug. 6 litcram B ^ Jkundi noinm ■, ante -J/aAuci) 
 inferuic. Hxc IcL^tio media : nndc olim nonnuUi t^ ts-^mVc!) , pleri(]iie portea tm 
 hvrt^M ftippleverunt. Vid. Bezae & Catnerarii annot. ad li. 1. Adde Hejijchium 
 prefbyterum in Wulfii anccdotis Grajcis, T. 111. p. 175. Pari modo apud Ter- 
 tullianum 1. IV c. Marcion. cap. 22. & apud Cyprianum 1. I ad Quir. § 13 Pj'ciU 
 mo huic ipil ab eis citato, alii yrhno, aVu fecundo additlerunt, qiium Cj'prianus in 
 ed. Er. ablblute babeat Pfalmo, &. Tertullianus baud diibie olim lie babuerit. Scho- 
 laflicam fcdulitatcm epitbcta ba:c redolent: apofloli nufquam capitis aut plhlmi 
 numerum allegarunt ; & in hoe fermone Pauli concinne inter I'e refpondeut duie 
 formula, iv iSi vj/a^z/ia' ev iTi^fxi. v. 33. 35. „- 
 
 36 TV} T8 6«« /3»A>),), T)} T« flea ^nM Er, & al., Aug. 6. 
 
 39 'C^) - ^/. Lat. 
 
 40 'iTtiXBn ) iTTiX^oi Comjf. Cov. 2. Seid. Chnjf. 
 
 41 Savn-f-^.Ti) Bavu. ".ai/i-TrifiXi-^ari Comf. Bart>. j. Caff. Steph. tve9i, & ali/, 
 cod. Grxcus Bedat. GloHTa marg. e LXX. unde ^f/.S'Ai\lctTi y^j^ y^vu. Chrijf. Vi- 
 tn. U ( - «(7o.) Conif. Er. Aug, 6. Cant. Seid. Sin. F]f. & novem & tres'alii, 
 Chrvjf. Arab. S^r. ^ ) Conif. AL Aug. 6. Barb. 3. Sad. Stevh. omn. Fff & 
 quinquc alii & unus, Chrijf. Euthal. Jlmflnjl. Lat. {d) Er. ik al. 
 
 inferit reeentior cod. qucm feeuti funt Cumplulmfes. 
 
 43 - aCroTc) Er. Amt f. Laud. 3. Fff. Vim. & qninque & trcs alii , Uu, 
 fcxecpto RemM Gr=ecus 5.^.., Sijr. (aOroik) Comp. &c. Chnjf, ^ ,^;.^,,«„) 
 7r(lojfA4Vciv Al. Iff. is. alu. Lx allitcratioue. ^ u / y 
 
 44 Ti) td.L prims, JL Aug. 6. Fff. & alii, Chnjf. il Ste^h. ed. 3. ^ C^o- 
 
 ^ 
 
\ 
 
 296 V A R. A C T. XIV. 
 
 f/iv(f)) M. Laud. 3. Lin. Mont. Pet. 3. Euthal. Lat. ^ 6iS) kv^ih Al, & alii, Lew. 
 in mC Col. 
 
 45 TO/";) Toiic XoyoK roic Cant. Laud. 5. Syr. ^ Myou'ivoii;) XaXauivoic, Al. 
 & alii. Ex c. XVI. 14. f ( - avriXiyovnc k^) Al. Barb. 3. Mont. & bis tres 
 alii , Verfwws : Hebraiiino noii obfervato. uiide si-ai-T/s^eycx nA Laud, j, 
 
 46 ^i prius) Ti Al. & alii. 
 
 48 'iX'^^^ov') iX^'^i fdd. yrimae, Aug. 6. Seid. Fizn. & alii. 
 
 49 ^l) xaO' M. Fjf. & alii. 
 
 go ( - 'w ) Al. Cant, adeoque Lat. olim , Cm. Lin. Mont. N. i. Syr. 
 ^ ( ■- Tov ) cod. multi , Chryf. Leftio media, unde cod. jnulci edam tov prsc- 
 cedens omittuiit. 
 
 CAP. XIV. 
 
 2 a,7Tei9^vTic) ciTrei^ricravrit; Al. Vff. & alii. 
 
 3 ^i^ovTi ) edd. priinas , Al. Aug. 6. Stid. Vff. & quiiique & feptem alii , 
 Chryf. Euthal. Lat. Sijr. >{g\ hh Sttph. ed. 3. 
 
 7 ivayyiXiComvot ") £5* commcta eft omnis multitudo in docirina eorum : Paulas 
 duttm £? Barnabas morabantur Lyftris. adduiit Lat. aliqui, & inde, aliis aliifque 
 Grsecis verbis , Cant, five Steph. ^. & cod. Bedai five Laud. j. O.uod fl eadeiu 
 verba habet codex Atioriim Ap. in Proleg. Wetfteii. p. 21. propinquitas ejus cum 
 Cant. Laud. j. apparebit. Fortaffe efl: illud Graecum exemplar Italicum mf. in quo 
 eadera verba reperiri docuit lo. Harlemius. 
 
 8 vTTa^X^^^ '- ■^^- Barb. I. & bis tres alii, Euthal. ^ 7ri^i7n7z-a,Tme-t) edd. 
 primse, Aug. 6. Fff. plureiVe, Chrijf. 7Ti^ii7i-i7!-aTik» Bezae. ed. 3. & recent. 
 
 9 wxas) M»a<r6 AU & alii. 
 
 10 dvci'^'riQi) To\ As-yw, \v ra ovo.uctTi tS x-v^in /«!7» P(:g/5"S araf^wS/ Comp. Colb.6. 
 Laud. 3. &alii, Arab. Copt. Lat. aliqui, Si^r. ^ mMsto) yiMtq Fff'. wAaro Al. 
 Aug. 6. N. I. 
 
 12 |W.W) ^ AL Vff. & alii. ^ J/a' \^mv) Mthiopicus grseca hsec deorum no- 
 mina retinuit: dcinde autem addit , quia Tov dicitjir, Mercuriu dicitur, fermom Ro- 
 mano, vid. Lud. de Dieu ad h. 1. il 0) — Aug. 6. Vff. 
 
 13 ( — auTwv) Al. Mont. Lin. N. i. Euthal. j^th. Arab. Copt. Lat. Cant. 
 Sijr. ^] {ii^iXov} Er. ed. i. B. 2. Cov. j. 4. Lu. Vnde (pro d Js xtA.) oi 3i k- 
 gei? .... myzavTii . . . wOeAov Cant. 
 
 14 ol dyrog-oAot) - Syr. Cant. & (pro axaVavTS?) ixaVa? Cant. ^ {i^ivrriSmcLv) 
 Al. Cant. Laud. 3. N. i. Pet. j. Euthal. Lat. 
 
 17 ( ^ 
 
V A R. ACT. XIV. 297 
 
 I" C ^ riuTv ") yll. Mth. Lijt. hen. in coi. plerifiiuc. vfxTv At. Cant. Cov. a^ 
 4. Lnud. J. Lin. N". i. 3. ^Itn. Iren. in codd. Fcuardcntii & VoUii , Chryf. Tlm- 
 ffri//. 'jOtoic Lto ; Stjrus, hoc & y^arzbi'-' juilgciis cum dyct&07roim. 1] «uwv) 
 edi. &.C. Sic liabct antiqua prccum formuli, ad cilnim capiendiim , ex Iwc loco 
 fuiiita : -tA«^m;7oi' ya^nc k^ ivji o^vinc tjc xapSiac ruan. vid. Rittei'shulii lib. V 
 facrar. Icdt cap. XI. (t/'r/w) Cmt. Cant. 3. Lmd. j. N. i. Steph. S, m. & prae- 
 tcr jios , alii duo apud Btxam, Ckrijf. Jheojihyl. Lat. multi , Iren. in mlT. auTwr 
 Lot. aliijui, Sijr. 
 
 18 at'Tcr?. ) att/Tor? , a'Mat Tro^ivit^ctt ixct^ov fi? ra Uict Fiin. & alii. 
 
 19 iTTYiX^ov S\^ Siarrt/Sovrav Je aCrcov w SiSst7x.6vTa)v iTTuX^or Coinp. f^m, 
 & alii, nee non Euthal. Cajfxod. Ar»h. GlofTi alicujus, qui non putaret , am- 
 nios mulritudinis e veltigio niutatos fuiffc. Atqtii ludseos, lalva lectione brevio- 
 re, vcl (latim vcl ferius fupcivcniirc putare poliis. ^ /Wao/) kA ^'i^^iyofycivat 
 avTciv 7rappt\7ict dvfTttuav t«c oX^^c a-^o?rvau{ d-r avrcov As^ovtj? , CJV/ >iSiv 
 d^<r'-ic ?,'(yH<TiVi a'Ma "rd?Ta xl/ivSovTou addit f^ien. & alii apud Erafmum ^ Bexaniy 
 MUlium. ^ (sfTt/^av) Cvnif. Fff. & alii, Chrjf. 
 
 24 w) ^ ■^^'^' ed., P^ 
 
 25 Aojov) A. T« xu^/« ^/. tres apud Bezam & alii, Euthal. 
 
 28 ( - f»") ^/. 5jr/'. /. Ci;;/. Liu. Mont. N. i. Pit. ^. Euthal. ^tliiop. 
 Lilt. 
 
 CAP. XV. 
 
 i? cf HTiiire&ic ) Omjp. A], Aug. 6. Barb. jr. Cant. L. Fff. & bis novem alii, 
 Oiryf. Confl. apoit. {; vi^nrnjiox; ) Er. & al. Ex V. 7. Hinc viciilini v. 7 (pro 
 (Fu^y.T.) ^nTnVtw? AL & aliijuot alii. ^ xa^ ^«t>i3-6wc) — La/. Laud. g. 
 
 4 aWf;c6''5'*»' ) magnifict addit yfw/'r. in Pf. 118. 74. Caffwd. f^i-ydAcaq mire, 
 addit Cdtu. 
 
 5 77-{Tr/5'«vxdr6?) T&Jy TrtT/g-jfxoT&JV £r. 5'/'m. & alii. 
 
 7 Iv) - Aug. 6. Cmt. L. Fitn. apud G. a Mallricht. % i* iu7v) ^ Fieu. in 
 Millii appendicc, Ln. in inf. Schclli. Sijr. \v ijuu j^th. jv vuh Al. Pet. j. hm. 
 Ckrjf. in coinin. Confiit. apofl., Euthal. Arab. Ex anteced. prox. 
 
 8 ai/'To7(; prius) edd. niff. ., Iren. Did^mus, Chryf. Sijr. ^ Lat. Laud. 3. Tr. 
 de Baptifmo lijcr. apud Cyprian. 
 
 9 ><<^€r) 89sv y^«^. S. Fff. 
 
 Tov etoir) .^ Lfit. in mf. Schclli. //feron. in Gal. V. i. & in ep. ad Auguftin. 
 Haxjmo in Ap. II. Mutianus intcrpres Chryf. homil. XIV in ep. ad Hebr. Id 
 
 Pp noQ 
 
igS V A R. A C T. XV. 
 
 non difplicet Bezx & Camerario. et habet breviof lectio, t/ 'miqa^iTi Ivri^eivitf 
 ^vyov ; valde fecilein & locutionem & fententiam. Irenaeum fic quoque legilTc 
 arbitror : & Gallafmm in eo nunc magis , quam Grabium fequor. Apud Ttr- 
 tvllianum de Pud. c. 21 inferitui' Dominum. Hieronymus alibi legit, Deum;^ inul- 
 tis locis , non legit. ^ ol Trct-ri^iq r/xav aVe rijuitg ) rl^u^7g ars ol TraTi^n; ti^jicov Lai, 
 in cod. Cliar. & aliis, TertuH. 
 
 II Ti<) Comf.Er. Ah Aug. 6. Cant. L. Fjf. Chryfofl. ~. S'teph. ed. ^ ( /mrx 
 y'^i^S) ~- Euthal. ^ ( -- ;^f/5"S) Al.Aug.6. Fj^. & quinque & tres alii , Chnjf. 
 Lat. in nif. Schelh. Tertull. Hieron. Mog. vel etiara Arab. 
 
 1.4 (7W|(/t8«v) .Ji/wow habet Lat. *[| C ~- stti') Al. Barb. 2. Cant. Cou. 2. Laud. 3. 
 N. I. Pet. .5. iat. Inn. Chryf. Euthal. ^ Conftit. apofi. Theoyky!. in comm. 
 
 16 d'jcL^^ii^^ct) ) '■7ri<;-^ii^o) Cant. Non inepte. t droiKoSoixva-w prius) Qjiidam 
 Hhri olxoSoixnG'o'. Pnibo, ut civa<;-^^rl/(i' fit fvo dvu, quod in dvoiKoSoiMTu fign. rui"- 
 lus , iterum , dcnuo. Bnifius in Parallelis. ^ Ka.n^y.tu.u-vi') xiT«,-(jauus!a 
 £(ir^. I. £m. Mont. ( ex allit. ad a.va^^i-}/cu' ) & lie Andreas C^f. in Ap. XI. 8. 
 neicio , an etiam Lat. Iren. Sic quoque Amoli IX. 1 1 Al. vel etiam Lat. 
 
 17 TauTO, TTcevTa) mdwa. Tavrct Comp. Seidel, f^ff. ^ ( ^ Trdvrot,) Al. {c\ui 
 id ipfum omittit etiam in LXX.) Earh. 2. Cant. Cov. 3. 4. Gm. L. Pet. j, Mtk. 
 Lat. Iren. Ambrof. Conjfit. a'poft. nel'cio, an Cop. & Colb. 6 , in quo Travra, prius 
 deeffe notatin- apud Milliunu 
 
 18 yvax^d ulque ai/rS) Er. Stifh. edd. Fjf. &c. Ckrijf. & lie fere, TrctvTx 0- 
 milTo, Syr. a. k^i yvcogd (L-tt oMvoc, ciCra Comjh Barb, i. Laud. 2. Seidel. Plu- 
 ralis faftus ob antecedentia : codices tres quatuorve, unius inllar, ob propinqui- 
 tatem. yvu^d dii clicovoq , junftim cum verfu 17, Cov. 4. Gen. N. t. Mth. Cop. 
 (^yvcu^ov OLTt a/oivo? iSi zv^lo) to ii^yov avry.) Al. & lie fere Lat. Iren. Cant. Arab. 
 
 20 siMa) aM' Aug.6.Vff. Chnjf. '(J d.Kicryrfj.dTm') dXiTyYtui-rm Er. ChryJ. 
 ^ KOJi t5 ttvizts) edd. mff, ^ Latini codd. aliqui ante Hieron. Conftit. apoft. Con- 
 eilium Gangrenfe , Cyrillus uterque , Epiihan. Ckryf. Copt. Syr. &c. unde 3vr7ifjt.aiin 
 Armen. ko] ttvixtwv Clemens Al. ( -^ ) Iren. Tertull. Cyprian. & inde alii Latini , 
 & Cant. Legit & non legit Origenes, vel etiam Gaiidentius. <|| ;t*) tertium) ^ 
 Lat. aliqui. ex var. Ie6t. v. 29 , ubi major fuit ^ omittendi proclivitas. 
 
 22 -- TO) ante 7^avXa^ Comp. Er. Aug. 6. Seid. Fjf. plurefve, Cbryf. rw Steph. 
 ed. ^ 0a^G-ct/3av) /Ba^(7al30d.v Comp. yil. & alii. 
 
 23 ( ^ nai 01 alterum) At. Barb. i. Cant. Colh. 6. Lat. Iren. Athanaf. Pacim. 
 
 ^ 24 i^ Y\fxf2v) - Coinp. Barb. i. Laud. 2. ^ XcyoK,)' XSyoiQ ^ug. S. ^ ( ^ 
 MyovTiQ ;tTA. ) Al. Barb. i. Cant. Colb. 6. Conftit. apoft. Jtkmiafins , Epiphanius , 
 Mth. Copt. Lat. nee non Irenaeus , apud queni li<ec pofl hi^eiXdixi^^^a, inleruntur. 
 Hiatus in rhythmo ij.cov & mu 
 
 25-kA8^a/^st;a?) iKXi^ctyJivoic, Comp. Steph. ed. i. 
 
 28 TiiTCOv) 
 
 ifl 
 
V A R. ACT. XV. !i9f 
 
 28 THTO)'.') tdii. inff. Chryf. Lat. Irm. Syr. ( - ) ^/. N. I. Pun. Ckmtns AL 
 Ttrtullian, Padan. 
 
 29 xai mcdinni) - Lat. in cod. Cliar. Rciitl. & aliis, Caff\oi. ^ x.«/ ttv/xtS) 
 fJd. inff. Atmm. Cvyt. &.C. ( ^ ) Cypitin. & alii Lalini. kxi ttviktcov Ckmens Al. 
 in Psedag. & Stroniat. Lat. aliqui. ^ T0()i6(ctc) -rof «(»>.• xai ora jmw S-jAsts i^'jioiQ 
 "v/vfi&ot,- , fTf(o/c ^>t>i 7ro/HT{ Cowf. Laud 2. StiM. & (qui verfui 20 idem adduut) 
 /rfH. C)frf7». Cent. Cor. 4. G?». i'ffip/j. *. ^th. EpiftolaSynodica foorfum muko ante 
 Hierolblj'mis fcripta & Antiochiani niilla e(l , qiiain Lucas cam huic libro infe- 
 rcret. Sine dubio etiam primo qiioquc tempore a mukis clt defcripta, & flc pro- 
 priis quibusdam gloirpniatis aurta. Ex eo gcncre videtur hocelTe uipplementiim , 
 K%^ QTaKrX. Latine id primum elfe adjertum, & inde grsece vcrfum, colligas ex 
 (xn cum indicative , quod Lucas ipfe nunquam fic adiiibct, nili in inrcrrogatione. 
 ^ T^at'^eTf) 7T(i%^Ti Stiph. a ( id eft Comp. ) Lin. at, agitis, habet Terta//. &aL 
 
 30 «A-&oi') xarJiAS-or Al. Vtin. & duo & Oi^lo alii, Euthal. Ex V. J. ^ iiriSct)- 
 KCLf ) In quihufHivn lihrts efi^ iSwKo. . Camtrar'ms. lie Pet. /. 
 
 32 t\) tdd. frinuu, Al. Aug. 6. Seid. Vff. &c. Chryf. Btzat verflO. Si Bnae 
 textus (per iplialnia) & inde recent, edd., Lat. 
 
 33 {d.-Toc^'i?.a,.7ac avryc > Jl. Barb. I, Cant. Colb. 6. Cov. 4. Gen. N. I. Pit. J. 
 Ettthal. j^Ah. Copt. Lat. Caffwd. 
 
 34 ( ^ fJ's^s xtA. ■) Al. Aug 6. Baroc. Baf. 2. Cant. 2. Cov. 5, j. Hunt. i. 
 Laud. 3. L. Lu. Magd. Mont. N. 2. Pet. i. Sin. Vff. Cop. Lat. multi, 5'i/f. Chr\jf, 
 f mm longam pcriochara finit cum v. 33. & novam orditur cum v. 35. In G.ae- 
 co hoc eilb negat Lijranus. His deduCtis , pro textu lupcrfunt Comp. Laud. a. 
 Stid. qui pro %vtoii habent civTob'') vel ctiam Gm. cum Cant Cov. 4. (fed hi 
 omncs ctiam verfui 29 incifum adjecerunf.) item Fini., unius coi. Gr. margo apud 
 Lr.ifnmm , e Steph. ik Barb. cod. nei'cio (]UOt ; j^th. Arab, (aputi L. de Dieu » ) 
 CojiJ. Armrn. Latini alii , (quorum non pauci, invito Lyrano, hoc aniplius ad- 
 dunt , Jnii^s auiem folus ahiit lenifilem ., quod habct ctiam Cajfuidorui & Armcn. ) 
 item , i\ modo redle collati funt , Colb. 6. Pttr. j. cum Lin. N. i. &. tnf. Graic* 
 7m/;Vo apud loh. Ilarlcmium. lie quoque , hrufakm omiiTo , Cant, nee non Rmtl. 
 Proclivi cafu omilVum ; per laltum ab at^ni/. ad a\jTou. proclivi conlilio , ut Lati- 
 junn iilud de luda , fic Grsecum hoc de Sila additum , nc verfus 40 de Sila, cum v. 33 
 pugnarc vidcretur. 
 
 Hibent vrrficulum editores omncs: ne(]uc ex Rob. Siephani cum textu remo- 
 vit MUliiis , qui tamcn gloMcma elFe putat. Res in ambiguo cfl per codices grae- 
 cos & per rationcs ex conrcxtu petitas : unde proclivitatem in utramque partem 
 notavimus modo. Pro genuino verficulum habet D. Haubtrus in Bibl. Bctracht. Ill 
 Stijck p. 14 feqq. duabus rcgulis iictus criticis. Earum una librarios 11011 niigna li- 
 Itrtntf in addetido ulrs ccnlct : fed magna libertafe eos uti folitos , & fEpeinterpre- 
 tationera unius marginalem ab altero pro parte textus liabitam & illatam ellc, fre-i 
 
 P p 2 <jueii- 
 
SCO 
 
 V A R. ACT. XV. 
 
 qlientiffimis conrtat exemplis , ut hoc ipfo loco libertas ejufir.odi addidit , ^6vo^ S\ 
 hv^ac. i-TTo^iv^r. Altera regiila libraries inulra , quae de textu iion elle ipHs ob 
 apertani viderentur rationem , omiliire ftatuit : fed librariorum cogitationes expu- 
 tare , difficilliinuni efl: : ut hocloco , niultorum librariorum judicio , verficuluin 34 
 verficulus 40 potius requirere , quam verliculus 33 repellere potuit. Conjectatio- 
 nes de lenlii librariorum in utramque partem nufquam non funt obvise , neque rem 
 expediunt , fed incertiorem faciunt. Non contentionis frudio dico hoc , fed ne ta- 
 les regulse , glgirematis invehendis valde opportunae , etiam loh. XIV. 1. Rom. 
 XVI. 5 , & in aliis locis gravioribus veritati officiant. Ad antiquhaum teilium liic 
 quoque res abit. Latinos codias flurinws verliculo carere fcribicMillius ; libros cor- 
 reUos , baud fcio an Lyranus ipfe. Id li ita elfet , gloffemacis fufpicio , cui non- 
 nil h. 1. dedi , valde contirmaretur. At fumma confenfione veriiculum , ut nunc 
 animadverto , referunt Latini codices : & horum plcrique addunt -, ludas atttemfolus 
 a'liit , quod addiranientum pervetus , ( nam Caffiodoriiis quoque Jiabet , ne de ver- 
 flone Avmma , Anglica veteri , Girinan'icd vetcri dicam , ) hunc veriiculum , cui 
 additur , pra;lupponit. Quare Graecos codices , veriiculum rcfercntes , amplerti- 
 mur, prsfertim quum vcrliones , yEtkiopca & Arabica , apud Lud. de Dieu, euni 
 habeant , neque Coftica in excerptis a La Crozio miffis refragetur. Vid. Gwom. 
 
 36 ^ ( ; ^oJv ) Ah Barb. j. Colb. 6. Gov. 4, Gen. Land. g. Pet. j. Stepk. i» icc. 
 C^ryf. Euthal. Copt. Lat. Sijr, ts? Cant. A^. /. 
 
 37 (_ i0nMTo) Al. .'•tefk. )'. la. & alii , Syr. & alii , Euthal. ^ rev prius) k^ 
 ./41. & alii , Chjf. Lat. Ex Gal. II. I. % KciAiifxivov) iTTiKouAa/xtvov Pet. j. & alii. 
 
 • 3g a7To;tw^/c&5iva^ ) X^^"^*^^'^ Mont. N. i. Pet. i. g. Chryf. 
 
 41 ly.y.M': ia-c) fraedfiens ciiftodire fraecefta afoftolorum ^ feniorum addimt Lat. 
 plerique. ex cap. XVI. 4. Tra^a^i^Qg rag srxoAas rcSv TriiaBuTi^wv addit Cant, ex 
 Lat. nee non Cajiodorus. 
 
 ! CAP. XVL 
 
 I ( — T/?oc) Ai. Cant. Cov. 2. Laud. 3. Lin. Mont. N. i. Pet. j. Stepk. S. f.'i. 
 id. Chrf. Euthal. Lat. 
 
 6 T«v alterum) - Ah Cant. Fff. 
 
 7 xara.) edd. &c. Allit. ad Kctrd praeced. ( «?") At. Barb. 3. Cant. Gen. Laud. 
 J. L. Lin. Mont. N. i> Pet. 3. Stefh. ■?. s. icf. Chryfift. Euthal. nee obltaiit verfiones. 
 \ C^--^ ) Sive r>i /m3>', Btza ed. 3. ex Cant. tefh... -. icf. . rab. Lat. Syr. Cfrill. 
 item Al. Colb. 6. Laud. 3. lu. N. i. 2. Pet, 5. Mth. Copt. Atbana/ins, Euthal. Hieron. 
 Concilium E^heL Ex Glolfa Africaua , mEpipkanio, C ryfofiomo :, Oecumeniohmd 
 obvia. 
 
 10 Tw) -- Fff. Chr)f. ^ xu^ioc) Qioq AU Barb. z. Celh. ^, Laud. j. Ua. 
 idont. N. I. Pet. 5. Euthal. Mth. Lat^ 
 
 12 TT^U- 
 
V A R. ACT. TVl. 301 
 
 12 i-pcirn rrc) Tr^cirv^c conje6lura Artemonio p. 211 probata. Sed vid. Gnom. 
 f rrc fXif^iSoc ) tid. &.C. Caffiod. - ChrjJ. Sy. Cant. ^ koAmvio. ) XM?^vta. Laud. 3. 
 yff. xwAwwa Al. xoA6>' i a. Comji. B. 2. & alii , nec non Aug. 6. ^ aCrn t>i) th aurj} 
 ylug. 6. ^ xvTh ) lii. fvimai , Fif. & coniplurcs alii , Chryf. Cecum, ravrri Steph. 
 ed. 3. 
 
 13 rroMac) tdd. &c. Sic V. 12. (tx^Amc ) ^/. Pft. J. Lat. C»nt. Hoc & iUud 
 jmigit Syr. Arab. Erp. 
 
 14 TT^oaix^y ufq- ■?rat/'A«) - ^f/?. ^ Mxaev) hxhtsv £r. /•f. & alii, Chryf. 
 
 15 i/5aTT/£&«) =(5. aCr^ Vim. & alii , Lat. in inf. Colon. & Reutl. 
 
 16 TTv^moc') tdd. mff. Eyiyhanius ^ Chryf. Nthrifftiijis , Cajfwd. (^vru^rn'oi) At, 
 Lin. Oiig. Ctjiillus Hiciof. Arab. Lat. Amb'rof. Ex allittniuione. 
 
 17 fKQa^i) 'ix.(^a^i Comfi. Steyh. ed. I. Vjf, ^ 0/ av^^a)-TOl) — Cataritan. Cant, 
 ^ y\ui\ ) fii, yripuit , y^Mg". (T. Chrijf. &.C. ( t/a/v ) ficjr^e , & inde Elzev. & recent, 
 edd. f'ff. 2. Arnb. Lat. ( & , ex eo , Barb. 2, Cant. Laud. 3. vel etiam Cw. 3, 
 Stti'h. }, la,) Sijr. 
 
 19 «7r< TKc ff£;>:cvTac ) Pofl 5'5aT>,')o/c hoc poniHit .Sjr. Arah. verfu fcq, 
 
 22 avTdSv TO. l/xiiria.) a-d ifxdria, avrav Conif, Seid. Fim. Cbnjf. 
 
 31 - ;^5'5-or ) Er. Al. Baf. 2. CM. 6. Hunt. 1. Copt. Lat. ix^'^ov) Comp. Sec. 
 
 32 mcd. v^ ) t^i-v -^l- & !*lii ? Entbal. Lat, 
 
 34 ( K^aM/aTo) Er. Aug. 6. Hunt. i. Fit. i. 3. Sfid. manu prima , & quatuor 
 & trcs alii , Chr^. Otcum. 
 
 35 i-vWotXav 01 r^arn-yoi) (rvvviX^ov ol <^^arr,yot Itt) to aJro «? twi* dyopciv y^ 
 a'rajuiJit^fvTfC tgv crj/yftot' tcv ^J-ysrcra , '■<^ofir.^r\'7a.v ^ jC; dTri^d^av Stevl\ S. & (f c 
 Cant, nil! quod omittax verba --ri to at/Vo t/c t>-V djoQctv. Hanc, ut duoruni codi- 
 cum , differentiam , nbtat Mil/ii appendix , Fello intadlam. 
 
 37 aCry.c) aurov Sjr. /Irab. <[I J'#f'(iarT{0 Srif^axTic Vff. Si. al, % ( -^ yiuS \ 
 Er. Steph. cd. i. Aug. 6. Earoc. & alii , vel etiam Fff. ^^ 
 
 38 a'v)i'>').) x7rri')yiiA(iv Al. & alii, 
 
 39 xtJj i^ayayofTi; r^wroov') ^ ^th. Arab. Syr. 
 
 40 T^c?) C(mp. Al. Aug. 6. Baroc. Cant, uterque , Cclb. 6. Cov. "94 Gmtv 
 Laud. 2. 3. Lin. Magd. Mont. N.1.2. Pet. i. 3. itid. Sin. Fff. S]r. Chr'J'ik Er 
 Sftfh. cdd. "^ JJ' h » 
 
 CAP. xvir. 
 
 2 (, ctTTo Twv 7'^a<ffth' ) Grotius & aU 
 
 4 eM.r«r) -^ Cor. ^. Gf». iV. r. xa^ iM. ^/. (^n,. Cotb. 6. Pit. 3. Euthal. at 
 gentilitus , vel , ^ gcntitibns , lat. * ** 
 
 P 3 5 (:»-^03-Aa- 
 

 
 :o» V A R. ACT. XVIT. 
 
 5 (7rpojXct,66ui:oi xt^.) Comf. Jvg. 6. Cov. j. Sin. Stfpb. duo , Vff. & alii bis 
 quatuor : & lie fere Cmt. Cant. 2. Pet. j. Jrab. Sic ( omillb oi IxS. oi a^f;9. ) Baf. 
 2. y¥Ah. iJ ( ~- 0' ct-Tii()^vrii ) Al. Cov. 2. 4. & bis tres alii , Coft. Lat. Syr. Eu- 
 thaJ. Annotat Erafmus (leftionem iinbecilliorein amplexus) Graeca exemplaria hie 
 variare. Traiislatum hue ex cap. XIV. 2. ^ ti) - Aug. 6, Fff. 2. 
 
 6 ia-v^ov") icrv^av Fff. Chrjf. 
 
 7 Ai-yovTic 'in^ov ) sTsgov Aiyovrtg Fff. Chryf. ^ jTi'Of ) -^ Comp. Fff. ^ ilvaij 
 Imouv ) ^ Seid. 
 
 10 /Sff.) /2fpp. Laud. 2. & alii. & flC v. 13. C. XX. 4. ^ dwyUa-ccv tcSv inS. ) Comji. 
 Er. Aug. 6. Fff. plurelVe , Q}rvjf. tcov hL cItt. Steph. euniquc lecuti receiuiores. 
 D. Ge. Ludovicus Oederus hsec , dudum fortalFe Icripta , iioviHime in Auimadver- 
 fionihus facris eniillt pag. 6§2 : „ Improhanda eji lectio nujterae editionis Tuhingenjis . . . 
 jjBengelii, qui codicum fide ,ut arbitror , flane dejHtutus , v. 10 fiuexhibet: -jirtvic 'ttcl- 
 ),^a,'yiv6f^i'.'oi , tic Tiir o'uva.yuym' d-nyii(rxv too .ouSaio):; (lui vrdo vtrbornm fi obti- 
 i^neret f mea explicatio totius loci plane corrueret. Sed , ut dixi , ijla tranjpujitio vo- 
 „cum nulld codicum fide nititiir.,, Ego vero ne voculani quidem ulquam traiilpofui 
 Ime codicum auttoritate. Sspe , ubi nuUius monienci videtur elle varietas aliqua, 
 momentum efl:. Millius varietates in ordine verborum litas fere iieglexit : atque 
 hie , textu Stepkani , ut Iblebat , retento , codices divevfum tenentcs notare l"u- 
 perledit. Mea editio , multa codicum , verfionum , patrum tellimouia , apud Mil- 
 lium baud obvia , refcrt : Jionnullas pra:terea leftiones iplas i'upplet : in liecilioni- 
 bus varietatum , niiirum ilium iacit. Millium li hoc loco evolvit eel. Oederus : liunc 
 cei'te ^fparatum non evolvit , in (]uo lettionem textus mei firmant editiones priu- 
 cipes , Complutmfiiim videlicet atque Erafini , & ambo Mi's, quos ad A6ta evolve- 
 ram , Augiijlanus & Fffmbacbianus , cum Chrjfofiomo. Adjeei , plurefve : nee fe- 
 fellit opinio. Nam eundem verborum habet ordinem Seidelimus , cujus exeerpta 
 Kufterianis pleniora per amicos ium na6tus. Aeceiht noviiliiiie Ehneriani eodicis 
 lutiragium Noribeyga allatum. Valet line dubio etianui.um illud , plurefve , [\ve co- 
 dices per Milliim alias exculli , live pollmodum cogniti , v. gr. Florentiiii apud 
 lo. Lamium , adhibeantur. Nexus pra;poikionis uc, & verbi aVma-cty liaud ell iu- 
 convcniens , coll. Mattli. VUI. 33. ioii. iV. 3. 8. 28. 43. &e. 
 
 11 Tw ) Tuv aMct)v ruv Cotnp. Seid. ^ iX°') i?J' ^^'- ^ff' ^ ^^^^' 
 
 13 x.dzi?'^ x-dy-iiTi Aug. 6. Fim. Facile omilFum o-c ante da^. % ( xa] Ta^da-- 
 ffovTi?) y^l. Cmt. Steph. quatuor , & complures alii , Eutbal. Lat. Syr. 
 
 14 w?) edd. &e. — Cant. Syr. (t'^O Al. & alii, Eutkal. ^ Si) rk AL Fff. 
 & alii. 
 
 i§ avTov prius) - At. & aliquot alii, Lat. in mf. Col. & Schelh. 
 
 16 0ewe«i'T<) 6jwg5vToc Colin, ed. Al. & alii 5 Emhal. 
 
V A R. ACT. XVIT. 303 
 
 t8 {ii xj«i) Comp. Al Fjf. & alii, Chrxjf. Syr. fl ctots^oMov) <rvii0aAcy Fff. 
 & alii. ^ lji?\j.) f^iAa Er. Fff. & alii. . "' ( "^ avTOf"? ) Cowp. Aug. 6. Pet. i, 
 & alii , Chrijf. unde poft ivryy. hoc ponit F/. 
 
 20 TJ av Sf^^o/) T/'va 6fAf< At. &. alii. 
 
 23 ?T£7^')fa7rT0 ) tiid. mff. CUmns Al. Chryf. &c. unde fTrt^^a'^JsTo Cyf'^^- 
 »7'6') i^flt -7 TO 0;v'^^. Lnt. ^ or ufq. tktov ) fir/. , Clemtns Al. &C. ufq. tSto -^^« 
 ( mami prima , ) Lut. Cant. Orig. Ex I0I1. IV. 22. ^ iunfi^n ) Tr^oTxi^i'fiTS 
 //wwt. /. Indidem. 
 
 25 avO^'»V&)v ) «r9fw^/rft)i' y^/. & alii. ^ v^ tot Tra'vTa) 5#2-(i ( eX Stt\<h. S. i. 
 Lat. & Clrmcnte Al. ) ^/. 5.7r/'. /. dint. Cor. j. La;/*/. 5. M 7. /rm. Chrijf. vel 
 etiam Anncn. C<yt. ( xara TravTa) <</</. frimaty Aug.C. Fjf.&c. Sic V. 22. — 
 ^(/i. Aiixb, Sijr. 
 
 26 a'uaTcc) */</. niff. Beda, Armen. Sijr. &c. unde ^dtvno habet ^rdi'. affini 
 in fua lingua fono. Hand fcio, an ipfe legerit Irmieus. - ^1. Cor. 4. Gen. Pet. j. 
 Clemens Al. Cu}''t. Lat. Sic sf svx , ablblute , Rom. IX. 10, & alio fenfu Hebr. 
 II. II. Vid. Gnom. ^{ {-TrpocirayuivHc) Comf. yil. Aug. 6. Cant. ( latine , vel 
 etiam alia manu grsce , ) f/vnt. i. Lu. Sin. Stryh. quatuor , Fff. & otto & duo 
 alii, Lat. & alii, Chrijf. tcr, Enthal. & alii. 
 
 27 ( Tov &ilv) y^t. Aug. 6. Barh. 2. Baroc. Cor. r. Lin. X. T. s. Chnjf. En- 
 thal. JEth. Lat. Sijr. TO 6ftor fren. Clnntns Al. Amh: nee non Cant. ^ (^ za<7e ) 
 Er. Aug. 6. Birh. P. Cant. Fjf. & bis feptem alii, y.ai toi At. Land. j?. Clement 
 Al. \^acat margo Steyhani. 
 
 28 -TToinrat ) edd. mff. Oemeus Al. Orig. &c. ( -^ ) JEth. Coyt. Inn. Amhrof. 
 Augiiftin. Cant. 
 
 29 ivSvurTiOK) tdd. mff. etiam Cant, grsece , Dial. Ill do Trin. apud Atr.anaf. 
 &c. at , concufifcentiat , iiabct hen. unde , aiyidilatis , clt in Cunt, lit fi legent 
 t7r<6f^>t(7tft)r. confert hue Miltius i-7ri9vufiiu.a e\ Dan. XI. 38. 
 
 ^O Tratr/) -TrofrTa? ^/. & alii, Ex allif. ad Tra.XTctX*'. 
 31 ^/OT/) xa9o'T< y^/. & alii, Attianaf. & alii. 
 
 33 '!*() "^ ^^' Euthat. Lat. Cant. 
 
 34 "y" Tw))) tww uxore fua , cod. Trevir. in lemnatc , ( nam in te\tii niuti.'us 
 eft,) & alii Latitti y de quibus ad Chiyr. dc Saterd. p. 476. item Antoninns i"JO- 
 rentinus. 
 
 CAP. XVIII. 
 
 1 TTttCAoc) — Lai. Cant. 
 
 2 StctTir.) TiTe$Xn'cLf Gen. & aiii. TT^cTiTaX't'Ci Aug, 6. Bar. V,f. plen, 
 
 5 vrvey- 
 
304 V A R. A C T. XVIH. 
 
 5 Trvivfjuxri ) tdi. mff. Chnjf. Ex v. 25. (A076O Al. Barb. 2. Cant. Colh. 6. 
 Laud. 3. Pet. J. Bafd'ms , Tlieodciritus , Euthalius , Lat. Cajjiod. Sijr. vid. Ghow. 
 ^ Tov ) ihauf Tov Gen. & alii, Enthal. Ex V. 28. 
 
 6 if/.a-Tioc) IfA. avTii Sin. & alii. *[I (j^^*) Com^?. Chryf. Syr. 
 
 7 «A9ei') itTrX^iv Al. & alii. ^ i'^?"«') t;t« /bj^^ A', i. Zat. & alii. t/t8 coh- 
 flatuiH ex ultima fyllaba vocis ovi^wax/ & ex prima /»5-». 
 
 8 dn^ovrtc) dK-<i(ravTtc[Er. ^ug. 6. Vjf.&i alii. 
 II ?v avToTc,) clCthc, Er. Aug. 6. Hunt. i. & alii. 
 
 14 sii') ^ /f/. ^2f^. ^. Cod. j. 4. & alii. 
 
 15 ^tiTttixa) ^tjTrifxa.Ta. Al. & alii, Euthal. ^ 7*^) ^ ^t. & alii. 
 
 17 ( — ol 'iP^nvii ) ^/. .-/»•«/'. ( Bczs, ) Lat. ^ar/'. /. Copt, unde 0/ la^ccToi 
 N. I. 
 
 19 ^ m/fK?) £»•. Aug. 6. Fjf. plurefve, C^>3i/I Kdx,u'vHc. edd. al. ^ li^iKt'ivaq 
 xari^-TTtv avrS ) Hoc poll 6eAovToe v. 21 ponit Syr. cum Arabi. 
 
 20 TTa^' aJTOK) ~- ^^' A". 1.2. Pet. 2- Euthal. Mth. Lat. 
 
 21 (Jw" ufc). Tz-a'A/i' Jj) eii. mff. &c. Z-at. in mi'. Reutl. & aliis , Capod. Hue 
 refeitur veifus 22. ( -ttciAiv ) Al. Barb. i. Colb. 6. Laud. j. N. i. ^th. Coyt. Lat. 
 plerique. Glolla videri poterat lectio plenior, niii hiatus inter ^ti &. d- incidit. 
 
 25 xvq'iH) edd. &.C. Ex anteced. (('mtS) Colin, ed. Al. Cant. Colh. 6. Laud. j. 
 N. I. Pet. I. J. Euthal. Lat. Syr. 
 
 26 6iK ) Kv^iki Laud. J. N. I. Arab. Lat. multi , Syr. 
 
 27 C "^ ^'<^~ '^>'? /ti^'C'To?) Lat. Bafilius Seleucienfis. 
 
 CAP. XIX. 
 
 I, 2 iv^m rivai; fuaQurdc; ifyn ttqo^ avrnQ) iv^tTv rivatr. iua.9. iiTr'i n At. N. I. 
 iiec non Lat. Barb. i. Cop. Vide Mill. Proleg. § 1408. 
 
 2 ( -- u'vov ) Al. Cant. Laud, j, Euthal. Arab. Hieron. Emendandus enim 
 eft hoc loco Kufterus ex Millii Prolegom. § 1392 & appeildice. 
 
 4 fxiv) edd., mff., etiam Seid. Chryf, Ex parallelis. ( -^ ) Ah Cant. codd. 
 plurimi , ut Millius ait, Lat. Euthal. ^ ( ^ X^''^°v) Al. Barb. i. Cov.2. Laud. 5. 
 Pet. 3. Euthal. ^th. Cept. Lat. Hiiron. 
 
 5 iHcrS) -. Euthal. apud Mill, in Proleg. § 974. ubi, nefcio, cur ?idddt y4l. 
 &. alios cod. probx uotse, certe non addi debuit Lat. Syr, 
 
 8 jiTTi fxrvac Tgs??) 'iTi-i fMJva; t^s??, Er. Aug. 6. 
 
 9 Tv^avr) 
 
V A R. ACT. XIX. 30s 
 
 9 rv(>civvH ) Tij^ayriH Lu. Pet. 3 apud Fellum , Vitn. Euthal. Tv^ctyiu Cant. 
 ^ Tivo;) - yil. Bitrb. i. Cov. 4. Gin. Lat. iu mf. Schelh. 
 
 10 ( ~- /waS ) ^L dint. Colb. 6. Cov. 4. Gen. LaiiJ. j. A^. r. Pet. .5. Euthat. 
 Co^t. Lat. Sjr. Facile intcf xu(i/« & inter laSatHc, hoc suiipuit mens Ubrarii. 
 
 12 «?eC/ttflS-ctf) fx-T(?(i6t>fe8-ttf ^/. & alii. % atV avV«v) ■- iidcm & Mth. Lat. Syr. 
 
 13 ( w) ■^/. ^"'»- ap. G. a Maftriclit , & alii , Syr. <a) d-ro Cov. 2. & 5te|)i. 
 quanior , Lat. niulti. k Catnt. L. Vien. in Millii appcndicc. ^ o^xi^OiWiv) 6git((^» 
 ^/. yVa^Y. & alii, Euthal. Lat. plcrique. Ex parall. 
 
 14 T/rk) edd. &c. Ex V. 13. {rivoq) Barh. i. Laud. 3. N. i. plurefve, Lat. 
 aliqui, Syr. 
 
 15 tJTTi) ilTT. avToiQ Al. & ali'i. 
 
 16 (^x.xTctKii^iivacLv du(poTiQwr) Al. ^ ( -- X5t^ ) Cunt. Laud. j. Lin. Mont. 
 ^ {KctTct}tviiiiu7a.v) Comf). Aug. 6. Baroz. Cov. j. Laud. 2. 3. L. Lu. N. 2. Pet. i. 
 Sin. Stepi. quatuor , Fff. proclivi vel cafu alliterationis vel confilio conflruftio- 
 nis. Kv^iiVTui Civit. x.^xryi(Ta.^ N. I, ^ {dixipoTi^oov) Barb. a. Cant. Cov. 3, N.i. 
 Pet. 2' Stcfh. ^. <a. EuthaU Lat. — Laud. j. 
 
 22 PcC^vev ) X^o^ov oAiyov Cant. Cov. 3. 
 
 25 {riuTv) Al. Cov. J. & alii, En thai. Lat. 
 
 26 aMa) fljMa xaj Al. Cant. Magd. N.I. Seid. manu fecunda, Chryf. Euthal. 
 Lat. in nil". Scliclh. Syr, 
 
 27 Sii?") ~- ^//«. Lat. (excepto RtHtW) ^r. uti v. 35. % k^lv d(>riuiSoc)Comp. 
 Aug. 6. Slid, yff, plurefve , Cbryf. dpriiMSoc n^ov edd. al. d^TiwSot; in quihufdam 
 Uhris non addt notat Camerarius. ^ «d«i') iidiv Comp. Aug. 6. ^ SI) Comp. Steph. 
 edd. codd. apud Er. Fff. &c. Chryf. t« Er. Bexa , ///. y^Mj^. 6. & alii. ^ ( tm? 
 /u6')'aAf/;T«Toc; •^Z. C0W.6. Gtn. Laud. 3. N. i. Pet. 3. Steph. J. i. i, Euthal. Ex 
 allit. ad tJjc u-rfaAnc 
 
 29 oAm ) edd. mjf. Caryophllus , &c. - Al. Colb. 6. Pet. 3. Euthal. Cojit. Lat. 
 plcrique. ^ tUc, ) Er. Al. apud FcUum , Fff. 2. plurefve , Chryj'. ( - ) Comp. 
 & al. ^ Tia-JXa') Comp. Aug. 6. Seid. Fff. plurefve, Chryf. t» Trav^H Er. Steph. 
 cd. E feq. 
 
 33 7r^3/3aAo'vTwv ) 7rpo,2aMovTwv Aug. 6. & alii. ^ Ti) Zv Al. Lat. aliqui. 
 ^ _C 'T>' X ^^' ) Fim. & alii , Chryf. Euthal. Latinus quid legerit , minus apparet. 
 
 ^Vid. Gnom. 
 
 34 lyriyvovTic) Comp. Er. ed. I. Al. Aug. 6. Steph. omn. Fff. & o(?to & deccm 
 alii, Chryf. Euth,U. (i-jiyvivTcor) Er. ed. 2. & al. Facilioris conlhuftionis cau- 
 fa: vel ex alliteratione ad feqq. 
 
 35 KotTctTiiAai;) nxTaa-iiaaq Er. ed I. (fed id rcprehenditur in Emcudandis,) 
 
 Q. q Cant, 
 
3o6 V A R. A C T. XX. 
 
 Cant. gTECe, Laud. 3. e v. 33. 1j v«wJio(?ov) - Arah. ^ ( -• flta?") /^/. Z'arfc. 
 3. Cant. Colt). 6. Laud. 3. N. i. Pet. 3. Euthal. Lat. Syr. 
 
 36 TTPaVs-^v) Com'p. Er. Aug. 6. Seid. Fff. plurcfve, Chryf. Tr^drTeiv Stefh.ei, 
 
 37 rriv 6ib\) Conif. Er. ed. i. Al. Aug. 6. Pet. i. 2. 3. & cod. fere omnes, ni- 
 fi quod Stephanici quiefcuut: Euthal. Ledlio media, unde tmv ^idv Er. stefn. edd. 
 Tov 6«ov Baroc. & alii. 1] {ny.av) Al. Cant. Laud. 2. N. i. Arah. Syr. 
 
 38 'ix^ai TT^oc, Tiva A070V ) Conif. Aug. 6. Seid. Fff. plurclVe , nee non Chryf. 
 & Cant, in ed. Oxon. niin. tt^o'c tivol A070V 'ix^o-iv edd. al. ^ dyoQiToi ) e,i^i. y^w^'-. <r. 
 Fff. &.C. dyo^aiot Erafrni Sckmidii ed. Differentiani inelle negat Paforis Lexicon. 
 
 40 ( « ) Al. Aug. 6. Ca^. Fff. & bis quinque alii , & nonnulH cod. apud Er> 
 vel etiam Ckrijf. Lat. in mf. Reutl. ^ <J«i'a^ ) Cowf . £;-. ^«^. 6. Seid. manii pri- 
 ma, Fff. & bis quinque alii. {dTro^Svctj) Stefh. edd. & al. 
 
 CAP. XX. 
 
 I (Tra^axaAeo-a?) ^/. Cant. Lin. Mth. Copt. Lat. Syrus: item Barb. 2. Sttfh. 
 tres , & aliquot alii , qui idcirco ts poll aV Trao-a^wevoc addunt. vra^ax. k^j Laud. 3. 
 Pet, 3. Euthal. 
 
 3 y.'dy,n) yvuiy.ri Aug. 6. Laud. 3 apud Fellum, Lin. N. i. ob conilruftionem. 
 
 4 a vp/ T«c aVia? ) ?a?n?. mfj'. Chrijf. Syr. nee non Cant. ~- ^th. Arah. Lat. 
 Barb, I. Colb. 6. ^ acD-rra.T^Qc,') aaxriTraT^oc, Fff. & alii , Euthal. Arab. E Rom. 
 XVI. 21. ^ ('TTvppn') Conif. Al. Barb. 3. Stqih. guatuur , Fff. & quinque & tex 
 alii, Euthal. Cop. Lat, <[| [tvX'^°'^) Caincrar. in Not. ad Ep. Pauli pag. 148. 
 
 5 TT-gosA-S-ovTE? ) TT^oG-iA^ovTii; Coiuf. Al. Aug. 6. cum multis. 
 
 7 Twv /uaS-HT«f) edd. &c. Initio leftionis. (n'^uw) Al.Barb. 2. Cant, Culb. 6. 
 €ov, 2, Laud. 3. N. I. Pet. 3. SttpJi. ^. l ^th. Copt. Lat. Syr. Chryf. Euthal. 
 ^ aXdjoji ) tdd. primae , Al. Aug. 6. Seid. Fff. cod. plurimi , Chryf. tk x./\da-ctj 
 Steph. ed. 3. 
 
 8 «//sv) Comp. Al, Aug. 6. Stipk. omn. Fff. & 06I0 & fex alii , Cbryfofl. y4rah. 
 Lat. Syr. zaav Er. ex init. verf. 
 
 9 {ya9i([cy.ivo(;') Jl. Cant, Colb. 6. Laud. 3. N. i. "J aVoprius) vtto Er.Aug. 
 (' Cant. Cov. 2. N. 2. Fitn, 
 
 10 o-t/^Treg/A. ) avy-TT. dvTov Cov. 4. & alii , Chr'yf. 
 
 13 77-(;osA^oW5? ) TT^os-iXQcvTic Al. Aug, 6. & alii , Lat. 
 
 13 f- daa-ov) d7ov Aug. 6. Fff. fed U^aov vel Ujov alii. 
 
 ^//^/'^r?^^'^^T'''^'>'^^'« Fff' & alii. TP07yM;6> Cci;. j. Lu. Seid. ^^o-y-^v^'ia 
 4US. 0, hath. I. Aliter alii. k 1 . o 
 
 19 KiJ- 
 
V A R. A C f . XX. 307 
 
 19 xir'a) 9^0^ Stjr. ^ ( ^ -tto^^uv) Al. Barb. t. Cmt, Culh. 6. Laud. ^. Pet. 
 J. EuthoU. Lat. multi , Syr. uti v. 31. 
 
 21 TKK altcrum) ^ Comji. /?/. & alii. 1} ( -- >i/-*<2f) Lat. aliqui , vel etiam 
 Chryf.. ^ ( - XQ'^o^'- ) ^r- •^"S"' ^« & quatiior & tres alii, Bafilius , Calarhm, 
 
 23 /MO/) Cow;p. /4/. 5'/cp/). tres , & quatuov & tres alii , /JraJ. Cop. Lat. Syr. 
 /^thannf. Bafil. cArij[/^ f poll -nvfvfjia , ) Cyrillus Hierof. Cahritan. ( — ) Er. & al. 
 
 ///. Cfl»t. Co/*. <f. /'f«. J. Z,a(. Calaritan. *\ { -^ /><•«) Al. Barb. 2. Colb.7. N. i. 
 
 Fit. J. C/zry? Euthal. Igtiuius interpolatus. ^ wf ) Sic eoiflJ. fed n facile omiirum 
 
 ante t?. (wV«) Co.'/i. <r. Cmsn. Laud. 3. Lu. Pd. $. t5 Cam. ^ ( ^ /usra X^^f^'- ) 
 /^/. ^(T»-^. 2. Cant. Colb. 6. Pet. j. Euthal. ^th. Cojit. Lat. Sijr. Calaritan. Amhrof. 
 ^ iHJH ) - Fff. yirab. Calarit. 
 
 25 i$y ) edil. fnff. &c. Ex V. 22. ( - ) Jv^. 6. Colb. 6. Land. 3. Lu. Pet. 3. 
 Evthal. Calaritan. Sijf. ^ rS (/iS) ^ j^l. Colb. 6. N. I. Chryf. Cop. unde Domini 
 le/h habct Calaritan. tk /«s-5 Cant. 
 
 26 (J/o) <fi:ri Al. Seid. Sin. & duo & tres alii. ^10 ;yt) Cotnp. Laud. 3. ^ Trdvrm) 
 Tra.TcoY vfjt,'MV Lu. & alii , Lat. in nif. Scliclh. Gregorius in epifl:. 
 
 28 ( - ?v) ^/. ^<7rfc. r. Cfl»tt. Colb. 6. Cov. 2. N. i. u^th. Lat. ^ QiS) Er. 
 Aug. 6. Mth. Lut. Athanajius'm Ep. ad Scrap, (juse incipil^ to, y^afAuacTo, (c]uan- 
 miam cam >.;.(;.« in ml", nno , >q/?-« in aliquot aliis haUcrc notat Clericus in cp. cdi- 
 tioni Kufl. N. T. prsefixa,) & in Tcllimoniis de Trin. Bafilius^ Chnjjhftomus {tet: 
 l)a:c verba recitnns ad h. 1. ) & inter ejus opera , T. VI. f. 510. fermo anonymi, 
 utvidcrur, Cappadocis , de S. loh. Theologo : Eyifhanius ( duobus locis, ) Con- 
 fijjio eccl. or. p. ii<^. Prima fms in Ap. Vll. Beda ^ Ethenius diferte , lib. I. c. Eli- 
 pand. Vnde a/a -leA dicit Ignatius ad Eph. §. 1. Tcriullianus : Quiili fntio emti 
 Jumus ? fanguint Dei. 1. 2. ad ux. c. 3. (;;t/,-.<x) Al. Cant. Colb. 6. Laud. 3. N. i 
 ( 6t ibi Animonius hi Catena,) Pet. 3. Armm. Copt, utraquc , Vidynius , Conftit. 
 apott. , Chriifofi liom. XI ad Epii. obiter, hen. Hiercn. Calaritan. Ex LXX. apud 
 quus faipe dicltur :*x.A«3ia x.v^iy. Vtrumvis exflat apud Ambro/ium : ac Latini li- 
 
 brarii fipe permutant d 1 & dni : Paulus autem ecclejiam Dei folct diccre , non ecck- 
 fiam Domini. Ccteroqui nonien ''e-< & autj- niniis promifcnc habuere librarii. c. XVll. 
 27. XX I. 20. Col. III. 13. 22. conf. etiam 2 Tim. II. ly, ( kv^ih yj, Q^P.) Comp. B. 2. 
 Cant. 3. Cov. 3. 4. Genev. Bunt. i. Laud. 3. L. Lin. Lu. Magd. Mont. Pet. i. Set- 
 del. Sin. Strpk. /). f. la. (•}. Fjf. Vim. Theophyl. Arab. Slavon. Conferri poteral lo- 
 cus loh. XX. 28- fed potius vidctur clfe j^l( ilia , quje ubi iynonymo con (tat ; li- 
 brarii , altero verbo adfcripto,prius non Icriptum pntari debcre innuunt. vid. cxem- 
 plnm in var. Ap. XVI. 14. ^qi^'h Sxjr. Dial, apud Athmafium, Tlieodorifus vcl etiam 
 Origenes. IJis deduftis , pro tcxui fuperfunt etiam Cod. 5. N. 2. Pet. 3. Vclim 
 etiam Baroc. Steph, (*. fed. hie diu iilcnt. Vid. Gnom. 
 
 Qq 2 29 - 7ag 
 
3o« V A R. A C T. XXT. 
 
 29 ^ ydq & T»To) ^/. cum proximis. f aft^tv) a(^yi^iv Aug. 6. Jhtophyl. 
 quali ex a'cpjixo). 
 
 3 r iKa<fcv ) sxafov C/LtSv plen, & alii. 
 
 32 ( — dSiXcpoi) Al. Barh. I. Cmit, Lin, Mont, Cop, Lat. Syr. ^ u/w/y) ^ Al. 
 Cant. Cov.. s. Laud. 3. Cojfit, Lai. 
 
 34 — Si) Corny. Al. Ang. 6. Sin. Vff. &novem, &, quanc)uaTn Stephani mar- 
 go vacat , fex alii , Bafil. Arab. Lat. nee iion Svjy. Chnjf. & fic verhi nabet Lat. 
 QS'i)Er.&. al. 
 
 35 rav Xoyuv) rov Xoyov Comp. Aug. 6. & alii , Ckrtjf. tS Ao^k Magd. Ik alii.. 
 ■jj i«o-«) - Al. Hunt. I. Bafil. ^ y.aMov eh^ovcLj) Comjp. Aug. 6. Snd. Fff. plurel- 
 ve , Chfi^f. hUva^ fA,a^ov edd, al. 
 
 CAP. XXI. 
 
 I Jtwv ) Er. &.C. Clirvjf. kZ Com'p. At. Vff. & multi alii. ^ vretTU^ct ) k^ [xv^cc 
 addit Cant. & He , ddndi mirmn , addic Lat. 111 T. Cliftr. aliique Lyrano notati, & in- 
 de Angl. Loea vieina eonjunxit aliquis , uavigationem hie & e. XXVII. 5 deled- 
 ptam eonferens. 
 
 3 di'cKfavi'mc) dvci(pa,vccvrir, Er. & dliu- ^ <^ prius ) — Al. Cov. 4. 
 
 4 na^ ar.) at. S\ Afi. L. & alii. \ y.ciQtiTdc ) tdd. frimae. , Aug. 6. Vjf. plu- 
 refve , Ckryfofi. gs? /wa9. St^h. ed. 3. 
 
 6 47re^«(wsv') x«^' dvi/2nfj.iv Al. & alii. 
 
 8 kA9o.u8v) Conif. Al. Barh. 2.- Cov. 4. Laud. 2. 3. N.i. Steph, ^. l Chryf. 
 Copt. Lat. (etiam in Cant. ) Sijr. nee non Cov. 2. Vim. ( 0/ 7ri(i TCf vra.vAov m>S-&i') Er. 
 & al. nee non Lin. Aith. Ineunie perieopa. ex e. XIII. 13. ^ ovto?) tdd.frimae, 
 Al. Aug. 6. Stid, Fff. cod. plmiini , Chryf. tS oVto? Steph.. ed. 3. 
 
 II TS avTS) iawS Al. Barb. 3. & quinque & duo alii. ^ t^V. . . .) Comp. 
 Fet. I. 3. & quinque & tres alii , Arab. Lat. Syr. Bafil. Theopkyl. ( rdi; ;tei^ac xa^' 
 Ta? TToJac ) £r. & al. 
 
 13 Ts) eii. primae , Aug. 6. Fff. & aliquot alii. <Je StepJi.. ed. 3. ^ yd^), Si 
 Lat. aliqui , Land. 3. Speeiofe. Vtrumque Tertullianus. 
 
 14 Kv^'ia ) 068 Cajit. Laud. 2.- ^th. Arab. 
 
 15 i'TTiax.iva.a-dfxivoi) Comp. Al. Aug. 6. Cant. 2. Cov. 2. 4. Gen. Laud. 2. <?. 
 Lin. f.u. Magd. Mont,. N. i. 2. Pet. i. 3. Scid. Sin. Hepli. quatuor , Vff. Viin. Chryf. 
 Euthal. Oicum. Theophyl. Hifych. Suidas , Syr. Arab. Aiiibiguain Arm, & Coft. 
 interpretationem ait eel. La Croze , & tanicn lie reddit , cum fe pra^paraJ]hlt. 
 GalL aiant fait leurs pacquHs, Multi Iioc probant , Wolfio citati , qui ipfc , & 
 Raphelius , Stockiufque , ceite uon improbant. Accedit Lat.. ( ex quo vraqa- 
 
 axivct- 
 
V A R. ACT. XXI. 3D9 
 
 o-K^vaTciufvoi Earl\ r. Sttfh. i. ) 'mAe,r(fecmjts nos, liabet Cant, in Lat. & tatnen idem 
 in Gr. d-Trcrar a un-^i. ( a7ica-}tivaffct,utict ) Er. & al. edd. cum mf. circiter bis duobus» 
 Diu filet Baroc. Vid. Gtiom. 
 
 18 <rvy ri/xn ) ^ Laud. 2. Thtofhyl. Sic V. 16. 
 
 20 (Srof) Comf.Al.&. quinque& trcs alii, Chryf. Euthfil. Tluofhjl. Mh. Lat. 
 Sijr. % J-Tci' Tt ) UTiovTiq Hunt. I. ik alii. ^ Uiaicoy) iv rok khaii^tc, Al. & alii , 
 Emhal. Lat. 
 
 21 ( - -Trdvrctc) Al. Co//'. S. Laud. j. Cop. Lat. Ausuftin. Hieron. f iQiat} 
 noic -laTffio/c n('(lit Stefb. la.. ncc non Cot. 2. "1] yriQiTraTnv^ Tra^fiion; TTO^vji^auf 
 cod. iinus apud Btzam. 
 
 22 T/'afq. ')aV) e-Tf/^M oSi- 5';)r. ^t/z. ^lak nec non N. i. Cojit. Hiatus ii> 
 rli3^tlnno , Tn^iTjcfnir, auviXSm. 
 
 24 677-' at/To-c ) Itt' avr:<c; Al. Cov. 4. Gen. Lin. Mont, Theodorit. ^ ( ^iwovrctf) 
 Al. Ciint. Colb. 6. Cvv. 2. Limd. j, L. Lin. Mont. Eutlial. Arab. Lat. Hieron. ncc nou 
 Pet. J. 'yvcascovrai N. /. 
 
 25 ( - fJit\Siv , . , ^ m) Al. Barh. i. Colb. 6. Pet. 3. ^aIi. Lat. Syr. necnoii 
 Coft. Hiatus , /uw recurrcnte : niii plenior ledtio peripliralin liabet. Vid. Gnom. 
 
 •fl xoti medium ) — Lat. aliqui , & inde N. t. ^ jyq vrvticTov) edd. mff. nec non 
 Cbr-^f. Syr. - Angnjlinus in Spcculo , aperte , CatU. Copt. Nam de hac veifioue 
 
 flc ad me Ijnplif eel. La Croze : Sahdicam, id eft. , fuferioris /^gypi dialecfo fcri- 
 
 flam vcrlionem haheo , quam defcribi curavi ex manufcrifto Oxoniifif., hate, quji* Ion- 
 
 gt antiquior tft. edita , non agnojcit has vocei, n^ tiviktov. 
 
 28 Ti>^ ^'#.&alii. 
 
 2y tfaxcTjc) Conrp. Er. Aug. 6. A'/. & ^is feptem alii , Chrtjf. Lat. {yr^oia^a- 
 xoth) Steyh. edd. tSc al- 
 
 33 iYy'K^oi^ oi) Comp. Er. Aug. 6. Fff. & odto , & , quanquam Stephani margo 
 vacat , icx alii. ( i')7/Vac) Vien. Ledtio media, uude i'yylija<i oCv Cov. 3. Tore 477/- 
 <ra^ Er. & al. edd. vcl etiam Al. cum Lat. 
 
 36 x^ai^oi) xQci^ovTic At. & alii. 
 
 37 ")) S\ Aug. 6. Fff. & alii. ^ c -raiJAoc) - Cant. ^ -- t; poft eiTTtTr') 
 Comp. Er. Hunt. i. Lu. Mont. Seid.Si. chilis prima ( nili Al. excipi debet) tota, 
 nec non Cant. t< 6teph. edd. 
 
 i^o 7r^07t(^mmi ) 7r^ca-i<^uvti Er. Fff. & alii. Ex c. XXII. 2. 
 
 CAP. xxir. 
 
 I vvy"') Comp. Al. Aug.C. Fff. & novem, &, Stephano filente, fgptem alii,. 
 nv Er. & alii , Chnjf. 
 
 Gas 
 
 2 77"£OC>. 
 
3IO V A R. A C T. XXn. 
 
 2 7r^o7i'pcovii) TT^oTipuvii Er, Liti. & alii, nee non Aug. 6. 
 
 3 '^iyiw^u'ivo:) ')i')'ffiUivoc Al. Aug, 6. Fff. Clirijf. ^ vraQ^ nic tt-Jclc 70- 
 fxa?\i>iA , ) Sic diflinguit Ckryf. Syr. &c. Sed eomnia prseponunt Latinae edd. aliquse. 
 
 ^ y^ -j) Comp. Laud. S' Mont, Theophyl. Lat. Syr, 
 
 7 i7ri<ra) Er. Al, Fff. & feptein & quiiicjue alii. sTreo-ov idol, al., Chrijf. 
 
 9 i "^ K^ s/^tip. ly, ) Al. Boirb. i. Colb. 6. Lin. Pet. 5. Euthal. Arm, Cop, 
 Lat, Syr, 
 
 10 iiTTi) ^ Er. Hunt. I. & alii, uti c. IX. 6. 
 
 12. f ivAa/ik) Comp. , ( nefcio an uUus alius Stephanicus , ) Attg. 6. & alii', 
 Chryf. Theophyl. palla. — Al. Lat. plerique. nam pauci , timoratus. ^ ( iv Sa.jua.ayj'^ ) 
 Com]}, ^l. apud Fellum, ylug.6. Stcph. bmn. Fff. & alii, Euthal, Verflo nulla, 
 m^\ Lat. aliqui apud lo. Haiiemium. Gldffa, ex cap. IX. 22. 
 
 14 Tov) TO Er. Lin. Oecim. fed in Aug. 6. tw rerinet. AUit. ad to prjecedens. 
 
 16 (ciJTK ) j^l. Earh. 3. Colb. 6, Laud. 3. N. i. Pet. j. ^th. Lat. ( etiam in 
 Cmt.) Syr. Chryf. Euthal. 
 
 20 fJia^Tv^oi; ) TT^cii'TOfA.ci^rv^oi; Comp. Laud. 2. & Steph. «. Tr^'Jira lud^rv^o^ Stepk, 
 i", non TT, id eft, non Steph. omnes, ut nonnuUi pucant, fed Steph. decinuis. Ex 
 ufu ecclefiallico. H ( -- tvi dvcii(>iT&i uvth ) Al. Barb. i. B. 2. Laud. j. Copt, 
 Lat. Etuhal. Ex c. VIII. I. % — K^. ante (pvAaT^m ) M. frimat , /^ug. 6, 
 Seid. Fff. & quatuor & tres alii, Chrjf. Arab, k^ Steph, ed. 3. & al. 
 
 22 y.aQtix.iv ) Comp. Er. ed i. Al. Aug. 6. Colb. 6. Cov. 2, 3. 4. Laud. 3. Lin, 
 Mont, N. I, 2, Pet. J. Fff. Steph. tres , Chrijf. non feme! , Euthal. Jlieophyl. unde 
 KcL^m^ Steph. d\ i, nct'^nKa.v Caef, x.alji'x.ov Er. ed. 2. & al. Ex alliteratione. 
 
 23 x.pcil^cvTO)v ) Comp. Er. Lu. & alii , Chryf. Ocium. { K^avyat^ovruv ) Steph, 
 edd. & al. ^ piTrr^vrcdv) pivrTovTcov Er, Cant. & alii, Euthal. 
 
 2§ TT^cireivuv ) Comp. Bezae ed. 4. Laud. 2. N. i. Pet. 1. 3. ^th. Arab. Lat. 
 Syr. Le6tio media, unde etiam TT^oiTc-ivov Al. & duo apud Eezam , fenfu codeni. 
 7i-P07ire-iva.v Cant. Steph. i. tct, Euthal. tt^otItcivov Chryf. Tx^ocferwyev Theophyl. 
 (^TT^oiTiiviv) Er, &c. Lat, in mf. Char. & in edd. vet. 
 
 26 oga ) — ^/. & alii , Euthal. Lat. 
 
 27 - s() Comp. Aug. 6. Cant. Lin. Fff. & bis fex alii , Amjnonius. (ei) Er, 
 & alii, Ckryf. & (poll: av) Al. Vnde / iiabet Lat. excepto Sclielh. Ex v. 25. 
 ^ aO) ~~ Caef. apud G. a Maftricht. 
 
 29 Si) -. Comp, Seid. & alii. 
 
 30 d-To rcov ^i7fj.u-j) ~- Al. & alii, Euthal. Syr. ^ {a-uviX9iTv) Al. Barb. 3. 
 Laud. 3, N. I. Pet. 3. Lat. ^ oAov) irdv Al. & alii, Chryf Euthal. Lat. % ct-J- 
 
 TCtiv ) 
 
V A R. ACT. XXIII. SI I 
 
 ^Sv) tdd. &c. uti cap. XXni. 28. ( - ) M Barb. 3. Laud. 3. N. i. Fff. Ory/: 
 Euthal. JEth. C(ft. Lot. SxjT. 
 
 CAP. XXIII. 
 
 6 («apiTa/»r") Al & alii , Euthal. Lat. Sijr. (in ed. Vienn.) quoFtttn tefli- — 
 Tnoniiim Tertulliani corroborat antiquitas. Vid. Gnom. 
 
 7 (fa^i7. KPf Twi' aaSS.) a-a,SS. t^ (pci-c. Conif. Seid. Chryf. cctSS. k^ rm (fag. 
 /lug. 6. e V. 6. ^ ( ^ T&'i') A\. codd. plurimi. 
 
 8 AiHiJs) «h't« Al. P% & al. E proximo. 
 
 9 — o<) Er, Aug. 6. yff. plurcfve. ( 0/ ) Comji. &c. ^ y(>cLvi.ua.ri7^ t« f^'i^no) 
 T/!'« T^!' ')ra'MuaT'iu>v T>? M?p«c Pet. 3. &. alii , nee non Euthcit. undo t/c'^c Al. & 
 alii : per hiaruin , t'2v recurrente. ^I li Si ) il Si kii Corny. Seid. ^| ( — /M>i 
 5(ouaX(i'^-iv) Al. Barb, J. Colb. 6. Lttud, 3. Pet. 3. ^ih. Copt. Lat. Ifidorus Pe- 
 luflota, Euthal. Id(]iie probat Erafnnis , DcDicu, Milliiis, Wallius. Vnde iSn!\6v 
 i^ir fupplet Awnionius^ ThcoflnjliiEius; &, quid efl in hoc, adjicit Syrus & cum eo 
 Arabs: Chri-foftomii^ autcni ita locum yrao^df^at^tr 'Trciav i')x/^rtfAa, , quid cfiminis 
 tfi^fi angtlus aut fyiritus ei efi locutus ?&. fubjieit ex cap. V. 30 : hx-Sv at/T« avro^couiVf 
 fj.r airrv -to^sukvtsc yji^ B'-o^'ol'/^oi tt'ps&wwfr at(]He liine ^oiic^WlwA fxri (jiouaXuiJAV 
 in codicts N. T. in Oicumnium^ & in proximum Oecuuieiiio Araheni, & in tcxtuni 
 ipfius Chrijfoftomi, propagatum videri qucat. confer 2 Maccab. Vll. ly, ubi idem 
 vcrbum exflat. 
 
 10 jLcLToiSr-cti Kcu y Comf. Er. Aug. 6. Hunt. i. Sin. Fff. & noveni & fepteni 
 alii. KarajBdv Steyh. edd. &c. Cliijf. 
 
 11 TTavM^ edd. mff. diC. Caffwd. ( ^ ) Al. Laud. 2. 3. &alii, Chrjf. Euthal. 
 Arnuv. Cop. Lat. (excepto Reuth) Syr. 
 
 12 (o)' ii^SxToi) Al. & alii, ex v. 20. 
 
 13 TitTToitiKOTic) 'Troira-d/Liivci Al. & alii, Euthal. 
 
 15 aC^iw) edd.&.c. { -■ ) y4l. Barh. 2. Colb. 6. Laud. 3. N.i. Ciiryf. j^th. 
 Lat. Syr. Calarit. Facile aut additum ex v. 20, aut omilTum , fequente avrov. 
 ^ u/Aac) )i//sfc; Er. Aug. 6. 
 
 I ^1 TO fvi^Qov ) edd. yri 
 \id. 3. N. I. Steyh. S. t. t 
 
 18 'Tqo7Kci?.taduivoc) ^ jEth. Lat. multi. 
 
 20 f^->^ovTfc ) /wfM:i'T',M' N. r. Chryf. unc 
 ihal, y¥Ah. f/iMovra Ang. 6, & alii. 
 
 21 ayrcv) - Chryf. •) yuwTe (f.) ixii (f. Lit. Cdlb. 6. Lu. 
 
 1 f) TO h(^(^ov ) edd. yrimat , Aug. 6. Fff. &c. Ckryf. tkv WfS^av Bezae ed. j4l. 
 Laud. 3. N. I. Sttyh. S. t. i. CX cap. XXV. 3. 
 
 18 'Tqo7Kci?.taduivoc) ^ jEth. Lat. multi. 
 
 20 iu ?^3VTtc ) /wfM:TT'/M' A^. f. Or)/, undo fortafle fjLi>^aiv Al. Laud. 3. Sin. 
 Euthal. ufuh. //.sMovra Ang. 6. & alii. 
 
 23 Si^to- 
 
3 
 
 It V A R. A C T. XXm. 
 
 ^7^ h'^ioXd^Hc) Si^io^oXac.^. Facili jniitx & liquids trajeftioiie. Confer Be- 
 zam. 'il <S)aK07r^.^ alrerum) o')^omo\Tct Arab. Vid. Gnoni. 
 
 24 xT>;i7) ) x-TrivoQ S'yr. Arah. ^ (py^Xiza ) tr»/AMX.a Aug. 6. & alii. Et fie paf- 
 fiin. ^ TOf >-7S'y.iva ) Subiungitiar in Latinis receutioribus : Timuit mim , nt forte 
 rapercnt mm ludaei £5? occiderent , ^ i^^fe foflea calumiiiam fuftimret , tanquam acce- 
 fturtis pecuniam. Et flc Biblia Germ, olbnexcula, omilfis his verbis, tanquam ac- 
 cifturns fecuniam, 
 
 27 i^c-iXo/j.m ) i^^t?\dfji.nv /ll. Laud, j, Liw. Pit. j, ^ auToy ) -~ Al, N, i, & 
 alii, Lat. 
 
 29 ( ^ (^s) £r. Aug. 6. Hunt. i. Fff. & quinque & tres alii, C/;/;)//. 
 
 30 uVo T6^t' iaSct'iav, f^ auTM?) s^ avrm AL & alii, Chryf. nec non Eutkal. Fc- 
 ftinanter. — /^t?f. Lat. led confeflim habet Tiewi/. •(j ra 77-^0? atiTov) «fl?i. jwj)''. 
 Chryf. Syr. - 7v.?t. avT '. Al. Cvlb. (?. avn Pet. J. ^ ( ~- i'ppuxro) Al. Colb. 6. 
 Mth. Lmt. in ml". Charit. & Reutl. &Sc!ielh. uiide i'ppai^t Lu. & alii. 
 
 33 {iASovTig) N. I. Lat. Chryf. 
 
 34 ( *- d iyifj-m) Al. Bmlo. 2. & alii, Chrvjf. Euthal. ^th. Coft. Lat. Syr. 
 
 3§ y\^oliSH ) Cotnf. Er. Aug. 6. Smd. Fff. plurefve , Cknjf. Euthal. t5 >)ga'<5's< 
 Sttfit. cd. 
 
 CAP. XXIV. 
 
 I T5pTt/M8) n^TiiXy P% & alii. & iic v. 2, TegryAor. ^ !v«$avi(rav) hitpdvujuv 
 Fff. & alii. Et iic c. XXV. 2. 15. 
 
 3 77-avT>!) xc/iT/ /^?<^. ff. unde ^avT/ L?<. & alii. ^ Wvth tj ;£*/ TravraxS,) 
 Chryf. ed. (, Travm t« ;tst/ 7rai'Tap;;S) plerique. 
 
 § {<^ci<TiiQ) Al. Barh.2. Step/j. i, 1. la. & alii, Lat. Chryf. Oecum. fl tt^coto- 
 s-aTHi') TfJo^aTm' £r. annot. /''^'. 
 
 6 C Jta; ;£aTa^ uiq. stt/ ar) Habet hsc £r. ex margine imiiis codicis, 5^]^^. 
 ed. fme var. ledl. (cum tamen piius in ed. Lat. hiatum notaliet,) Aug. 6. ChjJ. 
 Tkofb^l. Laimi plerique hodie &c. ( - ) Al. B. 2. Cant. 2. Ccv. 3. Hunt. i. Lin. 
 Lu. Magd. N. 2. Pet. i. Sm. & niulti apud Er. Co ft. Latinus ohm. & in ml. 
 Schelh. Totuni locum , ix^a^ma.fji.iv tc, ktA. Fff. exlubet lie , z^aTra-avriQ ii/S^Ak- 
 Sny-iv xgivttf «;aTa tov v6y.ov ^uav i?Mv ^i 6 X'^ia^Xo'^ Aucr/a? $ta ■jtoMh ix, rm 
 XiiQ^v Yi/xcov ae^AsTo }t^ TT^oc c* aVes-s/As , KiXiva-cn; t«? x.aTr\y6^iiQ avrS iXQuv tt^oq 
 <Ti. Et ficfere Comf.' Laud. 2. Seid. Steph. m. Sijr. Videtur quifpiam linguarum 
 peritus , in codicibus Gr^cis hiatum , eumque e verfione Syriaca iupplendum Ira- 
 tuiire. His dedudlis , pro contextu remanent Bar. Pet. 2. & codd. mox citandi , 
 quorum conjuuftio non m^ximi ell ponderis : & major folito varietas lechomim , 
 
 i^ 
 
V A R. ACT. XXIV. 313 
 
 GlofTim imlicat. Orationem Tcrtiilli pofuit Lucns non fine caufa : liac ca-iifa, quae- 
 cjinqiic fuir, excepts, facilis nli(]iiot Tcrtulli commatiini jadiira eft. Ncque liacc 
 verba rctulillc Lucrs aut dixillc Tertiilhis vidctur. Male enim coiicilians argu- 
 mentum fuilFcc , fatcri , huiaef'S iplbs voluiHc Paulum , quem fidiiknis potillimutm 
 accufant, ullo modo judicart ; fimiilque tribuniim ad praefide-iii quali de vi accufare. 
 ^ n^^\tl7auiv KQiYiiv) i/SK/rd^y^f^i-tv x.pn<iv Pet. j. ?/3k/. kqi:ui L. k'Ss/. xQ/ro^ y.ttg-. (f. 
 Colb. 6. Cov.3.4. Gen. Laud. 2. 3. N. i. item Comf. Chryf. Iheofhijl. 
 
 8 xeAfsitrac) KtMvm Er. Otcum. ^ thc,') k^ jk? Comf. Laud. 3. Stid. ^ ^ Itt} 
 f'r) -■ Comp. Si. alii. eTr* aQ Aug. 6. & alii. «ij k) wi/ Stefh. la & alii. <2 Laud. 
 3- N. I. 
 
 9 (TuvfTf^ji'To) Comji. Al. /4u^. 6. Co//'. 6. C0V.2.J. Laud. 2. 3. Lin. Lu.Magd. 
 N. 1.2. Pet. I. 2. Sttfh. mm. Fff. Chryf, bis, Euthal. S^r. vel etiam Lat. ( o-i/i/e^Jei- 
 To) Er. & al. Vid. Giwm. 
 
 10 <Je) T6 Comji. Al. Slid. & alii. ^ ctOTco) cl-jth Er. Ex alliteratione. ^ jt^t- 
 Tm) x.(j<TM' Jiy-aiov Aug. 6. Laud. 3. Pet. i. 3. & alii , Chnjf. Euthal. TheofhylaUus. 
 verlio nulla. % (^ivdO/xooi;) Al. Colb. 6. Cov. 2. Laud. 3. N. i. Pet. 3. Steph. S. 1, 
 Euthal. Lat. 
 
 11 - M ) Comf. Al. Aug. 6. Slid. & fere onines , Chryf. ( « ) Er. & al. "fl h 
 iiKd^vo) - PJ. ^ er) ik Al. Aug, 6. & alii , EutM. 
 
 12 tmV) ~- Er. 
 
 13 ( ^ /^O Cowf. y^/. ^M^. (f. 5'/ff/?. L & alii. 11 (cro;) Al. Sti^h.h 1. &alii, 
 Euthal. 
 
 14 xa» Tore) tdd. frimat .) &C. Hiatu facili. ( xa« toPc If to/"?) Cor, i?. G<««». 
 Laud. 3. N. I. 2. Pet. 3. Steph. S. f. la. Euthal. Vnde xa/ Iv to/c Bezai & recent, 
 ed. Non refte perccpto Stcphani margine. 
 
 15 i'{x(;av) — y^/.'cum proxiniis , Chrijf. 
 
 16 {Si x,ce.i ) B<^vb. 4. Cor. 2. Laud. 2. N. I. Pet. 3. Steph. 3, i. ict. Chryf. Tluo- 
 ph)l. xa/ ^ I. Laud. 3. Euthal. Lat. Syr. t? L. ^ s'X^") Comp. Aug. 6. Fff. Seid, 
 Steph. trcs , & ofto & feptem alii, Chryf. Arab. Ex allit. ad v. i^.^'iXnv) Er. 
 vel etiam w/. Lat. &c. ^ tiqo^ ) vrpo; ts ^«.?. ^. & alii. ^ cAa Trairoc.) -^ Cotwf. 
 Laud. 2. 3 ( apud Fellum , ) 6'«i. Hiatus , recurrente Jid verfu feq. 
 
 18 QotjL'/S-. ) £t apprehmderunl me y clamantes ^ dicentts , Telle inimuutn noftrum 
 addunt Lat. aliqui. ^ -nvic ulquc iy.ScLioi) — Euthal. ^ ( ^ Js) Cowjjj. iffi^a 
 (ex tribus mf ) Aug. 6. Cov. 3. 4. Hunt. i. Laud. 2. Lin. Fff. 
 
 1 9 hi ) edd. primae , /Yw^. ^. Fjf. &c. nee non C6r)iy." ( iSu ) 5et(i« ed. Al. 
 Barb. 5. B. 2. Laud. 3. N. i. Stepb. S. i. Arab. Lat. Syr. 
 
 20 T/ ) Cowp. Al. Aug. 6. Baroc. Buf. 2. Cov. 2. 3. 4. Gen. Hunt. i. Laud. 2. 3. 
 L. Lin. Lu. Magd. N.1.2. Pet. i. 3. Seid. Stef/j. omn. Fff. Cbryf. Eutbal. Arab. Syr. 
 « 71 Er. & al. Ex v. ly. 
 
 R r £1 sxgat- 
 
 MCU- 
 
*' 
 
 3,^ V A R. ACT. XXV. 
 
 21 ix.Pa^a) ly.iK^ct'E.ct Er. At. Aug. 6. L, & alii, in ed. Mill. Oxon. 
 
 22 axHirac ufque at;T«?) aVt/SaAsTo S\ o (^lXy\^ ast/TtJc Chr'yf. initio homilise, & 
 flc fere At. Barb. 3. Lrud. 3. Ptt. 3. Euthal. JElh. Coft. Lat. Syr. 
 
 2'^ ( avTov) At. Jarh. 2. Colb. 6. Laud. 3. N. i. Pet. j. Euthat. Coft. Lat. 
 fj.( ^ » rr^oa'iqX^'^^') ■^^' Smb. 2. Colb. 6. Laud. 3. L, Pit. 3. Eiithal. Cop. Lat. Syr. 
 
 24 (yvv. abfque aCrS) Aug. 6. Baroc. Cov. j. 4. Hunt. i. Lin. Lu. Magd. N. a. 
 Pet. I. Fff. Chryf. Leftio media, imde /J'/a '^wau) Conif. At. Pet. j. Seid. & alii, 
 Euthal. Ihct ccutS yvvaui Cov. 5. ^ X^'^°^ ) X^'~°v inaSv Comf.. Seid.. Sin. & com- 
 plures alii. 
 
 25 (Aa/3&Iv) Conif). Colb.l}... Zfl«i. i?.. C/jr-^/. homil. LI in A61-. ante medium. 
 
 26 — S\) Comf. Stefh. ed. i. 2. ^l. Aug. C. L. Seid. Fff.. & feptcm & trcs 
 »lii , Chr')f. Lat. {dl) Er. & al. ^ avraJ prius) -- Steyh. ed. i. 2.. ^ o';^^; Ai/- 
 rn auVov ) ■- At. Barb. 2.. Euthal. Lat^ Land. j. Syr. 
 
 27 Ti) S\ Conif. Fff. & alii , Lat. ^ X^'Tctq^X^^^i'^oi. AU Cov. 2, uade;;*:^- 
 5<v Pit. 3. Seid. & alii, uti c. XXV^ 9- 
 
 C A P. XXV. 
 
 2 Si") Ti Al. & alii. H ) Tf Conif). Bark i?. (an i.) Laud. 2. ^ d^X'^- 
 tiCc,) ol d^X'i^i''^ ^^- ^ ^^^^ y ^"^'■' ^^ alliteratione ad 0/ liibfequens. 
 
 5 th'tw) t«t6) dTOTTov Conif.. iVL i^ Seid. nee non Cov. 4. Ste^k.. ^. t, i. la, Eu- 
 thal Syr. iroTTov J4L & alii. Gloira., 
 
 6 77-A«'«c " ^«xa ) Er. &c.. Le6Ho media., unde 7rAi?<«? ri outcc Comf. Laud. 2. 
 &, Siv.ct recentius fuperlcripto , Seid. ubi librarius feflinans obvium alias numenim 
 arripuit dierum. unde conjun6lini TrXe-'mc, oktoj m ^mct Cov. 2. Pet. 3. Euthal. ( « 
 •7xAf-(«? ozTa « (5i'e;6a) AL Barb.. 2. Colb. 6. Cov. 4. Gen. N. J. 2. Stefh. i. '/. la. Cop. 
 Lat. Ex V. 4. & ex cap. XXIV. li- oxtw « S'ix.ct j^th. Arab. S^r. Librarii m par- 
 ticulam pro nota numerali habuerunt , vel vim ejus alias non perceperunt. data 
 Chrnf. •) fumma fenfus expreffa. Vid.. Gnom.. 
 
 7 ahid-ucfra ) ahtco/bta-Ta Conif. /It. Seid. Stefh.. omn.. Fff. & feptcm & quin- 
 flue alii , Chryf.. Ij ^'ff^ovTs? ) xcLTaqii^ovnt; Al. & al. ex alliteratione. unde plura 
 tic verba mutata in iifdem codd. ut Millius notat. 
 
 8 Ti ) — Comf. Barb. i. 
 
 9 7t(in&aL\) x,^iB-yivwi Al. Fff. & alii. 
 
 11 (m) Got. Laud. 3. Lat. Syr. Chryf. 
 
 12 (AaAtio-ac) Aug. 6. F#. plurefve , Lat. 
 
 13 d,(J7tci<joiA.iMQi') da-TTctadf^ivoi Al. Fff. & alii. 
 
 14 Si'iT^l' 
 
V A R. ACT. XXV. zn 
 
 14 SiiTQi!3ov) (J/eT^/,5e» Corny. Er. Seid. Vff. & alii. 
 
 15 J)xjiy) )cxraJ^xfiv ^1. & alii , Bafilius ^ E«thali»s. Ex alliteratione , & quafl 
 verbum conipofitum inagis cavcrct innoceiitiae Pauli. 
 
 16 rivd) T/n ^l. apud Fclliim , Cot;. 4. & alii. ^ eiq d-^uXvav) tdd. mjj. 
 Chryf. Syr. ( -^ ) jfl. Barb. i. Cov. a. 4. Gm. Land. 3. Ptt. j. SUfh. i. Athan»f, 
 Bafilius , Theodorit. Enthal. Cojtt. Lat. confer v. 11. 
 
 17 avTUv) ^ Comj'. ^Hg. 6. Seid. & alii. 
 
 1 8 iyw ) iyie Trovtiqdv /ll. Pet. j. & alii , nec non Eutkal. 
 
 20 - ilOComf. Er. Al. Seid. Fff. & quinque & ties alii , plurcfve. Vnde (pro 
 «rm' TTfOi) -rrtQi Tttr Aug. 6. & alii, (tie) Stefh. edd. & al. , Chr\jf. ^ t«t« ) thtch 
 Jl. Aug. 6. Sttfk. ■('. V§. & alii. Ex jfine verius. 
 
 2 1 7re^4/a) ) dva.7r'ifx\l/co yll. & alii. 
 
 23 oSv) Si Vff. Lat. 
 
 24 T« & )(5ti) evd^aj'e) -- Lat. plenque. 
 
 25 fin. clvtIv) - Al. Barb. 2. Cov; 2. N, i. Pet. j. Euthat. Lat, 
 i6 y^dil/oLj ) y^d-^/u Al. & alii , Euthal. 
 
 CAP. xxvr. 
 
 2 i-rt 0-5 ^eMwi' aVoA. ) Conip. Aug. 6. Seid. Vff. plurefve , Chryf. Lat. i^iX- 
 Awv aTToXoy, tTrt <th edd. al. 
 
 3 l^m) ndav tdd. frimae^ Laud. 2. Lu. N. i. Seid. ^ o"k) '- Al. &. alii, 
 Euthal. 
 
 6 ( rfjiKV ) Jl. ylug. 6. Barb. 4. B. 2. L. Stefh. tres , & quatuor & duo alii , 
 Chryf. Lat. ^jr. & alii. 
 
 '- iv \y.Tiyu%) «- Mth. Lat. % fiamMv dy^'i-ryrct) — Al. N. i. confer v. 2. 
 ^ Twv polt J?r& ) Comf. y4ug. 6. Caef. Vff. Seid. plurelVe , Chryf. tuy tdd. al. 
 
 8 Ti;) 5firt e fcholiis grsecis. Librarii quippe fignuni interrogationis , quo 
 nos fcntcntiam claudimus , eadein mente fubjiciunt ipfl voculx ijUerrogadvK. (n) 
 line figno intcrrog. Er. y4vg. 6. (&c. 
 
 12 i, -^ kA) Al. &alii , Lat. Euthat. 
 
 14 /is) ''■' ^^- ^ *^''* ^ (pc»'-m' AaA«Tav tt^sc fxi 'fcp \fyytrra,r ") tdd. (Sec. Chruf. 
 ex c. IX. 4. {^MVYiv AaAKfTfltv 7ros<; /uf) 5flr^. /. Cod. 4. Gen. Lin. Magd. Lit. Sijr. 
 0urm Xtyna-af t^oq f/.i Al. & alii. 0cuv)\(; MynTtiQ Tr^oq ixi Laai.j. L. ex C.XXI..7. 
 
 17 iyce) Comf. Al. y4ug. 6. B. 2. Vff. &, quanquiin Stcphamis nil notat , bis 
 06I0 alii , Valla, Chyf. Euthal. Arab. Syr. (vuf) Er.lk. alii. Conjungit Lat. ^^Tra- 
 ?-(M«) dyioTiAu Pet. j. Valla , & alii. i^a.Tro<riXca L. & alii. 
 
 R r 1 18 T« 
 
3i6 V A R. ACT. XXVI. 
 
 18 t5 priinum ) >m Beza. ^ STT/g-fsi^ctf) aVes-^si!/a/ ed. Curionis , Al. Aug. 6. 
 & alii , Ch-iJ. conftanter. ( ^Tros-^f^^a/ ) £?-. Sin. & alii. <|| t-ic) ^ Aug. 6. Ha- 
 bet & non habet Ch-^f. ^ ^^/ao-^iro/c) fa?i. wjj! Chnnns Al. C/zry/i &c. uti c. XX. 
 32. (^i-yioic) Lat. (uti Col. I. 12.) cui adderem i>yrum , nili is etiain c. XX. 52 
 rryiaa-fyiivoii fic veiteret. 
 
 20 <5<J primurn ) y^lvAl. Fff. & alii, «|| aTrriYyi^ov ) Coinp. Al. E. n. StefhS. 
 & aliquot alii , Lat. ( d7rayy'i?^ui ) Aug, 6. Bc\rb. 5. Baroc. Lin. N. 2. Pit. i. 2. 
 Chrijf. Leftio media. ducfy^iXm Fjf. d'7ra-)'yi>7\.m Er. &c. 
 
 22 fxa^Tv^oiMvoc, ) Comf. Al. Aug. 6. Baf. 2. Sdd. Fff. & fere omnes alii, Chrijf. 
 Theo'ph'yl. ixa^rv^'ifxiVQc^ Er. & al. fed /xa^Tu^Q/xat feinper palTivum ell. 
 
 23 Ta ) t£ Ti ^l. Aug. 6. & alii. 
 
 26 i prius ) — Aug. 6. Fff. &. alii. % eV'O. ^ Aug.S.f^ff. &alii. uiidcpoft 
 tSto id ponic Cow|). ( quod adhibiti non vetuflillinii codicis eft indicium, ) Slid. 
 
 28 ( ~- iipn ) Al. Colh. 6. EutJuil. Pet. j. Lat. unde ilTtiv Aug. (f» 
 
 29 ( -- UTTiv) Al. Barb. i. Colb. 6. Euthal. Pet. j. Lat. unde 'i^n Lin. N. I. 
 V yro^^a") /xiydXa Al. & alii , Euthal. ^ H-^v) ^ Lat. 
 
 30 }cci.l ufq. dvWy^) dv'i^n Ti /^/. cum proximis. 
 
 32 47!-i;ckA«To) Co?«j;'. /^if. plurefve. e77s;tfx.AnTo fr. &.c.Ang.(). SiiJ. Cliryf, 
 
 CAP. XXVII. 
 
 I wjuae ) fii. wjf. Chfyf. Beda. ^ AEth. unde poft Italiam addit ai Caefarem, 
 Ti(; vTi^] Tov TTavXov L. Lin. Stcfh. ?. mm habet Arab. Lat. Sijr. Vt fi judicii men- 
 tio non conveniret in Lucam ceterofque comites liberos. % (^Tra^iJiid) Al. StipK 
 1). la. Ezithal. Thiofhvjl. Syr. 
 
 2. dS^auvxl.) dT^afxvTtivco) Fff. & alii. ^ {jui^^ovn) Al. Barh. j. Colb. 6. 
 Cov. 2. N. I. 2. P«t. 3. Stifh.'h i. Fim. ^th. Lat. (in cod. Reutl. & ScJielh. & in 
 iflarg. Lovan. ) Sjr. Euthal. y-'iT^ovcic, habent alii ex i-liythnio iinlidvTtc. Vid. 
 G«om. % ( iTii) Barb. 5. AT. i. 2. i'tfiiiA. J. f. s/? ^/. Ce/k 6. Cor. 2. Pit. 3. nee non 
 Euthal. ML Syr. Ex v. 6. 
 
 3 Tac ) -■ Stejih. ed. ^ 7^o^iv^ivTci. ) TTogjwSjvT/ -rf/. A'ww. & alii. 
 
 § fxv['a) XvfQa Al. Mh. Cop. Lat. ex alliteratione ad }\vK!ac. Vid. H. a Bu- 
 kentop de Vulg. p. 289 feqq. 
 
 6 dAi^ctvS^ivov ) dM^av^^ivov Comf. Aug. 6. Fff. dM^avS(^ivov Slid. 
 
 8 {d\a.a-(ra) Al. Pit, 3. unde TkalaJJ'a ell in Mh. Lat. Pro (Ihefm liters ^de- 
 dit cititas proxime pr;ccedens. Plus tribuimus Afiaticis codicibus , quam Africanis, 
 ubi de nonunibus locorum agitur Aauia L. Fff. Vid. Gnom. 
 
 10 00^ 
 
V A R. ACT. XXVII. 317 
 
 10 (P'j(i~iy.) Corny. Al. Seid. Fff. , feptcm, & , tacente Stephano , fex alii , Fal- 
 Uty Chrijf. (4>j^T«) Er. &.C. ^ h/j-vv) Caoor Falta. 
 
 li iKaTorrdqX^^'i) C(t>ij<. AU y4ug. f). Stii. Fff. & complures alii, ixarovra^- 
 Xoi^ Er. & al. , C/n-y. 
 
 12 {'iKu^iv') A\. Aug. 6. flflW'. B. & quatuor & duo alii , C/iry/I Lat. sy. 
 
 14 ( {i/'^axt/'/ar ) AU Mih. Armtn. Cvpt. Lat, Probat Grotius , Milliiis , Bent- 
 leius , Cliaiidlerus , Wallius : refuravit jam pridcm Ant. Nebriirenlis Gluinquag. 
 cap. XIX. Sane compt>litnm Iioc ncque lingiia fcrrc vidcatur , ncquc natura. Ell 
 enim vox h3'linda , uequc Graecis neque Latinis adhibita. Xegat porro Arifloteles 
 &Pruiius, typlioncni fieri flame aquilone : neque ad Aquilonem Eurus fhi(^te di- 
 ftus declinat , fed ad Notuni ; unde eriani vicinus ejus dicitur Euromlus. ludicenc 
 periti. de Euroclydone agit Gnomon. 
 
 16 KAavSnv ) KauSa unus cod. apud Er. Lat. ^tk. fed Caura liabet i'yr. 
 
 17 crugT/i') (Tv^Tr,y edd. yrimae , Slid. Fff. & complures alii. 
 19 ippi\l/afj.iv) Vpfjii^oLv Al. & alii , Euthal. Lat. 
 
 22 iiSi,uict ) nScfJiia^ Gen. L. &. alii , Lat. Ex allit. ad i^/vXti^. 
 
 23 Tai/T!i TM vvxTi) Coiiiy. Aug. 6. plurefve, C/7rj[/; nee non Fff. ty^vvkt] ra,u- 
 «r»i tdd. al. ^ «V') *'V" ^7*^ '^'' ^ ^1* 
 
 27 7r(io7dytir) 7r^'.d')iiv Coi. 2. 
 
 29 UTTtTcouif) Comp. Al. Aug. 6. Steyh. quinque, ?'jf. (manu fecunda,) & ofto 
 & feptem alii , Chnjf. Euthal. Lat. Sijr. ( iKTr'tTaxj-iv ) £r. cum pauculis. 
 
 34 TTf offAat/SHv j <■£/./. &c. {utTxhcL^cTv) Al. Aug. 6. & alii, Chrijf. Euthal. V- 
 tramvisex v. 33. 51 «^<^6t. ) M/xerJ^a? Al. Fff. Sdd. manu reccntiore, & alii. 
 
 39 t,Si'Ajt/7avTo') {/SkAovto Al. Cvlh.6. Pet. ^. Sic Hcfychius, f/SrAovTo, V/SxAof- 
 TO, i^uMvaavTo. f ^yraiov) C(/w;j?. Er.Aug.6. Fff. &. muld alii, Qry/: Offww. 
 jvraivTo Sttfh. edd. & al. Ex v. 12. 
 
 40 a^r'if.'.ojva,') Cctny. Al. Seiii. cod. plurimi. d^r'ifxova Er. &c. Qrij[/; 
 
 41 e^fiviv) ifxiviv Al. Lat, 
 
 42 ^■a^u7i!i) Comji. Al. Aug. 6. Fff. & novera, &, tacente Steyhmo, fex alii 
 Chri^. llieoyhijl. ( J.:t7y7o/ ) Er. cum paucis. ' 
 
 43 ^HMf^cLTo.) fiuMvfji.a'TOi; Corny. 
 
 CAP. XXVIII. 
 
 S -TrXn^oO Ti tAP^:c Al. & alii , £«/i^/. Lat. ^ ty.) aTro yf/. Aug. 6. & alii 
 iat. ^ t^iA.;.-:?J<» ) J/f^sA^«Ta Com|;. Aug. 6. Fff. & alii , Euthal. fj xa^«-J/i "! 
 xo^iitj/aTo >5Bg^. 6. & alij , Euthal. ' 
 
 ^ »• 3 5 a'TTo- 
 
3i8 V A R. A C T. XXVIir. 
 
 5 drroTiva^a^ ) cl-^oTiva^dixivoq Al. Aug, 6. & alii , Euthal. 
 
 6 /WiTat.SaM. ) fMralixXoiMVoi Al. Fff. & alii. 
 
 1 1 ( *iX^^(^^^ ) Comip. Aug. 6. Lu. Sad. Sin. & complures alii. ^ SioJKii^oiq) 
 SioasLo^oig Aug. 6. & alii. 
 
 14 eV) 7icl( Al. N. I. 2. Pet. 3. Steph. I Lat. 
 
 15 ra jTi^i rijuav) ^dd. mff. Chryf. -- Mth. Lat. Syr. V rt/jcTv) nuwv Aug.S. 
 Fff. & alii, 
 
 16 »iAS'.) eia-yiAB-ofxiv Al. & alii. ^ ( ^ ix.a,r. ufq. <^Qa.T07nSaiQX^ Sc ^i) Al. 
 Pit. 3. Chnjf. Etithal. Armin. Copt. Lat. nee non Barb. i. Syr. Arab. 
 
 17 (avTov) A I. Barb. 2. Cov. 2. N. i. Pet. 3. Euthul. AE,th. Copt. Lat. 
 
 23 rd) edd. &.C. Sic V. 31. ( - ) Al. Barb. 2. & unus & tres alii, FAttM. 
 
 25 {Cfjiuiv) Al. Aug. 6. Baroc. Cov. 2. Lin. Pet. j. Fim. Cyrillus Hierof. Eu- 
 thal. Lat. (in ml". Colon. & in Bibl. reg. inarg.) S^r^ 
 
 26 ^l7^i) iJ-TTov Comp. Er. ed. i. (fed emend. siVe,) Aug. 6. Fff. Ckryf. & fic, 
 velwVov, j^/. & complures alii, ai eox addunt i/af. multi , Syr. % ctKnaiTt) d>iii- 
 o-MTJ Al. Aug. 6. Fff. & alii. ^ /SAe^/eTj ) ,/3aji|/mt« Al. Fff. & alii. 
 
 27 (Tuvcoat') avvMdi Botcleri ed. ^ iTr/^-^JiJ/Mcr/') 67r;$-gsiJ/«a-;r Al. Land. j. T&e- 
 ophyl. ^ ( iaG-oucti ) /^/. ^Mg-. <$". ^(Tr. C«Mt. 2. Cov. 2. 3. Sen. Laud. 2. Magd. 
 N.I' Sin. Fff. Theuphyl. Hujus ledtionis caula, etiam prsecedens verbum mutave- 
 re nonnulli. Vid. Gnom. 
 
 28 to) tSto to Al. Cov, 2. &. alii, Lat. mnlti, Syr. 
 
 29 ( — K^u^q.cv:^.) .U. Colh.6, Laud. 3. Pet. 3. apudFellum, Euthal. Arab, 
 Copt. Lat. in ml'. Sclieln. aliquot cod. vet. (Latini forcalie) apud Er. , Syr. 
 
 30 ( — TicwXoc, ) Al. Colh. 6. Laud. 3, Pet. 3. Euthal. Lat. mnlti. 
 
 31 ( ~- /tC'5'S) Er.Aiig.6. & alii. % ditcoXvTac,) In Bibliis Germanicis, quae 
 lohan Fuji Moguntimis civis A. MCCCCLXTI , uti liib calceni voluminis notatuf , 
 effecit , hsec adduntur , Wann dier ift ihejus criftus -der Jkngotz durck den alle die 
 welt anfecht ze xverden geurtzijlt. quod additamentum in Germanica exLatinis, (vid. 
 Mariana , & lo. Lamii de erud. apoft. p. 286. ) in Latina pridem ex Grscis mana- 
 vit. nam Latinum incipit Gr^eco /xi??iei relpondet. 
 
 Haftenus Afta : fequuntur EpiftoltE. Varia ferie libros N. Teft. defcripfe- 
 re librarii , canonicis prxfertim epiltolis ante Paulinas polltis. at Paulinre ^ majori 
 certe ex parte , ante illas fcripts funt , 2 Pet. III. 16. lud. v. J7 , & propiorein 
 cum Adlis nexum habent. eo libentius ordinem Erafmi retinenius. 
 
 EPI- 
 
EPISTOLA PAVLI 
 
 AD ROiMANOS. 
 
 Habenc earn 
 EDD. Comf. Er. Steyh. Beza &c. 
 
 MSS. CLASS. I. Jl. Aus;. 5. (a cap. VIF. 7 ad finem , ) 6. Barocc. Boern. 
 Cmt. J. Cor. 2. J. 4, Hunt. i. Laud. 2. Lin. Magd. i. 2, N. 2. Pet. i. Roe, s, p'jf. 
 
 CLASS, n. Barb, offo , Baf. 2. Cmt. 2. Chir. Colb. 7. Diomj/ianiis 
 (apud loan. Gagncium,) Getu Gtr. L, Lu.. Fit. 2. j. Seid. Sin. Slap. Steph. d. t. C' 
 i. I. ta. ly. Fim.. 
 
 VERSION. Mh. Arab. Armm. Cop. Lat. Syr. 
 
 PATRES, Origmt's, ejufque interpres Hicronymiis an Rnfinus, Eutkil. Chn^- 
 foft. Iheodbritiis , (Jt\umen. Tlmfhyl. ( quorum quatuor comnicntarios Wliitbius 
 con}un£i\m fcholia Graectt appcllitar ,") Ambroflus , vel potius inter ejus opera Hi- 
 larius ccclel'ije Roinans fub Uaniafo diaconus , Augtiftinus , Pelagi?i( live fcholia- 
 ftes apud Iiieron3niium> Sedulivs, Cnffiodorus^ 
 
 Supra demondravinius^ , grscolatinos^, Cant. & Lirwi. 5, die pcrvetcros , (Sr 
 tamcn (caterc aberracionibus : idem hoc loco de graecolatinis , Botni. CLu. mone- 
 rc neccllum habcmus ; quoium illc , antiquior line dubio -. cpiilolas Pauli nomine 
 prxnotatas line epiftola ad Hcbrsos , llilarii excmplo , de qwu niox ; iiic , cum 
 ea , continent : eamque rationem liabent, ut nuituu fuo diirenfu fe invicem refu- 
 tent ; in confenfu autem , plane pro uno telle debcant numerari. Latinum con- 
 tcxtum liabent inqninatillimum , ac plane talem , qualis erat proximo ante Hiero- 
 nynium, cujus querclae de ea re funt notillinvje, & partim jiiIlillimE, hinc eos non- 
 niincjuam cum TertuJliano , cum Cypriano , perfepc autem cum llilario diacono , 
 cum Lucifero Calaritano congruere, & (Cantabrigienlis item bi Unguis codicis eK- 
 emplo) liberioribus taliunr patrum allegationibus vel corruptclis, interdum a Mil- 
 lio non notatis, ludcre dcprchcndas. vid. var. Phil. IV. 7. flebr. Mil. 23. Ipfum 
 cos denique textus lui filum ex llilario, couue parum accurate inl'pedto, (umlif- 
 fe, patet ex iis, quae notamus ad Rom. \. 7. V. 2. VIII. 38. 1 Cor. III. 13. XIV. 
 34. 2 Cor. V. 20. Gal. II. 14. IV. 17. 1 ThelU IV. 17. i Tim. 11. 6. Multoque 
 parous in ei iilola ad Hebra:os, quam in ceteris, ludit codex CLir. quia videlicet 
 non crat Ililarius , quern fciiuerctur. Saepe griecam le(^t:ionem a latina divcrlaan 
 It'vni: fepc ctiam illam ad banc inflertunt, ((juod Bvfrn. non raro folus fiicit;) 
 & 'juidcm ita , ut ipli iiucr le difcrcpent in Gra:cis. Viuim luliicit excniplum. 
 Rom. XV. 32 Pdulus J <r\ji(i,xa7ia,u(TcoiMU[ vfxtr Fulgatus incerpres y nfrigertt- vobif- 
 
 dUin,. 
 
320 V A R. E p. A D R M. 
 
 mon, hiiic Boern. ava-i^vya ui^ vfju-.' Clcir. d-a\l/v^o) fxil}' ifj.Zr pro quo dtr. 
 dva-^l'V^auctf vucov' nam in Lat, fubftituunt refr'igirem. Itaque ubi Grieca liorum ac 
 Latina contra codices mere Grsecos conlpirant , Grsca eorum ledlio cum Latini , 
 undo lidla eft, repudiari debet, v. gi'. Phi). II. 26. Vbi aliter in Grsco, aliter in 
 Latino Ibnant ; codices gr<eci per grsecolatinos , qua parte confentiunt , praeclare 
 confinnantur. v. gr. Phil. I. 7. Vbi in Grsco & Latino cum codice Al. 
 congruunt , & ubi Latina Grsecam varietatem non attingunt ; Africanse ii familia: 
 fuffragium valde corroborant , quippe non bene ex Grscis taraen codicibus eximiis 
 deicripti. Vid. Mill. & Kuiter. ad Rom. L 20. IV. 19. 21. V. 12. IX. 20. X. 20. 
 XL 17. XVI. 17. ] Cor. J. I. 2. 8. 16. 19. 21. IIL 6. VIL 28. X. 17. 19. XVI. 12. 
 2 Cor. L 8. 10. I Tim. IV. 10. VI. 5. 20. Hebr. XIII. 21 &c. Graecolatinos fubin- 
 de hos appellitamus, ut leftor de eorum indole utiliter admoneatur: hac autem ap- 
 pellatione codicem Boern. & Clar. innui, (juivis facile meminerit. Sic his graecola- 
 tmis in ordinem redadlis, magna dilcrepantiarura pars expedita efl. 
 
 ROM. CAP. I. 
 
 1 ,;tA-MTo?) Antecedentibus hoc jungit Svjrus, I. C. fferzog in dilT. de 
 
 interpuniH:. ep. ad Rom. nee non Falla. 
 
 3 'yivo/Mva ) ei pridem addunt Latini plerique. 
 
 4 {TTQooi^K&ivToc) Bmrh. I. A/«n:f//MJ apud Eufebium , id reprehendentem , Ep- 
 fhanius , Irmaeus , Hilarius uterque & alii Latini. nam qui 'praedeftinatus efi habet 
 Lat. ^] Kccrd TTVivy^a') fie codd. item ChryJ'. in exeg. fed tpJi Trnvu-aTi idem intex- 
 tu, & inde 6"yrMJ. % s§ ai'as-aVewc) ■.^a,va<^d<Tico(; iK conjicit ArUmm, P. I. c. 41. 
 fed vid. Gwom. 
 
 7 d'^cL'Tiin'voiC) M coiritaU habet Boern. Clar. exegefl Hilarii pro textu arrepta. 
 
 9 ;aa ) fjM Aug. 6. & alii. 
 
 12 TfeTo Si i'^i) edd. mjf. etiam Oar. grsece, Ckmms Al. Stap. mrWi At. Lat. 
 
 13 Tivd Kd^TTov) Comp. Al. Aug. 6. Sdd. Vff. Stay. cod. plurimi, Chryfoft. xag- 
 rrov Ttva Er. &.C. ^ k^ med. ) — Conif. Slid. Fff. & alii , Loit. multi. 
 
 15 vySv) edd. mjf. Ckryf. non femel &c. iv C/jav Clar. e verbis feq. vel e v. 13. 
 
 16 tS ;^^;5-£) edd. Staf. &c. Tkeodoritus , Otcutn. Theophyl. ex parallelis. Si 
 Tlieodorhtis & alii traftatores Graeci habuere h. L rod X^'^°^-> tamen ne Chryfoftomus 
 quidem habuit, quanquam in expofitione caufarum , cur evangclii aliquis erubefce- 
 repoiret, Chrjjli non potuit non meminiire: Idem etiam crucis meminit, nee tamen 
 legit evangelhtm crucis. ( — ) Al. Barb. i. Clar. Colh.7. j£th. Arab. Arnien. Copt. 
 ( etiam in mf. Regio,) Lat. Syr. Orig. in comm. Chryf. Cyrill. Tertull. Hilar. Ain- 
 hrof. IJien.n. vel etiam Ifidorus Peluf. unde Dei addit FiUorimis Afer. Adde Phoiii 
 Amphilochia apud Wolf. T. 4 Curar. p. 803. Vid. Gnom. ^ ( - -n-^corov) Ler- 
 
 tiill. 
 
V A R. R M. L ^if 
 
 lull. Biirb. I. Botm. Ex c. IT. lo in c. 1. 16. id ert, ex traaatioae in exordium, 
 tiauslata videri puliit hseo particula. Habct Armtn. Cop. &c. 
 
 Particulam line loco retincndam efle , contra dubitationera meam flatuit eel. 
 Bdumgnrtffiius. IVhitHuniy qucin inihi opponir, totum legi pridcm; nil habct, quod 
 non pcrpenderini. Sed vcUem, pari ani Baum^artmius rationcs meas cogiiotlbt'p 
 qiium judicarc voluit. Ait, me IcdVionem tt^cHtov tantummodo c\ Ttrtull. barb, i, 
 ^ Boeru. rcpctcre: at hos tantummodo ea carere, obclo indicaram; & cuin alii te- 
 ftes pro ea inilitarent, decifioncm totam Icdori reliqueram. Vid. Gncm. 
 
 17 TT-Vsa'c alteram) /uih ^Mk Hieron^tnus apcrtc. ^ ^^rirai) Fivit^ pro viva, 
 Latinorum aliqui pridem fcripfere. Sphalma, in una Utctula, apcrtum. 
 
 19 SioTi) oTi Botm. Ger, Chrvjfoji. «|I(9?o? •ya^') Al Botni. Chr. Cvlh.?. Mont; 
 ita^\ vcl etiam cod. vctus , undc seid. dcfcriptus cit. liic euim habcbat , 6 yd^ 6 (itC<;. 
 
 21 SiOTi) cTi Cltmms A\. Vtrumque Ckrjfoftomus. 
 
 »4 <?)) -> Al. & al. ^ IchjtoJq) avToJq Al. & al. 
 
 27 T«) - Comf. Laud. 3. Pet. I. Orig. Si AL&zl. 
 
 28 6ti;) edd. tnff. Stap, Iren. Lat. &.C. — ^f. Bnf. 3. 
 
 29 TTa^viia) tdd. Armtn. &c. Retinendum effe hoc vcrhum , aj^nofco. demen- 
 ti Romano baud lertuni elFc non apparet. ( ^ ) Al. Lu. /Eth. Copt, unde hoc poll 
 fequcns verbum, Laf/ww cod. eft infcrtuni. ^ ttovh^^x) -- B. 2. Pet. j. Gratcol*' 
 tiniy CUmens Ro. Augujiinus. ^ TrAtovf^dX, xax/a) xax.;a, TiMovi^ia. Al. ^ib. Syr, 
 nee non hoern. CUr. 
 
 31 (i<T7To\l<0 - /i/. (apudFcllura,) Co/fc. 7. Coff. C/cir. Gi/jrii!. &aliiLatiai. 
 
 32 OTI ufq. iTvrivhxH'ji) tdd.mff. Valla, Stap. Fn-fwnfs., Cf'ryf. Tij?odorit. Gre- 
 gorius Nyir. Bafilhts^ Epiphan'ms , ThtopbylMus ; Ifidorus Peluliota & OecumeniiiSy 
 varietatcm, dccjuamox, refutantes totani potius, quam indicantes; nee non Ori^ 
 gtnes; porro Cyiiri^in. F41. 68. in ic\ mf. apud Pamclium , non negligcndis; nee noil 
 Symmachus Papa & ITihtrius in comm. Idqiic probat Stapulmjis, lob. Harlemius, & 
 inulti Romancnfcs, quos citat Calov. crit. fac. pag. 585. Aupiflinus quoqjte (in ]uit: 
 Eftius ) in Exfofttiom qu.ininiam propofitionum Ivijus epijhliU juxta codices antiquiovis- 
 itn h2;it., Non foliim ea laciunt, fed etiam confentiunt facientibus. Jtqui tarn kdiotunt 
 fubiuncl<t ejus txpofitio confirmM.^yx, ir-.tuav uf(]. oi <7vrivSo>txvTi ) Lat. & iadcCypriaHt 
 edd., salvinnus ac multi parrcs Latini; item Barh. i. ex Latino videlicet, ha iyvce- 
 o-ar,rcliquo tcxtu non miitato,inicrit Bonn, h o-i;r>i)£av,reliquo tcxtu non mutato,infe- 
 rit cod. (Jraecus Loyanimjis unus, ((juem idem Pamelius & F'ranc. Lucas citant, (]uem ]ue 
 a TitelmaiuiOjSasbbldo , Zegcro citatum, Millius quali plures codices nu^ncrar, ) & Lat. 
 
 8 s uuus 
 
 
 t 
 
 If' 
 
5^a V A R. R M. II. 
 
 umis apnd Srcph. & AiigujUnus. Sic , particula 0/ vel ya^ ante aCTo. •a-oySc-zr jn- 
 
 fcrta , Barh. duo , Clar. Indicatur etnwi fcriftura Graeca talis : w ytyi'Jiaav , on 
 
 8 fjLovov a ctCrcl TTctiiatv ^ d?J\ci >i^^ 01 avvivSoy-y.^i Jvadiimus Camerarius , ha;c non 
 ex cod. nif. fed ex Zegeri , opinor , aunotatis proferens. Omnes hse varietates le 
 ex Latino faftas produnt : in Lat. autem fcholiou eft niaaifcftum', quod etiani non- 
 jiulli particula &? ante non fohtm augent. Qmens Romanus , quuni in epiftola fua 
 ^riina , § 35 a inukis vitiis , qua; hoc loco euuinerat ftiulus ( nam etiain § 36 ad 
 ■iloni. I. 21 alludit, ) pios deterruilFet , addit , TaVTayd^ 01 ■7r^dao-ovTi(; '^vytiToi rqn 
 BiciJ vTrddyHfTiV i uovo'j Si 01 Tr^aacrovTic avrct , aMa >itj\ 0/ o-vvivSoz'--s\'TiC ctCroic. 
 Gravius eft, pro diverfo refpedlu , vel confentire, ut Paulus arguit ,mala patrata refli- 
 mans ; vel facere , ut Clemens ftatuit, a patrando deterrens : quare non poteft liinc 
 inferri ,Pauli verba in codice dementis alitcr habuide atque in jiodieniis. nam ctiaiu 
 Ephraim Syrus alibi leftionem reccptam , alibi Clcmentinaui liabet. f. ''i '} oc ^ ,« y 
 edit. Oxon. 
 
 CAP. II. 
 
 g aTo;taA J-il/5w? ) ^l. liabet dvTa-roSia-iac. Varietas ex alliteratione ad ver- 
 bum aVo<Ja'(rw nata , & aperte abfona. ^ kjij) Cotiif. Er. ed. i. & aunot. , Sttfu 
 ed. I. Aug. 6. Baroc. Bafii. 2. Cant. 2. .5. Cov. 2. Land. 2. L. Lin. Ln. Magd.j. 2. 
 N. 2. Pi't. I. 3. Sdd. Sin. Stap. Supk. otnn. Fff. Mth. Arab. Oriffmis in coinm. qui 
 Latine exftat , & in Catena Aug. 5. ad h. 1. & c. Celf. in inf. Bafilecnfi , ut do- 
 cet Sam. Battierius in Biblioth. Brem. ClafiT. VI. p. 98. & Catena apud Millium , 
 Bafil. Cyrill. Nyffen. Epkrem , Euthalius ; omnia Gr. fchoHa , Whitbio ; Caffarius 
 Arelat. Pacianus in Parttnefi ,' cujus Barthiana quidem editio particulain omittit: 
 fed Millius alio exemplari uti potuit. ( — ) Er. in edd. ceteris , Orig. c. Celf. p. 
 217, Coufeffw eccl. or. p. 2t;8. Latinus , & ex his editiones recent. , Armm. Cop. 
 jJi/r. &c. vid. Guam. 
 
 8 opyiii , ) Steph. ed. l. Aug. 6. &c. cV-i-,'. al. edd. f { h^yit ^ Ovuoi; ) Al. Co'v. s. 
 TJn. Tfjeophilus Antioch. codd. graecolatini i Syrns , coll. Eph. IV. 31. nefcio an 
 
 Lot. 
 
 10 S\ ) ^ Ciar. Seid. 
 
 17 iiTi) Comp. All. Barb. 3. Clar. Cvv. 2. 3. Magd. 2. Steph. I i<f. Fjf. Mih 
 Lat. Sljt. Clemens Al. Orig. vel ccrte Rnfvnus intcrpres , Euthalius , ''Dieofhyl. Hi- 
 lar. Sedul Idque defendit L. de Dleu & vVallius. Hiat Boern. {iSi) Er. Chrjf. 
 €ec. &c. Ui Aug. 6. 
 
 19 7rj7re/9a'? T€ ) Ti'iTioi^cL Vjf. 1] t?) ^ Lat. 
 
 21 ff. Intcrrogationes habent Stephanor. odd. imo inde a v. 17 veteres alicjui. 
 
 24 v/xaQ ) v/xuv Confejf. cccl. or. p. 2IO. Lat. 
 
 ■ 21; port 01/) ^ Aug. 6. Magd. i. Pet. a. Sdd. ' '■ 
 
 CAP. III. 
 
V A' R. R M. in. IV. 12^ 
 
 CAP. III. , 
 
 2 u\v yi^ ) - Chrijfvjl. JEtk. Arab. y,iv vel yd^ omittunt aliqui. 
 
 3 xiiTitP^ri7ei) tv.t^u.irit habent Lat. multi , pro evacuabit « uiide xaTHg>Hrs 
 Baroc. 
 
 7 yd^ ) St Al, Lift, in mf. Colon. ^ v.(m(^a.i) x^lvufA-ai Pet. j. Fff. 
 
 9 Teo-XouiQa ) Ti^oKUTiXo/Mv 7riPi7Tov Cov. 2. & alii , quorum nonnuUi « 
 •7r2»-&'- oniJttuiif. ^ -T(3»iT-/a7a'/<0a) Videtui* cffe allit. ad -vr^oi/^oiui'ja. caufatifu- 
 mils habec Lat. imde jfT/araas^at Graecohtini. 
 
 10 ( - b'r/ ) Co»ip. fr. ed. i. ^i/g-. (5". Baroc. Baf. s. Cant. 3. Cov. 4. Hunt, r^ 
 Laud. a. Ma^d. i. 2. N. 2. Pet. i. Strph. unus , rff. t^un. Cln'jfoji. ^ tid^i lU) ai'iiQ 
 Clar. 
 
 22 e»? TtivTctc iw") -- Ltjt. ill nif. Char. Trev. aliifque. fl ^ sttJ -n-aVraO 
 — ^/. & alii. Facilliinje oinillloncs. 
 
 25 iJ/a T«; TTtriuQ ) ^ Al. nelcio an C/^r)/. 
 
 26 iVtri) ~- Boern. Vff. inaSv Comp. Laud. 2. L. Lin. Magd. i. Pet. 2. Seid. 
 Sin. Sttf<h,S. Ckmms A\.i\ec non (Muinm. Rhychmus our. hi^ Ctirallad margo: 
 fed vide Millii notas & appeudiceni. 
 
 28 latc) ■^'' l'"rb. T. Cue. 4. Liu. Roe. 2. Steph. S, /. Oris;. Arah. Lm. Hi- 
 lar, in cod. gr.ucolatini. cvv ex v. 27 repetituin videtur. Vid. Qttom. 
 
 29 a ) -^ yff. &. al. f h ) - Al. & ah Chryf. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 T<zT?5<i ) T^oTaTooa Al. & al. Ainplificatio. ^ €J(inx;va/ ) Hoc poU l^Hfxiv 
 ponit ..^Z. & al. ut I'l conlhnieiidura cllet Tiaii^a kcltci ad^x.a. 
 
 4 - TO ante of.) Ccwj?. ^/. ^^7/^. <?. 5»Tr. Bocni.' dint. 2. '^. Clar. Cov. 2, 
 Hunt. I. Laud. 2. L. Lin. Mcgd. r. N. 2. /'ft. l.2.Seid. nccnon Ajf. C/iry/. T/«o- 
 </ur/;. Thciifhijl. t; £f. ^tcjiA. ed. 
 
 5 f\\\. fecundum 'prcycfium gratlie. Dei ^ addunt Lat.^xino alteroque codicc ex- 
 cepto, ) llihr. Pthtg. &c. Ifl niaxlme convenire , Bezn agnofcit. Facilis Graeco- 
 rum oiira librarioru'n faltus a -/.end ad Kafjclm^. Vid. Gnvm. 
 
 9 Kff] ) ^ 'fff' %♦'• Ckrijfofi'. vcl ctiam Cant. 2. Cov.' 4. 
 
 11 (■^ipncurv') yfl. Hunt. i. Roe. 2. Stefih. ?. 1. C'lrijf. & TJieoyhyl. m coniYi. , 
 S)r. vcl ct^ain hjlinus martyr. Vtriimquc Cyillus , vol ctiain Hilarius. *^^ t«c 
 tertium ; - (Jar. & al. ^ v^ ) ^ Al. Clar. Roe. 2. Arab. Lat. in mi'. Trcv. ma- 
 nu prima. ^ tm ) lU rriv At. & al. 
 
 12 TDii k'k )" K To7c L. ^nifc. Lat. Sijr. Tkeodorit, & fie Icgcndum ait Tkecfhyl. 
 tpcrtc. led Graecum tcxtum rctiuet ////(ir/w^: ^ t«c 7ri<^iaq/tni iv tii dxQo^3v<fiof) 
 
 S s 2 ' Cf/wp. 
 
iH 
 
 V A R. ROM. jV. 
 
 Comp. Er. Pet. 2. 3. Seid. Sin. Stajfi. Fff. Vim. & odto alii , Theodork. Euthat. Ce- 
 cum, nee non /iug. 6. Lat. th? Tr/^-sw? Toiq iv r. a, Baf. 2. th iv t. a. 7tI<^icoc, Stfph. 
 €dd! Lat. in mf. Trev. manu prima & in aliis. Vti-umque Cbr. 
 
 14 xai) "^ Lat. 
 
 36 fji-ovov ) *- Mflg-i. 5. Boern. Car. Conf. v. 9. 14. 
 
 19 «■) -^ M. Berh. I. Chyf. or. 2. c. Anom. Co^f. ex Gen. XVII. 17. «« 
 Cov. 3. S'^r. Jhtodorit. ^ ( - «(5'«) Roe* 2. Mtb. L«^ aliqui, Sy>\ Chryf. Efiyhan., 
 JSarh. I. 
 
 ■ zi >w) -- Boern. Oar. grsecc , Syr. 
 ' 23 fin. ik J^Kaioa-vvm addit Fieri. Lat. (excepto ScbelL} Syr, Chyf. & al. 
 
 25 Ji»aicoo-<y ) sT/xa/oo-i/'vuv fr. Fff^ ante rafurain , & al. 
 
 CAP. V. 
 
 1 iXo/Ji'iv ) M. mff. , Staf. , etiam Bomi. graece , Ong-. Tirtullian. vel etiam 
 JHilarius in comm. ( e;^"/"''' ) ^'' ^«^' ^' DioTiyJiarms , Hunt, i. L. Magd. 2. Pet. 1. j. 
 Sin. Scboliaflae Graeciy Lat. (quanquam hahemus in quodam mf. Latino legit Eftius, ) 
 Caff\od. & alii, Syr. 
 
 2 'vrt 7ri<^£^) ~~ Hilarius (intextu; nam habet in commentario . ) adeoque in- 
 de codd.'graecolatini, Barb. i. Mtk \v tm 7ri<^H Al. vel etiam Chrjf. 
 
 5 tS SoS'iVTOQ rifMv') - Oar. manu prima, & Ger. in Grxco, 
 
 6 tTi) itt quid {Iva. Tt ^ Eflio judice,) Lat. tv, ex «Vrv, quod prsecedit, itera- 
 te. ^ C dSriv&v 'in ) /^/. Boern. Clar. Cov. 2. Arab. Lat. Iren. Efifhan. Jheodorit, in 
 comm. Indicium, quo vocula 'iriy ineunte verfu pofita, pertineat. TJ, Kara 
 Xtf/£Of ) »aTa xa/gov , Er. 
 
 7 J/xa;«") acA';c« %r. Ex alliteratione : nam idem verbum efl, quo Syrus v. 6 
 no d<7ilS£v expreffit. 
 
 Q oSv) — N. 2. Fff. Chryf. Lat. in mf. Char. Jrew., Aiigiijlinus ^ Dial. c. Mar- 
 cion., Hilar. Ex v. 10. Vnde verfu 8 «, ante er; vel pro 'in, inferuere aliqui. 
 
 11 ;tauX^i"^''°0 tav;t<^,"«9'=' CoZ/'b. ed. Barb. 4. cod. mf. in colleg. praedicato- 
 rum apud Bajileam, BodU 5. Cov. 2. L. Pet. i. Ste;ph. la. Mth. Arab, Lat. vid. Qnonu 
 
 1 2 >t5H alteram ) ^ Sta'^. Lat. in mf. Cliar. & Reutl. Cajftod. in Pf. LXXXVIIF , 48. 
 fed legit alibi. '(J >(^ i'rwO ita ^j* habet Trev. Ij Bdvaroc, alteram) -- Lat. (in mf. 
 cod. pcrvetuilo monafterii Laudunenfis, apud Eftium,) Boern. Clar. Ambrof. in Luc. 
 iV. Qrof. apol. Hilar. Leo & alii Latini. Apud hos monofyllabon facile omilliim 
 cil. poft J/HAfliv id ponit Ckryfoftomus, 
 
V A R. R M. VI. jft^ 
 
 15 S\) yd^ Jug. 6. Fff. ^ i>^oyiTTaLf) iXcr)HTO Fff. 
 
 14 /M)i) tdd.mjf,, St,ip. codd. Grxci apud Augufiimm^ Irtmms^ 'Archtkus^ 0- 
 f]^. Athanaf. I. 485. II. 279. Cijrillus Chrtj/l ccteiique expofitores grseci , Hieron. 
 Oinjfvl. Euchtrius , Caffiod. Stjr. &.C. ( - ) HiJarius {eoi\\iQ teiXe Tertullianits , Fi- 
 Itorinus, Cijfrianus , ) aiiique Latiiii, oraiira item k^ pai-ticula. confer var. Gal. U. g. 
 f (iv) arijf. 
 
 15 T>? tS) — Staf. ^ T8C ToMiJO P^"''^ ^iS'l^ct Laf. 
 
 16 dfjia^rrnrxvTDi) dfxa^TrifxaroQ Lu. & al. Lnt, multi. Ex allit. ad Sco^ruci. 
 
 17 ra t5 «p3c & (J/af t5 ei'o?) fa^r/. &c. Leftio media : cujus vi iion perfpefta 
 utramvis partem folicitarunt aliqui , ut mox dicemus. ^ t« rt? ) W Roe. Orig, 
 
 ST(2 T» it'o?) fv eri /^/. Bcern. ir tw 6v< C/iir. tw jvi 5?^fl« cd. 3. 4. ^ tk fvo?) ^ 
 tt. I. ^ (J/a TK hcc ) — F/. Cojif . Syr. ^ tJ!; Scc^iic; ) ^ Fitn. If en. Auguflin. 
 utrumquc Orig. & Chrijf. rm Sw^ictv Coi. 2. & ai. tk; S. la^i Sxjr. & al. U /Sasr/- 
 Afv'caj-/) /3a.7iAiiiH!n Sin. & al. 
 
 19 xareg-a'^Mffav) xatT65"a9n,t*ev Er. Laud. r. & iu Erafmi aunotatiouibus jj/it/^/u 
 codices grcci , quanquam xa9es">ixa/*£f jB. 5 liabet. 
 
 CAP. vr. 
 
 1 ( l-T/uW&i,a«r ) /^/. ^ij/I r. ^o«n. ( in Or. ) Cant. j. C/.ii*. ( in Lat. ) Cov. 
 Hunt. I. L. Lin. Lu. Magd. 1. fet. j. Sin. Euthal. Conf. v. 15. 
 
 2 Kruofj-iv^ )^r,<7ufjnv Lu. & alii. 
 
 4 hi TH So^f^i; T» TfltTfoc) — Tertult. Iren. Pacian. Gaudent. Chromatins. ^ 
 
 5 oMa) Scrihitur in quibufdam exempHs d,ua. Camerar. diutt Bocni. Et flc La- 
 tino leftum conjicit Erafmus. 
 
 fi xopiivii) xv^iivaii Barcc. Lat. multi. 
 
 II 
 
 £aum 
 
 Baumgarttnius vurlum pleniorem tuctur ledlionem: ego breviorem rejicere non pof- 
 fum. Ita proni fuere bbrarii , Grasci prfefcrtim , ad cognomiua Icfu cumulanda. 
 
 j2 at/TM ufque aCrS^ edd. &.C. Ledlio media: unde varictatcs fcqq. ^( "- <=ft/' 
 TM tv) ^/. ^iirt. rf«o, Lin. Roe s. & unus apud Bezant., yEtk. Copt. Lat. Sij>: Orig* 
 & al. Paraphrafm hoc redolet. ^| ( ^ iv t. i. a.) Iren. Trnw//. & alii Latini, ik 
 CoAA. gratcolatini. ^ aOrS) eturnc Orig. 
 
 15 C^i^«<l'^"°''^i"") ■^^* ■^'''?' ^' ■^* •^''' -• 3' ^ fc^ ^liJj Clemens Al. 
 
 '. j?» 
 
'526 V A R. R :\I. VII. 
 
 16 ik Sciyairoy) - Ctjir. Sijr. 
 
 17 t/T«x»VaTj) t;7rax»TST8 Comp. ^ xatgj'/a?) xa-S^a^!?? za^h'ccQ Al. & al. 
 
 21 OSS') edd. mff. CUmans AX. Lat. 701^1 Chryf. Hilar, ex alliteratione. ^ tctj,') 
 tote; C/t'w»«'W Al. iiec iiou C7zri//I Idque inipi-ub.it Bcza; probat £. Schmidius. feJ 
 tumdixillec apollolus, s(pM, Icil, xag^ra. vid. Gb&;». 
 
 2Z ^mv) «'? ^a)«i' .Stoi?. Ex praeced. 
 
 CAP. VII. 
 
 4 «Tsg«) ar^g/ JTegw Comp. /^. & alii, alttriusviri cod. Lnudinfis. Ex v. 3. 
 
 6 dTTO^ctvcvnc) edd.jn-imae, Al. Aug, 6, Pit. I, 2, J. Sin. Stap, Fff. & deceiTl 
 alii, Mth. Arah. Syr. Orlg. Thiudoritus !^-3Xn, {^cL7ro^j.vuvto^) CVirjyoyi. ( ut prideiu 
 noniuilli exiltinvarunt, ) & inde Btza, (ex (]U0 htec lecho maiiavit ia luai-ginem W":h. 
 & ill ^rfi. recentiores. ) Jn nuUo ml", graecu repcriri hoc, iiotat Simouius: repertuin 
 e(l taineii poUea in yien. quippe Chryl'ollomi Ibquace. morlis liabct Lat. & inde Oar. 
 Boern. l^tlef. id laciie arripuit libfarius pro MORTFI. arroii avow a Oifyfojlomint 
 quoque legille, non dviotjctvovTOQ., oltendi in Neajf. liejponf. A, 1745. Vid. Affmd. 
 is. vim. § 81. Leufdenius , Reitzius &.c. Tpev jjezam icducti lunt. Confei" Ahrifs 
 dir Brr. Gem. § 171. ^01^} non in habet Lat. 
 
 9 dv'i^m'cv) 'i^y\<Tiy Conif. Seidel. Clar. latine. allitei'atio ad ?^wt'. 
 
 10 durn) ipfa , eadem. Vulgo ayT« , fed Bmmganemiis Jotm , refte. Vid. 
 Gnom, ad A6t. VIII. 26. 
 
 14 (^ad^Kivoq) Al. Eoirn, Clar. Ex rliytlimo TreTT^a/^tsvo?. 
 
 l2 ^X ewe'^'^^) idd.mff. Chryf. Lat. /rm. &alii, Syr. («) Al. Roe, 3. Proctus 
 apud Epiphan. Cyritlus, /Eth. Auguflims non lemel, qui & i. 3. c. lul. c. 26 notat, 
 fie habere codices griccos. 
 
 23 ( iv ) Comf. Cant. 3. Clar. Hunt. i. Slid. Steph. 1. ly. Lat, Clemens Al. Tlie- 
 odorit. Euthal. Hieron, Staf. in veiiione. 
 
 25 ivXa^i^iS T« flsw ) edd. mff. , in his Aug. 5, Fff, & plerique apud Falhw , 
 Orig, Bafilius , Chryfoli. Tkeodurit, Sy, &.C. ( X<=id"^ oi tm Qiri ) Barb. i. Cov. 2. 
 Sttfh. lu. Orig. Methodius apud Pliotium, cod. 234. P^'g- 9'^« Cyrillus Al. Paulinus, 
 nee non Falh. Scholion Geimadio. Ex cap. VI. 17, vel diphthongo iv, poll diph- 
 thoiiguni ov in ToiyT&y, omilia. Hinc x^C"^ '^^ ^^^ ^^^'■' ■^-^'"'^« -• •^'^^' ^^'^'^^^ ii"<^i'- 
 pres (X al. Tribus his niodis legit Hieronymus, 
 
 CAP. VIII. 
 
 I ( - d-^d y.a.rd 7rvivy.a) Al. Armen, Lat. Syr. Ckryfojl. BafihOrigeniS live 
 Ruffinus, Hil. Leftio media, nam Gr'.cci hoc iuppleruac ex v. 4. <^ viciimu cot u in 
 
 hoc , 
 
V:A R. R M. VIll. 5a7 
 
 lioc, "" xara cr. -r. a. x. -rrviZua. omifcrunt Qar. maiiu prima, Roi 2. inanu pri- 
 ma, y^th. Cort. Di'tlo^tis c. Marcion. ^thnnafvts, Cyrilliis. Totuin \crfuin, fpatio 
 <reli(flo, ooiiiit ^of»». ut alii fupplcrent, quam partem vellent. Vid. Gnom. 
 
 4 mit) vuii' tidied., DidyniHS. 
 
 10 ^u>r) ^n exemplaria qusedam apud Camerarium, Lat. hodie. 
 
 11 Tor 'XpitIt) t:v X^i^lv /Vtkp y^t. Chr. Cov. a. Roe. 2. /Eth. Lat, HifjioL C. 
 Koet. Didymus, Ruftnus'. ;"htPv C^i/Z/mj Hicrof. TertiiH. Hilar. ^ »9) ^ y^l. & al. 
 ^ TO ■■voiyliiv ai/Tx Tfv'y.at fr, ^/fj'/;. odd., codd. Grici fere omncs, in ]\\s Au^. 
 5. <f. Barb, 7. f^ff. pleriquc apud Er. Cknjf. ad h. 1. Photius cod. 234. e\ Mctliodio, 
 Lat. Sijr. Inn. Tertullian. Hilarius utcrque, Pe!iigiiis, Jyrinr. in Ap. V. 6. Seduli- 
 11s, Stiif. in vcrlionc. (t« sio/z " jtoc ayT^ •77i8L"aT;c) Corny. Bcza & recent, edd. 
 jll. Btirb. I. Cov. 2. Laud. 2. Lin. Seid. Sin. Stcfh. la.. nonnnlli cod. apud Er. Ck- 
 films Al. , Hiyfohjtus ^ Methodius apud Epiplian. /Ithanafius in ep. ad Seraji. ter , 
 Cifrillus urerquc, Chryf. homil. 41. in i Cor. & honi. 77 in loh. Epfhanius, Maca- 
 rius^ Bafilius , f^gilius , Cerealis. Ex c. V. 5. vel 2 Tim. I. 14. Apta lectio ad 
 controverfiam. Apud Atlianaf. T. 11. in Dial. III. de Trin. f. 228 , 234 texcuni dc- 
 fcndir Mnccdi^nius , &unum altcrumve cod. apml ortliodoxos corruptura ait:orthodo- 
 ■xusautcm, id c{\.,Maxii>ms,T5 ivoiK^vroc x.r?. incnnclisantiquisexemplaribus i'criptum 
 efle dicir. Vrrumque Irmacus ^ Bidijmus ., Amlrofriis., ^upiftinus, li-i. tzv i:oiKou:To<; 
 at/Tcv Tvvj'^^Tc:. prjefert Bavnigartniiiis. Vtraque lectio antiqua & frequons. Levis 
 fsepe cauO\ grave quiddain cfficit. Fallor an librarius tc -voix-ovv dvrov in mente ha- 
 bcns, pro t-. -n' rcnpfu, ex allitcruione ad -^ bis continuo fubfecjuens, & inci- 
 fum eodem cafu pertexuir. Magnum li. 1. poudus verfionum. ex acculativum referunt. 
 
 12 a<Jf/(pv/^ — Iheodoritus., Didijmus: fed liabet C/«h«>w Al. 
 
 13 T« (T'.'wiToc ) rdd. mjf. Clemtns Al. «S:c. ( t?c s-tt-y^rc) Orig. Lat. Clar. Trtn. 
 TtrtuUian. Didtjmus non femel, alii. Prius defendit Baumgart. ego in medio relinquo. 
 
 14 ( vioi ^tw ftV/r) y4L Clir. Lin. Roe. 2. Lat. in mf. Char. Cnjjiod. Alii iljlt 
 iio, dioC' vel vioi thi ^fov. Tres leCtiones: quarum alteram tuctur B^umgarteni- 
 vs ; egoprimam, tertia fnltam, quatcnus voj, ob emphafm, prsponitur. £t era- 
 pliafis me impulit ad banc varietatem attingendam. 
 
 15 77- fit Air) - Colb."^. Lin. % :) 'i Hcinfius. 
 
 19 d.TToxoi^ahx.'nx') xaQohxia Aug. 6. cum in fecunda fyllaba. 
 
 20 , lyt'y Iti Beza. 
 
 22 r-v(riva^ci) ctj* '/fff Lat, Ci.v. 4. Gen. Vtnnnque On^j^HM ejufquc iHterpres. 
 ttmgemifcit habct Cafftodnrus. 
 
 23 (oi)Aug.lf. Sijr. Hilar, plurefve; nam w rjf .. bis legendum , fenicl fcri- 
 ptum , prxvir, avro/. ^] ij^ ^f/.it'(; ) tuui; <cj Al. * - vio'jtciav ) Hilar. Bvtrn. 
 Vlar. apud Bczam. 
 
 25 iAT<- 
 
S2i V A R. R M. VIII. 
 
 125 lA7r7(^o,«si') ^ Aug. 6. Magi. i. Fortuita ellipfi. 
 _ 26 ra.7c dc^iviicLiQ ) rii d^miet AL & al. ^ 7r^o7^v'^u>^xi')a,) Sttvk. tit o & 
 in raargiiie ejuldem , Sufh. la,. unde non apparet, in textu an in m.u-eine li^valina 
 lit: lie tamen etiam Beza & recent, edd. mj}\ noumiUi & Chnjfoft. fepe. C^po su 
 eoVeSa) «ii. frimaz, Aug. 5. 6. L. Pet. i. 2. 3. Fjf. & o6to alii, nee non Boerrt, 
 Uecumen. ^ vTn^ivTuyXam) iVTvyxavet Aug. 5. Roe. 2. Vtrumque Ckrijf. Ex v. feq. 
 
 2^ '^') ^ "^ffS'S- &nunnum codias ^pudEdmm, qui id ex Erafmi annotatio- 
 ne non redte perlpecta affirmare videtur. 
 
 28 T&) Com|). Al. Aug. 5. I,a«<j(.i?. ^-^W. Sin. ?% plurefve, Cimtas A\. ( ^ ^ 
 tr. Lhrvjj. &c. 
 
 32 ;^agi'crsT«^) ;t*e'o-KTa^ L?». & alii. 
 
 33 SiKui&v , ) Sic diftiuguunt Cowp. ^t?|iS. ed. yf^^-. 5. plurefve , Zat. in inr, 
 Reutl. Athanafms , FiUor Aiuioclien. in Marc. TIL FoLjchronius & multi apud Efti- 
 um :^ atque ex DD. Evangelicis Hiittmis in F. C. p. 26y. Et hinc pendet colon port 
 avTov & «/Activ V. 32. 34. unde v. 35 pro tjs, quis ergo habet Lat. §.K!Lim, Er. & al, 
 
 34 ;^e'5"^?),/te'5"3« ''"^f^? ^^« <Sc al. ^ ;(i«iprimum & fecundum) - AL & al. 
 
 ^ iyi^dik ) 47. ex ie;c^&v Al. & aL 
 
 35 ( 9i5 ) Er. Lin. Magd. 2, Oicum. Timfhjt. Vtrumque Origims. Sed quuin 
 V. 37 fin. X^'^^ addic Lzb., videtur id fumfilTe ex cod. aliquo, qui v. 35 lie legen- 
 duin elFe moneret. 
 
 37 T« dyuvr-^a-tzvrog) tdi. mff. Chmns AL BafiliuSj Chrijf. Auguftinus, Pfofytr, 
 Syr. &.C. Tov dycLTrnTcLVTce, Lat. pierique. 
 
 38. 39 «TS flafparoc ufq. hi^x ) edd. mff. C/jr-yf. h. 1. Syr. &c. Sed Latini codices 
 juxta atque expoutores plurimi fic habent , wque mors nique vita, , neqm angdi nt- 
 que lomicifatus , mqim virtues , neqjie injlantia mqm futura , NEGlVE FORTITV- 
 DO , nique altitiido ntqiie frofundum , wque creatura alia, itaque cum Grasco textu 
 mque virtutts habent , & poll uiAkojra addunt mqm forthudo. porro patres variant. 
 Hilarius ad h. 1. neque mors neqiie vita , neqiie angdus neqiie virtus , neque altitudu nt' 
 que frofmidum , neqiie praefentia neque futura , neque alia creatura. nee multo aliter 
 Augujlinus ill lib. de Patientia, neque mors neque vita , neque angelus neque f rind fa- 
 tus neque potejlates , neque fraejentia neque futura , neque altitudo neque profunduyn , 
 neqm creatura alia. cap. XVlIi. led idem in lib. de morib. eccl. ne^ue mors nequ* 
 vita , neque angelus neque virtus , neque injlantia neque futura , neque altitudo neque 
 frofmidum, neque creatura alia. cap. XL Hieronymis ^ ad Algaf. qu. 9, neque mors 
 neqm vita., neqm angeli neque friticipatus , wqui praefentia neque futura, NEQVE 
 FORTITVDO , neque excetfa neque frofundmii , neque alia creatura. idque mox itl 
 repetitur , ut tantum poteftatis , non frincipatus ; & fortitudines , non fortitudo di- 
 catur. Origenes , nee non ejus Interpres , neque mors neque vita , neque angeli uequt 
 frimifatiis , neque potefiates , neque praefentia neque futura , nequt altitudo neque prO' 
 funduDi^ iNE^VE ViPvTVS, neque alia ulb creatura. lib. III. vridi d^X^v cap. II. 
 
 ubi 
 
V A R. ROM. Vm. 319 
 
 ubi virtutm^ic qui pricipue agit, in extrcnioponit. atin comm. ad Iiunc locum Origin 
 nts poll fuiura lubccNEUVE VIKTVTES: & liocipfumetiampon;^)>7Hfjptf4.f ,abin- 
 tcrprctc , opinor , infcitum legitur. Tertullianus vero, ntqite mors , neque vita, NEClVE 
 VIRTVS, neqiit fuhlmilas , ntque frofundhas ^ntqu»aHa conditio, adv. Giiofl:. c. 1 3. ubi 
 quum duo incila,Hf^?<e angtli ncqut frinci^ijilus , neqm injlantiji niqm futura,omitlMtuy ; 
 & probabilc Ik , uon duos hiatus a Tertulliano ell'e adrailFos, fed unum ; & angili 
 prindfatufqut ac virtutes minus commode in allegando divellerentur ; & virtus Ua- 
 gulari numcro & enumcrationis concinnitate cum fnhlimitcite colijcreat : appavet , in 
 codice Pauli , nuo Tertullianus utcbatui* , illud incifum , ncque virtus , non poll 
 principatus , fed poll /wtwra fctiptum fuilFe. Efhraim Syrus , «t8 avo) i/v|/a),uat «t6 
 xaVw jSd'joc , HTi ^WM HTi SoL\cL70c , «Te tiyyeAo/ in d^X'H 'W (^>^(^icLf , «rs kti- 
 atc iri^a. i\ Tvi ed. Oxon. Ex tempore , ut apparet : fed prellius f. (7/(J , ars Qd~ 
 raroQ HTi (^uri , are dQX<^ ^t« 60KO"/tt/ » 8T6 {re^wTa «Tf /^?MorT<z , «t€ Svvaaiiz Sn 
 dyytXoi , !<'ts t/'-4/«//ta kts ^aflo? , «t6 t/? xr/a/; exjija. Ex his , quae collegimus , 
 faciliora Sent , qux (equuntur. ^ lyycAot kts dpZc^) Tic etiam Clemens Al. f. 373 
 ed. Commelin. (ubi tamen mox pro dVa/^tj/? , videntur e|«j/a^ fubftitui.) ayyeAoc 
 «T{ i^aa-ia. , iin ctQXa^, codd. graecolatini ; iingularem numerum ab Hilario , plura- 
 lem a tcxtu furaentcs. »'<rs i^y.oiam (poll aQX^aJj) addit Cinf. ^•j. C/;;-);/^ horn. 23 in Eph. 
 Euthal. Ex parallel is. ^ {yin SuvxfAt^ , poll fXiMovra) Armen. Cojpt. C/ar. Gcr. 
 uTi ^wa.ij.^c, Boern. fine aocentu , & < in « , ut folet , mutate, etenim NEClVE 
 VIRTVS iidcm tres grajcolatini srque habent. Poll jui^^orrcc etiani At. habct «t£ 
 Swaixcic, , ut ex Simonio dilcimus. Poll p-incipatus , mque virtutes ell in Latinis 
 plerifquc ; neque potejlates , vel , conjunrtis intcrpretationibus , neque poteflntes ne- 
 que virtutes y in paucis : in utrifquc poll /wfwrii remanct NEQ,VE FOR TiTVDO : 
 led , poll futurn tantummodo , neque foriitudines habet Hieron. 1. c. & Priniijiiis: &, 
 NEGIVE EORTITVDO , cod. Malmundarienfis major , manu prima, AugufliHi 
 Ipcculum , Hiiron. ibid. & in Gal. I. Profper 1. 2 de Vocationc gentium c. 5. y^uf- 
 bertus in Ap. neque virtutes fcholion Pelagii ; denique , NEGlVE VIRTVS , cod. 
 vetulliir. //?<»mafz , Miguftin. 1. 4 de dodlr. Chrill. c. 2C. & in Propp. ep. ad Rom. 
 Tain varia intcrpretatio Latina plures codices Griecos reprselentat , Suvai,fxi(; poll 
 /MT^ovTct exiiibentes. Sane mediaJe6tio ell marginis nollri ; quani adjuvant, ut or- 
 dine vidimus , Lat. Hieron. Orig. Terlull. Ephraim, Arimn. Cop. cod. graecoliJitiniy 
 y^/. infe ( qucm li Adamus Sasbout , Franc. Lucas, in Latina hujus loci Icilionedifcu- 
 tienaa inprimis diligcns , & G. Ellius vidillent, Latinum Ibrtius defendiiFent ,) y4u- 
 ^ijlinus , Profiler, alii. Hinc rcliquae adornatse I'unt leftiones , eoconfilio, ut 
 vel in lingulari onuiia numcro , vel in plurali Huercnt omnia ; & limul ut apertius 
 per paria digereretur oratio. Reccptum verborum ordinem defcndit eel. Baumgar- 
 tenius : ego incifum ourt Suvdufic poll u'.y^ovra ponendum cogitavi , utriufvis ta- 
 men ordinis ratione pcrpcnfa. Gluatuor funt aperte haec Paria : i ) mors, vita • z)an- 
 gtli , principatus : 3 ) praefentia , futura : 4 ) ahum , profandum. Quarto Pari addi- 
 tur in genere , utla n/u creaiura : & hoc , quod reli(]uum ell , hvdu.^:; , Potenta- 
 tes, vel ad fccundnm Par , ex recepta ledlione aggrcgatur , vel ad tertium , ex va- 
 riantc. Non praeterit me , magna apud Patres varietatc aliici inprimis tales enume- 
 
 T t rationes: 
 
 J 
 
530 : V A R. R O M. IX. 
 
 rariones : fed tanicn conjunStio tefliiiin , in hoc incifo ^.y^n Swdfjieiq^ poft cc^^ov- 
 Ta poncudo, quainvis ceter,oqui difcrepaiit invicem, contemni ncquic , nee iiimimij 
 fed quod fatis cfl: , p'obat. Ckmcntem Alexandrinum non allegavi pro mea Icntert- 
 da ; fed tanien is ne pro oppoiita quidcin allegari potefh Rich. Simonii de cod. 
 yikxnndrino teftiiiionium rejici non debet: nam M/Zzmj ordincm verborum, quem 
 raro curat , hie quoque ex cod. illo notare fuperfedit. Pondus addunt Armm.C^p, 
 Receptiim verborum ordinem egomet faciliorem agnofco : ac libcnim manet lefto- 
 ri judicium. Tantine vero feries eft verborum ? ell. vide Gnomonem. 
 
 39 T»? ) edd. mQ. Clemens Al. Qrig. Efhr. Oir.f. &c. -- Lau 
 
 CAP. IX. 
 
 3 xciTa. ) Twv xara Aiig. 5. Vff. & alii , S-^r. 
 
 % K^O ^ Hifpol. Cyfrwn. Pclag. Ckryfol. Lett, in mf. Colon. Rcutl. & aliis. 
 Facile excidit £# ante ex. ^ a!v) lie codd. gr. & lat. & litres videlicet ouines ad 
 ledtionem fequentem citandi. ojv conjev^lura apud ^/rffwow, P. I. c. 42. Vid. Gnom. 
 ^ 9iOQ) •- Cyprian. \. 2 Tefh c. 6. (fed habent mcliores ejus codices, quosdcfcn- 
 ^0 dit ipfa rubrica illius capitis , (htod Deus Chrijhis: ) Hilnr. in Pf. 122. 6c Chnjfofi, 
 
 ad h. 1. fed uterque alibi habet. Non habet Leo in epiplionemate cpiltoke 83, habet 
 in cpillola 72. Habere iiegat Eyhraim Sijrum lack'bnus : nel'cio (juam refte. Ha- 
 bent ccrtc edd. & w//'. & verf.ones onines , hen. 1. 3. c. iB. & 1. 4. c. 10. Tertuliia- 
 WMjnoufemel , difcitllliuie , ceterique Patres a Millio diligcnier enumerati , qui- 
 bus adde i'ct'crf/w Antioch. in Woliii anecd. Gr. T. 3. p. iif^. Hipfolytnm c. Noet. 
 fol. 7 & 10. Vol. 2. ed. Fabric. Ckryfologum , Hilimim , Ca(fwdorum, Primafaim, 
 Leitionem , quai h. 1. nomen 650?. perperain omittit , nullo indicio in margine N. 
 T. Gr. dignatus fum : neque in Apparatu dixi , quid olim kgerit vel non legeritHi- 
 larius aut Chryfofiomus : fed titiiurinn^odo , quid utriufvis hodie fcripta hahmnt, 
 aut (per libraries fortall'e) non haheant ^ ( etiauifi conltanter in fuis ipfi exempla- 
 ribus Paxilinis legerint, ) in loco tanti momenti , ubi id alii non diiiimularunt , 
 bona fide a me referri oportere cenfui. Simul autem omilfionem illam refutavi , ex 
 animo & fufficienter. Porro quo copiofius eadem a Whitbyo , a eel. Baumgartt- 
 nio , ab aliis , ad ora adverfariorum obflruenda , per allegationes Bilarii & Oryfo- 
 _/?om refutatur , eo niagis applaudo. Confer plura in Bfkraefi.. Zengnijs p. jgyfs. 
 ^ amen ) -- Produs , /iugujlin. non femel. CaJJiod. Gregor. 
 
 7 VTiivTic, ) TravTct Staf. 
 
 10 zolrnv ) comithitti habet Lat. & inde Clar. latine , Iren. & alii, zona Felefi. 
 Intevpres concuhitu fcriplilTe , & id librarii cum uno conltruxiire videntur. 
 
 11 (sauAov) Al. L. Roe. 2. ^ Trpibi'nc tS OiS f/ivri) Comf. Ah AivJ,. 5. Qar. 
 Colb. 7. Pet. I. 2. J. Seid. Fjf. & noveni alii , Lat. SttqK m vcrlione. (t« (jiZ -^njo- 
 i)iait; fxiv]) Er. Stefh. edd. Chrvjjuji. vel ctiam Laud. s. cum paucis mf. '^^m<ri(; 
 
 15 o/xTs;- 
 
V A R. R M. X. i^t 
 
 15 otKT(i^ria-a) oiy.TiQo) Curicnis ed. 
 
 18 fi«A€i altcnim ) - BMroc. Pn. 2. Duo geinclli. vid. Mill, ad c. VIII. 31. 
 
 19 ya^ ) ^ Eliev. (Scindc recent, edd. Sphalma. 
 
 23 ( -■ W) io«"/. 3. L. Lin. Steph. i. Hieron. m Ofce c. I. Lat. plerique. 
 X^ek ra <<w Icgcnduin monct Roe. 2. in margine. plunioris conitrudionis opinioiie. 
 ^ ao^av) io^oLv at/T« /^/f^. 5. 6. & nonnulli cod. a4)ud Er. 
 
 24 n'uac) ~. Magd. 2. & quidam codd. Gi". apud. Er. Lat. iu nif. Char. & Co- 
 lon. Reutl. Pdag. tic, r/uS/; N. 2. Fff. 
 
 2? «7a77-»,wji'»)v bis) erfi. &.C. Irm. grsece & lat. r\XiYifjLivnv bis, Zai. in cod. mul- 
 [is , Hmonijinum fecutis. Qui Hof'c^ quidcm textum, non Pauli , fpcc^lat, quuin 
 ^AiniAivtiv (ut Al. ibi habet,) non fiy3,7rnfyi.'n»v ., redte Icribi ait. coiiun. in Qlee c. I. 
 
 27 C0Q r) dru Aug. 6. Vff. & alii, Chnjf. 
 
 28 Iv Six.cito7vv» J oT« Ao^ov orfVTSTjUM/vtei'ov ) •»• Al. CliXf. Rot. 3. manu prima , 
 E/(/f/'. yCr/j. Ccjif. wVyr. Angnftin. Librarius antiquus a o-fvTs^vav ad awTiT/xn/xivov 
 lapliis, liiatuni fecit. 
 
 31 <J/xa/o<xi/'fti? alterurn ) — /^/. & al. 
 
 32 ( - vdjn«) ^/. Roe. 3. manu prima, Stefh.i.i. Chryf. alicubi, Lat. multi, 
 B»rb. I. Copt. ^ 705) — ///. /iop. 2. Clar. Huron, in Ida. 8. Lat. in mf. Schelh. 
 
 CAP. X. 
 
 1 ( avTuv) Al. Barb. i. Boern. Clnr. 0>lh. 7. Roe. 2. manu prima, Stej^lt. i. let: 
 ^th, Copt. Lat. Stjr. Chryf. Ctjrill. Orig. five Rvfjinni, Auguftin. Hilar. 
 
 2 9iS) ^ Barvc. Particulam quidem habct Lat. mf. Colon. 
 
 3 ydq) tdd. tnjf. Clemens Al. Iren. &c. <Je y^/. Leo. ^ SiKciiovvvm') tdd. mjf. Syr. 
 hen. in ed. I'Viiard. & in mill Brit. ( -^ ) Al. Clar. graece, Roe. 2. manu prima, Lat. 
 Barb. I. Clemens Al. Orig. Bafil. Cijrill. Hil.irius. Legit & non legit Chnjf. 
 
 5 (oT/ T«v ufq. avTw ) /lop. .2. Lat. (fed non Hilarius^) nee non ^/. C/i»r. Vi- 
 Jetur Jjbrarius pcrantiquus 0T<, poll^gx^tt, mox arripuilfe, eique reliqua accom- 
 moHatre. ^ ( -- avrd ) CUr. graece , Stepk. t. 1. vel ctiam Clemens Al. Facile 
 oniilfum eft ante voccm ab eadem litera incipientcm. undo earn fiipplcnt Lat, aliq. 
 & Copf. ^ a'v9^a)7r&?) — Boern. Chnjfojl. & Sijrus, cum textu luijus verliculi ce- 
 tcroqui conveniens. 51 ( <z^T»t ) ^^ri?. i. Colb.7. Coj>t. Totuni uiutatum, fyllcpli 
 Don obfervata. 
 
 6 T») -^ Elztv. ed. Spbalma. 
 
 8 Atyu) Xiyu i y(ict4ri Fff. & alii. 
 
 T t 2 17 (;te#- 
 
332 V A R. R M. XI. 
 
 *'■' '7 (/tC'S"«) ■^^f'^' ^' ■^<"' -• Stefh i. 0. /."" Coft. Lat. & codd. gratcotat. 
 
 19 «x. 'iyvo) h^cLYtX;^ t(x^a,Y\X «x i^pw ; Kujleri ed. fola , Chrijf, Lat. Ex lefa. 
 I. 3. ^ vra^a^nXcoaci) ) Tra^a^rXS Comp. 
 
 21 nied. TT^of ) i^< jT^/JIm. dial, cum Trypli. Qar. 
 
 CAP. XI. 
 
 2 ( "^ As7&)r) y^/. ilo«. 2. Chrvjf. Theodorit. Arah. Cop. Lat. Barh. i. Clar. 
 
 3 JCSH P™s) ^ Jl. Fff.&.3.ln, Theodorit. Arab. Lett. Yu-'mt Ckryfoftomus. 
 
 5 ovv ) '- Aug. 5. 6. Syr. 
 
 6 iTTii Yi ufq. ad fin. v. ) -- Mlh. ^ y'lviToui ) «9' Aug. 5. Chryf. ^ ii S\ If 
 ufque X^^'O "^ ■^'if- Omiferat hoc etiam Aug. 5-. fed mox verfu exeunte I'upple- 
 vic, ordinemque verborum per ligua notavit. ^ il St i^ ufq. «'xfT; ig-lv i^yov) Comp. 
 & cetera edd. & w/j/i fuinmo conleniu, etiam apiid Stniu Er. & Bizam , ^rak 6't/r. 
 Oiryf. Tkeodoritus , Photuts, Thiofhyl. Otcum. Tlieodulus. Agnofcit Cajetanus, Sa- 
 doletus, nee non Salniero, Toletus. ( — ) Al. Roe. 2. (quanquam habet margo,) 
 'Armm. Copt, (etiam in mf. Regio,) Lat. & inde Graecolatini , Origims live Ruffinus, 
 Hilarius. Facillime pars fermonis ita figurati omittitur. Icatet hie ipfe verlus exem- 
 j)lis, qu£e idcirco notaviraus. Vid. Gnoni'. 
 
 7 l'ri^vi'v'i7)\7ri^nTit Steph. S. Vjf.Lat. ^ ( tSto ) edd. primat ^ Al. Aug. ^. 
 
 Colb. 7. Cov. 3. Ger. Laud. 3. L. Lin. Lu. Pet. i. 3. j. Seid. Euthal. ou inter duo ou 
 imminutum. 
 
 9 {IvcoTnov auTav) Tkeodorit. ^th. Lat. \nn\ti , Syr. Ex LXX. 
 
 30 rov) TO Er. Idque fludio pofitum Emendanda editionis prims decent. 
 
 3 1 TTio-aa-i ) TTTcLiTtodi Aug. 6. Ex alliterationc. 
 
 12 TrX^Tog") edd. mjf. Arm, Copt. &c. ( (JcoTn^ia ) Cajfwd. 
 
 13 fj-iv) - Aug. 5. &al. <p ^o^di^o)) (JcfarVo) £"r. ed. 5 ingrseco, Ztrf. codd. 
 Graecolatini, (quos tamen refutat C/ar. in Grxco , ) Tlmdoritus ■, Euthalius. 
 
 ■ 16 il Ti") ii ya,^ AL C/ewmj in epit. ^Mot^j? habet Lat. 
 
 19 -• 0/ ante n^d^oi) edd.primae, Al. Aug. 5. cod. plurimi, Chryf. 01 Steph. 
 ed. 3. &c. 
 
 21 (pilaiTwi) Comp. Er. ed. i. At. Aug.s>6. Baroe. Boern. Cant. ^. Cov. 2.^. 
 Hunt. I. Laud. 3. L, Lin. N.3. Pet. x. Roi. 3. Steph. i. 1, Vff. Theodorit. Euthal. 
 Haec lettio, cum /xhtj-c)? , media elt. qua non percepta, ij-rrrrac, omifit (invito Chryfo- 
 flomu ) AL Magd. 3. Roe. 3, (cujus margo habet,) Steph. 5. ^th. & in verbo iiib- 
 jundtivuni {^(fudnraj ) EraJ'mo poltea admillum, perpauci kcciQ codices^ cum Chryfo- 
 
 Jlvmo. 
 
V A R. ROM. XT. 333 
 
 Jlomo. Cum uri-rmi; eel. Bnutng,irtniius legi mavult (ps/aMTa/. At Mart. Crufxus Iva^ 
 tk, b-Tft)?, a>^, aliquando cum indicativo fururo poni docet , Gramm. Gr. Part. II. 
 pag. 867, & prater cetera notat \\\\\\ Dtmtijlhtfus .^ o-ttuq Tci Traqovra. i-vavo^QaSn^i- 
 Tai. Alia exempla collegit Blackwallus \a claiV. facris, p. 432 ed. Woll. ubi hunc 
 ipfura Pauli loeum clegantix nomine laudat. Certc oratio magis categorica dmorem 
 movet. 
 
 24 0/) ^ Er. Laud. 2. Facile excidit pofl o< in «To/. 
 
 26 <j-a)9r7iraLi) Hoc ipfum Latinus cxprelfit , f<ih-us fitrtu non inepte. Senten- 
 tia lixc inert : fhnitncio gentium itdrahit, ^ fie omiis Ifrael falvus fitt. fed a;^^'? o" 
 «/^7«i«m miitavit verbum prills, e/VeAt vo-'tTct/ , in i/T'r/';>i , manente altero , acoQrKTi- 
 To/. TaliA vide notata ad Alarc. III. 27. Senfum exprelfit Latinus, 
 
 30 ( -^ yj\) Al. Oar, Lin, Rot, 2. Vid. Gnom. 
 
 31 ( ,m C/ui.iTi(>co iXtti 'I'va.) Chryfoftomus He con{\ruk. nam ait , iTaQyin , £^-1 
 avTH<; iTrKFTTaaaS-aui. fie quoque Beza , Theof^hylalhim fecutiis. Dupliciter me b. 1, 
 reprchendit eel. ^a?/w?,?r/fH/?/j; primnm, quod divcrfitareni conftruftionis five in- 
 terpunttionis ad variantes ledtiones rctulerim. Refp. Magni fane momenti ell inter- 
 
 Mindtio, & in vera interpundbione probanda, falfaque removenda, operam meam 
 laud infnirtuofam elTe eoufido. Porro intcrpundtiomim accentuumque confideratio 
 ' ocura utiqiie inter ^•arias leftiones Iiabet; quo utrumque loco ipfe eel. Eciumgarteni- 
 us traftat: interpundlio autem & aeccntus varians utruni kciionis larimtis^m^ alio no- 
 mine appellctur, nil interell; dunimodo verba ipfa, ac non aceentus & interpunfti- 
 ones ab apoflolis rcpetas. Deinde negat, Oinjfvlhmi explicationem conltrudtione 
 hac, T« CpLiTiQco fA?e; ha, xtA. contineri. Verba hxc funt, ic-u^r^T'ty ai^t duTovi; 
 iTTiO'TTdaa&aj ru ^rXu) iMvovric. 
 
 32 T«c Trdvra^ bis) tdd. mff. gr. quin ctiam Botrn. gr. lat. & /^uguflin. I. 2 1 
 de civ. c. 24. Hitron, Syr. rd Trdvrn Lat. vel etiain Cyrill. Ex Gal. III. 22. Trdira. 
 & deinde tk? Tiavxac, Iren. 
 
 33 "J^ primum) (dd. mjf., Stajt. hni, Chinms Al. Orig, Methodius., y^thanafius, 
 ChryJ. S^r. nee non Ttrtull. -^ Ctv. j, uEth, Lat, Cyj^rinn. Zeuo Verou, Hilar, 
 uterque, CnJJlod, 
 
 34 7«e ) - ^"/ -• Roe. s. Clemens Al. uti LXX* 
 
 CAP. XII. 
 
 2 a-v^tiuaril:^t,^%) a-vXrf^ctril^i&iti Al. Aug. 6. Fff: & al. "J /USTa,«c{(pKf&«) 
 furauon^n^ai Jl, Fff. & alii. ^ ( - CyMv) AL Chr, Rot. £, Clmm' A\. Covt. 
 Cjfriati, 
 
 3 -rici^oc ) - Lat. aliqui. 
 8 fiTt ) «> Lat. 
 
 T t 3 ; II xt/gi^) 
 
334 V A R. R M. XII. 
 
 II Kvpicf)) Cotrif. Et. td. I. Btzae & al. edd. Jl. y^ug. 5. (j. Baroo. Cant. 3. Cot. 
 
 3. .5. 4. Hunt. T. Laud. 2. Lin. Lu. Magd. 1.2. N. 2. Pit. i. Rot. 2, Seid. Sin. Staf. 
 
 in verlione , Stefh. ^ ?. Q. ». /a. Fjf. Vkn. codd. Gricci apud H'nron. Ambi-uiiuin 
 
 (vel potiiis HJIiiriuvi d\?ic. ) & Bedain , Cknims Al. Orignm , Chryfvft:. BafiliuSf 
 
 Tkevdoritus ., Cecum, 'llevpli^luctus, Armm. Coft. Lat. (eliam cod. Trevirenlis, in 
 
 textu (k in lemniatis liujus epidolse ex alio codice longc antiquiilimo taftis; ) & re- 
 
 Wquz verfioms , JuguJlJHiis , Chryfologus ., Siilvinnus, Fdagius , Primajius , SediitiuSf 
 
 ceteri. ueijue contra hanc Latinam leftionem ex Grscis quicquam monet Foilla. 
 
 (xa/^cs) Latin?, codices nonnuUi apud Interfretem Origmis in li. 1. & Ambro- 
 
 flus ( potius, Hiliniits diac. , & ex iis Erafmus in ed. 2. 3. 4. 5 , nullum griECum ci- 
 
 tans codicem ; coniplurelque editores , Eralinuni videlicet lecuti. & lie liabcnc Ar- 
 
 gumenta capitum in codd. Lat. ali(juot anriquillimis apud Brugcnfem. Poito Cypri- 
 
 anus Ep. 5 , ttmforibus fervire debemus ; led Pauluni nun allegaf. Ignatius ad Po!yc. 
 
 §. 3, TiA.O'.' CIIOTAAIOC riNOT cv it' t8c KAIPC,.T2 KATAMAN0ANE. qui- 
 
 bus verbis fi omnino Scriptutam citavit , potius epiftolas ad Tim. fpeftat , ad 
 
 quas totus illc alludit locus. Vtruni(]ue legit Bidii , Lomhardus & GloffiX ordina- 
 
 ria exllilario. Latinus quilpiam , pro nv^.w ^ afiinem Ibnum kcli^cJ) , ik. plu-aliii 
 
 Latinam quotidianam , tempori. Jhvin , arripuit. quanquam xaf^a AOTAETEIK 
 
 phrafis ell Latine (}uam Grtcce jnollior , nee cam apoflolo (v. 2. ) quam poetis di- 
 
 gna. T« xat/^S Si^Aov dicit Gregorius Naz. led in malam partem. Vtut eit , nuUus 
 
 ab iis ipiis , qui x.a,nia defendunt, nominatim citari potelt codex mf. gr. inter La- 
 
 tiiiizantes & reliquos , qui certo lie haheat. Ambrolius, five Hilarius , li^c habet: 
 
 Temforifcrviintes : in Gracco dicitur SlChahere, Deo fcrvientcs. lUud ^/C aperte 
 
 refertur ad Leo j'ervimtes ; Eralmus autem in annotation! bus refert , hallucinans , 
 
 ad tenifsri fervientes; & tamen hac putiflimum auctoritat^? adduftus , fiibllituic 
 
 jtcLiQCf. Vide infra P. IV. N. VIII. §. 80. Citantur a Millio pro kcli^c^ Ckr. Get: 
 
 & (quorum trium loco in Prolegomenis § 1321 per fphalma habet novem , ) Steyh. 
 
 6. C' 'y- Sed Clar. & qui ex eo delcriptus ell Ger. w^ia habere , docet Simonius 
 
 in notis Gallicis ad h. 1. atque hi griecolatini valdeinfirmant illud zat^u ex Latino in 
 
 editiones Gra^cas repolitum. Stqih. [6 in toto Paulo non nifi ad Rom. III. 10. cita- 
 
 tui* , per fphalma videlicet marginis Stephanici. nullum clt igitur a paufi ejus in hoc 
 
 loco argumentum. etcnim Steph. /S elt idem , qui Cant, qui Epiltolas non habet. 
 
 Steph. C &L iy vel mutilos elfe vel minus accurate coUatos , ex longo hie utriuf- 
 
 que filentio apud Steplianum apparet. Idem cenlendum de paucis , qui fuperlunc, 
 
 fecundaj clallis codicibus, Millio non vifis : nifi potius ab amicis ejus ad Bez^ re- 
 
 cenfionem , qux xvfK^ habet, coUati funt , & cum ea ipfa convenerunt, pcrin- 
 
 de ut Oar. & inde Ger. quibus line dubio congruit Bwrn. Certe editio Okoii. 
 
 minor- pro xa/pw folum Curcellaeum , id ell , Eralinum , citat in margine. Bli It- 
 
 gant , ffe gaudentes , tempori Jervientes : nos legamus , fft gaudentes , Domino fervien- 
 
 US. Hieron. T. 3. ep. ult. Graecis fretus. 
 
 Et xa/Qo) & ttnifori (pro lempori) legi in cod. Botrmriano , fautores Liffi- 
 trifts milii conhrmarunt. Proxiini inter fe funt Boern. Ckr. Ger. Vndc ^^i- 
 
 > monium 
 
V A H. ROM. XTTI. 33S 
 
 vtonhim &: MiUmm , qiionim difcrcpantiam paiilo ante notavinius , concilia- 
 re licet. x« p'-i U^nt txtmylaria , inquit Millins , antiqui(fwia duo , Clar. 
 Gcr. turn in Grarcis qvam Latinis , ut ex Collationibus iftontm MSS. ad nos 
 trnnjmjjjis apyarct. Latinc quidcm tenifori in his legi alTcntimur Miliio: 
 Grsceamcni KU, id cl\ x^qoo , in iilUem haberi , finnior teltis eft Sinio- 
 liius. dcliinc cliam Girce x«<f« Bvern. dcdit , (]uippc qui pi£ CUr. Ger. 
 Grscam lecboiicm ad Latinam folct rciingcrc. unison autem habent ex Hi- 
 lario , quem fsepe fcquuntur. 
 
 13 ;3!:^e<(»/c ■) rdd. m(j. verfiv7ii.'r ^ Omens A). Bi^filius, Cbnjoft. ad ll. 1. &c. ( MVf<- 
 e/c ' mertwriis habebant Lat. aliqui cod. apud Interpretcm Ori^enis & Pelac^iiim , 
 JTiiiifius ?'iC\a.\n:ni\s , Oftiiius ^ Chrijl'lit^us ^ Grtgoritis IIKMiiUk Anibrolinnum, 
 & codd. graecvlatini. vid. 'J'irelmanni collation, in banc Ep. Nil hucfacit demen- 
 tis Rum. locus. Vtrunique, Hilariiis diaconus,y^M^'-«^7.»j7/j. Rei^te >f«ia(c prs uvifa/g 
 dcfcndit P. Zoinius T. 11. Opul'c. facr. p. 68y fcq. t^c Wolbus ad h. 1. Etcnini \'y- 
 nonynia funt /;C"°" '^ "'^''"'"'''' •■ ^.^'^nora , ut olteiidinuis ad Cluyroftomiim de Sa- 
 ccrd. p. 383 , antitjUiis ejus interprcs babet; ex grceco /x-ui^a. , us,:w«^a. unde etiam 
 cod. Trevirenlis, in Lcinmatis p.ui'u lupo?Mus laudatis, habet , De comnmnicntione 
 f^iuXorum mnnorum, Ita()ue Latini memera & nittmira di\erunt , ut fi;>:wris , tempe- 
 ris i fi2;mris ^ temyoris ike. Et lioc loco interprcs medii xvi expvellir mtmons live 
 tutmoribus. l^iiotuiii autem verbum alius librarius plane oniilit , ur Brug;enl"ts no- 
 tat ; alius fecit memlris , alius mtnwres apud Scduliuin ; plerique inemoriii- &. inde 
 fjLinaic. uv-tar. hibet etiam Chrij/nft. liom. 3 in 2 Tim. de iiK-moria deruiictorum : 
 fed honiiliis ejus in libios N. T. live a Clnylolloiuo ii\ e ab altoro nounuUa ex codd. 
 Lat. adfpcifa , alibi notamus. 
 
 17 "TTcivTav) rcov Aug. 6. & alii. 
 
 18 (, fj (Jt^vaTor) Cajttan. Stay. Er. annot. 7ts;er. Honitcrgl-. coll. Orig. f. Ruf- 
 fin. ^ TTcLvrcDT) ^ Ptt. 2. cum Lat. nonnullis. unde tcuv Barcc. 
 
 20 ) ( idv abf(]ue Ir ) Oar. graece, Cor. 4. Gen. Vff. Hilar. Ger. latinc. Ex LXX. 
 unde <t^ idv At. B. ^. L. Suyh.S. 9. ut. Lit. Barb, i. Oar. latine. 
 
 CAP. XIII. 
 
 I (C-Tie ) €omf.Jl. Aug. 6. Baf. 2. L. Lu. Stid. Fff. & fe\ alii, Oirijf. Otcum. 
 In marc;ine piaetuli vr:. Pel. Raumgarmmts ait, accuratius pcrpcndi cite digiia, 
 quae Whhlius pro i-r- diljTerat. WhiiHus vcrliones liniftra citat : Chrvfcjlomus d-ro 
 in fuis , v-no in Pauli fxjiius verbis ponir. Superfunt Orisr. Thtod. dec. Theofhyl. 
 ^ ( - i^HaicLf) Al. Hmy/'ijl. ^th. Op.L^t. Bar\. j. cod. grai.olat. Hihr. Augu- 
 fiin. Legit & non legit /r„. "jl - t5 poft C-^o) Er. Stcph. ed. i. Jl. Aug, 5, Boem. 
 cod. plurimi, Oiry/. tx Orry. Stefh. td. j. &c. 
 
 3 ( Ta ufquc KXKoi ) /N. & al. Tertull. & al. 
 
 4 »<? t.t;7i:K ) tdd. nijf. Inn, Hilar. &c. - Oar. 
 
 5 uvdyK^ 
 
33S V A R. R M. XIV. 
 
 5 dvdjy.n CTrorda-ai^ajj') yVoraVcrscS-e Inn. Hilar. & inde COdd. graecolatini, 
 dvdyx.y} v'TroTda-aiSa Ccrrif. & al. ed. Nominativiis in Dativum mutatus. Conf. var. 
 Hebr. X. 14. To dvdyKn in aliquot mff. deeiFe notat eel. Banmgoirunius. Non mH 
 JQ grascolatinis deefl:: qui ubj nuUos codices Graecos confentieates habent, (uti eriam 
 accidit c. I. 19.) indigni font nomine manufcriptormn. Hoc non contentioniscaufa 
 moneo ; fed quia euni de N. T. Graeco bene inereri perfpedtuiu habeo, qui bilingui- 
 um codicuin auftoritatem quovis loco imminuit. 
 
 7 «v) — ^/. Clar. Cajftod. Lat. in mf. Schelh. 
 
 9 a t^^ivSo/iAa^rv^yio-^i;) Er. & al. edd. mjf. complures , Chryf. Oeciim. ^th, 
 j^ral. Lat. ( — ) Comf. Al. baf. 2. Bozrn. Cant. 2. Our. Pet. j. Sin. Staf. Fff. & 
 fex alii , Syr. C/emms Al. Thodorit. Bafil. Euthal. Hilar. To 6u -Kl/iuiofxct^TUQria-tK; 
 a Paulo repofitiim elfe arbitratur , Whithium conlerri opoitere Icribens Bmmgarte- 
 nius. Allegatur a Whithio Iren. 1. 4. c. 26. Moveret me Irenaeus , nifi is incifura 
 hoc liquido non ex Paulo , fed ex Evangelifta produceret. Alii patres in hac enu- 
 meratione , ut lit , aliud & aliud incifum omittunt : fed hoc incifo non temere tarn 
 frequent es carcnt. Non legit Auguflimis in epift. ad Hieron. T. 2 Op. Hier. f. 140 
 D. Ipfe Hitromjmvs homil. i in Cant. f. 84 D. quanquam textus hoc incifum refert, 
 tamen in fubfequenti tradlatione id tranlilit : foteritm adukmum , homicidium, fur- 
 turn co7mnittere , aut concupifcerz alima P &c. Ad codd. nif. id omittentes accedit 
 Seideliatius Graecus , & La.tmus Schelkornianiis manu prima. ^ «% iTn^u/xrio-iii:) — 
 ^ug. 5. Qmms Al. Ckryfoft. ^ aiavrov) Pauli Stephani & al. edd. Al. Aug. 5. Bar. 
 Clar. Cov. 4. Gen. Hunt. i. Lin. Pet. i. 2. Seid. Theodorit. Hoc iigma alii polt ligma 
 omiferunt. Qui morem librariorum norunt , facile allentientur. Exempla dedi fuprn 
 P. I. § XIX. unde ixvrov edd. principes &c. Vid. Gmm, 
 
 10 Ta ) tS Comf. Ckmins Al. Lat. «ro Fff. 
 
 12 dTro^co/xi^a,') dTTcod'cofxi^a. Pajor, 
 
 CAP. XIV. 
 
 I ^aMyia-fj.oov) edd. &c. cAa poffit itcratum videri ex j'/axg/Vw^. {,Xoyi7[j.uv) 
 BaroG. L. Roe 3. manu prima , Chnjfoft. nee non Lat. Sijr. 
 
 4 fleo?) xt/5/0? Al. Lat. in mf. Char. Auguftin. Syr. 
 
 5 utv) [Mv yd^ Al. & al. ^ iv) ^ ^^' -^^S- 5' Laud. a. 
 
 6 <s^ /MM (p^. ufq. (pgoveJ ) ~- Al. Lat. & proximi. Hiatus , ip^onT recurren- 
 te. ^ )CA| ante 6 IcB-.) Comf. Stefh. ed. i. AL Aug. 5. 6. Seid. Stap. 'Fff. cod. fere 
 omnes , Svjr. Chrvjf. nee non Lat. - Er. Steph. ed. 3. &c. 'fl Qia prius ) xu^io) Fff. 
 vel etiam Al. 
 
 9 K^ aTTi^cLVi yjji dvW» m i^y^i^iv) edd. mff. d-n-iSravi zwj i^yi<Ti xof dv'crif Syr. 
 'i^rtai xc»4 dTTi^an koj dn^n Iren. Augufiin. Hilariusy Clar. vel etiam Boern. Inter- 
 
 pretamen- 
 
V A R. ROM. XIV. SS? 
 
 Eretamcntum. vixit f^ mortuus tft habet S'tdulius ( verbis Hilarii, ut conferenti pate- 
 it, iiccuitatis,)&. C(itt.r'«'»fm-r. d-7i9!tvi k^ dvf^it Orig. c. Ce\\i. Lcftio media, x,cij 
 d-TTid-ctvi Ktti ii^-ATiv, ut mox conrtabit: nam vcrbum -f^wiv ^ & glollam ei refpou- 
 dentcm varie jadlaverunt. % y-^ ante d-n^-j. ) ^ Aug. 5. Bi^trn. & Lat. aliqni. 
 ^ ( ^ X3t^ ai'6?-n) Al. /Elh. Arm. Copt. Grig, in conim. Cyrillus Hierof. Diemjfius 
 Al.Euthal. Tlieofhijl. Lat. incocid. opt. &. Aiitichtus IkChijfojhtni Gcs-cx qusedani cKcin- 
 plaria apud Eltium, nee non Cijrillus A\. scobj avtgr legit Baiimgartenius, & verift- 
 militudineni omiirionis per librarios allcgat: fed nuUam verilimilitudinis cau(ani af- 
 lert. Mihi adjettio ex. Iiac fit verilimilis, quod notillimam locutionem de Chrifto, 
 aTTidavi >t!ii a.vi<;-r}, 1 TliclF. IV. 14, libnirii facillime arripiierint: quo faiito alii xot| 
 t^xtrs;' omifciunt, alii tamcn id quoque retinuerunt, & quidcm vel primo loco po- 
 fuerunt, ut apud Ircn. I. 111. c. 20; vel medio, utapud^yrMw; veltertio, ut apud 
 Otrijfojlomtim, qui tainen in exegcfl to Kt] dncrr\ iple prseteiit. fVhitbius ^ quern 
 Bamiigarunius conferri ofortere icribit, fe ipfum rcfutat: nam ait, iTr'tBiiviv & njc^St^ 
 ii^yijiv & ^a.v'r«v inter tc rcfpondcre, (ut eriam Origtms ohfervat, c. Cell', p. 105 
 ed. Hoelch.) ai-s-x ad quod rcfpondcat, nil reperit. Tellimonia patrum , ab illo 
 allegata , jam expedivi. Lertio i(^y\7iv firma ell ; av?(f«T8v multo dcbilior. ^ x^ 
 e^Hjji') -- Lat. alinui , On^. c. Celf. p. 103 f*d. Hoefch. & in loll. ^ e^fnTSf) 
 Comj». Al. Aug. 5. Biif. 2. Slap. Stepk. omn. & reliqui icre onuies , Grig, in comm. 
 ad h. [. Diunijfius Al. Cyrillus uterquc , Clinjf. Eiithal. Otcum, Theophijl. Irtn. Augu- 
 fiin. (irs^MTn) Er. & al. edd. Ex glolfa vel alliteratione. ^ vix.^:^v k^ ^covrcuv) 
 (^avTcoy y^ YiK^or Aug. 5. 6. Latini cod. niulti. Ex formula ufitatiorc. 
 
 10 an prius) <r« , sv t« ixfi it^iuv Lat. aliqui & inde Pit. 3. ^ >'.^/?'5) 9«s< Al. 
 Roe. a. in marg. Lat. in m(. Reutl. Hilar, in comm. Oar. Jugujlin. Orof. Primaf. 
 
 11 yovu^yivv Wtipavieov v^ iTTiyiiuv Kj KXTctX^ov'iMV Comp. Aug. 5. & alii, £p4- 
 raim f. T^a. Ex Pliil. 11. 10. ^ toj fie«) -« Lat. aliqui, Ephraim I. c. »»»/«» eft ill 
 
 12 TM 0«w) — .AuS' S- ^(jer». vel etiara Hilarii comm. 
 
 13 «) tk Aug. 6. & alii. 
 
 14 aura) Comp. Al. Aug. 6. Stid. Fjf. cod. plurimi. iu-vrS: Er.ed. 2 &c 
 
 15 (^ap) ALL. Lin. Stepb. S. t. B. Lat. Clar. Barb.i. 
 
 16 vfjiSr ) edd. mjf. Valla , Stap. Clmms Al., Tr. {Graecus quondam ) de fingul. 
 cler. apud Cyprianuin , Cbrxjf. Lat. in mf. Char. & in al. (n'^cuv) Copt. £»{. incodd. 
 plcrifque , i)r. codd. Graecolat. Hilar. Augufiin. 
 
 18 Ty.Toic) T>iTCf> Al. & alii , Lat. Non habct fingularis rovra , quorcfcratur 
 Ortus efle poteft ex alliteratione ad ra fubfequens. 
 
 21 C ~" " 7KarS. n d^.) Al. ^tb. Copt. S^r. Grig. 
 
 U u 22 77/Viv) 
 
33.1 V A R. ROM, XV. 
 
 22 Tr/V'v) yr'i'^iv w At. Zaf . aliqui , On^. ejufve interpres. Atque hi, & alii, 
 carent iiiterrogandi nota. % ivci'mov t« 6e8 ) — Chr'^, &, iiide. Aug. 5. (ia qua ta- 
 men alii patres Jisec verba agnofcuut , ) Magd. s, 
 
 23 ( TtS ^i niq. df^yiv.) Vide Var. c. XVI. fin.- 
 
 CAP. XV^ 
 
 1 it) ow Syn 
 
 2 -- yap) Ccmf, Al. Aug. 5. S. Vff. code fere omnes ,.etiam nonuulli apud£r.. 
 .& omnes apud Stefh. (praster ly. qui SI liipplevit, ut alii apud Er. Mtk. Arab. 6 jr. ) 
 item Ckryf. Lat. % in notis habet Staf. nee Js nee -yd^ in verfione. (72^ ) Er. ed. 
 ne elTet afyndeton. ^ (^Cfxoov) Comp. Aug. 6. Bayou. Botrn. Cov. 2. Laud. 2. L.Lin.. 
 N.s. Fit. 2. Slid. Fff. Chryfoft. Lat. aliqui , Orig. f. Ruffin. Hilar. Leo, Pdag. 
 
 4 vr^oiy^doti prius ) l7^a(pM Z-at. plerique. ^ (i')^d(pn) Clemens A\. ^tk. Lat.. 
 Syr. Barb. x. f ^id alteruin; Com^. 41. Seid. Sin.. & feptem alii , item Clar. latine,. 
 ( -- ) Er. &c. Ex. V. 5,. 
 
 5 X^i'^ov kaSv) lefiim Chrijliitn habet Lai.. 
 
 7 vfji.Si;') Comf. At. Barn. Cant. 2.3. Oar. graece ,, Laud. 2. L. Lin. N. s» 
 Seid. Staf.in verfione., Fjf. Chryfoft^.Arab. Lat. Syr^ (^yif/.dg) Er. &c. 
 
 8 Si ) yd^ At. Aug.. 6. &; al. ^ X^^'^^'^ kaSv) Comf. Aug. 5. 6. Staf. pluref- 
 ve , Chryfoft. tnoSv X^'^°v Er. & al. edd. Vtroque modo I^tini codd. At vide 
 Gnom. ^ /mo-Sv ) ^ Al. AEth. Cfyt. Eppkan. Lat. in mf. Colon. Hilar, uti v. 7. 
 
 9 i^na-t) edd. mff. Lat. in fragm. mf.. & in cod. Reutl. Hilarius, .S)r. iQna-t 
 xv^ii Cfttnf. Vff. & al. E LXX.. 
 
 11 ( ^ iCj) Aug. 5. 6. Cant. 3. Magd. 5.plurefve, Chryfoft. syr. & lie Pfa}mu5. 
 
 12 auTo)) auTov Aug. 5. Lat. (excepto Schelh.) 
 
 14 x^ avTov) — ^tb. Arab. Clar. ^ kj tertium) — Lat. Aral. ^ ((zM«?) 
 Ccmf. Er. ed. i & cod. in annot. , Aug. 5. Baf. 2. Cant. 2. 5. Cclb. 7. Cov. 2. 3. Gen. 
 Hunt. I. Laud. 2. L. N. 2. i>in. ite^ih. i. ta. Vff. Orig. in coram. Tkeodoritus , Eu- 
 ikal. JhiOfhijl. Syr. 
 
 15 ( - dhXtpoi) Al. Aug.s.AEth. Nefcioan Chryf. Facile omiffura ante par- 
 ticulam dvro fimiliter incipientem. 
 
 17 Tov) Comf. Valla , Er. annot. A I. Aug. 5. (/. Boern. Seid. Staf. Vff. cod. ple- 
 rique , Chrijf. - Er. & cum eo al. edd. 
 
 19 64H ) edd. mff. Chryf. ~~ Barb. i. dy'in Al. Cov, 2. Roe. 2. Stepb. tet. codd. 
 graecolatini (nifiquod Ger. in Lat. cum textu congruere dicitur,) HUm-ius , Atbu- 
 ntijius, CXY. 16. 
 
 22 Ti?) 
 
V A R. ROM. XVT. zy^ 
 
 2i t5) <- Au^. 5.S. r/. plurefvc. Conf. v.feq. 
 
 24 idr) av At. Aus;. 6. & alii. Vtniinque Stajtulenps. TantunAcm. ^ a-Tretvi'a.v) 
 iT-Tav/av Contfi. Gen. & alii. & fie V. 28. ncquc alpenim ncque Icncm fpiritum ad- 
 dit Millius : Icncm Stunica. nam inde Ijjimia olim Latinos fcripliirc ait. HC — 
 (Mvroiiiitf -T()D? Ofti? & yd(>) Al. Barb. i. Chrijf. bis, j^th. Coft. Lat. Syr. Orig;, 
 f. Ruffin. Hilar. Ptlag, co^. gratcolatim. Hiatus per faltiim ab 'hA«ii!j-oMS|^ ad EA^i- 
 C». % ( aip' vfxiv ) Au^. 5. 5'tof. & alii. Ex allitcrationc ad aVo fubfcquens. 
 
 29 ( ~- Tw fua776Ai8 tk ) Al, Lat. cum pioximis. Caufa hiat\ji , tov rccur- 
 rcnte , facile nofcenda. 
 
 30 M/xwr) -- Aug.S. 
 
 31 « altcrum) -- Suip.Sc al. 
 
 33 dum) •- y^/. yfwm finale Graeci librarii ex ufu ejus longc fi-equentilTimo ad- 
 jiccie amarunt , non dicam , in Doxologiis , quse Amen habent iu Pi'. XLI. 14. 
 LXXII. ly. &c. fc»d in claufulis librorum , & in votis. 
 
 CAP. XVI. 
 
 2 cLurn) Stap. plurefve, Chryf. Lett. a.vrt\ plerique. 
 
 3 TTQiaKctv) Er. Al. Aug. 6. Btirh. 4. Clar. L. N. 2. & Sin. ttiumi prima, Ptt. ^. 
 Stdj}. Steph. t. Q. let. ly, & novcm alii , Copt, Lat. Origenes y Euthal. ( vr^io-x/M.ai' ) 
 tdd. & codd. al. Vtrunique legit Theodorhus. Vid. Gnom. 
 
 5 ^t«) jxoi Comp. Lat. ^ {cta-'iac) Pfobat Grotim cum Britannis a Wolfio ci- 
 tatis, quibushaud fcio , quam rcrte , fVhithium confentirc, dicat. cix<^i<t(. tuetuc 
 inprimis B. Iliubtrus , earn ratiocinandi folcrtiam , qua ipfc pollet , nimis libcrali- 
 ter tribuens librariis. Bihl. Bnrnchu Part. 3. pag. 93 feqq. Dilputationibus dc fcnfii 
 librariorum nnndcciduntur varis lectiones : (blidiores caufse varictatuni , cafu vel 
 coniilio tai^hrum , refpici c'ebent , parallelifmus , allitercUio &c. qu£ nufiiuain nou 
 valcnt. aXcctac facile iireplit ex parallelifmo i Cor. XVI. Jg , ut multi agno- 
 verunt ; vel ctiam per alliterationem ad nonieu dxct'ot > ouod exilat Rom. XV. 2fi» 
 &, (jucmadmodum in editionibus i^uibufdam c vcgione vcrficuli de Epjeneto praecedit, 
 flc ui mir. e rtgione Tprxceikrc , iterumque a librariis arripi potuit. Praecipuum antu 
 quitas tcflium ninmentum babct. dxa.*^^ nuWns Chrijfojlnino & Stjro vetuuior refcrt: 
 da-irt^ , omues antiquillimi , tanta firmitudine , ut miruni fit , vulgus codicum m tan- 
 ta lircrarum luce a tionnuUis pra:ferri. djictq , inquam , habent yilex. Siepk. t. Qri^ 
 gems , comni. in h. 1. Hie EpaenHus, inquit , vidtuir tnihi omnium primus tx ASIA 
 crtdidiffty undt ^ initium mm tcckfiat appellavit , vel, ut in Graeco habeLur , primittas 
 ylSI^Fl. adde, quse ibidem ier|uuntur.ldem,bomil. XI in Num. /rtu«ttjw«x de quibufiint 
 dictumab Apojlolo, quia funt primiliaeASI^, ^alii primitun Acluijae. f^ndeconfequmsejif 
 per fingulas tcclefias aliquos credmtium , quos tamen apoftulinus fpiritus prohuverit ^ primi- 
 tias nominari. Porro, A£th. Copt. Lat. & indc Clarom. Germ. Botrner. Hilarius diaco- 
 
 U u 2 nus, 
 
340 V A R. R M. XVL 
 
 nus Pihgius , Sedulius. Denique Hkromjmus : quofdam credmtium Yrimkias Acha- 
 Jae ( 1 Cor. XVI.) &? ASl^ ^ Rom. XVI.) afoftolus nominat. in Ez. XLIII. 
 
 6 uaQicty.^ luetpiav Al. Aug. 5. Cov. 3. ^ ri/u-aq) vuSi; Al. Aug. 5. & alii , Laf. 
 ill mf. Rcutl. Sv^r. Hilar. Adde Er. annot. 
 
 8 df^TrXiav) du.'^Xia.rov Al. ^tk. Cop. Lat. Ex alliteratione adiov dyuTrtiTov. 
 
 14 ( i^/Ar,v — i^jLiav) AL Cov. 2. Lin. Lat. in codd. multis. % (Trar^o/Bai') Aug. 5. 
 
 1 5 vY\^^a ) vnffav Comf. Al. Aug. 6. Boern. % oAvfA-rav ) edd. mjj. non ilivita 
 analogia. vid. Hilleri Onom. pag. 680. oXvfjLTriiv Clar. f dyiyi; ) - Fff. 
 
 16 {■^faa-wi') Al. cum proxiniis , Syr. Cyrill. & alii. Ex v. 4. Sermo fine epi- 
 tlieto hiare viius. conf. var. c. VI. 17. 
 
 18 ( — yi/y.m') Er. Aug. S- Buroc. plure^ve , Occum. Lat. in mff. ^ ( - r'^cri'') 
 Jl. ^tp^. in veriione , Fif. & al. cum Lat. Chrjf. in Comm. ^! y^ luAo'yiai.Q) — 
 yff. & al. Hiatus in rhythmo. 
 
 20 (TVT^l\l/ii) c-vvrcj-^ai Al. Lat. nVwm , vcl ctiam Thodorit. Proni Graeci in 
 tales optativos. ^ r ufq. uVi)!' ) ^ gri^colatini. 1] l//^.&>i' ) v/^uv duh Bezat & 
 al. ed. Voculam lianc votis adjecerelibrarii perfepe, quanquam h. 1. fere omnes 
 ea carent. Tuetur tanien Baumgamnius. 
 
 24 M ufq. dij.Yiv ) edd. mjf. Armen. &c. ( - ) At. Cop. Lat. in cod. Condanti- 
 cnfi, Orig. vel etiam Steph. ^. 
 
 25. 26. 27 Toi ufq. dum. ) Hjec hoc loco habent Comp Er. & codices quidam 
 apud eundem , rariffimi codices graeci apud Fallmn , Armen. Cop. Lat. Clar. Orig. 
 iiv€ potius interpres ejus ^Aiigtijlin. Hilar: Caffiod. vel eriam Baroc. Lu. nee non 
 Arahicae dus , & Sijf. ( tw xtA. ) fub caput XIV reprsfentant Aug. 5. 6. Bnf. 2. 
 Cant. 2. 3. Colb. 7. Cov. 2. 3. 4. Elm. Gen. Hunt. i. Laud. 2. L. Lin. Magd. i. 2. 
 N. 2. Pet. I. 2. 3. Roe. 2. Scid. Sin. Slepk. omi. Fff. Fim. cod. nonnuUi apud Stay. 
 Er. vel etiam apud Fallmi , Verfic Slmu;n. telle Artemon. p. 262. Orig. m comin. 
 Cfiryfvftomus , Theodarit. lleophyl. Oecum. Theoduhts , alii , & Leftionaria. Vidcntur 
 Graeci , ne ledtio publica in feveram fententiam , quicquid non tft ex fide , feccatum 
 tjU defnieret , banc ei claululam attexuilFe. conf. var. Mattli. LI. u. Vtroque 
 loco hab-ct At. Armen. neutro loco , plerique apud Krafnium , qui Fall-am fccutus 
 videtur. Priore loco fpatiun reliquit Boern. poHcriore loco lianc periocham omi- 
 l!t; medius videlicet inter codices Latinos & Gr<Ecos , eoque diltriftus. Tantum- 
 niodo verfum 24 huic periocliae poftponunt Syr. Arab. Hilar, vel etiam Latinus 
 interfves Cbryfojtomi & Tkeofhylatli apud Er. 
 
 26 {^id., abfquc rl ) Anj^. 5. plurcfve , Chrjf. clare , Armen. Cop. Lnt. (im(\e 
 conltruit , &i:'. yvcofjiujivrot;-, ) Hzlar. Clar. Hieron. in Eph. III. 5. Felag. Lectio me- 
 dia, imde particulam^ &? , non polt d\d' , fed poll 'Tri^i^c, verlio Neograeca , & re- 
 ftius poll 77gocp-^r/«,«F mknnn ^ih. Sxjr. {, 7r^o^->niv.a>v) y^ Tr,Q 1-Tij^aivua.c, t« y-viim 
 r,fA,uv r^cTh X^i^^ addit Ori^: comm. in ioh. uec non 1. 2 &' 3 c. Celf. Ex 2 Tim. L 
 
 JO, 
 
V A R. I C R. il. S4T 
 
 To , ut Mlllius cenfct. Hitron'^nius 1. c. nd Ramnnos , inquit, i« PLERISO^FE 
 svdiahu imenitur — Ei autcm — taciti : maiiifcftati autem nunc per fcripturas 
 prophcticas , & auventum Itomini noftri Icfu Cluilli , &? nliqtia. — facramentum 
 fidfi noftrat , nifi ftr fcriyluras frofhtticas ^ advmtumChrijU non valet revdnri. Glof- 
 la , qua etiain ad li. 1. Orirmts cjulVe inrcrpres urilur : nunc tero , hoc ejl, in ad- 
 vtntu Chrifti £5* Yrntfentin corjporali , mmifeftatum eft ^ afirtum. 
 
 27 « ) Er. &r. Lcftio incdin. undc avra Aug. ^. & al. ^ Bizn , Cor. 4. 
 ^ f} r) ■- Cow]'. »?« N. 2. ninnu fccunda , fed cjurdeni , ut credibile elt, librani. 
 nam fic quoque liabet f'jf. & hi duo codices funt geinelli. ^ aiaiva^) aicovag tcov 
 aioovcov Al. cuin proximis. % a(.y\v) — Fien. 
 
 EPP. AD CORINTH 10 S. 
 
 Habcnt eas 
 
 EDD. & MSS. & VERSIONES ejedeni , qux Epiflolam ad Roiuaiios. Prster- 
 ea in epp. ad Cor. occurrit intcrdiiin ParifnKs dicimus. Lii Ep. I. Cov. j. Iiiat a 
 c. XI. 7 ad c. XV. 56. In caaoni aliquofics citatur Stepli. n , qucni JVJillius nni- 
 tilum cenfct codicem ; in altera , non nili ad c. III. jo. Hiat tet. 2. in I ep. a 
 c. ill. 16. ad c. X. 13. 
 
 PATRES , Chrijfoft. Evthal. Oecum. Tliecfkyl. Bilnrius , Pelagins^ SidiiUus &c. 
 
 In titulis paginaruni , piorem v. gr. ad Cor. epillolam aliter ac per A ligna- 
 vimus : uuia ledtor Allcram (Genu, die Andtn') ad Cor. quaereiis , iu A ollendit ; 
 pulilla , led frequenti reniora. 
 
 EP 1. CAP. I. 
 
 1 «A«Toc ) -^ M. Clar. ^ Imh x.C'5"« ) Chrifti lefu habent Latini aliqui. 
 
 2 a-vv Trairi) Tvu-Tricrt Ff. orthographia vetari. unde aiu-racri Pet. j. & alii 
 spvA Bexam. ^ yfA-Qov) — Al. lertiill. uti v. feq. ^ 'x^icii &. 7i) -. Clar. Pet. j. 
 
 6 XQ'^*^ ) fi^^ Boern. & alii , Eutbal. Ex c. II. T. ^ fv) ^ Fff. & alii. 
 
 10 l» fccundum & tertiuni ) - Jmat. & Conftit. ap. tj yt^uvi} tdd. , etiam 
 Er. ed. i in cniendandis , mff. &c. y.aiau Baf. 2. Er. td. i. /Hi. ueque , opinor, alii 
 apud Qanierariuni (ft Ellium ; Latini cod. non optinii. 
 
 15 Prius iignuni interrogationis tollnnt nliqui. 
 
 14 St'w ) 9f« yw'' AK & alii, L»t. aliqui. Ex pa rail. 
 
 15 iddTTrna ) edi. «,,'/*. y/rmcn. Cop. Syr. Tertull. yfuguftin. &c. ( ?,3<zTT/:&>t ) 
 G-D. 5. Steph. 13. plurche. unde 'fii%Ti'^to:nv Pet. j. Euthal. ibaTrri^nTi M. Colh, 7. 
 L. Sli'^'k. a. I. Chryfift. Lat. Hilar. Primif. Ptlag. Ex v. 13. 
 
 U u 3 18 /xiv) 
 
34* V A R. 1 C R. IT. 
 
 jS fMv) - ^rab. Lm. Sjr. i ( - mTv) Inn. TirtulL Cijprlein. Hilar, C^T- 
 fiod. ill Pf. III. codd. graecolatitii , fed invitis graecis in Qar. 
 
 20 a-vCurnrric) inquijitor cod. Trevirmjis y Pilagius y Haimo , Jquinas, Lyranu!. 
 ^ ( - T«T«) Jl. & ahi, Euthal. Habet & omittit lirtull. 
 
 22 (7nf/,iTov^ edd. &c. ExEvang. {a-tijuud) Colin, ed. Jl. Barb. 2. Botrn. Clar, 
 Pet. J. Fff. plurefve, Lat. Syr. Clmms Al. Chryfoji. Tktodorit. Thicphjl. Oecum. 
 Tertullian. Cyfrian. & alii. 
 
 23 'i?^r,iTi) edd. m(f. Chryf. (s^v5cr<) ^l. Cov. 2. Pet. g. Steph. S. ict. Oris. Bajil. 
 Tkeodorit. Euthal. Arab. Cop. Lat. codd. graecohtini, Cyfrianus & alii , Syr. vol eti- 
 am Stap. in veiTione. Vtrumque Produs. 
 
 28 jccLi) tdd. mff. Origtms non femel, Scho-tia Gr. & verfloncs. ( -^ ) Al. Qar. 
 
 Colb. 7. /Eth. lertullim. Hilarius. 
 
 29 tS BiH ) Comf. Steffi, ed. i. 3. Al. Aug. 6. Baf. 2. Cant. 2. 3. Clar. Colb. 7. 
 Gtn. L. Pet. I. 2. 3. Sin. Stap. Stefk. omn. Fff. Vien. & decern alii, Chryfoji. Theo- 
 pkyl. j^th. Arab. Copt. Hilar. {uvtS) Er. Steph. ed. 3. & recent, edd. (quancjuani 
 cod. Grsci in annot. Er. magis confii-maut Ta QsS-) Lat. Syr. & fortaile Cuv. 2. 4. 
 N. 3. Ex V. feq. 
 
 30 YifMv a-o(pia,) a-o<p'ia. yi[mv Al.Sis\. ^ utto QjS) -« Lat. in mf. Char. & apud 
 Stapulenfem & Eralmum. 
 
 CAP. IL 
 
 T {fxv^r^tov) Al. Barb. 2. Cant. 3. duo ( id efl: Steph, <J & alius) apud Bexam, 
 Copt. Syr. Hilar. Ex v. 7. ^ t« gjS) Chrifti habet Lat. 
 
 2 rS) -^ AI.&. alii. 
 
 4 TTiiQoTg') TTiiSoi' Seid. poft A070? recens fuperfcripto jota. ('77-j/9o~c ao^i'iai; Ao- 
 •yo;?) Sic , dvQ^comvt^; oiniiro , Clar. Pet. 3. Arinen. Lat. in mf. Schelli. Hierun. in 
 Eph. I.Leftio media , quae ell etiam apud Grig. c. Celf. p. 284, 488. ed. Hocfchel. nili 
 quod fere pro duplici iigma (implex fcriptum: ut quoque habent, a'vfl^MTr/inc item 
 omiiro , Barb. 4. Syr. vel etiam ^th. ttu^^oi aopat; i?Q^nyiKoT<; A670/? Mkanafius in 
 Vita Ant. Hinc tthQoi Xoym idem in Ep. ad monach. T. I Op. f. 854. TruSoi' yiyovi 
 Ao-ywy Orig. alibi, (qui etiam textum non femel fequitur;) Leo M. & lie, Grotio te- 
 lle , Euftbius , ex quo tamen ttuBoT dv^^co-Trm^ ao(ptaq Xoycov notat Camerarius. tth- 
 flo'? Toa^'kCLc, Boern. nefcio an Hilar. & Arab. avS-^wTrivn; infertura videtur ex v. 13. 
 coll. c. XII. 8. 
 
 9 aMa) -^ ^/. Lat. aliqui. 
 
 10 auTb ^ At. Copt. Clemens Al. fanUum habet Didymus. 
 
 11 arS^wTrdor ) *. Al. Idque probat Artemonius P. J. c. 47. fed vide Gnom, 
 II oidiv) lymxiM Al. & alii, Euthal. Ex v. 8. 
 
 13 <y'- 
 
V A R. I C O R. III. 343> 
 
 13 Si^oLx-ToTc bis) tdd.mff. CUmens A\. ncc non Ausufiinvs, &c. (J/iJa?:*? bis, Hi- 
 tarius, Sji: (^Siiax.roi'q Si it^ttXyi) y4!. Steph. la.. Lot. ^\eiaKTri<;, bis, /^/. quum po- 
 fteriore loco jam SiSctKTo7c fcripfiirct. Poftcriorc loco niagis placet lettio ^iSa,x»' 
 in Jvtlrrna , quam per nos prsebct Spiritus lanitus. Ea doctrim coinplc6titur & fapi- 
 tutiam ScfermoHis. ^ ( - a^'w) J^L Barb. 2. Boern, Colb.7, Armtn. Coyt. Lat. Syr, 
 Cltmrns Al. Orig. Mektms, Euthal. 
 
 14 iS Qm) edd. mff. Ori^. Etifth. Thtodorit. Oecum. Theophjl. Armm. Cop. Lett. 
 Hilar. &.C. ( — ) Biif. 2. Plolfmatus , Irtn. Epifhan. DidymiUy Thtodctus Aacyra- 
 iius, Bnfliusy Ch-jf. Syr. Legit & iion legit Qenims Al. 
 
 15 fxiv) - /Etft. Lat. Boern. Syr. Clmttis Al. Ta Al. Clar. Colh.f, ^ Travrct) 
 TravTctg Theodvrhus.. Vtruniquc, Irmaeus.. 
 
 CAP. III. 
 
 1 xaj lyoo ) Kiyco Al. Aug. 6. cum plurimis. yut\ ydq iya N. 2. ( apud Fel-- 
 lum,) Fff. ^ y/^iv AdAiacq} Comf.Stid. Stap. Fff. phirefvc, ChyJ. non fe/uel, 
 Lat. ?\a>Amaji vf^iv Er. & al. edd. Vtrumque CUmens Al. 
 
 2 ( ^ )Wf ) AL Cov. s. L. Lin. Pet. j. Stap. Steyh. S. t. la. Irm. gr«ce apud 
 Damafc. & latine , Chmens Al. Orig. AthanaJ. Chryf. in coniin. Cyri/lus, Theodori- 
 tus , Euthalius , Lat. Cyprim. Hibrius , Dialogus c. Marcion. ^ ( li^l ) ^/. g^y^ 
 Clar. Cov. J. Lin. Pet. 2. 3. Clemens Al. Orig. Chryf. Tlieodorit. 
 
 3 x.«t/ SiXo<^cL(Tia^), tdd. tuff. Irtn. Cyprian. &c, -^ Al. cum proxitnis, Orig, Eu- 
 thal. 
 
 4 acL^KiKoi) edd. mjf. Grxcifchoha omnia &c. avS'^uTroyAl. Lat. plerique, cum 
 proximis. Alliteratio ad v. 3. Vtrumque Augtiftinus. 
 
 5 (ri ouv Wiv aVoM«c, ti ^i vraOAog; ^idxovoi) Barb. /, & fie fere Al. Pari/o 
 le. Ptt. 3. Lat. Si. graeculatint.. 
 
 7 «T« prius) — Al. 
 
 9 T'fa^/ov) ytci>(iyi6v i<ri unus ap. Eezam, Chr^fofi.^ Lat. aliq. 
 
 10 T« fl««) ~- Aug. 6. Chmens Al. Lat. in cod. Reutl. &in Bniiario inf. fl Si 
 prius) - Oar. C^J-jy; Gildas. 
 
 11 <'»i(7«< ;^e'S"oO^ Cowji. Er. Al. Ang.6. Cant. 3. Stap. cod. plurimi , Chryfofl. 
 Proclus. inaSc 6 XQ"^k Steph. ed. & recent, {x^'^oq inaSc) Fff. plurefve, Chrvfoli 
 alio loco, Lat. -^ •' 
 
 1 3 (KctTn TO fe70K ((>civt(ilv -) WYtiircLi ) ^MJ facit hoc op7is , maniftfius erlt Iiabet 
 //?7flr. & inde Clar. Hiat ^o^rw. a v. 8 ad v. 16. % ti/ufQa) dies Pomui Jiabent Z,af. 
 multi. Ccrtc Domini dies alium ac purgatorii habct ii^-nem. If ttOp) ttvp avra yit 
 B»rb. n. Lin. Pet. 3. Orig. Chryf. Euihal. u «^/ 1^. 0^'. 
 
 14 (,/^iVil) 
 
344 ■ V A R. 1 C R. IV. ' 
 
 14 (fxm?) Lat. Syr. nee uon Cknjfoft. Staf, in verfione. Id Hrmat verfus 15. 
 
 1 5 HTcoQ ) Comp. &c. «Toc Cant. 5. Cov, ^. 
 
 1 9 TKTa ) *- Aug. 6, Clemms Al. 
 
 20 a-o(pct)v) dv^'^co-ncov Aug.6. Laud. 3. Lin. Efiphm. Euthml. Copt, Lat. in mf. 
 Trev. maiiu prima. Ex LXX. 
 
 22 vum) mcov Colb. 7. N. a. Fff. Quo padto Paulus fe Pauli effe diceaet. Sae- 
 pe librarii coafuudunt pronomina. fl Vif) -^ Al. Fa. s. 
 
 CAP. IV. 
 
 2. ( (i^j ) Al. Cov. s. Lin. ^tk. Lat. Svjr. inde Clar. ktine , Boirn. gracce & lati- 
 ne. ^ <fwTe;Va/) ^yiTun Al. L'aef. Seid. & alii. 
 
 5 t;) edd. mj]', Augiiftin. Si.c. ~- N. 3. Fff. Lat. Sijr. % xp/Veti) K^-'ivirai Er. 
 Al. Lin. Seid. Fff. 
 
 6 rifMv) xjfxiv Aug. 6. unus apud Bezant , Lat. in mf. Trev. & alibi. ^ ( ~ 
 ^t^oviTv) Al. Pet. J. Lat. 6c codices graecolatim. *^) t5 svoc) ivoi /wti ^j«. & al. Vti'O- 
 vis fere modo codd. apud Er. Id facit vr^oi tTnTatriv aVs^ogswaews. vide Euitathi- 
 um cum iudice Devarii in y.-it. 
 
 T ixy\) - Pet. 3, 
 
 13 oSc '^i^ix-a.B-af^iJ.ciTa') &T7n^ Ka^a.^ij.a'va, N. 2. ^ 7n^iKa^d^y.a,Ta,) na-B-d^- 
 juara G-agmus &f alii: inquit Tirinus. 
 
 14 vsQsTCti) vK^-eTaJf ^/. Cow. 2. 4. Stepk. i. la. 
 
 17 ;t6'5"«) Pce'5"<2 /Hca /^M». & alii, Lat. aliqui. e v. 15. 
 
 CAP. V. 
 
 1 ovo/xa^sTOf) edd. mff. Chryf. Syr. CaJJiod. Ex Epli. V. 3. ( - ) Al. Pet. 3. 
 
 Steph. I, Epiphan. Eutkal. Copt. Lat. Barb. 1. Tertull. ikaXn. 
 
 2 l^a^3-Ji) edd. mff. Ckryf. &c. ex V. 13. ( d^^) Al. Barb.- a. Boern. Clar. 
 Colb. 7. Cov. a. L. Lin. Pet. j. Epiphan. Euthal. 
 
 3 7ag ceq) — Al. & al. 
 
 4 ^,um prius) .^ Al. Cakritan. ^ X^'?'S pnus) - ^/. Cloir. Mih. Calarp- 
 tm. ^' cnivax^ivrcov ) Hoc ante ■^Tafa^^ra; point /i/. f ji^ay alteruiu ) - Er. 
 ed. I. Orig. Lat. in codd. multis , Hilar. Augufiin. Pelag. ^ x^>^^ alterum ) 
 Ccmp. &c. - Al. Euthal. Mh. Lat. Clar. Hilar. 6c Dial. c. Marcion. Legit & noa 
 legit Origmts: variant etiam inter fe codd. Latini. 
 
 5 jLt/gf'a ) 
 
 .L. 
 
 mM 
 
V A R. T C Px. V. 34^ 
 
 !t r.vo'x") xv^i'y H'7y~<. y?L Fff". & al. ^ /ktP) - Tirtufk I»<ri^ X^'^^ Contf. 
 /fl. & al. Ex compciif.itionc, cull. v. 4. 
 
 6 k)-- Lut. Uiq. olhn. ^ (fuMo?) ei/i. fwjf. Athanaf. Bajilius. &(\ & flc quo- 
 que StJulius notat grccc legi. fermeiitat habet Pacianus. (^aoAot) corrumpt liabet L<«t. 
 emphafcos gratia. Hiiic aliqui tecerc <r)?«>pw, vel (J«As<, & inde (Joaoi. Hefychius 
 quoquc , lioAsf , (tibn^ei , Jtax-xp^o/i Nil faciunt Confth. apolh I. 2. c. 17. coll. aii- 
 Dot. Cotelerii. Mitto, quod ultimam in x,i/^a,,u.a longitudine privat -JoAo/', adeoque 
 verfuin perimit. dedfyit habet Tertull. de Pud. c. 18. ubi cdituni, de/ipit: fed lib. i. c, 
 Marcioii c. 2 ait, Modio fermcnto lotam fidii majfam haeretino /1C(JRE DECEPI T-:. 
 ut modo ^n/uioi pro^t/^6<, mode ipfum (^v/xoi videatur legifFe. conf. var. Gal. V. 9. 
 
 7 ( ~- oZ:) Al. Barb. r. Cl^xr. Cvv. 3. Hunt. i. Lu. Msigd. r, N. a. Sin. St<%p. 
 in verfione, Suph. S. 1. ly. n. Fjf. Clemens Al. Chrijf. Oecum. Lat. paucis exccptis,) 
 Calarit. Hilar. >^yr. vcl ctiam cod. vet. undo Seid. delcriptus cfl. ^ y-riQ wm^v) 
 tdd.mjf. Ibeodorhus, Uialogus c. Maced. inter opera Athinafii., f^aUdy Stap. Syr. 
 Eyiiraim. ( -- ) Al.Colb.^.Ptt. j. Chm-ns Al. Orig.AthanaJ'. Efiphan.Cdft. Lat. codd. 
 Graecolat. Tertull. ik alii. Legit ik non\e^it Clir^'. Cijrilius Ai. &. Lt«. Hiatus, 
 recurrente vocula. ^I 'ti/Qw) tQvbn Bexa &. cum eo edd. recent. 
 
 8 eo^ra'^w.uiv) io^nei^oixiv Al. Aug. 6. Fff. & al. 
 
 10 ( - fj) ) Al. cum proKimis , Tertull. ^ ocpuMn ) ci^uXiTi Colin, ed. AK 
 Roe. 2. ncc non ali(jui ap. Bezam, Lat. Vid. Gnomon* 
 
 1 1 ii/vJ) vvv M. Fff. & al. <[| ») Bezae & recent, edd. Au^. 6. stap. suph. t. ly, 
 Chnjfvft. Tbeodvrit. Pbotiiis, Oecum. Lat. (r) Er. librarii plerique. 
 
 12 ( — Koj) /Y/. cum proximis, Syr. Tertull. ^ thc 'i^M Kfiiviiy ; ixt^ roTc.i'^ca^ 
 na» uivHryi y vcl , To/c «y/j ; <_aj| vvv luv conjc^tur^ apiid Artemou. p. 212. quibus 
 vcrhum maxime necelFarium , K^'miv, tollitur. Aide Gnomonem. 
 
 13 ( K^/i'iD An2;. f>. Barb. 8. Cov. 3. 4. Lin. N. 2. Magd. i. 2. Pet. j. SUtp, 
 Steph. S. f. ^. /. Fff. ihryfcjl. Theodorit. Lat. ^ kp^) ~- Col'm. ed. Al. Cw. 2. L. 
 Ettthal. Arab. Lat. '^ ^u, ■in') Er. &c. LcdHo media, unde t^eu^tiri Cump. & re- 
 cent, edd. A^. 2. ^z(iUTv yij. i^cti^iri Stepli. ■■.. ^. i^cciciTi Al. &. al. ^] tov ) to AU. 
 Seid. Fjf. Theodorit. VtrumqueLXX, aliis aliifquc in locis. 
 
 C A P. VI. 
 
 2 ( »i ) Al. Birh. 2. Lin. Steph. S. la. Clemens Al. alicubi, Chrijf. Eutkal. JEtk. 
 Arab. Lat. codd. graecolat. ii Pn. j. ^ x,qivSa-i) K^iV'^cn Aug. 6. ob lequens nQiviraij. 
 Vtrum(|uc in futuro reddit Lat. 
 
 5 hi) Comp. Steph. ed. I. 2. Aug. C. Baf. 2. Steph. omn. Fff. & ceteri fere om- 
 nes, Chr^i.ft. &c. Wi Er. & al. edd. Hiant Al. Pet. a. % nSt ik) -- A^Jh. & codd. 
 graecolat. ^ i* I'i'ov t« cL3t\p5 avra ) inter fratrts habet Ambrofius in or. fub 
 epillolam 32. confer Sijrutn. 
 
 X X * 7 °^ ) 
 
34.6 V A R. I C R. VI. 
 
 ^ oSv) -. Lat. 51 oAac) - Al. JEth. Syr. ^ ~~ iv ante vuTv) Comp, Er. 
 ti, I. Aug. 6. Baf. 2. Cant. 2. 3. Oar. L. Lu. Pit. i. 3, f nam Pit. 2 hiat) Sdd. 
 Sin. StepJt. omn. Fff.Fim. & undecim alii, Ch-Ljf. Bafil. Tkcodorh. EntknI. 0mm. 
 Antiochvs. (er) Staf. in verfione, Er. in emcndandis editionis i, in edidone 2 & 
 fccj. lortalfe ex Lat. & fic edd. aliorum. 
 
 8 TcLvra.) -- Clmms Al. tSto Al. Lat. & alii, ex v. 6. 
 
 9 f. x't6 tto^vo/ xr?^.) neqm fornicarii^ ntqminvidi, neque makdici, titqiie. atari, 
 ntqut ditraciores ngnim ^c. Obiurg. in Evagr. apud Huron. 
 
 10 8 ante y.Xt]^.) - Comf.Al. Fff. & al. 
 
 11 a'M,' ) fljMflf Er. ^ /'mt?) /«tS ;:t5/?-K Fff. & al. w^wf haS X^"^^ ^- Lin. 
 Tet. 3. Roe. 2. AEth. Lnt. Sijr. Tertull. Chrvjf. & al. 
 
 14 y\ij.ac,) vfj.a.c, £/j£i;. ed. cum recent., N. 2. Sphalma. 
 
 1^ ■i'pa?) S()a Vff. & alii, apud Edium & Millium, Confefj^o eccl. or. p. 289. 
 Procul dubio vera Kultero leEiio: at vide Gnom. 
 
 • 16 «) ~- Comf.Aug.6. Snd. &al. Ex v. 15. % ol SCo) - Aug. 6. 
 
 19 TO o-rinct') tdd. mff. Grig. &c. tci (TdoixctTct Ai. Aug. 6. & alii, Sta^. Euthal. 
 Hilar. Indidem. membra habet Lat. Indidem. 
 
 20 Tiay^c ) fretio magno habet Lat. Cyfrian. Ambrof. in Luc. XII. Cajfwd. & al. 
 •U (?i^) lie coo?)?. & /r«w. Aiiguflin. Cyrillus A\. ., Ferfiones or., Grscii fcholia, Chry- 
 fofl. in textu li. 1. & in Pfalmos non femel. Sk iW Idem horn. 26 in i Cor. Gloffa. 
 ( i^yi i'^iT'. ) idem ad h. 1. unde So^rt^^jdUAv §yi tov Otov , a^MUiv xtA. Homil. 4 in 
 1 Tim. &? fortatt , vel , £5* «o//?te habet Lat. Tertull. Leo , Ckryfol. & multi Lati- 
 ni patres. Vnde hsc (Iridlura Cliryfoftomo adhaelir. vid. var. Rom. XII. 13. ergo 
 ^ fortate habet Reutl. I] fa] ufque 9e5 ) eii. Armen. &c. Sic Gregorius Naz. Rom. 
 XII. I. ad Ta auijuoLTa addit , "jM Tct? -d^vydc. Or. VI. ( ^ ) Al. Barb. 1. Colb. ?. 
 Pet. 3. AEth. Copt. Lat. Efifhan. Euthal. Tertull. & alii patres Latini & codices grae- 
 tolatini , nee non codices tjuidam Graeci apud Efiinm. 
 
 CAP. VII. 
 
 2 lavrS) iSlav Euthal. 
 
 0^ (ojs/Aijv' Al. Barh. j. Boern. Cloir. Pet. 3. Steph. i. Mth. /irmen. Cop. Lat. 
 Ckmms Al. Grig. Methodius , Chryf. in comm. Euthaliiis , Tertull. Cyfrian. Opatus, 
 Hil.irius , PJieron. Fulgentius. Probant multi apud Wolfium. i((iii?<ojUivnv nm- Chry- 
 fofl. Fim. & alii apud Er. in annot. edit. V. ex i Pet. III. 7- ot>^t}\omvw alicuU le- 
 dtum , notat Camerarius : quse non tarn elliplis conlilio vel cafu admilFa elFe vide- 
 tur , quam cmondatio librarii , qui 6(puAoy.ivtt'.> 'iwoiav fcribere coepilFet , led oi^a- 
 A)w Icriptum mallet. ^ ^e ) "^ •^^' -^'^S- ^' Lat. in mf. Schelh. Chryf. Syr. 
 
 5 %«5^a- 
 
 ' >.. 
 
 m 
 
V A R. I C R. Vn. 34^ 
 
 5 ^^c>^.^»Ti) ^j^aVnT? /iU Boern. Cfat\ Lin. Ptt. 3. Tftdoms Peluf. f rij vn- 
 ^f.'« w) tcll&n:. C)riHus A!. Chnjf. Baljhtwn. ex Mattli. XVII. 2T. ( - ) A 
 Cblh. 7. Cov. 2. Pit. J. Roe. 3. Sttyh. i. la. Mth. yfrmm. Copt. Lat. & iiide codd. 
 Cr.iuolat. rimens , Lfimijfius , Athmnfms ^ Timothtnt , AlexaHdrini ; Origenes y Mt- 
 ako.iius, IftiorusVcM. tut/'til. Tluofhvl. Cypianus , Hirronytnus ^ Juguftinus , Pe- 
 hgius y Ilffyck. ill Lev. 23. Co^iod. % ovvi^x*"^^) Corny, '^ug. 6. Stujp. &c. pci: 
 Xn ex allit. ad TrQoo-iuXii » vel per fubjunftivum ex coiiftruftione cum ^oAo(^>ite. 
 {•Tv/iPXji i) fd. Etz(v. si. recent. QX Bc^e annot. ik Bfxa c Chryfofi. uti Magd. a. 
 Lat Ctjfiian. & al. unde trv/i^Xi'^i^i ^"»- C"^« ) -^'- Co/t. 7- ^ff- i- ^'■^^' ■^'«'/''»^ 
 27wt;(/;«7<i- Alex. ( qui taincn ctiani rt^ie^/:*'^^* liabet,) /5tfe. ^rai. codd. GratcoUt, 
 /luguj'tinus. ^ t//Aa'r ) -- Mcthudiui , ad analogiam v. 2 , 'sro^vi/a?. 
 
 7 s/xavT- ( ) iy iyjcQoLTiia addit G6ry^ paflim , & iude Syrus. 
 
 8 e?-/0 - ^/. F#. &al. 
 
 9 ^auHcra/) edd. &c. Ex alliterationc ad yct/JLua-ctTaarar. Cycif^iTv) ^l. £»- 
 thai. Pit. 3. 
 
 10 /:a>g/fl&«ra< ) X^^'K^^"-' ^^' -S^'"'"' Oar. 
 
 13 ( Ji T/; ) Boern. Magd. 3. Chryf. Lat. Stay, in verfione. ^ (tov av(J^a) ^/. 
 Euthal. Pet. 3. T^at. Syr. 
 
 14 7ui'flt/xi & dvS(>t) 7. tJi ':tj5-« & dvS^l 7n<rM Lat. Stjr. Ttrtult. & al. Sed Au- 
 Si'jlinus T>/ 7ri9\) cii.uii omittit ; quaiKjuam , pro tiro , fratrem dicit. ^ avJ'^i) 
 uiiApcS Al. cum paucis proxirais , Euthal. Gloirae. 
 
 15 rfA.'tq') tiuaq Al. Lin. Pet. 3. Lat. aliqui. 
 
 j";^ (xw^/cc) Al. cum proxiniis , Sijr. ^ (flso?) lidcm & 5'«(Tf?. in verfione, alii- 
 que. E V. ig. ^ fv) - Aug. 6. Sijr. uti c. XVI. I. 
 
 18 T/c ?xAk9;t altcnjm) x«xAnTix| t/? ///. Boern. Clar. Cov. 3. Pet. 3. 
 
 22 t*i) —Ah Cdv. 2. Lat. aliqui , 5'i/r. 
 
 24 -- TO) poftTTa^a) C(/i. inimaty Al. Aug. 6, Laud. 3, Vff. codd. plur. Tea 
 Sttfli. ed. 3. &: recent, •(j flea ) fljS ^7/jf . ^. Lami/. 3. 
 
 29 0) oT< 6 Beta & recent, edd. ^oi'rfj. Cor. 3. Stqih. S. la. Ex c. XV. 50, 
 % Tv\i^a.Xu'ivoc, ) Aug. 6. Laud. 3. Lu. N. 3. Vff. StepO. omn. cjufquc cd. i. 2. 
 Eafilius & alii , Jrah. Sfr. (c-tyvj^aAwfvo?' ) DifHnrtionem addit Coniy. Er. Stap, 
 Stcfh. U. 3. Clemens Al. Lat. Tertull. Cypr. Hilar. ^ a/ ) - EUev. & al. edd. 
 
 30 a'O "^'^- '*'ff- Tertull. de culUi focm. c. 9. HilariuSy Lto &c. (a'c Atn 127. xtA.) 
 q^uap non ententes : ^ qtn pofjident , qmfi habet Cyprian. 1. 3 ad Gluir. c. 11. & lib. 
 de difcipl. & liab. virg. in cod. uno apud Paniel. 
 
 32 tS xv^iu) ) Veo liabct Lat, Cijprian. 
 
 34 u'u(cii;^ai) edd. mff. Bafilms , Euthymius y Scholia Gl". ( fs) M«uf(i/ra/") Cf/Vw* 
 ed. Al. Colb. 7. Ccv. 3. Magd. i. Pet. i. 3. Steph. 4. m, Lat. Barb. i. Mcthdinsi 
 
 X X 2 Cyprian* 
 
348 V A R. I C R. VII. 
 
 Cyfrian. & alii, unde prsecedeutibus ne6lunt alic]U'. ^ divifiis ejl Sc divifa eft ]\in^yim 
 tJilarius habet. Non dijfinwlandum etiam fiitavi , inquit Camerarius , hunc locum 
 gfoftoli fie alicuhi referri , ut afpanat , in quihuJUoim exmiflarihus hau verba , w.j|u'?f«- 
 ^at >i jv\*i Kff^ w Trac^ivo^ , fforfus rtferta non efje , £5* fufpkari aliquis foffit , dt 
 dilia:entis Itcloris notatione , ilia e margim in difyutatwnem apojloli fuilje inferta, vid'. 
 Gnom. ^ K^ primum) Comf. (prsfixo pundio , ) Colin, ed. Al. Ait!>:. 6. Biirb. i. 
 Baf. 2. Colh. 7. Cov, n. 4. Hunt. 1. Lmd. 2. Lin. Magd. I. 2. N. 2. Pet. i. 5. Roe. 
 2. itap. Stefh. i. la. Fjf. Fien. Methodius , Eufib. Efifhan. Chr^fvft,. Ikeudorit. non 
 femel , Cyrillus , Tr. de Virg. apud Athanaf^ Euthal. A^ih. Lot. C'yp'ian. cum inul- 
 tis , nee nou Syr. ( -^ ) Er. quancjuam in annot. variat ; vel etiam alii pauci cod. 
 Leftio media, usag^/^a; ;c*f* unde alii x.ctj uiu'i^i<^a,i xij\ , alii iMf^.t^ihai finipliciter. ^iju 
 duplex , redundat , jco) utrinque deletum , veciilat connexio. ea quoque ferret ko^ 
 fAi/ui.i^i<^ai 5 led idnufquam reperias : ergo unuin /miuioi^ai kA rclinqiiitur. % kclJ >f 
 vra^^'tvoc I y\ ar^auzc^ n ayctuo; >i^ « 7rct.()Qivoc y\ v'^ct/w.oc Al. /Eth. Cyprian, vel eti- 
 am Colh. 7. Auguftin. « al'yci-uoc; x] m 'TTdo^'i'.OQ Colin, ed. Barb. i. Cov. 2. Magd. i. 
 Pet. I. 3. Step/j. t. la. JEih. Lat. Ambrof. dc viduis , & alii , qiiibus addatiir fenno 
 de virginitate apud Jf/^rtHir/^/w , vel etiam r«f/. Librariiis properans , pofl ^tn?, 
 prsetermilit h] « yrct^Bifoc , & mox ablbne arripuit « a'^a/uoc inde lianc partem, -^ 
 a^xfxoi; , alii fuo loco repetieriint ; alii earn priore tantum loco reiinuenint. Ali- 
 tcr atque aliter hunc verium citat Hieronymus. 
 
 c;r; r}->^d ufq. a7ii^i<77id'^a)C) ~- Lat. olim , ob transhtionis difficultatcm , ut 
 cenlct Hieron. U ivTrd^iS^ov') Comf. Al. Boern. Clar. Colh. 7. Cov. 2. Hunt. i. 
 Laud. 2. Lin. Pet. g. Seid. Steph. Q. la. Clemens Al. Eufeh. Theodorit. Bafil. LheopkyL 
 Euthal. Hefycb. Suidas. Conf. Mill, ad c. IX. 13. ( ivTi^oa-i^^ov) Er. &c. Hieron. 
 
 37 \S^a7oO Hoc ante txr^ legit Lat. nee non Pet. j. ^ t5 aiterum ) - .^ug. S. 
 N. 2. Fff. & alii : poft uvtS. 
 
 37? 3^ '^°'*' ' *-^^'^ TTotYiaii Al. Colb. 7. steph. i. Etttkal. nee non Barb. j. 
 
 38 x-ctl ) ^ Er. Lin. & al. «[[ hya/ui'^cov , bis ) edd. nijf. ex Matth. & Luca. 
 (7a//<i^«i') ■^^' ^^^^' 7' Ccv. 2. L. Pet. 3. (qui etiam ante at/.Aax; ex v. 37 tuV iav- 
 tS Tra^-S^'vov iterant cum AEth. Lat. Barb. 1. Clar. Optato , Bilario , Hier. Ptlagio, 
 Si'fo;) Clenens A\. Methodius. f-\\ vroiii , bis) 7;or,'.(7u Al. Ctlh. 7. Stqk i. ^oSi) 
 x,cii Al. Lat. 
 
 31J vc/t-:6)) edd. mff. Bafilius , Scholia Crsca , Verfiones , Hitarius , Pelagius , Se- 
 diilius ■> Latl hod. Ex Rom. VII. 2. ( - ) Al. Colb. 7. Clemens Al. Orig. C^rill. 
 ^th, Lat. in cod. antiquiir. Bodlcjano, & in Schelh. Beirh. i. & , idem fortaire, 
 cod. Gr. Vaticanus mirsE antiquitafis , telle Mariano in Icholiis fuper Hieronj'mum, 
 Clar. Tertull. Cmnan. /iugvftlnus. (unde ra wij'ti avT-.-c, Copt.) Legit &. non legit 
 Lieronymns. *; 5e ) S na' Er. Aug. 6. seid. & alii. ^ v.oi^i\c--\ ) dormierit habet 
 Lai. iuluturo, quod exagitat 2'ertwllianus (^e monog. c. XI. ^ ^ aiJik poli dr.i^ 
 altcrum ) Comp. A I. Aug. 6, haf. 2. seid. .stap. Fff. & leptcni plurclVe alii , Euthal. 
 Lm. itt '^'; ^^'^^^- (^vTtic, Er. Stepk. edd. E proximo. Legit & uoa legit Otigenes. 
 *o j^vn ) jwiVM Aug. C' Haf. 
 
 CAP. 
 
V A R. I C R. Vm. 349 
 
 CAP. VIII. 
 
 1 ciSafxiv) Colon, quo alii carent, poflulat parenthefis, coll. v. 4. 
 
 2 piSfvai) lymx'fvau Al. & al. E feq. ^ (ot^xw) Jl. Clar. Colb. 7. Coo. s. 
 Ptt. 5. Cltmcns A\. ^ ( ~- ><^iy) liilcm, & Stiiji. Lat. Eomi. Ttrtull & alii. 
 
 4 U-'Pcc) fJ/L mff. Scholm Graca, /frab. Syr. ( ^ ) Al. Colb. 7. Lin. Pet. j. 
 Roe. 2. Bnfil. Euthal. 'JEth. Lat. cod. graecolatini , Barb. i. Iren. & alii. 
 
 5 { - rite') y4l. ^ug. 6. cod. plurimi , Ch-)f. Habent tamen LXX lof. II. 1 1 
 
 6 nA t'upJc (Hc at/Tor ) - Cletiuns Al. Orig. Cajpocl. in Pfalin. CXXXIV- 
 U /t^'ro«) - /fj/.tr. C/ar. in Lat. 
 
 7 avvc-tSra-et) tdJ. &.c. y4rmm. Copt. Tertull. Vidctur clfc alliteratio ad crt/v- 
 vSra-i:. ( ryvwS'fJjt ) ^/. Barb. 2. Colb. 7. /'I'f. .^. Evthal. /Eth. nefcio an CAr)^; in 
 comni. ^ C \o)c apn tk e/J&)A« ) Cot?. 2. Bafilius , Duodurit. Lat. ( fed ?Wc//? Myj^wg 
 «7/«i- mir. Cliar. Trevir. ) 5)t. f cJc) «a?'^. »{//'• C/?;^/ Lat. Syr. — Jiig.C. Bar. 
 Cov. 3. Vjf. 
 
 8 Tap/VwTi ) Tf/'^at^iiVf; ->//• Po/K 7. Pet. 3. StqiJi. S. ta. Clemens A]. Athannf. 
 Cyril!. Tlieodorh. Euthal. Vtrunii]uc Orlgems. <D yd^ ) ^ ///. Baf. 2. Colb. 7. 
 ^« rff. 
 
 9 ( a^-S-jrio-vr ) ^l. Boern. Clar. Magd. 2. Pet. j. Stii^h. i. m. Clemens AL 
 Euthal. 
 
 10 o-'e) — L»t. 
 
 Ti <flu) <ii. w/Ji , Lat. Iren. Hilar. Cbryf. Syr. &c Videtiir ab antiquo li- 
 brario omiirum : nam, ante 0, ?•.' ^l. Lin. ret. 3. yu^t CoW.j. Clemens A\. fubfti- 
 tuunt; alioquc loco aMa prsefigit , pro kA, Clemens. ^ {d7r6?^vTai) /ll. Cov. 2. 
 Clemens Al. Bafil. non femel , Chryf. 51 ( ~- a.Si?^j)oc ") Lat. in cod. Trevir. ma- 
 nu prima , S-)r. Clemens Al. unde id ante SI infcrunt Colh. 7. Baf\l. ^tb. Lat. & 
 codd. graecolatifii , Iren. & alii. ah>jpU ibi infcrit ///. ^ JTr/ ) jv ^/. & alii. 
 ^ £7-«) — -,^/. apud Fcllum. fl 7!'aVi/) /S^<»V«/ C/ry/ diferte.; 
 
 13 /ctx utrumque vcl utnimvis) - Cyfrian. & alii Latini. ^ xgfa) ^^jiz? 5«- 
 //, afcet. in Aug. §, qus cfl Catena inf., Lat. plcrii]ue. 
 
 CAP. IX. 
 
 1 aVcVoA-c — f>^c^^fPoc) edd. mff. fere omncs, Clr^. Hilarius. (iMv^i^oc—di-o- 
 coXoc ") ll. Colb. 7. L. Pet. j. Stefb. -?. i.-i. Mtb. Arab. Copt. Lat. ^r. Orig, Eu^ 
 ttaU Ttrtull. Cajjiod. Idque praefcrt Glalfius , Waljiiis. Vid. Snom. 
 
 X X 8 2 tV 
 
 / 
 
j^ V A R. I C R. IX. 
 
 a Iv Kv^ia) edJ. mJJ. Hilar. & aiii, CK v. I. ( — ) Chryf. Euthal. Syr. cl»r. 
 3 « itrX.) Hunc verfum multi neftunc cum feq. 
 
 5 dh^'^w ')'UvcLiza) tdd. mff. cUmms Al. JJidoriis , Valla , Lat. in cod. Reutl. 
 aliifque vetuftis apud Elftium , Pelag. & alii Latiui, Syr. unde , mulknm foronm ^ 
 habent Lat. alii: mulienSy alii Lat. 
 
 6 ( ~- t5) Al. Clar. Colb. 7. Pit. 3. ^ t5 /^)i) Zioc habet Lat. Tertull. & alii, 
 Lutberus : fed cum Grsecis congruit Augufiimis aliique apud Eltium. 
 
 7 iK tS zai^TrS ) edd, &c. quia fequicur , «» tk 'j/a'Aa^tro?. ( toi/ jcu^ttov ) ^/. 
 Co//;. 7. Pet. J. Lat. in mf. Sclislli. & codd. grucolat. ^ ( -- k) Co//«. ed. Cou. 2. 
 CLr-yf. Tltodurit' Lat. Refponf. ad orthod. Clar. ^| t/ic Troijbtvtig) — Z>/«/. c. Marci- 
 on. ai/T«c Gt'r. C^ryf. Thiofh-jl. Mth. Uozrn. & al. 
 
 8 w) s/ M?rao« apud Epiphauium , vel etiam Origems, Etuhalius. Obviaper- 
 mutatione. ^ { k^] 6 vojuoq TavTct ») ^l. Pet. j. Lat. & graecolat. Orig. Etitkal. 
 
 9 vojua jucoa'iceg ) Comp. Fff. plurefve , nee non Stap. Chryf. f^iaaiag vofxa 
 tdd. al. 
 
 10 TrQ ufque iATTi'Si) Itt' iXTTiSi rZ /AiTiXuv Al. Colb. 7, Stejph. let, Orig, Eufeb, 
 Cyrill. Arab. Lat. Barb, i. Syr. Hefijck. in Lev. cap. XVI. 
 
 11 Qi^ia-of^m) ^i^i7UifA,iv Comf. Fff. & al. 
 12. vixav ) ri/^av Biy". 2. Fff. 
 
 18 fxot) |Cc« Jl. Lit. & al. ^ ( -• TK ;t5'S"«) Al. Eutbal. Pet. j. Lat. Barb. i. 
 
 20 (,WM m aJtoc Jtto V0/-40V ) /^/. 5tJrfc. 5. Boern. Clar. Cov. 2. L, Pet. j. v^feijii. 
 /a. Chnjf. Euthal. Lat. Ex v. feq. 
 
 21 flsffl &;:tC'5"'2) 9sS& ^g/fS /^/. Cow. j.L. &al. apud ^f^-iiw & Millitm , Chryf. 
 & al. ' 
 
 22 &5g) ^ ^/. Lat. ^ TrafT^e r/i-aO efl?a?. mJJ. , CAKy/^ (TTotWa; ) /£'f/i. Z,flt. 
 
 (& inde cod. g-fOTco/atm?',) ^yifr. Etitkal. Tertull. & al. Terminationem ac ante 
 tempus arripuit librarius : nili r/va? eft ex Rom. XI. 14. ^ crdTO)) edd. mff. Chnjf. 
 Syr. Hilar. {Ki^Smco) Clemens A\. Macarius , Euthal. Mth. Tertull. Auguftin, Hie- 
 ron. E proximo : nifi a-cocra eft ex Rom. XI. 14. Vtruraque Greg. Naz. 
 
 23 {vrdnx) Al. Barb. 2. P^t, j. Nazianx. Chryf. Euthal. Lat. 
 25 ar) — Stt^h.i. Fff. Inn. Clemens Al. 
 
 27 C-TTCDTrid^ca ) vTroTridi^ca vel vvroTriil^a plerique cod. Facili correptione. 
 
 CAP. X» 
 
 I ^\) edd. mff. Caffiod. Chryf. Syr. &c. ex Rom. I. 13. (7^^) Al. Colk 7. Lin. 
 Pet. 3. Sttfh. i. Ckmms Al. Ori^. Epfho-n. Cy,rill. Etitkal. Lat. codd. graecolat. Inn. 
 Ciji^rian, Hilar. 
 
 2 //tWV- 
 
V A R. I COR. X. 351 
 
 a jMwi/V?!' ) al. /w'''7~!. f ( iSctTrri^t^rav ) y^/. Eocrn. Clar. Cor. r. //J/wf. i. 
 Lin. Pet. 3. Vff. Fien. Dr»log. c. Marcion. Bafil. Jthanaj. Euthal. Bafilius Sekucienfii , 
 TheophyL 
 
 '- , 4 avro ) '(^i. mff. vtrfivnu , /rm. OrJ^g". Bafil. Macar. Cyrill. Cbryf. -> yil. 
 
 4 •zrvfi/uttT/XMC ) - Irm.Amh-of. 
 
 5 6 &«oO ''''^- &<^- Italicam vcrfionem non fichabuilTe, non cvincit Millius 
 iiiPi'olcg. S 295, 466. - Iron. f. 372 per ellipfin. nam legit f. 347 f. ^0 uf- 
 quc i^YiiMi)') — Marcion. Vid. Arfeinon. p. 204 1. 
 
 6 ruuv) yiuh Lin. Pet. j. Euthal. Vn'umque TevtulliitnHS. 
 
 7 o'jTTi^) Corny. Al. Aug. 6. Cant. 2. 3. Sin. Fff. & fcptcni alii , Cbnjf. (w?) 
 Br. & al. Ex formula freqiientiore , w; ■)f7(;a7rTa/. 
 
 8 TPf/?) M- f"jf- Iff"' &c. TfTcra^sc aliqui apud Oioummium. ex Mofe. 
 
 9 >:p/9&p ) ?'/'^. ^fflf . ill verfione , nijf. , onines verfiones antique , teflc Siino- 
 nio ; Marcion, Jrenams (cum yirtfhi^tfro , qiicm Artcmonius P. 1. c. 38 ludi- 
 mini Maityrem efie flatuit) lib. 4. c. 45. Eclogae iy. rcov vrQoi^inTiKm apud Clcnicntem 
 Al. comphircfque Graca &. Latini. {O'0v)y4l. Bnf. 2. jEtk. Addit Ancmouius 
 verl'ioncm ^/flfoMT'ram novem feculortim. {zv^iov) Cor. f. Xm. (quorum alter con- 
 futatur per gemellum , VlTcnbachianum fccundum ; alter nimis recens ell : ) Efi- 
 fhaniui clirc , Thtodvritiis , Cifjioii. Sedulius 5 Armtn. Cop. Idcjue probans Arte- 
 iTionius addit Eriftolam Paulo Samofateno a fex orthoiioxis epfcofis milHuTi. Tentart 
 Peum , tentare Dominum, plirafis in V. T. pcifrcquens ( cum qua conf. v. 22. 1 &ex 
 parallclifmo Inic rclata. Epipiianius mendofum liabuit codicem ; cui coiififus, ge- 
 nuinam Icrtionem , /.^/^-or , protinus Marcioni tribuit : & hoc Epiphanii teltimo- 
 nio probare nititur Artemonius , Icfhoncm banc ex Marcionis demum apoitolo co- 
 dices fere omncs invaiilFe. (iuod fi ita ell , cur Irenaeus 1. c. cur TertuUianus 
 libro 5 contra Marcioncm , Paulum , & capite 7 banc iplam ejus pcriociiam per- 
 currcns , nullam Marcioni de tanta corruptcla dicam fcribunt ? Alaximum uterque 
 pondus hoc loco habet ; Ircnxus ccrte. Proindc Artcmonius objicit , thelin ejus 
 de uno eodcmquc Deo , qui in V. T. & in N. T. & oflTendatur & puniat , requifiire 
 ledtionem hi^^v , ncn >^f/^or. Kefp. Ea tlielis eodeni modo probata r ex v. 9. uti ex 
 V. 7. 8. 10. Praetcrca Ircn;tum ait rcfutare ibi Marcioniticani diltinClioncm inter 
 Dcum V. T. , & inter Deuni N. T., Pattern Chrilli : quare fi Icgilfet X^i'^ov , re- 
 futationi ex ea lc(Jtiune pondus additunnn fuilfe. Rcfp. Invertimus : Mar- 
 cion leCtionem fibi tam inimicam non invexilfct : segre intadbm reliquit. etenini 
 Icftiones yri-o'- & 43v & xi/^/oi' pro Maicionis fententia fic interpretatur Artemo- 
 nius , ut facile appareat , tertiara & fecundam Marcioni aon magis contrariam iliif- 
 fe, quam primam : acprimam viciiiim non ita apram ei fuilfe, ut illarum utrivis 
 lianc prxfcnct : fed nicaiioncm ChrijU v. 9 , pcrinde uti v. 4, a Marcione dunta- 
 xat uuattam luiilc pra:tcruullkni , & revera jam turn prll'cain fuilfe. Sic ultro ca- 
 
 dunt , 
 
35* 
 
 V A R. I C R. X. 
 
 duiit, quaj Arteffloniiis p. 200 f. de Aitemonifmo ecclefise primidvse infert: acleo- 
 que idem , li vere docet p. 202 f. Marcionitas polteriores ledtioni Z^'^^v vim at- 
 tulille , eo ipfo conlirmat , earn Marcioni ipli non potuilFe placere. Quomodo 
 autem Marcion ledtionem ;^:^<s"cv interpretari potuille cenletur Ai"te«ionio p. 199. 
 eo modo Marcion , & Ireaieus, & Marcionitas poltcriores, quamlibec liarum ledtio- 
 num interpretari potuerunt : nee taraen Irenseus nervum , quern ledtio ilia xg'^'o* 
 dabat , penitus neglexit , nam diftinftione inter Deuni V. T. & inter Deum N. T. 
 refutara, Patrem Chrilli & Clirillum fatis vindicavit. De Chrifto quoque loquitui* 
 lie : Fnus ejl ^ idem Dms Pater &f Ferbum ejus SEMPER affijlms humomo gmeri va- 
 riis quidem difpofitionibus , ^ multa of trans ^ Jalvans AB IN 12 10 eos qui fa/vantur. 
 lib. Cit. cap. 47. Vid. Gnom. ^ ( -^ >(^) Al. .lUg. 6. Bar. Bt^J. 2. Cant. j. jtJunt. i. 
 L. Lin. Seiil. nianu prima , Fff. & quidam codd. apud Bezam , Lat. Clar. iidem fex 
 epJco2n , Efifkanius, Euthal. uti v. 7. 8. ^ awTw;) avTor Er. ed. l. .^^ug. 6. !ita'^. 
 nonnulla excmplaria apud Bezam, 
 
 10 ( ^ us/]) yll. Colb. 7. Cov. 2. L. Lin. Eutkal. Lat. Iren. & codd. graecotat. 
 
 11 TrdvTcc) — ^/. Biffohjtus^ CyriUus Jl. Tertull. & Z/w/. c. Marcion. uti v. 6. 
 ^ ( Tvrri^coc. ) Al. Barb. 2. Cvv. 2. Pet. j. Roe. 2. Stepk. 'j. la, Orig. Hifpohjtus , 
 Efiflian. Ckryjbjl. Cyrillus uterque, Euthal. Gregorius i\yir. Proclus, Macarius^ A- 
 rab. Lat. Tertull. Conter Bajil. de Sp. S. c. 14. Glolla, quam etiam Camerarius, 
 nullum, utapparet, audtorem fecutus, adhibet. •rti'^TOic Z>/u/. contra Marcion. 
 
 13 ( - v/^Sc) Al. Clar. Cov. j. E. (apud Fellu m, ) P«t. j. Roe. 2. Vff. Orig. 
 Euthal. Chrvjf. Facile omiilum ante verbum ab cadem licera incipiens. *[] CiTii- 
 vijiciiv^ uTTn^tviyKiiv Er. 
 
 16 suAi-y/ac ) IvXct^f^'ia^ Barb. i. Boern. in Lat. Sijr. Vtrumque Irenaeus. 
 ^ t5 alfxcLTOc, & T« aooy.ctToc,) -- Barb.i. 
 
 17 a'^T«) ^ de uno calice addit cod. Reutl. Trevir. &, in raargine, Colen. alii- 
 que, apudZegerum maxime, qmiiuhiim^h, Jic habere^ canereyfum Ei;i;kjiuie. Glof- 
 la , communionem omnium I'ub utraquc comprobans. 
 
 19 {eiSo)^.6QvTov r'l i^n', ii' on diSwAov) Colin, ed. Cov. 2. L. Pet. j- ^th. Lat. 
 Barb. I. nee non Clar. Incifum de idolo omittit Al. 
 
 20 ( — Ta 'i^vn ) Tertull. HUarius , codices graecolatini , Epphanius. unde alii 
 fupplet TertuUianus. 
 
 23 fxoi utrumque) ~- Al. Pet. j. Euthal. Lat. in cod. Schelh. Cvjfvian.^ Hilarius, 
 cou. graecolatini, nee non TertuUianus. ( - /mi alterum) Lat. ni mlV. Leitio 
 ni'^dia , qua pr?epolitio repetenda lubauditur. hinc alii bis poluere , alii ne leniel 
 quidem. 
 
 24 d-^i ) a,?^ct kA Fff. & alii , Sijr. ^ 'Ua.'^o^ ) tdi. mjf. &c. ex Phil. II. 4^ 
 ( — ) Al. Clemms Al. Lat. & cod. Graecolatini. 
 
 27 <50 "- ■^'' Euthal. Lat. aliqui, Clar. 
 
 a8 CuTv ) 
 
V A R. I C R. XI. 
 
 3.5J 
 
 28 vuTv') - Lat. •[j {liQi^vrov) Al Euftb. Bmrb.i. Lat. olim, nt patet ex 
 HiLnio & Cijfwdoroy qui & Iialient immolatitium (cum multis nilF. Lat. apud Hente- 
 aium Ediumqiie,) (&.iio//'j omittuiit. fl - tx ulque avT^i) Colin, cd. Jl. Btirb. i. 
 B,jroc. Pet. J. Stef/.i. 13. cod. T'lUinmeu s a])ud CuicclL Euthal. /Eth. Arab. Evpcim^ 
 Arnim. Copt. Lat. Syr. cod. Graicolatini. Probat Calvinus, Wallius, aliiquc mul- 
 ti, \s7oltiu nutati. (^ ra ul'|. avrrc) Er. & al. edd. w/j/'. plcrique, C/jry/! clare, & 
 alii. Ex V. 26, ad qucm, vocabu^o o-i/pj/(^«ot,' urriHquc prsvio, libiarius recidit. 
 
 29 aMni; ) aM« Fff. At infideli iiiterpretantur Lat. aliqui. 
 
 ■^o — ^f ) port u) Comji. Al. Aug. 6. Barb. H. B»f. 2. Gen. L. Lu. Pet. i. 2. J. 
 SeiJ. Sin. Fjf. &. lejitcm alii, Lat. Sijr. cod. GraeculMmi , CUtmns Al. Chrijf. Eutha^. 
 UJide ycLii Roe. 3. Lat. in ml". ScIkIIi. ( J* ) £r. .S'a'j^/j. edd. 
 
 33 ifA-avTn) 'taurS Fff. ik. alii. 
 
 CAP. XI. 
 
 i af7?A(po<) -~ ///. P(t. 3. ^th. Cop. Chrijf. faepe. ^ (t^c TTct^rtSoaac;') Con- 
 ftfjio eccl. or. p. 18. Htiarius, nee iion Sijr. tx? Tra^aSoTat;-, «'tw Chnjf. 
 
 4 xi!paA«v ai/rff) «31vt5 xjjaA>ii' Comp. Seid, 
 
 10 f^Kcr/av) velamen hahetArcib. (Erpeuii, fed iion nif. apud I0I1. Gregoriuin,) 
 Lat. ill iiili. multis uude Ttf/ioAat/o^ /^«/«/t kxAu/jc/ax hen. apud EpipKiinium, Gi\Ece. 
 
 1 1 jiv^icp ) ^'i'l?. mff. Clemens Al. &c. tm x6(riu(f> Tlieodorit. haud fcio an etiain 
 alii qHidiJtn graeci codicts apud Elliuin. 
 
 1 3 tv iz/y-iV avTD7(; j vos iyfi habct Lat. ex c. X. 1 5. 
 
 14 ( "-I?) Al. Pet. J. Lat. Barb. i. ^ aUnn n (fn/'cr<?) >i (pvTi^ aCr» Al. Barb. I, 
 Gtr. Pet. J. 
 
 15 ( — aVJi) Er. Baf. 2. Clar. Gen. Lu. Sin. Fff. Fitn. & feptem alii, Staf. 
 Chnjf. Tlieodorit. Oecum. vel ctiam Aug. 6. 
 
 16 al iKx^na'ixj) tcchfia habet Terlull. & al. 
 
 1 7 ( -rapa-y^fMo) k'x. i7rct.ivwv) Al. Colb.7. Cov. 3. Lin. Pet. j. Steph. t. la. E»- 
 thai. ^th. Lat. Syr. Augujlin. & alii. 
 
 '18 yiQ) -■ ^th. Arab. Lat. ^ CuSv) ^ Aug. 6. Fff. & alii. ^ ( ~- rJi) 
 Comjj. y^M^. ^. iS"eii. plurelVe Chryf. 
 
 1 9 <yf^ etip'Tui; iv CuTv ) vcw iv Cfxi'v aift'ijeic Coinp. Scid. ^ { ^ iv vuTv ) Lat. & 
 indc codices gratcolatini , &. Ticonius alii(]ue Latiui. Habet tameii Priinaf. in Ap. iX. 
 & Anjltrt. in Ap. VIU. Viciliim in vobis addit Lat, in cap. Xi V. 40. 
 
 21 TTQoAatufSaivci) Tr^ojXcta^iTCi Er. ed. I. (quae tamen in Emendandis id rcvo- 
 
 cat,) Al. Aug. 6. Fff. & alii, Euthal. Ficquens vr^oi; loco tt^o. 
 
 Y y 22 »'») 
 
3S4 V A R. I C O R. XL 
 
 2A hx.) ^ Stctp. ^ If T»T«;); fi; t«'tm En & al. 
 
 24 ( ^ Aaf-SsTg (paV^O -^^' ^"tapparet ex fpatio lacunae,") Cot', i?. P^J. j. Ci;- 
 ♦•?7/?/j y^/ew 1. 4 ^'' NeR. Euthal. C.cp. Hilnr. Boeru. Ckr. cod. Lat. mf. Conlhntiea- 
 lis iiiami prima , & Sclielhoniianus. Conf. v. 25. ^ (^rtyi^n) ^ y^i/^. "U s?-; tc) -. 
 cod. Gr. in fj'. annot. ^ xAw'ittsir)' ) ea^i, wjf/". Syr. Liturgia Bajilii, nee non quae fe- 
 njntur litnrgis Incohi & Marci, Hit. in edd. prioribus, Ambroiius 1. IV de Sacr. 
 e.g. Be.iit, apud Eftium &c. ( — ) ^/. Cyrillus Akx. 1. c. unde , quod tradtttirj 
 fupplet Lat. hSouivov Arrrnn. Copt.. 
 
 26 i '- T«To ") ^I. Cyrillus J lex. Euthal. Pet. j. Lat. Clar. Stoif. in verfione. 
 ^ ( ^ aV) Al. Boern. Clay. Cov. 2. Cyrillus Al. 
 
 27 M?-« ;tTA. ) Itaqm quicnnqiu manducaverit pnnem , ^ Nlm-it calictm , corpus , 
 ^ Janpiinem Ckrifti. Reftsfidei, & operiim bonorum confcium dicit debcre perci- 
 pcre,ne nontamvcmiilionempeccatoi'iim, quam damnationeni fuain videatur appetere. 
 Caffiodoriiis ad h. 1. iic habet, CK difVuiLtione qiiidein Mtfl'eji , hsc addeatis : Ccitkolicon 
 £5* inconcuU'ae de eucharijlico myjlerio fentcntine novus calculus hie accedit, cum antiquus 
 textus , quo Cafjiodorius utehatur , praetuajfe videatur hoc loco , pancm , & calicem , 
 corpus , & (iingiiincm Chrilti ; qua leciione clarijfime traditum anteriorihus verjiculis 
 do^ma jteratur. Dileullit Iijec Sam. Cliandlcrus in prjefatione ad Complexioncs Calfi- 
 odorii rccufas: nos unum obfervanius, inciiuni illud, corpus ^ Janguiiiem Chrijii, 
 non eire Pauli, fed Caffiodorii, qui in comm. ail Plalni. XXXIII. 5. locum liuncce 
 Paulimnn fine inciib illo refert. Sic igitur Cailiodorii verba conltrnere Mallejus de- 
 buit , corpus ^ Jlmgiiinem Chrifii percipere. ^ ( ~- t«toi' ) ^1. Colb. 7. Euthal, 
 Pet. 3. Lat. ( in rail". ) Cajfwd. in Pf. cit. & codd. graecolatini, Sy. ^ >;) Facile 
 librarii pro apro/ ita] vel agroy tovtov foj icriplere a^rcN H vel a^rov tovtM H 
 per alliterationem ad ttiNH ( t^i) y4l. Lin. ^tk. Arab. Lat. (in mil. & edd. vet. 
 & apud Pelagium:) Syr. Clemens A\. E proximo, vid. Gnom. "W ava^uoc) dra^tcot; 
 tS jiv^ia Lin. & al. Gloila , ex Col. I. 10. % tS poli: }coli ) Comp. Al. Aug, S. 
 Stid. cod. plur. , Chryf. -^ Er. Steph. edd. 
 
 29 dva^icoi;) edd. &.C. uti v.te.'J. ( — ) Al. JEth. 
 
 31 Si■m'■'ou^v^ izptvouiv Cov. 3. 4. Gen. L. Pet. 3. Roe. 2. Chryf. Euthal. Tlitopha- 
 ties, Theofkyl. vel etiam Oecumenius. Ex aliitcratione. 
 
 34 i\) edd.mjf. Clemens Al. &c. ( - ) Al. Colb. 7, Pet. 3. Euthal, Lat. Boern, 
 
 CAP. XII. 
 
 1 a^s^cDoJ) quidam vetuftt codices (Latini) non haUnt. Eltius. Poll d'^'VOM id 
 habent Vjf. Lat. h'oern. ^ c7/ en) Comp. Aid. Er. ed. 3, heph. ed. i. 2. Al Chr. 
 in gi-aeco , Cod. 2. 4. Gen. Hum. i. Laud. 2. Lin. Magd 2. N. 2. Pet. 2. 3. Seid. 
 Sin. (alia raanu,) stav. ^teph. S. --. Bafdius, Chryfoft. conftanter, Euthal. Theophj. 
 Oecum. Lat. Hilarius , Pelag. Probat Muiculus & Cailcllio. Leclio media, unde 
 
 OTfe 
 
V A R. I COR. XII. 3§S 
 
 in Thmiork. Auguflin. JEth. {'in) Er. Aug. 6. Fff. vel etiam Bar. Baf. 3. Boeru, 
 C0V.3. Ma^d. I. Fit. J. Roe. 2. Jtffft. quinque, \)r. Clar. latine. 
 
 3 ( ivTHC ) Al. Barb. I. Sttfh. i. Euthal. Pet. 3. ^ {jtvpioQ IncrHt;) Ai. Barb. r. 
 SUfh. (. Euth.U. item C*u. 5. Orig. conlkiuer, Epipkan. Latini potioves. Nili hoc 
 traiiudtum efl ex I'hil. II. 11 , genuiiia pijeccdeiuis & praElentis vaiictati^ ledHo ea- 
 dcuiefl:, qu£ media; ut prior fententia Icgatur cafu obliquo, altera cafureity. uj»- 
 de alii utiinque cafum reaum , alii utrimjue obliquum feceriut. 
 
 5 fat^ 6 ) 6 ^e Magd. i. Chrxjf. Im. Syr. 
 
 6 ( - «5-() y4J. Bar. Colb. 7. Cbnjf. ConfeJJio eccl. or. Lat. Inn. & alii. ^ a^ 
 TO? !?•< flso?) 9«&c auTOQ Aug. 6, 
 
 8 -^a^) tdd. tnjf. Clemins Al. &c. *- Lat. Syr. 
 8 leqq. Si) - Lat. 
 
 10 JiaKyiT^c.) edd. niff. Chryf. ( J^ax^ia^c) Climens Al. £oern. Ctar. in latiiio, 
 Lat. Syr. Hilarius Piftav. Vtruniquc Bafilius. ^ yXuxyaoiv alterum ) firtnonum cLl 
 ill Lat. Iiodie. vid. Ellium. 
 
 11 iSia^Uia. y^ugujliu. Hieron. — Lat. Epfhan. Syr. 
 
 1 2 ( - TK iroc ) y^/. Cov. 3. Stifh. 5. /a', ^tk. Latini fere omncs , Syr. 
 
 13 <rS>ua) ~- Lat aliqui. ^ «'?) fc/i. &c. Facillimc iteratum. ( — ) Aug. 
 6. Barb. I. Boirn. Clar. in Lat. & nonmiUa ml". Latina vcteicfque ConcordantiE apud 
 Edium , Augiijlinus , Hilarius , PcLigitis in Scliolio , Sedulius , Syr. Ep. ad Plii- 
 lipp. Ignatio adfcripta , Chryf. Oeciimen. & Liber 7 ad Tlicoph. apud Athamfium. 
 Totum incilum in codice Charitino , Schelliurniano & Trevirenfi fic liabct , £/ 
 omius um fyirihi potati fumus. re6te. & lie qiiocjuc Fulg. apud Stapulenfcm. ^j f<c 
 «v TttOua. iiortojuuiv ) i:' ucoixd icruiv j4l. ivi vrofJiaTi iirioix-v Clemens Al. to avra 
 '7ro,ua iTTOTi-d'nyyiv Macnr. Horn. 4. '«/ ttoux ivori^yiuiv eii; ij 7rviu//,x cod. unus 
 apud Oecumenium , & flc fere cod. un. apud Bezam. ^ yrvivaa) 7r6/u.a Aug. 6. & 
 al. Ex allit. ad feq. vel etiam ex cap. X. 4. s-^i/ua Fff- E proximo. 
 
 15 , 16 « ") H0J2 habct Lrtf. in codd. plur. Hoc ipl'um , & Syrus , ScChyJoJlo-. 
 mi commcntarius , & Staimlmjis , toUuiit inrerrogationcm , qua verruin utnmique 
 clauduut cditioncs grsecaF. , & , tium lubllituto , Latins mult«. vid. Gno/n. ^ «' tto^ 
 ^d ufque jyti) - Pff. fed poll alterum o-a/uaro; poiiit colon line iuterrogatioue. 
 
 16 <*() "^ JBf. Clar. 
 
 20 /Mv) — Clar. 
 
 21 ( - St) y4l. Aug. 6. Colb. 7. Cov. a. 4. L. Lin. Magd. 2. Fet. 3. Roe. 2. JEth. 
 Arctb. Primaf. Syr. ^J 0) - Steyh. edd. Sphalma. 
 
 Y y 2 22 aVa^xatrac^ 
 
S56 V A R. I C R. XIII. 
 
 22 dvayx-oTa ) wceffariora , pro mcejjaria, liabet Lat. vulgo. Lapfus, ex rhyth- 
 mo infirnikra , iguohiiiora. 
 
 25 %i(riJt.a ) Xi'^f/.ara Aug. 6. & alii. 
 
 26 «/T« prius") {}' Ti Lat. tk inde codd. graecolatini ; fed invitis grscis in ipfo 
 C/flr. qiiibus ctiam .'.ugufiinus accedit. ^ ( auw-^a^v.?,! & o"i/7/^o'!rM ) Comf. B. 2. 
 Cf'V. ^. Gen. Lat. in cod. Reutl. & w i//o mrflfe vetufiatis , inquit Eflius , cof/ice Lau- 
 duntnfi. fjvjx-na.'Xy} , pro a-vixTrd^u , etiam y^?«^- ^. 
 
 27 uipac) edd. ni[f. , Sta'p. Orig. in Levit. CZr^i/. Arab. Sijr. {uiXyc) Efiplia- 
 nius , Pr-oclus , graecolatini in verlione , iat. & inde ir'fza , Curcellaei margo; Pro- 
 bar He nfuis , Exerc. p. 372. Allitcratio ad antecedcntia. Vtruuique y^vgufimus ., 
 & Cyrillus Al. memhris Jiabet Jmhrof. in Luc. XVII. 4. 
 
 " 28 fTra ") ^ Boern. Clar. % ( ii>uim'iac •^Xooccuiv ) Gregorius Naz. & Z(?f. ali- 
 qui , JS/. OmilTum , ^Aao-txaJr recurrence. Non vidctur cfie glolFenia ex v. 10, nam 
 ibi eft iqfxr.viia yAacra-m , fingulari numcro : & repctitiir verfu 30. 
 
 31 xpiirTova') ui't^'.va Al. L. & alii , Lat. in mf, Schelb. Qvig. Hieron. Ex 
 cap. XIV. 5 : ubi viciffim , pro ixit'C^cov , x^sicrcrav ell in L. per coHipenrationcm. 
 
 CAP. XIII. 
 
 1 y^aXx.oc ■) edoL mff. Aiiguftinns. at velut prsefigit Lat. ^th. Syr. 
 
 2 7r(po^nTe/av ") cmnem prxfig\t /iitgujfin. ferm. L de verbis Domini. •(Tf/J^w) 'iSco 
 a!. Fff. & alii , Efhraim Syriis. ff vrrv^ra- alterum ) ^ Mth. Legit & non legit 
 Cyfrianns. ^ '^^■^ii''^'»Qn)e'dd. &c. Chryf. {"i(hcc'.ra.i') Ang. 6. Boern. Clar. Cov. 2. 
 L. Lin. N. 2. Fff. Tlieophyl. ^ yQ-h) '^Sh Er. & alii , Chryf. 
 
 3 ■d/afy-ifTOi) ■J^aui(^o> Bezae & recent, edd. Sphahna. *| vTrdpXovra. ) ^ cod. 
 quidam in Er. annot. Cyfricinus , nee non Avgiiftinus. ^ xciv9ricro^u(ti ) edd. mff. 
 CJir^f. Efh-aim f. tA-) edit. Oxon. Tc/tiill. Hilar. &. alii. Ledtio media, unde xav'i^ 
 Cyfrian. Bafil. Sijr. Arab. xa.vXy^o-c>>fJ!,c^ Al. & alii cod. gr. & lat. apud Hieron. Copt. 
 vel etiam Mth. 
 
 4 Yt aycLTrrt fecundum') ^ NIagd. i. CUmens A].Chr<yf. Tertiill. Innocentius IIL 
 ^ II dycLvrn tertiura ) -- Aug. 6. Efhraim , Lat. & al. 
 
 7 e-£7e' ) e-s(;75/ C^frian. Zeno , ^t/'. Vtrumque Eflraim Syrus. 
 
 9 "yfte ) Ef. Lat. y-ijr. &c. Facile omiPTum ante nc. ( (J? '^ Cemp. Al. Aug. /f. 
 J?<?»-. Eaf. 2. Cant. 2. Gm. Lu. Pet. t. 2. 3. ieid. Stnp. Steph. quatuor , Fff. nonnuL 
 H apud Er. & ^q\ alii , vel etiam Fiin. Arab, unde quoniam ( ante fx jiflrie ) liip- 
 plet Irm. -. /$;t^. 
 
 IT ^fotTrpinxa Tcr) ;iaTJig7«j' x-fitTtf Aid. codd. Gifeci apud Erafmum. Expiftu- 
 ra n litera; proUxiori. 
 
 12 74) 
 
V A B. 1 COR. XIV. 357 
 
 12 yip) tdd. in(f. Clemens Al. Chryf. Lnt. in inf. Colon. - Lot. f ^i") 0)cVi 
 Vff, & alii , Clemens Al. ^ h- ) wc tt Hffb. S. io.. Ttrtullian.^ nee won Theodorit, 
 
 CAP. XIV. 
 
 I ^f prius) ^ Arab. Lat. 
 
 5 ij'iipuyvivtt) Comr. Jug. 6. Cov. 2. Lmif. 2. Magi. i. N. 2. Pet. i. z. 
 Rot. 2. Sin. Cbryf. T/'itfoyL 
 
 'J Sa) J)$oi Aug. f. seid. Stnf. f''ff. & alii , EuthaU 
 
 TO (^-^vc^v) finguantm liaber Liit. S^r. ^ ( — a'TcSi) Al. tres apud Beznntf 
 Clmtns Al. Lu. Bart. i. &. codrl. grnecclr^t. vel etiam St up. 
 
 11 ( - ir) Stejili. f. Clemens Al. C/;r)/. Lat. Clar. Synis , coll. Gal. I. 24. 
 
 12 TvivudTCDv) TrnvuaTiK'Z: Orig. ejufve iiiteipvcs in Rom. VIII. Sijr. 
 
 18 ( -- uy) .'/. rtir. Cpi'. 2. Cftriy: /Effe. /Inf. in cod. Reutl. & Schclli. i"7>% 
 fJirron. Sedulius , ncc non P<'/t?. •! M«^^ol'■) edd.mff. Armtn. CofU &c. Vidcripol- 
 flt GloTfi ad ^''^>/i )• compofita , & alicno Inco illata. - Mngd. i , ( fed liabet mir- 
 go, ■) ^tb. Lat. ^ •)Aa>3-^a/-:) 7.'\'Jjcrvi //. Cof. 2. y€tb. Lat. & cod. graeoolatiiii. 
 Ex V. 19. 
 
 19 cAa T>^ voce ua) tdd. iiiff. Chyf. Macarius. unde Six rS vo/wk alic]ui ante 
 
 Mardonmi: ex ablireviatura fvllahx ^^ . lit cenfet Croius obfcrv. p. 197. unde 
 ht Tcr V «oi Marcion amid Efij/nnitim. rv voi' "'^ w/. i?i-';7'. 2. Cov. 2. L. Lin. 
 Sttfh. S. ". /-r. Epifhan. Nyjfen. nee non Otcumenius; Lat. Clar. latine, Bonn. Els 
 V. 15. «& Rom. VII. 25. 
 
 23 Sv).- Lat. paiicnli. 
 
 2R x»« wTr^) edi. &«'. L'brnrhis nimis cito arripnir e proximo. ( ^ ^ Al. Barb, 
 s. Colh. 7. rot'. 2. Mn^d. r. Roe. r. '\tcfh. f. /7. (bryfofl. in liomil. de fcrpentc Mo- 
 fis, Lat. & cod. grarcvhiini. imde fwrm fupplent Ldf. mulri. aVwc L. xa» 5)'r. Plius 
 illud >»; ot;T&) alienum efl. Vid. Gnom. 
 
 afi ( a-TOcsr^y' (V ">^! , ^ A-i~cr7ofv ") /f/. Thopbyl. Orciim.Lnf. cod. graecohtini , 
 Syr. fT n«'''^«") Cow^. Fr.ed. 1.2. ^. /J/. /1«^. d". Slid. Fff. & complurcs alii, Cbryf. 
 Euthat. & alii. •)t:ft&w Er. Stejih. edd. &c. 
 
 27 Kf poft "^O ^ CV'». i?. 4, Gen. jflih. 
 
 29 (^0 - Omp. i'nV, ^f&. Lat. in nif. Colon. & Rcutl. 
 
 XT '^''J'''^:;:r~:^''\*^!f-J'''''!!:^'y-^''-Vr- Tl-.ecdorn.irurcn.ScdVu (^r^^uct) 
 A.s. Fff. IJifvdvm. A.tk. Sijr. Aovatianus., IJihriur utevauc .> Hiiron. a,ITu,>inr,.. 
 Jquinas, laim.alii, &mdc^ari.i. &. codd. gracalat, CvJJiodorus, 
 
 grauclat. 
 
 33 a 
 
3§8 V A R. 1 C R. XV. 
 
 33 Qioc) tdd. HJTPfol. trad. ap. f. 258. Macar. homil 6. Fincmtius Un'm. &c. -^ 
 Ttrtull. Hilarius. ^ djuiif) w)'. hScLTiut) Lat. aliLjui, Chr^f. Baf. a. Lin. Stejpk.ia. 
 Lx cap. IV. 17. 
 
 34, 35 cti ufq. hctXiTv) Haec poll verfuin 40 traftat Hilanus: & inde Eotrn. Clar. 
 ecdem ibi poauut. Verfuin 23. 24. 25 poll: verluin 40 poni notat CunelLui margo. 
 
 34 vfxdv') — Colin, ed. ^/. Barb. 3. Cov. 2. Stifh.S. Epphan. Mth. Lat. Ait- 
 gtiflin. Hypotheii ad theilii trauslata. habet Hilarius. 
 
 35 yvjai^iv) yvvaiKt Al. &alii, Stap. Chryf. 
 
 3*7 -^ rS poll OT/) Comf. Er. Aug. 6. Sad. Fff. plurefve, Chnjf. rS Stepk. edd. 
 •H «(j;V ivToAai) Wtv JVToAn Al. Augujiin. /£th. "^ ivroAai ) edd. 61.C. Firtcmtius 
 Lirin. — Hilarius, codd. graeccbt. 
 
 q8 dyvcikoo) edd. mff. &c. dyvoiTrctj cod. unus apud Bezam, vel Origenes quoque. 
 igno'ratur vel igiiorabitur habet Lat. 
 
 39 ( dS. /w« ) Cowy . AL Vff. & al. 
 
 40 ( Si ) A I. B»rb. I. Colb. 7. Hunt. i. L. Lin. Stijph. S. /». Ckr^. Theodorit, 
 Mth, Arab. Lat. codd. graecolatinif Syr. 
 
 CAP. XV. 
 
 J xcii TTcc^i^ajSov) - Tirtull. & alii. 
 
 5 Soohxa, ) ivSiza Photius, Lat. ( invito Augiijlino ap-ud Eftiuin, ) & inde Parif. 
 10. Q.uia hoc videbatur opponi apojlolis omnibus v. 7. 
 
 8 axTTTi^ii') ScTTTi^ Oar. Confejfw eccl. or. 
 
 10 « ante avv) - L»t. & inde Parif. 10. & al. 
 
 11 §y) eii. wjd". ArMaus, Hil. fed e»iw vel aMtew habent Lat. alii. 
 
 14 aga) d^a, zal AL & al. Ex v. 18. 
 
 15 %a\^ tid. ml)'. Iren. Hilar. &c. - TertulL Clar. /Eth. Arab. Sijt: _ ^ - 
 tivTi^ KT^.) Tlmdorit. Lat. in mf. Rcutl. Sy. TenulL Hit. lUnugms,^ & codices qm- 
 dam Grseci ac Latiiii apud Ifidorum Clariuin. Salens ab wVeg ad u yd^. 
 
 17 y^araia w tx/V/? v/Jiciv) - HiL vel etiam Oicumm. 
 
 20 iymro) edd. Fff. cum plerifque mf., Syr. &c. ( - ) AL Barb, i- Colb. 7. 
 Stifh. i. codd. graecolat. Cop. Lat. Inn. Orig. DiaL c. Marcion. Chr)/. Cijnllus l±ie- 
 rol. & Alex. Efifhan. 
 
 2x6) -^ AL & al. 
 
 23 t5) ^ Steph. ed. 3. & recent. Sphalma. 
 
 24 TTct^ciSoi') 7f(x.PctStir2 AL & alii, Hipfol^tus &. 2X. 
 
 25 iv) 
 
V A R. I C R. XV. 
 
 359 
 
 15 d\) - ^I. Cbr. Cor. r. HiffoJ. Eyiphan. 
 
 27 t/TCTtTaxTo/) Jt. avTw Hippol. Lat. Syr. 
 
 22 r.xi) - Chr. Lat. in mflT. 5)ir. 7;fn. ^ u/o?) «//i. wjj^ Iftn. Orig. Athd- 
 naf. Bafil. Grfgorius N^^IT. fcholia graeca , verfiones , Ambrofms , //;>»•. in Tit. II. 
 ( ^ ^ Hiijfilytus c.'Socx. c. 6. Cijrillus Hierof. Z^nof. iiuei-pol. ad Tarf. Lat. in 
 mf. Trcvir. mftnu prima , Tertutl. c. Prax. c. 4. IliUnius uteivjuc , FiUvrinus , Z^- 
 giUus Tliapf. Seduiiiis , ncfcio an Caffiodorus. •(I ( ^ Ta ) y4/. Hiffol. 
 
 29 ; e/ oAft-c rfx^o« v'jt '<7 ifoiTo^, ) Sic ciifl. Comf. Aug. 6. plurefve , Clement 
 Al. en Thcodoto, f. 568. aliiquc complurcs apud Elliuni , & apud Suiccr. P. I. 
 Tliefauri , col. 640. Hihrhs , ccrte t^'pis excufus ; Hiiron. in Ida. 22. item Lat. 
 in cod. Rciifl. Stafuknfs, Cajnanus in lentaculisN. T. Btza^ Junius T. II. Op. col. 
 1481;. WA.Gnom. ,u' oAwc vfxoo* }<';t t-) si^orrcy ; «;/./. miiltac. ^| t^v i'«;tpj()i') 
 
 frfd/. &c. e proximo, {avrnv') Al. Barb. 2. Colh. 7. Cor. 2. 5. Pet. 3. Roe. s. Steph. 
 S. 6. toL. Grig. Epiphm. Eutlial. IfiJovus Pel. Copt. Lat. Dialvg. contra Marcion. codd. 
 Graicclalini. avrm tmv viK^cnv L. N. 2. P'^ff. I^'thf. 
 
 31 JweTfpav) Comp. Bern & recent, odd. Al. ^-fug. 6. Boern. Cov. 2. 4. Lin, N. 2. 
 Stid. Sin. Steph. /. /, .7. Arab. Lat. Syr. Dili. c. ^larcion. Dieodoriu or. de carit. 
 Chr-^. Dec. Ihophy!. Auguftin. Hieron. Sedvlius &. alii , nee non Oar. Proliant miil- 
 ti , Wolfio citati. Wd. Gmm. {vw.iTi^av) Er. Stepb. cdd. Falla , Stap. &c. Ex 
 allit. ad ru'l^^av , (quodiplum vcrbum liLirarius in f%j>xne totiini iteravit ; ) & ex 
 ftudio fcnfus fiicilioris , quanqiiani non iXcf^tv ,' (cd 5>w I'equitur. ^ (aJfAcpoi) 
 AL Barb. 2. Colb. 7. Cov.*2. Lu. Pet. 2. Steph. ta, Eutlial. /^tb. Copt. Lat. Sijr. ^ i^io}) 
 V/a , dai^j,oi Lin. ^ /mtk t2 xvfm ruoi;' ) — Clar, ^ toj KviJico iifxm ) •«. 
 Chryf. ^ Xi''^c^ uique x'/z-i'i-) Domino liabet Hilarius , C/flr. in Lat. 
 
 32 ;«' ifjfi^oi Kx ''•)#i'rcvTcu , ) Sic dift. jiug. 6. Hieron. Chrijfofi. & alii, Epi- 
 flola ad Tarfcnfes Jgnatio cdfcripta , Stnpulaifa & Beza in Lat. Vide Gnumonent. 
 Praecedcntibus verbis hoc incifura jungunt edd. niultsc. 
 
 33 xc*''^ ) Er. Fff. cod. fere omnes. ;tC'?"* C'owp. Aug. 6. ;^(;Jit3-' Ste]^b. ed. 3. 
 feciliore metro, fic vero acucndum erar. 
 
 34 vimTx") CfMu.y Comp. Aug. 6. & alii. 
 36 aifi(ioi') iifwi ^l. & alii. 
 
 38 to) - Al. & al. 
 
 39 -- Ta^ pofl v^ ) Com]\ At. jing. 6. Caef. Colb. 7. L. Lu. Pet. s. 5. Seii. 
 Sinp. Vff. & undccim alii , Thecdorit. Euthal. Lc(^tio media, (^o-'f^) Er. Stepk. edd. 
 In lumc locum a proximo fcquente retrahit Chrijf. Syr. Vtroijue loco omittit 
 JEtk. Lat. Pro Try.xf , 73(-5 TT-.Te/ri'v habcnt JHihr. & cod. grjtcolatini. 1] «V- 
 k^u-r.tcT ) hcmriiis habet La^ apud //;A?r. & C/ar. & inde ai-irpoiTTo Z?w/. c. Marcion. 
 ^ ("TTuvav — />'6ttoi') yf/. oifl|'. in verfionc , cudd. alii , Lat. Ttrtull. Syr. Chryf, 
 Bee noa GranoUUM. 
 
 41 y-a.) 
 
36o V A R. I C R. XV. 
 
 41 xai piius) — Lat. 
 
 44 icrt — ''iii' sV' cx£y.a, 'n\. ) — 5a/. 5. fit. j, nianu prima , Eutkal. nee tangit 
 Hilariiis. TTviv/^^'^'^-'^'' recurrence, u W' — i^i Kai aw,aa 77u Al. cum prox. Glolla. 
 •D /ta/ 2c/ ) x.ai Avg. 6. Fff. ^ 
 
 45 a'BQuTioc) idd. mj. &c. Ex V. 47. ( - ) Lin. Steip ( quern Erafmus nomi- 
 natiin , Eltius fine nomine citat,) Iremms lib. V. cap. XII. I'ertull. de carne 
 Chrilti _, cap. 17. IJ aafa/^ prius j -- Co?;. 2. Magd. i. Fff. ^| ajJaV alcerum ) 
 £id?. «///'. lertull. &C. -^ /Si/z. /rm. x^/^_/iG Marcionitae. Ek v. 47. 
 
 47 ax^-^cuTToc x.vQtcc'} -ii^civtoc Chryf.hom. 7 in Col. 1J a-zBocn-no: 0) -^ Mar- 
 cion cum aireclis , in Dkl. c. Marcion. p. 1 50 1". & apud lertull. 1. 5. c. Marcion. 
 c. iO. % xv(ioc) M, mjj\ Scholia Giaeca, Dial. c. Mareion. Armoi. Syr. /irab. &c. 
 quiu etiam Hifpol. in Catena ml", in Gen. in cod. C^Ihreo & inde in ed. Fabr. Vol. 
 II. f. 30. ( ■^ ) idem ibid, in cod. Voil. apud Millium , Orig. Athamf. Ej>ipkaniuSy 
 & apud Epiphanium Photinus ; Cyrilhis , Ifuiorus Peluf. Tertull. Cypr. aliiquc, &, 
 ex Lar. , cod. Graecolatini , Barb. i. yEth. Copt. Ssepe le6tiones , de quibus niagnae 
 funt exorras controverliic , ex erratis librariorum erant enatx. Hoc verl'u librarius, 
 quum icriplillet a.:B(_u7rot; ix. , niox , fub idem aivS^jJOJ-^oc eandeni prspoficionem -^ 
 juiio citius arripuilie , & fie intermedium xvfiioc omifiHe vidctur. Vnde quum 
 Marcion alteruni illud verbum homo deleret , retineretque lioc verbum , Dominus, 
 patres interdum illud tanto Itudiofius citarunt , & hoc a Marcione inbftitutum pu- 
 tarunt , ut hodie multi putant. vid. Artemon. P. I. c. 37. Attjue omillb y.vQi:qy 
 manca eft apodolis apollolica : ( vide Gnnmumm: ) undc ii f qui Jjuminus non legunr, 
 etiam terrenus omittunf. nam frimus homo de ttrrae. limo : ( vel potius, di tirra , « li- 
 mo : ) ficundns homo de coelo , habet Tertull. de Carne CliriiU , c. '6. & Lypr. perlk- 
 pe. Eadem de caufa poIi illud , de coelu , adjecere eceleJHs , & Eiervmjmiis 6l alii La- 
 tmi , & inde -a^dvioc; Boern. iTr-^^anoi; Fekf. jEtk. lioc colon lie habet in Telli- 
 moniis de Trin. a^ud /^tlanajium , 6 ^ivTi^og dvdi^coTrci i^ y'l^a-a 6 i/iuf^aMo:, 
 
 49 inir. xai) ~~ Cijfriatms, Leo. unAe igitur (uy^plet I.at. ^ q)o(:STa/uf) Conif. 
 Al. Barb. 7. Baf. 2. L. Lu. Parif. 10. Pet. 2, Seid. Sin. Stefk. S.i. ly. nonnulli co- 
 dices apud Oecniiienium &. Erafmum, decemque alii , Iheodolus , Dial. Hi de Trin. 
 n^,wd Athanafium ^ Chrijf. dare, Efiphiinim , Manarius, Max'unus nfoi dyxTim Cen- 
 tur. II. cap. 79. Lat. & cod. Graecolatini , Iren. Tertull. Cyprim. Amhrof. in Luc. 
 XX. & ceteri Latini conllanter. ( (i>o(^i-.oiJ.i:)Er. & alis edd. vel etiam Magd. Pet. i. 
 $. cum Aug. 6. i>taf. Fff. & aliquot Stephanicis, Theodorit. Oeciimenius , qui etiam 
 Mnhodium citat. Probat Ellius. Vtrumque Cijrillus Al. & Theophyla'ctus. Eadem 
 letlionis varietas elt apud Grig. c. Cell". Vid. Gnom. 
 
 51 « xoiy. Trdvnc ^i) edd. mjf. fere omncs , in his Aug. 6. Stap. Fjf. item 
 codd. apud !//(;ffi;?wm, Hieronymum , Pelagium , Oecameniitm ., FalUmi ; Anth. Syr, 
 Orig. Chryfofl. Theodorus iievAcleotes , yipollinarius , Didymtis , Diodcrus Tarlen- 
 lis, Theodotus , Andreas Cici'. I hiodoritus , Theophyl. Oecum. , Dial. c. Marcion., 
 
 Methodijis 
 
V A R. I C R. XVi 361 
 
 Mithoiius ap. Photium, Confejjio eccl. or. p. l83, alii ; Cof)t. & codd. Lat. aliq. te- 
 ftc Uiiiymo. Prob.\t cum CajccaiK) Eltius, accuiatc liunc locum tradtaus, nee uoa 
 Aquinas. ( k; x.oiu. aM.' y. TarTtc) Colb. 7. & alicx Uura GraecB in margine Cvmf. 
 & apud y^i;,iij«w Csfaricnfem , Hieromjmum, Rufimm, PeLigium , Au^ujlinum , Oi- 
 cumtnium : DiJijmus , ^th. codd. Lat. alicj. apud Au^u^inum : & lie tore Al. Ar- 
 mtn. Bvtrn. Oar. nianu lecunda , Pagnini verllo. {refurgemus, fid non omnes) Lat. 
 Ttrtull. (de quo tamcn Eralinus dubiuni movet;') Rufinus in Symb. {_uh\ fraeudentia 
 f(te, ut Pamclius notat , j«x-M Graicum Apofloli txemylar kguntur:) HiLtr. Caffwd, 
 in Pf, non feme) , Grtgorius M. Hugo Eterian. do annua c. 26. & multi Latini ; Ci/- 
 rilius apud Gagnciuin , Philo Carpathius ex Greg. M. Vide Erafmuni , & Vivein ad 
 Aug. L. XX. de Civ. c. XX. Gerhard. L. de refurr. morr. § 115 loqq. Calixtum 
 de ludicio fuprenio , p. 74 leqq. Raichii Vind. vcrl'ion. Lutli. p. 510. Neque ta- 
 mcn Latinus interpres Grxca a nolhisGrecis diverla vidctur legilFe, fed fententiain, 
 ut earn ille quidem accipiebat , exprellille potius,quam verba. Sic enim in liac epi- 
 flola folet , ut quum c. XII. v. 10 & 2b vertit : yAcoa-aur fertnonum : & vicilhm 
 c. XIV^. 10: (pu'.uv , linguarum. itaque yj y.oiu-^fjmow.Sct y'ldazm' interpretatus : oJ 
 (jitvQu/uiir KziunSivTii;' id eil , rtj'urgenius. Tnde fequebatur , ut niox fuppleret notif 
 antitheti gratia, uti «o» rupprelTcrat c. IX. 6. quo item loco Tertullmius velligia 
 illius premit. Porro ex Latino ti(!tum ell sva.Bici)7o,uiv apud Filef. & aiaTuJOiwe- 
 &x , (quo verbo Paulus in hoc toto capite non utitur, ) in ChtK manu prima. Ex 
 Graecis nonnulli habcnt , ^aVrj? fxlv oOv KoiurQnTouiOa, , oM' oC -Trccvnc; aM.xynT3- 
 fX'-da. ubi ex (^tv oC facile faftum eft /Av ot/v* ncquc vero apoftolus in hoc verfi- 
 culo de immutatione negare protinus ali(]uid , fed afiirmare & m3'^fterium proferre 
 voluit. Manot leitio tcxtiis , ne Latinis quidem ignota codicibus, Hieronymo ex 
 Didynio laudatis. Vid. Gmm. 
 
 52 iyt^^r.trovTai^ dva^tnTcmi Al. Aug. 6. L»t. & Gratcolatini. Ex I ThelF. IV. 
 16. 
 
 54 C ^ TO <p^ct^Tor urjue <<«i ) ^tk. Copt. Lat. multi , AthanaJiHS , Irm. & 
 alii. Vbi eadcm verba recurrunt , facile \ el ouiittitur membruni , vcl itcratur. 
 Le6lo plenior congruit cum anteccdentibus ; brevior , cum conlequeutibus. 
 
 §5 x'ri-Tpor vTxoq) edd. mj]'. Arab. Syr. &c. nee non Clemens Al. (v/xo? «f- 
 
 T(ov ) Lat, &. inde Bezae ed. ^ih. Barb. i. Clar. Vd. vel etiam Boern. Lin. ex verfu 
 54, invito vcrl'u 56. vcl ex Hofea. Vtrumque exltat apud Athanafium. ^ onJ-i) 
 (jdvctTi Lin. Eiifcb. /Elk. Copt. Lat. eodi). Graecolat. Barb. i. Arclulaus & alii. \\&Q 
 alliteratio tranlpolitionem jlmuli & viUoriat ulti'o fecuta ell. Vn-oque ordine, 
 IrttMius. 
 
 57 iiSivrt ) UvTi Aug. 6. Steph. u ^. /•>. Chrijf. Lat. & alii. 
 
 C A P. XVI. 
 
 1 xttia. fxittv <Ta^&^Toov ) xarat f^iciv <ra.3i3xTH Al. Lat. Barb. I. Prscedentibus 
 hoc incifum anneftit Bafilins & Latini multi. 
 
 2 ffi^i-ra/) tdl. mff. Chnj/. IvoSai^ri Al. Barb.i. Cuv. 2. quidam codices apud 
 Bttam , vcl ctiam Lat. 
 
 Zz 3 ,^ 
 
^ V A R. I C R. XVI. 
 
 o ,<J/l-T/^oA«f) F. Schvidii ed. j^th. /Irnh.Sijf, Chrijf. SeduUus , & fUri- 
 
 milt exrojitores tarn Grata qumn Latini , ut ait Eltius. {Si iTrtg-ohcov , ) edd. nniltae. 
 
 7 Si ) 7^? ^^' ^ff' ^ ^^ii ' Chrijf, ^ ( IvnT^i-^ri) Al. Bar. Colh. 7. Cov. s.L, 
 Lin. Magd. I.N. 3. Cliryf. Lat. 
 
 g iTnixivce) iTri/Atco Magd. I. & alii apud Er. contra Stunicam , Oecum. Syr. 
 
 9 mpyrit;') ividms (^iva^yv\c^ Lat.\\\\\i\s coM. graKolatinis'iwgrxco. Su^aq ^ait- 
 vdg dicit Honiei'us : fed vide Var. Philein. v. 6. 
 
 11 8v) - Hil, Clar. in Lat. 
 
 14 vjum) C/MY Vff. 
 
 15 ^e) - Mth. Arah. Clar. 
 
 17 (pnQmvdTn ) oo^Tavd'm Conif. Al. Hunt. i. Stap. & alii. Latine, ac potius ei 
 
 filga « ante ». ^ vum v<;-i^nua ) v^i^nud fxa Staf. 
 
 19 T^c ) TrSaoLj Tnc Rot. & alii , Sijr. ^ iKzXv^ia.) vrap ok xa} ^iv'K^o/^cti 
 addunt Lai. aliqui , & C/ar. Hand Icio an etiam alii Grteci cod. apud Bezam. 
 
 23 »t/^<'«) ji/wwr addunt /^/. F#. & alii , Lat. (excepto Sclielh. ) 
 
 24 mk) ZJ«' habet Li?ii/jw?a apud Hier. f. 194. fi modo hunc locum rcfpcxit. 
 . — Jl. Facile fx-rt ante /xird excidit : (vid. Introd. crit. § 14 nied.) Et tamcn pro- 
 bat Artemonius P. I. c. 46. Vid. Gnom. <\; ( ■- dum) Particula , a librariis addi 
 folita , hoc inprimis loco aliena. 
 
 11. AD C O R I N T H I O S. 
 
 At. hiat a c. IV. 13 ad c. XII. 7. quanquam his quoque locis Whitbius eum 
 eodicem Millie opponit. Nos tantifper geniellos ejus , praecipue Colb. 7 , eo faepi- 
 us citabimus. 
 
 CAP. I. 
 
 3 TTctr^ocM^q. X^i^'S) tdd. mff. Caffxod. &c. ^ Hilarius. 
 
 4 l-Ti ) Iv Fff. & alii. E feq. 
 
 5 TraSyi/uciTo, ) vrdSn Vff. % t5 alteruui ) Comf. Al. Aug. 6. Vff. cod. pluri- 
 mi , Chfyf. .— Er. & al. 
 
 6 ft'rs vra^ajcccXiifXi^a t>?c hi^y. mtj >i «At/c xt/\.) Beza , Al. Cov. 2. L. 
 
 Stay. (Ut patet ex verfione, ) u^th. Armen. Cep. Lat. S'^r. nee non tfhraim. f. 
 
 T/^. Arah. apud Bezam. Vid. Gnom. (t/ii; ivniy. xa^ v\ iX/i. — f?Tt ^cfax. ) Comf. 
 
 Er. ed. 1. & codd. Gr. in ejus annot., Aug. 6. Baf.s. Cant. 3. 3. Clar. Gm. Lu. Pet. 
 I. 3. 3. Seid. Sin. Steph. S. <'. /. ta. ty. Vff. Vim. & decern alii , (, vel eliam i/omi. ) 
 ClinjJ'. Jleodorit. Oecum. TkophjL Arah. apud Mill. Tt^ ivii^y. «''^' ,7ra^ax. 
 
 <S4 
 
V A R. 2 C R. I. - 3^5 
 
 ■xtj M Wt. xt>. Er^ cd. 2 & feq. ex judicio ecle6Hco, finecodd. & fic tamen edd. 
 Stcfh. & al. 'H "^ *5^ Ta)T>i(;iac) B(za ^ /it. Cvv. 3. ^tk. Armm. Cop. Lat.{'ia 
 codd. opt. ) Sijr. Chryf. in comni. (xa^ a-wTn^mc ) Er. Aug. 6. &c. Oecnmtn. Ex an- 
 teced. ^ f»f(.7«|afv«5; ereQH^nf. ^ u^t^ i/^wv ) uttj^ w.ucTk ^Mg-. ^. 
 
 8 C-Jiq prius) 77-E^i -<</. & al. Vmniiquc C/;ry/. 
 
 10 xa^ pytfa^) - /^/. /€(ft. Hilar. Chir. Sy. % kO - ^ug.6. Cwi. a. Pet, 
 s. Roe. 3. Conftjw eccl. or. p. 318. /Et.h. Hilar. Clar. latinc , Boun. Legic &noii 
 legit ChrijJ'. 
 
 11 IK TToMwy 7r(507&)T. !») ':Y ttoMm TT^oTuTra) Botm. ill gr. & lat. C/«r. ill lat. 
 Chryf. Ac Bexa , in (]uiburdani cod. fic legi notaiis , vidctur Claromontanuin item 
 & Cliryfurtoinum fpcdtalle. in multorutn fncit hahet Hilar. ^ v/xcov) Comf. Er. Qd. 
 1. & Graeci (juidam in ejus annot. , Fa I la ^ Caef. cant. j. Clar. Cov.j. Laud. a. L. 
 Lu. N. a. Pet. I. a. Stap. Steph. S- (^. 1. ly, Oicum. Lat. aliqui. (x/^aiv) Er. bttfh, 
 edd. Lat. dyr. Lhryfvjl. fhtuphtjl. &c. m &. v milcet Fff. 
 
 12 d-rXiTfiri) d-^toTnrt yjl. & al. H ( - 6e«) Chrijfojl. Tlieodorit. Hilar, nc^ 
 fcio an Orig. Syr. 
 
 13 »'') — ^/. (apud Fellum , ) Sijr. ^ za^' alterum ) - Al. Lin. Lat. codd. 
 graecolatini y Syr. 
 
 15 TT^ic Cuai i^Qi?v) l?^Si^v TT^oc CuSc Cotitf. Aug. 6. StU. V§. plurefve , Lat. 
 Ex V. feq. ^ ( TO ) Cbmp. Aug. 6. Stid. Fg. cum multis. 
 
 17 Si" ) <J« Al. Lat. in mf. Cliarit. ^ (B^Mvouivo:) edd. &c. Alliteratio %A 
 jSarfj^uau. ( fiaAo/xi-.'oi; ) Al. Aug. 6. Barb. a. Banc. Boern. Cov. a. L. plurolVe, Copt, 
 Lat. Chryf. ^ sai & «' bis) Vtruinque fcmel , Lat. & cod. unus ni notis Bezai 
 & imrginc Week. Ex Tcijq. Hanc fcrifturam , inquit Beza , ut fimflidjfunam fum 
 fequnlus (lie enini ctiam textus Bczx iiabct , ) non nwdo veteris Latini interpntis , fed 
 etiatn unius ex vctufiis manufcr. codicibus bonae fidei auEioritate confirmatam. lu qui- 
 bul'ikni Hilarii excmplaiibus & in cod. graccolatinis textus Latinus (no quis Lati- 
 ni interprctis le:tioiieni inde metiatur , ) ad reccntia Gr.tea excmplaria cont'orniatus 
 eft , quae teie liabent to vai vat xaii to ov cv. iVlillius quoquc Gixcam hanc ledtio- 
 nem dctendit , & I'evere defendit : led idem revera Latinain Icdtioncm Tra^appci^ti. 
 Verba ejus cxinbet etiani Wuitius : alias fortairc dcfcriberem. Eadeni vis eu bre- 
 vioris paraoluircos Wolfiane , Germanicc ab iplo prseclare exprellie : Dafs ich bald 
 ^a , bald Nein f% gen folte. non ait , bald ^a ^a , bald Nein Nein. Glui in'-mincnt, 
 quani frci|uoi.slucritin ore veterum , omnia juramcnta fugieiitiuin , illud e^ «/? , 
 non non; niinimc niirabitur, id ex Mittlueo & Jaoobo a tut librariis hue elle iu- 
 duCtmn. At liinplex efi ^ non apud Pauluni prurl'us comprobatur verl'u lequente. 
 
 18 t^'iuTo) hiv Al. & al. 
 
 ig irjSc^ xi/('/oc /«'?>?? Valla, 
 
 20 ~- tk) Er. Sttph. edd. Falla, Chrvff. &c. ( tk ) Comp. Al. cod. nuilti. ^ rl 
 tat ) TcJ vai Falla. ^ Kit tv uvtcm)) edd. tnJJ. Hilar. &c. ( ho Kal Si avrn') Al, 
 
 ' Z Z 2 Barb. I, 
 
364 V A R. 2 C R. Tl. 
 
 Barb. I. Botrn. Coth. 7. Coy. 2. L. Lin. Par. 10. Stefn. ict. Cofi. Lent. MaVcion. fie 
 quoqiie , dicmus addito, Theodoritus ^ Lat. in nif, Cliar. Peligius aliique , Syr. Qua- 
 il apoflolus lioc loco Ipeftaret .Itnen in Ecclelia did iblitum. ^1 to ;/'/--^ ) tw i/^m- 
 f^alla , yiug. 6. /irah. Ex alliteratioue ad aura. ^| einiuc^v) tdd. mff. Hilar, &c. «o- 
 firam habet Zat. ex I Cor. II. 7. & inde vefiram codd. tjuidam apud Eflium ~- Syr. 
 
 21 «'C Pf^'S'oi' J Kdi) XQI'To^ »v£'of) xa/ Hilar. 
 
 22 0) -^ ^l. & al. 
 
 CAP. II. 
 
 I ?t' ufque Ix^eiv ) Conif. AL Aug. 6. Stap. Fjf. cod. phirimi , nee iion Chr}jf, 
 Lot. Syr. ixdiiv iv Xvth) tt^oq vf^-oiq Er. & al. 
 
 3 XvTTnv) Avvrm' Ivri AbTTYi Comp. Rhodius Francifi:i Cifnerii Toletaiii cardina- 
 lis apud Srunicam (id e{l:,Xin)cnii , qui apndEralinum Cifiieriiis , & apud Millium 
 Civerius perperaiu dicitur , ) & alii , Lat. Ex Piiil. II. 27 : unde etiam ^w , pro 
 pcc^ ■> Al. (& alii. 
 
 5 sTTi/Sa^M ■) comma addit Btza & recent. 
 
 10 lyd alrerum ) ~- yH. apud Fellum. % iin ^iX^Q'"^ l^om, ■> ^^ z.j;Va'f/r^af ) 
 tdd. &c. ii'Ti v.-r/. KiX' Chryf. a x.iX- iin ntX- Colin, ed. Cov. 2. Ger. L. (0 mX' 
 I'ht z.'t>. ) Al. Pari/. 10. Lnt. x.iX- ^'ti y-iX- Clar. un x^;. x-i'^. Tertutl. u Te.t x,i- 
 X.cc^io-/J.ci^ AngujUmis. b^ ^iX- '-^"'X- Arab. Sijr. 8 xiX- Lm. ^th. Padamis , Ambrofius. 
 ^ iiri) - Cop. % aKiX- - Baf.2.Roe.2. 
 
 12 iv Tcvpio)) -- TlMfhvjt. ceterique GriEci in comm. apud Eftium. 
 
 16 Bctvim & ^wMc) ^dd. mf]., Lat. Irm. Hilar. Caffiod. Chryf. Syr. Ix Gccvyth 
 & k <f&)^? Al. Barb. 2. Cov. 2. L. Rot. 2. Stefh. ix. Clnmns Al. On^., Dial. c. Mar- 
 cion. Homil. 1 in Cant, apud Hieron. Copt. VtruuKjue Cyrillus Al. ^ rk) tarn ad- 
 dit Lat. ex alliteratioue ad vitam. ut cenlet Twells P. I. Exam. p. 20. 
 
 17 TTo^oi) Er. Sttfh. edd. vel etiam Al. Bar. Cov. 2. 3. Magd. i. 2. N. 3. Pet. s. 
 Roe. 2. cum Fjf. & aliquot Stifhanicis & Lat. Irm. gr. & lat. (^o/tto/) Conif. Cant. 
 3, 9. Cot- 4. Gen. L/nnt. i. Laud. 2. Lin. Lu. Pet. i. 3. Seid. Stefh i. 'C. 6'. Gratco- 
 htini in graeco; alii in Er. ^wwot. Ar ah, Sijr. Chryf. Theodorit, Enthal, Ounm. 2hto- 
 fjJitjl. ExErtli. II. 3. I Tlieil". IV. 13. vcl ex Hiera feftinatione. Hi ( -■ f-'c prius) 
 Lat. & graecchitiiiiikd habet Clar. gvxcc ,) Irm. hilar. Fdag. Hieron. "H ( "^ aM' 
 akerum Lat. in mlH , codd. ^raeco/aiiwi, 1^ fed liabet Clar. grsce,) Inn. Hilar. Pi- 
 lag. jtaj Syr. 
 
 CAP. III. 
 
 I ( m) Bixat quarta & al. edd. Cov. 2 & alii. Ex fcq. ^ *'PM(fc^5i ) ysvi^cci'tv 
 Stifh ed. 2. Aug. 6. VS. *{1 C "^ Qv^cL'Vix.m ) Al. Bturi. 2. Theodorit. Lot. Coft. 
 nee non Cirif. 
 
 2. ly- 
 
V A R. 2 C R. III. IV. 365 
 
 1 i^^^^rj^ify-uirn) i-)yiy^ctuu(YOi ^Hg.6. yt^'^afxfu.ivn Cov. j. Pet. 5. yiy^auui- 
 fct yff. ^ ytvcc7K0fJi.i;ft x-oli. dvnyivcairxofjiivn ) yivoocTKOuivoi x.^ ava^/vojs-xo^svo; Fff. 
 
 3 KO^iiac) Koqiiaic Al. /fug. 6. Stiii. & alii. Rlij'thiTius cragx/VaK. 
 
 f) y£3i'uxrcc ---r:ivuaToc) ■)QciuiuuTi — TVivuari L^it, m coA. milltis. Cvlb.?- 
 S)f. ^ a-TciM-6v« Comjt. Al. Seid. cod. multi. d-TroKTivvei Aug. 6. Boern. a,7Tox,Tiivei 
 Er. &c. Chr^f. 
 
 7 er medium) — Al. & al. ^ dnxitTaui') IraTiy'ia-dj Er. Cov. j. Flen. 
 
 9 'TTi^iTTtvH ) 7ri^i7(Tiv(7Ci Cumf. Laud. 2. Lat. aliqui , ArcMaus , Syr. Ex 
 V. 8. «Vot^. 
 
 10 «J«) K Cfimf. y^/. Aug. 6. Slid. St.if. P^alla, Fff. & alii, C/irj/. de Sacerd. 
 Euthnlius. it bis legendum, femel fmptum. 
 
 13 TtAoc) -TrQor aTTov Al. Lat. olim. lion ex fimilitudinc vocum, ^n«« &. faciem, 
 fed ex alliteratione ad TiQoo-aTrov proxime prsecedens. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 )Kx9o)? ) xaQo Laf. ^ JxxaxJ?/M£V ) j-j *a»t«we>* C*/m. ed. Al. L. Lin. Pn. j. 
 tpud FcUum. 
 
 3 {xiTtaXvry.iMvo'.' I?"/) Stay, in veiTioac, ArMai &. Man. difp., Zat. plmefve. 
 
 4 TH ctim'oc t«'t«^ Comma prsfixerc plcrique patres, quo magis repugnarent 
 Marcionitis & Manicliasis. ^^ide Eftium. ^ ( J/at/7 aVo-' ) y^/. Colh.y. Cov. 2. Lin. 
 Stefk. 9. <a. riionyfliis Al. EmTt/'. Archdiii & Maneris difp., J^/a/. c. Marcion. }cxt3.v- 
 ydiTtu Clar. Grig. Efifhm. ^ ( - avToic,) Al Colb.7. Lin. Lat. pjerique, Difp. 
 Archtlai & Man. , Trm. Orig. Cyrilhis Hicr. Thecdorit. iv avroic Dionyfius Al. •Q tS 
 6t«) TH dc^iTu addit Gwp. /'Vm. £af. aliqui, &: al. Ex Col. I. jj. 
 
 6 (»i7«) ~- y4l. Tertull. Ckryf. uti c. 11. lo. 
 
 10 xv^'ix) — -Al. & al. ut in fcqq. 
 
 11 ati) it Ttrtull. Hilar. Syr. 
 
 12 fJLtv) ~- yil.Ci,v.2. Chryf. Thtodorit. Lat. 
 
 14 Kv^icv) tdi. mlT. Hilarius. ( " ) Lnt. TirtuU. Pelag. Seiiilius , Barb. 1' 
 ^ Sid) 7\v Colin, cd. Botrn. Colb. 7. Cov. 2. & trts apud Simonium (nempe Clar. 
 Gtr. Stffh. (. ) Lnt. 
 
 17 iKa^(ov) -rr^ojxcLi^ov zaJ fAaff^O' Cov. 2. Lat. Syr. Paraphrafis t» Tro^ayma, 
 
 CAP. V. 
 
 2 iTrtvivaa, 3-af Iviva-aQau Awg. 6. 
 
 3 H 7€ ) t/ 7-'.' f'^. s/'^f" Cdb. 7. & alii. ^ ivdva-df/^ivoi) edd. vijj. , yirmn. 
 Ccjit. Lat. ^r. Lltmens Al. Matar. homil. V. § 7 & 10 clare; Andnas'Cxi. in Ap. 
 
 Z3 3 XVl. 
 
3^6 V A R. 2 C R. V. VI. 
 
 XVI. Sckolia Gr^ctip Stif'. in veiTioiie &c. unde 'iTiv$v(rai"ivoi Fff. ex anteced. 
 ( Ui'uTd i u) lertuii. AmhroJ. in Luc. V. & alii patres Latini & cod. Graecolatini, 
 Arab. Alrerum Macai.i , quern citavimus , locum hue rel'ert Ellius. Vcramque 
 ledlionem citat Hikrius vcl etiam Chryjoflomus. 
 
 4 kp' a ) C(tmf. Aug. 6. Seid. &c. iTtC'tH Er. & inde Cumlkeus apud Fellura 
 folus. Gloll'a Oecumenii. 
 
 5 yj\) edd. mjf. Inn. gra^ce , Chryf. Hilarius. — Lat. plerique jflii, Barb. a. 
 Orig. Syr. 
 
 8 zv^tov) 9'cov Clemens Al. Lat. in cod. non paucis. 
 
 9 hSt^fxSvn^ ihi ixSn/u'^vTic ) edd. mff. Chryf. Armen. Copt. Hilar. ( h^. eiVs 
 ivS. ) Stay. Clemens Al. Orig. in Rom. Vlll. 3^. /^t6. Lat. Tertullian. Calaritm. Sjr. 
 
 TO Sici) Er. Steph. ed. line exceptione, & lie mjf. Clemens Al. Athanafiiis de lu- 
 carn. Ba/ilius, Cijrillus Al. Sclwlia Graeca, ^th. Arab. Syr. quin etiam Tertullian. 
 Augujliu. & cod. graecolatini, in grccis. (^idi'/a) Lat. Cyprian. Znio Veron. & al. i^icc 
 Comp. Vid. Carpzov. Dicla lunebria p. /^26. ubi etiam citat Dillierri Eclog. 
 p. 3b7 feqq. Vtrumque, Ori genes, Theodoritus; led uterque fortius pro textu. 
 
 12 yciQ) — Lin. Stcph. t'j. Chrij], Tkeodurit. Lat. Syr. 
 
 15 «/ ) edd. mff. , etiam Fff. Arab. Lat. Chrijf. Cyrillus Al. &c. ( •- ) codd. 
 quidam apud Er. Baf. 2. Lu. Stap, Steph. L la. /-). & lex alii cum graecolatinis , Syr. 
 Omiirum ante s/?. Athanaftus legit certius quam omitcic. ^ ci'jtcdv') TidvTcuv Fjf. & 
 alii, Leo. clut&v Tiavroov Barb. i. Magd. 2. 
 
 17 (tj( TTclvTa. zctiva) Comp. Aug. 6. Slid. Fff. plurefve, Chryf. Athanaf. non 
 femel, Cyrilhis Al. Lat. ^ to. Travra) — Lat. in cod. Schelh. Augujlin. & codd. 
 graecolat. Copt. Legit & non legit Tertull. Voeula, omnia, coUato vedii leq., bis 
 jegenda, femel fcripta : vel potius conllruxere , vetera fa£ia funt nova. 
 
 18 ( ^ /nfrS) Clar. Colb.7. Cov. 2. Lin. Lat. {(ed Ivabet Hilarius) Syr. t3 Coli- 
 naei ed. Chryf. 
 
 19 ly alterum) Lu. & al. 
 
 20 ovv ) pro quo habet Hilarius. unde ov ante wTrVg inferunt cod. graecolatini, ovv 
 deinde omillb. 
 
 21 7^^) — Lflt. vel etiam Orig. ^ (^yiva/M^ct) Comp. Lin. Roe. 3. Snd. V^. 
 plurefve, Chryf. nsc non Aug. 6. 
 
 CAP. VL 
 
 J KSLj) ^ Co/k 7. Stap. Seal. 
 
 15 ;tP'-«) XQ17S Stap. Clemens Al. Z^flt. ^ /SaA/ae) /3eA/aA Cowp. 5«2;ff , Cle- 
 mms Al. 0*-j^. luHanus Halicarn. Lat. 
 
 16 050?) - S^r. E proximo fubaudiebat. 
 
 ^ ^ CAP. VIL 
 
V A R. a C R. VII. 367 
 
 CAP. VII. 
 
 I Ko^ 7rfet/(Wi»Toi:,) fcquentibus jungit //?7fln«x. 
 
 3 «' ) ~- Colk 7. 
 
 6 Sm) -- Conip. Aral. Ckryf. " 
 
 1 1 t/>ac ) tU. w»J. Clmms Al. Oiri^f. &c. -- ITiht. Boerti. Colb. 7. Au;;u^'in. 
 •fl - «) Er. Sttph. did. mj]'. Ormtns Al. (sv) Cow;f. Jus;. 6. Boirh. i. Cov. ::. Gen. 
 Laud. 2. Lin. Seii. Stap. in vcriionc, Sffph. §. ta. ly. Chnjf. Enthal. Arab. Lat. Syr. 
 ^ arroAoyicLi^ ii,ouoAo-)r(7tv quiclain codices apud Marloratum & Lomejerum. ^ iv 
 ante Tu) — Lu. & alii, Clem. Al. Strom. 4. 
 
 12 CuTv) — HUnr. Oar. latine. ^ a<y<xr!7aiToc) aSiy.rfj.aTor. Aug.<). ^ h'm^v 
 
 ty//wv) Con;p. iifsn, ^.ir/'. r. Bar. Cnnt. j. £.7«. Magd. i. 3. N. r. Roe. s:. Cliryf. 
 
 TJieodorit. TJieoph-jK Lat. Credo eriain cod. graecohit. Probat .Millius & Wliitbius. 
 (tJuwv — ii^&i') Er. Steph. cdd. (in cujus marginc tannimmodo Comp. excipimr,) 
 Stap. & coinplurcs polk-a coUati, etiam Aug. 6. Carf. Fff. Syr. Adde Caryophilum. 
 II TT^OQ vixac,) — /E\h. Arab. LaMinilti, Barb. 7. Syr. 
 
 13 iyr] TH 7raQax.?^r(7it vucoV Trtpi^aoTip^-n; SI)' Itti Si tjj yra.^ax.Xvwei vum tti- 
 ^la-joTi^ac Boern. Lin. Parif. 10. Pet. j. Strpti. S. la. ly. • ivrt S\ t>7 
 TTaQ^cLKXrac-i yiuuv 7Ti(^i7aoTi(^ci)Q Cliu: Cdv. 4. Lat. • ^ Itt] tJi Trafat- 
 x^n<T(i xjtxrm -viQiTTOTfpct'c Stap, in verlioHC. k?^ jti tti TrapaxAHsr-i j'/^aJi' T8g<T(roTj- 
 ^wc 5^r. ^ ( — (^4 ) Cov. g. Hunt. /. phivefve , Chryf. (nam i-rt tw Tra^ay.AHaw 
 f'lUcJr in exegefl conftruit cum feqq.) & Theodoritus. 
 
 16 ^ oSr pnfl p^a/'(;&) ) ^Y, principts ., Stap. &c. ovv i?f;fl (& recent, edd. ) ex 
 Sfrj?S. <a. & Arab, item ^ff/i r. Ccv. 2. Chryf. Tliicdoritvs. 
 
 CAP. VIII. 
 
 4 Si^d'&cti ^'j^c^ edd. tnf. duo apud Bczam, vel etiam Colb. 7. Cot;, j. Zfl?*^'. 3. 
 Lu. Pet. I. 5. Vifum aliquid deelFe: (confer (opt.) verbuni fumtum ex v. 17. vel 
 ex c. VI. 1. ( ^ ") Aug. 6. Bar. Barb. 3. Baf. r. Cant. 2. j. Cov. 2. 4. Gen. 
 Hunt. I. L. Lin. Magd. i. 2. N. 2. Pet, 2. Roe, 2. Seid. 6tn. Stap. in veriione , 
 Steph. Q. I. la. /•). Fff. Fien. Mtk. Arab. Lat. & codd. graecolatini , Syr. Cbr^fvjl. 
 I1. 1. ''unde idem fupplet ■■■v/.ttQujav in Homil. ad illud, Oportet baerefes : ) Tbeodo- 
 rit. Euthal. Ttvphyl. qui ipfe, GlolTam banc eire, docet. Hinc StSavai k/uiv iw Air- 
 nun. fuppletur. Al. boc loco hiare memento, ^r "roS/\oic, ruv dfrty^iamMv htuk ivQyf- 
 Tai, addit exemplar Cor/f»i/oHiT«yc apud Er. Exouopatet, turn , quum hoc Scholi- 
 onnatumrft, le(5lioncm communem non habuiire<)t^acJat/ x'aa?. Vid. Gnom. 
 
 7 v/moot iv r/jiTv) rfxuv ir v/uTv Cant. 3. Cov. 2. L. Magd. 2. Syr. 
 
 8 vfxtTipac) iu'-Ti^a^ Elzevir, cdd. A. 1^124 & dcinceps. Sphalma , in uno 
 item altcroYc mf. occurreiis , ncque a Curcellaeo mutatum-. 
 
 9 v'/xa?) 
 
368 V A R. 2 C R. VIII. 
 
 9 vf/.a(;) iuSc Cov. 4. Gen. L. Cbf^f. & alii mox citandi. ^ CfxiTc, — ttAkththts) 
 fiuilc — TAvT«Viii«Ev Aji^.6. Magi. I. Tljeofkilus Alexand. apiid Leoncm, y^tkana- 
 fits, Chryf. in textu: Sc fic in archetjfis le legilfe notat Stapulenfis. Vtrumque Caf- 
 fiodurius m Flaliuos. 
 
 12 ( - T/c) Cclb. 7. Cov. 2. Lin. Pet. j. Stap. in verflone, Steph. to,, ly. Fff. 
 Ckniens Al. f. 296 ed. Coinmeliu. Theodorit. Mth. Lat. Barb. i. Cyprian. & alii. 
 Varie Chryfojhmus. r] Jug. 6. t;? poll tin iX*> I'eponunt graecolatini. 
 
 16 ( J's'i'T/) Jug. 6. Baroc. Cant. 3. 3. Cov. 4. Lin. Magd. i. Roe. 3. Sti]ph, s. ^. 
 ,. ly. Chrjf. Tliecphyl. Lat. Syr. 
 
 18 0) -. Comf. Vjf. 
 
 19 cvv ) iv Colb.y. & al. ^ uV it/ut,u)V Cucev) v<p CfJiSov \i[x£v ^ug. 6. ^art/- 
 
 t5 ) — Cov. 3. Lin. /Sth. Lat, ^ uuav ) edd. cum mf. paucis , Cbryf. Thtophyl. 
 Valla. Qui a-wiz^t^y.at; v(j.cov legunt apud Wolfium, ii variani proiioniiiiis ledHoneni 
 aline veriiculi per errorem hue ret'erunt. (^nfji.m') Er. ed. i. Baroc;, Baf. 3. Cant. 
 3. 3. Cov. J. Laud. 3. Lin. Lu, Magd. i. N.3. Pet. i. z. j. Stap. Steph. onin. ,^tb. 
 Arab. Armm. Cop. Lat. Sijr. codd. graecolatini , Theodorit. Iliat Al. % -TiQodvfAictv 
 Kjum ) Longe prsevalent nionunienta , qus ji^wv legunt : atque v/acSv in pauculis 
 irrepflt , obvia pronominum Grsecoruin pei-mutatione , quse hie pronior erat ob al- 
 literationem v in vjuciv ad Tr^oSuyjciv. Vid. Gnom. 
 
 21 'TT^QvcHfjt.ivot) tdd. &c. ex allit. ad v. 20. & ex Rom. XII. 17. ( ■jr^ovoS/^tjv 7*^) 
 Colin, ed. Stap. Stepk. i. ly. Arah. Lat. Barb. i. Bonn. Syr. unde etiam 7r^ofOiifji.i- 
 voi yd^ Clar. grsece , Colb. 7. Cov. 3. L. Lin. Roe. 2. ^ xc/^;«) (jis Lat. Sijr. 
 
 24 -^ y^) Conif. Beza , Aug. 6. Barb. 1. Baf. 2. Cant. 2. 3. Tj.Lu. Fet. i. 2.3. 
 Stap. Stepk.omn, FJf. codd. graecolatini & decern alii, verjioms & jpatres. (<5«j) Er. 
 & recent, edd. nefcio an Cov. 2. 3. Hiat Al. 
 
 CAP. IX. 
 
 4 XiywyAv) Xiyu) Lat. in cod. Rcutling. & apud Zegerum , //j'/frr. B em. Ger. 
 Biblia Latina ed. Fenet. A. 1519. in marg. Lutherns. \ tm? xav/rncrj&ic) tdd. mjj. 
 Cliryf. Syr. Arab. Ex cap. Xi. 17 adjeftum cenfet Millius. ( - ) Mth. Copt. Lat. 
 Hilar. Barb. i. Colb. 7. & coM. graecolatini , Auguftinus, Pelagius. 
 
 5 7rgov.aTn7')fA'.'SVMv) edd. mff. Alliterafio ad Tr^oxaTa^TiV&xr/, (^TrrjOi-nYiyy, ) 
 Barb. I. Colb. 7. & Graecolatini cum Lat. aliiique verfionibus , Tlieopkjl. '-. Ckr^f. 
 bis. ^1 u>wv) -■ Lat. multi. ^ ( - ^csm ) ^ytaf. in verflone , F#. plurefve, Chryf. 
 Lat. Sy. Arab, ^cw?) Comp. Aug. 6. Clar. Colb.^.L. Fff. &. novem alii, CkryJ. 
 ( a)77ri^ ) Er. Steph. edd. ~ Caef. Cant. Pet. 3. 
 
 6 xa^ alterum) .- verjiones aliquot. 
 
 7 Qioq) x-6^ioi Cov. 3. Syr. 
 
 9 aiava) 
 
V A R. 1 C R. IX. X. 3^ 
 
 9 aima) nimvei r^ aimo^ Magd, a. & alii, Lat, aliqui. Ex LXX. 
 
 lO 1 W a^Tov ik Bqua-iv) >(^ a^rov ik fifi'^aiv^ Vff. Chryf. Syr. com" 
 
 mate mutato. Vid. Gnom. ^ ( y-o^yiytio-H xt>.) Barb. i. Cov. 3. Lin.Stevh. la. JEiit> 
 Lat.(Si inde Clar.) Syr. Cyrillus Al. Cyfrian. & aL ^ ytwrijuiiTa.) ytvft^una Cotnf. 
 ^ug. 6. Botm. Stap. 
 
 1$ ii) ■> Lat. inultiy £»rb. i» 
 
 C A P. X. 
 
 5 Kd^ctiQHyTi; ) KSL^ai^ovTi); nonnulli apud ZonarMtn & Balfamontm. & probat 
 Ueinlius. 
 
 7 (/SAfTTtTf) Thiofhyl. Lat. J td. aliqu». ^ ( ^ X^i^^) Er, Colh.7. Cov. 9. 
 Stap. Mth, Armtn. Copt. Lat. {&. codd. Gratcolat.) Sijr. Chryf. Theodorit. Thtophyt, 
 
 8 T€ ) - Fff. &. al. ^ >);t«v ) ^ Clar. ^th. Colb. 7. Lat. in mf. Colon. * 
 ReutL iuoi Sy. 
 
 9 iVa) ha. St Comp. Barb. I. Laud. 3. Sttph. f. la, Lat. aliqui, Sjr. Chryf. 
 
 10 TTa^Ho'ia.) yrapptijla Cemp, 
 
 11 ( — « truvtSaiv Ytfxuc, S\ ) Cl»r. latine , Botrn. HUariut , Tra6V. Grccui 
 olim, de fingul. cleric, ap. Cyprtan. Idacius^ Stdulius. Hiatus, vocula non in codd. 
 Lat. recuneflte. ^ >i irvviSaiv ) edd. mjf. Chryf. Thiophyl, S<)r. Augujimus paUlm. 
 H <TuvtS(7iv Cov. 3. otfph. KU Theodoritus. ~- Lat. Calaritan. Pelagius. Ex Grccis 
 ra noninteUi^unty Latine non rcflitutum eft: nos autem^ reftitutuin. Fulgentiusqae^ 
 mon inielltgunt , non legit: not auttm, legerit, nccne, non appaiet. Graeci, iavToi'i, 
 ov avfiovTif. fi/um(; Si ovX' *tA. Intermedia verba non cafu omifiire librarios Lati- 
 nos, fed ipfum intcrpretem fic legilFc, patet ex fcrmone prinije pcrfona:, in nobis 
 nofmetipjot metientes , £/ comparanles noftnttipfvs nobis. Quare liic ijuoque antiquam 
 ledioneni ainpledlimur. Si folo Hilario , tjuem gr«colatini codices lequi folent i 
 brevior lisc lertio (nam nos auum fupplent Latini codices N. T.) niteretur: nou au- 
 dicndum cum arbitrarcr. Sed alios quoquc telles citavi. Uui illud, ou fuviouTivp 
 tradtant, vetercs Grsci , & recentiores literati , hue illuc fc vcrtunt, apud^'wiiwi, 
 apud JVolJium. 
 
 1 3 tifxT* ) - Boern. Pet. 3. apud Fellum. 
 
 15 Ji) -- Er. Sttph. ed. i. Fff. & alii. 
 
 16 vTri^tKina) vtti^ 'tKura Lu. Stap. Fff. Cyrittus Hicrof. 
 
 18 a-vu^ur) Tvtt^dvar Aldi cd. Cov. ^ & alii, Orig. Tluodorit. Ephra4m^ Euthal. 
 
 A a a CAP. 
 
370 .y .A.^' 2 c q R/ XI. 
 
 '• ■I otpe^ov) &)(5«Aoy Pst. ,5. ,apud Fellum , .^tai). Fff. ^ aV«/;t« ) av«;tfc8-f .9tfflj). 
 jfvJ/?:€«9"4 H^nr. su^^h. ed. & recejit. , Hunt. i. Laud. 2. H f^ix-^cv th a'-r-.) ca^i. 
 piincipcs, /^n//ni &c. /^ik^ov t< rii? c'^^ocrt/VH? Z)'?^(j (& recent, edd. ) ex Stcfh. ?. /a, 
 £af. &. graKolatini^ (nifl quod t( omittit Boern.) Tluofhyt. Arab. /j.ik^6v t/ t« aipf. 
 Caef. cant, 2. Ex v. 16. , ' , '- ' 
 
 3 v-'t&j) -- Calnritan. Clar. ^ avrXoTtiroi;') dyvoTYiroi; >UM '^H cVAothtoc Cc/^. 
 7. IflJ. aliqui ante tempora Aiigufliui, Archtlmis^ Clar. vel etiam ^tA. Epf/^ani- 
 us. prius arripuit librarius ex anteced. deindel, lieurse fugitans, ledlionem geniiiihun 
 attexuit. Inde aTrAoTHTo? ksH dyvjTHTO!; Boern. Augiifimus. at, cajiitate, idem, & 
 Cularit. Hilar. Gaudmiius. 
 
 6 iv TTeLVTi — iv TtSaiv — ) Ln I itius hahct , in omnibus mil im mnnif^jltiti fnmus vo- 
 Us: ut fl fupertluuiu ellet \ el iv Tr'avrliy^l'iv '•nafiv. 'Atqiii diveiiam vim liabait. 
 Vid. G»iO/w. ..)',il ;•, .Mini».-«iiJ .bi;o;) >J> .itA .'.*0 .m«i'. 
 
 t, . 8 77^0? prius.):«^ £r., annot. Vtrumque CZr^yi 
 
 10 4^^^-) >io-«Toi^ ) cr(f^a7K!jfTi^ s^Ufh. cd. i. unde (T(p^a'\ icnraj alise «<f. ejufdem & 
 alior. Sphalnu, codd. non .iiifpedtis cumulatuni. . ■ '. ' : ;. 
 
 15 ovv) ^ Cahiritan, Clar. Mtb. Syr. Non addeiidus CAryybj^omMJk- ,.xt- 01 
 •' 16 Kaya uizmv ri) Comf. Aug. 6. Staf. p]f. Tp\uve(ve,Lat.'uix.p6vjt K^ryco JEVl&c. 
 
 ■17 (« KctTo. }iv:^iov AaAw) y^«^.' ^. pliirefve , Cl^ryf. Syr. • ^ 
 
 21 n'c&jr. ) in bac parte addit Lai. ivTCv-co rco juipei videri polTit omiffum, fe- 
 nuentek .'mu^.K.:^;i .■ ' ' v(n.a cu«>. 
 
 , ' .'■■■.':' •"■ ' '''' . ' . . . :.■'"•',•' f; '' 
 
 .[tf22 S. eio-i'i quatqr, )je/Vi a f'r.. & al. citra interrogationem , quse tamen quarto 
 loco neced'ana yidetur. coll. v. 13 f. % iy viMyatc ufq. Tn^ijaoTi^wQ^ edd. mjf. 
 Ctfyf- Arm. Coft. S'yr. Iv (puAaacii; Tn^iTaoTi^u^ ■, .ty .'^TAnycLk vTri^jSaM-otrcoi; Lut, 
 ii codd. graep!olat.\^th.:Hitir{)n. &.a.]p. C6n{. Y.feqq. 
 
 -*" 28 iTTKTu^aait;) {■nhaan; Anthvlogium tnf. & al. 
 
 ■ r,-, ( w. ^uuv) Comf. Er. ei\. J. Cant. 3. 3. '£('.'. Pit. 1. 3. /T/. & quinque alii, 
 
 Chryf. Euthal. 9^ Xd'^^^) - L. 61 al. .ru/hv Lkj- 
 
 32 6'eAft)v) -• Lett. Syr. ..r-ii; 3-1 ., ; .. . -^ .. ;.,., - (y^?- '■ ■< 
 
 , J. ^»i) hTLu. & alii,,.£at. S'yr, ex fcnptioue promifcua. Vtrumvis habcnt eo- 
 2 ax oiia piius) — Lat. niulti, Syr. 
 
V A R. a C Rk XIi: Xm. . 37r 
 
 7 ( - 7v« UY> C-rtqaiticDuaj ) ^1. Colt. 7. Irm. j&h. tat. & coM. ^raechlat. 
 Jusufiinifs. Pro glolTa habet Zege^usj MUliiuv Rudcrus: fed agnofcic Cyfrianus, 
 Hilai:^ Hidon., jm; ^h««\;1mV.\ y (».•>,• •• ..ii: >i .0 .-wK 
 
 9 ( - uh) /Eth. Lnt. &indc cdck ■granolim?., Tthi. ("W^-. i&'i^ol;?!*-: toHI- 
 ce,) undc idem alibi fupplct t« (liS & avry.- lertuH. JrchdauSy Orofius^ FaulinuSy 
 
 Lio & alii, J/id. Pohif. tcot flcili onAH'uhi jXift ut^' Pi'A ^uv^vic j^leriquc potius vi- 
 dentur fcripfilFe fvya-f-^l: uo'v , ex allitcratione ad / a /c />tov. V\A. Gnotn. ^ (waMj. ) 
 tdd. mff. Irm. ( ^ ) ^th^^^h. lM.-Sw.'(Jrk. Cprjf. yi^p Mill,, Piolcg. §477- 
 
 10 Tra^cuv f^yi) /xv Tra^mv ptr Er. 
 
 11 ( — KavXa>i^ivoi;) j41. Cov. 4. Gtn. Mas;d. 2. mMWl pvnt\iy Pit, j. SUfb.i.i. 
 Euthal. ^tb. Cop. Lat. Barb. i^. cpdd. gratcoliitiiii. , 
 
 12 lAv) (Av rot Fien. & alii, Litit. fl o-Mjweio/c) abfque «v Al. Lat. in cod. Reud. 
 Hihrius. LeCtio media, unde iv ay/ji-uoic, plcriijuc : k^ a-iiy.ttOii Ckryf. Botrn. Lat. 
 in mir. (TnUiioiQ n Lin. k9^' h' ^t^fAfioti; Sjr. . 1 '''*» ' ' 
 
 14 (<»To) Comjf)^ y^l. Aug:, C)f^ &c. Lat. Ex c. Xfll. i, 
 
 17 fc?v) ov Au.g. 6. Lu. Stiiy. 
 
 ly ( TrdAat ) ^/. & unus cod. apud Bctam, Lat. & inde HiLtr. in comni. Boerth 
 C/jr. la tine. '7ra.7n ^ ex c. HI. i. vel -raAa* ex rii_y^thmo ScKihi. nam a/ & t oliiii 
 te'fe promilcua. vid.' Gho;w. ^ ly ^C'f'?^ -^ lEilarius, Oar. latinc. 
 
 io et^-wc") r(/c Couj|>. AL Aug. C). rff. & al. 
 
 21 fji-i) ■^ Lat. Xierf m//. & alii , /Et^. ^ ttpoh/^i.) >i^a(JT«x3T&>y Ca«t. i?. Cltryf. 
 ^t/;. Cfl^oi. in Pf. LI. 6)t. .1 ' 
 
 CAP. XIII. 
 
 1 TQirav) iS>^ TfiTcv Corny. Jl. Su7i\ & al. Ex C XII. 1 4. ^ rSro) ^ 5flr»4. 
 ^. 5/<T^'. ^ <^)MCot;. J. Euthal. Lat. V ,' : 
 
 '' 2 -J^o (J^i/Ti^ov) I'oftV hab6iit Z,tlif. muiti; pro !»?V, ut cfl in mf. Colon. Reutl. & 
 aliis. 51 'yodtpa)) edi. mff. &c. Ex v. 10. ( - ) At. Lat. couftanter, Barb. 1. St 
 Qdd^. ^raccolatini •) Mth. unde X*yrt> fupplet Coft. 
 
 3 ^v. ttTii) JvvaTctf C<jnif. Chryf. SvvazoT Cov, 2, Svraroc P'ff. 
 
 '. '4' f'!*t^i^ Ke\ riuui Beza & recent, edd. Bath, i, Sieph.'i. Chrvjf. ^ s); ) (rur 
 ;^)'. icitrn. Sijf. Ex feq. ^ aw ) iv Chryf. &. ( li re(fte coUati funt) Clar. Culb.y. 
 EXpifced. ^ e/; u/xa?) t(/i. wjf. , Lm. nibr. Sijr. ~ Barh.i. Clar. htine, Chnjf. 
 
 5 /wTbc) ^ C/j»)/. ^t/». ^ /mt«c Xe'5"oc) ;^(;/s'o? injSqAl. Lin. Clemens AU 
 Lat. 
 
 . .. 1 7 tt'Xoft'V ) «'^'^' ftff-^J'l' CiiJJiool, &.c.ivXoim^cL Al.ik.ali\f Lat. ex v. 9. 
 •■»(. c; -yi^jy) "^■';/tt^.^. & alii. ' 
 
 Aaa 2 12 (P<Am'- 
 
ST*: V A R. G A L. b 
 
 la ^tXi^ficiTi dy'icf) Cotnp. ^l. Fff. cod. multi , Chr^. dyicf) (ptXriju-an Er, &. al. 
 
 13 xvpii* ) xv^ia ^fzSv M. apud Fellum , Laud. 3. & al. f QiZ ) 6^5 ^ Trar^oc 
 yiug. 6. & aliV ^ /uird) fit fmftr praefigit Didumus non femel. f ( -^ dam) 
 ^i.Olt'T-^th. Hilar. CaJJiod. in ?t,CXYl,, 
 
 E P. AD G A L A T A S. 
 
 rV- 
 Hanc &reliquas Pauli rainores Epiftolas habent ;' 
 
 EDD. Corny. Er. &c... 
 
 MSS. CLASS. I. Jl. Aug. 6. Bnroc. Boern. Cant. 3. Co*, s. j. ^ HuHt. i. 
 tiBud. a. Lin. Mngd. i. N. s. ttt. i. Rot. a. Fff. 
 
 CLASS, n. Bart. oUo , Baf, s. Cant. s. Clar. Colh. 7. Gen. Gtr. L, 
 Lu. Pit, 2. 3. i>tid. Sin. Stafi. Stepk. d\ t. ^. 0- 1. la. r). Vim. Bis terve edam 
 Gem. citarur a Millio , & aliquoties in cp. ad GraL Phil. Col. Sttfb. a. 
 
 VERSION, ^tb. Arah. Airmen. Cojit. Lat. Syr. 
 
 PATRES , Ckr^fofl: Etithal. Oicum. Tlitofhi^l. Hilar. Hiiron. ( prKfertim in epp. 
 *d Gal. Eph. Tit. PJiilera. ) Ptlagius , Cajjiodorus &c. 
 
 GAL. CAP. I. 
 
 1 )(^) tdd. &c.Lat. 7rm. f. 234. Hiffolytus, Eufeb. Oiryf.chve , Marius Vi- 
 ftorinus , Ctrtalis, Caffiod. in Pf. CXVI. & h. 1. Syr. &.C. i(^ d-vo conjedtura apud 
 Artmon. p. 211 f. Sedi vide Gnom. 
 
 3 "TTcLT^oc, ) TraT^oc i\fj.m Al. Aug. 6. Lin. Pet. a. Mtk. Lat. aliqui. ^ ( ^ «% 
 fim) Al. Aug. 6. Cant. s. L. Lin. Ptt. i. 2. Chryf. Cojit. jLfl«. in Reutl. Trev. & 
 aljis 5 nee non Syr. 
 
 4 ( -TTiQi ) Cotnf. Al. Botrn. Cant, j, Clar, Cor. 2. 5. Gon. Laud. 3. Magd. /, 
 Ptt. I. Slid. Orig. Oecumenii textus. 
 
 6 hTcv) fic tamhabet Lat. Tertull. & al. tarn, abfque/c, habetCe/. manu pri- 
 ma. % X^"^» ) "^''- "# ^^'f^^' ^''^>-^- ^^'"*'* ^ ^^^ ' "^^ "°" ^y^' '^^^ ^^^^^ ^^<*^' 
 Ex V. 7. ( -- ) Tertull. non femel , Cyfrianus non femel , Calaritanus , mm etiara 
 
 JJaymo. ' Leftio media, unde QtS N. 2. Fff. & alii apud Er. & Btxam , Theodoritus 
 & Oecumenius in textu. 
 
 8 vfAtv ) alterura ) ^ Theodoritus , Dial. c. Marcion. 
 
 9 TT^oei^rKafxiv ) 7rqouQrtx.a, Cov. 4. Gen. Chryf. Mth. Arah. Lat. in Char. Col. 
 Reutl. & in Bieviar. jnf. Haymo , Thomas Aq. vel etiam Hieron. in comm. Syr, 
 
 II Si) 
 
{ V A R. GAL. II. 373- 
 
 11 3\) tid. kc. Sic 1 Cor. XV. i. 2 Cor. VIII. i. yag Lat. B»rh. I. Colb.7. 
 & codd. gratcoUuini. fed auttm liabet Irev. 
 
 12 /wo-h) "^ Cor. 3. Pit. I. apud Fellum , rff. Ou. 
 
 15 ( •* fltoc) Thfodoritus, Lat. Hilar. Hitron. Barb, t, Sj/r. nec non Orig. 
 Habet & non habet Irtnatus Latinus. 
 
 16 ( •VQttvtS'tfJ-rv') ^ug. 6. Cov. s. Lu. & aliqui apud Er. 
 18 TiTgcr) M^iv Al.Barb. I. Cop. ^th. 
 
 CAP. II. 
 
 1 vii?ir) tdd. mjf. Lat. Hit. CaJJiod. Sjr. ^ Otryf. Jrtn. Clar. latlne. 
 
 4 (Ji ) - Er. cd. 5. ex conjedhira Hicronymi ; iit fi Si , Itante of? v. feq. , 
 flare non poflTet. flc quoque it Eph. II. 4 difpunxit Hieronymus. Eftius, eandeni 
 varietatem notans , Erafmum videtiir folens refpexifle. Habet Hiffol-jtus : non 
 oraittit Ciffijfojicmus ; neque tollit Ttrtullianus. 
 
 5 of? »J'f ) eii. m/J". , Ctr«f/ Theodvrit. Tkeofhijt. Otcum. &c. verfiones , etiam 
 Lat. , Hitron. y^ugujtin. Cajfwd. Prima/. Ptlagius , Sedulius , Graeci apud Hilarium^ 
 Marcion apud TrrtuU. ( — ) Zat. oliiu , & inde Tcrfi///. /«»». cuni multis , quorum 
 taraen alii ruqut , alii quihus retinent. Id vifa poflulare Je particula. At Ixne non 
 omilTura in codd. Lat. ut in hac ipfa Epiftola , c. V. 8. item loh. VI. 64. IX. ay. 
 Rom. V. 14. 1 Cor. V. 6. TX. 6. Col. II. 18. & vicilHm additum , Mattli. VIU. 
 30. Omnino apud Latinos tam lubrica Tub calamo eft now particula , ut de Negatio- 
 nibus , qus Pandedtis Florentinis refte , male , additz vcl detradtse funt, permul- 
 ta dilTcrant Ant. Nebriirenfis Quinquag. cap. XXXII. Ant. Auguftinus l.IV Emend. 
 c. 17. & jufto libro Siegm. Reich, lauchius. Sipc ctiam in gticcis aliifque oCk o- 
 miiTi'mi. vide var, loh. I. 31. Rom. IV. 19. 1 Cor. 111. 7. IV. 7. 2 Cor. VII. 3. 
 XII. I. ^ (hafxtt'vri ) J>a/j.irri AK Aug. 6. Rot. s. Lat. 
 
 6 6w? ) Qiot; CoTHf. Al. Chrtjf. ^ 0/ Jox^rri? ) *• Curullati margo. 
 
 9 ("Trirroc v) I<t)u^$oc) Lat. olim , cod. gratcotatini , Jrtn. Ttrtullian. Hilar. 
 Hitron. Caj^cd. Haymc , nec non Thtodoritus. xn^ac >yq ]d.xa>&o(, Chryf. ^ Kr\ti(i 
 KOI (Wvrnc) Icannes £f Ofhns , audtoT de fchematibus & tropis , qui ab aliis Btda, 
 •b aliis cfle Caflod<rus crcdifur , apud ifai-duinum , op. feledi. p. 925. Ktyham 
 rmittit ^1. & yfyring. va Ap.llL 12. AlFncti a-ant fibrarii immediate lacvH ^ 
 Johannis mcntioni. *J TtfAtic) rifxiT^ ixa Al. & al. nec non Thtodoritus in Catena 
 Aug. 5. 
 
 IT ( xrtS,c) Al. Barb. 3. Cotb. 7. Cor. 2. Pit. 3. Sttfih. la. Arab. Copt. Lat. (fed 
 Prtrus mir. Charif. Colon. & Brcv. mf. & al.) Euftbius ex Cleniente Al. Lorothms 
 Euthalius , CkronicQH Akx. Probam ledlioneni coniplures apud Wolfium. 
 
 A a * 3 14 ( x«<pa) 
 
3^4 IV A R. GAL. III. 
 
 14 (^y.r,j)ci) At. Barh. i. Sttfh. ict. Eufeb. Cop. Lat. Leftio media elTe videtur, 
 quje. V. II CefJiam, v. 14 Fetrum appellac , cum cod. uonuullis. imde alii Pitrum, 
 alii Ctpham , utroque verfu pofiieruiit. ^ k^ «» inSctiv.&c, ) — Hit. m Gal. II & 
 VI. & inde Clar. ^ t/) ttcS; Co/iw. ed. y^/. Coi;. i?. Zi. Li«. ^tk. Lat. & graecola- 
 tini , 6"i/r. ' •' ^ 
 
 16 iiSoTic) iiSonz Si Cov. 2. & al. ^ ,J/ot/ ) ot< /it. cum paucis. 
 
 17 Sidy.ovoq ; ) Interrogationem toUit /^a// Not. crit. p. 168 f. Sed & a^a, 
 particula & //« ymiTo formula interrogationem corroborant intermediam. 
 
 20 6 Si x,T?\.) b Ji vvv ^(S , h TiWii ^co , 'iv ara^:u Tn rod viov rou Giou , Cy- 
 rillus Attx. lib. V. c. Neflor. ' 
 
 CAP. III. 
 
 •J-: I s/SarVxavj) f/SaVy.ni'j Conif. Er. Aug. 6. Vff. & alii. % { ^ ''">* ^■^^ /u,^ Tr'ii- 
 9i^itj) At. Cvlb. 7. Coft. Lat. olim , & inde cod. grfucolatini ; Syr. Cijrill. Chrtjfoft. 
 ( eo pluris habendus , quia in banc Epiilolam liypunincma , non houiilias edidit : ) 
 Hnron-jmus {Adamantii fretus exemplaribus , ) Augufiiuus , alii : item Tlieopi^l. & 
 Oecum. in commentar. vel etiam ArcMaus in Diip. cum Man. apud Hippol. ed. Far 
 brie. T. 2. f. 188. Librarii Latini interdum , cum coepiirent nsc verba fcribere, 
 poftremum verbuni , veritati , fuppreirerunt , indicantes , le erraire. Gloffa eK 
 
 c. V. 7» U 7r^oiyi^d(pn i<^au^ci),uivoc ) Wa-v^oofxirot; 7T^oiy^ci(ttt Al. ^ ( -- iv vfj'n) 
 
 ^l. Cov. 2. Laud. s. N. 2. Vff. Lat. in mf. Schelli. manu lecunda , Mtk. Arab. Cep, 
 Syr. Archelaus. 
 
 8 hiv/\oy. ) tvAoyyiSwovrat Er. & recent, ed. , Aug. 6. Chnjf. Theophyt. 
 
 10 (l^f^em) LXXed. Grab. Hebr. C=3^p^ Deut. XXVII. 26. 
 
 12 ( -- av-S-fWTT-oc) Jf. Barb. i. BaJ. 2. AEth. Cop. Lat. codd. graecoktini, Syr. 
 Chryf. Huron. &'al. E LXX injcdlum cenfet Millius. 
 
 15 ( — aJeA(fio;) Conif. Lin. ^th. E Leclionariis , funt , qui derivent. Tra- 
 ftat diferte Chryfoftomus. ^ k-tcj^.) 7r^ox.ix.v^ct)y.hm Cotb.'^. Chnjf. Ex v. 17. 
 
 17 (^TT^oy.ix.v^odijJivm') JtiyLv^uijM'Yw Fff. Cyrilluj A\. Lat. &. hide Boern. VicilTim 
 ex V. 15. ^ ik X^'^ov ) edd. mff. Hilar, ex v. 16. 24. (^ ~- ) Al. Barb. 2. Colb. 7. 
 Cijrillus Al. Cop. Lat. ^| riTQaitoTia, ) T^iaxoaia N. 2. Tteojphyl. 
 
 19 V0//0C ; )/ ; vofxoi; Comp. & al. fed vid. Gnomon. ^ twc Tra^a/Sda-icov) 
 fjiUoium habent Lat. aliqui , pro , peccntorum , abbreviato. ^ tt^otstsS-h ) e/a?(;/. 
 mjj. Svjr. (5ts3-m) Clemens Al. On^. £?^/ffc. y^rafe. Lat. /r«H. Hilar. Hitron. Petag. 
 Barb. I. Clar. latiue , Boer^i. iSod-/} CbryJ. ^ ( 0) Cat;. 5. 4. Gen, Lin. Lu. Pet. a. 3» 
 Roe. 2. Fff., unus apud Er. five Baf. 2. Orig. Cijritl. Theodorit. Mutationi , in gr£- 
 cis facili , repugnant verfiones, ^ SictTayiit, ) hatctyiicra, Comp. Dormitans editor 
 Latina in mcnte habuit. 
 
 M 21 Ti 
 
V A K. G A L. IV. '375 
 
 21 .t5 6i« ) -^ //f/(Jr. C/(ir. latine. tk X^'^^ Co«. 3. 
 
 23 t5 ^t) (J? t5 Bivl. F. Fff. fed flc rS 73^ c. II. 12. 
 
 24 ;)ce<s-o») Oirij^o habct /.at. ex I Cor. IV. 15. 
 
 29 ( ^ ijtf^ ) Cc wj-. ^/. Z,<»f. Lto. 
 
 CAP. IV. 
 
 4 (of-r&W'C') Ci'tnp. Baf. 2. Cov. •. 4. Land. 2. Lin, Stid. Sin. Stejih. S. ^. 
 la. n. E Luc. I. 35. ^'idc PJwtium apud M'olfium T. IV. Cur. in N. T. p. 678. 
 
 6 OT/ ) cT€ Ciwf. ^1 (h^cJv) £»-. y^/. & alii , Lat. codd. multi , edani Tfr- 
 tull. DiJ^jmuSt Leo ^ Chryfn/. 
 
 7 I'i) ^ iionnullj apud fr. Boern. ^.QiS Sid XP"^*<)M. mjf. Chryf. Syr. &c. 
 5«i , oimiflb' (J/oi ;^»CK , jlvmtn.Coft. {Std X^i'^^) f^ieron. Lcftio Erfluno probata, 
 ac media, undo iJ/i 6i? J/. Barh. i. (apud Fclluni , )C('II\'^. Clemens AI. Tra6h 
 <ilcCommuni eirentia Patris , Filii , & Spiritus S. arud Jthanafiiim , Cyrillus Al. L^ii. 
 Hilar. Pclag. vcl ctiam Codd. ^raecdativi , ^7-rr/'. i/a ^scf Bvtrn. graece. 6'«x ab aliis 
 infertuui c\ Rom. VITI. 17, ah aliis fnbfHninim , ex alliteratioiie. ^ Sid /;(;'?■») 
 
 •^ i€'tA. <W« interponunt Lnud. 2. Lin. Lu. Syr. odd. 
 
 H /Lin) -. Cov. 2. Pn. I. Stcfih. S. S-. /a. Bajil. Thecp(njl. Sijr. Facile omif. 
 
 fuin pofl /MOV. {-'/uuiv) /ll. Lin. (qui tamcn duo pro jwk oinilTo citantur apud Fcl- 
 lum , ) Barh. i. Colt. 7, Lat. Cijrillus Al. Ex v. autccedd. aut fcq. ^ i^^^'^O <^'*' 
 WTvcraTt. Gen. Chrtjf. iJieofhyl. 
 
 TK Tic o^v n) T<c c?!- X;n. ThcyJiyK Facile pcft o'v cxcidit rv. nam omittifiir, 
 &. quidcm per fplialma , ctiaiu apud Stapulenlem , quippe qui h flbi Ict^tum apcrte 
 intcrprctatur. Inde ttk ojv Cvlin. ed. yiU h'arh.i. Colh. 7. Cor. 5. Roe. 3. otefA. 
 S. (. Lat. Iliercn. Syr. Ex Rom. III. 27. 7r« oZv « Boern. 
 
 17 «>t)tAf/iJ-ar/) 67x^677 aK cod. apud fr. , i^j/r. IxADa-tf/ 7-^. ^ i/'/^a? altcrum ) ?ii. 
 «wjf. &c. >i/>ct< Beza & inde recent, cdd. ) ex conjeiShira. 
 
 18 xaX^o) am,uJnmint antem mtlioradt nn pfefigkvir zp\id Hihrivm ex I Cdr.XII. 
 idque fe(iuuntur codd. graecoiatini. ^ ^wA-l^a/ ) ^wASt&e La^ 
 
 24 ,( ^ «< ) Er. Al. Aug. 6. Barh. S.Chw, Gtn. Pet, i. 2..3.FjJ'.&.a\. '^ajttO 
 ^'iai; Kujltrus ill Notis. 
 
 25 ( v'f ) jfl. Barh. J. Clar. in Graeco , Hefychius in Levit. XIX. apud Zecerum, 
 Hilarius. Parriculft vfr jam hie apodofin poftulare vifa. ^ o')!t^ a-t.-S.) edd.mf]., 
 yirahi.a utraquc, Coft. Sur. Chr\^f. &,c. Neutrum ^ t& , & faniininum dyu^^ iicn 
 vidcutur cohzrerc. Facile autcm librarius poll 7AP , ex alliteratione ad APAGia. , 
 
 fcripfit 
 
37fi V A R. GAL. V. 
 
 fcriplk A , & perfcrlpfit aya^. ( ana ") Botrn. Orig. ia Cant. Htfych. 1. c. Armen, 
 Lat. Jugujlin. Hieronymus aperte , ^tlt. vel etiam Marcion & Mmkhams apud Hie- 
 ron3mium , Felagius , Sedulius , alii. & lie Beza aliquando edidit , fed podea retra- 
 ftavit : probaiTJiit autem haud pridem duo anonymi eruditi apud Wolfium. So- 
 lum Jgar Iiabet Hilarii commentarius , Clar. ^ aoi^oiXii ^l) quae confonat, w avv- 
 ^otx^ia, Boern. % Si ante tm) - Baroc. Pit. a. (qui duo plane gemelli funt,) 
 Rot. z. (Ikpe illis congi'uens,) & Cvrcellad margo. ^ St ante jwera) - apud eun- 
 dem. (.ya^) AU Cov. s. Lin. Roe. 3. 6 tap. in verlione, SUfh. t. Q. la. & gratcolatini. 
 Hinc totum verfum fic conllituit Bentleius , to Si ayot^ av<;-oiXii tw vOt Up. SvMvu 
 yd^ x.tA. ut o-/va o^o? i^h iv tJ) d^afiia. lit glofla. Approbat Millius ; fed non in- 
 trtfide, propter unanimim codicum in hoc incifo confenfum. Minus trepidat editor 
 i'lyXcoThq^ qui COMMVNEM S.ENSFM quovis manufcripo antiquiorem caufatus, 
 
 pro illis verbis , to yd^ avi-otXi^ St , tantummodo legit w a-v<;-oixS(rct. pag. 
 
 68 y feq. Atqui haec non communi , fed apoftolico fenfu coultant. Vide Gnom. 
 
 26 TrdvTuv ) tdd. mff. Iren. Hieron. Rufinus in Expof. Symboli , Sidulius , il»- 
 ftrtvs. dTrdvTwv <^)^oQ. Y\fjLUv) Euftbius ^ Tkeodoritus , Otcumenius. (^ ^ ) Steph. S. t. 
 Cyrillus ., AfurcMJ Eremita , ^th. Cop. Lat. , etiam in Marcionis canone , Barb. /, 
 & cod. gratcolatini , Syr. TertulL & alii ; Maityr apud Eufebium , convenicater. 
 Legit & non legit OrigeneSj Chrjfojlomus. 
 
 CAP. V. 
 
 1 ( -^ oSv ) Baf. 3. L. Roe. a. Chryf. Theodorit. Lat. Ttrtull. Hkron, Pehg. 
 Ctar. Leftio media, unde & illud , th «Asi;9spia m Xi^'^°^ "V'^i; rfXiv^i^caa-t , cuin 
 antecedentibus pridem conjunxere multi ; & oZv poft <^miri inferuerunt Colin, ei, 
 ^l. Cov. a. Lin. N. £. Stepb. S. i. la. Fff. Cyrillus Al. Mth. Lat. in mf. Colon. & 
 aliis, Augujiin. Hilar. Boern. ^ «) edd. Al. &c. - Fff. & alii, qui Y\fA.5,c, mox fub- 
 
 jungunt. « ,bis legendum, femel fcriptum. Lu. vi Comp. Valla. ^ («>a? X^"^°<i) 
 Colin, ed. Al. Baf. 3. Clar. L. N. a. Lat. in mf. Reutl. Hilar. Pelag. 
 
 3 Trdhiv) - Ckryf. Arab. Lat. oXim. Facile ante TravTi omilTum. ^ Tronvat') 
 wAn^wo-a/ Barb. i. Epphan. Chrjf. Tbeofbyl. Marcion, Syr. 
 
 7 Ivfxo^/O Comf. Al. Aug. 6. Baf. 3. Cant. 2. 5. Gen. Ger. L. Lu. Pet. i. a.$. 
 Sin. Stifb. omn. & decern alii, Cbryf. Euthal. Otcum. Theofbyl. (a/exo^/j) Er. & in- 
 deal, edd.; nullo, prims certe clalfis, affentiente codice. nam t^drrnvf bihet Fff. 
 nee non Roe. s. ex c. IIL i. Erafinus quoque in Apol. adv. Stunicam legit ivix-otptv. 
 % TJi a A. fxit -TTti^i^ai) - Chryf. Addit Theodoritum Eftius; Millius fertullianum, 
 de quo incertum eft; Hiironymumque & Hilarium, qui tamen clare exiiibent. ij /*iJ 
 7ie/'&J'^a() jUM Trei&et&e Lin. licut, lumini confenferitis , addunt Lat. aliqui. 
 
 8 oCk) - Co». J. Fim. C»l»ritan. Ciir. & alii apud Hitron. 
 
 9 C''/*©'') 
 
V A R. G A L. V. 3?? 
 
 9 CvfA.o7) tdd. mJJ. Hitron, &c. SoXo7 l^v/xc' Clar. manu prima, nam corrumpit 
 habet L»t. i]uod etiam fecutus ef\ Mtrcion apud Efifhanium. confer Var. i Cor, V.6. 
 
 11 5T/) tM. mf etiam Seid. Chrijf. &c. e proximo. ( - ) Lmud.a. Lat. in mf. 
 Reutl. & Trev. manu prima , Hilar. Hitvon. & codd. graecolatini. , 
 
 12 i^iAw) «?sAov G«i. & alii. ^ aVoxiil/ovTa/ ) £V. 5't«;pA. edd. Siii. f^f &c. ,< 
 
 14 sf tw Ad7&)) vobis fubflitiiit Tertull. nee non E^ifbm. vcl Marcion potius. 
 in »ofc»/ «no ffrto iiabet //;V.ir. &.\\c coA. grofcdatmi. ^ (tj-sttPm, wra/) ^/. Co/i". 7. 
 Cot;. 2. L. Lin. Efifhan. Ttrtull, % ( 7eat/T&v ) y^/. ^ar^. /. Clar. cum mulcis. 
 
 16 TitX'^o-acriv) <roiX^7is' Al. Sc codd. gra'colatini , ITxUr. Huron. Syr. Jrab. 
 
 17 at'TiXf/Tai) avT/x«i rai Contp. Seid. Fff. & al. 
 
 19 iu,oil(iia) edd. mff. lUUrim &c. ( — ) Al. Colh. 7. /lo<. 2. Clemens Al. Epipk. 
 Lat. Tertull. Hitron. Augtijiin. Pelagius, Sedulius ^ ^th. Syr. Ephraim, qui tainen 
 alio loco pro '■I>!a^ctoa:<x habet /noiXiia.- Port ^o(;i'6iflt hoc ponit Chryfofi. Plurali 
 
 numcro habet Fren. Cyprianus^ ut & plura verba fequentia. , 
 
 20 (P xQ/xctKiia) (^ctQuaKiTai Lu. Fff. & al. ^ fff/f) e'^/C Er. Aug. 6. 
 
 21 ^-lO') tdd. tnjf. Syr. Cbryf. Cypr. ( -~ ) Colb.7. Gen. Clemens Al. J^ieroH' 
 & al. Facile fub ^Jovoi oniilFum eft. ^ >ra^ alteram ) edd. mjf. Inn. Clemens Al. Hil- 
 Botrn. latine. - Cbrvjf. Arab. JEth. Lett. Tertull. Calarit. Boern. graece. 
 
 23 ^ax^o^•^(M'« t XQyx^ TK? , aya^ci'iymt^) patientia ., henignitas ■, honitas, longa- 
 Htmitas , manfuetudo eft in Lat. in edd. Vid. Raithii Vind. verfion. Luth. p. 528. 
 ^ iyKicLTeta.) xy.iia, addit L'lf. <St cod. grnecohtini, Iren. Cypriiin. & al. ex dupli- 
 ci interpretarioue , in unam conflata , & ex Itudio duodcnarii numeri , ut vidctuf 
 Grotio ad Ap. XXII. 2. 
 
 25 ti (^M/xiv) ^(Tiuiv o-jv h Chryf. Sijr. ^ <;-oiX^l^i'' ) ^Q^X^^iv Conp. Hunt. i. ^ 
 Seid. & al. ' f 
 
 26 yi.cout^^) yivoiy-tJa Comp. Gov. j. & al. 
 
 CAP. VI. 
 
 2 ara'^rXii^wiTatTt ") ?(W. tnjj'. Clemens A I. Chr^f, {d.fa'vXnqcortri) Gov. 4. Geu. 
 Stap. irt verfionc , Afltrius ^ Proclus , Marcus Eremita. , Mth. Arab. Lat. Barb. i. 
 Clar. latine , Terlvll. &. alii , Syr. 
 
 4 fxirov ) SoUicirant banc particulam Er.ijmus & Beza : Erafmus autem vide" 
 tur non rcftc inlpcxilFe Fallam; quem , fi opus eft , infpice. 
 
 12 \v ^cL^xi) - /'alia. ^ (aw ante hciKuvroLi) Golin. cd. Al. Cov. 3. G<r. plu- 
 refve , Lat. 
 
 13 (^yrtpiTiTumfXivDi^ Comp. Aug. 6. B.iJ. 2. Cant. j. Hunt. T. Laud. 2. L. Lu. 
 Magd. I.N. 2. Pet. T. Seid. Sin. Stcph. -.. C. Vff. Hieron. Hilar. 
 
 B b b 15 (kVs 
 
378 V A R. E P H. I. 
 
 • .15 («T{ yct^) Colb.7. Chryf. Georgius Syncellus , ^th. IJiLvr. Hiw-on, Sjr. 
 Vti I Cor. VII. 19. H ('^?"'i' ) -^^^ Baroc. Giorpiis SjniccUiis , Copt. Hieron. Idilw, 
 Oar. Sijr. Indidein : quanquam alii ex Mofis y^yucalypjl reperunt. 
 
 16 {^axSo-'v) At. Hil. Ckr. Syr. Arab, nee non Hieromjmus. 
 
 17 xv^ia) — y4l. Colh. 7. Lat. in mf. Sehelh. Dinl. c. Marcion. Haimo., 
 
 18 ;t5/S"«) ~- Hunt. I. Magd. i. Sin. ^ afAr\t) — Hilar. Boern. 
 
 EP, AD EPHESIOS. 
 
 C A P. I. 
 
 1 dyiott;) dyi'otc vracri Al. cum proximis. Ex Pliil. I. I. ^ \v Icjsra ) tdd. mff. 
 verfiones , Irm. gr. & lat. I. 5. c. 2. Cknuns Al. Ong. in Rom. I. 7. Athamfijis^ 
 Expoi". fid. apud Iiifiinum , Didynms , Marias Vidtorinus &c. Citatur hue etiam 
 Ignatii Ep. ad Epli. § 12. & Ignatius c]uidein, quum ait , Paulum in oirini Epiftola 
 ineminiffe Efhfiornm , potius alias epiftolas v. gr. ad Cor. & Tim. innuit ; fed quum 
 Epliclios /ywwyiiax Pa?</j lalutat ,• hanc epillolam ad eos millam relpici , verborum 
 leries argumento ell. Apertius cniltola Ignatii ad Ephelios interpolata § 6 habet , 
 Paulas vvbis fcriffit ., Fnum corpus ^ unus fpritus ^c. ( — ) t^ -TiaXaict tco:' dvnypd- 
 qxov , i. e. Vetera exemplaria , ^\>\iA Bafiiium M. 1. 2. adv. Eunom. ubi etiam ait, 
 majores id tradidijfe , ipfe prcefatus, Paulum non ini'eriplifle Efhijiis, fed iis quoque 
 mififfe. Neque igiiota Iisc leftio fuit Hienmymo in h. 1. Probat lac. Vllerius, lac. 
 Peirciu'3 , Artemonius Defenf. p. 46 f. Et Bnlilius quidem eo minus contemni 
 debet , quod & minus procul a Laodicea degebat , & ipfum eonferendis & corrigen- 
 dis codicibus operam dedilTe confirmat G. Syncellus, quem citat Hodius f. 315 , 
 629. TertuUianus : Ecckjiaz quidem viritate epjlolam ifiam ad Ephelios babcmus ermf- 
 fam , non ad Laodicenos : Sed Marcion ti titulum aliquando interpolare gefiiit. 1. 5. 
 c. Marcion. c. 17. fed aliam ad Ephefios , ali?im ad Laodicenos Pauli epillolani fuif- 
 fe Marcioni , Hodius f. 664 demonllrat ex Epiphanio : quaniquam etiam Epiphani- 
 us verba Eph. IV. §. ut ex ep. ad Laod. citat , qux tamcn in ep. ad Laod. hodie 
 non exitant. Laodicenfibus quoque miilam , vel etiam ini'criptam , hanc ipiam 
 ceul'et epiflolam Millius Prol. f. 9. Wall, not, crit. p. 280 feqq. ubi Grotium , 
 Hammondum , Walcium , Grabium , alios laudat ; Anon3^mus in editione Londi- 
 nenii Gr. Angl. p. 707 f. & quos memorat Gottlob Frid. Gude in Conim. de Statu 
 eccl. Eph. p. 159 feqq- Vide etiam Whitbii Exam. f. 34 f- & Kulteri praef. 
 ed. N. T. & Novantiq. A. 1740 pag. 679 feq. Ceteroqui nihil , ut Tertuiiianus 
 1. c. ait , dt titulis interefi. Vide tanien Gnomomm, 
 
 3 5v ) Comp. Al. Aug. 6. Staf. in verlione , Stefh. omn. & gratcolatifti & de- 
 cern alii , Atbanaf. Theodorit. &. alii, i -^ ) Er. Ste^h. edd. vel etiam Bar, Laud. 3.. 
 Fet^ I,, a. 
 
 4 C> «B 
 
V A R. E P H. I. IT. S79 
 
 4 (, fv dyiTYi) Oirijf. Thtodoritus , ^rus , Theofhyl. nee non Hitron. Caffind. , 
 
 in Pf. CL. StJulius ; Buiattis , Efiius , Pfaffms , /iMmjiafwr. Vid. Gnowi. \ 
 
 6 -;» Ji ) tirf. wf. , Lat. &c. C SO ^'- '^«^^- '• Co?^- 7. ^o«-2- •^f'P*- f- S- (nift 
 (]U(/iindam , qui codices lies contulerunt , oculi in principiuin vcilus odtavi m- 
 
 ciderunt , rfuod ipfuin cciain hbrariis accidiire videtur: ) vel etiam /Eth. Vtrum- t 
 
 que Chri}foftomus. AUitciatio, vel ad verba proxima lequentia , veUd contimum 
 veifus 7 & 8. n Thtofh^l. Hilar. 
 
 8 ir 7rd(Tri tTo(pl<i <af i?^cr»fT«< , ) fcqucntibus hocjungit Aug. 6. Hieron. ^ 
 
 9 aCrn alteium ) tJd. inff. , Lett. Hilar. &c. - Ttrtull. & codd. grMcoUt. \ 
 
 \0 otiaxtifstAatiattracd-a* ) muxv^oLXamaitc, Htl. &, td ufq. y^i^w omifllS , B*- 
 roc. Cant. 3. Gov. 3. ^ ra. medium) Comf. Er. ed. 1. y^l. An^. 6. Cant. 2. 3. Colb. ^1 
 
 7. L. Pet. I. 2. 3. f^en. Vff. graecolatini & novem ccteri , Chryf. Jhtoiorit. & ali. ^ 
 
 TfltTi Er. Sttfh. edd. ^ jr)«7r< Aug. 6. Aj^. & alii. E feq. 
 
 12 Twc) ^ Comf. Aug. 6. Fff. & alii. coll. v. 6. ) 
 
 13 Cy.v<i') rjuiii Al. Stay. Fff. & al. ^ Juav ) rfxcav Vff. & al. ^ **< »Ite- I 
 rum) -- Henrici Stepkani cditio , Arab. Leu. Ttrtull, Clar. nee non //»'/. i- 
 
 1 5 TW x.t/g«'w ) X^^'^V Chrijf. Leo & alii Lat. L 
 
 18 xag^/aO Conif. Al. Aug. 6. Bnf. 2. Cant. 2. 3. Co/^. 7. P«t. I. 2. 3. Seid. f | 
 S'lM. 5'tiif. Sttfh. omnes , Vff. gratcolatini & o(^to alii, Mth. Arab. Lat. S-)r. Ath»- I | 
 naf. Cbnjf. Euthal. Ttrtull. tk alii. ( Siayoittc, ) Er. Sttfh. edd. Thtodorit. Otcum. I 
 Ijaud fcio an mlT. ulli , nifi forte Cov. j. Hunt, i. Vim. ut alibi , in Var. 2 Cor. ^ ' 
 III. 7. Gal. V. 8. 1 Pet. III. 20. ita hoe loco inter fe congruentes. 
 
 19 (Ojui?) Aug. 6. Colb, 7. Cov. 2. L. Hil. & codd. graecolatinL 
 
 20 'tK ) tK T&v Cotnp. Aug. 6. Stap. 
 
 22 Tat'vTX T»i €xxAw3-<a) omnem icckfiam plerique Latini. 
 
 23 T*) Comp. Al. Aug. 6. Stap. Vff. cod. plurimi , Cbrijf. ^ F4. Sttfk. edd. 
 
 CAP. IT. 
 
 I ctuci^TioDi) dfx, vfjMV Lin. & a). 
 
 3 -ravrec) -■ Colb. 7. Syr. Hil. nec non Lat. mf. Colon, 
 
 5 /C^C''"' '^' o-fywo-fi' 0/ ) ^ Chrijf. 
 
 7 ;^:a5<Toc flH/V« W ;^^n5-dT>iT<) ;:i:e''S"or«TO? aura Orig, Inn. ^ /Wi)t •»- Hil. 
 5: codd. gratcolat. & /4"fA. 
 
 8 (mu^i-) Clar.Pet.j. Fff. Ckryf. 
 
 10 iVijk) ■- Ttrtull. Hilar. 
 
 Bbb 2 12 40 ^ 
 
38o V A R. E P H. HI. 
 
 12 iv) — /4l- Colb. 7. Efifhan. Nieron. Lat. in Trev. manu pr'una , Clar. 
 fl T)?c i7ra'\'y i^^tBii; , ) , tk? '■tTia.y^iXiac Comf. Pro/per , & alii apud Eitium. 
 
 I o ina-Q ) -- //■«». Tbiodorit. Tertull. Hilar, 
 
 j^ iv medium) — Lat. Tertull. uti Col. II. I4' 
 
 16 ^id tS fctv^Z, ), J;a t« s-cuge 5"yr. ^ ay ra ) ectuTfi) fi. aliijuc apud Bru- 
 genlem. Ex Lat. 
 
 17 vu7v) i'lulv Jug. 6. &. alii. ^ ( i/fy^PHv) /^/. ia(. & al. Et lie LXX. 
 
 19 a-\Va) tdd. mj]. C^f^i/; vel etiam Tertull. & Syr. (ar'M' We) <^<'^'"' ^'^* ^^ 
 Barh. I. Cw. 2. Lat. &.'mde codd. graecolfit. Hilar. Caffiod. Fdag. 
 
 20 {X^i^^ imS)M. Lin. Roe. 2. & alii , Lat. in mlT. Hilar. Hieron. & alii, un- 
 de /«ff» omittunt L. /rm. Ckr]^. JEth. 
 
 21 - «) Co?Hf. Er. Aug, 6. Fff, Clemens Al. c/jryf. in conira. (;!) Stejih. edd. 
 
 CAP. III. 
 
 I myS) — //^//. & codd. graecolat, & /£>/;. ^ rar ISvcov ) ~ Cow^a. quanquam 
 Tertullianum citat Wliitbius. twv -7;,cdv Barh. 8. u^ fratrlhiis habet Hilarins. 
 
 3 i-) 1 «g;5-8 ) '!7i'(i;(5/'(&>i Al. & cumplures alii , Cyrillus Al. Lat. Ex v. 5. 
 
 g ^ Ir) Cowj). Er. ed. i. 2. ^/. Aug. 6, Bnf. 2. Cawt. 2. Calh. 7. Gen. L. Lu. 
 Pet. I. 2. Sin. Staf. Stepb. i. (j. /. Vjf. Fien. graecolatini & ofto alii, ^th, Arab, Lat, 
 Clemens Al. non iemel , Cyrillus AL Euthal. cum multis , Hiercn. & alii. («v) Er. &. 
 al. edd. cum paucis mi". ^ avro^cMic) -^ Hilar, uti Col. I. 2'3. ^ 7r;'4t;7^aT/) 
 a-j-Zo) addit. Cootja. Jug. 6, & alii. 
 
 9 ai^iS ) — /fi. C^r?//. Hieron, Lat, in mf. Char. Reutl. & aliis. 
 
 7 ^-yfvoiwm/) i-yivoiJiw iyc^ Lat, aliqui , Barh, i, ^ rnv ^o^tiaav) rric, ^oSn'crrtg 
 Al. cum propinquis. Conf. vert". 8. 
 
 8 Toic ) Stefli, edd. &c. - £r. Al. Aug. 6. Staf. cod. plin'imi , Ckrijf. Syllaba 
 ffctiv , bis legenda , ferael Icripta. ^ C -■ t«v dyim ) Comp. Tertull. dvSiiai'^'^v 
 Chrijf. in aliis codd. 
 
 9 TTr.vTac) -- Al. , unus ap. Bezam, Hilar. Hieron. ^ oJaovouia ) Conif. Al. 
 ^ug. 6. Baf, 2. Boern. Cant. 2. 3. Gen. L. Lu. Pet, 1. 2. 3. Seid, staf, Steph. omnes, 
 Fff. & decem ceteri , jEth, coft. Lat. Sr^r. Cyrill. Euthalius , Tertull, Hilar, 
 Hieronymus , Dial. c. Marcion. & alii , Clar. latine. Genmnam ejjl lecHonem , a Gr. 
 Scholiis cf? Verlionibus confirmatam , agnofio, ait Whithy. Agaoi'ck etiani Calo- 
 vius & Wallius. {zoivconcL ) Er. & inde ai. edd. , Fien. vel etiam Laud. 2. 1| ( -- 
 did imi Xii'i^) ^^- ^^^' 7- -^tk, Arahs Erpenii , Ccft. Lat, & codd. graecolatini^ 
 iijr. Hierun. (!y. alii Latini. Habet etiara Smd. Clare id ttaftat Chryj'. 
 
 10 nv ) •- Lat, ante Hieronymum , Syvus , hbius apud Photiura. 
 
 II «0 
 
V A R. E P H. III. IV. 3«i 
 
 11 rr) wv Ckryf. ex conjei^ura. 
 
 12 Siu) TH iid Er. 
 
 14 T3V iifque >r/c« ) Tor ^to» T,«u TrctTfpa MtthoJius. ^ tS ufque /[^/Tk") idd. 
 mff. Arrntn. Lat. Hilar. Syr. ScMiaflat Grrci , quin etiam TertuU. 1. 4 poem. c. 
 Marcion. c. 2. ( - ) .-^Z. Cdh. 7. j£th. Arals Erpcnii , ( tyt. Lat. in cod. Reutling. 
 Hieron. nee iion Junocintius III. vel etiani CyrilU T)mfhi]l. Cafjiod. uti c. II. 18. 
 
 15 »pai&rc) ii^avo Rof. r. & al. Ex Matth. VI. 10. In aliis codd. illud, in 
 aliis hoc legit StapuUnJis. 
 
 16 , {•: Tov lau) atQ(^cj7rct' ) fequentibus hoc jungunt A'". 2. Pu. i. z, 
 Tirtull. Chryf. cum mulds. 
 
 18 iv iifq. Tt9fu.) fequeniibus hoc annedtit C/jry/I Lat. in mlT. , Nil. Stap. Cajt- 
 tanus, Zr^erus; fed anrecedcntibiis, edd. invito te\tu. ^ ttautjc xtA.) edd.mjj.y 
 Hifiin. dilerte. t-'if^o? Kxi ficLijoc, yji> fxvKOQ <au tt-Ao'to? >S\»'. ordine inverfo. H "^^Aa- 
 Toc Jtcti ,u:.xo?) /y.>-x^cc no) -TrXcLioc, Thecdorit. Lat. in ml. Colon. ^ /Sa6:? *<*l ^"4'oO 
 t/ij/:e xct; ySa9:: /Er/i. Lot. & cod. graecolaiini. 
 
 C A P. IV. 
 
 4 yjji altcrnm ) - ^ug- 6. & alii. 
 
 6 "ju) fdd. &.C. { ^ ) I^niii. 2. Roe. 2. /Erfe. 5'i/r. Habet & nos habet hm, 
 Ctryf. H ( m^f ) Comf. y4ug. 6. b'nf. 2. Laud. 2. Lm. JV. 2. Ptt. *r. 3. Rot. 2.. 
 Slid. Stap. Stefh. r. I'}' At ah. I.iV. & fcre griitcdaiim , Irni. Cyj^rian. Leo & alii* 
 Syr. ( -■ ) Al. Ccv. 2. /Eri. Cff f. Eyiyhan. Ignatius intcrr-ohrns , Eufih. Aihanaf. 
 Nazianx. Cyrill. Ficforin. Huron. & a). Amplificandi caufa. Variat Ctryfojlonms. 
 
 8 dva^uc') Alinui ctiam apud LXX Icgunt dvafidc. Sed in verfione LXX vi- 
 rali plerumque ea lectio eft feqnior, qux cum textu N. T. propius congruit, quip- 
 pe ad cum confonnara. ^ «,:^ufzA4)r{w3-«v) H;>;/>tTA&iTfi/(ra? Al. (cui etiXi^oLXoiTiuja^ 
 adfcribitur apud Fellum.,) Aug.6. Fff. & alii. E Pfalmo. •[1 ( — xai) Colin, ed., 
 yil. Colh. 7. Alth. Lft. & codd. graccolnt. hen. •) tc/^) iv y^?<^. <^. f^ff. & alii, £z*- 
 tia/. E Pfalmo. Vfi'umque Hiercn-jmus. 
 
 9 jtou) ^ 6m. & alii, Lat. in mf. Colon. 7r rwAf tj cdd. quaedani. ^ ( ^ -rrQcS- 
 Tot) Al. Pet. J. Iren. Oicum. (vel etiaui Chryf. in coiiini. (off. Calarittvi. H1I. uter- 
 que, Huron. &. codd. gvauohtmr. ^ ,'-JC") '^ ^*'<«' CkmtHS Al. in Epic. Tirtull. 
 Sc alii proxrmi, 5)r. 
 
 14 Kv/Bia) xx/Ki'.a. Stay. , cod. af ud Slum. am. 3 dim & » fimili pi(f^ura, 
 
 I ft o$?0 Aug. fi. plurefvc. Ante afpiratam fit Icnis fpiritus. unde compoft- 
 t-um, \-7Ta%y. viil. Qnom. ad Act. Xill. iH. aire pleviquc. ^| /"ff«c) M. t>;J)'. Inn, 
 Hit. AugujHn. Ex allitcrationc. ^tAf-c) Al. Arab. Lat. Sy.Bafilius, LhrjJ. Huron, 
 & alii, quihus ^rhioflrytactum addit Eftius. 
 
 B b b 3 17 Aoi^ra) 
 
 •^ 
 
 
35» V A R. E P H. IV. 
 
 17 AotTTa ) edd. mff. Chryf. Arab. Sjr. Caffiod. ( -^ ) At. Colb. 7. Rot. 2. SWplt. 
 la,. Clemens Al. /Eth. Lat. codd. greiecolatini, Calarit. & alii, ad i Theff. IV. 5. 
 
 18 01 Te?,) Ita diftinguit C/«»8mj Al. nam continuo ;ii/ addit. (, ovTi?) M. mjf. 
 Cbnf. Syr. 
 
 19 a'T«A7«xoT€C ) «Hy. wl/". cUmtns Al. Foilla ^ Hieron. &.C. Hefychius. idque pro- 
 bat Zcgerus. c aTiYiATTtn.-^'ric,) Lat. olim, & inde poftliniinio cod. graecohnini; item 
 »yyr. Arab, lavnic; d7ri?\7iix.viat rric, ^mHi; t5 6j« aVsg-nxav Iren, apud Epiphan. Ta 
 dTiiyvMr/Ai'.'a 'i&\n (7vyK>^^ov6uct ktA. Idem apud eundem , & Paulum ipeclans a- 
 perte, & vetuItilTimum Pauli in>terpretem Lacinum. vid. Gnom. dyinAyix.cTi; Fff. 
 
 20 hX iiTwi;') Diftindtionem apponi, placet Bezae aliifque. 
 
 22 xara prius ) — Lat. in mf. Char. Syr. 
 
 23 dva,viSS-a.i) edd. mj]'. cUmms A\. Syr . dva-viSS-i Gen. &alii, Lat. ^tk. Arab. 
 
 24 ivSvaa/Q-cti) edd. mjf. Syr. ivSva-a^i Aug, 6. Fff. Clemens Al. Gen. & alii, Lat. 
 Mth. Arab. Atqui demiim verfu 25 particula (J/o progreditur ad imperativuni. 
 
 25 d?<KYihct>v) d^^riXoiv Stefh. ed. 3. & alije edd. 
 
 26 l^yi^i&i^ og7/^6cS"e 5 Beza & alii. 
 
 27 ^MTs) /xn(j4 y^/. ^M^. 6. Pet. I. 2. 3. ^/. & alii. lASi Comf. 
 
 28 TO d-ya^ov ) e^(/. wj/! Clemens Al. Hj'/ar. &c. -^ Tertull. & inde Gcr. Credo 
 etiam Clar. Inde poft ;*:«fcr/v ponit Boern. ia«:. necnon Syr. AEth. Copt, unde to dya- 
 Gov 'ha. ktA. conltruit Piercius. ^ Tot?? X^S^'v ) — Clemens Al. non femel. reuq 
 Xi^<^iv at/Va Pet. j. Ta?? /iJ/a/c X^^'^^^'' Comf. Al. Aug. 6. Fff. & alii. Ex parall. 
 
 29 Xi^'^^ ) ^'^''^' "^t/T* '^l^^nens Al. C/!r<)[/I ^jr. Hieron, Antberus. ( ■;r/V««c ) Pet. 5. 
 Bafilius \\i.\\6. femel, Gregorius NylF. Eiithal. Lat. Tertull. & alii. Vel illud ex al- 
 literatione ad x^'^''^^ v. 28. vel hoe ex parallelifnio i Tim. I. 4. -• Arab. Antiochis, 
 
 30 />!« AvTTiTTi) fu-ri /yuTTiiTi Fff. & al. 
 
 31 x,<tj SufJi-oQ Ktiuj og7>i) Koj Ot^yri xa^ 9v/uo(; Aug. 6. Clemens Al. Lat. 
 
 32 \y X'i}'^^ ) "^ Stefh. i-y. ^ J/^trv) rifjiTv Comp. Aug.i. & alii, Syr. Lat. ali- 
 qui. « & u mifcetur in Vff. 
 
 C A P. V. 
 
 2 (J/xac) y^/. Cou. J. Fjf. plurefve, Clemens Al. conltanter. ^ ,T(i) 9««) 
 
 AOf. plurefve, iJi/ar. & alii. Prascedentibus annedlunt multi. Vid. Gnom. 
 
 4 init. KdJi bis) « ^/. & al. E feq. 
 
 5 ('VO ^'. Barb. 3. Pet. 1.2. Fien. & alii, etiam apud Er. Cyrillus & alii. 
 Alliteratio in yd^ iVs ad medium in itjX<^^'^'"i- H 0? 25"'v) «S"/i' codd. aliqui apud 
 Bexam. Ssepe fyllabam og per fufpeufum expreffere librarii. « ^'jr. f b'c kiv 
 
 itSooXo- 
 
V A R. E P II. V. J83 
 
 ttia>Xo)\'XT^rc) idd. mff. rciHa, Clmms Al. Syr. in inf. Raphelengii &c. quod ejl ido- 
 lorumftrvhus (ex Col. III. 5.) L(ft. •Q w ee«) - cod. unus apud Bezim. 
 
 9 TTvf t/'anToc ) eJd. &c. Arripuerc librarii ex Gal, V. 22. (4)«tcO ^/. ^.ir^. r. 
 /iof. 5. Stijh. (. la. cod. graeailiMmi ; A^tli. Armm. Coyt. L<tt. Sijr, Gregorius Neo- 
 csf. liitron. & al. Prol>ac Giotius, Millius, Zornius T. I. Opufc. facr. p. 309. 
 
 J 3 , eVo T« <tftiToc) Prsecedcntibus hocjungiint aliqui. ^ (Cpxyj^Sretj) 
 
 4>avff KrTflt/ fr. y^/. Laud, ::. L. 
 
 14 tTT/jaJiTf-i 0-0/ ;tC'^") '■'''• '"/T" verfimes^ CUmtns Al. Athmnfius ^ &:c. e^r/- 
 v^avVff? tA' ;>:(;/5-« ali(]ui apud Chnjf., ThHuiorkus. ac, co^/tm^-ff tc Chrijlus liabent 
 L»t. aliqui: ut li Icgillent i-riii/auaet aci 6 XQ'^oc. qua: certe coiiflru6tio tolerabiiis. 
 
 15 TTui; dx^. ) c/x.{>i/3m^ wax; Barb. 2. Cov. 2. Chrijf. qui tamcn Hoinil. 24 ad 
 hanc Ep. ttw? praeponir. 
 
 17 T() - Fff. & Grjeca leftio apud Eftium. t< excidit ante t-\ ^ xi/^ia) edd. 
 mjf. Lat. in cod. Cliar. ( bi-'i ) y^/. y'iug. 6. Lat. Sijr. & al. 
 
 19 '.r Kaq^la) raTg Ka^SisLic; Al. Roe. 2. Ctryf. Lat. & graecolatini. 
 
 21 6ef< ) £"»■. Stffh. ed. vcl etiain ^i«^i//. e. i^. /. /a. cum Bar. dint. ^. Car. 5. 
 A/flfi. /. Pet. I. Vff, Fien. {Xi^tgH) Com^. Ah L. Pet. ,3. Seii. Stnp. Steph. K 0. /-). 
 &. gratcolatini, &. fcptcin cetei'i, itrfioncs qu'mque , Clemens Al. Chryf. Euthal. Oecum. 
 hilar. liitron. & alii. Alteinm iiriuni ex alliteratione ad verfuiu 20. 
 
 22 ( - jTTOTairj 76 ) Cleinms Al. Stroni. 4. codd. gi". apud Hieron. unde vtto- 
 rajo-oBcoa-Bcv fupplent j4l. & al. 
 
 23 prius) -- Comp. Er. AK Aut, 6. Fff. cod. plurinii. In Aug. 6 inox, pofl: 
 t5-ipnus, ponitur arriculus «', quali per compenl;i( onein. "4 ( -- k^m) Al. Clemens 
 A1. Litt. Barh. 1. cod. gratcUatini ., Hilar. Auguftiti. Hieron. Pelag. vel etiam 
 Aug. 6. ^ i<;iv ) lid. mff. Chrijf. Hier. ^ Lat. Barb. i. & gnucolatini. ( ) Al. 
 Clemens Al. Wiv Colin, ed. 
 
 27 {a.Crc^') Al. Cov. 2. Roe. 2. Steph. u ice. Thecphjl. Lut. Hilar. & alii, Qar. 
 
 29 ( X^i'^'"^ ) ^'' Barh. 2. Cov. 2. L. Lin. Pet. j. R&e. 2. Steph. /a. Methodius 
 Chryf. Tlieodorit. Eutkal. Jbeophvjl. jEth. Lat. Tertull. Hieron. & alii , Clar. Sijr. 
 Ex V. 23 fcqq. 
 
 30 ix. Trc ufque i'^iuv aoTH) tdd. mff lerfioues, Jren. 1. 5. c. 2. grxce bis apud 
 Damafccnum, & Latine, Ambrof. in Luc. VII. &c. ~- ^l. Colb.7. Mih. Copt, ue- 
 {c\o ^n Methodius. Hiatus, ai/TK rccurrente. 
 
 31 avTw prius) - Er. Chrff. Lat. % xay yr^oa-Ko>^. ufq. at/'T« ) - TertulU 
 Hieron. fed flc oi dvo nnn liabct, quo rcfcratur. ^ -rpo? Try -jyia/xa ) tTi ')vvam 
 JL Oar. Colt. 7. Methodius, Epiphanius. Ex Matth. XIX. 5. 
 
 CAP. VL 
 
 J. 
 
S84 V A R. E P H, VI. 
 
 CAP. VI. 
 
 I \v xt-f/V) *• Cyfrinn. Hilar. Clar. 
 ' 4 init. x.wi') — Er, & al. 
 
 5 to;"? y.v^>at; Kct-rd acL^Ka.) to/"; Kcfrd cra^xa, Ilv^sou, Al. & alii. Ex Col. III. 2a. 
 xcLTo. aanzcc to.'c kv^Iqh; Aug. 6. ^ (^kv^icc) Colin, ed. Al. Colb. 7. Lin. Roe. 2. Coft. 
 Let. in mf. Colon. Vtrumque Chryf. in coinm. 
 
 6 ,ix ■.!/v;t«0 C/<we»f Al. Cfcri/y; Syr. Hieron. Stoip. in verfione. (I* 
 4't';t«5)) ■£♦". &al. edd. 
 
 7 C ^'c ) Cp»?|7. ^/. Gew. L. Stajp. Steph. i. 9. la. graecolatini & quiuqiie alii > 
 ^th. Lat. Syr. Chryf. Eutkal. uti v. 5. & Col. 111. 23. 
 
 8 T/) - Al. L. Roe. 2. f t£) - Al. & alii. 
 
 9 ( aL/T«v 11^ C/Mv) Colin, ed. y^/. clar. in grajco, Co/?'. 7. Cov. 2. L. Ln;. c/«- 
 fmns Al. (cujus auftoritate lc(!:tionem lianc prselert Rittershullus iacrar. lech lib. III. 
 cap. IX.) Loit. Hieron. & alii, nee non A'. 2. vy.m "j] ctvTm Comp. Barb. i. Rot. 2. 
 Sttfh. i. Cyprian. Hilarius. 
 
 10 ahX/p^i fyt-a) ^ Lat, aViqui, Mth. ^ ( - fyt,^') Al. Roe.s. Fff. Lat. 
 
 1 1 TT^oi; prius ) s/; C/atr. 
 
 12 nV-'^rt') u/^-ii' /^/. y^ra/'. Lat. aliqui, S'yr. ^ ai/xot jytj ad^za.') edd. mjf. Efhra- 
 ini Syrus non iemel , & patres Graeci , Hieron. &c. ad^na, koa aifxct. Lat. &. aliae ver- 
 fiones , ex idiotifmo. 51 '^S°? "^^^ x-ocr/noz^dro^ai; ) ~- Cajftod. in Pf. fepe. '^ t5 
 aiavoQ^ edd. mff. Chryf. & Anonynius apud Athanafium &c. ( ~~ ) Al. Colb. 7. Coft. 
 Lat. iy;)r. codd. graecolat. Tertull. Primaf. & alii, tufeb. Atbanaf. Bafilius: ut li hoc, 
 praevio xocr/^.opc^aTo^ac , fupervacuum effet. Legit & non legit Cyrillus Al. ^ tk 
 a\covo(; t»t8) •~- /^watzW interpolatus. 
 
 13 TtdTi^ycLadixivoi) KciTei^yaa-jUivoi A I. vel etiam Lat. 
 
 16 s:t») ly Lm. & alii. 
 
 17 (^s^a.a9-e) - Calarit. Hilar. & inde coM. graecokt. Si^aS-oLi Al. Sta'p. & alii 
 
 19 ^o9»i) Comf. Colin, ed. J/. Aug. 6. Colb. 7. Gm. L. Lu. Pet. i. 2. 3. Fjf. , grae- 
 colatini & 06I0 iVii, Bafilius, Chrjf. Theodorit. Theofhyl. ( hf^m ) Er. Steph. edd. cum 
 perpaucis nilT. ^ , iv Trappna-'tcL ) ite/)^. edd. Stap. Fff. Chryf. Hier. Syr. ( iv TTctppn- 
 o-ia, ) Er. & al. 
 
 21 TTarra) — Cow^. Lat. aliqui , Syr. 
 
 22 MiWMy ) t;/wwv Fff. & al. unde 7vaTj divifuin , -yvu re. 
 24 YiiMlv ) ~- Hieron. ^ afitHV ) - ^/. Co//). 7. i^z'/ar. 
 
 EP. 
 
V A R. P H I L. I. S8$ 
 
 EP. AD PHILIPPENSES. 
 
 CAP. I. 
 
 I Tvf tTTtsKOTToii; ) awtTTtrKOTToii V§' & illi , Cajjiod. Sacpe librtrii pvaipofi- 
 tioncs line accentu ponunt. 
 
 4 tr ) itt} Theodoriu 
 
 7 (fr) Comf. Auc;. €. Seid. Stap. in vcrfione , rff. & al. Lat. ^ At« ) f^oi F§. 
 &al. 5J ;ta'e'^oO ci(rf. mjf. Ckmms Al. CArtj[/: ^'yr. (;j^a5a:c) Lut. & iade codd. 
 gi-2Colat. & patres Lat. Ex rhy thmo Travretq xtA. vel ex v. 4. 
 
 9 ST/ ) — L. Lat. j^th. 
 
 1 1 xapTT&ir J'/x. T«f ) tdd. &c. Armm, Copt. ( xagTror (J'/x. tov ) y^/. Bitrh. x. 
 Cant. J. Cov. 3. J. Hunt. i. L. Lin. Lu. Pet. j. Roe. a. Oecum. (vel etiani Theofh^l.) 
 in coram. , Lat. &. cod. grscolatiiii , vel etiani j^th. Syr. vid. Gnom. 
 
 14 A070V ) AD70V t5 ej« Comj). y4l. & alii , S^jf. Ex Adl. IV. 31. 
 
 15 xay primum & teitium ) - Lat. in nif. Colon. S^r. 51 ( •- *«< primora) 
 Co/fc. 7. lyjn. Tertull. ^ xaj tertium ) ^ Hiltr. 
 
 16 (a^aVnc ufq. h<Tuoi(; ixh) AL ( apud Grotium , Fellum , Simoniuin, ) L. 
 /lo«. 3. Bafilius , /€:;tfe. Copt. /,«t. .S';yr. Ttrtull. vel Marcion , Hilnrius , Peb^us , 
 Boern. in Gr, & Lat, Qir. fed quia vcrbum xaraT^jMova-jr utruinque verluin fu- 
 ftentat , is vcrfus prccedit , qui hoc vcibuni liabet. ^ {iyii^uv) Colin, ed. (line 
 dubio ex Sttpk. ix. lie enim folet. quare , quum Beza talem Vulgato ledlioiiem ex 
 fola conje<?luia tribuit , patet, ipfos Stephani codices ei non YifoselFe : ) Al. Cov.z. 
 Lin. Lat. & inde codd. gixcolatini. 
 
 18 -vXri) "TrXrii '6ti AL Avg. 6. Pet. 2. 3. & alii , EuthaL Thtophyl. Ex T. 19. 
 ^ KctTayyi^iTcu) Ka.ra'y'yt?^'t'i}ci} Eufeb. &, alii apud OccMwieniMw , Lat. 
 
 23 Si) Comf, & al. cdd. AL Avj;. 6. Baf. 2. Cant. a. j. Gen. L. Sin. Stap. Slepk, 
 omn. , graecolatini , & dcccni alii , Chryf. Euthnl. Oecum. Lat. undc ti Clemens Al. 
 St yt-M yS' '7»V) ^■^' ■^'*'" '" cod. Trev. manu prima & in Char. S^r. nefcio an mlF. 
 gr. praetci" Cov. 3. \ tzoA^o) ) ttoo-w Boern. Clar. ^ — yd,' ante ua?^r) edJ, 
 principes , Aug. 6. Clar. Stap. yg, cum plciiniueniir. , vol ctiam Syr. cum Clryfo- 
 Jlomi conim. , Lat. (70^) Bexa (ex AmbroJ.) &, cum eo , recent, cdd. item Al. 
 Steph. t. la. cum proximis. enim, pro magis , liabet Lat. mf. Colon, raanu prima. 
 
 24 '-y ) •- y4L Aug. 6. Pet. 2. Roe. 2. Clemens Al. 
 
 25 (/w.fv&)) codd. quidam apud Er. Et fie Trevirenfis in vcrbo mmieho litcram 
 penultimam pun6to fubnotato expungit. ^ av/m-TiaQauivii) 7ra.(>3.iJ.iVM AL CM. 7. 
 Cov. 2. Lat. Boern. ^ tt^oxott-hv KOf ^o^aV ) ;t<*C*'' "^ TT^oKonnv S^r, 
 
 Geo 18 yttjy ) 
 
S86 V A R. PHIL. II. 
 
 28 iWjy) *. Ah & verfionts, 
 
 29 V7z\^) vTTQ Cov. 2. ctTTo Cov. 4. Geti. Ex interpi'etamento Photii vel O^cu- 
 
 30 ii^iTi) 'I'SiTi Er. ed. 2. Clermns Al. &c. vid. Pa/or. de dialeft. § 68. 
 
 CAP. 11. 
 
 1 {it rsc. vra^aiuvBiov) Stifb. ed. I. 2. Steph. la. ly. n. V^. plurefve. unde itTic, 
 'TTct^auvQiit Curcellaci ma.vgo , Theodorit. Theofkyl. ^ tivo.} Steph. ed. 3. C/jfijf. & 
 fortalTe Gin. cum Cov. 4. (t/c) edd. frincijpes, Al. Aug, 6. Baf. 2. Ger. Lu. N.2, 
 ut apparet ex rafura , Pet. i. 2. Seid. Sin. Stap. Vff. Fien. codd. apud Bszam , & 
 decern ceteri , Ckmms Al. Bctfil. unde t/ L. Pet. ^. Chryf. de Sacerd. p. 516 ed. 
 Stutg. 
 
 4 ( TxoTrSrTf c ) At. Co//'. 7. Cop. 2. Steph. la.Athanaf. Bnfd.Lat! Enrb. i. codd. 
 gi-3£Colat. vel etiam nonnuUi cod. apud Vallanu ^ (to) Comp. ^ug. 6. Cant. 2. 3. 
 Pet. I. 2. Stap. Fff. & lex alii , Oicum. 
 
 11 'i^ouohoyyijrTctj)'i^ou-c^oyria-iTcii Al. Fff. Si. al. f^ X^i^k)'-^ Cijrillus Altx. 
 (qui tamen etiam habet, ) Novatianus , Hilarius , Caj^od. m PI'. 141. Bvtrn. 
 
 12 Mc") — Comp. Lai4d. 2. Mth. Arab. Lat.muki , Hilar. Pelag. 
 
 14 •),c')7t/o-|Mav ) o^yr.i; Comp. Land. 2. Ex I Tim. II. 8. 
 
 7.1 - t5 poft « Ta ) Comp. Al. Aug. 6. Stap. Vff. cod. plurimi , Clmms Al. 
 tZ Er. Steph.edd. ^ (/no-S ;(;;g/9£)^^/. C/«r. Lin. Roe. 2. plurefve , Clemens Al. 
 Ckryf. in comm. Lat. multi. 
 
 24 lAivao/btcLj ) TT^o? uuac. addit 5g2fl2 ed. 4. Al. Lin. Chryf. Copt. Lat. Syr. 
 
 26 t;>a?) ^srv addit ^l. Fff. & alii. Ex 2 Tim. I. 4. 
 
 30 vra^alBK?'.) edd. riff. Scholia Graeca , Photius , Hefychius , ut ordo quoque 
 Lexici ejus poftulat. {Tra^u/SoAiu^auivoi;^) _Al. Lat. aliqui & inde codd. grascolat. 
 Expers analogiae verbum. Librarius animi caufa allulit ad obvium parabolat voca- 
 bulum. vel vide Van Art. XXVil. 39 ex Hejychio. *] dvayiX.) TrAn^aa-^ Er. 
 Aug. 6. Roe. 2. & alii. Poll /lu , oraiirum a,va. 
 
 CAP. III. 
 
 1 aV<paAec) to aV(paAs? Er. Cant. 3. & al. Ex AO:. XXI. 34. 
 
 ^ ^i'-2 ) Er. Stepb. edd. codd. GrEci apud Amhrof. 1. II de Spir. Sanfto , cap. 
 6. Chryf. Lat. Syr. vel eti'am Hunt. i. Pit. 2. & al. Domino habet Didymus. (OiH) 
 Comp. Al. Aug. 6. Cant. 2. 3. Lu. Pet.i. 3. Sin. Stap. Steph. ^. //. li. yff. & de- 
 cern ceteri , item cod. grind omnes aut pene omnes apud y^ugnfiimm , & Er. an- 
 not, 5 Athanaf. Euthal. Theodorit. Lat, in mf. Colon, inanu prima & aliis, Pritni/fius. 
 
 4 dM.og) 
 
 i 
 
V A R. PHIL. m. 3ai 
 
 4 a^^cO ^ Bocrn. graece, Euthal. Ptt. 3. Syr. Calarit. Cw." 
 
 5 TTt^ncfxti) ■^t^iTo^H ed. Elfevir. iterata & aliae, Augufi. nee iion Hilar. 
 
 8 - 7?) £'■• ^''?- '^^ ^'^*^^' ^' 3' P^^: ^' ^' 3' '^"'^' ^ff- ^"''' » S^aicoliHlnl & 
 fex alii , Chrijf. Tbeodvrit. Euthaf. vel etiam JJefychius. (yi) Comj). Sbefk. edd. vei 
 etiam Al, Cov. 2. 4. Laud. a. N. 2. Seid. ^ {imn XQ'^^) -^H- ^' f^S- CbryJ] Lth 
 t/n; complurcs. ^/>«<) n/Mov Al. Bcfrl. Dmdorit, ^th. Cop. Lot. in inf. Trey. 
 Calarkan. 
 
 10 7u>A.uo^fii,uivoc ) (Tvfjifxoi^^ii^cfxivoc; Ah Celt. 7. Et fic , pod <j) , primura i 
 fcriptum erat in Fff. deinde « ab « abforptum ell. Coomratus habct CtUarit. ( for- 
 taffe , coor»atMJ .■ ) & lie CUr. latine. unde £o«rn. etiam graeee, avjutpo^Tii^ojuivoq.^ 
 
 11 Tar) «i(/. &c. Augujlinus. {rrf'ix.) Al. Barh. 2. Colb. 7. Cov. 3. Chryf, 
 Arab. Lat. & codd. ^r«ec&/at. Terlull. Inn. tScalii, S'^r. 
 
 12 e'Aa/Sof ) eAa/Sov » ^^Jn SiSix,ctloi)fj.ai Iren. & al. cum codd. graicolat. Confufl^ 
 ex TiTiKticoix'jbf , StvKci) , SixaioTuv^ , literis : vel ex i Cor. IV. 4. ^ i^oj prius ) -* 
 Lin. & verliones aliquot, tj ( •^ IijjS) Colb. 7. & codd. graecolat. Clemens Al. 
 /Et%. Tertull. Hitron. & alii. 
 
 I g « ) Cowp. 5^fcji?i. edd. wf//'. conftaiites , Lat. Syr. Chryf. &e. ( «V&) ) Er. Al, 
 Barb. 5. C/«r. Ce/i'. 7. Prt. i. 5. ^flff. SUfh. ly. & quinque alii , Fallit^ JEtb. Ckmms 
 Al. , Ciironicon yjl. Theodorit. Oecurti' hit. Ne apoftolui uimiuni libi dcrogare vi- 
 deretur. 
 
 1 4 sTTtxT. ) aVexT«vo/w{f 0? Fopnj. Fjf. ^ ( — t£ 6«« ) Botrn. Clemens Al. £"«- 
 tfta/. £at. mf. Charit. Novatianus , ^«ffor dc fingularit. clerieor. Hmm. 
 
 1 5 ( ^(jorwus^ ) All!!:. 6. C-iKt. ,5. Lm. Magd. i. Clemens Al. Diverfa eflc exempla- 
 ria , notat Hieron. 1. 1. c. Pel. e. 5. 
 
 16 »ayo!'; ufq. (EfOfeiv) -- Al. Colb. 7. HUarins Yi^2iv. Facunius. In rhythmo 
 s-cip:«i'. unde x.ap3i/ omittunt, & coinmata tranfponunt aliqui. Oinittunt Al. Burn. 
 Clar. Colb. 7. Coft. Hilarius utcrquc, Facniidus^vcl etiam ,collato Pelagio, Sedulius, 
 Sic refpondent incifa , tw dur^ goiXt^v , to at/ro ^^ovwv. Neque enim Latinis^ 
 qui , eomitc Coieliitno 2 , incifa tranfponunt , obfequimur , quum 'i:p9aa-auiv & 
 ?-o«X"'' pi'opius cohxrcant , & <roiy(iv metapboricum per lubfequcns ^gorwr declare- 
 tur. Plane to xai-sv/ ex Gal. VI. 16 Imc tradu(51:uni vidctur. 
 
 18 "^J - Aug, 6. Clar. Syr. 
 
 20 yd^ ) hi Lat. Syr. ^ i)m Colin, ed. Cop. 2. Hhy. ^ Xf^i'^ov) ^ Iren. V§, 
 
 21 ( *■ f<c TO 7fvf-'>a/ avTo ) .^/. rrrre. Tertull. Hit. Petag. Cufjiod. Lat. & in- 
 de codd. graecolat. Legit tamen Ambrof. Rufin. in Sj'mb. Leo. Legit & non legit 
 Cyrillus Al. 
 
 C c c 2 CAP. 
 
388 V A R. P H I L. IV. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 iyayrnrol alterum ) - Aug. 6. 
 
 2 ivcoStav ) Cowp. ^f*^^. ed. 3. Mill, &c. \voStctv.Er. At. Aug. 6. SUif. Ff. cum 
 paucis. ut fi effet ex 0^0?. 
 
 3 va) ) tdd. frincifes , Al. Barb. S. Cant. 2. 3. Sin. Stap. codd. gratcolatini & 
 ofto alii, Falla, AEth. Arab. Lat. Thtodorit, Oecum. {kcci) Stejih. ed. 3 , Btzat & al. 
 cum paucis mf. , Cbryf. 
 
 4 ( • TravTOTS J ) Vid. Gnom. 
 
 7 (p^n-^mu ) ^^aqria-ri Lat. Thtodorit. in comm. Vtrumque Chryfoftomus. ^ cow- 
 ftara ) corfora habet Orofius & cod. gratcolatini. 
 
 8 ;ta( ) cfl?fl?. wjf. Clmeyis Al. ChryJ. — Z.af. & Cur cell, append. 51 s7ra;vo(;) 
 difciflinae addit Lat. multi. 
 
 12 xa/) «ii. frindfts , ,4/. ^7/^. ^. G«». Pft. i?. 5. Staf. f^ff. codd. gratcolottini & 
 quinque alii , Clemens Al. C/zry/. Euthal. Thtodorit. Lat. Ji x.a.1 L.^Si) Sttfh.cA.'^ 
 &. al. cum paucis mf. 
 
 13 X^'S"'^) '^'^' ^^' Graeci recentiores videntur ex 1 Tim. I. 12. liuc vetulif- 
 fe. C - ) Al. Clemens Al. ^th. Lat. tk al. 
 
 15 Si) ^ Cvmp. L. Clar. Chryf. Euthal. Pet. j. 
 
 19 (7rA«gw3-£tf) Aug. 6. Cov. n. 4. Lin. N. 3. Roe. 2. ^#. unus apud Er. Cbryf, 
 
 '{Thtodorit. Lat. 
 
 2.0 >w) -■ AEth. Lat. mf. Clvar. Syr, 
 
 22 Tra'vTSi;') — N. 2. 
 
 ^3 ( "^ '^f^'^'" ). Comp. aL Aug. C. Colh. 7. I. Fit. 2. 3. Sin. Stay. & fex alii , 
 'Euthal. Arab. ^ '^diTcov) t» TrvivfjiUTog Al. ciiin proximis. ex Gal. VI. 18. ^ ajuvv) 
 ' •- Chryf. Hilar. 
 
 E P. AD C O L O S S. 
 CAP. I. 
 
 2 KoXoaaa7g) Comf. Eezae & al. ed. Botrn. Cant. 3. Cov. 3. Hunt. 1. Lu. Sin. 
 Staf. Stefh. ^. ly. Chryf. Lat Tertull. &c. nee non Clemens Al. Theophyl. KoActcxaaTc, 
 'Er. Steph. edd. ./4ug. 6. Vff. &c. Hoc defendit Rev. /. C. Schwarz in Comm. L. 
 Gr. p. 799. Nulli funt numi , ex quibus oithographiajliujus nominis peti poflet. 
 H X^"^'''') X^'^^ '"""S ■^^' ^ ^^"' ^J^' H ^''f x-v^ia inaS X^'^^) ^dd. mjf. Armtn.^ 
 Cop. Cajjiod. ( .- ) Clar. Colh. 7. Pet. 3. Orig. in Rom. 1. 7. ejufve interpres, di- 
 ferte, Chryf. clare, Euthal. Theofhyl. JLih. Lat. (in codd. Col. Trev. raultil'que ali- 
 is,) Hilar. Pelag. Syr. Neque expoiiit Jhtodoritus, 
 
 3 »a<) 
 
V A R. C L. I. 
 
 389 
 
 3 xa^' ) -> jEth. Ctar. UiL C-iJjioti. Syr. t« Boern. Cbryf. 
 
 4 w) rnf t» L. & alii, e proximo. ^ Tnv t/<) h iX^fi ik ^l. &, al. Ex Phi- 
 lem. V. g. 
 
 5 Sid ) xau Caff. Fff. 
 
 6 Koi feciinHuin) ^^Al. & alii apud Er. & Mill. ^ ( xai av^av6i/.ivt>v ) Cowy. 
 yf/. Coir. 5. LrtM./. 5. i[„ Lin. Pet: I . Roe. 2. srid. Sttfh. ^. la. Fitn. , gratcolatini , 
 A^th. Lat. Syr. Chryf. Thef'dorit. Tljtofhijl. Ex v. 10. Stapulenfis : Oy ardam rario- 
 r» txtmflana Graeca kabmt av^aviutror. ^ fltraque ttiam nihil haheni , quod et.{Tco 
 crefcit) rtfpondtat, 
 
 'J X.C11) -. Comp. yfl. Mt/;. Lat. Barb. I. Clar. Syr, ^ vjuar') tiu£f Al. Fff 
 & alii. 
 
 10 vfxa^) - At. Colh.-j. L. Lin. Ckmens A\. ^ xvj>/8) Sew Roe. 2. Si)r. & al. 
 Ex feq. vel ex i ThclF. II, 12. ^, fv ttuvti i(>ycf> d-yadoS) iv Travri 'i^yu dya.'ici' 
 Fff. Syr. ^ iiq Tjji' iTTiyvciKnv) iv rfi i'7nyvci(rei Roe. 2. & al. tv iTziyvaa-ei AU & al. 
 
 II. 12 wtra ;yat£a4- ei/;;t:a5/5"«i'T«c/ /usTfli ;:t'*§^? *''^<*c'f»>"'"K^w^. (5^. CkrijfSyr. 
 
 12 •^T-ar^i) 6f(5 «flu TatT^/ Cowp. Fff. &. alii, Athmafius. Ex c. III. 17. 
 
 13 vfxac) iixxc Henrici StefhanicAA. Aug. 6. & alii. 
 
 14 Sid Tx cti'uaroc avT>i^ Er. & inde al. odd, , vel etiam Baroc. Cov. .5. Laud. 3. 
 Pet. 1,2. cum ^m. & aliis perpaucis, Armm. Ex Eph. I. 7. Mendo languinis fit 
 verfu 20. ( - ^ Comp. Pltintin. Al. Aug. 6. B»f. 2. Cant. j. Cov. 2. 4. Qm. Hunt. 
 1. L. Lin. Miigd. Pet. j. Roe. 2. Seid. Suty. SUfh. S. f. 9. o. /{. Fff. item N. 2. & 
 Sin. mami prima; graecohtini ; ASth. Lot. Co|ir. Sip: Athmafins, Chr Joji. Cijrillus 
 Altx. Enthitl. Theofhyl. Hilar. & al. Etiam alias formulas Paulus brevius ad CoL 
 quam ad Eph. adiiibet. 
 
 16 i'i T{ B^ivoi xtA.") 9^6voi, flioTWTtc, x.ug/ciT>iTK Valentiniam Bpud 7rm. & Theo- 
 ior. S^orci, Kv^tormt^ , fict<riAuiii , Ajothtw , Af«T«^')»a^ Doftrina orient, apud Ck- 
 nuntem Al. 
 
 18 a'p^r, ) Nonnulli comma dcmunt. ct-vu^Xf> -^H' ^« Cf/i. 7. Chr^. Euth»l. 
 Fet. 3. Ex I Cor. XV. 20. 23. 
 
 20 TK aiixctroc; ) — Clar. Steyh. f. ni recurrente. <|| ^l avTH alteium ) ^ 
 Cov. 2. Rot. 2. Stcph. 9. m. JEth. Lat. ^ codd. graecoktini, Chryf. T&tophyl. avrS 
 recurrente. % iv) i-tti Er. Fff. & alii, e proximo. 
 
 ai TM Siavoia) ejus addunt Iren. Tertull. Hilar. Hieron. Caffiod. Clar, 
 
 S2 (aCrS) Al. Aug. 6. Pet. I. 2. Stay. & alii, Syr. Iren. 
 
 24 fvv) S,; vvf Lat. & graecolat. & inde Beza. x«J %7/j: qui item pro pvp. J, 
 Jabct 2 Cor. VIT. 9- U ( - f^- ) Al. Aug. 6. Baroc. B:,f.2. Cant. 3. cd 7 
 Uf.*. U LU.N.S. Fa. J. Sin. Fff-t graecobtini, Ar^l, Lat, Syr, Thiodorit Eu- 
 
 C«C3 t/,^i^ 
 
 il 
 
390 V A R. C L. II. 
 
 thai. ^ avTarscTTAn^oo) dvciTThn^oo Soern, N, 3. Pit. 3. IJ 0)0? Q«r. grsece, Un. 
 Ex V. 27. 
 
 26 t't/f; Si) vZi L. & alii in ed. Oxon. Millii. ' 
 
 27 Wc ttASto? ) cii. C/zrj^ &c. t/' to ttASto? ^/. ^af . (f. Ger. Stav. Fff, codd. 
 multi, Ckmms Al. Euthal. tov ttXhtov Clar. to ttAbtoc ^ofr». ^ ocj Al. Lat. 
 ^ jy t/Vrf) Apud alios fequitur comma, apud alios praecedit. e<5 u^a? Grjeci cod. 
 emendatiores , Erafmi indicio & opinione. 'tv rijuTv Thiophyf. 
 
 28 Trdvret dvQ^coTroy , medium ) — Comf. Aug. 6. Colb. 7. & alii , Q&mem AL 
 Ffimaf. ^ kaS ) ^ Al. cum proximis pauculis , Prima/. 
 
 CAP. II. 
 
 2 ( o-y^-yS/^acS-bTe? ) ^t. Barb. i. Colb. 7. Stifh. s. Q. ta. Befych. Ckmms & Cy- 
 W//MJ Alexandrini , Lat. ^ jfji) primum ) tdd. mff. Ckmms Al. Chnjf. -~ Hilarius 
 utcrque, AugujUniis^ Clar. Coft. Syr. ^ <£tj Trarqot; yjj) ucrumque yj^, omittuut 
 Al. Lat. in cod. plerilque. alterum utium k^ omittunt alii. 
 
 7 h ante tm ) ^ Lin. Roe. 2. Lat. aliqui. ^ iv auTw ) ^/. 5ar. L. Roe. 3. 
 Lat. codd. aliqui , /Irchlaus. h recurrente. 
 
 9 aonfict'vi^tuic. ) tdd. mj]. Epit. apud Clim. Origcms , Athanafius , Andreas C^ef. 
 Scholia Grxca, Lat. Hilarii, Amhrof._ Aiignftin. Leo , Cajfod. & alii, Verfmies. — 
 Jrm. f. 18. Cyprianus , Archelaus. quia videlicet inftitutum corum non poftulabat, 
 hanc particulam citari. Eandem Havjino in Ap. omittit non femel: & tamea in comra. 
 ad. Ji. 1. tra6tat. Legit & non legit Primafms. 
 
 1 1 t5 a-U)iJ.a.ro<i tcov djua^riSv th? craQKoq ) tw? aa^zoq rav d/ixa^riav Sijr. ^ rSv 
 dfxa^riSv) edd. mj]. Efifhan. Chrff. Latini codd. aliqui apud Auguftinum ( -^ ) Al. 
 Clemms A\. Athmaf. /Eth. Cojpt. Lat. Barb. 1. codd. graecolatini, Tertult. Cyprianus 
 (qui duo etiam t'ji; aaqzoQ omittunt,) Hilarius, Pelagius , Fulgentiiis. ex c. I. 22. 
 •fl Tn? cragjcoi;, Iv) — Aug.S. 
 
 12 ^ Twi' poll ex) Cowji. ^/. Aug. 6. codd. plurim. D/r}/ t&^i/ Er. Stefb. 
 edd. &c. 
 
 13 J,«ac) n'.wSc: Gm. & al. quorum tamen aliqui mox u/^wv retinent. ^ w) - 
 Er. L. & al. uti Eph. II. l. % avviCaso'Tfoimiv') a-vvi^MTroira-iv Er. ed. 5. & Stefha- 
 nor. ^ vty.aQ ) Comp. Steph. ed. i . \Al. Cant. 2. 3. L. Lu. Pet. 2. 3. Fff. Fien. & 
 quinque alii, Euthal. Mh. Hilar. ( - ) Er. Steph. ed. 3. cum perpaucis raf., Lat. 
 unde «/^a? Er. ed. i , (quanquam delet in Corrigendis,) y^ug. 6. Baf. 2.^ Gov. 4. Gen. 
 N. 2. Slid. Sin. ^ y^uiv') edd. principes , mJ)'., Syr. Chrijf. Hieron. in lela. 53. IMlar. 
 uterque, Lat. in mf. Char. &c. {Cfxtv) Beza & recent, edd. Cov. 4. Lin. Stap. Steyh. 
 f. fl. Fff. Mth. Lat. Tkeodorit. Ampleftor ledtionem Cy,i\', & hoc incifum con- 
 ne6to cum verbis antecedcntibus. Sic verfus 13 cum antecedeacibus alloquitur 
 gentes: veri'us 14 introducit lud^os loquentes. 
 
 14 TOf? 
 
V A R. COL. II. m. 391 
 
 T4 Tore SiyiJutTiv,^ S:tff>b. cdd. , ToTcioyiMnriv Er. Vid. Gnom. ^ ngxtr) ^iv 
 Cfwf. fff. &. alii, Confcjfw cccl. or. p. 87. 
 
 15 T*c '«p::c«c xai) Tiiv 5-!X()x.i Novniianus & alii, nee non ^yr. Primura ex 
 finiilinidinc litcrarum: deindc ex gloira. % iv Trappnjia.,)^ falim coA. Lar. Tn- 
 tirtnjis, ^ aCrri) aOru Er. & *1. 
 
 17 T»v A«tMovT&)v) r5 //fMoTTO? Socratfs 1. 5. c. 22. fie inde Hiflorii\ Trifart. 
 1. 9. c. 38. n^fcio «in ^f*. Ex Rom. V. 14. ^ •* t« port tjS,ut) Comp. ^ug. 6. 
 Fff. cod. pluiinii, Chnjf. Viide pro Xi^"^*^' i:C'?"»? ^y>'' -^'"b. Etycn. 
 
 18 ( - M>i) /^/. ^iM-ct. Cunt. 3. Oi-ig. 1. 5. c. Celf. L,it. aliqiii, & inde Clar. 
 vel etiam Tertvll. ]. 5. c. Man;ion. c. 19. ar VIS lONIB f^S, inqwit, an^elim 
 diabant cihis ahfiinmdum &c. Conf. Var. Gal. II. 5. ^ , tiKyi') axw, Lflf. in cod. 
 ^itwxx.Pdag. Haym , now atnuente epilbola dc cibis jud. apud TcrtulLlktextuHilam. 
 
 19 ai^'j);) Aug. 6. Fff. plurcfvc. Conf. Var. Eph. IV. 16. d^m pleriquc. 
 
 2,0 ( w. Jr) Al. Cov. 2. 4. Gen. P(t. j. Roe. 2. Stefh. <J. /. /sr. ry. Euthal. Thojihyf. 
 JEth. Lit. (in cd. Stcph. & in mf. St'hclli. & Trev.) & codd. graecoLnini, Cypri- 
 iin. Vid. Qnom. nnde auwn fupplet C/ur. -jag Sijr. ^ ( >- tc^j ^^Z. Aug. 6. F^, 
 cod. plurimi, C/irV: 
 
 CAP. III. 
 
 4 (Jua^r) Colt. 2. Fff. Lat. &. codd. griicjulatini, Cyfrian. Cifrijfojf. & al. 
 
 II Tci) ^ ^/. & al. 
 
 T2 oiW/^ttft)!') £r. cum paucis cod. quia pluralls frequenrior, etiam apud LXX. 
 ( oiKTi^ix^) Comf. Al. Aug. 6. Cant. a. 3. Colt. 7. L. Fct. i. 2. 3. Sin. Stap. steph. 
 i. I. la. ly. &quinquc alii, Clemens Al. Chryf. Eulbal. Lat. vel etiam Orig. 
 
 13 X^"^l<i) tJ'i. mf. Clemens Al. Hil^tr. Leo &.C. zi>^ioq Al. b'arh.i. Lat. aliqui. 
 ^ vfjii'v) r/j.?v Cc-mp. Fff. & alii. 
 
 15 6sb ) J^e<5-t? Al. Barb. i. L. Roe. 2. Stepb. tct. JEth. Copt. Lat. & codd. grat- 
 tilatini, Sy. Oemtns Al. Ex v. 16. 
 
 16 X(li'^>^)V''i-- ^i- ex eompenfatione, coll. v. 15. item Fff. & alii. ^ h TraVn 
 e-c(p.ct) Soquentihus verbis Iioc jungit stap. Clemns Al ihrijf. Litini multi, Bezit 
 in annot. & Hmrid 'ttphani ed. 3. nee non Aug. 6. Anteccdentibus, plerique a- 
 lii, 5t/r. % (Tate Kr-Q^isLK) Al. cum multis, Lnt. Sijr. Cknjf. Ex v. 15. ^ xu- 
 ^icf>) cdd. &c. Sic Eph. V. 19. {b-u^) Al. Barb. 1. Bvern. Oar. grsce*, Rot. ". 
 Omms Al. Mth. Lmi. multi, iyr. Ex v. 17. 
 
 Tj.^l'^T-'lh^-H' ^ '"'^''* '"^^^ '^'^- ""ff- ^h'^' ^^^' Jn nif. Sclielli. 
 Iiu. LnJI".! i. inlt. divm. lit. (kc. «tk ;>:(-/g-W Al. Cojst. codii. graecolatini. unde Domi- 
 ni mflri hfn Chrijli liabet ^th. & fie , vel, DbmmlejU Cbrifii, Jiabeut Lat. .svr. 
 ^ xiz, altcruui; - Lat, ml. Cliarit. Paulmis, syr. '-^ * 
 
 l8 •» iSi^t;^ 
 
39^ ^ V A R. C L. III. IV. 
 
 1 8 ^ ISioic') CotHf. At. Gen. Hunt. i. manu prima, Stid. Staf. codd. grutcolat. 
 & Tex alii , ^w. Arab. Lat. Syr. Ckrmns Al. Chryf. Thtofhyt. Hilar. & al. unde 
 pofl avS^aiaiv addunt Cyav Theofkjl. & codd. graecotatini ( id'ioig ) Er. stevk. edd. 
 cura paucis mf. Ex parallelis. 
 
 20 iv) Comp. Ckryf. & flc, vel iv tm, Jl. Bmf.s. Cant. 3. 3, Co/fc. 7. L. Lu. 
 Vti. I. 2. J. Sin. Stffk. i. I. m. ly. codd. graecotatini & fex alii , T/'eodorit. Eu- 
 thal. & alii, Lat. plerique. (^ra) Er. SUpk. edd. cum paucis mf. & Ckm. Al. 
 
 22 xara vravTa ) edd. mff. vtrfionts , Ckmtns Al. &c. — Roe. 2. Fff. .^tb. 
 V (o(Zi9aA^oJ«Af^(a) Al. Clar. Lov. 2. Hunt.i. nee non Stap. ^1 (icvqwj) M. Lin, 
 Roe. 2. Clemens /it. Copt. Lat, in mlF. Hilarius , Pelag. & cod. gratcolatim , Syr. ex 
 compenfatione, coll. V. j6. 
 
 23 x,ai ttS-v) -^ ^/. Zflt. ^ S t;) Er. Al. Aug. 6. & alii. 
 
 24 ( An';J/{'&£ ) Al. Aug. 6. Barb. 5. Baroc. Cant. 5. Cot). 2. ^. Gm. Z. P^f. 7. ^. 
 ^/. C/'r)'/ Tbtodorh. ^ 7ap ) — /^/. Roe. 2. /Etb. Lat. Pelng. Librai'ius fefti- 
 nans, poll tw, Kv^ia ftatim fcripllt, ex alliteratione ad v. 23. Hinc & SaMuiTi 
 fervitis reddit Lat. & ukerius pro xAti^ovofMctQ x-tX. htreditatis Domini cbrifii ha- 
 bet Hilar, quem fequitur Clmr. latine, nee non Boern. graece & latine. Ex inter- 
 pretamento: ficut, poll xA«govo|w/a? , vy.m addunt Cou. 2. L. Roe. 2. Tbtodorit. 
 
 25 ^\ ) -yatg Idem Al. cum proximis , per corapenfationem. 
 
 CAP. IV. 
 
 .1 H^cLvo^c, ) i^am Al. & alii , Lat. plerique. 
 
 2 iv iuXct^''^lx) edd. mff. Clemens aI. Ckryf. Lat. Syr. ^ hilar. Clar. 
 
 8 yva) yvu) £}-. quanquam in tertia perfona interpretatur. f[ yvw . . . vy.cov) 
 yvcon . . . ri/xct)\' Al, Colb. 7. Cov, 4. Gen, Pet. i. Roe. 2. Stepk. la. Colin, cd. & tres 
 Graecolatini , cum ^tb. Id ex Eph. VI. 22 liuc translatum ell. Sinceram utriulque 
 loci leftionem lublequitur antiquillimus interpres Latinus , nee non Synis. Ad 
 Epheflos liabent : ut cognofcatis , quae circa nos Syr. tne)funt. ad Culoirenles autem, 
 ut cognofcat quae circa vosjunt. Vtrinque fequitur , ^ confoletur corda vejirn. In 
 utraque epiilola Millius , yva . . . uum , genuinum putat ; 7r&)Te . . . vuav , item 
 in utra(]ue , And. Buttigius in prsef. N. T. Graeci. Multa fane inter fe liniillinia ha- 
 bet utraque epidola , fed tamen mutatis mutandis. Et tere in ejufmodi parallelif- 
 mis , quos librariftrum fedulitas commifcuit , alia uno loco , alia altero genuina eft 
 le6tio. Sed vid. Gnom. 
 
 9 7ri<ral Ka} dyaTtmcS ) ayaTtmcd Kcti 7ri<r£ Aug. 6. Chryf. Lat. Ex V. 7. 
 1 1 /w.3rci ) .- yEtk. Lat. in cod. Char. Pelag. 
 
 12 ^»rt) 
 
 J 
 
V A R. I T H E S S. I. 395 
 
 T2 7rTi) MT« /.uir, 6. N. 2. Lilt. ^ (^-rtT^^ticofo^^uivci ) Al. B»rh. I. Botftt. Oar. 
 Cblb. 7. Cov. 3. Stef/y. ix. Hoc minus congruit cum ftilo epidolae, in quaiiuaquaai 
 w^.n^ovo^ia , fiKpc TrAn^suiJ.at & -rAr^ouat exftat. 
 
 13 AAor ToAt/i) TToAvr •roi'oi' i</. Copt. Lat. Ex alliteratione ad ttoXvw undc 
 nrodor TrjAt/c Co/i«. cH. Co». 5. SUfb. ta. codd. quidam apud Stajiuknfim. 
 
 i5 fx) -- L«t. Pridcm circumfertur Pauli id Laodictnfes epiftoia, exftatoue 
 etiam in cod. Lat. N. T. annorum circircr MCC. ut docct I. F. SckaHnu Vindcm. lir. 
 Colle»5l. I. f. 21?. & in cod. mf. Berolimnfi & Schtlkorniano , & in Veffione vetcri 
 /tngUia cum prologo , fed fub calcem codicis mf. Exhibent epiftolani, & fcripto- 
 res de ea rccenfent , lohanrus Dt ta Hayt T. XVI Biblior. max. f. Sijy feq. & C. 
 Rtintccius in N. T. quadrilin;^ui , fol. 956 feq. Explodit etiani prjeter csteros Ejliut 
 h. {.Fabridus in Apocr. N. T. p. 853 feqq. Pritius & Hofmannus in Intiod. in ledh 
 N. T. p. 1 36 feqq. 
 
 EP. lADTHESS. 
 
 CAP. I. 
 
 T TaTQ.) TTaxQi n/MOY aK & al. ^1 aVo uf(|. X^i'^*^) f''^- *»]]• Arabs Erpenii , 
 yfrmcn. Cajfuui. &c. Ex parallelis. ( ^- ) R-c'- 2. Orig. in Rom. I. 7. ^th. Lat, ple- 
 rique , .S^r. ^ rucvt , x.zi Ku^ia) t« xt;^/« ji/^av Coyt. ^ xaj xvgia jxaa ^g'^'S) 
 
 4 vTO Q'tH , ) Bixa, ,u-To fltS 5t?p'». odd. 
 
 5 it tertium ) -~ Comf. codd. alii , Lat. mf. ^ ty quintum -- ^/. Cov. 2. 
 f^len. Lat. in mf. Schelli. 
 
 '7 (Tt/'-Tov) Prt. J. /lof. 2. iffj'fc. f. 0. ^th. Lat. Barb. r. Clar. S^r. 
 
 8 xa/ prius ) xa) «r t« Comf. Fff. & alii, xa/ th Jug, 6. ^ xai alterum ) ^ 
 Al. Colb. 7. Lat. & gratcolat. 
 
 9 liuMv) i/uav £r. y^M^. i^^. /^]f. & alii, Lat. aliqui. ^ iXoiMv) tXof^ty Sttfh 
 ed. 3. & recent. Sphalma. 
 
 10 l» fecundum) ix tuv Aug. 6. Fff. & alii, Chnjf. E proximo. 
 
 CAP. ir. 
 
 ^ -. rsA P'^f^ aVii) fowf'. y^/. Au:r.6. Stap. Fif. &.C. Cirij/. Cyrift. Thtolorit. 
 Eutbal. Lit. i'jr. xctf £»". A^;'^. edd. cum cod. pauciflT. 
 
 7 wT/oi ) tdi. Aug. 6. & codd. Gncci apud Stunicam ceterofque. ( vtiyrioi ) 
 
 D d d cod 
 
594 V A R. I T H E S S. II. m. 
 
 cod. Farifinus apiid Simoniuni , Fff. & alii , Clemens Al. in cod. Palatino , Lat^ 
 yirab. Erpen. v adhjefit e proximo. 
 
 8 i/A^^ofJiivoi) Conif, Er. &i ^\. Aug.6. cum paucis aliis, Chryf, Staj). {of^n^o- 
 •fitvoi) Er. ed. i in textu , Al. Get: L. Lu. Pet. 2. j. Fff. & feptem alii , Euthal. 
 ffefyck. Vtrumque, Hunt. i. Theo-phyl. 
 
 9 70?^ ) edd. mff. , Sta^^. Chryf. ( -- ) ^/. & alii , Lat. ^ ix-n^tj^a/xiv ufq. 
 CtS) - Syr. 
 
 ij 12 aajj [xa^Tv^QfAiVQi ) Comf. Er. td.i.2.3. Aug. 6. Cant. 3. Cov. j. Hunt. i. 
 Magd. N. 2. Pit. I. 2. Sin. Cbryf. '- Al. Hil. irn^ ixa^v^iuivoi Er. ed. poll. Sttfh. 
 ed. &c. ex rliythrao ■^a^ctf^vBiiy'ivot. Conf. Var. Act. XXVI. 22. 51 xaAycTos ) 
 KotAio-avToq Al. & alii. 
 
 14 rd' avTO. ) ravrd edd. al. 
 
 15 ( ^ ISia^) Al. Colb.2' Orig. , Dhilogus contra Marcion. Hilarius , Pelagi- 
 us , JEth. Lat. Graecolathu. Licet fuos adjecfio Jit haeretici. TertuU. C. Marcion. 
 Adjecit librarius Marcime antiquior ex v. 14. vel ex Tit. 1. 12. "JJ )5^*? ) y.uas 
 Stefh. ed. 3. Vjf. Sphalina.. 
 
 19 ( - X^'^^) AL cant. 2. Clar. colb. 7. Sin. Stap. Fjf. & fex alii , Theedo- 
 rit. Lat. in mi". Reutl. Hilar. Syr.^ 
 
 CAP. III.. 
 
 2 xaJj alteram) — Boern. Syr. ^ ^idzovov ufq. luciyyiXia) (Tuvi^yov rS Ivay- 
 -yiX'm t5 SeS xa« Trar^oQ Armen. ^ (^avvi^yov t5 fiei?) ledtio media, nam partici- 
 fem oferis Dei habet Hil. au.i'f^ov 6eS Clar. Colh. 7. unde miniftrum Ilei, habet Lat. 
 ^tdzoYOV Ko,} crvvi^yov tS QiS Beern. xa] avvip^yov yifj.Sv omittit Al. Aith. Lat. nee 
 non Cofiici, f {v7i\) Al. Colb. "7. Cov. 2. Roe. 2. Chryf. Lat. codd. graecolat. Ex 
 s Thefl". I. 4' H '^'S'Sto; vuav) rT/^toQ i^juSv Er. & inde aliae edd. 
 
 3 Tu) tS Barb. i. Baf 2. Cov. 3. to Conif. Colin, ed. Al. Lin. Stap. Fjf. 
 8 5-«x«Te) s->i»sT6 £»•. Aug. 6. Boern.. 
 
 II )i><Mv alterum) ~- Lat: multi. <[J ;t(;<roc) -~ ^/. Co/^. 7. clar. Lat. in 
 jnargine Bibl. Venet. 1519. 
 
 13 ( - ;^P'?"« ^ -^f C«wf. 2. 5. Clar. cov. 3. 4. Lin. Magd. Pet. 3. Roe. 2. 
 Stsip. Fjf. Euthal. Lat. in ml". Sclielli. manu prima, nee non L. ^ at/Va) — N. 2. 
 Lat. aHqui. df^iiy addit Al. cum proxiniis.. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 ink. TO ) — Al. Fjf. cum multis , Euthal. il Sv ) - Cov. 2 & alii , 
 Euthal. Cajfiod. Ineunte ledlioue. 1| /kjS) ~. Fff. nefcio an C»/orf. H ha) 
 )(,a(jd)q K^ TngiTTixTHTi , ha. Al. cum proximis. 
 
 6 TT^OUTTO- 
 
V A R. I T H E S S. IV. V. 59J 
 
 6 irPotiTTOfJiiv) Cowji. y^l. Aug. 6. cod. plurimi , Ctemens At. Cbryf. iiec non 
 Fff. 'Tr^oeivrauiv tiJ. al. ^ Sn/na^TVQci/MSci ) i\ifx.aQru^6/xiQct Cov, j. & al. uude 
 
 7 tiuac ) uaa? Vff. & alii. 
 
 8 icftj (Jo'vTflt) JovT* z^/. CAf^i/'. //»'fft. Sy. St^ovra Er. Aug. 6. Fff. Athana- 
 fits. K^ JiSovTd Bnroc. Boern. Clar. Prt. 3. % vucLt^ ) Er. Steph. td. i. Aug. 6. Baf. m. 
 Laud. a. L. Stay. Suph. omnes, Vff.-, graecolMtni, & feptcm alii, CUmms At. Hi^ 
 lar. Arab. Sijr. ( >-^a? ) Comp. & al. edd. cum pcrpaucis inf., Ckryf. Lat. 
 
 9 iXi'^i) «'^''' fnjjf- Syr. Ex cap. V. i. C *PCO/"«i' ) Cbu. i?. Rot. a. Stefh. e. 
 Chryf. Lat. Barb. i. Oar. 
 
 1 1 IS'iuk; ) tdd. mjj. ex parall. ( - ) Barb. a. Boern. CUr. Cov. a. Pit. j. 
 Chryf. Eutbal. 
 
 13 9fA«) Er. Stap. Syr. Chryf. vel etiam Baroc. Hunt. i. Pet. a. 3. Roe. a. 
 Steph. ^. Q. ly. Hen. Rufin. Auguftin. Rurkius. ( OiAo/Mv ) Comp. Al. Baf. 3. 
 Cant. 2. 3. Clitr. Cvlh. 7. L. Steph. d. 5. /. la. Fff. Mtb. Arab. Lat. Hippol. Orig. 
 Cijrillus Hitr. Clinjf. Tlieodvrit. Huophyl. Cyprian, ik. alii. ^ diiA<^ot ) >- Cov, 3. 
 Hippol. Lat. in nil". Rcutl. JHaimo. ^ ( Kot/uoojuivuT ) Al. Barb. s. Cant. 3. Cov. 4. 
 
 Gen. Hunt. i. Lin. Magd, Pet. 3. Steph, r)'. Librarii pro m flatim *o/ arripuere. 
 i[| xafia'O a>Q Clar. Hippol. (Jrig. 
 
 1 6 01' HK^o] ) ol viv-^ol 01 Lot. Syr. 
 
 17 (;):(5(s-5) Cbrifio habent Lat, plerique, quatfi. 95 ad ortliod., & alii. 77o- 
 wtino Chrijh liabet Hilarius. ^ Travron ) tdd. mj]'. &c. Hilarius quoque : ex quo 
 tamen omnes liabet Clay, latine , librario Hilaiii verba , cum Domino omms , pr» 
 Pauli verbis amplcxo. 7ravT«? vero eft etiam in editioue Jigurim 1708. 
 
 CAP. V. 
 
 3 ( ^ "ya^ ) Al. Pet. I. Roe. 3. Lat. aliqui , Tertull. undc Si Clar. Chr^f, 
 &ffl. 
 
 5 Trdnic,') Tra'vTt? ya.^ Al. cum proximis, Sijr. 
 
 ft ijcq prius ) — j41. Co//;. 7. Clemens Al. non fcrael , /Etfc. /^f«i. Laf. mf. 
 Scliclh. & Trcv. Sy. 
 
 13 eawTor?) Cowp. 5fZ3, eoque tefte omucs codices, Aug. 6. & alii codd. in 
 Er. annot. & plerique apud Mill. Clemens Al. Hilar, nee non F^. ( ctino7c, ") £r. 
 //m^. 6. in comm. ^tif oc 5.i/. 3. Cant. 3. 3. Magd. Pet. i. Roe. a. Sin. Stap. /Eth. 
 Lat. & gratcolatini , Sjr. ch-)f. Theodorit. Vtrumque TheophtjlaUus. quanquam 
 etiam ai/To/"? reciprocam vim liabet. 
 
 'iV^ Kff\ prius) — Al. i>in. &. al. 
 
 D d d 4 l6 c^e;t<»y- 
 
396 V A R. a T H E S S. I. 
 
 1 6 d^XC'T)'^^^ >m iv) K^ Hiffol. 
 
 21 Sox.if^dCi'^i) fdd. &.C. Cyrill. LefHo media, unde ti SoyjiJccL^iTi Vff. & al. 
 ioKiy-d^ovTic, Comjp, Aug. 6. & alii , Cyrill. St SoKipcd^iTt ks\ Sdd, Clemens Al. 
 
 23 rijuuv) — Iren. 
 
 27 DDK'^a) ivo^Ki^ct) Al. Clar. Colb. f. Cov. 4. Gtn. U ( *^ d'yotq) JV. 2. 
 Jf^th. Hilar. & inde cod. graecolatini, vel etiam Cajjiod. Facile omiiTiMu ante a'lJsA^w. 
 
 28 dmv ) ^ Hilar, Lai. in mf. Colonienli. 
 
 EP. II AD THES 
 CAP. I. 
 
 1 C;:te'S"<? '«o"«) y^ug.C. plurefve, Hilar. Omittit Domino etiam CaJJiodorus. 
 t vjuSv) ^ Colb. 7. i7//. C/ijr. 
 
 Y Ku^ia") xv^/« «^MV /^. & al. 
 
 8 TTvol cpXoyoc ) edd. mff. Hilar. &c. (^Xo'y'i_ 'ttd^oc, Barh. i. Roe. 3. Co ft. Lat, 
 
 &i cod. graecolatini, Iren. Tertull. & ut Eftio videtur, DiecjikijlaBus , iicc iion 6j>r. 
 m rixm ) - Theophyl. H ( -- X^'^^^ ) Cant. 3. Clar. grjece , Colh. 7. Cov. 3. 4. 
 Hunt. I. Magd. Pet. 3. Roe. Sin. Stop. Fff. AEth. Arab. Copt. Jkecdorit. EnthaL 
 Oecum. Thecjihyl. 
 
 9 o'^i'^eQ:) 6Xi9piov j^l.Colb.'^. Tertull. E% rhythmo cticoviov. interitus (oAiQ^ov^) 
 Irtn. hand femel. Inde J)i'z.«v almiov conllruxere Latini. 
 
 10 '7ri<;-iu(7aTiv) Comp. Al. Aug. 6. Baf. 2. Cant. 2. 3. Cov, 2. 3. 4. Gen. Hunt, i, 
 X. fJn. Lu. Magd. Pet. 1.2. 3. Roe. Sin. Stap. in verfione , Steph. t. (^. /a. ly. 
 Scholia Graeca , Lat. & codd. graecclatini , Iren. & alii, (^ig-ivkenv) Er. Si aJ, 
 edd. vel etiam Laud. 2. N. s. Seid. Stepk. $. Q. cum Fff. Fien. ^ i7n<^ivQ)]) iififatin 
 Cov. a. Hejych. 
 
 11 rifjiciv) C/uwv L. & al. 
 
 12 rfySjv) - Pet. 3. Hilar. ^ ( ~- Xri7^) Cant. 2. 3. Clar. Cov. 3. 4. Hunt, 
 i, L, Lu. Magd, N.2, Pet, 2. Roe. 2. AEtk, Oecum, vel etiam ^iug,6. 
 
 CAP. IL 
 
 2 ( xup/x ■) Colin, ed. yit. Barb. 2. Cov. 3. L. Roe. sr. Lat. & codd. gratcotati- 
 ni, S')r. Hiffolvjtus , Orig. Efifkanins^ Graeei ^atres omnes, ut ait WliitbiOs, ier- 
 titllian. & aiii. Ex i Their. V. 2. 
 
 3 diA-a^rixi) dvofAisti; J-^v,, & al. Ex V. 7^ 
 
 4 Tidvxd) 
 
V A R. i T H E S S. II. ni. 397 
 
 4 -ndrra ) omnt quod Iiabct Lat. Jren. Orof. & alii, unde ttSLi to Bizai ed. 
 •d «c fleov ) Coto;i. Er. & cet. edd. , coiii. Gr. fere omncs , Arab. Sy. Ckryf. & 
 Ilomil. 49 or. imftrf. in Matth. non fcmel , Cyrillus Al. & omnia graeca fcholm 
 ( - ) /ll. Biirh. J. Oar. Colh. 7. Cor. r. i'ifj'i. ?. Ahh. Coft. Lat. Hipiwl. Orig, 
 Cyriilus Hurof. hen. Jertiill. Cyfi\ Hilar. Rufin. Primaf. Cajfwd. iu Pi". IX. \'^truin- 
 qtic ThtodoritMS. Farillimc oiniirum , prsvio 9iS. Vnde w; ante oTt rellituuiic 
 iiiffol. & Lat. Pcrlrcijuens Tub Pauli tempora ciat Iiujus loci coulideiado : i^ua- 
 rc minus mirari debemus antitjuas in co Icctionis varietates, 
 
 6 iavri) tdd. &c. Ex v. 4. aCrs Al. Fff. &. alii. 
 
 8 - Jn7«0 fli. mff. plcriqiic, Cyriilus Ifierof. ( /'«t?0 ^^' Colh. 7. Cod. 2, 
 Roe. 2. ^Ah. Lat. & cod. grarculatini , Syr. Conflitut. apofl. Iliyj^ol. Ori^. Mha- 
 naf. Chrijf. TheoUorit. Theophyl. Inn. non fcmel , Jmull. Fulgentius , Frimaf. & 
 aln. ^ ai'iA«jf^ ) edd. mff. plcrique , Chnjf. Syr. ( Jn^fi ) Al. Colh. 7. Cov. 2. 
 Roe. 2. /Eth. Lat. ncc non cod. graeadatnii ; Conjlit. ap. Hifpol. Orig. C'yrilluF 
 Hiervf. Andreas Caef. Theoi^h^l. hen. Tertult. ik al. Ex lelli. XI. 4. Vcfumuue 
 Bajilius f Tbeodoritus. 
 
 10 ( - It) Al. Orig. ^ih. Lat. & codd graecolatini, Ttrtull. & al. 
 
 11 <£H) edd. mff. hen. Niyfcl. Cyriilus Hier. hilar. ( - ) jEth. .Aral. Lat. 
 Oar. Syr. Clirijf. Cjrillns A I. in Aug. 5. Oicumenius. f vrfuxp^) edd. mff. pleri- 
 que, Scholia Gr. stay, in verfionc, &c. ( TnuTs-c-i^ Al. Lat. iu mf. Schelh. Hilar, 
 V'truniqje cod. graecolaiini , hen. Orig. Cyriilus HitroJ. 
 
 li iv) - L. & alii, Lat. 
 
 , J3 '^^ S"^) ^ Baf. 2. Brtii^r. mf. i7A?ro) H^aro Al. aim mnltis. ^ vuSc) 
 "".^^ ^J"'- -^"'- ^'iynus, Ln. aliqui. Vtrumque, ^Mp. f] a^r' a^A:«0 ^'^^ »# 
 Hilar. &c. ^f.frn. larinc. etTia^'/Jv Boern. grxcc, G?m. Lin. Tloc. 2. & woKn«//j apud 
 Gaignarum Elho citatum, Lat. Ex alliccratione ad awTn^ittv. 
 15 lifAiJv) - Pet. unus apud Felluin. 
 
 -, '7 ( ^, "^"^O -^/- Ct//^. 7. ccr. 2. /^o^ 2. Zjt. & codd. ^r<wf//ir. chr\f. Sur. 
 U On« "JM Ao-)-v;) Cclm. cd. ^/. Coy. 2. /.»«. M .. /ior. 2. C/jr^/: I^cricnt. Jhto- 
 fhyl. Lai. Liar. *'" 
 
 CAP. HI. 
 
 4 i/'^'V) - Colh. 7. Lffr. 
 Sphafma!'' ^^'""^'™^ '^^' P'"'"P" ^^^ WT - Stepi. c.1 3. & Jndeedd. rccffnc 
 
 ill Ory'/ ^hikl Ti.. V ''•; '"^'^•■^^"'^ ' -^^T*. ^ r. n. , r . Fff. & fex alii ^rS. 
 
 D d d 3 8 i^a.^o_ 
 
59« V A R. I T I M. I. '^^i"** " 
 
 »^ 8 i(pdyo/uit ) 'iha'^oi^iv Er. Aug, ^, Vff. & alii. Vti'umque iii codd. leg\t Sm- 
 puknjis. 
 
 12 ^tct rS Kv^ia mm itirn X^i'^S) «v Kv^la /«tS X^^'^V ■^^' cum proximis. 
 
 J 4 Yifxciv') C/xccv Baf. s. & al. ^, Sid rfiQ i7n<^oA'iit;) Stci t«c iTTifoAj;?, alii. ^ tS- 
 Tov) t5to Afcttkorum auftor , non improbante Heinfio. 
 
 1 6 X Jf ijc prius ) Z?etff liabent Lat. aliqui. ^ ( tottw ) Lat. & inde cod. grmcO' 
 latiui. kd bono habet ^uj^uftinus. rqoTrcf) induci potuit ex allit. ad JvTpaTrJ) , v. 14, 
 & roTTO) ex parall. iTiin. II. 8. vravTi r^ovra , citra iv , dicit Paulus Phil. 1. 18. 
 
 1 8 d/Jitiv ) -edd. mff. Hilar. &c. -- Colb. 7. 
 
 E P, I AD TIM. 
 CAP. I. 
 
 1 (T^TM^o? y\aS!iv ti^ KVQ^ta ) TrctT^oc jca] (7«t5i5oc >i,u&)v Conif. Laud. i. Seid. COH- 
 fenfu folito. unde frultra hoc tuetur Aitcmonius p. 2(p. ^ ( ;:t8'5'« 'mo"« ) Lat. 
 Sosrn. hilar, iu coinm. Sijrus. zu^m certe omittunt yil. Clar. ( cujus aflecla Ger. 
 hac epillola caret ulque ad c. VI. 15 O Co/^. 7. Cot). 5. A?. 2. ^th. Kv^in Xi''^^ '■"- 
 o-a Cbryf. in comin. ■ 
 
 2 ^ixm prius) ^ Al. cum proximis. ^ tstj") xa) ;ct;gi« Er. Tkeofhyl. 
 
 4 ohovofAiav) Comf. Stifh, gM. codd. omnes , etiam Aug. 6. Staf, Vjf. Pro- 
 tat Cajetanus & Hellelius apud Ellium. ratiomm habet Zmo Vevon. {oi}toSo//,ictv) 
 Exemplaria Grjeca apud Ellium , id ell , Er. & cum eo Bezaz & al. edd. ehoSo- 
 l^riv Lat. & inde Irm. apud Epiphanium , Syr. 
 
 9 TraT^uMJaiQ x.aJj /zur^aAwai?) Sti^^h. id. j. Bexat & al. edd. vel etiam Cov. 4. 
 Laud. 2. Lhi. Magd. Leftio media. TrctT^aXo'iaii; kolj junrqaAoixii; Er. Aug. 6. Bar&c. 
 Barh. 6. Baf. 2. Cant. 3. Cov. j. Hunt. I. N. 2. Pet. i. 2. Staf. Vff. Chrijf. T6co- 
 dorit. Epfh. TraT^oAuatg y-ctj fj.m(io?^uidtc, Com]p. Er. ed. I. 2- Stqib. ui. i. Al. Cov. 5. 
 Gen. Roi. Occum. 
 
 ir KciTtx.) T>i za-rd Bajil. Lat. Clar. 
 
 j2 yj]) - Al. Colb. 7. Cov. 2. Chryf. Tbtodorit. JEih. Lat. 
 
 33 Tov) TO ^/.& alii. Confer Bzzat annot. 
 
 16 TT^wTO ) TrewTov Comf. Vff. & al. -• Hil. Clar. 
 
 17 o-»cpi) edd. &c. £|.i^o/fl fex epifcoporum ad Paulum Samof. , Dial, i ^e J""' 
 inter ox^gv?l' Athanafii , vel etiam Gng. NylF. Arab. Ex Rom. XVI. 27. Elt'O jf 
 MiUio judice. { ^ ) Al. JEth. Armtn. Coft. Lat. Syr. codd. graecolat. Cynllus At. 
 TUodorit. Theo-phyl. Oemm. Tertull. & alii, nee non Chryf. ^ - '^^/^]^r vff 
 tdi. prindms, Aug. 6. Cant. 2. 3. Cov. 3. Hunt. 1. Land. 2. Lu. Magd. iV. s.^ff. 
 
^V A R. I T I M. n. III. 399, 
 
 Fitn. K<u Sttyh. cd. 3. &c. Kebj palTun inferuere libravii.- Non efl: fortuita tot lo-- 
 CIS omifllo liujus particuls, fed cuiiofa adjedtio, 
 
 CAP* II. 
 
 1 Ta^axaAw ) Tro-^ttKciXu Hilar. Caffiod. in Pf. CXLI. Boern. Clar. fed vide' 
 V. 8. 12. 
 
 ^ K^") -^ N. 2. ^ dTToSinTov ) ctTToStx-Tov plciiquc. 
 
 5 X^i70( /«r«?) /nffS? X^''^°^ Comf). Henrici Stephani ed. Chryf. 
 
 6 TO /j,x^TuQtov xa/^o/"; i^'iok;) cujus tejlmomum temporihus fuis datum eft habet 
 Hilarius. unde 5 to fA,ci(>T6Qiov xaiqo?^ iS'iok; i^6d-» Boern. Oar. 
 
 7 iv X^"^V ) ^''^^' ^^' ^^ Rom. IX. I. ( - ) Al. Barcc. Cant. 5. Cot;. 5. Magd. 
 Ftt.3. Roe. Sttph. f. ^. o. Fjf. ^th. Arab. Copt. Lat. Sijr. cod. graecolMini , Gon. 
 Chryf. Theophijl. Hilar. Pelagius. 
 
 8 Si(tXo')Krfx^) SiaAoyi7f^Sv Aug. S.Sc alii, ex Phil. II. 14. 
 
 9 j'primum) koI Al. Boern. Clar. & ^nifl Olapli pofi Olaph excidit, ) Sijr. 
 Ex I Pet. III. 3. 
 
 10 0) oc, Siap. 
 
 12 (^SiSoi/TKitv it yvvaiKt) Colinaei ed. A I. Cov. a. Lin. LiU. Hier. in Tit. II. 
 
 14 dTrciTn^iTa-a) i^sLTrarn^ilaa. Al. Bar. Colb. 7. Cov, j. 
 
 CAP. III. 
 
 2 r-/iji9'A/5v) Comp. Er. Al. Cov. s. 4. Stap. Vff. Vkn. Orig. Cbryf. irr^aAbj 
 Erafmi Schmidii ed. & lie , vel v»)(p»A6or , Steph. edd. Aug. 6. cum codd. plur. Kw^a- 
 Aa/or Beza^ Lin. 
 
 3 w>i aiX^oKipSri') edd. Seid. vel ctiain Ear. Cov. 3. Hunt. i. Laud. 2. Lin. N.a. 
 Pet. J. 2. Roe. Stephanici duo, cum Vien.Bnfil. Chryf. Oecum. Ex Tit. I. 7 , ubi famen 
 alia ratio ell antitlieti. ( —)///. Cant. j. Colb. 7. Ccv. 2. 4. Gen, Magd. Pet. 3. 
 Sin. manu prima , Steph. quinque , Vff. ^tb. Arab. Copt. Lat. Sijr. Theodorit. Eu- 
 thal. Antioobus. 
 
 II v»i|i*A(«c) Comp. Er. Al. Aug, 6. & alii, Chryf. vn^aAa/ac Beza, Cov. 2, 
 Lin, vri<pcL\t>i(; Stepk. edd. Stap. &c. 
 
 15 6«« C''^vTo? . ?-t^Ao< ), f)i^ ^covToc <rv>^oc, Hcinfiui : qui quamvis pofl aAnQiiag 
 setinet pun6him , tamcn rcfutntur a Suicero , Thcl", P. II. col. 1049. ^. ^ti^Aoc 
 XT. .) Protulcre liancce difliiirtionem loh. Cnmfro & lac. Cippellus , qui earn a Mel- 
 vino 6l Fabricio liauliirc pcrhibentur. Porro Mclvino & Fabricio aniaiii fortalle de- 
 dit vel prima Erafmi cditio , qua; in Grarco textu lie liabet , quanquam uiiuotutiones 
 
 haud 
 
400 V A R. I T I M. III. 
 
 baud confeiuiuiit : vel cod. Latinus Charitino liinilis ; nam in Cliaritino , cujus ine- 
 inites i'enrencias rubrica diflinguit , quair lihet iinprudens , lit arbitror , minicula- 
 tor, rubricam in columpin , non in £^ maniffjb adhibuit : vel formula Hebraica. Ac- 
 ceditL. Crocius, lac, Rheuferdius, C. M. Pfaffim in DilF. de Artie, tidei p. 18. nee 
 non in Oratione ad li. 1. & in Tr. c. Sclieffm. p. 28. ed. Germ. G. Hoffmannus p. m. 
 in comm. ad Synopfin fuam , p. 88. & C. E. H^eifmanms in DilL jubil. de Salute 
 Froreft:. non impcdita , pag. 10. I. F. Cotta m i'erm. de ftcUa ex lacob oriunda, p. 4. 
 /. C. Hcrzog in dilF. de ep. ad Rom. p. 4. hjlus Wifl'dns Rumpaeus in comni. crir. 
 p. 157!'. neque abhorrent ab ea fententia ^Ir. Smlutus ^ loh. Quifivrpius , Sal. Dey- 
 lingius , G. G. Zeltwrus. Plures meraorat Pfaffius 1. c. & "Wolfius in h. 1. Iplum 
 textum ita diflir.'^lum liabet editio Lomiimnfs Grsca limul & Anglica , & Schoeit- 
 geniana ; & pridera Erafmus Schmidius. Ex veteribus cjui fic diffinguat , nemo oc- 
 currit , nifi dicas , cos , quos mox , pro tiio^ , oc Icgiile videbimus ; non tarn com- 
 mode, quam necellario , oc <^uAoc, condruxifie. (, <rvAcc k&i y. moyua thc aAn^fia?. ) 
 plerique omnes. Enuuciatio per fe He liabet , Ecclejia Dei viventis eft domus Dei. at- 
 que in euuuciatione ikpe pra^dicata coacervantur ; fed firbjedti delcriptio fimplex 
 clle folet : ( conf. Eph. I. 22. 23.) quare minus commode dicitur , Ecclejia Dei viven- 
 tis , columna £3^ fivmamentutn veritatis ; eft domus Dei. Porro hsc di(lin61:io , quain 
 unicum fen vulgaris zxfofnionis fulcrum merito appellat Cel. Ruiius in Introd. gen. 
 in N. T. p. 72. verficulum fequentem incipit a >(s\ parricula , qus ibi non commc- 
 diorem locum invcnit, quam Iiaberet c. HI. verfu i incunte, & c. IV. <;. 2 Tim. IT. 
 II. Rom. IX. I. Nemo, qui mijfterium fietaiis ampledlitur , eccUfiat hanc laudcni 
 invidebit invidiam enim interpretatur Grotiiis,^ ut ca puro fenlii dicatur columna (^ 
 firmamentum veritatis ; qua quidem laude Roniana ecclelia ne Pauli quidem tempor:- 
 bus prs Efhefina gaudebat ; fed viciffim nuUus ecclefae Zelota ipli mjfterio fittatis 
 hoc encomium eripiet , quo minus habeatur columna ^ firmammtmn veritatis. 6/uc- 
 ^oyy/MvooQ /j'iya. idem dicit , quod Trda-ni; d.-rro^oX^'i a^to-.' & <^vXoc, kou i^Qctiojfux 
 TMC a'An^iia? , idem ell , augufla paraphrafi & rebus congruente , quod yri^oy. 
 Vtrumque jungitur c. I. 15. IV. 9. utrumque etiam h, 1, uon minori certe jure, vi- 
 de Gnom, 
 
 16 OsoO ei^i. »# apud Vallam , Stapulenfcm , Erafmum , Bezam, Millium &c. 
 etiara Al. (quanquam lineola , qua 6soc compendiofe fcriptum ab o? didinguitur, 
 fublefta videtur nonnullis , ) Aug. 6. Vff. ( qui 7^5 addit , ) &c. Ignatius ( liic enim 
 in Ep. ad Eph. § XIX mcminit ©EOT avOe^-^'^^? <DANEPOTMENOT- atque hue 
 plura patrum loca eruditi conferunt : ) /Ithanafms (in Refponfo de Incarnatione, 
 quod incipit 'EAt/vrw , & huic Di6lo , ledtionique flio? , fere totum innititur : ) Gn- 
 gorius Nvjffenus , perfspe : Chnjfoftmnus ( cujus Hyporanema, quanquam alternatiin 
 de Myjlerio & de Deo agit , tamen apertum ell , didc , TKTeg-iv 6 ^v^fMn^yo^- ) Cyil- 
 lus Al. perfcpe : Theodoritus : Epiuola , Dionyfio Al. adfcripta , ad Paulum Samof. 
 Oecumenius (cujus commentarius in Anguftano 6 laudat (/.u^v^iov TriTiu&iv ■, & tameii 
 habet etiam , i^^ncucofjn , d7ri(ptiv9n 0EO2*) TkophvjlaEius , alii : Arabs in poly- 
 glottis. Plures hujus leftionis vindices laudat Zornius T. I. Opufc. ficr. p. 251. 
 05 Colb. 7. iingularis liber & memorabilis , Hieron. inlef. LIII. 10. vel ctiam cod. 
 
 aliqui > 
 
V A R. I T I M. IIT. 401 
 
 tliqui, quos feculo VI medio Mactdonius ,eji\kox)m ConRantfflopolitauus , ig in 9ik 
 verlo , mutafl'e fertur : ^e quo vide Fcarfoiiii Expel". Symb. apoft. p. 226. Millii 
 i'l-ol. 1013. &_Pl"affii dilT. de Evang;eliis fub Anaftafio Imp. noii conupcis § V. Vill. 
 Hoc 02. & fe)i compendiofc frripriim , pifliiram habent ita affinem , ut plerique 
 altciTim utrum ex altero duduin putent. Et (juidcin aliquis ledlione'n oc non ol>- 
 fcurc prsetcrt , lia.*c verba addons , 0?4» Jhnae mmtis credat , fapitHtiJJjmam atqut hi' 
 niginJfiiHJm Dei fmidrnticm ah ijlis 'iipdhus , qui natm octilorum fugiunt , rts tanti 
 mnmmti , atttrnant tiimirum fnlvtem vel fcrniritm komlnum ., fufperiiiere voluJjJt ? Apo- 
 floloruin quidcin tempore compendia Icripriunis apud Grscos ulitata iuille, non ne- 
 gavenm : led apoflolos ipHis non magis , quam proplietas Hebraice fcribentes, ejuf- 
 niodi compcndiis ufos I'uiile , credibile e(l. idiors tuerunt , vcl certe idiotis potif- 
 fimum Icnplei-unt cpillolas protinus in coctu legcndas : idiotis autem nil cum ab- 
 breviatuns ell'e Iblet. Librarios citius , quam utile foret , adhibuifl'e compendit 
 ejulinodi , certum eft. Bene , quod non uno e\ loco , quern humana curiofltas 
 nonnullis ambigsum fecit , led ex toto Dei tcllimouio tides & aeterna Talus pendet. 
 Nee lamen idcirco ex conipendiofa fcriptione de induftna aut prsegnantiflima omnia 
 tut dilutiliima dclige''c , led genuin.im lertioncni limpliciter eruere & ample- 
 6li dcbemus. Uuid li alia quoijue ratio fubl'it , conipeiidio Icriptionis vel alVoci- 
 tnda vel etiam prsferenda , qus ledtionem 6«oc antiijuiorcm , quam voculam oc , 
 probct V Sxpe videlicet pars vocabuli , per fe fignificatum aliquera liabcns , prior© 
 pra:lertira parte paginam vel ccrtc lineam prsecedentem terminante , fortuitam pati- 
 tur aplrvi-elin. hinc loci. I. 17 Aldus excudit , pro Ot\sravpoi , aav^oi. lunc in Var. 
 Mattli. VII. 14 habemus ex or/, t*- Marc. Xll . 34 ex i^nyixv , »V/av Luc. XV. 
 i'4 ex vfi^ti*iaj, <fii^ii«;aif' Art. XIH. 4. ex atMuxuciv, Mvnio-C Rom. V. 6 ex 'in , 
 Ti* 2 Cor. iV. II ex asJ , tr Hcbr. X. 2 ex y.x. av , xav* Ap. XIV. 18 ex ca^u- 
 Aa( , di/Aar vel etiam Marc. IV. 32 exfemimtum, natum. addc Var. Matth. X. 29. 
 quam fieilc hoc loco ex (jai; , i; remanlit V Nil affirrao : fed tanien retinere hoc 
 COS debet , qui fji:t; plane ex oc ortum affirmant, nam etiam (yriUo, qucm flf-'C con- 
 llantcr Icgille morio didicimus , lertio oc , ex Hicc relirta, tnbuitur apud P/)etiu«;, 
 vel Cyrilli vel Photii I'ermone per libraries depravato. Sane oc nil habet , q*io 
 Commode releratur : fled, plinum efl atque nativum. quod Iiabet Lat. & cum eo co- 
 dices Grapro/rttiwi in verlione , Hilarins utevquc , Marias ricfofinus , Leo, Cliryfo- 
 Icgus aliique Latini. {0) Clar. ( Ger. hiat, ) & cod. Francii idenKjue poitea Bomi. ia 
 Graeco, nianu prima , (nam deindc C-)2 pirtum eft in Clar. & 02 in Boirn.) Ftlt- 
 fius : ex Lat. Sicpc pro fyllalia oc, librani Icripferc rur]ieiifum. conf. var. lull. x« 
 2y. Eadem lodtiu codici Lin, ex Waltono , & ALicaric Hitrofolijmitano in difpu- 
 tatioue cum pliilofoplio apud Gclalium Cyzicenum quam rcrtc tribuatur, incertuia 
 eft. rruu<jnicn rclativum liabcnt etiam ^th. Arabs Erpenii , ^rmen. Coft. Ayr. 
 Interpres Latinus, in Greco fuo codice quid liabucrit, nil refcrt; ex ipfo quideia 
 Latino ledio i tota manavit : itaque live o? live 9i:c liabiiit, non in Grsecum hoc, 
 fed m facrammtum intentus, voculam liuic vocabnio congi-nentem, qiiod^ arripiiit 
 & pcrlcriplit. Neutruni in Latino pro mafciilino in Gneco, ficiit A6t. 11. 33 mafcu- 
 Uuuni pro ivcutro, Titrs {7muy.a,) 6, hunc (Spifitum) quern. Saepe Latinis codi- 
 ! V : Ee c cibus 
 
402 V A R. 1 Tim. III. IV. 
 
 cibus hoc accidie , ut vel libfarii per ofcitantiam , vel ipfe intei-pres ex religioae 
 aliqua nomcn Dei ledceret. vide Var. Marc. XL 22. Aft. IV. 21. X. 33. Rom, 
 XIV. II. I Cor. XIV. 33. Gal. III. 21. Ap. XIX. 17. Secuti Latinum func interpre- 
 tes alii, fic enira eos fuilTe folitos, patet ex Var. Marth. XXV. i. Aft. II. i. & 
 Part. I appai'. § XXXII. obf. XX.Confld. I. quanquam videnduin, ne unus alrorve 0? 
 potius,quam ■^ legerit. i ^f^o^/, certe ad wt;?->i(;'ov /fltrawewh^/M referri deberec atqui ««- 
 latum quidein dicitur myjierium (Rom. XVI. 25. 26. Col. I. 26. quae loca fpeftalTe vi- 
 detur Latinus interpres:)fednonra'e/«t«»M in came: neque ,juji!ficatuni inffiritu : ne- 
 que vifum angelis , fed tognitutn, Eph.IlI. 10. multo minus, ajfumtum in gloria, atque 
 nunc, fummum videlicet, articulum, di Deo in gloria affumto, coll. Pl'alm XL VII. &► 
 ai'e/3w 0EO2, vel maxima in animo habuit Paulus. Mirum, non lolum ex Lati- 
 nis , qui quod , fed etiam ex Grzcis , qui Qioc legebant, tam paucos primis feculis 
 hoc inflgne Didbira citaire* Refpexic hue tameu luftinus iii Ep. ad Dioguetum » 
 00 /t^^'f aVisr«Ae Aoyov , ha x.6a/ACf> <pavn' be, v^o aolh cLTiixa^&ic; , Std dnQ^oXtai 
 7Ln^\jyJ^fic, , vTTo i^vav i-TTK^ivQii. & Clemens Al. in Fragmentis p. 162 ed. Ittig. Mt6' 
 riJ.cdv iiSov 0/ ciyyiMt tov ;:t5'5'0"- & Orig. L III c. Cell. p. 133, 'iuoc lv\ry.c, dvct- 
 Xa/uL^dncJau h di^ri Xi-yiTiv. Non expreffe illi quidem ledtioiiem 6«oi; reddunt, ea 
 fortafle confilio , quo Chryf. ad h. 1. ait , /wm ix,7i-ou-7i-iuoiiu.n' to /nvg-ri^iov , uri -Trctv- 
 Ta;t« ai/To 7TQ0Ti8&iu.iv. fed eos non legiffe patet. quid nifi Qto? fuperell ? ^ sit 
 tertium ) *• Er. Gm. Lat^ 
 
 CAP. IV. 
 
 I TrXdvoic "> Er. Sttfh. edd. y^ug. 6. Staf. in verlione , & m^. multi , Chmv/ir- 
 Al. non femel , Cfjrijf. Novatianus , AvUor qq. apud lullinum , Cakrit. Arckelaus, 
 Figilius & alii , Syr. &c. (-r/avjic) Conif. Earoc. Cov. s. Pet. i. Steffi. S. /". /. .-jc. 
 Fff. Clemens Al. femel in fragm. mf. Auguflano , Orig. Alexander Alexandrinus 
 apud Socratem , Athanafius , Metl-odius , Ephreiim , Lat. hodie. ex i loh. IV. 6. 
 Vtrumque Thtodorit. Oecum. ^ <^ ) edd. mjf. Clemens At. Chryf. Syr. — Lat. olim. 1| Sai- 
 fxoviaiv') ^ct.i/j,oviet)v' iTOVTOui yap (p-n7iy vixpoic AaTpst/ovTS?, &)c w iv tu h^arA tenSci.- 
 Srncrav fpp^arwi glolTa, abEpipIianio alibi prasterniilTa : ex qua nonnulli , Bezae no- 
 tis non bene perceptis , vetuflum codicem finxerunt. Eos refutat Mtdus in tr» 
 ad h. 1. pag. 46. fequitur autem Peganius in Apoc. p. 248. 
 
 a iv vTToK^ian ) Praecedeiitibus verbis hoc anneftunt Comip. Vff. ^ Kiitavr. ) 
 ifjii xixuvTrp^iafTixivuv Lin. Lat. aliqui. ^ iStav^ — Magd.i, Pet. j. Cltmeus Al. 
 y^rchelaus. lauTcov Hilar, f'lar. 
 
 6 T'/'c, xaXH j^^.) tdd. mjf. Chnjf. Lat. (t« zctXii SiSa.'ma.Xict) Barb. r. Pet. 3* 
 tod. aliqui Graeci apud Stapulenfem , Sedulius , Biblia Germ. ed. vet. Mog. Latiai 
 interpretis fenfu non refte percepto , Syr. 
 
 7 Si alterum ) ~- Lat. permulti. 
 
 Z^TTayyiWac) Er. Steph. ed. 1.2. Aug. 6. Baf 3. Cant. 3. 3. Gm. L.Pet. r. 
 3. 3. Sm. Stajp. & quiuque alii , Euthat. uec non Fff. 
 
 JO xoj 
 
V A R. I T I M. IV. V. 403 
 
 10 nffi prills) - /f/. &al. ^ oTeiSf^cfA-i^a.) dymnl^ofii^a, Al. Cov. 3. Lin. 
 Hof. 2. Bofrn. in Graccis. Ex Col. I. 29. 
 
 12 ( - W -Trnviiart) Al. Cm;, r. Rot. 2. CUmmi Al. Chryf. Lat. & codd. grai- 
 iolalini , HU^nus , /fugnjhims , lltfyjchms in Lcvit. XX»II. Fdag. Sxfr. 
 
 14 7r^tJ0vTiqi»') TrqijQuiiQn Lat. aliqui , L. 
 
 '5 ( "^ '») Al. Colb. 7. Cot;. 2. CImms Al. Lot. & codd. gratcolatiniy Syr. 
 
 CAP. V. 
 
 4 Ka\ov K^) ftW. cum pauculis w/. Fa c. II. 3. ( - ) Al. B»rh. 5. Baroc. 
 Owf. 2. J. Cev. 2. Hunt. i. Lin. Lu. Magd. N. 2. Ptt. 1.1.3. •^»"' ^^T- ^(f^- 
 i. i. S. I. Id. Fff. Pleu. Eutkal. Scholia Gr^cA & verfioiKS cuudtss, ut ait VVliitbi- 
 115, prsefcrtiin Lat. & codd. y;ratcolat. 
 
 6 «) K? (non oTc, ut eft apud Grotium,) Al. apud Felluin. 
 
 9 , •}■{■) ovi/ra) yiy avviay ScUmiiiut, Rajihelius, alii. 
 
 14 ncjTfgac) YiUTi^cK; ;t»'5*C Aug. 6. F§. & alii. 
 
 16 TTigoc, ri) ^ Al. cum proxjmis, Lat. hi in(. Schelh. Athanajms. 51 " tti)) 
 «. Lat. hodie, ^th. 
 
 19 ix.Toc ufque fxt^Tv^^coY ) tdi. mjj. Tbeodoritus , Chryf. Oeonm. Theopkyt. Hie- 
 row. Lat. hodie , Sijr. ( - ) codd. Lai. aliqui , teftc Hicronynio ; Ptlagius in 
 Scliolio, vcl etiam Cyyrianus , Hilarius , CaJJiodorut : ncc attinguut ia oouuncuta- 
 iiis Fnmafiusy Oecumenius. ^ fi) >[ff^ Lat. ml". Trcv. Syr. 
 
 20 TK<) T8? ^t A I. Lat. aliqui. 
 
 21 (A:e'?"*< ">^S) Al. Colb. 7. C0V.2. Omtns Al. Tlieodorit. Mth. Copt. Lat. Hi- 
 lar. Calarit. Pelag. ncc non codd. graKolatini. ^1 ^w^'C -Trfox-oiaatT^c,), /^a)^(\- -rpo- 
 y^i/waToc Hil. & alii. 5I "^fOfJxAiy/v ) edd. Fff. vol etiam Baroc. Hunt. i. Magi. 
 Pit. r. Roe. Stefh. i;^. r). item wr/jonw, codices ^ffwco/at. Chryf. Thwdoritas. {t^ot- 
 xhy[7i\ ) Aid. Al. Aug. 6. Baf. 2. Cant. J. Cov. 2.3.4. Gm. Laud. 2. L. Lin. Lu. 
 N. 3. Pit. 2. J. Stay. Sttj^h. <J. f. e. /. /a. Athanaf. CUmtns lib. ij lufonnationuni, 
 Swidoj. Vtrumque Bafilius, TheophylaUus , Oicummius. 
 
 24 T/o-j) rivSv Colb. J. Lat. multi. E proximo. 
 
 25 SvTcira^) IJj'avTof Er. Al. Aug. 6. V§. & alii. 
 
 CAP. VI. 
 
 5 laintparoiCrt)) Comf. Er. fd. 1 . & nonnuUa cTemplaria in Er. annot. Sttf%. 
 tii. I. 2. Al. Aug. 6. Baroc. Borrn. Cant. j. Clar. Colb. 7. Cov. 2. 3. 4. Gtn. Hunt. r. 
 Laud. S. L. Lin. Lu. Magd. Pet. 1.3. 3. Rot. Sin. Stepk. omn. run. Clemens Al. Ba- 
 
 E c c 2 //: 
 
404 V A R. I T I M. Vr. 
 
 //. Chryf. Thhdoi-it. Oecum. Euthat. Hefych. Snidas. unde ^drotO,^ Cant i N. 2 
 Fff. 7ra.QaTei,Sct'' Seid. (Trapa^iaTqi^aj) TkeofhijlaEi. Er. ed. 2. & inde cer* edd H* 
 
 rius&c. ( --,) JL Colh. 7. Mh. Cop. Lat. & codd. grmolat. ^ ^ 
 
 7 SiiXev) •- Polycarp. Jl. Boern. Mth, Coft. 
 
 8 dpyA^njSf^i^a) d^Ki^Jyicri^/MBcc Comp. Cant. 3. Lat. in cod. multis , Cmri- 
 an. & alii. ' •'' 
 
 9 dvoi^T.,)Er. Suph edd. «,//: Stap. Bafilius , Scholia Gr^ca , Au^^uftinus , 
 Syir. {ctvor.T:c) Cm,f.Jug. 6 Baf. 2. Chryrojlomus , fi exegefin ejus refte per- 
 pendis; hat. Hilar. & alii; nefcio an Cijfrianus. Vtrumque Cijrillus Al. ^dx nrz- 
 figit Ang. 6. Lat. multi. "^ ^ 
 
 11 TT^doTma') TT^a-vTrct^eictv Al. Boern. Hefychius. 
 
 12 - >L^^ Comp. Al. Cl,ir. Cor. 2. Gm. Hunt. i. Laud. ". Im. Lu N. o 
 Pet. 3. Roe. ^th. Copt. L'jt. %r. 0}r^r. Enthal. Tkeop^l. ( y^^ ) Er. Steph. edd* 
 vel etiam Baroc. Cant. 3. Cov. 3. 4. Magd. Pet. 1 . -. yien. cum Fff. 
 
 13 ^aoTToi^vroc) edd.mlf., Qn;/: &c. ( C«^o7oi/5rToO Al. Ckr. Colh. 7. Cev " 
 Athmmf.Cyrill.ldvMm magisconvenirc mrd TraVra. Vtrumque Bufilms, Theodbtitus', 
 
 16 ( - t5«^) Comf. Boern. Cant. 3. Cov. a. 4. Lu. N. 2. Fff. Vid. Gnomm, 
 
 ad c. I. 17* 
 
 17 a>A' iv) 'ETTi habent Al. Aug. 6. Boerner. Qar. Colh. 7. plurefve Sic ex 
 preffius efl antitheton ad illud , jtt; t^Aovtou a^MAoTdT/. Spes Deo 'innixa fir 
 luitudinem habet. I. habet le6bo commuius, quE fubjungit, t..] fij^S ri? r^.J py 
 cap. IV. 10, ut videtur. nam r.^ r-:'r< non habent Al. Boern. Colb. '7. Ro). 2. ktl 
 Lat.m cod Reutlmg. &Schdh GUdas, Hrnmo. %^cLvr. ^x.^',co;) Comp. Aug, 
 6. Stnf. F#. plurefve, Cbryf. Lat. S^r.-irXnTiai; TrdvTa Er. Sec. 
 
 19 (ovtok) Al. Cov. 2. Steph B. Mh. Anmn. Copt. Lat. & codd gn^eeo^at 
 Syr. Eufhal. Bafil. Nijjjen. Huron. & al. Refpicitqueliuc Anirem Gef. in Ap XXIT* 
 10 dicens TW ovT«; 'Cmv. Vtrumvis habent codj. Gr^^ci apud Stafuknfmi. a^oovi^ 
 ovTO)i; L. 
 
 20 7r%octKtT^'^''^v-m'- ell. vel etiam Cov. 4. Lml 2. Lin N " ruv„r ( 
 ^.i..O Ai:A.g.C Ger. L Lu Pet. r.2.3. Hf^^o^o alii', C W 1/. ^l^^l 
 rit. Tgnat. interpolatii!? , tut'ml. Oicnmen. vel etian H^Hjch. ^ K-'-on-M-ict- )^dd 
 mJJ., Stap. Syr. Hiffolvjtm, Chmens , Orlg. T/jeopf>yl. Oecmien. (icxr'o^.m^i^ Tat 
 & inde Clar. ktine, Boern. Tertull. Trenni mterp. & alii, Athanaf. ChruiCod rut 
 Theophyl. & Oec'iimnius notaiit; uHi potius locum 2 Tim. II. 16. fpeftarmit- ) Ba^ 
 lius. Via T(va interpretamentum Octumenii in Aug. 6. ' • ) *^ J' 
 
 , 21 <if/,)iv) tU. mj. Hit. &c. ( -. ) y^/. 5oer». C/tfn Colb. 7. 
 
 EP.IL 
 
V A R. 2 T I M. I. 11. ^og 
 
 E P, II AD TIM. 
 
 C A P. I. 
 
 1 /nT« >:(>/?■» ) - Comf. Laud. s. Vim. ( X^'^^ i*"^^ ) Cant. .5. Cov. 2. ( nil! 
 hnnc revocnt appendix Millii,) j. Hunt. i. Pet. 2. 3. Stid. Lat. aiulti, HiLCaffiod. 
 & gratcolalini. 
 
 2 TTfltT^oc) TraT^of rtfj.Sv Pltn. & al. Fs. parallclis. 
 
 5 tIc-.o)') 'iycLTTtic "jM TT/Vfwi; codd. aliqui a.pud Stapnlmfem, <^ iCvuk)\ ) ivvim 
 Comf>. Er. Nmricus Suph. & al. yiug. 6. V§. plurefve. 
 
 8 >!f^«i') /ii(r« ;:t?'?"« addunt Cov. 2. Roe. Lat. aliqui. 
 
 « ,r?° <J'3? t5), <J/i t5 ^ir. Scultetus. Schoettgmius coiiilruit cum mAi<T»vToc , v 
 Poms conftruere Sia. t?c — (v^) (jf/a tou tyri77eA/ot/. ' ^' 
 
 II ( - fSrw!) ^/. Co//'. 7. 
 Chr^'f ^^^^'"'-''''''^''''"''^ ^^"'i'- '^'■- -^^-Z^-- ^"'-4' Laud. 3. N. 2. Stid. Steph. §. 
 
 14 Trapx^mm) Comf. Er. in margine, Stefh. id. j. 2. Al. Jug. 6. Cant " o 
 Colh.j. L. Pet. 1.2.3. i>rn. Fff. graKolmni & fex alii , Chrjf. ( ^aea^T«d„;;f) 
 Er. Stcfli. ed. 3. & al. cum paucis cod. -^ ^ '^ <s^„Km ) 
 
 15 ;pii>iMoO <pt''')«Aoe P^r, L. & alii, Lat. 
 
 CAP. II. 
 
 3 c-O ol\ xaxo^d^»Tov) (TiryxaKOTrd^mov At. Colb.?. Cov. 2. & codd. graecotatini 
 
 4 ^-^asTfuijUevoO <^^aTiv6fXivcx; t£ Qta Julius Africanus , Marcus Eremita T 
 multi. ' '^^'• 
 
 5 at^Aw T/O at'^AnTn? codd. aliqui apud Stafulmfem. 
 7 J&JH ) ^(sJcrfi ^/. Lat. & al. 
 
 10 alcDVt'a) VQCLVIH Lat. jEth. 
 
 13 (u€w^) Lin. ^ ae''''^a-S-'i^) a^<'- T^^'p AL & al. 
 
 if. K,vot'^..a.c ) edd. Aug. 6. &c. ;t<i/ro^av;a« ^,3,7: T^.o^^^j;/. Qtcum. Vtl". 
 
 que, Jofm. //,7i»r. ^ ' •"•" -"'">'«;/'• ^'^»'"' Vti-un, 
 
 roprium 
 )lerique. 
 
 Eee } 
 
 ^ 17 ^>.r:0 Vhi ex Epithcto fit proprium, accentus rctraliitur : nt iparlc 
 a^ctToq & aha, apud EuIlatJi. (fiAmo:, plerique. ^earo?^ 
 
 19 9tK) 
 
}^d6 V A R. a T I M. III. IV. 
 
 19 fleP") ve*?-h Stop. ^ Ku^ia) Comp. At. Au^.6. Baf. 5. Gen. L. Lu. Pet. r. 
 
 Z. 5. Seid. Sin. Stap. Stepfj. ^. 1. 1. Fff. graecotatini & ofto alii , Euthal. SchoHajlae 
 intei'pretel.']ue oinnes. Germaiva leftio, Wliitbio agnita. t« kih^ih Stap. [^Xt^x^Tn) 
 Er. Stifh. edd. cum perpaucis cod. 
 
 2 1 ( '- >w) Er. Al. Aug 6. Cutf. Cbryf. Tkeodorit. Hilar, codd. sraecolati- 
 lit, Syf' 
 
 22 TW) TrdvTUV T&>V LfM. & al, 
 
 CAP. III. 
 
 a tcrovran yd^ ) kA i^ovrai Lat. Syr, 'iaovTctj Cov. 3. N. a. Lat. aliqui. ^ «/) .^ 
 
 3 ( %y7rovSot t auTo^yot ) Cbryf. n«n femel , Optatus , TRhrius. 
 
 6 a/;t/''taAwTi(^oi'Te?) Comp.Er. ei. /. y?/. ^w^, ^. ^oer«. Colb.7. Cov. 2. Laud s. 
 Pet. I. 2. Roe. Fff. Cbryf. ThuJorit. Tkeopk^l. Oecumen. (^aiXM-t^coTtCovTn) Er. ed. 
 a. &.C. in quibus etiara i a lubjungitur. 
 
 8 (uaot/S^HO Synoplis apud Athmnfium in Exodo , Lat. Botrn. Conflit. 
 Apoft. Cyprianus & alii , & lie quoque Talmuiki. led cum textu faciunr litrgmmjlae. 
 vide Buxt. Lexicon, col. 945. Gregorii Obi", cap. 15. Fabric. Pleud. V. T. p.8j6. 
 
 9 ttMTov) Ti-XiTcTTOv Comp. Land. 2. N. 2. Pat. 3. Cyprian, de unit, eccl, 
 
 12 maS ) — Lin. Leo plerumque. 
 
 13 TT/^avcovrii; >i^ TrXavd/nifoi) TiAavaiAivoi ^ -^XctvavTiq Lat. Syr. 
 
 14 T<Vo?) rivcov At Colb, Bit. Clar. latine , Botrn, 
 
 15 o-s) - Stap. 
 
 16 ( - "Lsm) Clemms Al. Tkodorus Mopfueft. apud Facundura , Arab. Lat' 
 Barb. I. Tertull. Cajfiod. & alii , Sjr. 
 
 17 i^yj^rnrfA.ivoq) i^yi^ryi/uivoq Aug.S, Baroc. Cant. 3. Cov. 4. Gen. l^n^Tvcrf/.ivoi; 
 Barb. 5. 
 
 CAP. IV. 
 
 I ovv lyco) '- AL & alii , Lat. &. graecolat. , S'^r. vel etiani Steph. u 9. ^ t« 
 ^Lii^'ta ) ^ Al. cum proximis. ^ tS polt <g^ ) ^ Fff. "U /ViuS x&'^t^ ) Xe'^^'^^ 
 ha-H Al. & alii , Lat. in mlF. i?/7. Caffiodorus ^ Greg, in pafl. ^ Kara ) t^tj -^/. Co/&. 
 7. Lat. in mlT. //i/an & alii. AUit. ad leq. 
 
 8 ( ^ vraa-i) Lat, Syr. fed habet Cyprianus non femel. 
 
 10 x.^yiTKt]^) K^KrzY\c,Aug. 6. Fff. & alii. •jj yaXaTtctv^ edd. mJJ. Iren. Chryf, 
 Theoioiit. Sy. &c. Rhythmus , d'aAiuariav, {yaMiav) Cov. s. Lin. Eujih. Eyiplian. 
 
 Nitron. 
 
V A R. z T I M. IV. T I T. L 4oiy 
 
 JTuron. JEih. Pi-olint SchiJttrus dc lib. cccl. Germ. p. 48. ^ SctXfzariav) iiXuariav 
 Ji'nf. 2. Lin. Lu. Afagd. uiide iti^fxaTiav Al. qucmadmodum Vthnatas etiam Latini 
 dicuDt. 
 
 1 7, (PctiXorm ) Er. Sttfh. tiL a. 3. Catf. Vff, &c. (^sAovny' Cotnp. M. j^ug. 6. & 
 tl. Aiiter alii. 
 
 14 a-TjJa'd) d-ToScotj-it /1h Colt. 7. Cor. r. L. Cbryf. in comtn. Theodorit. in 
 eomm. OriumfniuSf Lat. multi , ^S^iyr. 
 
 1 8 iDitt w^ ) - ^/. cum proximis. 
 
 19 (Wgw-xav) -vfio-x.Mav Comf. Caef. & alii, nec non Fff. 
 
 ai AiVoc) KujUri ed. Namque coiripiuiit poctx Gr. & Lar. aJi-oc ceteri. 
 
 22 ino-iic X^i'^°0 ^ Botrn.Colb. 7. ^tft. ^ ;>:?'?"oO *- ^/. Cov. 3. ^ v/xa:*) 
 tdd. &c. uiide th Syr. y/xm Grseci ti-a6tatx>res , Lot. mf. Colon. & Ganblac. ^ ( -^ 
 «;um' ) Al. Boern. Colh. 7. 
 
 In fubfcriptione epiftols : x.aJcraQi'^ pwun^ addunt Cant. j. Cov. 3. j. Hunt. /. 
 Laud. 3. Pet, 3. Roe. Seid. yff. 3. Theodorit. pouaio^v addit Lin. Stap. Librariis ab- 
 foluta Qiefaris appellatione veniebat Conllamioopolitanus : unde liorum codicum 
 patria noicitur. 
 
 E P, A D T I T V M, 
 
 CAP. I. 
 
 In Ep. hac & ad Philem. intcrdura etiam Mtd. citatur a Millio, 
 1^)0, Baf. 3. 
 
 3 iiioii ) Colon addit Bt2a. 
 
 4 (jMt^' , pro sAfoc) Oib. 7. ^th. Cojt. Lat. & Grat:olativi , Chrijf. Syf. Orig, 
 jfl Rom. T. 7. Hilar. Hitron. Cajjiod. ^ xf(;<K ) — Al. Lat. Tbtodorh. 
 
 8 cp/Ao^fiw ) 0i^xi7nu)}iov Vf. Verbo ad librarii tempora accommodate. 
 
 TO X(t| atxrv'.'ra.x'Toi ) avvTTOTaxTOi Aug. 6. a'vtTroToxTw koj Er. Pet. S' Fff» Syr, 
 & fie fere Cov. 5. 4. & al. 
 
 15 /uir) '- Al. Colh. 7. EuthM. Pit, 3. Lat. Clsr. 
 
 CAP. IL 
 
 a iTfaXiHi ) r>ff aAtw? Staf. Fff. & al. 
 
 3 fc) Ttuv-ic iv Aug. 6. codd. ariqui apud 5Mf m/<»/?w. ^ ( ''fPa-rgeTre/ ) Co/i. 7, 
 €•». i. Z, Clmms Al. X,«t. 5jr. y^rai'. Erpen, vei etiaiu Tiiodoritu^ 
 
 7 «» 
 
4o8 V A R. TIT. n. m 
 
 7 If u^qnc Cyw) tdd. mff. nee non Hieron. comm. hi do^rina , in inttgrkate, 
 in gravitate , verhiim fanum habet Lat. Hil. Pekg. ^ aJicKpSoriav) tdd. &c. poll 
 a?uce, facile irreplk aiia^ ( diiS-c^iav^ AL Baf. 2. Clar. Cov. 2. Roe. nee non Boeru, 
 ^ ~. a$ya^cr.i2 ) Er. Bezoi , AL Baroc. Laud. 2. Roe, Ckrijf. Thevphyl. JEth. Lat. 
 & codd. graecolat. nee non Syr. {ai.3a^cna.\' ) Comf. Stefh. edd^ Jug. 6. Stap. f^jf. 
 cum plerilque , T^evdorit. Glolla di^Uoiiiav explicaus , a margine in contextuin tra- 
 dudta, 
 
 8 }'/uMv Comf, Er. ed. i . /^ug. 6, Baf. a. Cant. 2. 3. Clar. Gen. L. Staf. Fff. 
 Fim. & decern alii, Ckrjf. Oicum, Lat. ^yr. (ty^aJr) Er. ed. 2. & feq. St-iph. edd. 
 vei etiam ^l. Cov. 4. Hunt, i. Pet. 3. 
 
 10 TT/V;!/ 7ra7av) -naacLv tti^iv aU Cov. 2. Ger. Med. Hil. Hier. ^ t5 ) rm rS 
 At. & al. 
 
 11 yd^) - Aug. 6. Fff. & al. Ineunte pericopa. 
 
 CAP. III. 
 
 '- I y.of ) - ^l. cum proximis. 
 
 8 T«) - Comf. Al. & al. n ( - Ta) Al. Clar, Fff. & alii , Oiry/: 
 10 flUv JiaJj Siwipav) edd. mjj. yirmen, Copt, cetevzque verfloHes , hermus apud 
 Epiphanium & Eulebium , Orig. Athana/his , Baflhis, Cyrillus AL Scholia Greca , 
 Leo M. Peloigiiis , Primajitis , Sediilius. undc trinam habet Pamphihis , an Eutebius , 
 an Ruffinus , in Apol. pro Orig. -Tr^u^m koji h'^wi^av Confejfw eecl. or. p. UZ- 
 (umm) TertuU. Calaritm. Augufiin, Fulgent, Paciamis , Hilarius , tthenus , cod. 
 Trevirenfa in lemmate , Sckelhornianus in capitulatione , & Chantmus m prologo. 
 Vtrumque Irenaei interpres , Cyf nanus , Jmhrofius., Hieronymns. In eodd. graeco- 
 latinis , quum tomf tzowem jam perlcriptum ellet , llippletum eH , ant fecundam. Ga- 
 in omiHum : certe nen additum favore Imeretici hominis. 
 15 C - a>«v ) Al Colh. 7. ^tli, Hieron. Hilar. 
 
 EP. AD PHILEMONEM. 
 
 V. a dy^TT^r^) edd.&c. Sjr. Ex v. I. (^ dS^^^y^) AL Colkr. Cov. 3, Arab. 
 El-pen. Coft. Lat, in mf. Schelh. Hieron. & codd. graecolattm. mide forori canjji- 
 mae, junftini, Lat. 
 
 6 iviPyit;) evidens (hcipyi^i;) Lat. invito Hieronymo. Mw/fw locis afud Gm- 
 cosmUoresfro hctpy^a, WiPycHd faBum efi, ut docet P. Vidtoruis 1. 23 Var. lett. 
 c. 14. Ibd quia Latino etiam Hebr. IV. .2, ubi haud eonveniebat , moyyc ell evi- 
 dens, uc ex eodcm Hieronymo apparet; eo magis detenditur Grieca lectio hoc lo- 
 co & I Cor. XVI. 9. « i-TTiyvaiaet ) ym^rei Staf. f ccyci(j^^ ) i^yn ayaj^^ towp. 
 Aus^. 6. N. 2. iitid. aligui codices apud Stapulenlem , Stefh. 1. Lat. ahqui , J:>oo ». 
 
V A R. P II I L E M. 409 
 
 fl iv riM'y) Comj). Al. y^ug. 6. Baf. 2. Cant. 3. N. 2. Stap. Stipb. omH. Fff. C'ryf. 
 'Ihiod^)nt. Otc.um.{:y Cun) Er. &. alii, iyr. Ex Latinis hahcnt iilii in nobis ^ alii 
 invobis., pluves omiitunt, i« lecurrcntc. 1| C - i*\7*^\)ALColb.j. Hilar. Hitron. 
 7 ;ta?«') Comf. & recent edd. ///. Bnrb. i. Baroc. Colb. 7. Cov. 3. Hunt. i. 
 Laud. 3. Pet. 3. grati'datini , Arab. Artmn, Cop. Lnt. Sy. Ckr^. ( Xc^^iv) Er. Sleph. 
 cdd. Auf^. 6. SiJf. Fff. & al. Ex riiytlnno vuiv v. 6. & TrcL^ciKXtiinv v. 7. cui qui- 
 dem nomini minus aptc jungitar /.a^/i , quani ;)cafai'. ^ tX^f^^^ tj-oMhv) -)roM«i» 
 *Xo* y4l. cum proximis. 
 
 10 uk) -^ AL Colb.Y. yff. Lat. 
 
 11 (TOi) KOj aoi Roe. & alii, Lat. ^ {l-Titfx-^ct) yfu^. 6. Clar. Colb. 7. Stap. Chnjf. 
 
 12 ,crtJ^«) crzi. Al. Clar. Colb. 7. & mox omittuiit yrQOTAafiS, 
 
 16 t;7r«5 ShAov) firo fervo lubet Lflt. fed f/aj /rvo habct mf. Reutl. T»Yr. & alii 
 apud Ellium, Hicronynus. 
 
 17 '«,ue prius) fAt Aug. 6. Chryf. vel etiam Fff. 
 
 20 xf^/Vd") ?af^. «&c. Ex praeced. {x^'^v) ^^'^- Colin, ed. Al. Aug. 6. in rafura, 
 C»v. 2. 4. L. Lin. Stcph. IX. Cbrxjf. Tluvphyl. Copt. Syr. Lat. in codd. plui". Hilar. 
 Ambr. in Luc. VIL Hieron. Pebg. 
 
 12. OT/) OTl K^ £»'• ^T- 
 
 23 {dTTTa^iTAi) Br. i,i. I. AL Aug. 6. Clar. Rot. Chrijf. Arab. L«it. S^r. 
 
 25 H/xar) - Co/fc. 7. & al. ^ ( ^ dunv) codd. vet. at patet ex Hitromjmo. 
 
 EP. AD HEBRiEOS. 
 
 Habent earn 
 EDD. Comp. Er. &c. 
 
 MSS. CLASS. I. AL Aug. 6. Biirocc. Cant. 2. ,3. (ddfincns in c. XI. 27.) Cov. 
 3.3.4. Hunt. I. Laud. 2. Lin. Migi. i. N. 2. Pet. i. Roe. 2. Vff.i. ( fragmentuin 
 vetultum, a cap. I. 1. ad cap. IV. 3. & a cap. XII. 20. ad cap. XIII. 25.) 3. 
 
 CLASS. II. Barb. 0U.0 , Baf. 3. Clar. Colb. 7. Qtn. Ger. L. Pet. 3. J. Seiil. 
 Sin. Staji. Stffh. S. f. ^. ?• '• '«• ly. Vim. 
 
 VERSION. Althiof. Arab. Armm. Copt. Lat. Syr. 
 
 P AIRES, Atbarmjius, C/m^ofl. EutbaL Oecum. Theophijl. Sedulius &.C. Adde 
 M'ltianum fcholadicuni , (jucm Caifiodorius homilias Chryfoitomi in lianc epido- 
 lan transfcire fecit in Latinum: tcxtum auteni fubinde Mutianus ex Latino potius 
 incerprete vetuilillimo, quani ex Cluyfoltomi Graecis rel'ert. 
 
 Fff In 
 
4io V A R. H E B R. I. 
 
 In ritulo, Ptiuli nomcn habet Cmif. Er. Boeder. Mjllii edcK Cacf. T^hnertimus, 
 f'ff. 2. & codd. fere omnes, telle Beza: non habet cod. uniis, codem telle, Hmr. 
 Ste^/j. & al. edd. Fff. i. Syr. &c. 
 
 CAP. I. 
 
 1 ■TrQomTaiQ ) d'y-yiXotc, coiijicit Artmonins : quod ipfiim hoc loco negat legi 
 Cl'ryfoftotnus. 'Ev xo'? 'n^o^mnK, omnia nionumenia habent. Vide Gnoni. •(| i^/aTu) 
 Comp. Slipl\ ed. i. AU BavTo. 7. Baf. 2. Cant. j. Oar. Cciv. 2. 4. Hunt. 1. Laud. 2. 
 L. Liu. Magd, Pet. i. 2. j. Slid. Sin. Steph. S. i, C. i, Vff. i. 2. Grig. Entlal. Afa- 
 ximus^ Thedorit. Lat. {_-%dTm) Er. & al. edd. cum perpaucis codd., Scholia Grae- 
 ea. Vtrumque legitur apud Athanafium. 
 
 2 ( »rt) iTTOiWi T8? aimac,') Al. Fff.t. Athannf. Lat. plurefve. fecit ^ fmda 
 liabet Lat, 
 
 3 a'jTH alterum ) >- Vff. r. ^ ( - (J'' iawi ) AL Colh. 7. Pet. j. Roe. 2" 
 Lai. Facile omillum poll auThf. SI clvth Cyrill. EiithaL Ajh. Clar. latine, Mutiar 
 nus. Si awS Tlieodorit. ^ ( t«v dfy.ct^Tir7>v TroniTUfXivoc) Vff. I. Lat. Et lie ha" 
 bent, certe >5//aiv omittnnt , Al. Clar. Mtk. Cop. Si;r. vcl ctiani Cyrillus Hierof. 
 •5] Si^iS.) Si^iS. t5 fl^ova Comf. Aug. 6. Laud. 2. Seid. & cod. nonnulli apud £r. 
 
 4 x.^iklaiv) x-^iTrhv Vff. i. 2. 
 
 8 pa'/S^o? ) ;ca) >i pd/Sdci; AL Colh. 7, Vff. i. Lat. in mlT. & inde Clar. •[J \vQ6- 
 
 TWTOC) TMC wSvTriTOQAL Vff. I. ^ «) — Vff. /• 
 
 9 avouicLv) dSiKiav AL Colb.'^. N. 2. Eiifeb. C6roni con Alex. 
 
 11 (iSiauivi7c') Vff. I. Lat. (quanquam fgrwiflwfx habet il?/fertttJ,^ & graecolati- 
 ni, Hehr. LXZGrab. 
 
 12 {d.?^ci^eic) Graeci codices apud Eflium, Lat. olim , & inde N. 2. latinizans, 
 & graecolat. & Velef. LXX (qiianquam ibi quoque \?i?e-:c hiibet Al.) Idque probat 
 Drullus , & Hodius , L«:inis alioqui non nimium deditus , i. 274. i'/'^i^c-iQ Vff. 2. 
 iAi^eig fumtum videri poffit ex Ap. VI. 14. ^ 0) ^ Sta'j). Er. 
 
 CAP. ir. 
 
 I J/atrUfq. Tra^appvajjuiv) •- Vff. i. 
 
 3 i}tq)iV^6fXl^a,) iKi^iV^U/XiSct Vff. 2. & ul. 
 
 4 ( -- Ti) Gov. 2. Laud. 2. Magd. i. Pet. i. 2. Vff. /. 2. plurefve, Clryf. 
 
 7 x«t| y.aTf5-«(rac ufq. x^'P^v (t^) edd. mjf. panci, ver/iones^ Theodorit. ( ~- ) 
 .^ug. 6. BarTo. 7. Qen. Sin. Stap. Vff. 2. & decern alii, Clryf. ^^ut apparct ex Mu- 
 tiano,) TleophyL Oecum. 
 
 9 ^J/Q^ 
 
V A R. H E B R. IT. 4xt 
 
 9 , Ji» TO -rdOriuct tS Gclvcitx' ) Hoc cum verbis fequentibus conn©- 
 
 6biiu aliqui. ^ ;^a'C'T«) tdd. mff. Armm. Cojit. alJEque ffryiowef , Chrjfojl. ^tkanif. 
 Cijrillus A1. & cum co Concilium Ephef. cap. 13. & Lfo M. &c. C;t«^CJO ^i?"- r'_ cod. 
 alii aputl Ons'. t. i in lohann. Thudbritus non feinel, qui multum hie pondeiis iia- 
 bet : Annjii*fius abbas, Icriptor feculi VIII, in libro contra ludaeos, difeute : L«. 
 (ante Hieronvniuin , qui tamcn ipl'c 1. 2 Cnmm. in Gal. ahfqut Tito in quibufdam 
 codd. legi ait:) nam, fint Deo, habct Amhrof. de Fide ad Giatiauum, coufttnter, 
 yigilius Thapfenlis 1. 2 contra Eutychen, c. 3. p. 44. Fulgmtius non lemel. ueque 
 igiiorarunt le(^tioncm TiifophylaEIvs Si Oecumemm, Neftoi'iauis cam tribuentcs: quan- 
 quam ante iplum Nellonum cam ublitcrare potuit & harrcflum furmido, & altciius 
 leitionis facilitas. Sic quoquc vcrfio Syriiica olira allegata, ut ex codice Heidel- 
 bergenli ante annos plus nongontos Icripto docct Tremcllius & And. Miillerus in Diff. 
 de vcrlionc Syr. p. 28. nj. 40. Neque improbat Beza, Colomffius , & (fl concilii 
 Eplieliiii &Tridcntini autloritas abclFct ,) P. Fnher lib. 3 Scmelh-. p. 158, Sane prjc- 
 flaurillimum iVagmentum Vffcnbachiauuni ea ell indole, ut facile appareat, banc le- 
 6lionem vere ex Grscis codicibus depenlitis, quorum nonnuUos olim legit Origenes 
 aliique, manalFe: etenim grscc maxima utrinque lircrarum in X'^(!"^ ^ X'^Q''^' ell af- 
 finitas; Latine & Syriacc, nulla, quum tameii notabilis Latinorum in Africa & alibi 
 conienfus accedit , tantum is firniitudinis habct , ut lioc vclligium line praejudicio 
 aliarum infignium lertionum vix pollit ncgligi. Vid. omnino Part. I apparatus hu- 
 jus , § 32. Intcrpretatio hujus Icc^tionis , in Prodromo tcntata , P.cque aliis ucque 
 mibi latisfecit : ("confer infra Part. IV. n. I & IV.) judicium quidem de lectione 
 ipfa, ibidem propofitum , mutare vetat parallelifmus plane fuigularis iCor. XV. 27. 
 Nun ignoro , /;a(^<w plaulibiiius elle , quam /jj>qic' &. fme laboro uUo a me im^Tc- 
 trarem , ut hoc milfum faccrcm , & illud amplefterer. Sed ubi de Fcrbo Dei , ubi 
 deunico Dei verbulo agitur y nil temporii ciujli Jlatuere dibemus. Facilius X'^tlii in 
 X'^^iTi -, quam /la^j/T/ in ;kw()k hbrariorum Icdulitas , planiora omnia ijUiercns , mu- 
 tavit : & tancn /.w{?ji; rcmanct in monumcutis antiquis , multis , gravibus. -Syria- 
 corum excmplarium in utraque Icftione conjungenda conllautiam dcclarat La Croze 
 lib. Ill de Cluillianifmo Inciico , c. 3. §64. Vide Gnom. 
 
 14 {aiuaroi; Kff) era^icic) Al. Get: Roe. Fjf. ;. plurefvc , Eufeb. Jthnnif. or. 3. 
 c. Arian. bis , & pluribus aliis locis vcl ipfe vel alii cum co editi , Chnjf. CyriJ- 
 lus Alex. Theofhijl. Lai. in mf. Schelli. nvanu prima , Amhrof. I. 2 de Fide., c. 5. 
 yinfbtnus , & line dubio Clar. cui Gtr. refpondet. Vid. Gnom. 
 
 CAP. III. 
 
 1 f ^ '/oi7ov)Al. C0//7. 7. Rot. Sin. Fjf. i. Cnrcelhei niargo , Athamf. JFaIu 
 Copt. Lit. y^mbrof. unde hoc puft inriv ponuat Comp. Aug. 6. ^tap. Fjf. S. pluref- 
 ve , Chryf. Lat. aliqui , Syr. 
 
 Z oA«) ^ Copt. y4rab. 
 
 3 Si^rii iiTOQ ) KToc So^r.i; Al. & al. 
 
 Fff2 A rd) 
 
'4T2 ^ V A R. H E B R. TIT. 
 
 4 rd) - Al.Cla*: Ojlb.7. Fff. i. 
 
 5 dvrov ) ^ Avah. Erpenii , Svjr. 
 
 6 Z) tdd. mff. Chnjf. Cijrillus Akx. Syr. Biffijntus , Bier on. (cc) StefJt. i, Fff. 
 I. Lat. &■ graecoiat. ^ ttiq) — Aug. 6. manu fecunda , Clar. Fff. i. "H m-'-X^i 
 TiAisQ &ifi<t.av) ■- ^th. Calarhan. S^A &. V . i^ t^i'X-^t '^i'/^ii' oniittlt ^th. 
 
 9 Pf) idd. mff. ver/icnes , Cyrillns y41. & Scholia Cr. ( — ) Al. Clar. Colb.7. 
 Copt. Calarkan. ^ {» SoKifxaaict) Al. Clar. Fff. i. Copt, fed probavcyunt habet 
 Lat. 
 
 9. 10 TiTa-aQdnovTa iTn, Sio ). naaaqaxovTci 'iryi Aug. 6. N. 2. Steph. S. Ex 
 V. 17. & ex LXX. 
 
 10 lKuvy\ ) codd. ex LXX. (ravTw) Al. Clar. Calh. 7. Siifh. 5. 0. Fff. i. Lat. 
 1] il'Tfa') Cimif. Al. y^ug. 6. Colb. 7. Cov. j. Laud. ^. Fun. iJ-Trov Er. &c. ^ ciii) 
 Uc fofutus habent Syr. Arab. Id ex afliiiitate vocuin ZZZV & CZjhiyh repetit lac. 
 Cappellus. 
 
 11 cLc) edd. &c. ficut habet Lat. in mf. Colon. & inproleg. Mill. § 506. oT^ Cy- 
 rillus Al. Lat. hodie. 
 
 14 'yi'yovafjt.iv t5 ;)^^/?-S) th X'^i'^'^ ')i'yovcitMv Fff i. phirefve , Lat. ^ vTieg-a,- 
 a-icac ) avrS addit Al. Lat. ex c. 1. 3. JNon addit Hieron. ad Principiam. 
 
 16 Tin? ) Chrtjfoft. in conim. nam i^wTjicriv elTe ait. t'ivcov fJAjm-vnToj, <in(7t cr)!.?\yi- 
 (uvSivTO)v ; tU'cov §i dvreiQmdvToiv ; ubi ay.Mi>vvfjivTic , coll. v. 15 , iidem funt , 
 qui ira^a-'n-m-^dvctv'ric. Cin-yibftomiim ieqnitur Syus , Syrum Arabs Erpenii. Ad- 
 de Lbeodoritum ^ & recentiores apud Wolfiuni. Vid. Gmm. {Tm<;)tdd. mff. Amu 
 Coft. &c. 
 
 17 i^iaiv') Imaov Comp. Lin. & al. nee non Fff. i?. 
 
 CAP. IV. 
 
 1 v^'^v ) Boeder. & alis ed. Steph. ^. Tliecdoritiis , Lat. in edd. vet. in mf. 
 Reutl. Trev. aliifc|ue , & inde Angl. Luth. Zeger Bihlia reg. in margine , Felef. Si- 
 mon, {vu'v) edd. frimne, multi codd. Graeci apiidStapulenfem , cetevi(]iie mIK, Chryf. 
 Oecum. Mth. Arab. Lat. aliqui & inde Hmpvo ; Syr. Ex alliteratioae ad vaTi^nKb- 
 vaui 5 vel quod apoilolus non videretur includendus. 
 
 a Tt;7K5«ca/MSfoc) Er. & al. edd. vel etiam CM. 7. Gen. Pet. 5. Stefk. 9. ly, 
 cnm Cov. 2. Magd. i. Fitn. Cijrillus Al. Lat. Sijr. {ivyKiypauivKc) Conif. Aug. 6. 
 Bar. Cant. 2. 3. Cov. 5. 4. Hunt, i. Land. 2. Lin. N. 2. Pet. i. 2. Seid. Sin. Stap. 
 Stefh. c. i. C. ■■. Chryf. in textu Muriani interpretis & in cumni. Cyrilius, Tlieodo- 
 rit. Macarius ^ Photius ., Enthal. Tlicofhyl. Oecum. Ex rliythmo 'x.<^iv :. queni lapfum 
 non calanio luiura , fed etiain lingua hoc loco adiuitti obfervayimus. Hinc etiam 
 
 ffvyx.i~ 
 
V A R. H E B R. IV. V. VI. 413 
 
 (rxr,Kfyica(Tu\vf^c M. Baf, r. Clar. L. Fff. i. Lat. in mf. Conftantienfi & Schelhomi- 
 tno, ined. rcgia, in Auguftino , Ai^ih. Arah. o-ty^xtx^aTK/^'.vKC Fff. 2, 
 
 3 uTidXif^fSa.) th(^Xoofxi9a Al. f •>ae) oZv At. Cov. 2. Roe. Fff. I. 
 
 7 (TrfoWenTcu") yil. Colh.7.Cov. 2. Rot. Lat. & graecolat. Chfijf. Cijrill. Sijr. 
 item Lin. Coft. Thtodorit. Tr^oii^mt Bnrb. 2. Idem veibum, c. X. 15. 
 
 8 auT«? ) auToc Ccwif . Fff. 2. & lie , vol ceite avVcc , Laud. 2. Stid. Sttfh, 
 I. Id, 
 
 12 m^rc) nidms (evotf^Kc) Hi(roH.'m Efaj. LXVI. ^ ( ^ t« ) ^l. & alii, 
 
 15 TfTf/^ia^ft'ci') tdd. frincifts , ^w^. ^. Fff. 5. &c. Tfieodorit. Oevutn. Tmrei- 
 faff/xivov Beza ex uno cod. <!<: indc al. edd. Al. cum paucis , Theophyl. Vtrmiique 
 Oiigenes & Chryf. 
 
 &. al. 
 
 CAP. V. 
 
 4-0 ante *aA--V-«vcc & ante dct^av ) Coniy. y^l. Aug. 6. Baf. 2. Fff. 2. codd. 
 plurimi , Chrijf. Er. Steyh. ccid. 
 
 7-74) — Aug. 6. Fff. 2. 
 
 12 AC7/WV) /'(/i. w'j(/I Clnncns Al. Eufehius , Cyrillus /il. FMa. Xijccv Colin. ed» 
 Sttfh. la. I"]* ex Lat. 
 
 CAP. VI. 
 
 2 /SaTTT/TiU&Jf') comma addit £r. 
 
 3 xctfl — Aug. 6. Syr. ^ ( 77o/r'(7(i)//{p ) Er. td. i. ^l. Aug. 6. Gtr.Ptt. a* 
 Fff. 2. & 06I0 alii , Ofcwwj. 
 
 7 xo) tertium ) — y^raK Zff*. Sijr. ^ d-ni") ■, avto Sijr. 
 
 9 xf f/Vcrora ) x^tirTova jEr. & al. 
 
 10 ( ^ TK x'-^x) y</. Cff. 2. R(c. Stcfh. f. JEth. yfrah. Lat. & gmecofatinij 
 Syr. vcl ctiam Chrtjf. & ex co Mutiamis. Infertinii cK parall. t« axo-va ^ug. 6. 
 
 14 ri M»iv) >■''-'.• L. </c A>7i in Evang. p. 9. A^t/i. Concord, p. 94. W /mdV AU 
 Cl0r. Cov. 2. Id ni/i rcdditura in Zat. 
 
 J 6 ftW) - y^/. C/ar. /lof. Fff. 2. 
 
 18 ( rr. ) y^/. Ciilb. 7. /'/. 2. plurefve , Oiryf. ^ xaTa.pt7ovT80 x<ZTa^ei/'7ovT£? 
 'Aug. 6. & alii. 
 
 f|^3 CAP. VU' 
 
414 V A R. H E B R. VII. VTO. 
 
 CAP. VII. 
 
 1 T«) altei'um) — Comp. & recent, edd., Stap. 
 
 1 1 ai/VJJ ) aJrylc ^l. cuin proximis. ^ vivojuoQ'iTuro ) viYOf^-oSiTHTaj At. Cot, 2. 
 Roe. & lihri quidam apud Camerarium. 
 
 13 -TT^on^'ry^i ' ffl?i. &c. Facile jdmilTum in codd. ex alliteratione ad /MTiXrx'v. 
 {-v^cjignzi ) Er. Sic praefto fuit hdf)et Lat. quemadmodum c. X. 1 1. i^tiKi , p-aejlo 
 ejl. ( 7r^07i%iv ) /^/. Ec Hejtjchius , -n^otxiXi , -^^sa-KAdi. 
 
 14 (/s^s&Ji/) ^/. iloe. y^rmm. Lat. Clar. h^icoc Copt. 
 
 1 6 {Ta^aiviJi) Colin, ed. Jl. Magd. i. Fet.z. Sin. Fff. 2.. Cijrillus Alex. 
 
 17 (^xapTt^^srra/) ^/. Barb. 2. Clar. Colb.j. Cqv. 2. Copt. Chryf. Ctjrill. Theoph^l. 
 vel etiam Lat. ^ e/? tov a/wra) •- N. 2. 
 
 18 ^ag ) -- Lat. Sij'T. 
 
 19 vo^c,') Sic diftinguit E. Schmidius , Aug. S. plurefve. Confer Chryf. Syr. 
 Luther, vcf/,:/; , plcriquc. 
 
 21 ( — xarti riiv rd^iv /^(fA^/cr'JjJt) Lat. Coll. 7. Hiatus , kuto. recurrente. 
 Non omittunt Lat. mlT. (ut Char. Col.) & inde verlio Anglica vetus. 
 
 26 iTT^iTTiv ) ;6a; iTT^iTTiv Al. Clar. Syr. 
 
 28 T«? A<8Ta ) 5MJ foji habet Lat. ex compendio fcriptionis. ^ vJov ) /ko-ki' /Jo/. 
 Ex eadem caul'a. 
 
 CAP. VIII. 
 
 2 xa; alterum) ea^i. wj/! Ckrijf. Lat. S'yr. — Co/^. 7. C/ar. vel etiara /^ral'. 
 
 3 Tr^oaiviyzYi) Tr^ocnviyxoi Pet. i. TT^oaiViyxii Vjf. 2. 
 
 4 {oZv) Al. Co/^. 7. Lat. •P Twv ll^^a)v^ -- ^/. Colb."^. Lat. 
 
 5 TTooJavj? ) Trc/nVjj; CoTOjfl. y4l. Stap. p'ff. 2. & complures. 
 
 6 TiTivXi) TirvXw'-'' Comp. Roe. & al. 
 
 9 i.TToin'ja') Sii^ii^yiv Roe. Chryf. & al. e LXX. 
 
 11 TrXy^Tiov) Er. & al. edd. Aug. 6 , nianu fecunda; vel etiam Stepk. S. C- 9. ly. 
 Vien. cum Cov. 2. Pet. i. Fff. 2. Oecum. Tbeophyl. LXX'm mf. Alex. Lat. (]uanquam 
 Prov. XXIV. 28 ToA/THC , proximus. ( vr-jMrnv) Comp. Stepk. ed. i. a. Al. Aug. 6. 
 iiianu prima, Baf. 2. Colb. 7. Gen. L. Pet. 2. 3. Seid. Sin. Stap. Stiph. ^ ;. ly. & un- 
 decim ceteri , y^rab. Copt. Syr. codd. graecolatiui , Theodoritus , h'uthal. LXX in 
 ed. Cump. & Aug. de fpir. & lit. c. 24. Vtrumvis exemplaria Chryfofiomi h. 1. 
 ^ at^T&jp prius ) ■- Al. Fff 2. & al. 
 
 12 ( -^ >iffj{ Tav dvofAiZv avrcov) Colb. 7. Copt. Lat. Barb. i. Syr. Sic lererai- 
 as. Hoc, port dSiKiai(; avrav , habet Cbryf. 
 
 13 TO ^i) TicLv ^\ TO Fff. 2. ,4, 
 
 CAP. IX. 
 
V A R. H E B R. IX. 415 
 
 CAP. IX. 
 
 T xc/J) ^ FJ. r. C incuntc pericopaO & alii , Sijr. 1| ^ <rxnv})) Er. Bezct, 
 yfl. Bark. 2. Cmt. 2. Colb. 7. Cof. $.4. Gm. Hunt. i. Magd. N. 2. Pit. i. j. Cant. 
 3. & ^T«. manu prima, Chnjfcjl. Phvtius apud Occum. Euthalius, Tlmfhijl. Lat. & 
 Gratcolatini ^ Sijr. undc Sict-jtix-n fuuplcnt Bnrh.i. A:th. Arnh. &, tfjintnmHim^ iTif. 
 Lat. Cfihn. & vcrlio An;^l. vet. txf«t» L. ex c. Vlll. 7. ( ffxm» ) Cowp. ^'ffpiaKor. 
 odd. y^?/j. 6. f'ff. 2. plerinue codd. apud Btzam & alios, Arahs. Ex v. 2. 6. 8. Le- 
 git & lion Icgif Stnpdeii/if. Confer infra P. IV n. Vlll S 103. ^ ^.KcucDuara.) 
 Comma addit Camcro &. alii. 
 
 2 Kana-KiucLbn ) Colon addunt fdd. recent. ^ ayia ) Comf>. Bezn , y^ug. 6. 
 Cov. 2. Roe. Grsca Scholia omnia. ( djia. ) Er. &c. -Atqui neutra Iiarum tabcrna- 
 culi partiiim fcoiTum tabcrnaculuni dicitiir. Proparoxytonon eft, nil ofiicicnte ie- 
 mijiiuo «T/?" nam fie quoque mox, « A-t^oiwan ayia a^.wr. Adde Gnom. 
 
 3 uyia") dyioL Er. 
 
 9 mcrKOTa) KaSi^rxi addunt 5(j;i. & alii. Vcrbum ex antecedcnte & confe- 
 qiii^nte conflatnm. ^ ov) edd. mff. Ctjrillus Al. SchoHaftae, verjiones. (iiv) AL Chr. 
 Celt. 7. & alii apudjBaaw, Lat. Mutianus. Vtramque ledlioueni interpretatur Or- 
 cummins. 
 
 10 ( ^ KP^ Al. Cvlb.7. Crr. ir. Syr. % (^hxaiuixara) Al. Cov, 2. StepJi.t. 
 Sijr. C/cir. in Lat. Ob iTrtxnytvar. 
 
 12 ivQ'Jfxivoi;) ivQcuivcc Er. Aug. 6. C/.t;-. Staf. Oectmin. 
 
 13 Taufwi' KSH TQayav) T^ayav r^ raC^uv Al. &alii, nec non CJir^f. 
 
 T4 aiwux^ idd. mff, ( ctiam Seid. ) Arnh.Armm. Sr^r. Attnnoif. Tlieodcritus, ThtO' 
 fhijL Oecurr.mius elare in /<ug. 6. Ccnfifjio cccl. cr. p. 69. &c. . mhr(fins 1. I de 
 Spiritii S. c. 8, ciijus capitis Iijec ipla fumma eft, J^a/ii fcmpternus Del ^ifiritus: & 
 Conimentariiis impcrfcclus in Ep. ad Hebrajos, inter ci^iev^ Jnilrcfi , fere ex Chr}'- 
 foftomo , hac quoquc in paite, rrnnslatns ; Mit obfcrvat Twells part. I. Exam. p. 
 46.) & Chi-yfoftonii intcrpres A/ttf7(iw7<J in textu & comm. unde patet, Lntinum in- 
 terpretcm no olim liabuilTe. ( dyin ) /tug. 6. in textu , B(}rh. 4. Bar. Cant. a. Lin. 
 Pet. I. 2. Ret. C(ft. Lat. & Grnecolritim, Cvjrilltis .-//. CbryJ. Idem Epitlieton, V. 8. 
 Vtrumvis in cod. fiiis legit SttypiUtifis. Alibi quoque a librariis fcribitur -rnVuct 
 a-) 0? pro -Ttft/uo. ayaOiv , ut Luc. XL 13 in multis cod. &rialm. CXLllI (CXLII) 
 10 in cod. Alex. - yEth. ^ ru(^'* ) Com^. & al. cd. yll. Limit, i. Pa. i. Roc. 
 Sttfk, (5. 6. ^thauafus, Lat. in cod. plerifquc, &. Graecclatiru , Mutianus, Syr. (vum') 
 Er. Aug. 6. staf. &c. Chr:jf. Oecum. 
 
 16 Six^ifXivy") 3ia.ri9l.ufrn Coitlf. Aug. 6. N. 2. Fff". 2. 
 
 17 S:ci9f^Koc;) I/eivfus , Grxcos titans, qui ccrte c. X. 2. iuteiTogationem 
 agnokunt, hoc loco aplcrilquc , illic a multis prartcrailTam : & L. dt Dieu. 
 
4i6 V A R. fl E B R. X. 
 
 1 8 K<J*) sTe PT 2. Chryf. 
 
 19 fiij2Alov^) Er. tii. I. &al. Etiam Arm. Cop. hoc cum Aa/Bciv cowllruunt. 
 ( (ii'iAiov ) plerique. Vid. Gmm. 
 
 22 Katd) Sic Contf. iioii ra ^ara, ut earn editioiiem habere ajunt alii. 
 
 26 77-aSsri/) aTToSaviTv Aug. 6. Pet. s. Roe. Ex v. 27. 
 
 28 <^) eiflf. frincifes, rnff. & iu his /^m^. 6. Stap. Fff. 2. Chnjf. TImdorit. Eu- 
 thal. Lat. Syr, — stepk. ed. 3. & inde recent, edd. fphahna. «JJ cru'Ttt'^iav ) d>a' 
 TTis-ioog addic Ah 6c alii, La'^ ali']ui. 
 
 CAP. X. 
 
 1 ctCralc) - rff.3. & alii. ^ ac) - Al. Bnf. 2. CQlb.7. Roe. ^ iiSiTron) 
 tt; liSiTTOTi A!. Cov. 2. ^ ( SuvccvTctf ) Al. Aug. C. Cant. g. Hunt. I. Pet. jr. Rot. 
 Ste^h. ^. I. ta. Fff. 2. Scholidfiae (excepto Cbrvjj. qui textuni habet,) Syr. Ex v. 11. 
 
 2 hV, aV ) Er. Sttfh. edd. ( interrogatione fiibfequente ; quK probatur Oectme- 
 nio , TbeofhijlaUo , Budaeo , Camtrario :) mj]. plurinii , & in his CaeJ. Stap. yff. 2. 
 yien. Cl'ryf. &c. (aV) Lat. (quanquam non pardculam habct ColonienJ'e exemplar nia- 
 nu prima, in ceteris fortatre per n in alioquin abforptam:) Sijr. JEth, Arab. Comp. 
 & recent, edd. P/jotius vel etiam Tleodoritus. interrogatione ilia minus, quam I'um- 
 ma fententiae, perlpe^ira. item ovv aav Cant. 2. Pet.i. x.av Aug. 6. Barb.i. Stefh.i. 
 Henrki Stepk. ed. perinde uti in verbis Chrylbftonii in lib. de Sacerd. p. 483. ^'x, 
 aV, non intelledlum, in x,av tranflit. 
 
 5 <7af/,a ) ooTct Curcdlaeus ( apud Fellutn , ) per conjefturam quorundam ex 
 Pf. XL. 7. 
 
 7 Qsof, TO fliAnua an') to 6«An^ca (7a, Qioc, y.H Comp. Aug. 6, e LXX. nec 
 non N. 2. Mth. & fic , jwk oniilTo , Fff. 2. 
 
 8 9vcristv »af 7r^oT(po^av ) Ova-iai; aa^ 7r^oo-<poqac Al. & al. ob plurale oXoKau- 
 TooixcLra. % xaj tcrtium) ^ Cant. g. Mth. Lat. aliqui, Syr. 
 
 9 060?) edd. mff. Chryf. Lat. Syr. uti v. 7. ( — ) Al. Aug. 6. Colb. 7. Lin, 
 Stap. in verlione , Euthal. Clar. ^th. Copt. 
 
 10 --. 0/) Eeza & recent, edd. Ah Cov. 2. Roe. Steph. i. ^. Q. chryfofi. {0',) edd. 
 
 principes , cum Aug. S. Caef. & plerifque mjf. Facile iteratura (r(A.ivoi . Multum ne- 
 gotii kceifit haec leftio commentatoribus , apud Eltium. ^ auudroc) alucLToc Clar. 
 Ex V. 4. 19. ^ - t5) comp. Aug, 6, Vjf. 2. plurelVe, Chnjf, (t«) Er. steph. edd. 
 
 u (a();^:(6g«ti;) Comp. Al. Bar. & alii, Cyrillus AL Euthal. Syr. ^ «.a<) — 
 Clar. Arab, 
 
 12 (aroO Al. Clar. Chryf. bis: ("%/« & ifle habet MtUimus:) Arab. Lat. Sijr. 
 
 14 C/w/'at 
 
V A R. H E B R. X. 41? 
 
 11 (fxia yap TT^oTipo^a) Mutiwus ^ non femel. redlumque fuadet cafum tntitlie- 
 ton aiTini V. II, & ri'Ti?^Q)x.tr rt^eiooTaj V. T. 
 
 15 T^owijuxfw ) tdJ. , .««rp. cum tnf. plcrifque. Ex compeRfatioiK , coll. vai". 
 c. IV. "". ( ufpxir^) Al. /tug. 6. Colh. 7. Cor. 2. Roe. Lat. & Graecoht. Cbr^f. Sijr. 
 item //«»». /. iV. 2. -(^iA. Ar^. TJuofkyl. 
 
 16 Ta» Siaroiuv) rni hdvoictv At. Cinr. Colh. 7. Ccv. 2. Roe. Lut. in mf. Reutl. 
 & Schclh. ^ avTs^-) vVsgov Aq'f< addit Aug. 6. & alii. 
 
 17 aurmf prius) — Er. Colh. 7. &alii, Lat. 
 20 n'air) ri/uTv , Syr, v/aiv V^ff, 2. 
 
 22 TT^oxe^X^f^*) 7r^ocr€^;tO|"«^'» ^'/- 2. & al. 
 
 2;^ • xa/ ufq. xa-^aQa ) Antcccdcntibus hoc jungit Efiius. ^ xari- 
 
 ;^6.'/*ev) KariXoy-iv f^'ff. 2. & al. 
 
 26 Qv<ria) Svjiciv 'Tr^oaivr^'x.iii Ctar. 
 
 30 ( "- A?-)!/ xJf/D? ) Lflf. Co//'. 7. £<? Gracohit. ^tk. Copt, Syr. Omittit in 
 interpictatioue fua Stafultnfis : & ex Rom. XII. 19 hue relatum (latuit Millius. ^ -rai- 
 A/ji) 7raA/v, or/ Aat. C7ar. Cov. 2. LXX. ^ xt/^<oc x^/t«r) x^ml' kv^ioi; Aug. 6. Lat. 
 Sxjr. 
 
 34. Si(Tuo7c, fxs) eii, mjf., etiam Fin///* & .yrj;'. Cltmtns Al. Oecum. Art%h. &c. hrixoTt; 
 
 Origems. Facile poft tto/c cxcidit f^ov coll. var. Philcm. v. 10. quanquani in tota 
 epillctia nuUus alius efl fermo primje pcifona; fingularis numeri ante vcilum ii) capi- 
 tis Xlll. undc vincidis eorutn liabet Chr, latino. ( (jicriu,t'oiq) Al, Cliir. Grsece, Roe.Steph. 
 f. (^. y4rah. Cvi't. Lat, Mutianus , i";yr, Dc Chriff. & de TJieophyl, ambiguiim eft. 
 riuralis , ex v. 33. ^ iavroic) Comj). Stefh. ed. i. 2. & al. edd. Aug. 6. Bnf. 2. L, 
 Ptt. I. 3. J, Sin. Stafi. Sttfh. ^. 9. 1. ly, Fff. 2. quidam codd. apud Er. & undecim 
 alii, f.frijC. T!ieri,l rit, Ifiiorus Pfhf, Eiithal, Syr, Lc(Jlio media, (sv IctuToTt; ) Er. ed. 
 2 & feq. & inde Ste^h. ed. 3. & recent, cdd. ncfcio an Civ, apud Bezam : ccrte 
 Ger. iv omittit. fatnTK? Al. Hunt. i. Stej<l>. ?. t. Clemens Al. Mth. Arab. Lat. & Grat- 
 culat. in vciiionc. ^ a'xVavoi?) iilii. mjj'. plcrique , Chruf. Ifidorus Peluf. Syr. &c. 
 ( - ) yll. Clar. Colh. 7. duo apud Bezam, Clenmis yll. jEth. Coft. Lat. 
 
 37 oaov ojov ) tdd. (etiam Colinaei , ) mjf. Clemens Al. Ckryf. Ccpt. &c. b'lrov Eu' 
 Jeb. Clar. 
 
 38 (,tt« 'y. -T(V".'c") yfl. Lat. Clemens Al. unde , claritatis gratia , '•» Trtc-'a^ fzn 
 clar. Coft. Svr. Vtroque modo a textu difccdit (tcxtum tamen etiam retinens,) 
 EuJ'elius y & Tkeodoriius Eip. 122: utrumque c\ alia aliaque lc61:ione LXX virali. 
 
 39 4^vXh) £^' &C' -CltmeHS Al. Chrxjf. Lat. Syr. - Comf. Clar. latine. Ad 
 1 Petr.U.y. 
 
 G g g CAP. XI. 
 
f 
 
 418 V A R. H E B R. XI. 
 
 CAP. XI. 
 
 I , Tf a-y/uaTwy ) 7rga')/jUaT6)v j Comf. Chryf. Oecum. & alii. 
 
 3 yw>? tx.) Ix, iJ.y' Athanafiiis. ^ Ix. (tiaivofAvwv edd. vet. ^ ra BM-TroyAva^ to 
 $M7r6jMiov Al. CUmens Al. Clar. Colb. 7. Ex alliteratione ad to prsvinni. 
 
 4 AaA??) fr. ^/. ^arl^. I. Bar. Gov. 2. 4. Gen. Lin. Pet. 3. Roe. Steph. i. 9. CU- 
 mtns Al. Chr»nic»n Al. Afterius , Efifhanius , Theodoritus. {XaXilr^) Comf. Steph. 
 ed. Scc.Photius, Oecum. Vtrumque legit Chryfoftomus , TkeopbylaEius. 
 
 8 KaXHfxivot; ) Ka?.ovfj'-ivoz yJl. Lat. & Graecolat. Tlieodcirit. Stap. in verfione. 
 Ex c. V. 4. fed qiioque vocatus liabet Etherius 1. 1, c. Elipand. *U l^iKSnv') i^iA^m 
 Comp. 
 
 9 -TrWa TTci^axyariv) fide moratus eft habebat Lat. initio: eaque leitio rcmanet 
 in cod. Reutl. & apud Etherium: unde £5" demoratus eft exftitit, lit patet ex Clar. & 
 porro , fide demoratus eft , in Lat. liodic. 1| C "^ '^>''' ) -fi'^* ^l- •^«ff« ^- Stap. cod. 
 plurimi. Rliythnuis yh. 
 
 11 (^TiT^a, io-a) Comp. Roe. & alii, verfionts. fl ( ^ 'kixiv) M. Colb.'^. /^tk. 
 Lat. Clar. 
 
 12 w? «') Comp. Steph. ed. 2. Al. L. Pet. i. 2. j. Fff. 2. & quinque alii, aaii Er. 
 & alii, Cbryf. 
 
 13 -^ x<Li TTii^ivn^ ) Comp. Colin, ed. Al. Aug. 6. Baf. 2. Colb. 7. L. Pet. i. 2. 
 sin. Stap. steph. omn. (apud Bezam,) Fjf. 2. Graecolatini & undecim ceteri, Eutlah 
 & Scholia Graeca & Verliones omnes, (unde gloflfam agnofcit Whithius:) Hieron. 
 & alii. (;ca/ 7rii<&iVTic) codd. apud Er. & inde edd. ejus & stephanorum; hand fcio 
 an cod. alii , praeter cov. 2. Pet. 5. f^ien. Glolfa tS drrTraTcl/un'oi , eaque Photii 
 quidem, apud Oecumenium : uti ivniS-y) gloffa eft t8 riydTra in Gregorii Paneg. 
 
 oCCt* I Ol • 
 
 16 vvv) Er. Al. Aug. 6. Fff. 2. cod. plurimi, Cbr-yf. vw) Comp. steph. edd. 
 21 iw/) — Z,at. 
 
 24 (7r/9t/ Ats7a? 7ei'OA«£vo? ufq. avrS) codices Lat. aliqui , etiam Clar. & inde 
 cnrcellaei margo, nee non Reutl. quid vero opus fuilTet, & to /uiyac yivhrnvot^ & ipfura 
 nomen Mofis verl'u feq. iteraii? Iteratur quidem Molis nomcu etiam citra hoc addi- 
 tamentum : led vide Gnom. 
 
 25 7r^oo"xa;goi' ) Tr^oaxai^a Lat. 
 
 26 iv aiyu7r<rci}) alyuTrrii Comp. Al. Fff. 2. & alii. 
 
 29 ^0 7>ic' "? Al. & al. 
 
 30 iTTfo-f) xariTTiai Er. Aug. 6. & alii. Ex allit. ad x-aTi-TrSQuTav. 
 
 34 (^6f/.a,ra) edd. &c. Videtur alliteratio ad ^of^ara, v. 33. «£«/» (^^S/ua) Lat. 
 
 37 «Tg/- 
 
V A R. H E B R. XII. 419 
 
 ■37 i-7rpi<&y^7<tv) - Chtnm /fl. Mtb. hr^ii&mav Cyrilks Hitrof.^ imt(>d<Q-»~ 
 fl-av ) tdd. ni{f. , ctiam Jug. 6. Staf. Fg. 2. Clmms Al Au(5tor quKftioaum , apud 
 Atlianalium, qu. J31. Ihcodorit. Efhraim (. aa. Lat. y^mbrof. uon femel , Huron. 
 &c C - ) Baf. 2. N. 2. Eufcb. Theofhyl. JEth. Arab. Syr. Omittit Ongmts aliis 
 locis, aliis legit; (quanquara .TrtiQc^Braa.' 1. 7. c. Celf. habet Hoefchelii margo:) & 
 item cbrxfoftomus. De duobus verbis fimilibus alteium utrum facile iiegbgitur. Mit- 
 timus conjedhiras. 
 
 CAP. XII. 
 
 2 Kixd^ixM-) Conif. Al. Aug. 6. Lin. N. 2. Sta^p. Fff. 2. aliique quam plurimi, 
 chyf- ix,x9i7tv Er. ed. j. ( ex ingenio coriedtoris: nam in Er. ed. 2 fueiat s*a<?/xe») 
 ex errore,) idque Ibcuti i'unt editores pleiique. 
 
 3 7*5) oh COTHf. Laud. 2. & al. — Lat. in cod. Reutl. Haimo. 
 
 5 us) ~- Aug. 6. tlar. Stap. Facile, ante ,u>), oniifTuni. 
 
 7 4/) ik Al. Staf. Fff. 2. &. alii. Calami gixci lapfus: quern tamea fcquuntur 
 ^th. Arab. AriHtn. Coft. Lat. Sjr. it cum rafura Aug. 6. 
 
 9 {Tra ) tl Si Curctll. & al. edd. Splialma. % 7rvtvfji,a.Tm ) Tretr'i^MV Laud. i. 
 N. 2. Ex allitcrationc ad ttclt^i. ^ uXoM-iv xtA. ) 'iXo/^i* TrcuhvTctq Kcti 'nT^iTro- 
 fxiHa Aug. 6. Adolelcente fortafle libraiio. 
 
 15 «'<^>:^«) ^i^'^- "*//• Clemens Al. Cyrillus Hierof. Scholia Graeca, AruU\ LsiL Syr. 
 Augujlin. &.C. jv Xo^V "O'^ i'cripfit apoltolus , ut to Trm^i'ttc , trajcftum , oftendit. 
 (5v X^'^v) LXX. ad quos taracn le^ho hujus epillolae translata ell in cod. Alexandri- 
 no. Viciliim illorum leftionem hue transferendam cenfent Ribcra, Eftius, & alii 
 apud Artemon. p. 213. qui legit, ju-n t/? p/^», 7r/xg/a? av« (Puaa-a, ivoX^\u fed vi- 
 de GMomoHtm, 
 
 18 ofw) edd. tnJJ. Alhanafius y Armtn. Sec. ( -^ ^ Al. Roe. JEth. Arab. Cop. Lat. 
 in edd. vet. v. gr. Frobcn. A. 1495. in Clar. (quern ipfius Grsca ledarguuut, ) iii 
 mf. Trevir. Colon. Char. Reutl. Schelli. multiique aliis , Syr. Chryfufi. in coram, 
 clare, & coultanter Mutianus interpres, (nam in tcxtu Gveco ante ■i\/)]Xa:pu)/xivcp re- 
 (lituta efl vocula:) Jheojpljyl. Brevera voculam , inter polyfyllaba , facile olnilit 
 jibrarius Graeeus antiquiilimus. 
 
 19 um) •- Colin, editio, quas congiiiere folet cum stepft. la. pro quo Steph. « 
 five Comp. hoc loco excudi folet. 
 
 20 ^ w /So>.i(?* KctTctTo^ivQyiJ-tTOd) Corny, Al. Aug. 6. Colb. 7. Gen. L. Pet. r. 2. 
 Stid. sin. Stcif. Fff. T. 2. Ften. Graecolatini & undecim ceteri , /Etlt. Arab. Artmn. 
 Cop. Lat. Syr. Chryf. Tkeodorit. Euthal. (adeoque Pet. j, qui ci congruit,) Theo- 
 fhylaEius, Oecumenii comm. Yid. Gnom. (m /SoAi^t Karitlo^iuljiicrircu) Er. {qu\ tamcn 
 hoc qui [dam duntaxat cod. Graecos addere aiiiiotat, & in margine ait, fnyerejl in 
 Graecis:) sttpk. edd. (qui varias ledl. hujus epi(lol<e parcius etiam, ijuam alibi, in- 
 dicavit:; haud fcio an cod. uUus, nili forte cot;, j, qui codex Erafmo propric con- 
 
 ^ g S i gruit. 
 

 420 V A R. H E B R. XII. Xlll. 
 
 gruit , & Oecummms. Ex LXX , ut Whitbius agnofcir. Si apoftoTus fa-ipfiflet , 
 
 fio?\iSt Ko-Talo^ivBrniTat , pra^mifiiret ?^i^(f> Xi^oB. ut LXX. Librarius parum auti- 
 quiis, oui ex LXX adjecit, « /2oAiSi nctTaTQ^iv^yuiTai , non cogitavit , pari jure 
 ex LXA adjiciendum t'uiire A/flo/? lapdihus ^ quod refponderet jatw/o .- majoii vero 
 jure fupplendum flbi fuiffe, ;tar avIjQcoTroc ■, etji homo, nam in bomintm fontem, prse 
 iejiia, convemehzt lapiciatio; in hejliam, iprz homim, jaculntio. 
 
 21 iKifio^oc) iv^oftoc, yjf.1.2. i/x<^ol2ot; Tteofh-^l. 
 
 22. 23 Travyjyv^ii-,) Sic djfl. edd. frincifes, Aug. 6. Stay. Vff. i. plurefve, Orig. 
 c. Ceir. p. 361 cd. Ploefch. Atbamifus, C/:r')f. h. 1. & homil. 2 in Matth. & in or. de 
 Philogonio, Tieofbyl. Lat. Amhrof. Augvflin. Syr. Vide Rapliclii Herodotea p. 638 
 feq. Atque hoc iplb comma polt luv^tac-iv-, confirmarur: quo negletto, iJ.v^idiiui 
 fecit nefcio quis apud Orig. 1. c. Ante Travvi'yv^ii comma fecit Bua & recent, edd. 
 non invito Andrea Cxf. ad Ap. XIV. 2. fed vid. Gnom. ^ iv i^avok cL7royiy:^ci;xiui- 
 vtov) a-Ttoy- h ^^avolc; f^jf. i. plurcfvc , Lat. "^ vriiv/uciji ) ad fpritum liber adv 
 Varimad. Idacio tlaro adfcriptus. exrhythmo, juftorum ^c. Inde 7ZM-^ua.Tt Clou: 
 
 24 ( a^U'xlov') Comf. Aid. Al. Aug. 6. Gen. L. Step/j. i. ^. 9- 1. la. Fjf.i. & fex 
 alii, cbronkon Al. Chryf. Cyrillus Al. Tteodorh. Eutbal, Tbecpbyl. Oecumiii. vel etiara 
 Stop. & Lat. ^ (to) Er.'Baf.2. Fa, i. Sy. 
 
 25 Tcv prius) Ante Xp-AuarZovra hoc ponit AL Gov. i?. Fff. r. ^ ^ t«? an- 
 te 7Mc) ComiK £r. Aug. 6. Slaf. FjJ. i. :?. plurelVe, Cknjf. th? Stifb. edd. ^ (iJ^avS) 
 Ciimji. Bar. Laud. 2. Fa. i. 2. Vff. 1.2. 
 
 26 n) -• Fjf. I. ^ tTi) 6rt Aug.6._ Roe. oti hi Fff. i. ^ (a-fiVw) A I. Staf. 
 in verfione, Fjf. 1. & alii, Andreas Csi". Lat. 
 
 27 TMV) - Fff- I. 
 
 28 sXW;"'^'' *^ AaT^?t/o^.av) Cowp. Aug. 6. Hunt. i. Magd. Roe. Fff. i. vel eti- 
 am Baf. s. Stefb.^.i. la. ly. Theofkyl. Mutiaaus , Syr. Leftio media, {'iyco/ui:' & 
 AaTg€u«^-4v) Er. & al. edd. & tnj]'., Ckryf. Latina qusedam exemplaria apud Eftium, 
 vel etiam Sedulius , G/o/Ja ordinaria. 'ixo/Mv & Aari^ivo^uiv Cov. 2. Laud. 2. Lin. N. 
 2. Staf. Fff. 3. Athana/ius , Arab, 'ixof^tv & Kwr^ivcoiuiiv Lat. vel etiam L. StepJi. 
 ^. i. Ctjrillus , Antiockus. ^ iva^WcoQ) ivXaqkuc Aug. 6. Fff. 2. Ex alliteratiojie 
 ad X'^^^''' ^ (tlS^i <54 ivXa^i'toLi,) IvX. K^ cLiS'Sc Fff. I. ivA. K3\ <J'ii« Al, 
 
 CAP. XIII. 
 
 3 xa;c8;^«M6v&)v) fxaxo;:^''^*':''!^'' ^^' ^d. 2- Fff. i, 2. 
 
 4 (7ae) ^/. ^#. 1. Lat. Oar. ^ Fff. 2, Lat, aliqui. ^ ^c^/re?) »e/vfi Clmtns 
 AL Syr. 
 
 5 a5x.!<^€ro/) d^KiijUivoi; Fff. i. 
 
 6 K/^aO -- Fff. I. 
 
 8 
 
V A R. H E B R. -Xm. ^^^ 
 
 80 ctCrh,) Stij^h. cdd. & al. Oiryf. Syr. Jmhropus , Mnximus. Vid. Gnom 
 Dutin6>ioncni premittit Cvnif. Er. y^ug. 6. Lat. fed obftat articulus. 
 
 9 TTt^iti^i&i) tdd. vel ctiam Bar. Cant. i.^. Magd. N. i. Rot. Fim. Fx Enh 
 rV. 14. ( •^apajfft.Jt ) Ah Auir. 6. Barb. 7. Coll. 7. Cov. 2. 3. ^, Qen. Hunt. i'. 
 L,md.2. L. Lm. Pet. j. 2. 3. Seid. Stay, u} verfione , Fff.j.2. Chryf. Thcodorit. 
 tuthal. Onum. uiide abJua liabet Lat. nee noii Sijr. 
 
 TO i^HO-iar) - Cl,ir. Fjf.l. Gr jf c,j gMafi,i;« apud Efliiim. Lntinus ^vb <i>ct.yin 
 ^^?^)ct idtrt, non tdmli. nee tamen indc co%o, eum non legilTe ^ot/o-.ai. nam con 
 i\\mtiu^ foti ft !,ttm mmere&c. Luc. XII. 5. loh. I. 12. V. 27. XIX. 10. Rom. IX 
 2I. Ap. VI. 8. IX. JO. 
 
 13 f?«e^&i//t-5a) i^iqXo/u-Ba. Aug. 6. Fff. 2. & al. 
 
 15 {dva^',^o,uiv) Er. Fff. 2. & alii, Lat. in inf. Schelh. manu prima, PrimaR. 
 usy Mutianus. ^ ' J*^ 
 
 16 iua^i^UTObi) ivi^yiTuroLi Fff. I. 
 
 17 wVfe xrA.) ft)'; Ao-jcr d-voSc^uovTtC C-nX^ tm -^vXmv v/j.m Al. apud Fellum, Lat 
 
 misiplf::^ "''"'■"*°' -^'- ''"'• ^- '"'• '• ' '^°'«" •^'« ^j' »'"]-' 
 
 19 7rcL^3.Kct\ci Tiro TToirTai) ■^ Pd. unus apud Fellum. 
 
 faja qu, e. LXIII, n Gr^ce C.c habct, .'..fi.S^^.c U ri ^«c tc. ^L.f. tS 
 TT^z^xTwy. Alii quidtm 6a>a!rcr>ic habent, ex Hebr. fed 7«? ^/^r & lie LXX in 
 tei-pretum Icdbonem refert Hieronvmiis. Frequens hinc veteribiis acmmmnH^Mvi 
 ad Refurre^tionem Dominn & lie Chryf. i., H<!mil. de feipente Mofis w" tT. 
 
 TO. 7ro,^*,u Tft,v ^p.^^r«^ quni etiani m Horn ad Imne apolbli locum mox, quu.n 
 illud, Tsr /"f7»v, a Chiyf. ■^po=?Mx« dieitur, lefajas refpici videcur. Vicil ini hoc 
 add.ramenruni /f«/?„„. ,n Symb. ad lelnjam transfcrt, hfajas , impit,\^™iS' 
 
 %. tt aHi yj;^''''' "'^^^""^ -"""• u '-- ) '"-> ;te'."v co4 ^^r^: 
 
 21 iV7«) - Lat.^ excepto eodice Trev. % {r^(Mv^ Al. Aug. 6 Bar Cu^ \» 
 fpico , C^lb. 7. av. 2. 4. Bunt. I. Pet. 1. -. 3? Roe. S„ Stav Fff r % f' ?" 
 
 as afyiA^of) a'iiA(pov i/xoSv Fff. I. & al. 
 25 ( - a>t«V) Cfr/^. 7. 
 
 ^^g 3 EPISTO- 
 
4^2 V A R. I A C. I. 
 
 EPISTOLA lACOBI. 
 
 Habent earn 
 EDITIONES, Com^. Er. &c. 
 
 ^IS. CLASS. I. Al. Aug. 6. Baroc. Comi. s. (qui defmit c. V. 14.) Cot. 
 2. 3. 4. Bunt. I. Laud. 2. Lin. Magd. N. i. 2;. Pet. i. Fff. 
 
 CLASS. IL Barb, offo , Bajil. 2. Colb. 7. (j"«h. L. Lu. Pet. j. Seid. Sin. 
 Stepk. i. i, ^. 0. /. la. ,y. Vim. 
 
 VERSIONES, Mth. Arab. Armm. Cop. Lat. Syr. 
 
 PATRES, Eutkalius (in ep\i\ol\s Catholicis exemplaria Pampliili fecirtus,) 
 Otcjimenius, Caffwdorus , ad qiiem Maffeius paucitatem patrum iiotat CathoJicas epi- 
 llolas cxponentiuin. Singulari varietatum paucitate Catholicse gaudent epiltolae. 
 nam multo plures varietates in Aftis apoflolorum &. in Paulinis epiilolis dedere co- 
 dices illi bilingues : & ad tales codices in Evangeliftis accellit parallelilmus uber- 
 limus & ratio leftionis publics , cui codices accommodabantur. Apocalypiis unde 
 in tantam difcrepantiani coniefta fit , oftenditur infra in Fund. crif. apoc. § IIL Ab 
 his omnibus caufis immunes lunt epiftolse catliolicje (qu£e ipla earum immunitas ve- 
 ritatem crifeos in ceteris libris comprobat : ) quare brevitas notarum nemini hie iu- 
 fpicionem movebit , curam uieam noa squalem iuiffe in omnibus N. T. partibus. 
 
 C A P. I. 
 
 I ;aK«/3o? ufq. S5XoO ^ Latina aliqua verfio vetus. vid. Mill. Proleg. §839. 
 lacobus hfu Ckrifiifemts habet Lett, in mf. Char. & Caffwdorus. 
 
 3 TJ?5 7r;Vi&)c) idd. mff. Armn. Copt. &c. Ex i Petr. I. 7 illatuin videtur Mil- 
 lie. ( ^ ) Lat. (in cod. Corbeienfi ) & inde Barb. i. vel etiam Cajjiod. qui to 
 uTTOfj-ovYir hac complexione refert : honat mentis patientia inde nafcitur. Copiol'a hie 
 ell eel. Baumgartenii asnotdLlio. Inter cetera fcribit : Inalterum extremum {'i. G. de 
 Mailricht , qui omiflionem tm? vrig-iox; negat cffe variantem ieftionem ) delahitur 
 Bingdius , qui kEiinnem hoinc textus kEiioni aequalem effe Jlatuit : qua opiniom canones 
 a fe conjUtMos ipfe otnnino violan videtur. Atque uti pallim , ita hoc loco Alexan- 
 drinum codiccra & Latinam verfioncm mihi opponit. 
 
 Multa hie moneri poflent : fed pauca dicam. I. Canones meos non violo. Si- 
 gnuni, quod inmargine h. 1. pofui , mnuit , marginis ledlionem , falvo etiam atque 
 etiam judicio meliore, jequalem leftioni textus : interdum etiam taiem , de qua 
 decifio tota leaori relinquatur. 
 
 n. Conrpiratiouem ^l. Lat. etiam aliis quibufdam teltibus firmatam , eamque 
 in aperto errore , egomet faepe notavi : ac talem confpirationem eel. Baumgartenius 
 
 mea 
 
V A R. I A C. I. '4J5 
 
 mca p.icc , quoties libct, obfervarc potcft. Id me non ferit. Hoc lecftor femper 
 vclim in aniino habeat. 
 
 II. Non%cpte Millius ccnfuit , lc(flioni to iox.ifxioi vfxm (fine tyi^ tt'i^iuk.) fa- 
 verc vcrfum 12. nam vcrfu 12 apertc commcmoratur to <Jox/,uiov frohatio amorls | 
 
 ergaDcum, non fidci : quemadmodnm ctiam Arabs Erpenianus. Ironia Whitbii i 
 
 in acumen Millii & nafum criticum alicna hoc loco fuit. 
 
 IV. H^kitHi argumenta qui ignorarem ? Antimilhum ejus legi , nimiumque pro 
 ledbonc £/z«i> /d»w uudium cognovi. 
 
 V. Dc Cnjfwdorio nil affiniiavi, formula vtt etiam adhibita : leftionem tanien 
 ejus fidcliter indicarc volui. 
 
 VI. Vbi cod. rinikanus five BHih. I. cum lertione Latina liodie inufitata con- 
 fpirat ut hoc loco , indicium ell ledtioiiis louge aiuiquilTunae , live is graeca live 
 latina fecutus eft excmplaria. | 
 
 VII. Qui perfpcrtum habct , quanta fit vis paralldifmi in variis leftionibus , 
 is nequc fiifpicioncm He loco lacobi ad \ erba Petri i cp. 1. 7. conl'ormato contemue- 
 re poteft , ncquc Miliium praevaricationis arccllere. 
 
 Vni. Nifi Parallelifmus Petrinus me retineret , ledtionera th? Tig-icoc tot ful- 
 tam teltibus apud lacvbum facilius aniplederer. Vt eil , yrobatio abiblute difta, 
 prob..'.iuncm hdci , amoris & fpci complcc'titur. Et quamvis to thc Tngiui: in hoc 
 verl'u omittatur , tamcn fides etiam lacobo prora & puppis eft : vid. c. V. 15. & 
 frobatio fidd fpeciatim falva manet ex Petri teftinioiiio. 
 
 5 /u.>i ) «x Comf. Aug. 6. & al. 
 
 1 1 rrc^ticiic ) Ncnnulli codices Ikttra i dempa Irgunt Tro^iair, % ita haber'i in anti- 
 q:io ccnli.e hiHh<thecnt Diinijfanat refcrt Gaigmuus. Eftius. Le^iioni huic nil tribuo. 
 Alleganda tamcn fu't, qma Milieus dc codkibus nonnullis ita legentibus obl'cure lo- ^ 
 fjuitur , & de Eflio Gaignaeum allcganic lilet. 
 
 12 (v-^orMvii) Comf. Cant. 2. Ccv.2. L.Magd. Euthl.Mirandum eft\ (^iicBaunh 
 f^nrUnius Exnm. p. VI. § Vi. ) illam letlionem, qua fro vTroyc-yn fouitur vTTOfXivei, 
 halrri a Bmgtlib fro firmiore jer ccdices IfFimie Kxtus , afque (in) gncnione excitari ut 
 leUkncm texlus : qua t.^netnte (finationum mdtm kciiu fl<j? IcciUidani tf priniara tlaljium 
 th iffi) conjlitutarvm finul reftrtur. Rclpondco. ^ 
 
 I. Qui codices vcieres acceiuibus dcflitutos , qui viroi-um dodbium minorera 
 m accciitibus rccenlenois curam novit , majorem codicum h. 1. numerum non deli- 
 derabit. 
 
 II. auoddc cadcm leftione sid ficundam & frimam cla/Tium limul relata dici- 
 tur , oppido Ic verum elt. Inter offarattm ik gnom/um intcrcelicre 0^0 anni : quid 
 
 prohi- 
 
 J 
 
I . \ 
 
 424 V A R. I A C. I. 
 
 prohiberet inferim vmrktati'm ofinathnupi^ Porro fatis habui la Gnomone lectionem 
 iniJii pi-obabil'urein poaere. 
 
 III. Num vero Petius item in future loqueiis , vTrou'cvfin , «ninus fcecundo 
 feiifu Icripflt ? Futurmn v'Tiofj.ovnv uq reAo? , nAnov vTOfj-oviK ((^yov denotat. ^ 
 xvQioc;) 6 6i-c /St7i. Lat. plei'ique , Cov. 4. Gen. Sijr. Id quod ex c. II. 5 non male 
 repeti , verborum limilitudo conipi'obat : 'iTrnyyuAdTo 6 fljo? rctc dyxTrcoaiv avrbv 
 6 'fji c i^iXi^aTo-i'7ry]y)uXaro toTi; dyxTrSo'iv dvTov, Qui autemex V. 13, autex mo- 
 re librav'orum nomina d'.vina promifcue fcribentium repetere inavult , cum eo uon 
 concendam. Vtruinvis iiumeii in cod. Akx. omittitur. 
 
 ' „ 13 "^ TOLl,pofl: dTro) tdi. frimM.AU Aug. 6. F/.codd. plurimi. t« Ste^ph. ed. 3. 
 
 I 0eK line articulo ponitur in majore numero codicum : & articulus contiuuo fub- 
 
 fequens relativam vim liabet. 
 
 15 (aVojcuji') ^#. plurefve, E. Sckmidii ed. & Lexicographi. Vbi d-TroKvn & 
 aVcx.t/«) icfibitur , ego non magis variantem appello ledlionem , quam eel. Baum- 
 garuiiius , qui tarnen annotationem de hac re in Examine variantivm kciionum fi- 
 ne alio titulo exiiibet : quodquc is de accentibus textui ierius appiftis , deque for- 
 ma hujus verbi docet , pro circumflexa certe jeque ac barytona hie loci militat. 
 Circumflcxio fcquitur V. 18. 
 
 16 uri) ur ovv Al. Lat. Confiat vel hoc exemplo , confenfioni Al. Lat. nullis 
 aliis tellibus firmatse me non nimium tribuere , quod hanc varietatem in margine 
 textiis indicare nolui. 
 
 17 d-n-r, ) Cenfet Baumgartenius ma/rf(?j?(j???" fuffkiomm factn Maftrickium ^ t.xi- 
 tando ad kWmwm Tra^a pro ajro , unicum codicem N. i. cujus tamm notitiam ex MU- 
 lio kahmrit , qui tns codices jproducat , ^c. MaHrichium fupra excufavimus. Ad- 
 dit Baumgartenius : reliquai minoris omnino facimdae funt , texttis falum kHiomm nul- 
 la venfmilitiidim follicitant : & tamen injigmm cofiam vocat k£iionum a me prorfus 
 
 h praeteritarum. Inhgnis h«c copia ex V. leftionibus vel potius ex tribus leftioni- 
 
 i' bus iifque levillimis & ex duabus conjefturis inanibus conftat. Quodfi per torum 
 
 ISf. T. nieas de iingulis variationibus, quas prsrterii, cogitationes perfcribere conacus 
 eliem , quanta , quam injucunda fuiilct prolixiras. Lectionem x-ctTi^xif^ivov pro 
 jcctTuBaivovm Cov. 4. G^m. antiquo memorial in librai'io lapfui adlcnbit, quia in duos 
 
 i codices propagatus fit. Anciquitatis hoc quidem indicium nullum ell , quum hi 
 
 ' duo codices plane gemelli lint. 
 
 18 @n?^r,dfk) /3»Aji6s<e 7^^ Ste;pl>. 1. Euthal. j^tb. Lat. aliqui. aJroc yd^ (c-aM- 
 S-siC Pet. 3. Syr. 
 
 19 mVO 'TS Al. Barh. 2. Copt. Lat. Baumgartenius ad h. 1. haec dilTerit: Benge- 
 lius hem fcribit , )Vs (pro wVO Al. Barb. 2. Copt. Lat., in eo tamen plane fibi non con- 
 
 f fiat , quod nulla hujus leEiionis mmtione faUa p. 322 ed. maj. eam indigHam judicavit , 
 
 quae vel infimo urdini leUionum vtrifimilium infereretur. DehuijJ'et enim ex if/iiis fenten- 
 tia contra rep-thenjiones arnicas recens cenjirmata m tra6latione de linceritate n. tel^. 
 
 graeci 
 
V A R. I A C. I. 
 
 4iS 
 
 graeci tuenda^ii. p. 27-;^o, leFlio , inqud alexandrinus codex £5* latinus interpns 
 mnfoli inctdunt , ftd^ yrxt-er copticam virfiontm antiqukate infigtum , aliis codkibus 
 jiif,t;iy n<nfi'!Hm yio av'.-qua FJ mimorflihili hcihri , verum tlmm fufpetia p-aeterkione 
 ad imfrubaHhs flant omniqut vmfimilkudmt dcftntitas non detrudi. Fdicius ham quae- 
 Jlii^mm habuit ^c. vencr. Michaelis , qui I.e. p. n i . /k fcrilnt : lac. 1. ig. .iVt, 
 V'ulg. fcitis , Alex, cum Velcf. Barb. I. ceu Inmzmuhus & Copt. iVe , ftr^fu mxu- 
 qut vocum frofenwdum imHo , heic tamen forte ex communt exeiiqilari greco corrupta. 
 
 Non uiio hoc loco mc miiii conflare negat Baunigartenius : nee tamen coiillan- 
 tjam nieani fraiigit. Rcgulis pro dccidendis variis ledtionibus expotitas dedi ui Ap- 
 paratu. Part. i. § 12-34: 
 
 in Dcfenfione utta.juc , latine A. 1737. Lugduni , & Germanice A. 1745 VI- 
 mse edita : 
 
 in Gnomouc , prxf. § 8. 9. 10 ; 
 
 uno eodemqiie confhnter tenore. Non defiint , qui niihi contradicimt , fateor : fed 
 nemo corum contra has rcgulas quicquam muvit. Pra:cipuos inde nervos rcpctam. 
 
 1. Codices, Vcrfiones, & patres induas difceJunt IdmiliasjAIiaticaiii &Afri- 
 cauani. 
 
 2. Ex Africana eH: cod. Al. pxne folus ; (quia codices Africani fere deleti 
 funt,) at quanilibct nuiltis par : cum verfione ^Etli. Copt. Lat. Ex Afiatica ccteri 
 fere tcftes. Latins vcrlioni fubordinantur cod. grxcolatini & latinizantes. 
 
 3. Ledlio faniiliac Africanae fempcr antiqua eft, fed tamen non femper genui- 
 na : pra:fertim ubi abcrratio in proclivi erat. 
 
 4. Codices Afiatici,quaravis multi , exiguum faepe pondus habcnt : nulla prsc- 
 fertim antiqua verlione Itipati. 
 
 5. Africana Icdlio farpius exceffum Afiaticum rcdarguit : Afiatica Icftio inteu- 
 dum nicdetur hiatui Africano. 
 
 6. Confcnfus pluriuni vol certe prjecipuorum teltiuni ex utraque fsmilia ma- 
 gnum eft genuine leCtionis critcrium. 
 
 7. Praeclarum effet adjunientuin , fiduo teftcs,infignis codex Grscus , & infignis 
 aliqua vcrfio , fumerentur : quorum confenfio primum , deiude difcrepantia noa 
 ipfam quidcm ubinue decifionem daret , fed tamen iter ad earn paulatim patcfaceret. 
 Duo liuiufmodi tcltcs dcbebant i. totum complc(?H N. T. 2. antiquitate excellere, 
 3. & dc leftioiiibus eorum liquido conftare. Ex vcrfionibus nulla eft , ()ua; cum 
 Latinj conferri polfit. nam ctiam Syriaca diverlis tcmporibus eft adornata : & de 
 ceteris abftrufioribus multa funtambigua. Latina verilo eft ex familia Africana: 
 cui ii unus aliquis codex Graecus Aflaticus jungi polfct , plus cifct facilitatis . nunc 
 quum ciufmodi nullus praefto eft , Alexandrinus tantifper adfcifcendus vcnit. Huic 
 unum Vaticanum opponi palfim video : fed id judicium vanum elfe , oftcndi in 
 Gnoin. p. 1207. Alexandrinum in fufiiicioncm Latinifmi pridem egomet vocavi, 
 
 11 h h ante- 
 
4a6 V A R. I A C. I. 
 
 antequam Apparatum emitterem : fed earn refutavi p. 400. Quodfi quid fufpicio- 
 nis remanet , nil obflat , quo minus codicis aiicujus mere Grseci fubinde conlenlu 
 ftipetur. 
 
 Ad has regulas omnia, ut opinor , de quibus invicem anibigimus , dijudicari pof- 
 funt : & nunc ad eas exigamus leftionem "?. Sc'i^i.ax^i habent coa?^^. Gr. afud Fallatn^ 
 Erafinum &c. Oecum. Syr. at hi non nii'i Jfricani tefles, & hoc fcitis plane abibnum eft, 
 vel £/?io judice. Librariusprimam, opinor, periochse literam oniiierat, & alius dein- 
 de auro vel minio de fuo non co pro ., fed/pro a fupplevit.Marginem Icdtioni iVj haud 
 a me dandum fuiire patet : & judicium eel. Mkhaelis plane cum meo confpirat : fed 
 Baumgartenius fhi non conftat. Alfentitur enim venerando Micliacli , qui codicein 
 Barb, pro latinizante habet ; & tamen Al. Lat. coyt. aliis codicibus ( qui prteter Barh. 
 hoc loco nulli funt ')jlifatos ait. ^ es"w) "^ st« -^^- «?"''' ^^ ^'^^' Ladnizantem cod. 
 Barh. 1 . in re levicula ex Millio repetere aon necelfe liabeo. 
 
 20 6v Kanpyd^^iTcti) ovk i^yd(^irai Al. Magd.i. Cov. j, Rcprchendit me Bantn- 
 gart. quod leftionem banc prxrericrim , licet ad refliim de codicibus judicium per- 
 tineat. Refp. Ad ejufmodi judicium pertinent cxcerpta codicum quam pleni/Iima, 
 quae non Affaratus mens , fed M//ii promtuarium exhibet. 
 
 22 f. Ao7«) vo/xH Pet. I. & al. perinde uti verfu 23 pro Xoyov nonnulli liabent 
 vojuoi/. Sive ex parallelifmo to voy.ov vocare iibet five intcrprctamentiim, id ex 
 cap. IV. II fatisverifimiliter repeti agnofcet , qui obfervaverit , ejufmodi paral- 
 lelifmos a librariis , quibus textus valde notus erat , ex longo fsepe intcrvallo in 
 margine textuve eile repetitos aut reprEleutatos. ^ iu.6vov ) •- Er. Baf. 2. Hunt. 
 I. Lat. aliqui. uti v. feq. Baumgart. notat , in iis , qui /^ovgv omittant , negkttam 
 a tm tmMionim editionis Aldinon ^ codicis Barlirini, Rcfpondeo : Barhirimtm codi - 
 cem nemo hie allegavit : fortaife in niente habuit editionem Erafmi Frohenianam : 
 quam Atdina ita fequitur , ut cam per fe citari non fit opus. 
 
 £5 §Tocprius) — y4l.&.a\.in ea habet Lat. Syr. iiroc Er. annot. Id utrum 
 ex codicibus , an ex couje6lur.i pofuerit Erufmus , ipfe hand indicat. Itaque nil 
 defiuio. 
 
 26 Qtirto-KOi) 9^mx.o(; Cov. 3. Lin. Fff.S'i Theolo^ nilrefert, quo accentu 9pyi(rxoc 
 fcribatur , a philologis gratiam iniero , quod monui , etiam in cod. Fffenb. clfe 
 barytonon. ^ --v CfMv) tdd. &c. Sic i Cor. III. 18. iv iifxi'v promifcuo vincjt numcro 
 codicum , omifTio harum vocularum , tedium antiijuitate tSt diverfuate. Habet 
 textus apud Oecummium ; fed commentarius non attingit. Parallelifmus i Cor. 
 111. 18 , ii fiQ d'ojtfi — ilvct^ iv i^/u/v , voculas iv v/uiv hue elFe illatas : parallelifmus 
 lac. I. 5. III. 13. IV. I. V. 13. I4magis probabile facit , lacobum iis luc quo- 
 queufum effe. ( ^ ) M. Barb. 2. Cov. 4. Gemv. Mth. Cop. Lat, Syr. Vndenoc 
 ante e/va; ponit Comp. 
 
 z1 "- TM poll TicL^d ) Cow|». Aug^, 6. VS, cod. plurimK t6) al. tdoL. 
 
 CAP. 
 
V A R. I A C. II. 4*7 
 
 CAP. II. 
 
 lidtm. Bautngartenius liic , tx qu'rnqut , iniuit, variationihus v. j n Millio rtcmfitis 
 Bcngcli>s duaruw tmtiim mtnlionftn facit, ha lainm ^ ut von folum a Millio difieden, 
 vtrum etMm a ftmttiyf dijjiileri vidfatur. Priorem fie rtcitat „Mji alttrum) omittunt 
 yll. Colb. 7. Lat.,, alurim vtro kandjicit .,'J-tot Sioy ) v^s7ri>J)ov tUv ttqSoo Iihm„ 
 mgUlUs fex ttfiihis fnficrivns v^^rietatis itpud Millium ohviis , ubi pnu'er trts jam com- 
 mfmor.it OS comj\irent h'arb. ft. Ptt. i. N. i. Syr. /Eth. &f Oecum, Rfquifiviffn infi^^nis 
 kic comitatus , quo codex aleximdrinus £/ latinus inUrpris fiipati incidnnt , honorificmlio- 
 rim locum majormiqut atdforitalcm , quam utrique huic variaticni tribuitur a cil. fcrifto- 
 rt , qui fratUritiont ad f. J2J. ed. niaj. fnis fi^nificnt , Ht in inferivribus quidtm or- 
 dmihns probabillum letfionuw illas co!Iocand,is effr ., Kxdim a fententiii f»a dijfenfione , CU' 
 jus fupra §. XII. f. XI , c. I. ip, extntflum vidimus. Errorem in tianfcribendo 
 Miilio won ego conimili , fed Kujhrus. Mendofam ^!//?e> j editionem ex ipfii M'l- 
 *ii«j psfTiin correxi, idqujindicaviin Apparatii non feinel &inGiiomone adAp. 1. 14. 
 lidc autem non rcput:mt eraditi , fed Kujiero , ac non Millio Ictio , nie carpunt. 
 Vtinani N. T. Millianum , U auando recudetur , ita recudatur , ut errata editionis 
 Kujltrianiie ex Millianit priore ndclitcr corrigartur. Millius ad v-ttottoSi^i rw 773- 
 ioov citat Alex, tk alibi addit Colb. 7. Fulg. Hos ego trcs teftcs citavi. Deinde 
 vcrfii 4 ad kA prius notat ille : Dccfl: Alex. Barb. 6. Ptt. i. Colb. 7. N. i. Fulg;. 
 S'yr. /ithiof. -Tot^iAait , inqjiit Otjumenius. In appcndice addit Copt. Neque Mil- 
 lium , neque Apparntum meum , nequc Oecumenium , apud qiiem tj TapfA'.ti nullo 
 inodo ad tmv toJ^.' quadrat , expcndit fcvcrus cenfor meus , quein etiam copio- 
 fa mox Millii ad Oecumenium annotatio adhnoiiere poterat : plura § XXI perfequi- 
 tnr. Patet hinc , quantopere ncceflarius fit in crifi , etiam viris acenitno judicia 
 praeditis , nniltorum annorum ufus , nili faepe velint andabatas agere. Cum einpha- 
 I'l cogor loqui : quia li vera elfet ifla reprchenfio , cujus originein aon facile quif- 
 qiiam indagaverit , laboris mci fnjc'tus apiid inultos pcriclitarctur. Nunc quum cita- 
 ti tclbs -ictj ante ov omittunt , nonne debuit ov line <*j pneferri ? Refp. Metaphra- 
 lls quid grsce legerint , non plane cerrum ell: ab iis cum difcelleris , (juinque 
 remanent codices , id eft , fat pauci , ne dicam , eos ex parte Africanos elVe , vel 
 etiam latinizare. Otcumtnius qui naJf defendit, plurium coaicura iaftar eft Baum^ar- 
 tenio p. JlVI. 
 
 4 ( - x^ ) y*/. Barb. 6. Colb. 7. N. 1. Pet. i. ^th. Lnt. Sijf. vel etiam Copt. 
 ^ « ) — Ctv. 4. Gen. & cod. Lat. unus in Millii Proleg. § 592. fl xa/ ) -■ Cot. 
 2. Arab. Hunc ego concurfuni Cor. Arib. nifi item x^aj prius efl) non fruftra ifo- 
 tavi : nam(]uc coniprobat,qua: infra in Fund. Crif. Apoc. § XV &c. de hoc tcftiuni 
 pari moneutur. 
 
 5 ^ TWTK port zoa-fA^ ) Comp. Al. Aug. 6. Colb. 7. Lu. Pet. j. Sin. Vff. nec non 
 Cw. 4. Lin, & oiXo alii , Arixb. Stfr. Oecum. in coram. Eutbal. rara tdd. al. Codi- 
 
 U h h 2 cem 
 
^j,8 V A 11. I A C. II. 
 
 cem Lin. & Cov. 4. extra feriem allegavi & a certis teftilnis , particula rcmilTioi-e 
 net noH intcrjedta , direnii. Ncque tou'tou a me in marglne poui neceirum lint : 
 
 1. quia tarn multi variique noti codices Toi/Toi;non habenr. De numero codicum, 
 qui TovTQu liabeaut , li eos evolvere detur , multi decedent. Caulas explicare 
 nil attinet. 
 
 2. quia item alii , ut hinc exiitimare licet , codices ignoti id fine dubio non ha- 
 bent, quanquara Sufhanus & alii varietatem banc can quam leviorcm nbtare 
 non lunt dignati. Emfimis grsce non legit , Latinuni iniprobans , in nonnul- 
 lis poftea legit. 
 
 3. quia locutio mundi hujus in N. T. valde ufltata eft : lacobus autem alibi x.6a-/jLov 
 ablblute appellat. 
 
 Ibidem ad 't7rM77«AaTo Deits addit etiam Lat. Sed utile eft monere , Latinvs aliquos 
 codices cum Grascis congruere. 
 
 7 x.aAv.') K pro A , ed. non una hodic : fphalmatc omnibus modis emendando. 
 Kon periculi , fed pietatis caula dandum fuit monitum. 
 
 8 ^%7iXixv;) Non omittit per fphalma Sijrus , fed interprctatur, Z)£/. ^ Tnv 
 yQcKpyiv ) Serif turns inrerpreti Latino imputac h'aumgartmius : fed Scrifturftm non- 
 nuUi codices Lnhii habenc apud Efiiuin. m 'k n^.rtvry.^ ■.< ^ayTov Comf. Aig. 6. 
 yff. & alii. Hoc , utrum eri'-on mcmonaz fcriptum fit , an 2 litera , quje bis le- 
 genda erat , femel icripta , nil refcrc. 
 
 10 TYip'^T'-i) 'TTXn?u)7-i Akx. Shi. nXWii Farh. i. S\c M'rHiiis : cui Baiin2s;artinius 
 errorem Kujleri fecutus tribuic /tAm{)«Vj; Jlex. ^ulg. ex varietare proxime fequenti. 
 
 11 'x-'^'ji/Ts/c , ipo"">T5/c ) '>(.o;>6i/T>ic, ^ov'/tjic Er. Ex nntcccL {aoiXivac^ 
 a'^vvjiic) Cnlin. ei. aL Vjf. plurefve , Sijr. Jujigmor vifa eft ^ verifimilior , quam 
 merttur , Bengelio leHio v. 11 , qiM ■'■n /vj-ruc ^ -Tio-'r-j-ir, commurat cum 'Aoiyjcjuc, 
 C)o--y'"C , aieo ut f. 52.5. ed. maj. mm ftr cod'ces firmiorem frommtiet kEiione textns : 
 t'lat f meter ^'ynim i titer fretem , qui nihil hie efjidt , foli codices d-an .--/. f/ Vff. exciten- 
 tur una mm editione Colin. Illui enim rtdditamentiim pr.t'RSSVE , nemiiu ncminato, cnu- 
 tis leiUdrihits non fatiffuit , qiium nufqiictm comfareant in vnrietatum colkctiinibus hi tt- 
 fles inc'gniti. Sic Bimms:. Refp. i. Svjrns ut-rumque vcrbum non per fufurum , ut in 
 antecedenti commate , fed per participium pr^fentis exprimit. Cnr nil Jiic cfFiciat? 
 
 2. Non temere addidi , flurefve, nam editio CnHn. codicem Sreph. /--. fequi fo- 
 lita, bic quoque line dubio fc'iuitur. Lev'orcs cinfmndi varictates vix ouifqnam 
 ante Millium excerpflt : & fufpicionem meam de plurihus codd. plures poilea codi- 
 ces fa-pc confirmarunt. 
 
 3. u cum prsefenti pofuit lacobus verfu 8. 9. c. III. 14. IV. 11. 
 
 12 jtprs-'V-.-;^ Milfms : yi^a-S-'/y , Frnfmi eA\i\:. 2. pnores, Jld. To Ernf mi omit- 
 titur apud Kuflerum. inde Bnumgnrteniiis fublata diftinflione y.^iva^ajj edict. 2. prio- 
 res Aid. quaii tres ad minimum eifent Aiding,. 
 
 13 {i/i- 
 
V A R. I A C. IT. 
 
 41^ 
 
 13 (ff-jAioc) /I. Bur. Cov. 2, Gm. Laud. 2. L. Lin. Lu. N. 2. Pet. i. SciJ. yff. 
 i^ri^s&f Ou. J. Ma;iJ. Pet. J. "fl j/jcc priHs) i?iov Cblin. ed. Cotb.y. & al. If - 
 vi ) Comf . /iug. 6. Colb. 7. Lm. Seid. Fff. & tredecim alii , Euthal. Sijr. Leftio 
 media, iinde (w) fupplcnt £>. & al. crld. nclcio an Sin. Stryh. codd. f-mi. cum 
 5>ir. //uHf. /. & di Cpuft y.a;. 1 y^/. 5flr/'. /. ^r,j/'. Lnt. Oecum. Frcqucns apollo- 
 lis eft afyndeton : &. Imjus critcnuin (blet clFe varictas particularuni , quas libra- 
 rii liipplent , ut hoc loco alii xm prsefixcrunt , alii Si fubjcceruiif. Ledlio brcvior, 
 media , gcniiini. Antctjuam id vidrrcni , judicium feci dc locisN. T. Editorcra 
 A^. T. ^ratcojnglicmi nufiiuam fctjuor : conatus ejus vehementcr milii difplicet , te- 
 fte Apparatu P. J. § XXXlX. n. 11. Editionis Complut. exemplo tcxtum fine k%j 
 exiiibui , vctcics fccutus. Glued li conjunrtione opus elfct , Je praiftarct. Vcr- 
 bum Ko-TaKuvXaTo.! five prxfens eft , (]Uod prxftat , five futurum 2 , jota fubfcri- 
 pto , quod eel. Bartmg. in com m. p. 107 requirit , haud cget. ^ kxtukciii'' it. jf) 
 KUTOLKuvX'^'^'^^' •^^' C<>v. 4, Gm. Ex c. 1. i). x-ciTcixavxiri Fff. Id(]uc in fecunda 
 plurali acripir Sijr. Totum conmia fie Iiabct in Rcutliiigcnfi codice : fuprexaltet 
 (lUlcnt viifmcordiMn judicio. ^ iMoc ) iMov Comp. /}ld. Colin. SUfk. ed, i. Aug, 6. 
 Barb. 4. Gen. Lu. Fien. Fff, & 06I0 alii. 
 
 15 xai ) On ittit Co. id eft C(ft. apiid Mafmchium. omiitit Culb. 7. apud Millium. 
 Indc Coftum pro CoHeriino codice foilitan politum fcribit Baumgmtcnlus. Acijui 
 Mafirichio , id ell , Fdio nil cum Colbcrlinis per Millium demum collaris. 
 
 18 Iktm i^ycor (7« ) — cod. Vcronenfis apud Otignxum , id eft , Oecummius 
 Veronx pridem cum Aretha editus. "il {^y_u>{ii(;) Jl. Barb. i. Culb.'^. Ccv. 2. L. 
 Strih. "■•. ^tk. Arals Erpenii , y^irmcn, Ccft, Lat. Sijr. balvianus , f/jwy??/j Regien- 
 fis , Loliiian & ^fzff cd. Cajlellio , Hi^ljcm. de aux. grat. in append, p. 344. Ckricus. 
 Mox 7' omiitunt Jl. Barb, i, Co/^. 7. Lat, bijr. Particula /_wi>i(; prsfcrenda t« ;x, 
 quod nonnili mlf. Grscis iiK|ue multis &. recentioribus nititur. Oecumenius quid le- 
 gerit , haud li<]^uet : tcxtus commcntario ejus interjeftus in nif. Jug. 6. ix. rav «f- 
 ju'v azv , in cditione Fenn. omittit. Curcellaeus ad altcrum -y. , non ad prius , hoc 
 vcrfu , varietarem Xcu^ic, per liallucinationcm retulit , non mode apud Fellum, fed 
 eiiam apud Millium , quamvis id apud Kuflerum haud apparet. 
 
 ig ; ) Intcrrogationem fuftulit Beza. 
 
 20 v-KPa) edi. mff. Jrnien. Cop. &c. (dQ-yri) Lat. in codd. plerifqiie , Cov. 4. 
 Gm. qui duo codices latinizant, in Catholicismaximc epiftolis. Confer. Var. Rom, 
 VIll. 22. I Pet. II. 6. III. 15. IV. T. lud. V. 9. & Mill, ad lac. II. j^. 8. & qu^ 
 mc'do notavinuis ad v. \-i^. Ncgat Baumgart. hanc variationem mcv memomlUjores 
 teferri oportuilfe. Memoravi , haud fortalfe niemoraturus , nili Latina ledtio ufi- 
 tata haberet oiicfa. 
 
 23 ^i ) Particulam hanc rcpcri in duobus mf. Lat. Id quod notafle juvat ne 
 dubitationcm dc genuina ejus Icdioue augeant alise veriiones. 
 
 24 V^--. ) i-Sc , qnod ad /?>jTfic v. 22 conformalTe %rf/j vidctur, ait cum 
 W litl i;o Baumgartcnius e6..m a Latino cxpnmi , qui lanien videtis retinet. (^ — 
 
 H h h 3 ^^,1,^,) 
 
4go V A R. I A C. m. 
 
 To'ivvv) Al. Bart. s. Cotb. '^. N. i. Cup. Lat. Syr. & quaii(|uani forte particuks fre- 
 quentiflimas xou & Si liberius traftant interpretes , tamen parciculam to'ivvv rariorera 
 tres ilios Cift. Lat. Syr. qui ojHittuiir. Graece earn legille , liaud efl: ve-riiimile. 
 1 Ota vis ilktiva paa"ticul« toivw coutiiietui' ia verbo ogare , uti v. 22 iu verbo 
 
 ^AiTl-ili. 
 
 CAP. III. 
 
 y 
 
 3 )<?« ) Com'p. Au^. S. Cov. J. Hunt. i. Laud. 2. L. Pet. i. Steph. ?. ^. 1. Leftio 
 media, uude »«,Js , duabus voculis , vei una , ( difcrimen enini in mlF. Grscis mi- 
 nus apparet : ) M. Colb. 7. Lu. Pet. 3. Steph. ^. la,. ry. Fff. & tres alii , Euthal. Oe- 
 cum. fbrtaffe etiam Cant. 2. quern ad v. 4 refert MilHus , & cum eo Baumgartmhis, 
 unde / autem habet Lat. Copt. Arab. IS-'! Er. cum paucis ml". Ex v. 4. Vid. Gnom. 
 In liac tamen annotatione obiter dilFerit aliqua Baumgartenius , qua intadla manere 
 lion debent. 
 
 1. LexiTiea deratione internofccndi Icdliones genuinas & falfas tantundem cer- 
 te circumfpertionis habet , quantum Canones in ProlegomcnisAmnelodami A. 1730 
 editis , ceteroqui niinime circumfpcdtLs. Porro applicationcm quamque Legis cir- 
 cumlpeftam efle oportet. 
 
 2. Amor receptae leEiiotiis , inqnit Baumgartenius § 31, in N. T. UUiombus dif- 
 quirmdis ad officmm honi critici pertiwt , atqm rcprehmjioni tunc demum obnoxius fit^ 
 Ji ccecus evadk , atquerationihis, etiamfi praevakant , ptrtinaciter refragatur. Et ce- 
 dro digna funt verba § 33. Haec fi valeret ratio , ut ubicunqmunus alterve codex, qui 
 hoc loco duo tantumfunt , vet verjiones qucedam antiquoe mutationem leUionis praeirent , 
 feciire aliter hgendum ejjk , quam ncepta kFiio codicum fujfragiis confirmata requirit, 
 vsildt veretnur , ne hrevi iujigniur mutatus evadat textus libromm divinitus fcriptorum^ 
 atqut ah integritate genuina admodum remotus. „ Hoc ipl'um milii Temper cordi efle 
 profiteer. Sed tamen recepta ledtio , cujus amor cum vericatis amore conjunftus 
 elFe debet , non ad editionera Erafmi Frobenianam citeriorum fere omnium , & in 
 his iifemnawa^ foecundiffimce originem , relh'ingitur : led ca eft, qus in Ecclelia 
 omnium feculorum & climatum, quantum dignofci potelt , obtinuit. Erafmtis codd. 
 Gr. hand multos , neque uUum interpretem veterem , niii Latinum , Patres deni- 
 que perpaucos liabuit. Poftea tot codicum , verfionura , patrum fubfidia divinitus 
 oblata funt ecclefise : nilne inde petendum, nili quod Erafmo aut Elzevirio appro- 
 bando inferviat ? quo tamen plus cum ea congruunt editiones liodie ulitatiores , eo 
 magis Isetatur bonus criticus. ^ durcov ) Omittit Hunt. 2. nee ejl in Barb. 2. &c. 
 S\i: Baumgartemus : at ed. i Millii : omittit Hunt. i. mc eft in B. 2. (id elt , in Baf. 
 2. ) &c. Ipii eel. Viro nil nocet , aliis autem expedit , ii eum notitia codicum 
 exadliffima nondum ufum fuiife patet. 
 
 5 o/i7ov ) edd. mff. Hieron. in lefa. c. 66. Cajfwd. &c. rAixov Colin, ed. Ak 
 Oecum. Barb. i. Lat. Ex alliteratione ad iiAi;c«v. Ahdicum tameu etiam Latini fcri- 
 ptores retinent. Hoc fufficit ad tuendam ledtionem receptam. 
 
 6 iVt)?) 
 
V A R. T A C. III. 431 
 
 fi ^Tcoc) Kl,i.&.c. Fa v. S. C - ) /f/. Barh. 2. Cov. 4. Lat. I/idorm Peluf. 
 ViH. Gnovi. ^ r^oX^ ) t(io>_ov Hdnfius. i. c. nirj'um. ^ -> svsa-swc ") 7«r. muwv Coi;. 5. 
 5'tf;i/j. /. Lat. & al. Ttsr.'n? coil, alitjui apuil Oecumenium , Scholiaftes anonymus. Ex 
 allitcratioiic ad finem v. ^ >t<x^ ) - Luf. • 
 
 7 '«iaA/&)r ) cttorum & iude ctterorum habet Lat. Syllaba «r in codd. raf. cora- 
 pcndiofe notata. 
 
 8 JajwaVdi* ) SaiMtaeti ; Aug. 6. ^ a)caTaP;::tTov) dxard^cLTov Al. Stfph. 1, 
 Ex V. 16. 
 
 9 fifov) xty'o/oi' >f/f.v. C0//7. 7. %r. Errorem ngnofcit Bnutng. ctcniin folennis 
 eft appellatio , Dens £5' Puffr , non Duminui ^ Pattr : fed addit verCioitcin vcterem 
 vulgatam leu hahim. In ml", quidem Reutlingtnji iic legitur ; nam Dc? & Domini no- 
 mcn fscpe librarii prorailcue I'cripferanr : fed cctcri Lattni codices conltantei" Z?f «m ,- 
 (unde etiani mulii eorum paniculam £5" continue I'ubreqiicntcm oniittunr. ^ & lie 
 Cajjiodorius'm Complex, dilcniusque in prjet'. ^ x-cli T^an^ct) AnnoCat , Mrlhi no- 
 mine, tiaumgarttHius : Dtejl di in Arnh. A^Uiiop. -yiyovcrac) y iyivvr. /x'rjcv. Alex. 
 Colb. 7. additquc pro oX kgcndum ell'e xof. iple AJillius xa^ liabct ; Jj Kujlerus, 
 Hie etiam yiyiYn'Mvouqy 1 limplici. 
 
 10 xaTa(^a. ) Kara^a ; Oecum. 
 
 12 «T&)C ^Siuia Trnyii afA«>xov xa^) tdd. &C. Ex V. II. (iVwc Jde af'Ayxov) Cu/5, 
 7. Cor. 4. Gin. ^th. Cojif. Lnl. uecnon ^t;r. irs a'At/xiv ^/. Hie paucula notabi- 
 mus: 
 
 1. In .//. manus defcribentis in ov't^.'? , opiuor , pro t nimis cito J ex ouSi ar- 
 ripuit , & fic ovrux: omifK,&pro ondt perferipiit ovn, xaJ ante 7At/x.>» non exfta- 
 rc in ,y/. docet etiani Orotius : quanquani alii omilTionem hujus particulae in Jl. dif- 
 fimularunr. 
 
 2. Codici Altxandrino liallucinationcs proprix non obfuut , ubi aliis teflibus ful- 
 citur. 
 
 3. Plus quam XXX codices IccHonem receptiorem habere , minus tuto affir- 
 matui". 
 
 4. S^riaca vcrfio non plane fubfequitur fextum Graecura , fed certe nil dc/ow- 
 um exprimit. 
 
 5. Bi2<%^ Grxro tcxtu mutando rcdle abflinuit , Grsecis caieiis codicibus : fed 
 tamen in translationc plus libeitatis adhibuif, 
 
 ft. HanclcL'tionem non foUim probat eel. 1. D. MicJiailix , fed etiam comphi- 
 ribus viris dcx^tis , a partium lludio alienis , probatara docet. f oAvxiv } aA/»op 
 Qjntf. & abi , Otcum, aA^^u^-v f^ff. 
 
 13 T/c ) £r.&c. Medium, undc - Lu. & ak unc Ccmf. & al. t',c Oenm. 
 Stnctira has^eviciilas difceUiones memorare folco. Cnpofior aurem £,<? fri'UnvRor 
 Idillii couimcmyutio vocatur a £Humgarunio : qus tamen , li ulla , intiicata "eft. 
 
 Cene 
 
43^ V A R. r A c. rv. 
 
 Certe-fruftus copise velim pandatur. Cum MiUio Stcphmus li. 1. & Kuflerus 8l Ma- 
 firichhs^ li taiiti eft , conterri poffunt : quo taito iv v'Ji.v uoii defldcraoiur in Laud. 
 
 5 & (^im. ^ iv v/Mv) — Laud. 2. f^kn. vel etiam Su^ih. cod. (juilpLuu. 
 
 14 {y.avxS^^) ^l' -^iiS- ^' Baroc. Cov. j. N. 3. nee non Lat. Quum addo nec 
 NON Lat. nil aflirmo. tantuiniiiodo cavenduni erat , ne quis compoficuiu |U/i xara- 
 Ko.vX'^^i (.q\iod e\ c. 11, 13 hue immigralie videatur j oppoiierct. 
 
 16 'iKi'i) iy.il x-aj /1l. Colb. 7. Sijr. 
 
 I'j ;ia; alrerum ) -■ ^t. Colb. 7. Lat. 
 
 18 TJiO ^ AL Aug. 6. & al, 
 
 CAP. IV. 
 
 1 Kol fj.a'Xcn h vfxTv) W vjuTv y.a.i TroQiv f/.cix<^' -^l^x. in ed. Ox. min. nam ver- 
 borum ordinem Millius , ut folet, prsteruiirtit. ttcQh' ante (^.aXai inferunt etiam L. 
 
 N. I. 
 
 2 (poviviTi) (p9ov^ri Er. ed. 2. ex conjeftura. vid. ejus annot. Anfam dedifle 
 videJui" Oecumenii tcxtus , qui (povuTi liabet , ex rliytlimo iTnBvuihi. ^ Js ) Stifh. 
 
 6 al. edd. cum paucis mi'. ( — ) Er. Al. /hig. 6. Baf. 2. Colb.'/. Lu. N. 2. f^ff.Lat. 
 in mf. Reutl. & Schelh. x.i\ , ante ^'x alteram , Comp. Gen. Pet. j. Stepli. quinque 
 apudBezam, & decem alii, Oicum. Arab. Lat. Sijr. Et lie xai .ux. '-;tsT6 Icgen- 
 dum cenfeo. Barberinianos codices ad editionem Atitverpenfein regiam , e Coniflu- 
 tenji derivatam , contulit Caryophilus : inde ©(^to illorum , epillolam lacobi exhi- 
 bentes , ubi in pauia funt , letlionem Comf. ab Er. & Stepk. ut h. 1. dilFonantem 
 coniprobant. 6vk sphere Er. & al. ovx, tXin Si Steph. & alii. 
 
 4 (jtoiXoi xa/) - Al. Colb. 7. ^ jccl] fj.oiXct/^'Si';) - ^th. Copt. Lat. Sijr. 
 ^ iXB^a. ) iX^qc^ Steph. 1. Lat. SententiiE obeil : funt enim oppoflta 'ix^i^cL & (3;iiXia, 
 «II av) - Er. Aug;. 6. Baf. 2. Gm. Lu. Fff. & lex alii , Oecum. 
 
 5 r,f/.Tv) vMv Hmrki Stpphani ed. , ^tb. Lat. 
 
 6 Jio ufq. Xa-^iv) - Er. Baf. 2. Hunt. i. Oecum. ed. Vefon. in textu. (recur- 
 rente x^d'^' ) folito confenlu. Habet Aug. 6 in textu & in comm. Oecumenii. 
 
 7 0\) Al. Aug. 6. Bar. Colb. 7. Ccv. 4. Land. 2. A^. 2. Pit. 3. P'jJ. ^(-h. Lat. 
 
 11 clSiA(Do}) dSi^c'i (J-'^ Al. Arab. Lat. aliqui, S%p\ % %a) wc\\\%) rl At. Barb. 
 2. Cov. 2. Steph. tres, Copt. Lat. Syr. Minus probabilis lixc leftio miiu videtur, 
 quia mox pfo <£t) x^im in iifdem codd. non ell « k^ivh. 
 
 12 {w -Aonk) Al. Aug. 6. Barb. A. Colb. 7- Gen. L. Lu. Steph. qmtuor, & 
 quinque alii , Cmillus AL Eutkal. Mh. Copt. Lat. Caffiod. Sy. teltes lat multi « 
 valde graves: led Iniic pleniori leftioni receptiorem ohm prictuh, qua opmatioue 
 eel. Bmmgartinius maximopere debilitari planeque everti ait oblervationem meam 
 tr. de fincmtati N. T. gr. tuenda § 1 1 Obi". VII (Vid. mfra P. IV. n. Villi. ) ua to 1- 
 
V A R. I A C. IV. 433 
 
 ccptanv. Flv rtliquat codicum ^oecorMm, fxttrum^ mttafihmjlarum cofjm divifat funt, 
 ta fnrs vincity cut confmfio Alc\. Lat. falmam antiquiuiis tribuit, Refpondco : I. ojJt- 
 v.nionm ilhni pridcm dcpofui: & ohfirvtitio firma pcrdat, qua adduftus illud >w k^i- 
 Trc plane progcnuiiio Iiabeo. 2. Erajmus, qiiiini t*i tcQirvq in gisecis exemplaribus 
 cxftare ncgat, ca tant\iminodo inniiit, quibus ipfc ul'us eft. 3. ccl. Bmm^arttnius 
 non Icgit "j" t^'rrc h. i. fed pauHo ante d/^a kqith a verfii 11 avellit , & cum ver- 
 fu 12 cunne(^bit, non line vi. Sncpenumero negat Baumg. me mihi conftarc. Atqui 
 lententiam in melius mutare, laudabile eft: eodem autem tempore me a me ipfo dif- 
 lentire, nufquam evicit. Praecipue me mecum committere conatur, ubi de concur- 
 fu codicis /}lex. & interpretationis Lat. agifur. v. gr. Exam. p. XI. c. 1. ly, & p. 
 XXXXl ad h. 1. Ofiniiiio obfervativnem non debilitat, multoquc minus evcrtit; fed 
 obfirvatio vfituitionem corrigit: ac ne quis dicat, ine neceditate nunc dcnium foris mi- . 
 hi impofita & temporis caufa fententiam mutare, ( quanquam ne id quidem, (JoCceiite 
 veritatc, recufo) idoncis tcftimoniis confirniare polfum, me pridem ledlioai 'cs^ *?'- 
 Tuc in excmplari cditionis meae, quoutifoleo, raea fponte palmam tribuilFe. H«ec 
 ratio cvitica, qua vir infignis adhuc ufus eft, vereorne plus ad deftrueudum , quam 
 ad aedificandum faciat. Fideliter lisc moneo, ut anfi detur ad mutandam velificatio- 
 nem in progrelFu commciitationum. ^ crwaa^ j^m aVoAetro^) tdd. &c. Ex Luc. VI. 9. 
 ( d.7roXt7a^ <5q arco7au\) Lat. & lie Scriptura fspe, occidcrt ^ vivificare, jiercuure ^ fa- 
 nare, cvntrijlare ^ conjulari. iVec tamen lioc loco aufcultarem Latino, nili eonjice- 
 reliceret, in mf. Gra;cis idem haberi, & criticos, ut folent, variantem verborum 
 ordinem notare baud elFe dignatos. ^ <J0 Corny. & al. ed. /il. Aug. 6. Barb. 3. Colb, 
 7. Gen. Pft. I. Shi. Stf^^h. S. la. f^ff. & novem alii, f^erfiones. -^ Er. cum paucis mf. 
 & Otx. E Rom. XIV. 4. ^ (71/ d%) 2t/ foli Gratci, atque hi pauci: quos eel. ^nwrn- 
 garutuus non conaretur in multitudnicm extendere, nifi criticis , codices ad Erifmi 
 tcxtum receufentibus,nimium contideret. Facile librarii par ticulam vel inferuere vcl 
 iieglexcre : fed facilior erat imitatio parallelifmi av tiq u 6 k^'iyuv ex Rom. XIV. 4, 
 vel etiam ex locis notillimis loh. I. ly. VIII. 25. XXI. 12. Rom. IX. 20, q^uam <tu 
 ^i xtA. Rom. XIV. 10. 2,v TK, i! ex Evangeliftis quoque familiars erat librariis. 
 Vbi levior alicjua eft varietas, v. gr. in ordine verborum lita, pauciores teftes pof- 
 lunt fulficere; (]uia certe banc fufpicionem pricbent, eandem varietatem a coUatori- 
 bus codicum ante Millium fuilie repcrtam, fed nun indicatam. Ita iufirma oft codi- 
 cum ante Millium coUatio , praifertim eorum , quos in altera claffe repofui , ut fi ad 
 textum quamlibct alium pari modo conferantur , alius ille textus pariter majorem 
 fuffragiorum numerum Ik obtcnturus. qui expreire citantur codices, his niti licet, 
 fed raro Ik licet dicere: hi codices non citantur pro leftione variante. er^o habent 
 ledionem reccptam. In crili magnoperc valet illud : Dtfectus non pojjunt numtrarif 
 Eccl. 1. 15. ^ 0; x^irfiq Tov iTi^ov ) codd, ex Rom. 11. i. ( K^iyur tok TT^nriov ) 
 ^l. Bftrh. a. Colb. 7. Cov. 2. 4. Gen. Pet. i. Stefh. S.tz. j^th. Cop. Lut. Sijr, 6 
 xoivuv To» tTiQov Colin, td. L. Vid. Gnom, 
 
 13 xa^ primum ) tdd. frincifts , tnfj. &c. w Btza & recent, edd. ex Stefih. ^. 1. 
 Lnt. Sijr. kcm Bjirb. 2. jElh. r mjj Euthal. Adleitionem « accommodata fuit pri- 
 dcm aiMiotatio in Gnoraone : poftea K<ti iu^ior in progrciru crifeos prxtuli. Hanc 
 
 1 i » leftio- 
 
'434 
 
 V A R. I A C. IV. 
 
 leftionem in Sttj^tml textu liabuit Millius:^ & quia earn multo maxima cum Oecnme- 
 nio pars codicum exhibebat , perpaucos invenit , quos pro altera m oIvqi-jv citaret. 
 Error, cujus fufpicionem eel. ^fl7/>M^a>-tmmjmovet, in f^//wwa edidone hseret. V- 
 bi editionum textus differunt, neque,ad queni textum codices coUati lint, indicatum 
 ell, allegatio codicum valde impedita eft. ^ Tio^iva-ca/j.i'ja. zt?,) 'Tio^ii/o-c/u.i'jci & 
 rrotiia-ouir & ifxTro^ivaofXi^a, zat x-i^^mofjuv Biza & recent, edd. e Steph. i. Lat, qui- 
 bus accedit Cov. 5. fed folum )t.i^^n7of/.iv in indicativo, Jt. Fff. 
 
 14 T«? ) t/? Fff. Agnovi hoc librarii mendum : nee tamen ineptus eft fenfus. 
 coll. Luc. I. 62. XlX. 4'd. Aft. XXII. 30. to. 'vy\c, Al. Colb. 7. Steph. / non 2. fl 
 vij.cov) ruwv Cov. 2. Pit. I. Svjr. % ya^) *- -^L ^th. Lat. ^ ( ig-aui) Comp. Er. 
 id. I. 2. Al. Baf. 3. Lu. Siid. Fjf. & fex alii, Euthal. tefte Millio in proleg. 982. vel 
 ctiara Gm. W^ Cov. 2. W\v neque fola eft reccpta leftio, neque earn omnes verfio- 
 iies neque codices longe plures habent : quantjuam habet Oecummivs. In futuro 'ig-cu 
 verifimilitudinera fenfus confirmat to av^iov eras, & totus futuri temporis fermo 
 V. 13. 15. ^ «fs ^ Er. &e. Leftio media, unde - N. i. Pet. i, yji^ Al. ,& al. Si 
 H^ Comji. Fff. & alii. 
 
 1^ KPi pi'ius) — Fff- ^ ^r<7U)fA,iv K^ ToiyKTco/uiv) ^Y\aofj.iv kA 7roiricrofJ,tv Al. & 
 alii. Hoc ;cttj omittit Lat. & unum exemplar apud Bezani. xai C'^aauiv Latinus ex- 
 preffit li vixmmus , / non refte addito , & zal fublequcnte non refte omillo : nam 
 ad apodoiin pertinet jtcti '(^mco/xiv, i. e. vivemus; & gloriabundus homo ita loquitur, 
 ut fi in fua poteftate haberet i fpeciem a6tionis, 2 aftionem, 3 vitam; quamvis a 
 voluntate Domini pendet i vita hominum. 2 aftio. 3 a6lionis fpecies. Latini cum 
 leftione t*i i^^mo/uiv in cod. Alex, confenlionem Baumgartenius mihi non debuit op- 
 ponere. Cetera quae idem cum ccl. Mkha'ilis de verlionibus dilferit, demonftrant, 
 me leftioni , quam in Alex. Cov. 5. Gen. Magd. 1. Ste-ph. ^'. exhibet ^Yicroy.iv-—7i04n' 
 trofjiiv (pro ^mcofxiv — tt-o/mo-^'msv) caute adjeciffe AL ET ALII. 
 
 17 7roii7v) •- Cov. 4. Gen. Huron. Siir. 
 
 CAP. V. 
 
 3 coQ TT^P" ) • wc vrup ^ug. 6 . Fff. & alii. ^ i^mav^'ia-aTi ) prasmittit jSlth, 
 'Arah. o^jw fubjungunt Oecunmiii textus, & LaU aliqui, ^th. ex Rom. II. 5. 
 
 4 aV) wV Comf. Gem. ^ iia-iXnAuQcuTiv); it(7iXiiAvQ^v Al. &CpraEvio ckmoty non 
 tlamores.)) Lat. 
 
 5 &)?) -- y4t. & al. % wq iv rifxicoi. a^cty'Hc) MthiofS- omittit : Millius omiflie- 
 nem approbat : me , qui approbationem ejus non confutarim , eel. Bttumgartenius re- 
 prehendit. Atqui talia fatis eonfutavi fupra , P. 1 § XXXIX. n. 9. 6 In v. 6 a verier. 
 Bengelio in iffo ctfpar. crit. flam fraetirhO' hint multa occurrunt commmioratiom vindi- 
 mfqut iigniffma. Sic ceL Baurngptrttnius:. Ea cernamus. 
 
 a: Ha- 
 
V A R. I A C. V. 4.^5 
 
 a. Habct textus xart J/xaVart , inde Vulg. addixifiis: iade multi alii, adduxi- 
 jlu, indc ytUf. >T7'a7tTf. Hoc practer alia IVetJhnius ']?Lm notarat in Prolegomeuis 
 p. J 22, qux citavi in Appar. p. 439, ncque talia putamina mihi repetenda putavi. 
 
 /3. t(pofiv7<tri in uno codice Liu. omiflum , nemo pro fufpedto habebit. 
 -). xa4 ante ei/x oinittit non inodo Lntina Vcrlio ( quanquara non in omnibus co- 
 dicibus,) fed etiam S^rijca: id quod interftret'imeHto dcberi ajjentior. 
 
 i. pro dvTirsiiTiraj unus habct innanaoixiyov' &, quia pro re0it Latini multi 
 reJJitity a'l'TtTa^atTo fiux.it Filff. 
 
 f. pro svK Bentlcjus conjecit xc , id eft xv^io^' at ego nil fere loci conjedlu- 
 ris dedi. Omilille mihi eft refutaire. App. p. 883. 
 
 flcccine niuha funt , atquc comimmorationt vindiciisque dignijjima ? Tali palea 
 meliorem /^ffuvMus niei frugeni obruiircm. Gratiam liabco ven. Baumgaitmio : nam 
 dura nullam leClioncm inemoratu digniorem a me omiiram profert, plenitudinem de- 
 lectus mei cgregic confinnac. 
 
 7 sV a't/TO)) -^ j^th. Lat. ^ ( aJT&r ) Co»]^\ Aug. 6. Lu. Pet. 1.3. Vff. if- 
 ofto alii. ^ ( — arv) £r. AU Aug. 6. Lu. Vff. & quinque alii, Oic. Erajmum fe- 
 
 3uitur Aid. &. Colin, quare antea horum cum illo congi'ucntiam notare baud neceiFum 
 ux.i. ^ ( -- CiTov) Lilt. & inde Steyb. ty. /Eth. Coi^t. unde uonnulli x.a,^7i6v fub- 
 audiunt: fpeciofc, fed non e ftilo Scripturae. 
 
 9 x^t^tJTi ) Comf. Er. ed. i. Ah Aug. 6. Baroc. Baf. c. Hunt. i. Lin. Lit. 
 Miigd. N. I. 2. Pet. I. J. Vff. Vien. StefL own. Euthal. Lat. Sijr. (xatraxfiQiiTf ) Er, 
 &c. Codicibus , qui x^<9>-Te habent , editionem Aldi & Steph. ed. i. 2 addere nil 
 attinet, quia ad Comp. & Er. conformatse funt. xarax^/Swrs multo credibilius eft, ex 
 alliteratione ad x.xrd proxime prsecedens, quam x.f<6>tTf ex parallelifmp repeti. ^ 0) 
 edd. primie, Al. Aug. 6. Pet. 2. Vff. cod. plurimi, Oecum. — Sti^h. ed. 3. & re- 
 cent, edd. Sphalma , ut apparet. Vid. Gnom. 
 
 10 aJiAifsi ,a», Trie xaxOTatflfiac) Ccnif. Aug. 6. Vff. plurcfve, Lat. Sy. tk? 
 xaxoTa9. dh^toi fxa Er. &. al. Quod circuniffeHis , inquir eel. Baumgartenius , ar- 
 ifitris eo minus fatisfaciet , quo cenius eft, codicem Alexandrinum urin cum reliquis ad 
 fequtnlem variationrm excitandis , qui voccm uov ahjiciunt , receptum verborum ordinem 
 confinncire, lerfioms vera voces liherius tranfponere, quum linguae ratio fubinde alium or- 
 dinem requirit , quam qui in ttxtu deprehenditur. Rcfp. Variantem verborum ordinem 
 ^j//j».f plenimque notare fuperfedit: & qucmadmodum formula raea, plurifve, cri- 
 ticos ad plurcs evolvendos codices invitans , fxpenumero per codices poftea com- 
 probanu', fic in pi*3Efenti eam ipfc Akxandrinus comprobat. Id Grotius docet. Ac 
 fhirium etiamnum fufpiciomm confirmat rarus Al. Aug. 6. Vff. concurfus. Syriacat 
 vol Latvuie ccrte lingua: ratio quid hie impediat, non \ideo. % f^a) ~~ Al. Barb. 
 5. Cant.z. Gov. 2. 3. Laud. 3. Pet. i. 3. Lot. ^ ru ) iv r£ Beza , Barb. ^. Cunt. 
 3. Gen. Laud. 2. N. I. P*t. I. i-ri to) Euthal. Pit. 3. 
 
 lii 2 II ISov) 
 
436 V A R. I A C. V. 
 
 11 tSoC) Retevthac CqI. Btiumgartenius: l$ov 6 Akx. Cotnf.coM.. plurhm; nullff 
 nomine fubfequente. Kuftero , Millii liglis ad v. 9 & 1 1 irapedito , fidem habuit^ 
 ^ {vTo/xiivoAiT-iK;) Al. Pet. j. Stefk. ^. 1. la. ty. Euthal. Lat. Syr. i] (^7iro?^viua-7:-^a,yX~ 
 vo? ) Comp. Cov. 3. 3. Land. 2. Lin. N. 2. Pet. 3. Sttfh. b. Fff". Sic videtur pla- 
 citum librario, quali grandius & fubtilius. H ( - kv^ioc) Comf. Aug.6. Baroe. 
 Cov. 2. 3. Gm. Laud. 2. Lin. Lu. Magd. N. 1.2. Pet. 1. 3. Vff. Fim. Euthat. Arah^ 
 
 12 vTTo xf/V/v") Beza (e Steph. la. Lat. Syr.) & inde recent, edd. item y4l. Coi/» 
 3. /Eth. Arah. Coft. Hoc totius epiltolae tenori congruit. Apud BaHmgcrrteniumy 
 pro Hoc , irrepfit Nee id quod moneo , ne fecum pugnare videatur. «/? ji^icnT f^ietu 
 {iig vTTOK^KTtv) tdd. frimae, Aug, 6. Vff. mf. plurimi, Oicmmn. Jrmefu 
 
 16 i^of^.) i^ofx. 8v Al. & alii, Lat. 
 
 IQ a.h?\(po'i ) d$i^<(>oi fAu At. Aug. 6. & al. ^ ( t??? oja ) N. 1. Steph. S. u leu 
 Arab. Syr. 
 
 20 ( avr5) Al. Barh. 2. Colb. 7. N. 1. Steph. L 1. la. Cyrillus A\.. Mh. AroA^ 
 Ci>pt. Lat, Syr. fenfu relativo aut reciproco. Vid. Gwcw. 
 
 EPISTOLA I PETRL 
 
 Habent earn 
 
 EDITIONES , Cemp. Er. &c. 
 
 MSS. CLASS, L Al. Aug. 6. Baroc. ( qui hiat c. III. a v. 7 ad v. 21. ) Cmit. s, 
 (m quo deefl pars capitis IVO Cov. 5. 3. 4. Hum. 1. Laud. 2. Lin. Magd. N. 
 1.2, Pit. I. Fff. * 
 
 CLASS. II. Barb. oEto , Ba/l. 2. Colb. 7. Getu L. Lu. Pet. 2, 3. Seid. Sin^ 
 iteph. (JC. {, ^. Q. I. la. ly. Trin. Fitn, 
 
 VERSION, ^th. Arab. Arrnm. Cop. Lat. Syr, 
 PATRES , Euthal. Oecumm. Caffwd. &c. 
 
 C A P. L 
 
 3 ^c^a-av) ^(i)H Aug. 6. & aL 
 Tr^ %'''^1^ ^ «^^.l?rm«e,. «& Btzae ed. 4. Al. Aug. 6. VS. & decern & fex aln,. 
 
 »rnVS*"f \T' ^r°''- ^ ^^' ^">^0 ^^'V^' editio 3, fine exceptione in margine,, 
 Bt paene fphalma videatur : & fie edd. recent. 
 
 6 Av7r«ebTe?) AuTTuSiVTaq Aug. 6, Atitkologium mL &. tl Prsevio cp^y^aja-iva^ 
 
 7 (toAw- 
 
V A K. I P E T R. L 
 
 437 
 
 7 ( TT'iXvTiui'ri^cv ) ^1. & alii , nec non Fff. Syr. ^ t5 aVoMu^jta ) codJ. 
 gr., CUn:(>u AU &c. - Lat. ( yerit facilliuie omiiro ante fir,) y^th. fl ( ^ §\) 
 jlnthologium, I at. (ob ]tnt oniiirum/ & fine dubio codices mox citandi. ^ (SiSo- 
 xtuaautjH ) Anthokgium , Cov. 2. 4. Gm. Pet. 3. Cltmns Al. Orig. ^ t//xmV kolj 
 io^ar) Sc^ay xaJf -rnxrv Er. Anlhol. mf., Lat. ^ So^av) ik So^av Sin. & aiii. 
 
 8 t'Jiric ) /iJjvTi? Btza e Steyl'. 1. & Lat. item Cor. 4. Gen. Stjr. hen. Vel 
 quia nonnulli fcripferant iSmc, , pro u'dtTt? , ut yff. vel quia fequitur (n« o^&JiTtc. 
 ^ €/■< ov a(^T/ ^M c(arTfc) ~- 5yr. ^ f/c ufquc -^i<;tvoyTiq) ii<; ov k i^^inc 7r/?-ft;fTt, 
 fr/rfW7»Tfc PoUjcarfus. ^ TricfvovrH ^0 "'''• ♦"]!• Clemens Al. Cyrilhis Al. &c. etiam 
 Z/<it. cod. unus apnd Hentenium , etiam Irni. 1. V. c. 7. cui tamen plures codices 
 «><Y;f jV addiint. crrdi/iifiii, \>\o crtdrntes «utem , liabet /r«». 1. IV. c. 22. ex iL«t. nam 
 creJitis, credent is autem habct Lat. Confer Folycarpum., modo: qui Latino etiam con- 
 gruit Ad. II. 24. ^ TTi^vovTii Sf dyx^iihi) creditis : quern cum videiitis, exulta- 
 Utis habet Augtefiinus tradt. 86 in loh. 
 
 9 t/'/zav) -- Fff. Clemens Al. Cyrillus At. 
 10 7r^c<fBTa^) 0/ TT^Oif^Ta^ Ot\umenius. 
 
 12 Cw/Wrt') Ccmp. Al. Aug. 6. Cvlt. 7. Gen. L. Lu. Pet. 3. Stefb. L 1. 1. q-. & fg^ 
 •lii , ^tb. Arab. Ctp. Lat. Sequente C/uiv. ^ «r) - Al. Bark 2. Colt. 7. Cvril- 
 his ^l. Lat. ^ a) e,id. fiiff. Eyitomae apuil Clementem, hen. Oecvm. Atnbrof. de fa- 
 ci-amentis. fed quern habcnt Lat. plerique , Cajfod. in Complex. & in Adumbr. & alii, 
 
 13 , TiXiiai;) TiAiJCDi- Aug. 6. Fff. Oicumtn. Hieron. 
 
 16 (?7t(&f) Aid. Al. Bart. I. Colh. 7. N. j. r. Stejih. S. Omens Al. Lat. & LXX. 
 ^Iffa&t Eari.7. Euthal. /'^alla, Anthol. mf. & al. 
 
 2e («^aT8) /}/. Co//'. 7- Cot'. ^. iV. J. 2. Cur cell, margo, S-jr. Cyrillus Al. 
 
 22 rrc d?^i\Wiac ) caritat's habent Lat. plerique. U ( ^ Sici TrviO.uaroc ) Al. 
 B»rb. 2. Cov. 4. Mth. Lat. Syr. Hitrvn. f ( - Kctfjaqac) Al. (librario xapSiet^ 
 per fijbitam alliterationem arripiente,) Lat. nam finiflici apud Lat. (coUato Cailio- 
 lUiro ) refpondct to! cu/vvicx^nov. 
 
 23 u? T0» atwia) — yl/. Cot'. 4. Gen. Coyt. 
 
 24 ( - «c) >4/. 6m. A'. 1. Orig. Lat. in mff". Innccentius IIL Syr. LXX. fJ 
 aiSpa-TTK ) lii. cum w/ plur. Sic LXX. - Cor. 4. ( aCrrc ) aI. Barb. 2. N. i. 
 Stefh.Li.i"). y£ih. Ccyt. Lat. Sy. Orig. Sic lefajas. ^ aCth) edd. complures 
 & mj\\ ex lac. I. 11. ( - ) £r. Jl. Baf. 2. Cor. 3. Hunt. I. Ptt, 3. Euthal. Oicunt, 
 Lat. m mC Colon. & Schelli. mauu prima, jyr. & LXX, 
 
 CAP. If. 
 
 1 TTflfVa?) ^ AL j¥tk. StjT. Clemtts AU Gihias.. 
 
 2 ( tk TMrti^'iav ) y^L ^vj;. 6. Barb. 7. Colh. 7. Cor. •. 4. Gen. L. Lin. N. i. s.. 
 Fit. I. 2. J. Stcyh, $. I. m. /•). d.th. Cvp. Lat. Syr. Cimem Ah Ori^. vel certe Rufi'- 
 
 ii» i nus. 
 
458 V A R. I P E T R. n. " « 
 
 nus, Cijriltui Jt. EutJtat. Caffwd. Gildas, nec non Sin. His dedu6lis, a textu ftant 
 Comp. Er. Batoc. Cnnt. i. Cov. j. Hunt. i. Laud. 2. Magd. Fff. vel etiam Lu. Seid. 
 Steph. '. ^. t. cum Oecumni. Arab. Librarius unus alterve riVs^ pro tk arrepto, ia- 
 termedia omifit. Vid. Gnom. 
 
 3 ;te"S-oO X^ J^ff- & fie , five ;te'S"^?> L. & aUl, EutM. 
 
 5 ohoSouiTSii) i7retitQioiA.%t(^i Al. Aug. 6. & al. Ex Eph. II. 20. ^ hpdnyf^x) 
 tJc k^. Al. & alii. ^ Trviv/^cLTiTtdi;) -- Cajjiod. Sijrus y excepto cod. Raphelengii. 
 Poft QuaiaQ elt in Comp. 
 
 6 J/oT/) Cow|). /^/. Baf. 2. Gen. L. Lu. Pet, i. 2. Fff. Fien. & novem alii, Eu- 
 thai. Lat. Syr. ^10 yd^ Er. td. i. (^ho >(^) idempoflca, Steph. ed. nefcio an Colb.j. 
 & alii cum Aug. 6. Bar. Cov. 2. Oecum. ^ iv tw y^aipii) ri y^a<pn Barb. 5. Ciiv, 4. 
 Gen. Pet. i. Steph. 1. Lat. 
 
 7 ( ^ AiBov KT?^.) Sijr. Recurreiite eodem vocabulo. Vide Gnom. 
 
 8 , Ta Xiyu) ) Oecumen. Sijr, tS XLyw , Er. & alii. Vid. Gnom. 
 
 11 TrafiiTTiSmai; ■,) comma demit Beta. ^ uTiiXiSri) Er. Al. Aug. 6. Baf. 2. 
 Hunt. I. Trin. ( dTriXii^a^ ) (dd. complures & mJJ'. , Clemens Al. Oecum. Lat. ( nili 
 pollea ex ahftinete fadlum eft abftinere:) led obftant, qui hiiic pendent, nomiuativij 
 iXovrtq &c. 
 
 12 'iXovriQ x,aXi)v Iv roli; Wvariv) Comp. Er. Aug. 6. Fff. plurefve, Oecum. Syr. 
 Lat. in mf. Char. x.a,Xiiv 'iXovni; iv ToTq i(jy. Clemens Al. iv toiq 'iQv. iX- x^jAmv Steph. 
 edd. & al. ^ x-ccraAaASatv) KaraXaXaatv N. i,2' & al. ex c. III. 16. ^ ivroTr- 
 
 TivaaVTiC, ) iTTOTrnVOVTiC, Er. L. & al. 
 
 13 ( — «r) Al. Colb."^. L.Didymus, in verfione certe ; Lat. multi, Caffiod. 
 
 14 ( ^ fxiv) Al. Colb. 7. L. Lin. Magd. N. 2. Pet. 3. Sin. Fff. (qui etiam S\ 
 omittit,) Enthah ^th. Arab. Lat. Syr. 
 
 18 ax.oXiol(;) SvaKoAoi^ Lat. Expreffit Grscum Grseco notiore. Conjungit Sijrus. 
 
 20 itoXa,(tt^6fj.ivoi ) KoXal^o/xivoi Aug. 6. & al. ^ t5to ) tSto yd^ Al. & alii. 
 Ex V. 19, 21. 
 
 21 yd^^ ydQ ^ Comp, Barb. 5. Steph. u ^ m) -^ At. Sc al. ^ iTraQiv) djn- 
 Bctviv N. 2. Steph. I 9. Syr. ^ Oy.civ , uy^iv) Beza, (qui poftea Erafmo accellit,) 
 & edd. recent. Item Al. Cov. 5. 4. L. Steph. ^. 0. Oecum. Latini codices now pauci^ 
 iiqueprobatijjimi, apud Eftium. iriuav, Cfxiv) Comp. Steph. ed. i. & al. Aug. 6. Cov. 
 2. Lin. iM.Leftio media, (muw, y\iMv) Er. Steph. ed. 3. & al. ed. Fff. & mf. ple- 
 rique, Arab. Syr. Conf. c. IV. i. 
 
 23 Sizetiox;) idd.mjf. verfiones, etiam Lat. olim, Sc mde Augiiftinus , Fulgentius. 
 fed injuffe habet jamdudum Lat. & inde Cyprianus, non femel, inde etiam Adumbra- 
 tioncs Latins, C/tHimti Al. adfcriptje, & Felefms. Ex v. 19. Non Iblum fub Pilato, 
 iKJMJiejudicante, fed etiam alibi, patientiam prseftitit Chriftus. 
 
 44 TO 
 
V A R. I P E T R. III. 439 
 
 24 TO ^vhoi ) tS ^uA« Lin. Fff. y4nthologium. f auagriaw? ) ri/xuv addit y^/. 
 /^»«/'r. Tulgtnt. E proximo. ^ a^rs ) - j4U Fff. & alii. 
 
 2^ ( -r>a.rMAmi^ M. Pet. 3. Stt}^h. 3. EuthaJ. nee repugnat Lat. ^ vfx.£v) 
 ifiuv Comp. in gr. & in lat. 
 
 ^ CAP. III. 
 
 I fj Tn-fc) oVt/v«? Er. Pet. I. & alii, Cajfiod. Syr. ^ xf^^HScWtTttf) Er. Sttfh. 
 cd. ^/. nefcio anplurcs cum Baroc. Pet. i. Oecumen. (x4gJ«9>ii70VTa/) Cowjp. ^/. /ij<g'. 
 ^. L. & decern alii , Clemens At. 
 
 3 tMTrAoxSc) tx TT^oKYi^ Er, Sin. & al. 
 
 7 (7t;7xA>i^ord^o<) Cowf. fr. •S'/fj^'^. uterque, Btzn, Elzevir, edd. priores, cuin 
 mf. fere omnibus, ctiam au;^,6. Seid. Hieron. 1. i.e. lovin. ( criryyLXy\^ovouoic) Re- 
 cent, edd. Elzevir. Cvrcell. & alise , Cov. .5. L. Stej^h. 1. 11. JEth. Arab, Armen. Lat, 
 Syr. Ambrof. Augufiin. Cajfwd. Oeatmenius in textu & aperte in conimentafio, quan- 
 quam interprcs ejiisHentcnius lertionem o-v^KArt^ovoixoi fcquitur. Atqui Petrus nia- 
 ritis fidelibus oilicium prjefcribit etiam crga uxorcs non credences. Sigma facile 
 adjedtum , compluribus liic verbis in earn literam delincntibus. c-vyxAv^ovofxa Fff. 
 Ambigue Coft. ^ (i^iMtxnc ) Com}\ y^vg. 6. Laud. 2. Lin. Magd. N. 2. Pet. 2. Fff. 
 Fitn. ^ \')vJj-7TTi(&ai^ Coinfi, Erafmi Schmidii ed. Al. Biirb. 5. Lu. Seid, sin. Stefk. 
 S. i. B.ia. Fff. & feptem alii , vel etiam Ferjiones. ( ixKOTTTicd-ai ) Er, & al. ed.,y^7/^. 
 f. cum pauculis. Vtrumque Oecumeuius. Lettio iyx.67rTiS-ai prjedat. Vid. Gnom. 
 
 8 e/Ac,pgovfc) 'dd. omnes , mf. plurimi , Sjr. Ex alliteratione ad pXciSiX^ou 
 f TOTf n-s^forj? ) j1l.Jiig.6, Colb. 7. Cov. 2. 4. Gen, Lin. Pet. 2. manu recentiori, 
 Stefb. J. /. lu. /•}. Clemens Al^Catena mf. , Armen. Ccft. Lat. de quo niox. In <^t- 
 AoiporK , pro ^i?o ^ TffTTf/ro fcribenduni monuerat eodicis alicujus margo : & ta- 
 lem in codicem incidit Oecumtniris. nam (pMo(jpoo-t/i« & niox feori'um TaTraraicr/? » 
 Toi Ta'^iivoiPO(Tv\r in commcntario ejus defcribitui'. Conjuncftini , (juXaranTuvi-^^s- 
 r(c Euthal. Pet. j. Felef. Porro modefii , huniihs , conjunrtim , Lat. Iiodic : fed hf- 
 wjVix Erafmus , modefti Zegenis , cui Cajjiodorus fuffragatur, in cod. antiquis libt 
 lertum ncgant. humtles habet textus in cod.Reutling. modefti ^ praeligit fecunda mar- 
 tinis manus. 
 
 9 ( — e^SoTiO At. Colb. 7. Cov, 4, Gen. Curall. margo , MtJuCo^t. Lat. S^r, 
 OmiflTum , ex rhythmo ivAcr^avni;. 
 
 11 txxAiKaVw") <Ji addit Al. & Lat. aliqui. 
 
 12 ^0/ poll oTi ) Comjt. /fl. Aug. 6. Sm. Fff, codd. alii. olEr. Ste\^h. edd. 
 
 13 uiiuLrTii edd. &c. ex Eph. V. T. vel 3 loh. v. it. (cfnAwTa;) Jl. Cov. 4, 
 Gen. Lin. margo, alia manu , Pet. 3. Stefb. S. ,. Clemens Al. EuUtal. j£tb. yirai, 
 Coft^ Lat. Syr. Ex Tit. II. 4 defumtum credit IVIiliiu5» 
 
 '5 i^cgt^ 
 
'440 V A R. I P E T R. III. 
 
 15 (PtP'S-ov) ^l. Stfh. IS'. Cojit. Lat. Syr. Clenuns Al. Cuffiod. in Adumbr. Litt. 
 in marg. Nuf(|uam dicitur ^v^toc; ;t(j/roV , line nomine hfu. ^ Si alterum ) ^ 
 Lat. Cot). 4. Gen. ^ yusra) oMa uira. At. & al. 
 
 16 xaTaAatAKT/v ) Cow;?. Co/?». ed. yil. Lu. Ptt. i. Vff. plurefve. conf. c. II. 12. 
 ( x.inaXa.Aajiv ) Er. &c. Ex rhythmo KccTaiX'J'Oaaiv. *[J coq Ka,)C07rotav ) •- Lett. 
 f 01) w;Sijr. 
 
 17 S«Ao; ) Gowp. Er. ed. i. Ak Avg. 6. Baf. 2. Gen. Lu. Pet. i. 3. 3. Sin. & 
 quinque alii , Ckmtns Al. Lat. ( {j'iXii ) Er. & al. edd. - Car^. a. Cov. 3. 9eA« Fff. 
 
 18 dfMtQTimv) d/u, Yifxcav Steph. S, i. ict. Syr. & al. dy.. t/Vs(5 v/xav Al. & al. 
 Ex c. II. 21. f (aVj^an) Al. Cov. 4. Gen. Stefk S. /. ^tk. Lat. Clemens Al. fi- 
 ve Cajjied. Cyrillus Al. nee non Syr. ^ >i/>ta?) v/ui; Er. ed. i. L. Lin. Syr. ^ -- 
 T(S poft Si) Comf. Al. Aug. 6. Sin. Fff. cod. plurinii. tS Er. Stejih. ed. 
 
 19 TTViVjuaat) x.a.Tax.ix.MicruiyoiQ "s-vivjuatri Cov. 2. Steph. la. AEth. Lat. ali(]Ui; 
 Sermo de ialutari adventu Chrilti , apud Athanajium , Syr. Articulus Graecus para- 
 plirafi exprelFus. fpritu Jiabent Lat. aliqui , ex alliteratione ad Jpiritu prsecedens. 
 ffmtualittr nilF. Lat. Mixius in Concione Gallica de Defcenfu Chrilti ad inferos ait-, 
 
 Clmimtem Al. & quofdam cod. »//. habere Trtei/^aT/. Relpexilfe videtur Cajfwdori 
 adumbrationes , & FtUfium , qui ex Latino fic reddidit. 
 
 20 &'ts ) oTt Baf. 2. baud fcio an apud Erajkum ctiam alii. Id probat Schotttge- 
 nius. ^ aTTi^iSiXiTo) Comp. Al. Aug. 6, Cant. 2. Cov. 2. 4. Laud. 2. Lu. N. 1. 3, 
 Pet. I. 2. Seid. Steph S. t. ^. to.. Vien. & al. in annot. Er. Clemens Al. vel Calliod. m 
 Adumbr. Origenes in homilia ult. in Matth. A£th. Lat. (^nvaxiiiieque Rupertus Tui- 
 cenfis 1. II de Vift. Vcrbi Dei c. 31.) Syr. unde aVa^ ej'?;>:sTo plerique apud Er. 
 (in his Baf. 2. & inde Er. ed. i. ) Cov. 3. Gen. Hunt. i. Lin. Magd. Fff. Euthal. 
 Haud firmiffimo confenfu , coll. var. Eph. 1.18. neque apto fimplici verbo. Ex 
 V. 18. ( aTTuB. -^iSiXiTo ) Er. ed. 2. ex fufpicione , ut ipfe fatecur in Annot. ( un- 
 de in Paraplu-afi particulam d-?Tct^ prsterit : ) & fic tamen edd. cet. quanquam nul- 
 lus cod. raf fic habet , quern quidem diligenter colktuin , nee inunlum cite con- 
 Itet : nam Baroc. hiat. neque ab Armen. Coft. uUave verfione defend! tur adverbium ; 
 nifl forte ab Avahica, , apud loan. Ue la Haye. iVag i?,iSiXiTo habet textus apud 
 Oecumenium , cui Erafmus congruere folet. Conflderandum reftat , quo jure hue 
 referat Whitbius Origmem inloh. & Cyrillum Al. i^iSiXi^o Fdla. Sunt, qui huic 
 adverbio d-Trctt, rationes commodent ingeniofe excogitatas : fed certe necelfaria non 
 eft parcicula , & graviflima documenta , earn redarguentia , rem conficiunt. Vide 
 iafraP. IV. N.VIIL § 78. Adde Gmm. ^ (oA<7o/) Al. Steph. S. ici. Lat. Cyprian. 
 
 21 ) Er. Steph. td. Al. Aug. 6. Caef. Fff. & ceteri plurimi , Lat. unde ov Seid. 
 — Barb. I. (/£) Cemp, & iiide recent, edd. Cant. 2. iV. 2. Pet;, i. Oecumen. Ex 
 ■v._ 19* ^ xct) KfjLoiq dvTnwov vvv) dvThvTrov vuv XAJ i^/JtS^ Comp. Aug. 6. Barb, ne- 
 fcio quot , Caef. (cui tamen mox J^woc tribuitur apud Millium, ) Cant. 2. A'". 2. Pit. 
 J. Seid. Fff. Oecum. avrirvTrov jceti r/udi; vCv Henrici Stiph. ed. ^ {vfA.dc. ) AL Barb. J. 
 Baf. 2. Cov. 2. L, Fien. Lat. plerique , Syr. 
 
 22 TTO- 
 
V A R. I P E T R. III. IV. 441 
 
 " ii TTOPfvOfJc) dt;;luluns mofttm , ut vitat aetu-fuit hatndts effictnmur prfcfigit Lot. 
 magiio codicuni confenlu : led patrum nemo habet yJugujUm anciquioi' , neque Ru- 
 finus in Expof. Symb. Vide h^flium. Habct etiam Ca[Jiodorus , led verbis paulio 
 aliis. Si Glolia ell , ex Tir. III. 7, ubi Paulus de Ba^itifmu ngit , ad Petium , itcia 
 de hafUjmo agcntem , a vctullo alujuo ledtuie collata , & per libraiius aliquauio 
 infcrjus inl'erta e-ft. cJ? i<fiv «v J«f /a toiv. bmu , KctrctTnctiy rov BavctTov , ha, CcnK<; 
 atUTtou x\n^o\6tJ.oi ytyuiaSix) Si C fere Fetffius , veibis his , *aTa77/a)v xtA. ex L»- 
 tftte quidem , pro inflituto fuo manifedo , translatis. Enimvero lie habec iiiter- 
 precatio longe omnium antiquilllnia , flui tjl in dtxtera Dei , deglutiens mortem ^ ut 
 vitat aacrndt hatrcdts ijficercmur. Id lequitur //a^«yfn»MJ , Fulgenlius , Ca^odurius , 
 Btda , ti , ut Milhus ailirmat , Latini omms. At(]uc ex lioc loco ad 2 lim. 1. 10 
 verbum deglmivit traJuxcre , & pro dtfiruxit pofucrc quidam , ut apparet ex Libio 
 de Fide ad Fetrum Diac. inter opera .-.ugvjiini. Mon liabcf Rufinus m Expof. Syiu- 
 boli , Graccos videlicet actatis fuae fecutus. Non videtur elfe allunientuni apud La- 
 tinos , fed hiatus apud recentiores Grscos. Facilis faltus librariorum fuit a parti- 
 cipio Kura-^i'jov ad participium TOi^ivBtk , & a feflione in dcxtra ad afcenlioncm: ac 
 tcnipus imperfcdtum , efficerewur , indicio ell , participium deglutiens ex aorilto 
 olini Gra;co elfe reddicum. Complura Latinus additamcnta pridem pardm ex Gtx.- 
 cis , partiin li;ic Gixcis , fed uuliuiu liuic licnullicliio liuiilc , contraxiu 
 
 CAP. IV. 
 
 I v-n\p ruwv ) — Lat. Cov, 4. Gen. % { ~~ iv) Al. Burb. 6. Co». 2, 4. Gen, 
 N. I. Seid. Eutbal. Lat. in raf. Schelh. Abeft pauUo ante ; exllat paulio poll. 
 
 3 ( — iia;v) Jl. Barb. j. Gtn. Magd. JEth. Lat. Sijr. Clemens Al. Augujlin, 
 Probat Wallius. Cimv Cumf. i^ff. ik. al. Oecumen. conini. Vide infra P. IV. n. \'UI. 
 §132. ^ T« /SiK , TO 66A«/ota)TO 0ii?^nux M. Gen. Clemens y4 1. Duo verba per 
 librarium feftinantcm in unum contrafta. Id fecuti funt ^th. Copt. Lat. Syr. ri 
 /9/x omittit etiam Fet. i. /3»/«ua habet etiam A. 2. ^ >ui.Ti^yuactcd-ai) KarmiyoL- 
 <ifa,t Al. Cov. 4. GtH. Clemens Al. Eutbal. 
 
 a - «) £r. Stefh. edd. Fff. plurefve , Oec.{r) Cumf. Millii editio. fl {ko,- 
 ;>.i/Vt{/) Al. Aug. 6. Bavh. a. Gen. Fet. i. 2. Sin. Ste^h, J, t, .*. q. »!i. quiaque alia » 
 Arab. Lat. Syr. Ckmens Al. 
 
 y yyyyvTiAUv ) yo-yyuafJiS Al. Aug. 6. &, al. 
 
 I o dvro ) avrdS Er. annot. 
 
 II 'i\c') uc, CunjK Vff. & alii , Euthal. E proximo. ^ ( - \^]v ) Al. Cant. a. 
 Colb. 7. Arab. % tuv aicorov) ~- L. X. 2. Fet. 1. Cif/. Lat. in mf. Schelh. ^ a/x«v) 
 
 •- Lat. in mf. Reutl. Ctffiod. 
 
 13 KaSi) KctBcoQ Stefk. ry folus , & indc famen edd. recent, cum H. steyb. 
 
 14 - kol] SwdiLituc) edd. mff. plnrimi , in his Fjf. Lat. aliqui , Stjr. TtrtulUatt. 
 Clemens Al. ( x«i iw.^ AL -^m^T- ^- Barh. 3. Colb. 7, Ci'V. 4. Gen. Lin. marg. N. 1. 
 itefb. d\ <• "». ^"». Athanafius , <c£(/:. Arab. Armn. Cuf t. Lat, multi , Cijfrian. 
 
 K k k uec 
 
•**»» 
 
 44» V A R. I P E T R. IV. V. 
 
 nee non Adumbradones , quas ex Clemente Al. tranftulifle fertui- Caffiodorus. Fre- 
 quens in Doxologiis conjundio gloriat ^ virtiitis. earn librarii feftinautes hie quo- 
 que aiTJpuerunt : vel etiain loca 2 Pet. I. 3. lefa. XI. 2. 2 Tim. i. 7. refpexevunt. 
 fl TTret//**) wowfB cod. Lat. Cypriaiii: ex allit. ad wowiwt praecedens. ^ dvaTrctvi-rai) 
 ttvaTiTci.vTat Comp. Lu. Sud. & alii, Valla, ^ ^ara xtA. ) Comp, Er. tnjj,, fere 
 omnes, Cyprianus non lerael. ( *■ ) ./^/. Colb.7. Cov. 4. Gen. units e Stephanicis, 
 tefte Beza ; ^th. Arahs Erpenii , ^rmerl. Cop. Lat. Syr. TtrtulU Amhrofms , Biiat 
 comnientar. Nonplus valet iiorum cod. confenlus hoc loco, quam mox verfu 16. 
 c. V. i. 6. imo in rhythmo, dvaTrcLviTM , §o%d'(^na,i ■, non plures offenditTe librari- 
 es, mirari polfis. ^ i^Va?) y\fj.SL^ Cyprian. 
 
 16 ( QvofxctTi ) Al. Barh. 2. Colh. 7. Cov. 4. Gtn. Steph. j*. JEth. Cop. Lat. Syn 
 Tertutl. Cyrillus Al. Otcum. Ex v. 14. 
 
 19 a? ) ^ Al. Steph. ly. Mtb. Lat. ^ ;ct/V>i ) al. xTirv. fed >tT;V«?, & inde 
 xt/tmc, penacuitur , uti 7AL/VTm:, ^voIrM?, JtAaV*)?, ^tt/?-*)?, •7rpi5'>'c, pvV«i;, Xt'THC) 
 & reliqua ejufraodi dilfyllaba , fere omnia. % clvtcov) iai/rav Steyh. ed. f {dya.- 
 So7roi'iM(;) Al. Barh. i. Colh. 7.' Cov. 4. Gin. Lin. Steph. ^. 1. Inllar pluraliuin. Pe- 
 tto frequentium. v, gr. Ep. II. cap. HI. 11. 
 
 CAP. V. 
 
 1 T«c) «v T«? At. & al. ^ s prlus) «? Cump. cum proximis. 
 
 2 9i5 ) X^'"^^- Er. & al. ^ ( zard liiov ^ Al. Colh. 7. Cor. 2. -^. (j£». L. Lin. 
 mar^. F«t. 5. Steyb. ^\ 1. ta. ^tb. Cop. Lat. Eutbal. Hieron, & al. ^| f^ytSl) ac« Ef* 
 Al. Fff. & alii. />imtj Aug. 6. 
 
 4 a5%/77-o/yu.2voO ^tej)^. & al. ed. y^«^. (f. V^. d^X''^°'l'^'i^o(; Er. 
 
 5 ( — u-TOTaTfTowero;) Al. Barb. i. Cov. 4. Gm. Lat. Syr. Antioch. Iiomil. log, 
 Unde vyroTaoai^i SUfh, try. 1j «7xow'34«)Vac9-j ) Comf. &c. iyzo/xTrua-a^i Plantin. ed, 
 
 6 xa/^«) xiiwpa) iTTicnto-r'^z Al. Aug. 6. Colh. 7. Cov. 2. i/w. Pet. 2. ^Jc]?^. ^. <ar. 
 /Et^. (vel etiam Arab.) Cop. Lat, Efkraim, Euthsil. Hiiron. Ex c. II. 12. 
 
 8 C ^ OT/) Comf. Al. Aug. 6. Pet. 2.3. Vjf. & feptem alii, Euthrtl. Calantm. 
 II TTiPiiraTGi ") 77-65;fp;tsTaf Pi-t. /. & al. Id verbum cum animalis vocabulo niagis 
 proprie convenire vifum. ^ zcirctTnii) tdd. &.c. Efhraim., C/^'r7/. non fcmcl, I^do- 
 rus Ptluf. Andreas Caif. xarasTr/ftv Vff. & coniplures, etiam in yallat & Er, annot., 
 tyfrianus. Ex alliteratione. 
 
 10 (ufetac) Comf, Al. Aug. 6. Colh. 7. Cov. 2. Z.flM«i?. 2. Prt. j. 2. j. f^., mul- 
 »i, ut ait Beza, Arab. ^ K.2TtfpT/o-a/ & -ypi^cu, pjivcoa-ct^ , hiui?uui(7aj!') Comf. Er. 
 ex nonnuUis cod., nefcio an Coi/-. 7. Gm. L. Z?^. 5^f|)/i. f. ^. f;. ;f . Trm. cum Sa- 
 ra. Cov, 1. Hunt. I. Laud. 2. Pet, 1. Oecum. xaTa^ricrat^ & tamen, c«p/T«' ""^i-.M- 
 crei, ^iUiAiuKTci, Grseca lertio in annot. Er. ('qui s-wp/^c- &c. idcirco ut vcrbalia ac- 
 cipit:) Aug. S. N, i. s. nee non Fff, naTa^riaat eft ex Hebr. XIJ. 21. unde in ce- 
 teris 
 
 1 
 
V A R. 2 P E T R. L 44J 
 
 teris tiibiis verbis alii item feccrunt optativum, Grsecis amatum, (vid. LXX. Deut. 
 XXV HI. 7 fs.) lit iH contexru: alii indicativum retinuenint. ( >taiT(Z^Tio-« , & ?-«^/$«, 
 'CfivcTfi, i^fufA/wTfi) Cant. 2. Cov. a. 4. Lin. Ma^d. Pet. 2. 3. Seid. Sin. Sttpk. <?. /. 
 (> ritn. Euthal. & fie, fed 9iiM?wo-(i omilTo, A. Mtb. Lot. Amhrof. 5yf. lie, <^i- 
 ra-o-ft ccTte , Htfychiut. ^ vuic) tdd. Slc. Sic Heb. 1. c. ( -• ) Al. Magi. f^im. 
 L»t. Syr. (primain pluralcm habeiis,) Jmbrof. 
 
 11 ri S:^a. K?^) ^ AI. Baroc. Aith. Lat.]nm(. Sdiclh. %{ -^ H^ to) Er. StffJt. 
 td. I. 3. Aug. 6. Cant. 2. A^. 2. Lu. ^ ksH to K^droi) - f^ff- ^ rut etiavcov) — 
 A'. /. Cofit. 
 
 12 i^rx.ari) (^»Tt Al. & alii, ftatis Iiabet Lat. kd Jlatt mf. Colon. Rtutl. Schilh. 
 
 14 ay oLTrrc) dyia Aug. 6. yff. & alii, Lat. Syr. ^ { — 'Wfn) Al. N. i. ^tk. 
 Lat, in mf. Schclli. iijr. ^ ( — df^m) At. Cov. a. 4- Gm. ^th. Lat. m mi. SchcUu 
 
 EPISTOLA II PETRI. 
 
 Habent earn 
 
 EDD. Comji. Er. &c. 
 
 MS. CLASS. I. Jl. Aug. 6. Bar. Cant. 2. 3. Cov. a. J. 4. Hunt. i. L»ui. 2. Lin. 
 
 Magd. N.1.2. Pit. I. Fff. 
 
 Sed c. I. 1 — 15 defunt in Lin. 
 
 c. I. I — c. II. 3 defunt in Cant. j. 
 c. III. 2 — 1 8 defunt in Laud. 3. 
 
 CLASS. IL Barh. oUo , Bafit. 2. Colb. 7. Gen. L. Lu. Pit. 5. J. Stid. Sit. Sttfh 
 
 VERSION. JEih. Arab. Armm. Cop. Lat. Syr. 
 PATRES, Euthal. Oecumen. Ci^jjiod, &c. 
 
 C A P. I. 
 
 1 fl-fjwt&Iv) (r<)/A)r Comj). & alii, Euthal. ^ J^q aTro^oAoc) ■* ^r. aliqui. 
 
 2 IrTii ) '/^i<;*< i«(3"K Comf. Steph. S. ta. & fic , vel inaS XQ"^^ Colin, td. At. 
 Cov. a. 3.4. N.J. Laud. 2. Lu. ^ y\aoov) — Al. & al. Plerique Graeci & L(«f»» 
 codices, cum Oecumtnio, pofl ivriyvw^pi-, infei'unt toO Gtov Km inToO., etiam y^Qi^oO 
 fubinde, port irrou, vel ante /mtow, cum Auguflino & Cofto, addentes. Ea leftiOt 
 rucMiY poflea orailTo, eft etiam in Colinari ed. & in /</. Magd. i. Pet. i. 3. a-urft^-.Q-, pro 
 ln7ov Tou Kvc'tov , notat margo Curcttlaei. Nimia fane licentia librarii ea loea, qu3C 
 mentioncm lefu Chrjfii habent, palQm interpolare funt foliti. In cognitione Domini no- 
 
 Rkk 2 ftri. 
 
444 V A R. 2 P E T R. I. 
 
 ffri, fci'ibitur in exiinio codice Reutlingmfi, & in vet. codd. apud Zngirum^ nccnon 
 
 apud Hinttnium. Brevis hsc leftio & limplex, videtur priinsva fiiiirc & Lmini in- 
 
 terpretis is. paullo ante ipfius Apoftoli. Namque cogniuomm Dei prsefiipponit hxc e- 
 
 piftola , V. 7.' cognkioHtm autem Domini noftri , nempe lej'u Chrifii , urget propvie, 
 
 V. 8. c. II. 20. III. iS, ubi Concluiio liiiic prlncipio refpondet. Brevi liuic leftio- 
 
 ni tantummodo lefu Ckrifti additui" in cod. Charitino & apud Beiam syrnmqiif. Nee 
 
 abludit Cafjiodorus , quo interprete Apoflolus optat gratiam £^ p.Tcew multif Henri in 
 
 futnri cognitiom judicii. Apud j^thiopem , qui liabet Dei nofiri lefu Chrifii , Gloirz 
 
 marginales videntur, textui iubflitutse. 
 
 3 Sia Sq^yic, y^ a^erf?? ) edd. &.C. ha. ex contextu. ( Ihqk So^yi aa) d^irr} ) Ah 
 Cov. 2. N. I. paucique admodura codices apudBezam, qui, nefcio, cur cos dubis 
 fideidicat, Cyrillus Ah Lnt. Caffiod. vel etiam -(^«i&. Sijr. Ampleftitur Calvinus. 
 
 4 «y ) ov StepJi. i-j, Colin, ed. yEti. Lat. aliqui. % ri/uix yiLuv xii u'iji^t') 
 Comp. Er. Aug. 6. Fjf. plurefve , Otciim. ( fXi-^i^a. ri,uiv x-xi Tifxia. ) Stepk. ed. , Lat. 
 Sijr. ^ t>fA.i'v) ufj.iv aL Syr. Ob fequeiis yivticd'i. % iv im^'juia ) iTriBv/Mx^ Vien. 
 jMt. i-7n9vuia.i; xcti Cov. 4. Gm. Stey^K 1^'. an potius 1 /. nam hi duo cum Cov. 4. 
 Gen. Fieri. Lat. congruunt etiam 1 Pet. III. ig. at steph, iL nuHjuam ad Epp. citatiu'. 
 
 ^ {ctuToi (Je T8T(i)) Leftio media, unde auTo S\ tSto JlRri. 4. Cov. 2. 3. 4. N. 
 I. Pet. I. '3. FalU. auTc^ Si t«t« Euthal. avToi Ti Al. & lie vos tuitem habct Lat. 
 aCroi S\ TKTo Steph. ict. CcHn. ed. Sic kxI avrol i Petr. II. 5. & r'-ircf) A(ft. XV. Ig. 
 
 8 dx.d^7rtic^ d-TT^azTkic Er. & al. 
 
 9 dfAa^TiSv) djuct^TiiiudTon' Al. Aug. (f. & al. E Rom. III. 25. 
 
 10 /Si/ScLiav xtA. ) edd. mff. Amhrof. 1. 3 de fide , c. 6. ( 'I'va. Sid rav zciXm to- 
 
 •ym TTo/wc&O Barh. r. iV. i. Stefh. S. ict. ly. Armen. Copt. Lat. Beda, & fic fere> 
 
 viur2v ante ipym inferto, Al. Cov. 2. ./^th Syr. GlolFa , ncque haec una catholicis 
 adfperfa epiftolis in his codd. Allegat tamen Lutherus in Poflilla eccl. T. II. f, 557 
 cd. Spener. Conf. i Petr. IV. 19. Ac viciliim Eltius non obfcure Gloflkra fatetur.' 
 
 11 ik) ri ik Aug. 6. Vff. 
 
 12 Kjt duiXhoo') edd. mff. Armen. Copt. &c. Facilitatis fpecie. ( /^;».>.Vm ") Al. 
 C€v. 2. 4- Gen. Lat. Hefijch. Suidiis. nee non steph. ta. Curall. margo. non d/fferam 
 habet Cajfwd. Vid. Gnom. ^ d.ii) ~~ Fjf. & alii. ^ Cf^dq du) Er. &.c. Lat. dil 
 v/xdc, Comp. Aug. 6. plurefve. 
 
 14 xaflcj)?) fecundiim quod {_x.!tQo') Lat. 
 
 19 Tov 7rpo(T>MT/;coK Xcyov ) tSv -r^o^MT/jt&v X'yov Stepk. <=. Refutatur Iiajc le^io. 
 per cetera monumenta omnia. Vide Ahrifs der Brr. Gem. § 171. 
 
 ai ( -■ ol) comp. Aug;- f- Baroc. Cov. 3. 3. Lin. N. 1.2. Pn. 2. 3. Fff. 
 
 CAP. II. 
 
V A R. 2 P E T R. 11. 445 
 
 CAP. II. 
 
 1 rraQurd^^a-iv) Tra.^uTa'yy.ffiY Fff. & quidain codd. apud GtrhM h. 1. 
 
 2 a7iX')iiaic ) Comf. Culimfi ^ H. Steph. ed:,, Al. Aug. C. Baroc. Colb. 7. Cant. 
 s. Cov. 2. ,3. 4. Lnu,i. r. L. Lin. Lu. Ma^ii. N._ i. 2. Pn. i. a. 3, Sin. Stefh. I t. (f. 
 '.' la. ly. P'ff. & codd. apud Stunicim , nomn^Um Rhoiiiui \ JpAh. Amb. Anmn. Cup. 
 Lat' Sijr. Efithal. Oicunm. Probat Gerliardus , & Anonynius apud Hcdingeruni ad 
 h. 1. ( xTov».Ha/0 Er. (Sf al. cHd. ^?m. iicfcio , an ctiani Gm. Seid. Stefh. (y. cum 
 j'iunt. J. & Orcummio., quibus Eraiiiius congrucrc I'olct. Ex allitcrutione ad v. i. 
 3. Erafmi icxuis , & Otcunnnius ^ cujus tamcn auccps lecflio eft ) & cod. mlU duo 
 trtfve , (jui d-nu)X^au(, habcnt , plane inter fc propinqui , adcoque unius codicis in- 
 iVar funt. Libranus non valdc antitjuus , per fcflinationcm id arripuit ex v. i. 
 em?.yfia.ic babcnf rcliqua mnnumcnta omnia : & banc Icrtioncm fcquitur Newtonus 
 in Ap, p. 1^18, pnftiiabita vtrlione Anglicana. fed litcratiHimus quidani Vir uttu- 
 /^naic retinct. a7j-«A«a/c babent , ut dixi , AV. &al. cdd., /^/VH.nclcio, an Gw. ^'c//. 
 Sttpb. ^. cnin Hunt. i. Cautc pofui , nffcio an: ctcnim Seidtlhrnns in Icc^tionibus, 
 
 guac Kufternm fugeiant, & niibi poftca per amicos inipcrtitae funt , habet aVsATfia*?. 
 ;o magis dubium eft , an Gen. Sttyh. Q. Hunt. 1 iiabcant a-naXdaic. Textus Oau- 
 tntnii excul'us babct aTr6)A«a/f. fed in nif. eft daO.^^-.'.aic , confcnticntc conimcntario 
 evcHfo juxta at pie manufcripto. Hie ipfe codex inf. quem y^uguflamim 6 \'0caie 
 folitus Turn ,'& /^/f"^'''^'^'''""^ •• '" 'l"o pariter afffA7?/ar;(; repcri , quin idoneis co- 
 dicibus accenfcanfur , caul'a nulla ell. Quoticfcunque ntraquc lectio fanam habet 
 fententiain , in urramquc partem aliquid dicl pc'teft : dccifio autcni pcndet a codi- 
 cibus , & ea quidem leftio , qua?, non nili iu Giaecis aliquot codicibus cxftat , ut 
 )). 1. d-rrcoMdic fcmpcr , ut reccntior, ci poftponcnda eft , qus prseter codices Gi'se- 
 cos verfionibus antiquis & patribus nititur, ut h. 1. a.^iXyu'nc. 
 
 Hue quum fcmcl ^um progrcffus , de codicibus ^raecohtinis aliquid attingain , 
 \n occalione fuppeditata utar ad Irudtuofam obfei\ationeni inculcandam. Graccohi- 
 tim igitur codices , in occidentc c\ vctnftis Grscis & Lafinis du(!um , fed parum 
 dextrc , coagmcntati , ubicunqiie propriuui (juidpiani »Sc a Gra:cis Latinifqtie ceteris 
 abludens habcnt , ipfive aliud Gra:cc , aliud Latine refeinint , nil valent. Sahibri- 
 ter confiilit intcgritati N.T. qui codices grscolatinos , proprie bilingues, aniolitur. 
 h'am lis ex:iu(^toratis, magna pars varictatum fubl.ita efl. Si a gravillimo loco i loh. 
 V. 7. difcelfens , compcndiodor nuf juam crifis eft N. T. Grsci , «juani in epiftolis 
 VU catholicis. Q.namobrem V quia grsccolatinis codicibus carent. Nulla taliparto 
 linccra lectio in dilcrimcn adducitur , fed rcceptior textus tanto firmius inunitur. 
 Vid. Appar. crit. P. 1. § XXVIII. P. H. ad Art. Ap. ante c. I. 1 , item ad ep. ad 
 Rom. ante c. I. i, & ad Kom, XII. ji. Gnomomd Luc. III. 36. fl oi'oi) So^a 
 Al. Stffh. /•). A^Ah. 
 
 3 ( vvU^u ) Comji. Aug. 6. Bark 5. Cant. .;. L. Lin. Lu. Magd. N. i. £. f-J. 
 
446i V A R. a P E T R. IIw 
 
 4 1^6<Ph ) inferni Iiabet Lat. ^ ftj^ufxiVHi; ) Comp. Aug. 6. Biroc. Cant. 2. Cot. 
 
 3. 4. Gm. Land. s. L. Lu. Magd. N. l. 3. Fit. i. s. j. Seid. Step/j. f. 9, /. f^ff. non- 
 nulli apud Ef. koAclI^o^mv^i; Tn^ncoai Colb. 7. xoAa^o/zscKC tyi^uv Al. Barb. i. Cov. 2. 
 Lin. StcpJi. §. let. iy. Arah. Lat. Syr. Ex v. 9. ( TiTtf^yi/xiva^ ) Er. i>efcio an Sin. Stepb. 
 ^. cum Cant. j. Hunt. i. Fizn. Oeoum. 
 
 6 yofj-oppctQ ) tdd. &c. Quod facile arripi potuit ex alliteratione ad n^Pcaja^, 
 CycfAoppcov) iic , vel yo/j.oppo)v Step/j. sf. ty. Lat. 
 
 9 TTii^ctTf^H ) 'Tiii^cLo- [xm CoiHf. Aug. 6. & al. • 
 
 10 iTTiQvuiot) iTriQufxiaic Gm. & alii , Syr. % av^tornToi; ") zv^torttrac Comp. 
 Hunt. I. Fjf. Lat. aliqui. Ex rhythmo. ^ ( ToAwnTa; , ) De hoc coramare , ab 
 aliis addito , vid. Gmm. ^ « T^i/x-^s-i ) comma addit Stepb. ed. i. & Lat^ 
 
 11 KctT clCtSv) Id reciproco fenfu accipiunt Arab. Lat. ex quo xo^'' iauTcov 
 Steph. ly. ^ C ~~ TraQci. xv^iw) Al. Stepb. ty. JEth. Copt. Lat. Syr. Epibraim , Eu- 
 thal. TTct^d y.vQia Aug. 6. & al. ^ Tra^a. ) -^ Pet. j. 
 
 12 {yiyivyifxivct ) edd.principes , Beza , Jl. ex rafura , Aug. 6. N. i. s. plurefve. 
 — ) Lat. Steph. ly. ^ x.a.rcipfja^n'jQVTai) x,a) (^bapy\7QVTai Al. & al. Lat. in mf. 
 
 Schelh. Ex alliteratione kcli 0^o^oiv. (p^a^t^tTovrcn Ephraim. 
 
 13 {dyaTraK) Al. (qui item in Pf. LXXVII. 3^). pro MVaTMcrai' , hnbet vyciTrn- 
 crar^ Barb. i. jEth. Lat. & Tr. de fingularit. cleric. Ex lud. v. 12, ubi pro dyci- 
 matc, , aTsdimc, liabet Al. per compenfadonem. ^ axj'vm ) -~ Arab. Lai. in mf. 
 SchelJi.. 
 
 14 (aKctraTrdv^s) Colin, zd. Barb. i. Baf. 2. Cov. 2. 4. Hunt. i. Pet. 5. Euthal. 
 Mth, Lat. quanquam inaffabiks teftatur Eftius in nonnullis adbm exmiplaribus legi. 
 ^ {vrXtovi^tat;) Comp. Al. Aug. 6. Gin. Lu. Steph. omn. Fg. & lex alii , ^th. Syr. 
 Euthal. Rhytlimus , x.ctTd^a<; &c. 
 
 15 — T«v ante ivB-iTav^ Comp. At. Aug. 6. CaeJ. Fff. codd. plurimi. tw edd. al. 
 ^ T8? alterum) ex habet Lat. 
 
 16 vra^a^p^oviav) edd. mff. Oecummius in comni. Vocabulum neque apud LXX, 
 neque alibi obvium , natum videtur ex alliteratione ad Tra^avoiuictc. unde etiam vra- 
 (lavofjLiav Euthalius. ( Tra^ajpgo? uc >iv ) H. Stiphani ed. 3. Cov. 2. Lin. Stepb. ^. ty. plu- 
 refve , Oecumenii textus. 
 
 17 vJcpsAa/) edd. &c. Ex lud. v. 12. {x,ai ofxix^a,!) Al. Barh.2. Cov. j. 4. Gen. 
 L. N. I. Pet. 3. Steph. S. 1. ta. ty. Euthal. jEth. Copt. Lat. Hiiron, ^ ( •- ik a/a- 
 va. ) ^th. Lat. Hitron. Barh. i. Syr. fed habet CaJJiodorus. 
 
 18 <p^^yy6/x'ivot) (pBiy^d/uivoi Er. Magd. & alii, Oecum. in textu. Ex v. 16. 
 ^ d^iAyiicLti; ) edd. mff. &C. Ex rhythmo iTr/Qyuia;?. unde Iv daiAyaaic. Oecum. Bi- 
 za,e Schriliis Graecis duntaxat , & flc taraeii edd. recent. (do-iXyiiai; ) Barb. 5. Cov. 
 
 4. Gm. Pit. I . Stt^h. I. Lat. Hieron. /iugufiin. ex alia & alia verfione. Vid. Giiom. 
 *^ bvTUi) edd. mJJ. Armen. &c. {oAiyag) Al. Cov. 2- Stepb. ta, ly, Copt. Lat. Hieron. 
 
 Arab, 
 
V A R. z P E T R. II. III. 447 
 
 j4r/th. Sjr. folito coiifenfu ; ex finiilitudine literarum ; vel etiam ex pliantafia libra- 
 rii, quae ab arfz-js.a/c , /.^ facillime icpetHt. Inde (quia oA/'-ywc rariffimum adver- 
 biuin d\ , qood apud Hippocratcm loco a Icxicograpliis citato non rcperimus; 
 quanquain Athamfius habet , in Ep. ad Ruftnian. o/q&jc & uiyd?\a>c opponens ) 
 porrri oAiyov Copif: Laud. 2. Srid. folito item conlbnfu. Pari vcro proclivitate uti'um- 
 vis pro altero aiTipuere librarii. uude poftmoduni in margine leftio 6Atya>c praepk- 
 cuit. iMinus eniin , quani rationcs fcrrcnt , Icdtioni illi tnbueram. ^ aVotjcryiiTa? ) 
 td4. &.C. Sic V. 20. {a-nc((>tuyovTa.i) Al. Binh, i. Cot. 4. Steyh. S. i. Arah. Lat. Syr, 
 
 20 ti) 01 Comp. Cov. 4. Gm. Lin. nianu recentiori. unde pro yiyavtv , »«j yiyo- 
 ftr Cov. 4, Gm. ytyovi yi^ Lin. ^ xi/^<k) kv^'ih i\ixccv Al. Aug. 6. & al. ^ x.rti aro- 
 rrQoe) - Lu. sjr. & al. xa« itwth^o? rift.uv Gm.S. <& al. fl Ji) - /lug. 6.L»t. 
 
 21 «TrcprJ/ai ) tk ra. ot/Voj dvay.a.u'Z'aJi Al. Coi'. 2. Steph. S. to,. Lat. & al. Pe- 
 ripbralis vcrbi niagis in bonam partem ufltati aiitiquiiiiina. mi^^(\^ai uq rd eTi-ia-o 
 Stepk. ly. ex Lat. 
 
 CAP. III. 
 
 1 y,St\) ejc«liabct Lat. 
 
 2 ruSvY ^ Gm. & ( qui id poll tj-M^r^^o; ponunt) ^th. Sijr. (uuav) Comv, 
 Al. Baroc. Cant. s. j. Cov. 2. L. Lu. N. 1.2. Fet. i. 2. 3. Fff. Arab. Lat. 
 
 3 \%a,TH') i^arav Al. & al, ^ ( »» f lU-Ta/^/Morfi ) Al. Bart. 2. Cor. 4. Gm. 
 N. I. Pet. .^. Steyh. S. 1. ict. o- ((juanquam iv deed in I'narg. ed. Stepb.) Cyritliis .41. 
 Euthal. Mth. Arab. Lat. Auguflm. Cajjiod. Sijr. Id Millius ita probat', ut iy.7i-a.iy.- 
 rcu pro glolla habeat ex iud. v. 18. ^ avrcor i-jnB.) iTridw/uiac avWm Cunp. Aug. 6. 
 Fff. % avrwr ) - cod. HiffohjU. 
 
 7 TM avTH) Cumf. Aug. 6. Baroc. Cant. 2. j. Hunt. 1. Lin. Lu. N. 1.2. Syr. 
 Scriberec , opinor , Petrus t&i Myro dvTov. ra aCra Bna ( e Stej^h. i. la.. Lat. ^ 
 & recent, edd. nee non Al. Cov. 2. 3. 4. o-Cth Er. stij>h. ed. Oecum, uefcio an aiii 
 cum Magd. ra Fff. % (t^,^*, ) Aug. C. in comm. 
 
 8 \-i <JW«To) fv <y« T8TC0 Fff. Eutbal. 
 
 9 {ii) Al. Colb. 7' f<ttfb. <?. Atlbh. L»t. Stjr. ^ (oW?) lideni & Hmagii a. 
 ^ug. 6. Cov. 4. Lin. Pet. $. Stifh. 1. ly. 
 
 10 ly ri/xTj) edd. wj. plur. Multi ex i ThelT. V. 2 repetMnt. ( ^ ) col,Hm td- 
 Al. Colb. 7. Cov. 2. 4- GfK. Ptt.j. EuthaL jEth. cvpt. Lat. Stjr. Didymus, Augutiinus' 
 ^ 6() - Avg. €. Vff. •' * * 
 
 12 ^i«) %v(>\h C0V.4. Gen. Pet. 2. Arab. Lat. Kara lociitio, dies Dei. Pro (//>' 
 Dtiy interpresLatinus, aul Libnirhis valde antiquus, diei Dvinini, commodioiis ibr' 
 talFe pronunciafionis gratia, pofuit. id fecuti funt codices quidfun Glutei pallini J n 
 tiniz.mtes. Viciflim unus cod. Latinus in margiae Lovau. habet diei Dei ViH G„rl,' 
 ^ rr,KiTaiJ rnKna,^ Lom}i. /.u^,6, (X al, 
 
 13 «awa ) 
 
448 '-' V A R. I I H. I. 
 
 13 xara) x.a.i At. Lai. in mf. Colon. Schelh. & alibi. Ex allit. adxaivMv. 
 
 14 {i/y.a>fAoi) At. Celb. 7. Cov. 2. N. I. Ste^h. u Rliytlimus , d'^aTinToi , a/xa- 
 
 15 C "^ HZ-^.o)!') Cov. ^. N, 1. Syr. Euthat. vjucSv Fff. 
 
 16 airctic;) avroT^ At. % of?) af? Idem (per Compenfationem) & B»rb. 2. Cao. 
 S, 4. Steph. J". /. Id. /£th. Arab. 
 
 18 X^i"^^ ) X^"^S Kcu 6iS vraT^oQ Pet. 3. SUfh ly, Euthd. Syr. Ex c. I. 2. ^ 
 net} ante ^h) ^ cowp. L«t. aliqui. 
 
 EPISTOLA I lOHANNIS. 
 
 Habent earn 
 
 EDITIONES, Comp. £r. &c. 
 
 MS. CLASS. I. Al.Aug. 6. Bar. Cant. 2. 3. (a cap. I. i. ad c. III. 20.) Cov, 
 X, 3.4. Bunt. I. Laud. a. Lin. Magd. N. 1.2. tet. i. Fff. 
 
 CLASS, n. Barh. oBo , Baf. 2.3. Colb. 7. Gm. L. Lu, Pet. s. 3. 
 Stid, Sin. Stefh. S. t. ^. Qk /. itn. ly. Trin. Fien. 
 
 VERSION. Mth. Arab. Armen. Cop. Lat. Syr. 
 
 PATRES, Eutbal. Oecum, Aiigujiin. &c. 
 
 C A P. I. 
 
 4 iva) gaudeatis £? addunt Lat. plerique. ^ v/xwv) Er. Stiph. td. i. Bezae &, 
 al. edd. Al. Cov. 2. N. 1. omnes apud Er. plurefve alibi , cum Fff. Oecum. Mth. 
 Arab. Lat. (n'/^cav) Comf. Stefh, ed. 3. & al. cum multis mi", nofirum in vohis habet 
 Syr. 
 
 5 . xa/ ufq. at/'T« , ) • y.a,} — avrS. Sic dill. Artemon. p. 375. _ H" 'ki^ 
 auTt] ) Comf. Er. Barb. 7. Fff. plurefve. Oecum. clvtvi Wiv ^tey/). edd. *\ ^i^'th ) - 
 Hunt. I. <|| i7ra.yyiAia, ) edd. , cum pauciliimis mf. v. gr. Cvv. 4. Laud. 2. Seid, 
 Oecnmenii textus. conf. var. c. III. 11. Ex c. IL 25. ( dyyiAia) Al. Aug. 6. Barb 7. 
 Baroc. Cant. 2. 3. Cov. 2. 3. Hunt. i. Lin. Lu. Magd. N. i. 2. Pet. i. 2. Stefh. <). 
 b. vet. Fff. Vien. Oecum. iu comm. Mb. Arab. Lat. syr. Luth. Ajiibiguum elt m 
 CofticQ verbum. 
 
 7 d>7^y,Xccv) edd. mff. Armen. Cop. &c. (aJra) Clemens ^/. f. 321 ed. Hejul. 
 Teriull. de Pud. c. 19. Didwmus de Spir. S. apud Hieron. f. 195. Curcellnei '"ai'S^- 
 Ex V. 6. ^ (, ^ ;tt;'<r«) Gm. Mb. sy. Clemens Al Lat. .iu ml. Cliar. & Sclieilu 
 Hieron, Lte. ^ tQ viov) -^ Aith. 
 
 CAP. IL 
 
V A R. I I H. II. 449 
 
 CAP. II. 
 
 4 «L*i alterum ) - -•?/• Co». 4. 6m. 
 
 7 iu-\toi) edJ. Seid. &.C. E leftionariis. Vid. Gnom. ad i loh. III. 13. (a'^at- 
 •rtriTci ) Wf. Btrb. 2. Cov. I. 4. Gen. Lih. marg. N. 2. Pet. .5. Stefh, S. 1. 1. ti. Eutlml. 
 Coft. J at, Si;r. ^ - d-r' dnz'rc) At. f^arh. 2. Cov. 4. Gen. Pet. i. 2. 3. Mth Arais 
 Erjienii , Lat. Sijr. CltmrHS Al. apiul Cailiod. 
 
 8 eL'jia) avTri Pnm cd. 3. Notamus fpeciofum fphalma, nc propagctur. ^ ia- 
 fM> alrerum) ruir /^l. & al. ^ jkoticl ) (tkio. aI. 
 
 12 y^iato)) e,U. &c. Photiut. Non obfcrvata piftitionc linjus loci : de qua vid. 
 Gnom. {iy.%C/a) Barb. j. Colh,?. plurcfve, Curcell. margo. ^I Texv^'a) ttcliS'ki 
 QtH. & al. Ex eadem caula. 
 
 15 y^di^a) tertium ) t7(a\|/a At. cum inultis. Ex eadcm caufa. 
 
 14 ( "^ «7£3tiJ/at xtA. ) Biif. 5. Lat. & iiide Comi\ fed fcriho vohis &.C. liahct rnf* 
 Lar. 6. Aiidroie apud Briigciiicm , Colon. Sclielli. & alii ; uiidc , fcriho vobis fnitrtst 
 quoniam cognovijlis eum qui ab initio eft habet cod. Reutling. & Anglica vcrflo vetus. 
 
 17 ( — at/VS) aUCoW. Y.C0V.4. Gen. Grig. ^ a/wva) Vidcri poffit hiatus » 
 died d rcciHiciuc. quomodo £5" Deus nianet in aeternum addit CyjiriitHUS , C^laritM. 
 Ruridus , Zcno , Auguftiwis. 
 
 18 c{t/ prius) eii, mff. Iren. Orig. &c. ^ Al. ^th. 
 ly Tif.r'ci) — %>■. /rm. C/f/wHJ ,4/. apud Cafliod. 
 
 23 (d omoA. xtA. ■) 8fia, e Ste^^h. S. 1. ict. r)'. Lett. Syr. item At. Birh. 2. Colb. 
 7. Cov. 2. J. 4. Gen. Lin. N. i. Urig. Cyrilhis Al. ^th. Arabs Erpcnii , Armcn. Copt. 
 nee non Aduinbrationcs dementi Al. adfcriptz. Omittit nif. Lat. Colon. Admittit 
 Calovius in Critico ficro , p. 483. nee non Rumpatus in comm. crit. p. 2i;4. Qiti 
 confitetur Filium , ^ Filium ^ Patrcm hahct legit Cyprian. Hilar. Auguft. yigilms, 
 Bedft. o^oAyywv tov vij: , <<tj tov TrtntQx oy.oAo^it Efi\^hoinius. 
 
 24 ?v) - Al. & al. 
 
 27 fjiim) /ufv{T« Colin, ed. Gen. & alii, lat. ex v. 24. ^ {aCrZ) Barb, t. 
 Gov. 2. 4. Gen. N. 2. Steph. §. 1, la. r,. AthaHaf. Arab. Lat. vel ctiam Sy. AUit. 
 ad praeccd. ^ fjuixiin ) ^jyjTs aI. & alii , Eutbal. Pkotius , Lat. Ex v. feq. 
 
 28 C'>i*<) N. 2. Pet. J. Evthal. Mt'. Arab. Syr. 
 
 29 u'^rrO '^i^wT* Comf. aI. Aug. 6. Fff. & al, Ex c. III. I. ^ Tra?) i^ -rroi 
 Al. is. alii. ^ T-'t-) f rvuTot/ ) ytymrai Er. 
 
 CAP. III. 
 
 T v>n'>r;;./*v) fr/i. &c. Caffiod. xXn^uiixiv Kt^ '-Tui'.' Al. & alii , Syr. ^t nomint- 
 
 mur i^ fmus habet Ut. E v. feq. ^ naa? ") u^waf Er. Aug. 6. yff. & alii, Occum. 
 Arab. 
 
 Lll 2je) 
 
156 V A R. I I H. III. IV. 
 
 2 St) ^ ALLat. Orig. 
 
 5 r/uuiv ) — y^l. & alii , Lat. in cod. multis , Ttrtull. j^ugujlin. vel edaiw 
 .CaJJiod. 
 
 10 -TToieSv tfizaiotrvvm ) vroiuv rviv efiaaioirvvrw At. Aug. 6, & al. E v. 7» {.<^v Ji- 
 Xcuog ) Orig. comin. in loh. Lat. Ttrtull. Cyprian. Calarkan. Indidem, 
 
 11 d-yyiX'ta) tdd. &c. Oicummius in comm. iTrayyiAia. Gen. & alii, Otctimmii X.Q'H- 
 tus. E c. II. 25. ^ dyct'^ufxtv ^ dyaTraTe Lat, ffiulti , Syr. 
 
 14 ( — Tcy dSi^aov) Al. Cov. 4. Gen. Cop. Lat. (fed habet Ca/7.) ^ari. r. 
 Ex c. IV. 8. 
 
 15 ictvTa) Colin, ed. ^/. Aug, 6. Fff. cod. plurimi. auTu vel aJT<5 edd. multae. 
 
 16 dyavrm^ d-y. t5 0jS Lat. Rhodius cod. Cowzp. & inde recent, aliqui. Gloflk 
 ex c. IV. 9. 07. tS ;te'S"« ^rabs Erpeiiii , Syr. apud La Croze. 
 
 18 (t»i) Comf. Al. Aug. 6. VS. cod. plurimi. ^ (£») M.Baf.2.3. Gen. L, 
 Pet. 2. 3. Fff. & lex alii , Clemens Al. Eutlinl. Oecum. exeg. Vude iv etiam ante Ad- 
 .j,&) inferuere Euthal. Pet. j. 
 
 19 7iv^(7)to^tii' ) ■yvcoffofj.iB-a Al. Cov, 4. Gen. Lin, N. I. Pet. j. Stifh, ?, /. Qement: 
 Al. Euthal. Ob Ti-eiao/xiv. Vid. Gnem. 
 
 20 on) alterum) ^ AL Lin. Oecim. Lat. 
 
 21 ( •- rif-iuv) Al. Colh. 7. Cov. 4. Hunt. I. Lat. in mf. Schelli. 
 
 - 23 ( 7r/{-ji;&)//4v ) ^/. ^fM^. ^. Barh, i. Cov. 2.^. Lu. Trin. unde Trtq'ivoiutv An- 
 thologium. ^ T« J/k) ~- u^/. "fj ( ^ riy-iv) Comp. Er. Aug. 6. Barcc. Baf. 2. j. 
 Cant, 2. Hunt. i. Laud. 2. Magd. N. 2. Ptt. i. 2. 3. Fff. plurefve, Oemn. Pro- 
 Bomen hoc ante iSooK'tv ell in Anthologio. 
 
 24 ti/xiv i^coKiv ) iSccziv YiiMv C&mf. Aug. 6. plurefve. Ex c. IV. 13. 
 
 CAP. IV. 
 
 2 {yivwonnwi ) Conif, Baf. 2. Cov. 4. Gen. Laud. 2. L. Lin. Lu. Magd. Pet. 2. 
 5. Sin. Lat. Syr. nefcio an Stefh. ir>. •(] iXnXv^iyxa) iMXvQtvaij Arab. Lat. .'yr. 
 Ivtn. Cijfrian. Tlieodorit. cod. Faticanus , Curcellaei mantiffa. Participium Graecum 
 pro infinitivo pofitum cenfuere interpretes. 
 
 3 fxri oi-JioXoyi^ tT;^.') edd. mff. omnes,^t^. ^rah. Jrmen. Copt. Syr. Pohjcarpur, 
 Cyrillus Al. & omnes patrcs Grteci , Cyfrianus , AmbroJ. \i\ Luc. IV. idque de- 
 fendit Caietanus. negat &c. Anibrof. in Luc. XIL Hilar, m j Cor. XV. ( A.?/ .ojr 
 /mo-hv ) Origenes .) Socrates (^(\m locum hunc in antiquis exeniplaribus fic ait IinhuilTe, 
 Trav Tivivua avu tov h(jxv d-no t« h'c-^ , «x 'i?t > quentuniue , banc Jcctiuncm 
 ab Iisreticis obliteratam. (lib. VII. cap. 32.) Lat. Irm. Lucifer Calarit. Leo , Fro- 
 fjitr y Cajfodorus (^\n Complex, h. \. & in Adumbr. cp. 11. loh.) Cajfaiius ., Beda , 
 
 Eulltrtus 
 
V A R. I I H. IV. V. 451 
 
 Tulhfrlus CiiBof, Cliiereticis rafuiam adfcribcns : ) Thtoiorkum addit Wandaliims. 
 Vtruinquc TerUdluMtus ^ Ttconius , y^ugitjlmus , Fulgintius. Rurfuni, /o/t)it Ckrifinm 
 in carm venijft ^ \uhct j4u;;nl\inHS. undc , quanqu.ini/o/mt Cbrifium ^ nrgat in Gar- 
 m vfnijj't , Millius Icgeiulum inavult , apparct , folvit primo , conipendii gratia, 
 pro illo , mn confiletur polltum ; {mm folvit hfumin carne vtniffe habet etiam //«>- 
 fo in Ap. XVII. 3. ) '^ lieinde a plcrilijue quali ad lijerefes refutandas efiicacius, 
 cupide aneptum. Sane vcrbum folvit humanam potius artcm , quam apoftolicani 
 rcdolct Sapicntiam. ^ C - ''"O'') Comf. Aug. 6. Baroc.Hunt. i. Land.i. Magi. Fet. 
 ^f. Trin. Polifcarpus , y^nthologium. ^ Tor ufque (AnAvHora) -- yEth. ^ inaiv') 
 - codd. in £r. aiinot. "^ /.QKrov) ^ Colb.7. Jrah. Syr. TUodnrit. '^ Xoi^or 
 if <ra^X4 eAiiA. ) tdd. mjf. Armen. Ctft. &c. ( -^ ) At. Cov. 4. Gtn. Faticanns idem. 
 ^ iXt\XvBorr ) tdd. mfj. Cijrillus , Occum. (A^\Av^'ivtt| Polycarpus , Thtodoritus , In- 
 naius , Cypianiis , jrah. Syr. Curcell. mantiira. ^ tx) ~- ylug. 6. Fjf. & alii, 
 d-rrc cod. apud Socraum. ^ t«to «ri to ri aiT/;^^/?-^ ) edd. mJf. Inn. TirtuU. Cy- 
 frian. C(t(j\an. Syr. fed hie eft antickriftus habet Lat. ( facillima mutatione t ) & Cojit. 
 ^ t; ) -~ Comp. Barb. 8. Laud. 2. 
 
 4 at/TK? ) avTov Lat. pleriquc , ncc non /^th. 
 
 13 ifSciTKiY) iSoKiv AU & alii , Anthologium. 
 
 14 TeS'taatS'a) i^icLtrduid^a, /1l. & alii, Anthohgium. x 
 
 15 in7K?) Kv^ioi; Pet^j. ex indifferentia librarii. 
 
 16 TTi-Tir'fvy.auiv) '7-i<;-'tvoiu.tv ^l. Colb.y. Lin. aliqui. ^ avra) aCru umt 
 Coiny. Aug. 6. Gin. L. Ln. Pet. 3. & fcptem alii , Cyprianus , Zifio , Auguftinus, 
 Fulgentius , Sakianus. Ex V. 1 5. 
 
 19 yiuei: ) rtxiTc «t aI & al. ^ ( — ttwToi') Al. Cov. 4. Gfti. iinde rov Qiov Lin. 
 j^th. Lat. Barb, i- Syr. at inviicm iupplcf Leo. •] aCroi; ) edd. &c. •!«*. in cod, 
 mulds , Leo. (6 htoQ) Al.Bnrb. i. Lin. Steph. S. to.. Lat. _ 
 
 21 oTT owT!?) ffVo Ta fl?? /J/. Lat. aliqui. 
 
 CAP. V. 
 
 2 THjw.t'fv) TTO «t/{i' GfM. & alii, Anthohgium J Lat. 
 
 4 MOft!;' ) lyVytMr Conip, Baf. 2. & alii , Lat. aliqui , Le». 
 
 5 Ti'c) Ti-; Jt //anf. /. & alii , Cijrillus Al. Anthologium , L«f. aliqui. (^ j«»f 
 liabct Ico. 
 
 6 «J>AatToc^ aiucLToc >c*) -ZTrtvywatToc y</. & al. Trrsv^itTO'! A««. omiflb vStiroe;^ 
 m notat G. a Madriclit. ^ /htk? 6 >:^<?-o<) /wtk; ;^^/s-o? £»•. ^/. Cijrillus Al. Vtnim- 
 quc Oftunmum. '/pt-ic IrtTHC Aug. 6. ^ oauclti) 'rrvivfj-iri Al. Lu. at finguine ^ 
 carne liabcr Etherius, jnco infra citando. ^ or; to TvitJur edd. vcrfivnes , ^i.jfrex 
 Grxci . Tr. dc Bipt. Ua;ict. apud Cijp-iamim; Ambrofius de Spicitu Sajiclo, Fulgtn- 
 
 L 1 1 2 ttvx. 
 
:4Sl V A R. I r H. V. 7. s. 
 
 tius. ( qnoniiim Chriflus) Lat. Bidui ^ alii. Vnde X^'^k vertit Fehfms. Vtriim- 
 
 2ue .Mguflinus vel etiam Leo. Compendium illiid fcriptionis , quo Sfiritus & quo 
 h-iflns notfttur , priiiije tantunimodo liters pidtura diflinguit. Exiiuic lisc varie- 
 tas , vel ex loh. XIV. 6. Vid. loli. Cypriani Analyf. fidei cJirillian^ pag. 27. 
 
 7. 8 Iv Ta jtTA. ) Hoc loco res poflulat , ut aphorifmos faciamus. 
 
 § I. Ipfa Ie£tionis varietas hoc loco plane cfl: fingukris. 
 
 Omnium ha^c facile eft momenti graviffimi, (Scvexatillima, vel etiam antiquiC- 
 fima. Copiofe dc ea dilTeiuere Millius & Ger. a Mallricht iiiNotis: Kettncrus in 
 Vindiciis Hiftoriaque Difti liujus; Emh^mis & Martinus in Dilcepiationibus, qiias 
 exhibet Bibliotlieca Anglica Tom. III. & V. & VII. novillimeque editor IV. T. Gr. 
 cum vcviione Anglica, ejulque confutator Leonardus Twells. Hi cetcros pcrniul- 
 tos memorant: nos potiora &in compendium & in ordincm redigennis, cum iiipple- 
 mentis, nee fine fpe profeftus ac Irutlus. Lcgat autem totam conluicrarioncm no- 
 Iham, qui de ea vult judicare. Pleriquc Itiidium luum criticum intra unum liuac lo- 
 cum terminant, vel id cene ab hoc loco ordiri volunt. Perinde faciuut, ac ii quis 
 Geometric (hidium a quadratura circuli inchoaret. Talcs vix invcniunt, ubi confi- 
 llant: qui vero per reliquos anfrattus penetravit , hic quoque potent evadere, & 
 dociles certe aliorum animos pacare. i\on nili niutata hic vcliljcatioiic, portus te- 
 netur : prupriam mcthodum prsiVns locus puihilat. 
 
 § II. Crifis debet eCTe vem, rigida &: a ftudio partiam rcmota. 
 
 " Male ftrenuos ii fe prsbent in bellis Domini , qui ita animum inducunt: Dogma- 
 ti elmchcque tnto offortunus eft hic textus; ergo me. ifj'e cogam ad eum yrotiuys fro vtro 
 liahetidutn, eumqueiffiim^ ^ omnia, quae fro eo corradi fojj'unt, olmixe defmdam. At- 
 qui Veritas nov eget fulcris iiillis, led I'e tola mulio melius nititur. Porro fublato 
 antecedentC; coni'equens tolli negant Logici: quare qui leftionis cujuipiam, aut u- 
 jiius laltem alteriuiVc pro ea argumenii iirmitudini diffidit, non llatim violati pro- 
 ditive dogmatis reus efh Aliquaudo Antitriaitarii l"c ab hoc D'i£lo admittendo noii 
 abhorrcre ulienderunt: rurfum, multi mulds leculis, Hoc didluni vel igiiorantes vcl 
 etiam expungentes, orthodox! fuere. (iuanquam nonnuUi hodie nimium i'unt lalH- 
 dioi'i, & quo longius lele a tali-oraculo removent, eo iibi prudentiores vidcnmr» 
 Primum Icire debemus, revera fcriptum elle iliud, quod Icriptum elle iertuT: tuui 
 deniuni fideliter ad luos ulus cont'erre omnia. Won pauci ex iis, qui Dictuui hoc 
 ipluiHi-efte religiuleque defendant, julto tamen funt avidiores in cunquireudis & ad- 
 liibcndis ejufmodi quoque fulcris, quse nullam firmitudiuem habenr. Accidit id prae- 
 llanti viro, Leonardo Twells , cujus f'arragineni , ex Angiico lermonc in Ladnurn 
 traduftam, Wolfius ad h. 1. pag. 300 - 313. cum una ik. altera Caifigatjone exhibuit. 
 T'vDdlfium legi & penfavi j antequum Apparatum emittereni : (]uare ubi difiidcntius 
 iuLCiit ai.jue lUe, non temere id feci , cogitandii)ue matericm elle, lettor vi-iiiii 
 putet. Nil novi ma^nopere luppleadum habeo: paucuia, c^uie ad rem pcriiiicaut, 
 ccium».UiOiauu. 
 
 S Hi 
 
V A R. I I H. V. 7. 8. 455 
 
 § III. Hunc verfum editio Comp. non ex Graecis habec mfT, 
 
 Valde cereroqui laudatur ilia editio, id(^iie inerito: fed illos ipfos cod. Gr^ecos, 
 quibuscahudemfuam debet, liocverfu caruiire, certum elL nam i. Codices Lnud. 
 s. & Siidil. qiiibus cdiiio Comf. fingiilaritcr congiiiit per omnia, diftum non habcnt. 
 
 2. Jpfe c'.d. Rhciiunfis, cui Comptutenfes pliinmiim tribiierunr, &.Faticanus ille, 
 qiio iidcni potilfimnm lift fiiiit, qiicm(]uc Btmicnis hac dc re evolvit, non habent. 
 
 3. Comnlutenfes, Erafmi diibitationcm dc hoc dirto refiif antes, non Grscos ei co- 
 dice*, fed Latinos oppofucrc. Si-ieiuhm tji, inquit lacobiis Lopis Stunica, /20c loco 
 Xlrauorum cidicts aprrtifp^ae iff( vcrrnpos: nojlros vtro imtnttm iffm, ut a frimd ori- 
 gint truducti futit, c(,nti^.ire. Ouod tx Pnlogo B. Hiervnijtni fuftr tpjlolns canonkas 
 numifejh appartt. Annot. contra Erafmum. Coniylutenjes , Latinorum codiciini au- 
 ftoritate , uti' c. 11. v. 14. partem priorem , c. V. comma extremum verfus ofta- 
 vi, quamvis Grsce legercnc, omiferuut, lie ipfiini verfum feptimum, Grxce non. 
 letlum , rellitiierunt ; lingulari (^uidcni in hac epiftola libertate utcntes. Aperta 
 .ytJiH/ciw confellio, dcLatinis codicibus hie adhibitis, potior efl omni fufpicionc de 
 duobus codicibus Grsecis Vaticanis, quorum alter camerit Didto, alter id ipli ituni- 
 cat cjufve collegis fupi^etrerir. Vaticanum Hijyanvs exemplar hie fecutos elFe, non 
 eftciara £rii/mj, ut '2ft7///i'«j accipit, profcllio. tantum, ni ftlior, ait. Si Atnetvtus 
 poftea in Vaticano codice Dirtuni legit, videndum, ne hie latinizet. 
 
 § IV. Nequc Erasmus. 
 
 Non habuere Di-'lum hoc feptcm aut plura exemplaria Grseca, qux diverfis fibi 
 temporibus fuiire ait Krafmus in Refp. ad not. novas E. Lei. Itaque in ed. i. 2» 
 Dirtum omifit, omilTum indc etiam ab /.7io, colinate, aliifque typographis antiiiuis. 
 f-'eruntjtntn^ «■• quid iifP.mthm^ inquit idem in annotationibus pollerioribus , <x in 
 Anriltunica, rtptnus rjl apuJ Anglos Grac.us toiex unus, in quo h,it(tur :.t/ rnic ^c. 
 Ex hoc igitur codice Britannico npofuimus, quod in nojlris DlLEBATyR daffe^ m cut 
 fit anfi cahimni,mdi. Fuilfe ilium cod. mf. Gr. ^. T. aliquanrum veterem, ijuis fcit? 
 ipfc Ktafmus cum non vidit. nam fub editionem N. T. primam in Britannia ille qui- 
 ticm fuit, nt ex cpil^olis potius, quam ex Vita ejus apparel ; fed ultinuim illud E- 
 rafmi iter Britannicum Init, ante ediiionem fccnndam: & in tertia demmn hanc pe- 
 riocham repofuit., ideo videlicet, nc ab iis, qui earn ex Britannia mifciant, quibus 
 ipfe non obfciire dihidit, accufaretur. quis cnnn alius cahtmmanii anjlim liabuiUtt? 
 Ex atJtis c. p. ilii Litcranenlis, de (juibus infra, hanc periocham in liritannicum co- 
 diccm 'mm/grtlfe, fmit qui putent: fed alia concilii, alia Britannici codicis lec'Ho 
 eft. LiceJt fufpicionem , hac re multum ac;itata nobis obortam , promere. Jjri- 
 tannicum ilium codicem, vti vocant , ali(|uis Britannoruni (quorum tuiii jrex lli- 
 fpanani m mitrimonio habebat,) ex Complutenli recenlione , antequam ea publi- 
 carctur , nact.is eft & Er,\fmo wifit. Etenim primum Britannicus codex comma 
 ukmiUMi verlus o^tavi omitiit, ut Erafmus annotat: ( quan(]uam Erafmus iiii ver- 
 bis polliiioduiu adj(.(iUs , iju5 ici uLiiius eft : ) wnittit autcin id comma Complw- 
 
 Lll 3 tenlis 
 
4S4 V A R. I I H. V. 7. 8. 
 
 tenfis quoque editio , invitis mf. Graecis omnibus, deinde codeK Brkannicus & e- 
 ditio Complutenlis verlum 7 & 8 eodem ordine exhibet, invitis documentis, de 
 quibus jnli-d , andquioribus. Potefl injici , Comp. editionem per fe (ut res lo- 
 quitur , ) & iic QUoque Britannicum codicem fine Complutcnfium opera , Latino- 
 rum codicum audtoritate , verlum 8 & in extremo mutilalFe , & verfui 7 poftpo- 
 fuilTe. Atque lioc ipfum fatis ellet ad prodendam indolem Britannici codicis , 
 etiam abErafmo, quo erat judicio, agnitam: fed tameu a Complutenlibus rem elTe 
 repetendam, quiddam non magnum magno ell argumento. nam cod. Britannicus ver- 
 fu 8 ter articulum to omittit: & Coniplutenfis quidera editio articulum liabet, fed 
 codicem, quem alias ea editio fequi fclitaeit, articulum omiliire, patetexeo, quia 
 gemellus ei Laudinus 2 articulum omittit, contra omncs cod. Grtecos ceteros. Hinc 
 elucet, Complutenfes, quum verfum 8 cum articulo excuderent, alios codices prae- 
 tuliffe : fed eufldem eos verfum aliquando ex Laudini 2 gcmcllo fine articulo recenli- 
 tum habuiMe, quomodo in Britanniara delatus ell. Vtrovis porro modo ad Graeca 
 verlus oftavi verba, Grsca verfus fcptimi verlio eft attemperata. unde Compluten- 
 lis editio utroque verlu articulos habet ; Britannicus codex neutro. Sed dicamus 
 quod res elt: Capitulum hoc vcrius live cxcerptum erat, quam codex: neque enim 
 in alia ulla N. T. varictate codicem Erafmus Britannicum citat, qui tamen, fi ex- 
 llitilIet,totus velobhancunamleciliouem plane lingularem exculfu digniilimus fuilfet: 
 & in Britannia vel ob hunc ipfum locum , ibi imprimis vexatum, diligentillime coftodi- 
 tus ellet. atqui eum hodie nullihi in lihliothecis Anglkanis aniflius comparere ■, affirmat, 
 ipfe in Britannia peregrinatus, B.Godofr. Hoffinannus in Syno^ifiTheol. p. 36. Ex 
 Britannia fchedx aliquid Erafmus, nefeio per quem, eft nactus: ipfe diffifus eft: dif- 
 fidentiae caufas, non faneiniquas, enarrayit. Idoncum hinc codicem mauufcriptum 
 Britannicum fola credulitas fpontanea poteft fingere. Aliam Dirti verfionem Gix- 
 cam ex Latinis dedere Comjplutcnfts, idmn Britanniis Erafmi, aliam Graecus concilii 
 Lattrawnjis nietaphraftes, aliam Alontfvrtini codicis interpolator. 
 
 § V. Neque Stephantis: neque Beza. 
 
 Multi putarunt, Stephanum in nonnuUis codicibus hunc legilTe verfum: at Ste- 
 phanus ad epp. Paulinas & Canonicas non alios cod. mf. habet, atque ^. u ^. S-. /. 
 la. i7. (nam Steph. a. eft ed. Comp.; in reliquis cod. Steph. non erant epiftolae:) 
 atque in his feptem Stephanus hoc loco hiatum notat , & quidem ad illud, iv tw 
 fc^avw, duntaxat: enim vero lunulam loco non luo pofuit. Legimus ^ nos in non- 
 nuUis Rob. Stephani veUribus libris, inquit Beza in ed: 2. ut pallim ait, nos kgimus; 
 nunquam tamen, ego kgi. legit fcilicet, ut in prsefatione fua memorat , Excerpta 
 Stephani, & quum in iis codices, qui fere Evangeliftas habebant, non videret pro 
 omiHione verficuli citatos , vediculum juxta cum Epiftola Stephano in lis h^um pu- 
 tavit. conl". Var. loh. Vlll. i. Satis conftat hodie Stephanicorum ratio codicum: 
 plerique, fuis numeris diftindli, Lutctis in bibliotheca regia vifuntur. vid. Proleg. 
 Wctften. cap. 3 Is. Quid multa? Latina Stephani Biblia lunulam fuo loco exhi- 
 bent, & diibrtam in margine habent annotatiouem: iic legunt (fcil. tn coelo, rater, 
 
 ' ° rchqua ) 
 
 1 
 
 - S 'iT— ■SiS&A 
 
V A a. I I O H. V. 7- 8. 4SS 
 
 rcliqua ^ qnvdjm txmflarm Grmn , Britannicus NEMPE coiex , ^ Com^tuUnfis 
 juxta Hieromjmi Uiiionm. Nullum alium habuit, qucm citaret. 
 
 Non debcinus in tanta rctranslatitiis rumonbus dicis caufa pro tdoarrcptis, ant 
 voluntaria crcdulitatc niti;fedrcligiofc &circuinlpefteagcre. ncc Vaticanum,nec Rri- 
 tannia, ncc Liitcria cos coiliccs Graecos quxrentibus hodie inonftrat, quos Conipluten- 
 hbiis , Erafmo, Stcplianocjuc multi imputant & obtrudunt : & ipfe contextus Grx- 
 cus, qui codicibus illis tnbuitur, ita vaiiat, ut a divcrfis e Latino tradu6lum ag- 
 nofcas. Multo minus pro Britannico , vetujlijjimum Brilannicum ., zut Britmnkos ; 
 pro VaricaHo, F>nkmos, hue allcgari codices convenit: nil opis veritati talcs te- 
 nuit plialcrs. In nullo mf. Gracco Didhira Sttfhanit ledtum clTe., Latmorum Ro- 
 bcrti Bibliorum raargo vel folus evincit. 
 
 Stcphanicas editioncs & rclicjuas citare , plane fupcrvacancum eft. Erafmi- 
 cas & Complutcnfem , in omittcndo vcl cxprimendo Didto, omnes cetcrx funt i"ccut£» 
 
 § VI. Neque adhuc alii cod. Gr. mf. idonei hunc verfum exhibent, 
 
 Non habent aL Aug. 6. Lin. N. 1.2. Pet. i. /"if. ceteriqye o61:o totins clafTis 
 prims : non habertt Barb, o^lo, Colh. 7. Gen. L. t'n. 2. j. Stid. Sin.&y in appcn- 
 dicc Millii , Bnf. 2.5. 7 m Fien. at(]uc adco tor.i claflis fccunda. nam Trin. ellLe- 
 itionarium , de quo vid. Mill. Pro). 1470. neque end. Steplhinicoi excipict,qui aphp- 
 ril'mum praecedentcm refpexerir. Non liabent circiter duodecim eodd. apud Simo 
 nium in Hifl. crir. N. T. c. 18. & in Dilf. de mil. N. T. Non Iiabet unum Fmetumy 
 circiter 400 annomm , apud Bumetum in Epiftolis hodoeporicis Angliec editis; 
 quamvis Latina verfio adjuncta , verfum fcptimum pcjflodtavum , ficut pro ^ inter- 
 poiito , exhibet. Addit editor J^^Awttc-c p. tj2i Romivio!: ocTo , qui quanquam a 
 Barb, otio ^ (collatis notis Simonii ad h. 1.) non diverli videntur , arguraento cer- 
 te funt , falli ers , qui diehim hoc in Varicano codice , lechini Amelotio finite 
 credunt. addit idem Barilccnrps duos , ?oo annorum , quos tamen line dubio MiU 
 lius occupavit. Admittimus vero cod. Flormtinum , & Fitnnmffm alterum , valde 
 anti(|nnm , (]uos idem ex D. Rogero citat , perioe lia carcntes : addimufque cod. re- 
 gium Hafnimfim , & Elnirianum , & quos niagno fe numero evolville ait eel. La 
 Croze in llilL rel. chrilL apud Indos , p. 316. Neque viri dorti ullum eod'iccm 
 Gra:cum , (]ui hoc du'tum haberet, quamvis in itinerilnis quxrerent , invencrunt. 
 ^C(JUC do antiquiinnio exemplari Boeclcriano aut Boeclerus aut alius quifquam quid- 
 quam mcmorat. Addi poterat Antiquum fnlliorum CornUorium , cujus hxc funt ver- 
 ba : Hie ccrrufti funt quidam lihri Gratcorum, ut ait hentvs Hiermymus ^ qui hoc cai- 
 f. I nium wn hahnt &c. led Hicron\-mus, live potius Prologus in epiltolas catholi- 
 cas ilicronymo adfcriptus defeChim Lafinis rribuit , non Grsecis. Vieilfim nil ju- 
 Taut , qui codices Latmos pro Gri-cis Iiic allcganr. Sunt tamen complura , qnT. 
 l^r- incontrarum pniferanrur. \. Hal-uere dictum codices i. Fallne. Rcfp. Valla flc 
 habct : Et hi trtj unum funt : Grxce dt , Et hi trts in unum funt uq to «v m.. Nul- 
 lum 
 
4S6 V A R. I I H. V. ?. 8. 
 
 lum aliu'i verbutn ad totam hanc perioclvam uotat Valla : hjcc antem ejus notuls 
 plane ad v. 8 fpcdat. Qui limilinidinem codicum Valine Grscorum & Latiiiorum 
 m iRcdiclo ex Valise llleuiio vult colligerc , eum iinloles codicum, ex Vallai ex- 
 cerptis cognofceiida , coger dicerc , non modo Grascos , fed etiani Latinos Valise co- 
 dices, Ditto caruiire. Nos Valht filentio nullani in partem utimur. II. NequedeJ 
 fetlum notat Ftkfius. Refp. De Velefio fupra diximus : Grsca videlicet ex Latinis 
 foriiiat. Otium autcni hoc loco ei fecerant Complutenfes. III. Hotknt hh. Hcrva-^ 
 gii , Arime Monhmi , aliorum tduioms. Refp. Complutcnfem videlicet Arias , ccteri 
 Frobenianani recuiam dederunt. IV. Fnmiulis mdufus efi verfus feptimus £?' oiio!V7ts 
 in mf. Alex. Un. Novi coHegii una &? Petavimo uno. Rclp. Vneinulos editionis Oxo- 
 nienlis minoris variam ledtionem limitantcs , pro codicum mf. uncinulis iiniflre 
 accepere , qui hoc didtitant. At eofdem codices & vidit & mcmorat Millius cete- 
 rique : fed hac de re plane lilent. pr^terea vide , de cod. Al. hoc Dittum lini- 
 pliciter omittente , Seldenum , Fellum , Burnetum , Hammondum. V. Concilium 
 Lateranmfe A. 1215. iaudoivit codices id ditium Jiabetites. Refp. Verba concilii cup. 2 
 funt hsc : In canonica lomnis epjhla legitur : Quia tres funt , qui teftimonium dant 
 in calo , Pater & Verbum & Spirit us Sanftus ; & hi tres unum funt. jfatimqtiz 
 Jiibjungit., & tres funt, qui teflinionium dant in terra, fpiritus , aqua & faiiguis ; & 
 tres uuum funt,/i.MU« quihufdam codicibus invenilur. Gr^sca interpretatio lie habet, 
 iv T« Kd.'ovuy} iTtiToXii) ayayi.'coa-KiTai , "Oil t^ji? iiaiv ol juct^rv^^tTiQ iv i^f-ctva f 
 7ra.Tv\^ 5 Ao-yo? yta^ 7r\i-.vtxa, uy>cv' x«^ «TOi ol Tfe?? 'iv iiatv Iv^vc n tt^oti^- 
 ari TtrX. Kct^ax; h nil z'j)Sy\'^iv luQia-zircti. In his verbis ofTendit Millius , quod 
 ex Adlis Concilii Graece verlis , Graecos illos putavit eife codices , quodquc eof- 
 dem ad totmn v. 7 & 8 retulit. Atqui claufula ilk , Jicitt in codicibus quihuf- 
 dam imenitur , revera pertinet ad ilia tantum modo verba , Et tres ( fpiritus , 
 aqua & fanguis ) unum fitnt. his enim verbis abbas loachim fuperftruxerat dog- 
 ma , quod in conciiio damnatur : & de horum verborum iedtione dubitanter lo- 
 quitur concilium , ab Innoccntio III congregatum , qui ipfe antea ad Ferrarien- 
 fem fcribens epilcopuni , ea verba in fknfque codicibus minime haberi dixerat , & 
 ipfe omiferat. De celeb, fdjj'ar. c. In quivlmi. Latinos igitur tantummodo codi- 
 ces notat concilium , (unde Latino concilii vocabjilo , >to>^i:^iv , Grscus quoque 
 interpres utitur; ) non Grsecos , qui omnes h^c verba habent. Confer Selden. 
 1. II de Synedr. cap. IV. § 4. Non eae fuere Griecorum in illo conciiio (cu- 
 jus vide caput IV & V. ) partes , ut pro Ditto lohanneo de S. Trinitate , Grs- 
 corum quorundam codicum leclio, prai Latina turn communi, veniret alleganda. VI. 
 Duo certe exfimt hodie codices, dithim exhibentes, Montfortinus ^ h'eroHnenJis. Refp. 
 Si utriufque codicis verba accurate notata haberemus, facilius elfet judicium. Co- 
 dicem Mont, quidem Millius ait elle Novi teftamenti, recentiori £5" minus accurata manu 
 defcriptum, le6tionefque ejus exliibet a Matth. I. ad Rom. I. tantummodo: alii vevo 
 contirniant, in eodem codice (qui Duhlinienjis quoque dicitur ab urbe, ubi hodie af- 
 fervatur , ) i loli. V. verfum 7 exflare ; adjiciuntque nonnuUi , deell'e vcrfum 8. 
 Vid. G. a Maflricht Not. p. 35. Fortaffe deeft tantummodo comma cxtrennim ver- 
 fus oclavi ; unde protinus appareret, codicem Mont, hoc loco , uti v. gr. Alatth. 
 
 XXIV, 
 
V A R. 1 I H. V. 7. 8. 457 
 
 X!R1V. 44. XXV. 31. litinizaic. fiii autcm totus vcrfiis 8 revcra deed, jufl:a datur 
 fufpicio , vcrfum '■ cum vciTii 8 a libnirio ellb comnnitatiiin , & ex Icliolio aliquo 
 I.atino Graecovc rcJlitutum. ccite Mont, codiccm rtctntiorem eQi ttjjiographiae inventi- 
 onf, cx L. Rogcrii dilV. in h. 1. docct ccl. Pfaflius in Syntagiii. p. 93. cumque idcir- 
 co auHcrUatem hue afftrrt ncgat. Codicein Mont. & Erafnii Britannicutn eundem ef- 
 fe, (htuit editor ■:ii')Acu'Th- p. 927. fed liunc rcfutat Leonardus Twells Part. 11 E- 
 xam. p. 1 .9. diverfuatein Icrtionum allcgans, quum v. 7 ayn" & (v. 8) ci prius ia 
 Mottt. exfteiit, in Brit, non cxftent. (jiix quidcm diverfitas diftum hoc in utrovis co- 
 dice cx Latin's rcilitutnin prodit. Bcrolinnifn aiiteni plane, etiani ad (phalmata uf- 
 que (vide var. Mattli. VIll. 12. j delcriptus ell ex editionc Coniplutenfl (ut idoneo 
 au(Jt:ore confirmatur in Biblioth. Angl. T. Vlll. part. 11. artic. 7. & in Prolcg. Wet- 
 lien, p. 17. J pauculis aliis leftionibus fere fingiilaribus, «;uos niargo Stcpli. ed. A. 
 MDL liabet, nee non erratis, adfperfis: ut apparet ex variis Lcdf. Matthaei colle- 
 rtis a S.iuberto, qui hunc codicem, Ravianum, &,ncfcio quaperfualione, pervetu- 
 ftum appellat in Prolcg. p. 40. 61. (iuod fi cui ohtigcrit & Comp. editionem & Ra- 
 vianuni codiccm infpiccrc, iimiles litcraruni etiani typos pirturafquc agnofcet. Con- 
 veniunt dcnique hoc loco, ultiraum verfus offavi comma ex sjuo omittenfes,ut do- 
 cet Kettnerus in Hilloria difti, p. 210. Si codices grseci vetcrcs, Didtum exliiben- 
 tes , revcra dabuntur, tam gaudcbo quam qui maxinie : fed incertis indiciis nullus 
 pafcitur animus. Re<5ie Sam. Chandlerns in praef. ad Calfiod. Complex, in nullo an- 
 tiquo, inquit, Gf'ieco codice, qui hodie extat, quiintum liaEienus apf<aret, verfus ijle con- 
 fficiutr. Non adco grandcs lunt copise codicum Gr. mf. in quibus Epiltulae, v. gr. 
 lohannis, defcripts iint: & quorum liodie copia ell, eorum vix unus alter()uc millc 
 annorum^titcm excedit: ceteri aliquanto, vcl etiam multo, rccentiorcs funt. Eo 
 minus miranduin ell, Grcce hodie vix reperiri Diftum in cod. Grsecis, quibus adjl- 
 cicndiim ellc didici rcgium Hafnitnfm & Ehmrianum , & Parifinos onines (in U- 
 bro, IvHntii dts saians , A. 1720. m. lun.) & complures , quos libi vifos ait ceL 
 La crozt in Hill, chrifl. Ind. p. 316 cd. 11. Germ. In codicibus Florentinis, quos 
 rccenlct V. C. lo. Lamius in libro de eruditione apoflolorum, cap. XIll repenuu- 
 tur duodecim , qui & liabcnt epillolas Catholicas , & hoc didlo carait : fed 
 omnes pod feculum IX fcripti funt. Eo contra pluris sellimare dcbemus fuc- 
 ccntunacam translationem vctuflillimam l.atintim, undc hoc Dirtum a multis patri- 
 bus continua feric le(^lum & laudatum fuit, & fubindc in aliarum linguarum monu- 
 menta redundavit, & hodie in codicibus Lat. N. T. fuperat. 
 
 f'atlam in Grzcis fuis cod. legifle Dirtum , ex ejus filentio fine uUa ratione 
 conjicitur. Priteriit Valla etiam verfu 6 inlignem differentiam , ubi Grxce eft to 
 TTifvi/a., Latinc (hrifius. & capite II priorem partem verfus 14 , qua Latini ca- 
 rent, fine dubioGraece Icgcrat Valla , & tamen in paufa ell. Oppidoparcas in hanc 
 Epidolam Notulas dedit. 
 
 Concilium Lauranenfe 'mc\fo illo,^Mf in codicibus Q^FIBFSDAM imtnitur ^ non 
 refpicit t.itum verfum 7 , fed claufulam verfus 8 , ^ hi tres union funt: ipia! clauluhu 
 in UMMliVS Grxcis codicibus obvia, vel fola dcraonllrat, concilium non de Grs- 
 
 M m u cis 
 
4§8 V A R. I I O H. V. 7. 8. 
 
 cis loqui codicibus , fed de Latinis , quorum tantummodo GtVIDAM iUam habcnt 
 claufulam. 
 
 Montfortinum, five Duhlin'mije , iive Hihernicum exempViV ^ cui penTiultum,liu- 
 jus Difti gratia, alicubi tribuit-uf, novum efl , & latinizat , in occidente delcri- 
 ptuni , ut Latina , quam fequitur , capitum diflindlio prodit. Benlinenfemcodicem 
 nil reorlum a Complutenfibus valere , Berolinenlium candor fatetur. 
 
 § VII. Defideratur in Ferfionibus antiquis tantum non omnibus. 
 
 Videlicet inj^tUopca, Arabicis, Coftica, Rujfica, Syriaca five Sy riacis. De 
 Latina, de Armena &. aim , videbimus § XIX & XXI. 
 
 § VIIL Neque citatur , ubi vel maxime ad rem pertineret , a 
 Patrihus Grxcts plerilque & Latinis quibufdam. 
 
 Non citat , quod couflet , Innams : de quo tamen confer § XXIII infra. Ch- 
 mens Al. in Adunibrationibus in epp. catliolicas , ( five Petri , ludse , Joh. 1 & II, 
 nam in loh. III. & lac. defiderantur , ) ut eas Calliodorus in Latinum trmsfcrri fe- 
 cit y periocbam de fpiritu & aqua & languine , line periocha de Patre ik \'erbo & 
 Spiritu fanrto trac^tat. ac perniulta quidem Adumbrationum iiicerpres ex Latinis co- 
 dicibus admilit ; fed tamen audlorem Grscum indicat , ad i Pet. II. 23. lud. v. 19. 
 I loh. I. 5. JI. 2. III. 24. eumque vetufhim , ad 1 loh. I. I. & Alexandrinum & 
 nominatim Clemcntem , quia Marci evangclilhi; mcntione fuigulariter in his dele^a- 
 tur Adumbrationibus. , ut alibi v. gr. in lib. de iiilute divitis § V. Veruntamen 
 Adumbrationes , certe ut hodie fe habent , ita funt abrupt^ , ut nil tirmuni inde 
 elicias , & Clemens , Latinufve interpres ejus , ad verlicuhnn de Patre & Verbo 
 & Spiritu San'ito , non sque neceliariam cenfere potuit explicationem , attjue ad 
 verficulum de fpiritu .& aqua & languine , qucm modo revera paradoxo explicat. 
 vide infra , -§ XXI V. Non citat Diftuni Hiffohjtus c. Noet. c. 14. VoL II cd. 
 Fabr. f. 15. Non Efiflohi ad Paulum Samofit. Dionylio Alexandrino adfcripta , 
 ubi tamen multa de fpiritu & aqua & fanguine dilferuntnr , & quoquojnodo ad S. 
 Trinitatem applicantur. Non citat Nicaena fynodus , neque inea ipla nominatim 
 Leontius , neque in hiftoria fyuodi Gilafiiis Cyzicenus : neque fynodus Sardianjis. 
 quo magis laudanda in hi:l.'e conciliis condans ftdei de S. Trinitate dctcnlio , & 
 agnofc ?nda cetcroruin Scripturie didtorum de S. Trinitate fufficientia. Non citant, 
 ylthanajius uterque , magnus ille , & Sijnvpfeos audlor, Beijilius M. Akxander Ak- 
 xandrinus , Gregorius Nijffmus , Didi^mus in Expl. liujus ep. <k lib. II de Spir. S.apud 
 Hiei-on. f. 195 b. Ckryjhjktnus , Expolitio fidei apud lujlinti-m , Caefarius, live audtor 
 Dialogi , Cslario adfcrjpti , Froclus. Neque citant , id quod maximj notandum , 
 Gregm'ms "Si'L. & Cijrillus A\. qui iipiritum fandlum eife Dcum , & elle atlorandum , 
 probant ex v. 6. 8. y. prsetermillb verfu 7. Ab Efifhanio & Cijrillo Alexandrino 
 allegari , Keckcrmannus & Peltanus ajuut , apud Geraurdum in Dilpp. p 'g. 1322. qui 
 
 ca 
 
 "—••"-'•- ^— 
 
V A R. I I H. V. 7. 8. 4S» 
 
 « de re dubitat : qnannuam Cyrillum Al. de refta in Deura fide ad reginas hue re- 
 fert Calovuis qunc^ue in Bibliis ill. Libro V. c. Neft. locum i loli. V. 5-10 ad ver- 
 biini rcfcrt , Hue hoc veifii. Catetias fc\, valde inter fe divcrfas , cvolvit Siinoni- 
 iis , ()n.uuni nulla hoc DichnH li^bct. Netjuc habet Ofcummius , in textu , in com- 
 mcntario , in catena ci adfcripta. itnue Oecumfmus Ws tcmporibus floruit, quumLa- 
 tini oinncs hoc Di(^him citaicnt. Olim non citant , e\ Latinis , Smptor de B ipt. 
 haer. apud Cijfrimum , N^'iuitianus , Hilanus Piclavienfis ^ Lucifer Calariumus, y^m- 
 irr/Mx,(cujus locis, quae alii citant , addatur ooinni. in Luc. \XII. 10.) Faujlinus^ 
 Fauftus. Lto \f. in P'p. X longani lohannis pcriocham refercns , hoc vcrlu caret. 
 Anunymus , qui Tub Valcntiniano 111 coUcgit libruin Promiffwnvm ^ finuditiionum 
 Dei", lie liabct : Dtcit £5" hannts ayoftolus , Tria fvnt , quae, ujlmoninm dkaut^Jfi- 
 ritus , fan^uis £^ aqua. Et fiquitur : Si teftinwnium hotninum accifimus , tejUmonium 
 Dei mjjns fJI. pag. ^2 cd. Balil, 1538. Non citant , Eucherim (divcrfus ab illo, de 
 quo § XV. ) in quxlh N. T. Difputatio Laodicena contra Arium, nomine Athamfiiy 
 Facundus Hermiancnfis , vix quippe Afris accenl'endus , Conllantinopoli plurimum 
 degens \ quanquaiw Di(!'l"um iuiic (luoquc leflum arbitratur , nefcio an documcnto 
 recens enito fretus , Mifieius in Notis ad Caliiod. Complex, pag. 132. lunilinsy 
 Ep. I Eufihio paps adfcripta. Novillimus in occidente , qui Ditto careat , Beda, 
 De Augujlim & Hitronymo agennis § XX. Non invenitur hoc Diftum in fcriptis 
 ecckliarum orientalium , apud licobitas , Nfflcrianos ., alios. Patribus Grsecis, qui 
 Dictum nnn legcrunt , accenl'endus cil Gcrnnmus Conllantinopolitanus , uti Tlieoria 
 rerum ec< lef. dcmonltrat. Negativum argumcntuni , in tali quseltione , repudiari 
 non potclt. Nil id valet dc uno altcrove duntaxat ecclefiaftico fcriptore : valet 
 de pcnnultis , DrCtum tarn inligne , ad controverlias decidendas fingulariter oppor- 
 tunum , praetercuntibus. Si Afii tani frequentes id citant , cur Aliaui tarn fi:c- 
 quentcs id non citant V Hi non legerunt : illi Icgemnt. 
 
 § IX Circimifpecte ergo Liitherus fecit , qui in fua verfione Di- 
 clum prscermifcrit 
 
 Non cifu , fed judicio , Dlc^tiim ab eo pra^tcrmiflum efTc, 1ii]uet : imo collcga 
 ejus, BugmhagiuSy magna obtellationc omncs dcterruit , ne Dictum polthac inl'ere- 
 rent. Multa videlicet turn crant , qux Dictum infcri vetarent ; pauca, (jux horta- 
 rentur. Vide R-jhhii Vind. Vcrlion. Luth. p. :8 feq. & Ktttnirum , maxime p. 176 
 fcqq. J83. 201.213. qui etiam hiftoriam Didti poftca tamcn in Bihlia Germanica 
 infcrti diligentcr pcrcenfet ; quolquc citat 1. A. Fabricius in Ceutifol. Luth. cap. 
 lf)8. cum lupplemento. 
 
 § X. Tota horum verhorum fcntentia ex aliis etiam locis minimc 
 controverfis difci & deduci poteft. 
 
 Pater & Filius funt unum. Ioh.X.3o.Spiritus fan6tus non eft Pater neque Filius, 
 & tauicn tdlatur,& tellatur tellimonio cceleftiatqiie divino.loh.lll. 8. 11. XIV. 16. 
 
 M m m t XV. 
 
46o V A R. 1 I O H. V. 7. 8. 
 
 XV. 26. Mattli. XXVIII. 19. E. Pater & Verbum & Spiritus S. funt trcs in c®- 
 lo teilaiites : & hi tres unum funr. 
 
 § XI. Habuit vero in fuis codd. banc periocham TertuUianus. 
 
 In codem gemrt fertncnis , inquit , quo Pater ^ Filius in fua frtfrutntt diftin' 
 guitur , Paradetum quoque a Patre ft fvJtulaUirum , quum ajandijjet ad Pintrem , ^ 
 mijfurum repromittit ( Chriftus, ) &? quidem alium : fed j(vn praeniifimus , qiwmcdo ali- 
 utn. Cetenim de meujumet , inquit , fiii:A iffe de Patris. Ita connexiis Patris in Fiiio 
 ^ Filii in Parnchto , trts efficit cohoerentes , altcrum ex altera , qui TRES VNFM 
 funt , Mdyi FNFS ; quomodo dictum eft , Ego & Pater unum luiiius , ad fuhftaHtiiU 
 miitatem , nun ad nufnerifingularitatem. Lib. adv. Praxean c. 25. Alium elle Patrem, 
 alium Filium , docet hie contra Praxean PacripaHianum Tertullianus ex co , quod 
 alius a Patre Filioque fit Paracletus. Hanc liiam conchifiuucm non fuis exprimic 
 verbis , fed exprimit finnilque probat verbis epiitols loliaiincai , Ties unum funt , 
 & urget proprietatem lermonis apoftolici , unum , non unus ; liibjuntta explieatio- 
 ne , ad fubftauti:.u unilatem , non ad nnmevi fvigularitaUm. Ad hanc explieationem 
 de unitate Patris , Filii & Spiritus S. tirmanuam , interponit locum de Spiritu S. 
 non loquentem , fed tamen alioqui parallelum , ex Evang. lull. c. X de Patris & 
 Filii unitate, explicatum in eandcm fententiani & iifdcm verbis capite 22 ejul'dem 
 libri c. Prax. Excipies : Tertullianus verba htec , Tres unum funt ■, plane ut fua, 
 non ut lohannea ponit, (conf^ Artemon. p. 6g. ncc non p. 359. ) & ex loco de- 
 mum parallelo conlirmat, cui foli formulam , djiium efi , adjicit. Refp. i. Sspe 
 pluribus Scripture didtis interponitur allegaudi formula potius , quam prjeponitur. 
 Vid. Rom.Ill. 4. X. 13. 15. & Clement. Rom. Ep. I. cap. 35. Clement. Al. 1. i. 
 Piedag. c. 6. & 1. 4. Strom, f. 374. ed. Commelin. 2. Tertullianus locum paralle- 
 lum allegat non ad confirmandum , fed ad inteqn'etandum iilud , Tres unum funt. 
 3. Commodiilime inter ha^c d"uo teflimonia formulam allegandi ponit , quia prius 
 eorum in tertia , altcrum in prima perfona fcriptum exilat. 4. Neque epiltokm 
 lohannis apertius memorari patiebatur filum libri , qui per Evangelium lohannis 
 potilfimum decurrit in his capitibus , & in epilogo epiltolam ejus attingens , cele- 
 riter abrumpit. Quo brevior aiitem e(t in citancJo epiftolae diilo , eo notius tum 
 celebriufque Apophthegma ipfum fuilfe oitendit. Adde locum inlignem libri de 
 Pudicitia cap. XXI. Et iff , inquit, ecdefia frofrie ^ ^ frincifaliter iff eft Spiritus, 
 i:i quo eft' TRlNlTAi VNJFS divinitatis , Pater £# Filius if Spiritus finclus. ilhun 
 tcdefiam congregat , quatn Dominns in tribus fwfuit : atque ita exinde etiam numerus 
 omnis , qui in banc fidem confpiraverint , ecdefioie , ah auclore ^ confecratore cenfetur. 
 QuidV ipfum Ti.ia^o(, Trinitatis vocabulum ex hoc plane loco delumtum videtur. 
 Et quidem Tre^i tm? dyta.!; T^ta^oc fyntagnva. fcripfit luitinus martyr , de quo Gra- 
 bius in Spicil. Sec. II. T. I. p. 198 : de Trinitate , libros fcriplcrunt & infcripferunt 
 Tertullianus (cui etiam in libro contra Praxean irequens eit JHw/faii^ appcllatio, ) 
 & Novaiianus. Simlkerque 'V^iotda Theuphilus Antiocheims alii que a CI. Wollio 
 ad ilium notati , p. i^Z If. item Hippolytus Vol. I. Op. ed. Fabr. f. 282. (& T. 2. 
 
 f, 16. 
 
V A R. 1 I H. V. 7. 8. 461 
 
 f. 16. Clemens Al. Strom. V. f. 436. ed. Commclin. aliique , item Antenicaeni, 
 uppellaiu. Vnde Luciani neCcio cujiis Philopatris ineunte Sec. III. illud sr ix t^mv 
 t«H t$ i'oi T^ix detorlk & irrilu. Si quid diibii de letla Tertulliano aliifquc ad 
 Augultinum ulque patribiis iicriocha fupcrell , id tolient ca quse I'eqKuntui-. 
 
 § XII. Habuit Crfrianus. 
 
 In epiftola ad luhajaiium flc fciibit , dc Iixretico : Si tmftum Dei fiUu: efl, 
 qnacro lujus Dd f' Si Cre.Uoris ; non fotuit , tfui^ in eum ijort credidit : Si OirijVi; 
 nfc ejus fieri yctnit temfhim ^ qui negiJt Dominum Chriflnm : i)i Syiritus fatitii ; quuin 
 TKES VNVM 67iVi , quomodo flacatus ti ejfe j^etuit , qui aut Patris aut Filii ini- 
 micus ejl P Editio Eralini , qui liaiic Cypriani epdlolam primus ex codice pervetu- 
 (lo , fed uiiico , produxir , incifo illo , qunm ires umtm fint ■, caret : ( quo miiuis 
 mirum ell , Eralinum in annor. ad N. T. Ii. 1. de C^pi-iano tacuiile : ) fed verba l"a- 
 cillime a librario omill'a , optime poit alios Pamelius reflituit. Apcrre vcro in 
 lib. dc Ecol. unitace lie liabet : Dicrt Dominvs , Ego & Pater unum fumus ; £5" iu- 
 rum de P.nri ^ Filio ^ Sfiritu S.friytnm ejl : Et trcs (odd. ^ hi tres) uiium iunt : 
 £f quifquiini credit , haiic unitatein de Dlf^lNA FIRMITATE venientem ^ facnvnentis 
 COELEST.JBFS cohacrentem , fcindi in tcckjia fojj'e, ^ valuntatent collidentium divor- 
 tio J'efiirari ? Ad vcrbuiii quam maxime tcltiiuoiiin fcripturje profcrre Udct Cypria- 
 nus ; (& in hunc ipliim libruni muiia iioeniata ex iplb libro lertulliani contra Pra- 
 xean (&enim Magiflrum appellare folebat ) derivavit, ut collatio quemlibet doce- 
 re potcrit : qHaproptcr in hoc ipio , quod duo tcflimonia Idli. X. & i loh. V. con- 
 junCtim citavit , hie ilium imitatus clFe, optiiuu jure ceal'cbitur : neque ulla nuuius 
 jilicnse fulpicio locum invenit. 
 
 § XIII. Nec non Pbocbadius. 
 
 Fuit liic Aginncnfium Epifcopus in Gallia , librumquc contra Ananos medio 
 fee. IV edidit , eujus caput XLV lisc liabct : Duminus , Pctam , inquit , a Patre 
 meo, & alium advocuum dabit vobis. Sic alius a Filio Spiritus, ficut alius a Patre 
 Filius. Sic tertia in Sfiritu , ut in Filio fectmdn Yerfami : unus tmnen Bens ctnniit , 
 flFM TRFS FNFM SFNT. Liber hie muituni trahit apertc ex Tertulliani libro 
 contra Praxean, & hic ipie locus clare relcrt locum Tertulliani, (jucm § XI expen- 
 dimus: fed particula (77<ri aPlioebadio adhibita, apertius ollendit, aucitoritatcm Icri- 
 pturx allcgiri. 
 
 § XIV. Et 3//rrr«.f Celedenfis; Sc Minus ViBorimcs Afer. 
 
 E>y(Jilio fidri ad Cijrillum^ apud Hicron3-mum, flc habct, in cxtrcmo, A^ohis 
 UfiHS Pater ^ ^ unus Films ejus lerus Ihus^ ^ unus Sfiritus JanUus virus Dms : LT 
 Hi IRES VNFM SFNJ ^ una diiinitas ^ fotentia &f regnum. Expolitio Ii;ec nu- 
 mcQ.audoiis non habct adjcdtuni, led pra;ter cetera tcuor vcrliuiijs Latinx in Dictis 
 
 M m m 3 ibi 
 
4^2 V A R. I I H. V. 7. 8. 
 
 ibi citiUis oftendif, in Africa olim earn effe fcriptam. Et quidera fcriptorem ejus ef- 
 le M(?rc«w» prcsbyierum Qhdenjm, argumento efl: Epiltola ilia, qnain Hievonymus 
 ad luiiic ipfiiin Marcum circ. A. C. 3*'5 dedit, ubi ait: De fide, qrum dipiatus es fcri- 
 here finicio Cyrillo, didi cvnfcriftam fidem. vid. Hier. edit. Eraliiii T. 2. f. 5B in fi- 
 ne, & T. 3 f. 143 in fine. Celedenlein quoque diaconuni Amiiaiuim Hicronymus me- 
 morar in Epiflola celebri ad Alypium & Auguflitium : fuit |ue Cekh., PtoleniEO Cdida, 
 oppiduni iiiCyrenaica provincia. llliid auiem. ^j'/u' tves unuin fimt-, ut tellimonium po- 
 n!,indicat explicacio adjedta, una dmnitas £5" yotcntia ^ regnum. Idem illud , Ties 
 unum , a Mario Viftorino Afro , in Hymnis facris , prsfertiin in tertio , eximie 
 celebratum exftat. 
 
 § XV. Et apertiffime Eticherius Lugdunenfis. 
 
 Verfura 7 & 8 diftindle citat in libro Formulanim ffiritualis inuUigmtiae c. XL 
 n. 3, de minieris agens. Nuincrus ternarius r?/ei-fMr, inquit, nd Trinittttem. in lo- 
 nnnis eyiflola : Tres funt, qui teftimoninm dant in coelo , Pater , Ferhum , ^ Sfiritus 
 Sanciiis: ^ tres fuiit, qui tejlimouium dant in terra, fpritus, aqua ^ fanguis. Floruit 
 circ. A. 434. 
 
 § XVI. Habuit plane Vigilhs Thapfenfis cum epifcopis illius x- 
 tatis in Africa non folum Catholicis, fed cciam Adanis. 
 
 In Africa, A. C. 484. fcrvente perfecutione Ariana, Hunerici regis juflu, mom 
 folum univerfae Africae^ verum injularum multarnm ejif/cojn catholici , CCC , vcl CCCC, 
 Confeilionem edidere fidei 1"uk , in qua fub locum illuftrem , i Cor. XII. 4 — 11 
 liasc adduntur: Et ut adkuc luce clarius, unius divinitatis effe mm Patre £? Filio Sfiri- 
 tum Santium, doceamus ^ loannis Evangeliftae teftimoniu comprofatar. ait namque , Tres 
 flint, qui teflimoniumftrhilent in coelo. Pater ^ Filius £f Sfiritns, S hi tns unum fimt. 
 Vide Orchodoxograph. T. 2. fol. 814 I'eq. & i62i,ubi exilat Vi^toris Vitealis 
 Hiit. Perfcc. Afric. & ilia Viftoris Hifleris in aliis exemplaribus infcrta Confellio. 
 In his confelforibus erat FigiUus Thaffmfis , qui plures ejul'dem argumcnti libros vcl 
 ab aequalibus fcriptos divulgavit , vel podus ipfe fcripiit , ut Cliiffletius oltendit: 
 videlicet Li/;roj undecim ad Theofhilum de Fnitate Trimtatis, Si. Difyutationem contra 
 Jrium , Laodiceae hahitam. Qus omnia in Operibus Atiianafii , nomine liujus vel 
 per Vigilium vel per alios adjedto, legunrur. Accedit liber adverliis yarimaduin 
 Arianum , Idacii Clari Hifpani nomine infignitus. In his ergo libris plurima & uti- 
 liilima DicVi lohaunei mentio ell. Nam liber 1. ad Theophilum lie habet: Nomina 
 ferjhmrum evidenter funt oftenfa , £? unitum nomen (divinitatis) daiife efl declaratum, 
 dicentz Joanne Evangelijla in Epiftolafiia, Tres fuBt, qui tellimonium dicuut in ccclo, 
 Pater & Vcrbum &Spiritus: & in Chrifto lefu unum funt, nen tamen unus eft, quid 
 non eft eirum una perfima. Liber VII ad eund. Cur, Tres unum 'iuwt , loannem Evan- 
 ^ geUftam dixiffe LEGITIS (vos Ariani ,)Jidiverfas naturas in perfonis effe accipitis?^ Ite- 
 rum, Rogo\ quomodo Tres unum func, Ji diverfa in utrifqiit eft natura divinitatis? Li- 
 ber IX 
 
 k 
 
 i^ 
 
V A R. 1 I H. V. 7. 8. ^63 
 
 ber IX fere verba libri I rcpetit. Denjque liber contra Varirnadum : loannis Evano-t- 
 
 lifta ad Parthos: 7iesfunl^ inquit^ qui uftimonium ftrhihent in terra, aqua, fawniis 
 
 ^ caro , £5* trej m nobis Junt : ^ irts JmU, qm ujlimonmm firhihmt in coe/o Pater 
 
 Ftibum, ^ Spiritus, ^ hi tres unum Junt. In Epiltolis Hijgino & lohanni^H pi\n£ 
 
 adlcriptis c\llat hie locus totiis, iildcni verbis ( li in altera fpritus pro caro repoli- 
 
 tuni cxcepcris,) & codein verliiuin oidine: atcjiie ex libro contra Varirnadum etle 
 
 defunitum, longa Lries didtomm fcripturse facrse, apud liunc & iljos eadeni de- 
 
 monftrat. (juare non debet fcorfum pro tefliinonio numcrari. Scd & omnes libri 
 
 (juos Vigilius, tanquam orator Cathulicuruin, edidit, unius dunti^xat tcdimonii vim 
 
 obtincnt. Nam ab uno revcra iiigenio profecta clle, plancque inter le cunrruerc 
 
 collatio odcndit : nee Iblum eadeni in iis dida fcripturae & esdem dic^tormiAectio- 
 
 nes , fed etiam iidem dictorum a^cervi leguiitur. Eademque ratio ell Confellionis 
 
 fub Hunenco, ^U£ auamvis Eugenio, Cartbaginenii quippe epilcopo, vel Victori 
 
 Vitenii, qui earn hillorur intexuit, adfciibitur, Vigilium tamcn rcdolet. A'am ea 
 
 cum toto contra Vanmadum libro prorfus congruit: iicut rurfujn auctor Iniius libri 
 
 m praeiatione latctur, te iibcUos ijuuquc de Iriuitatis unitate, in uno corpore di 
 
 gelhire. tiux cum ita fint, tamcn m uno Vigilii lulfra^rjo varia vis incll. nam Con 
 
 tefbo Cathohcorum pleniliimum coiilcnluin liaouit: & in' ins Icriptis emphalin IcCtio 
 
 nemque tcxtus ad fyljibam ulquc, controverlia jam ultra CLX aunos ieivente & 
 
 Arianos & Cathohcos urlille, exeinpla duccnt; &tamen libri ad Theopliilum /V'ria 
 
 nosipfos Dictum legilFe, indicant, line uUa exccptione: & liber contra Vaj-iniadiinr 
 
 lohanncm ad P,n-lhos mms, indicium praibct, quomodo in Africam potijlimum lit 
 
 propagata periocha. Nempe a Parthis & relatio de Epilbla ad iplbs milla & ha:c 
 
 tpiltolae portio ad Afros eodem tempore eademque via lacile pervcnit; idque mul 
 
 to lacilius, quam in alias rcgioncs, (juibus natio Parthorum inteltior erat Ad Par' 
 
 tliosautem Iripfiire lobannem, alii quoque tradiderunt, Augulliuus prsciinic vid' 
 
 Mill. not. ad init. hujus Ep. .^ Proleg. § 1 463. Piura momenia Couleiiioius fub" H.. * ' - % 
 
 nenconotat Kettneiiis p. i42fs. ^ xj.u- m 
 
 Eifdem tcmporibus Qrealis , item Afcr , librum fcripfit contra Maximiinum 
 Arianum, in quo ncgant Djctuin lobanneum cxllare: quod tamen pcnitus neean nnn 
 debebat. Solent Alri ut vidimus, duo ilia didta, 4o ^ PatellZ" Zlus,7 
 Trnunumfunt, coniunam laudare: cV lie Cerealis capite prinio, ubi didum illud 
 pri.is pr. Patns lihupie umtate citavit, fubjungit: quia vera non folum imumrm,tP^ 
 ^,r l^ Frhus (fid) addito S^u^uJ^nRo, SFBlER^kates den^JraUm'£^J:; 
 bisCereal.s die uiHaltcrum, H, tres unum Jmt, ad caput de un.tate Sp."-.tu fantti 
 cumPatre&l-dio, (quod in ejus hbio clt caput XV. j difhdillc vidctur & S/r 
 vel ipfc Id pi^e copia aborum argumentorum e mcmona dimilille, vel per alwsTil 
 ca mui.latus clle. Nuliam vim liabet boc ad conru-imindum DiCbmMlVvaW^^^^ 
 men co, ne Cerealis allcgetur ,n contrarium, p.-xfertim cum pro ,llo Cercali lubS" 
 tur, qui Conleffiou. lub Hunenco & in ea aHcgauom Dicti lublcrip t 
 
 § XVII 
 
 /> 
 
 /a 
 
464 V A R. I 1 H. V. 7. 8. 
 
 § XVII. Legit hunc verfum Fulgentius. 
 
 llic quo(]ue in Africa epifcopus fuit, fiib initium feculi VI. In libro de Trin. 
 ad Felicem notariuni h^c habet: Ego, inqiiit^ & Parer, unum fumus: unuin adnt%- 
 turam referre nos dooms; iiiinus ad firfinas. fimil/ter &? illud, Tres funr, inquit, qui 
 teirimoniiim dicunt in coelo, Pater, Verbuni & Spiritus, & lii tres mium liint. Et 
 in Difcull. objeft. Arian. Biiitus loannis afojlolus, inquit, tejlatur dians ^ Tres I'unt, 
 qui fclHnioniuni perhibent in coelo , Pater, Verbum & Spiritus: & tres unum funt. 
 Otiod etiam heatiffhnus martyr Cyfrianus in Ep. de unit. eccl. confitttur ^c. fubjicitque 
 verba Cj^priani, quse fupra dcla-iplimus. Sub ejufJem nomine au6lor libri dt Fide 
 catkolica adv. Pintam, lioc teftimonium de Trinitate ceteris adjicit. 
 
 Sic Africa , fervente perfecutione Vandalica , &. ante , & poll , ne Arianis 
 quidem exceptis, veriiculum legit. 
 
 § XVIII. Ltgk CaJjoHorus , Amhrofiiis Afishertus, <*5C alii. 
 
 Calfiodorus ( aliis Cafllodorius,) in Italia, medio feculo VI, poll alia multa 
 fcriplk Comfkxiones in Efijlolas Pinitinas , Cmonicas^ ^cia apoftolorum ^ Apocalyfjin: 
 quas ex membranis longe veterrimis eriitas, Florentiasquc exculas Scipio Matteius 
 A. T721. Londini rccufis Samuel Chandlerus A. 1722 dederunt ; ubi hEC liabentur: 
 Teftificantur in terra trim- mvjfteria.) aqun^fanguis £5' fpritus., quae in fajfione Domini kgtin' 
 tur impkta: in codo nntem Fciter , £5' Fitiiis ^^ Sfirhus fancius ,^ hi tres unus eft Bms. 
 Eoque pluris faciendum eft hoc iuifragium, (]uia Calliodorus orcliugfapliiie, id eft, 
 emendatse fcriptionis, prstertim in Scriptura I'acra, mire lludioius hiit; & quia has 
 ipfs Complexiones ledtionem referunt Hicron3^mo antiquiorem. Scriplk Amhro- 
 Jius Anfbertus comm. in Ap. circ. A. C. 760. Ibi citat hoc di(?hnn ad c, I. 5. & ad 
 c. III. 14. Ejufdem aetatis fuit Etherius Axumenfis in Hiipania epifcopus, qui lib. I 
 contra Elipandum permagiiam hujus epillolse partem recenfens , Imnc locum lie 
 exhibet: ^uia tres funt, qui teftinwnium dant in terris, aqua ^ fanguis ^ caro : ^ 
 tria haec unum funt. Et tresjunt, qui teftimonium dant in coelo , Fater, Ferbum ^ 
 Spiritus : £5" haec tria unum Jimt in Chrijlo JeJ'u. Necjue in Epiftolas decretales 
 fab ea tetnpora ex Figilio didtum hoc elfet tradu6tum , nifi publice agnitum fuill'et. 
 Poilsinnum 1000 Radtilphus Ardens^ Ritpertus Tiiitieujis, Bernardus, Hugo Fiii.ori- 
 7ms, Lombardus^ Aquinas, Scotus, ceteri line difcrimine , Di6tumcitanf.vid.Dor- 
 fchei diil". de fpiritu, aqua & ianguine, p. 11. Calov. Bibl. ill. h. 1. 
 
 XIX. Habet Lama verfio antiquiHima. 
 
 Ferfus Hie fokmniter legitur turn in Epiftola Dominicae in Alhis diEiae , turn in 
 o^civo Rej-ponforio in omnibus Dominids a Fefto SS. Trinitatis ufque ad Advenlum. 
 reperitur etiam in optimis quihifqui ac vetufiiffvnis f^ulgatae codicibus . ita ut paucif- 
 f,tti flat, in quihiis daft. Henr. a Bukcntop de Vulg. p. 307. Videlicet de cc- 
 dicjbus //mrej«'j, quorum circiter XXIV ad hanc epiltolam collati funt, quinque tan- 
 
 tummodo 
 
V A R. I I H. V. 7. 8. 4(y§ -^ ; 
 
 tutnmodo omittTint. Latinos codices, diftum omittentes, ftudiofe enumerat editor 
 
 Jiy^reohf; p. 912, ubi tamen & Lt^ionarium mille annorum, ut Latinum citat, quod 1 
 
 eft FrancogaWcum , ex Latino tamen fine dubio derivatum : & Bemtnftm codicem ap- .^ 
 
 Iiellac, qiicm Ti^uri Bunietus evolvit, 800 annorum aeftiniatum. Parifims codici- ' 
 
 )us ertitio Badiana acocnl'cri poteft, difto carcns: ceteris, Biblia Germ. ed. Mnn- 
 
 ming. A. 1401. Plurcs longe codices, qui Dictum habent, ante quam appellanms, ■. 
 
 protitcmur, nos notitiam conim majorc ex parte debere laudatis Burncti Kettnerique ?! 
 
 fcriptis. habent ergo Didlum ' praeter codices § XXI fere ex iifdein duum viris nota- iW 
 
 tos , ) Guelfhtibijiani decern ; hwnfes duo vctullillinii apud Gerhard, in Difpp. p. 1 3 1 j. " 
 
 Liffienfis complurcs , Lijferianus unus , Nt.ipolitanHS uiuis apud Montetalconium , 
 
 (Jueilinburgenjts duo , f^eroamfis CapituU duo , Finariinfis unus : Biblia CaroH M. 1 
 
 jullu per Alcuinum & alios cunedla, ut docct Twclls Part. II Exam. p. T33. 153. ' 
 
 Corrcitorium Sorbonicum feculi X. In margine liabent cod. Argmtintnfis unus, (jui 
 tempore Caroli M. fcriptus putatur : BoiUianus & Cellmfis antiquus : in margine, 
 manu recentiore , cod. Antvtrfienfis ; manu alia , cod. u^rgentinenfis , qui I'ec. VII. '' 
 
 fcriptus vidctur: manu coaeva, cod. apud Rich. Simomum : manu eadein , unus Be- 
 roUntnfis. Hue retulerim, quod Athanafius Schiada in Arcanis Biblioth. Mole, prse- 
 
 fatur p. 18. /lliqm cod. rnf. hihenty inquit, v.7 ^ S cap. V. priimt ep. loan, de tri- \ 
 
 bus ftrfonis fmHiffimM Trinitatis: ftiirimi ^ veiuftioris , non habmt^ ttfi in quihufdam j 
 
 iuvmitintur., non in UxUi ., fid vtl Juft\t ., vcl in margine , ^ manu recentiori Jhrifti: ut \ 
 
 in qitodam codice antiq7nUimo in bibliothtca rtgis Angliae^ ^ altero in bibliotheca canonico- 
 fum reguhirium ipfi Piiutii vidi. Litinos Florentinorum codices, qui Didtura habent 
 
 vol non habent, memorat lo. Lamius in libro citato, p. 260. 266. 284. Porro L»- . 
 
 tinit verfionis , ubicunque cam Tertulli,mus , Cyprianus , & quorundam duntaxat , • 
 
 fed tamen coniinuiis ordo patrum feqnitur, tanta efl antiquitas, tanta auiJitoritas, uC 
 ca Optimo jure niiamur, neque fufpenli manere cogamur, quamvis nondum conllet, 
 quid infecuta fecula in aliis aliifque oricntis partibus legerint. Qui abflruliores illas 
 verfiones in numerate habent, iis lacile ufu venit, ut Laiinam^ a Romaneufibus ni- 
 mium evciftam, nimium deprimani. Plura § XXI. 
 
 § XX. Augufthnis , vel etiam Hicronymus , potiiis dilTimulanter 
 tractaveriinc hoc DiCtuni, quam ignoravcrunt. 
 
 Dc Prologo in epiftolas canonicas , quern Hieronymi elfc , multi ftatuerunt , 
 diximus infra: certe Hieromjmus in Catalogo, Tertulliani opera, plnribus nota ; Cy- 
 priani .file clariora dicit. quarc non dubium eft, quin ea mulrum legcrit , & in iis allc- 
 gationem Dicti vix pritcrvehi potuerit & ipfe & Auguftinus. CluidV Expofitionem A*! ar- 
 ci Cclcdcnfis , § XIV mcmoratam , Hieromjmus comprobac : Cypriani librum dc 
 ynitatc citat Auguftinus 1. II c. Crefcon. gramm. cap. 33. Epiltolamquead lubajanum, 
 imo ea verba, que allegatum illud, quum tres unumfinu & pi-jeccdunt & fcquiintur con- 
 tinuo, refiitavit Auguflinus, lib. IVde Bapr. contra Don. c. 4. Quarenon potiiit in 
 Cypriano Augultinus, in Maico filtem Hicronymus, illud Tres unum uon obferva- 
 re : & lijEC obicrvatio vel fola cxcitarc eos dcbuit , ut locum lohanneum perveftiga- 
 r«nt. Confer de utrocpie Kettucrum , ca;i. X. § 3 feqq. Seorfum Hieronijmus%i , 
 
 Nun tot 
 
 • !i. 
 
 /m 
 
4fi6 V A R. 1 I H. V. 7. 8 
 
 tot codicibus Gi-xcis, quos longo tempore in toto orbe Chriftiano pervolutavit, aut 
 aliquos Dirtum liabentes vidit, aut nuUos. li nullos, Latinos codices, qui Diftum 
 haberent, ab eo repudiatos elFe, nemo iniretur : fin aliquos, bene eft. y^ugiifiinuf 
 autem in eo climate floruit, in quo & anteceflbres & fucceirores libris ufi fucre Di- 
 dlura exhi'bentibus ; & revera proximos codicibus Caliiodori & Fulgentii , ubi Di- 
 iium legebatur, codices habuit, ut patet ex Millii Proleg. § 841. 844. Itaque non 
 tarn nelcire Didlum potuit , quam caulis fpeciolis retineVi , ne id penitus & aperte 
 ampledteretur. Celebris & infignis eft locus lib. Ill c. Maximin. c. 22. ubi poftquam 
 copiofe difputavit, Ipiritum & tanguinem &aquam, non per le efle unum, fed liis, 
 quippe facramentis , flgniticari Patrem & Filium & Spiritum fant^bm, qui trcs pro- 
 prie unum fint: demum fubj'cit, Si quo autem ALIO MODO tanti facramtnti frc'fun- 
 ditas , quae in ififtola lohannis Ugitur^ exponi ^ inteUigi yotif}., fecunium catholicnm fi- 
 dtm, quae NEC CONFFNDIT NEC SEPJRAT TRINITATEM . NEC AB- 
 NFIT IRES PERSON AS NEC BIFERSAS CREDIT ESSE SFBSTANTF- 
 AS , nulla ratione reffumdum eft. fhiod tnim ad exercendas nientes fidelium in fcripturis 
 faniiis ohfiure f'unitJir , gratulandum eft, fi multis modis, non tamenittfif)?enter, exjmna- 
 tur. IW\gotium Augultino faceilebat partim Rcgula codem loco propofita , qua fta- 
 tuit, Vnum femper denotare unitatem fubftanti;e: partim Inftancia, quje ex unitate 
 Ipiritus & aqu?e & languinis , contra unitatem fubftanriae Patris & Filii & Spiritus 
 lanfti, vel, quod eodem recidit, contra illud. Ego ^ Pater nnum fumus , fieri pof- 
 fet. Itaque Regulain defenfurus & Inftantise reiponlurus non potuit non confugere 
 ad AUegoriam. Addit autem , Si quo alio modo ike qua: nobis utiliffima eft apjjen- 
 dix. nam ad exponendam intelligendamque tanti lacramenti profunditatem nullum 
 ALIVM MODVM, praeter allegoriam , Auguftinus non potuit rclpuere, fi ipfum 
 Diftum ignoravit. Sane Di£tum adeo non igiioravit, ut totam ejus fententiam, & 
 fententis periphrafm difertani inlererct, p^erbi etmm nom'me adhibito. nomimfangm- 
 nis , mqmt , Jigtdficatiim accipiamus Filium: quia Verhum caro fa^nm eft., ipfum tan- 
 tummodo Dictum, ut textum epiftolx lobannese, aperte trartare abftinuit eodem 
 fere confilio, quo Latini nonnulli linem verfus oftavi de unitate Ipiritus & aquae & 
 fanguinis vel interpolafunt , ut Auftor libri contra Variniadum , de quo § XVI , 
 vel certe prorlus omiferunt:) ut videlicet per AUegoriam & defendcret Regulam, 
 & Inftantiam retunderet. Non dilfunili methodo in ipla Epiftola & hac ejus periocha 
 traftanda ufus eft. nam tota epiftola copiofe enarrata , trartatu X ad locum de Ipi- 
 ritu & aqua & fuiguine delatus, abrumpit : & tainen ait, P.ner ^ Filius ^Sfintus 
 fanEius unum funt. & rurfum, Diligamus Chnftiim. quern CkriftumP itfiim Ckyift-um. 
 Ouiseftifte? FERBP^MDei. ^ quomodo venit adaegrotos? Ferbum car factum eft,, £3" 
 hahitavit in nobis. Ne liic quidem Ferbum ut ex Epiftola lohannca mcmorarc voluit: 
 igitur hie quoque Evangelio pro involucro utitur, ut leitori infcio vim Epilt is 
 ingerat. Ommbus rationibus fubduclis, valde vcrilimile fit, Auguftinum poft eon- 
 verfionem in Italia codicibus ]}\t\o carentibus affuevilfe : delude in Africa , quum 
 codices Didtum habentcs naftus ellet , de ejus gernianitatc dubitalfc & dubium 
 inanfufe. Denique Auguftinum , & Hieronymum , & alios , ratio Jila , de qua 
 § XXV (iicemus, a Diclo , etiamfl id fcirent , aperte anipleftcndo , vidciur 
 deterruilfe. <oluanquain audoritas Ditli.* ii fcicruntj aoa valde augctur: finelcic- 
 I'uut, multo mmuii Loiiitur. § y^\U 
 
V A R. I I 11. V-. 7. S. 46f 
 
 § XXI. Vcrlus 7 port verfurn 8 legendus eft. 
 
 Qui codices Latinos § XIX citatos contulcre, vix quidc^uani de ordine veificur 
 lorumdoecut: neque libraiii quidani, dum modo ipfiim verlum 7 veltituerent , plu- 
 ris iiucrcire putarunt, »)UO loco cum exiiiberent. Euin iiuidcm verfurn odlavo pne- 
 mittunt in Latino cditioncs tantum non onincs, & mlT. cod. Berulinmfes ot\o; Itmrt- 
 Jis onus; cod. regius in marginc nianu cosva apud Simonium; apud eundem in mar- 
 ginc codex Cvlberiinas., quanquam verfu 8 pio/p'ntM carww ponens, lertionem Hy- 
 gino fuppdlitain iniita^ur; item cod. Cbarilinus & Colonimfis: Walafrtdus Stiabo ia 
 Glolla ordinaria feculo IX adornata: Concilium LaUranenfi A. C. 121 5 habitum, & 
 paullo ante Petrus Blcfcnlis in Scrmone XXIV. & veilio Anglkci vetus. Q,uo majo- 
 ve autcm conlenfu recentiora nionunienta tellantes in calo pratponunt, eo certius 
 cU, June le(itionem, qua: tellantes in teria prius memorat, cilb priniEevaui. Etc- 
 nim Latini cod. antiquiores veilum , qui liodie oftavus elt, prsniictunt, confcnfu 
 raagno: ut cod. S. Andrcm apud Lucam Brugcnfcm, (qui cum in lianc epiftolam no- 
 tas Icriberet, Lovanio cxul, plures conl'ene codices non potuit:) Berolintnjis qui- 
 tuof vencrandae antiquitatis: h'oMejani quinque, & in margine ^'oa^/fyawttj- alius: Ge- 
 mvmfis plus 700 annorura sftimaius: cod. in biblioth.Bened. S. Germnni Paiif. feculo 
 IX tempore regis Lotliarii fciiptus: cod. Heilshronnmfis in CI. lloclceri Tliefauro an- 
 tiquitatum laudatus; coA.Norilnrgmfis; Parijinus cod. Latinus in bibliotheca regia, 
 num. 3566 , annorum 50^ sitimatus : Portmfis unus : Rnnlingeiifis : exemplar , de 
 quo libellum ex prol'cflb edidit G. G. Richterus , lub titulo, Ur - altes Zmgnifs : edi- 
 tio Biblioiuni Germanica Mogunt. A. 1462 (in bibliotheca illultris Conliflorii Wir- 
 tembergici ,) & Argmt. A. 1466. & Augufinna A. 1480. & Norimb. A. 1483. & Aii- 
 gujl. A. 1518. & Latina ibidem, anno eodem. Alias ejufmodi Germanicas editiones 
 memorat loh. Fogt in Catal. libror. raiior. p. 99, 100. In exemiiUri Confiantienfi u- 
 troquf, inquit Erafmus, j7o_/i tejhnwmum aquae, fanguinis ^ fpritus, aeljeUum eratf 
 Sicut in ca-lo trcs funt, Pater, Vcrbum &. Spiritus, & tres uiuim funt. mc trat ad- 
 Jitum, tcllimonium dant, ntc j^rouomen hi. Annot. f. 770. Et ilc plane habet cod. 
 Argetiiintnfis apud Dorfch. Dill', cit. p. 6. & alius, alia manu, ibidem, & Schelhorni- 
 nnus. Eundem verfuum ordinem , fimt interpofito , tenet cod. Flormtinus apud 
 Burnetum; & Fcnetus, de quo § VI; atque adeo Corn. Imfmius in Concord, evang. 
 cap. 144. Minus nitimur iis codicibus, qui particulam /cMt adhibcnt, allegorise in- 
 fra notands indiccm: fed iidem tamen auCloritatem eo majorem conciliant ceteris 
 qui & vcrfum 8 ante 7, & inter utrumque particulam £rfervant. Habet bibliothe- 
 ca abbatise principalis MMrm^j inligncs codices Latinos, quorum excerpta (jusdam 
 nadti fumus. Ea, quod ad lumc locum attinet, He habent: hi Bibliis a B. Pmvhia 
 ohbatt tiojlro, (qui feculo XII floruit,) /fw verms ab ejufJem difdfulo f/ monmho noftru 
 Rkhmt dtfarftis , urfus i loh. c.ij). F.jifUmus^onavus ( qumqmm hoiic Biblia uun- 
 dumm cafha fufnnl dtvifa ) iia ftrmt reyentur: Uuoniam tres funt, qui tellimonium 
 dant in terra: fpiritus, aqua & fanguis: & tres unum funt. ET tres funt, qui telti- 
 moniumdant incjelo, Pater, Verbum & Spiritus, & hi tres unum funt. Jta qm- 
 quein / ibliisjeculi Xiy. Collator codicis mf. /t-Mm/j; Jejles in terra, inquit, fnu- 
 tidunt tefttt in toelo. At uon poteft certo monftraricod. valde auti^uus, qui iiodier- 
 
 K u u 2 uuin 
 
468 V A R. 1 I H. V. 7. S. 
 
 num ordinem habeat: neque quifquam, ut exillinio, fcripCor ecclefiafticus antiquum, 
 Eriam Durmidus, adeoque ipfe Roimnus ordo, circ. A. 730 conipolkiis, iiiagiio pon- 
 dere, teftinionium in terra ponit ante telliraoiiiiim in cctlo ; neque abliorret Prologus 
 in ep. canonicas: ut infra videbinius: item Cnjfwdorius, Figiliufc\ue, & ex Vigilio 
 IJidorvs Mercator, atque Etkerius, ut fupra § AVIII vidimus. In Cciffwdorn tixtu , 
 inquit Scipio Maffeius, timftrium tefiimoniorum terfiis frnecedehat, quod ^ in quibnf- 
 dam tnf]'. viri doEii animadvirterunt. Denique antiqua compendia capitum N. T. editi- 
 oni Gvxcz ik Latinse Parif. A. 1628 prspofita, fic habent: Tres in terra ujlmtur 
 Chriftum verum. hcmimtn, £ff tres in coelo verum Dei Filium. Coniplura hie obverten- 
 tur ; 1 . Neque Hentenius , nequi Zigerus quinquam notant de trajeUis his verfibus. Refp. 
 Hentenianus margo nuUas admilit annotationes ; Lucas Brugenlis, de quo antea, no- 
 tas fupplevit. Zegerus, &idem Lucas, & Eflii continuator, Bartholominis Petri, 
 citant etiam Hygini epiflolam , & tamen verfus in ea n-ajedlos reticent, jure igi- 
 tur exiftimantur idem in codicibus ml", diUiraulaHe, quali res nullius moinenti eflet, 
 IL Exemylaria Prologo ad efifi. canonicas itiJlrnUa kahent ordiuem hodic ufnatum. Refp. 
 Librarii de fervanda coi-itextus & prulogi convenientia parum foliciti fuerunt. 
 NonnuUi codices prologum habent, & tamen vel verfum 7 oniittunt, ut duo apad 
 Sitnonium , & tres apud Burmuim ; vel eundein poll oftavum ponunt , ut Floren- 
 tinus & Genevenfis., de quibus modo, & Arsentinenjis, quern ad Caroli M. feculum 
 refert Burnetus. atque hi ceieris funt potiores. Etenini ipfe prologus teflantes 
 in terra priore loco memorat. III. Sijrus virfiim de fpriiu ^ aqua £5* fanguim 
 non ab on, fed a k^j\ imipit. Refp. Ipfum on vertit £5*, uti mox v. 9. & cap. IlL 
 2.20. IV. Euchrins teftantes in terrayoftpo7iit. Refp. Ita congruebat Fovmulis 
 Eucherii , quaruni textum § XV retulimus ; ex codice IM, T. lie eura poiuilFe , 
 neutiquam apparet. Prxftat vel Iblus Cailiodorus, qui feriera textus, in Comple- 
 xionibus quippe , prelTe lecutus , teftantes in coelo lubjungit. V. Ed. Comp. ^ 
 verfio Armen. ^ codex , quem vacant ^ Eritannieus , vel etiam Berolinenfis , praefonunt 
 verfum de Patn &? f^'erho &? Spiritu, Relp. Id iplum argumento ell, exemplaria 
 ilia ad Latinam eamque minus vetuilam leftioncm hoc loco effe conformata. Caro- 
 li M. temporibus trajedtos elTe duosverlus, exifliraare licet, nam quid habendum lit de 
 conieftura eorum , qui pntant,Di6lum hocpercorreitores demuni Caroli M. infertum 
 elfe in contextum Bibliorum Latinorum,judicaripotefl ex § XVIII &pr£cedd. Mul- 
 ta certe turn exemplaria Latinaline hoc di6toexlliterant:eoque proclivius fuit,ut liib 
 iila tempora verfus, iterum repevtus, yelpolt tellantes in terra, /c7^i mterpofito , vel 
 ante tellantesin terra infereretur a plerifque. etenim in alio. cod. Muyenfi, (|uiGlot]ks 
 Strabi Fuldenfis & Anfclrai Laudunenfis habet, leculoque XII aut XIII fcnptus exi- 
 Ilimacur & textus ipfe & gloille primum ponunt tellantesin calo, deinde teftantes 
 in terra.' Vide autem, Ledlor, & experire, quara bene contextus tluat, duobus 
 verlibus ordini nativo rellitutis ; & quam opportune occurratur iis , qui feptimi ver- 
 fus interjedlu nexum verfus 6 & 8 turbari , non inepte dicunt. nam verfuj 6 & 8 
 indivulli funt; nee parenthefi, cui verfum leptimum Camero iacludendum putavit^ 
 opus ell: verfum autem 7 pulcherrirae excipit verlus nonus. Imo ipfam germanita- 
 tem verllculi de tribus in cffilo telbmtibus confirmat duorum verficulorum ordo. nul- 
 lus enim iuterpolator putalTet, tellautes iii terra ante tellautes in caiopoui debcrc. 
 
V A R. I I H. V. 7. 8. 469 
 
 To^ Flatnmiis. \{n\}e Laurrntianus, qucm ex ^Hffwto citavimus, idem eft, ni fal- 
 1 ir 'nucm ticlcribic h. Laeii lib. cit. pag. 265. Accedunt aln Fhrentinorum codi- 
 ces Latini qui cum or.iinen, veiliailonim liabcnt, pag. 258. 268. 285. Ferfus fipi- 
 mus Cam'crouis judicio , farcnthtfi indudmius ifi , ^ fextus conjungendus cum oUavo. 
 Nil opus parenthcii: lextus verlus cum oaavo conjuudhis eft per fe. 
 
 ^ XXII. Citcrioribiis demum feculis , Armeni , atquc ipfi Giaeci, 
 hunc verfum poftiiminio rcceperunt. » 
 
 De /frnwnfj eel. La Croze primum lisc ad mc fcripfit: Advtrfum'^ fnf. F fri. 
 mat triftoliU S. hannis ohfirvnndum tft , ftim verfum jam yridem ext,ire in codicitiis Jr- 
 nm«rim. Nam in ryiflola Gresorii fatriarchcu ^ in a[Us conciliurum 'ifenjis ^ Ada- 
 ntnfis , qnae Armrmce extttnt ajmd Galanum concil. farte I. cap. XXVIII. hie vtrfut 
 ttr iK'nnr ., fag. 436. 461 £5? 473- ^f^" vtro horum concilioruvi £<f epflola Gregerii 
 fair'uirckat auihcnila flint , ceUhata decimo quarto fecnlo incunte, annis i_^o6 ^1307. 
 Deinde , plura percontanti , luggeflit , mimris Armmiiu , id eft , CiHciae incolas in 
 communilnnn Lninorumfe intrufilje Kill fat cvk , nam fiimittr adhaejijje. Addit pra- 
 ter cetera , Editio SiHiorum Jrmenica dffcrifia ejJ ex codice Haijthoms regis Arm- 
 niat minoris , qui ^ fraefationem mttrii:am tditioni fuae addidit , qmd TioritucLtto-; La- 
 titu vtrti , e.v tditivnibus .Irmenicis Amftelodatmttfi &f Conftantinifvlitaua. Fertit etiam 
 tx Latino p-Jffitiones omnts Hieronvnii , qUiU in iifdm tditionibns Armtnicis exfiant, 
 Jtaqut nihil dubitanium ejl , Haythomm miilta addidijjc in editione fua ex verfione Fnl- 
 gata , ttfi alias vittrts Ithibnts whil follidtartrit. Ergo optandum tjjk , ad intcgrita- 
 ttm thtir.nJs Armenuat , nt conferri f^ffent editioncs , quas hahtmus , cum cvdicibus an- 
 tiquioribvs aetate Haijthonis , qui editmum juam paravtt , lit in yraefaticne fiia teftatur^ 
 tmno Chrifii 12^5. .!rmmicae aerae 744. Ediiiiuij illius manufcriptae Haytkonis frag- 
 nitnta authtniicafuftrfunt in biblivtheca regia Parifitnfi , ut mihi ^chroederus dim nun- 
 tiavit : Hfqut ufus eft Ffcanus in editivne fua Billiorum Armenicorum. Coiiferri pof- 
 funt , qxix dc Armenorura Latinifmo ex ilia a:tate memorantur apiid lac. Le Long 
 P I biblioth. facrx pag 279. At codex ^rmmiacus ante 400 annos txaratits (inquit 
 Sandius ) quem tidi apud efifopum ecclejiae Arimitiacac , quae Amftelodami colligitur y 
 kcum iHum {I \oh. V. 'j.)n(.n kgit. Append, iutcrpr. paradox. IV Evaiig. p. 376 f. 
 Apparcthinc, ab Avmenis dim Grzcos codices dicto cardites , dcinde Latinos di- 
 ftum habcntcs , fuilTe adhibitos. ^ec dubiiim , qiiin a Latinis item Graeci dictum 
 hoc rcpctierint : &. quidcm poft frc(]iKntiirimmn lUud Lateianenlc concilium , in 
 quo permagna hujiis dicti , Grxcis quoquc praEfentibus , conlidcfatio fuir. Sane 
 circa medium fcculi XIV in libro de Principiis fidci catholica: id allegavit Manuei 
 Caltias , Domrucantis. Habet etiam pcriocham Lcciionarium Graecoioim , cujus titu- 
 luscft ATc^-o'e?! et^^^ ^fw'- '^02. ad feriam V hcbdomados XXXV a Pafclia : 
 ex Latinis videlicet, nam Arabica vcrlk) in nubliea cjufdcm fcrise , ejufdem hcbdo- 
 mados k-ctiunc, ut Seldenus docet , peviocham non liabct. Habet Confeffiv eccle- 
 fis orientalis Part. I. qu. IX. oti rQv\ thh oi /M2^tv(hvtcc -i' 1^ «'■ cvct , ; 77aT«p> 
 c > .')oc , w T a-jiov ■^•iv'f "'/' xTc/ c( T(if/c €v ii''f- Conf. Cafp. a Lilien IVilll 
 facial". P« 50. il<itoct vtrfin N, T, tttograeca , editionibus occideWaJaum rclpoudens- 
 
4i'Q V A R. I I H. V. 7. 8. 
 
 Pari jure , veiTio SLn-onica vetiis , q-uje Diftum Jiabcre fcrtiir : & ItoiHua Bruccioli , 
 Vcn. 1532, quain clc Grsco faftani aitMillius, hac certe in parte Latinos cenfc- 
 bu!Uiu- codices elFe fecut«. Gluud Manuel Coikcas , DOMINICAN VS, & LeUmu- 
 rium Gvaicorum , Iiic ccrte interpolatuni , VENETlIS cditum , Vulgatje tranf- 
 iationis auftoritatem fequuntur 5 raininie miruni efh Pnus fecerunt idem Anuenii. 
 
 § XXIII. Remanent tamen vefligia periochee apud Giscos initio 
 letlx non contemnenda. , 
 
 Ircnaeus lib. IV. cap. XIV, cujus capitis lemma efl: hoc, Qtiid eft , quod ne- 
 mo cognofch Patrem niji fillus , £5? fer quot ocaifuues reveliH Filius Patrem : lie ait in 
 extremo : Ab initio enim affifte^is Filius fuo plafmati , revelat omnibus Patrem , qui- 
 hus vult £5? qunndo vuk £ff quimadmodum vult f'ater : ^ propter hoc in omnibus ^ per 
 otmiiii unus Dens , Pater ; £ff 2iniim FtRBFAI , Filius ; ^ unus Spiritus , £/ una fi- 
 des ^ fnlus omnihns credentihns in eum. Rurliim lib. V. cap. XlX. Super otnnia qui- 
 dem PATER , ^ ipfe eft. caput Ckrifti : per omnia autem FFRBFM , £# ipft eft ca- 
 put ecchfiae : in omnibus autem nobis SPIRII FS , ^ ijft eft- AUFA viva, quam prae- 
 ftat DominusinferecieCREDENTIBFS, &? LILlGENTIBrS fe , ^ fdentibus, 
 quia unus Pater , qui eft fuper omnia, ^ in omnibus nobis. TESTIMONIFM per- 
 hibet his ^ loannes Domini difcifulus in Evangelio , dice7i,s , In principio ^c. Bis re- 
 fpicit locum Eph. IV. 4 feqq. led an i'lmul obverlata Irentei animo fuerint verba 
 epiftolse periochjeque Johannes , judicet ledlor. certe S. Trinitatem commemorat, 
 & in ea commemoratione , ut AugulKnus , de quo § XX , Filium Ferbum appel- 
 lat : Ferbi autem appellationem , in mentione S. Trini talis , aut nullus N. T. 
 aut liic lohanneus habet verliculus. Quod li Latine potius jam txim , 
 
 quam Greece , veriiculum in lolianne legilTe videtur Irenseus , antiquitate tameu tua 
 Latino interpreti pondus addit. Athenagoras vero , in Apologia , Chriitianorum ei- 
 fe ait , nolle , T'tq « t« TiaiSoc, vr^o/; toi' TraTi^a. svotjic , tiq ii t5 vraTi^og ttqc^ tov 
 vtov xotiuv'icL , Ti TO 'Tivii^y.a.' Tig H TUN T020TTX1N ENil^IS , >(^ AIAI- 
 PE2I2 ivdu'ivuv 1 t5 TTViVfxctToc , tS vraiScg , t5 yrarQii;. pag. 98 Icq. ed. Re- 
 chenbcrg. ubi etiam t«'t&)v vel h tw Tptcov ^ pro H tov tocthtcov, legi polfe cenfet 
 Conr. Geliierus: proxima veto ledtio eft, H THN r TOTTaN ENI22;i2 , JRI- 
 FM HORFM FNIO , five FNITAS. ivoxni; eft , quhtmum funt : Siai'^itrn eft, 
 quia tres funt. Mirum , ni loliannem refpexit Athenagoras , LXX circiter amiis 
 poll lohannem. Non multo poll , Clemens Akxandrinus , vel qulfquis illas m t<Sv 
 7i(ii(pmi>tu>v 'izXo--yd(i ad Theodoti epitomas adjecit , fcriptor certe vetuftiili- 
 nius , h^c notavit , Tots m (7.pQ!Z7;c l7ra;coA«0« , iVa <I>TAA22HTAI tS Qi£ to 
 a7<si. vrav p/wa i;a-TOu\ Itt] Suo tj^, t^iwv /ua^TU^oiv , Itti ttclt^oc; <cq vti k»] a7''« 
 TiviVfjiciToc,' i'^' oi)v MAPTTPnN ks^ BOHGilN etl ENTOAAI XvyifJ.ivai a)TAA22E- 
 20AI ocpftAya-zii. fol. 575 ed. Commelin. Alludit fcriptor ad loca Matth. XVIII. 
 ]6. XXVllI. ly. 20. fed intcrveniente utique loco i loh. V. 7. coll. v. 3-21. 
 Minus apeita allegaudi ratione ufl funt hi fcriptorcs , ex temporum luoruni coii- 
 fuerudine , ad cjuam alia caufi poterit adjici ex § XXV. Tale illud BafilH M. Be- 
 rn i§ Ferbum ^ Spiritus , una Dtitsis ^ Jhla adonmd» ( Ti^oa-Kuvmyi,) lib. V. adv. 
 
 Eunoni. 
 
V A R. I I O H. V. 7. 8. 471 
 
 Eunom. Raris (i. c. paucos gcmellos habendbus , qui in fuo genere peculiares e- 
 rant,) codicibus epiltolicis ufiim fuifle hunc Bnfilium , patet ex iis ,^ quae fupra ad 
 Eph. I. I notaviinus. Inter Athanafii vero opera exftat SiaXiKToc, five Dialogus , 
 cujiis auftor Athinafiuin & Arianuin qiicndam in Nic^na fynodo coUoqui facit. ibi 
 port longam difceptationcm Athanaliusin cxtremo baptifmum kudat , datum fideli- 
 bus if Tw r^iTuax.apicf, ovc/uLafria., id eft, in nomine leMreTrinitatis : ac'ditquc, t^oc 
 ^i TKTo/c '7rci7iv iwdmc $ct7xu 1 "Ji oi rQii(; ro tv ihtV ffUfter hate vmnh lohannts 
 iuit^ EtHtrts tnmmfunt. ac turn dcmum Arianus viiitas dat nianiis. vert huti , 
 injuit , omnu,qui ijicim hahnt fidim. Au(5iorcni collocutiunis, eruditi liodicdoceuc 
 elTe Miixinium Confeircirem : qui A. C. 640, monaftcrio fuo , propc Conftantino- 
 polin , rclic^to, in ^Ifricain ivit: A. 645Roniam venit : & A. 655 Coiidantinupo • 
 lin vi retraftus eft. Vnde coUigas , Maximum , Didli luliannei , ante hac libi 
 ignoti , apud Afros fuilTc potitum : eaqiie re cxultantem , ipfius ])\6h oniandi & 
 produccndi caula Dialogum fecilTe. Quod fi quis Maximum nuu agnolbit, alium 
 tamen au(5torcm mininie incptum , & fatis antiquum , & codicibus AlVoruni , iilquc 
 Gra:cis, fretum , debcbit confiteri. nam multa didh ex N. T. ( ne de LXX inr. di- 
 cam , ) CO modo citat , qui codicibus Africanis rcfpon.fet : & hoc didhjm , Ins 
 unumjunt, li illc cxyc/jo/Zo duntaxat aliquo , ft ex Zri^'WJ monunientis id rcpctillet, 
 ft allegatio ex uUa parte ininorem firmitudinem liabcret : quomodo /tthamifius ^ (}\-x.- 
 cus doctor , CO utcns potuiilct introduci V quomodo au(:'tor totius colloquii coro- 
 nidem ac fummam in eo pofuiHct ? quomodo lohannts id diccre dicerctur ? quomo- 
 do dcnique Arianus , diu reluCtatus , cederet V Vix plus liuic Dialo^o tribui potcft, 
 quam tribuimus niodo. Latinis Afronim codicibus notitiani Didti line dubio debet 
 •uCtor illc : in Grsecis an deinceps vcpcrerit , cunlidcrent eruditi. 
 
 Veftigium ctiam Grsconim codicum fervat Prologus ad epiftolas Canonicas : 
 quem , in editioni bus Latinis reccntioribus minus obvium , hoc loco totum exhi- 
 bcmus. ' 
 
 Nan it a eft or Jo apud Gricos , qui integre fafiunt , fidtnique reFtam fecimtur, 
 tfiflolarum feptem , quae canonicae nuvcUYantur , ficut in Latin;s codicil us invenitur ^ 
 lit quia Pctrus eft frimus in ordine ayiftokrum , pimae Jint ttiam ejus epifttlac in ordint 
 ceierarum. feifij'it Eviingcliftas dudiim ad lerit.itis lintam corrcximus , ita has yrofirio 
 ordini Dee juva Ut rcididinms. Fft enim pim.i earum una lacuhi , duai Fttri , tres lo- 
 hannis . £5" luJ.u unit. f^u,ie Ji Jicut ah tis dis:tftat fuut , ita quoque ah intcryrctihus fi- 
 ieliter in LatmumicrtercniHr ihquium : nee amliguitaiem hgtntihus facerent ., nee fermo- 
 num fefe varittns imyugnaret , illo fraecipue loco, uhi de unitate trinitatis in yrima lo- 
 hannis tppoh fn.f.,uiH tegimus : in qtm eti.nn , ah infidtlihus trinslatorJbus , vinltum 
 erratum e^e a fidfi vcritatc a >mpcr\mus , trium lanlummodo vocahula , hoc efl , aquae, 
 fanguinis cc fp.ritus, jm ifja fua editione yonentihus ; ^ Patris , Verbiquc ac Spiri- 
 tus \c\ymow\m omiltentihis y in quo tnaxime ^ fides catholica rohoratur , i^ Patris 
 ^ Pilii^3 Spritus firuii una divinitntjs fulftantia comprohatur. In ceteris vero eyijio. 
 lis quantum a wftra aliorum diftet editio Unoris frudentiae derelinquo. Sed tuvirgo 
 ChrijL Luft„.!-ium , dum a me impni/ius fcriyturae vcritaicm inquiris , meam quodanuno- 
 i. finttlmcmtnmdvrum denlilui iorrodendam exfonis, qui tne faljarium ccrrupormqui 
 
 fanUa- 
 
472 ' V A R. I I H. V. '7. 8. 
 
 fanUarum ^ronunciant firipturarum. fed ego in tali ofere nic aemulorum tntorum invi- 
 dentiam firtinufco , nee fat^ae fcrifturae veritatem pofcmtibus denegabo. 
 
 De au6lore liujiis prolog! multum difceptatur : nos alium conferemus Prolo- 
 gum , in A6ta. Canit ffalinijla : Amlmlahunt de virLutihus in virtutes, foft apojloli 
 Pauli efijlolas dudumuno volis volumim translatas , Doranon £?' Rogatiane, chariffimiy 
 aftus apoftolorum comfdlitis ut transferam in Latinum. quern lihrum nulli duhium efi 
 a Luca Antiockeno firte med\co , qui poft?a inferviens Paulo apofiolo Chrifti facius ejl di- 
 Jhifulus, fuiffe editnm. Cervices f remit imfojit a faifius oneris magnitudo : quia jludiat 
 invidorum reprehenfiune digna futant en quae fcribinms. illorum nunquam odio £? dttrn- 
 Eiicne , juvante Chrijlo , meum fikbit eloquiuin. ^ctus apoftolorum nudam quidem vi- 
 dentur Jdfiare hiftoriam , ^ najhentis eccle/iae infantiam texere : fed fi noverimus , fcrif to- 
 tem eorum Liicam ej]e medicum , cujus Inus efi in evangelio' ; animadvertemus fariter^ 
 omnia verba illius , animne languentis ejfe medicinam. Proxiina hsc periodus, AEtus &c. 
 in iplius Hieronymi ad Paiilinum epiflula exlkt : fuperiora , alius adjecic. neiiue 
 enim Lucam medicum unus Hieronymus duobiis fcparatis locis commcinoraret. Ex 
 omnibus prologis , in Novum Tcuamentuni , una , in Evangeliilas, ad Damalum, 
 prsefatio, certo ell Hieronymi: reliquas, luijus cxemplo , alii parrira ex Hierony- 
 ini comm-entariis & catalogo , partim de fuo appofuerunt. Et quidem pro- 
 logum in epiflolas canonicas idem , opinor , qui prologum in Afta , per 
 Hieronymi perlbuam fubjecit. Neque tanien utilitatem prologi in canoni- 
 cas amirtit locus de tribus in cctlo tcllantibus. parum enim interefl: , quo 
 intervalio vel poll annum 400, vel ante annum 800 fcriptus fit , modo in- 
 tra hoc fpatium lit revera fcriptus ; id quod dubium clfe uequit. Nam poll C«- 
 roli M. tempora ita communiter receptum ell apud Latinos diftum de S. Trinitate, 
 ut line notorio mendacio Latinos ob ejus omiilionem reprehendere , eofque cum 
 Graecis comraittere nemo polfet. Sane compluribus circa tempora Caroli Calvi co- 
 dicibus infertus reperinir prologus : neque folum Lijranus , fed etiam f^alafridiis 
 in Prologum coranientatur ; quare Prologus jam feculo IX vetullatis opinione ( & 
 quidem Hieronymo eum uterque adfcribk ,) valuerit oportet. Denique Petri epillo- 
 Ise , quum fcribebatur Prologus, ante ceteras Canonicas, v quomodo habet etiam 
 Cajfwdorus m Complex. & Adumbr.) & Canonicje continuo port Evangelifias apud 
 Latinos erant poni folits : abs quo ordine ut Hieronytni praefatio ad Paulinum abell, 
 flc Akuinum , cui Carolus M. recognofcendos demandaverat codices , valde ablu- 
 dere , demonllrant Prolegomena Wetllen. p. 89. Ell igitur fatis antiquus Prolo- 
 gi audtor, ( Cailiodoro fortalfe & cosevus & laniiliaris, ) & pondus habet non me- 
 diocre. Grmcorum eum codicum expertem non fuille , liquet : nam inde ordi- 
 nem canonicarum repetit epillolarum. Indidem vero fe Diftum de S. Trinitate 
 rellituiffe ligniticat. Grseci codices , quibus hodie utimur , fere omnes Prologo 
 funt recentiores : eo igitur tempore , quo fcriptus ell Prologus , potuit audbor ejus, 
 fl non plures , at unura codicem Grscum videre , Difto illo fulgentem ; quamjuam 
 ah ipfo lohaniiis jevo perpaucos Grsecos codices , Didlum exhibentes , exllitilfe , 
 pro certo habemus. Nunc flurima manuicripta , qii;i: Ger. a Mafiricht in Notis ad 
 h . 1. coiTOgat , & XIF tejies Graecos , quos Twellfuts , pagina Woifii 302 , cnu- 
 
 mcrat. 
 
 1 
 
2 
 
 V A R. I I H. V. 7. 8. 473 
 
 mei-at , <S: hxc , qus ad § III & dciiiceps fublegimus , Ledlor , velim , ferio iiivi- 
 cem confcias. Diieram ab co uavatum iri dices , qui , unum duntaxat tellein ake- 
 nimqucGrxcseauct'iiutis cilc, utcuiKjue probaverit. Qui finnos tclles ex. Graeca 
 uicitiuicate producet , gratiain ab ecclefia mibit. 
 
 § XXIV. Periocha hxc non efl: Glofla ex allcgorico fpiritus & 
 aquse & fanguinis interpietamento confitla. 
 
 Allegoriain Aiiguftinus (luidcm dedit , vix venturam in mentein , fi unitatera 
 fpiritus & a(]ix &. languiiiis , ik unitatem Patris & Filii & Spiritus fan6H aliter 
 coiK.iliare potuillet : caiicmijuc tainen deinccps allcgoiia Euchevio, eoquc telle, 
 pluribus placuit. Et liiiic quo(]ue fadtum videtur , ut nonnuUi vcrfum feptiinum 
 poll odiavum , native quidcin loco , led paiticula ilia Jicut , quam I'upra nutavi- 
 mus, iiiteipolita , icllitucrciit. Scd ante Augullinum nemo patruin , qua crant 
 limplicitate in Icriptuiis citandis & intcrpretandis , de tali allegoria cogitavit. Cle- 
 tirnis A\cX2indT\nus \n .idtiiiihratronibus : Quia ties lunt, qui tellificantur , fpiritus, 
 ptnii ejl vita : & aqua , quud ejl regemratio ac fides : Si fanguis , quud ejl cogiutio, & 
 n tres unum I'unt : in ialvatore quifjoe ijlm funt virtutes falutiferae, Iple AuguUinus 
 invitus & neccllitate quadam coactus ad lianc quali aiicoram laciMiu confugit. vid. 
 § XX. Cypriano cam quidem adlcriplit Facundus : fed Facundus baud dubie ex Au- 
 gullino , quern videret allegoriam lohanni adfciibcre , banc etiam Cypriano ad- 
 icripiit ; nequc alitor potuit , live ignoravit periocliam five dillimulandani pufavit. 
 atque ante tacundum Fulgcntius 1. c. nullam ncque lobanni neque Cypriano allego- 
 riam tribuic : quod is tamen , 1\ ratio uUa tuliilct , facile fecillct. nam mox ibidem 
 allegoriam Cj'priano ex Daniclc, Cypriano non melius convenientem , allingit. In 
 fc'xemplari rcgio , num. 2947. circiter 500 annorum , e regione borum verborum, 
 (BT( rpuq H'Tiv 61 f^.cn>iVf^iiVTti iv rri ")« , to Trt-if/wa nffj to uSui^ <«) to cLifxa. ^ hoc 
 Icbolion legitur , tktjs-^ to Trvixju.a. to ivyrjv yj\ ttixthq nat^ ciijtcc, lavTi. & c re- 
 gione horum verbonim , »c^ ol Tctr, tlq to i* ihi , haec nota efl: addita , Turfri uia, 
 {jtjrr.; , t'li ot-<. Item in Cod. Colbert, num. 871 praiter lisc verba marginis , u? 
 6fi? , uia. Oii/TKi , addidit fcholiallcs , uct.i;;rv(>'tx t« &s« t« TraTpoc ksh t« ayi< ttv-v- 
 uaroc, , ubi tk vtn vel pro t« G«« legi vel poll Trar^oi; inferi debet. Vid. Rich. 
 Simon. Hilt. erit. N. T. c. 18, ubi plane contendit , ex ejufmodi fclioliis allegoricis 
 natiim ciVe verliculum. Veruntamen haec fcholia vel ex Augullino vel ex ipfis codd. 
 Latinis verfum yexhibentibus elle defumta , liquet, nam cod. iile regius , iv tS yyj^ 
 quod codices mere Gracci non habent , habct ex Latinis : & cum rcgio Colbertinus 
 apcrte confpirat. 
 
 § XXV Non tarn inciiria librariorum fa£liim eft: , ut in moiui- 
 mcntis plerifque pritcrniitterctur hicc periocha, aut dolo Arianurum, 
 quam confiiio virorumecclcfiaflicorum quorundam. 
 
 Qui Didlum dcfcndunt, non ideo caufas , cm- in tot exemplaribus defic , pro- 
 duccrc tcueniiu- ; U'cs tamcu admodum caufas profcrunt : liiatuin fortuitum ex iil- 
 
 o o dcm 
 
474 V A R. I I H. V. 7. 8; 
 
 deal verbis intextu recuri-entibus , fi-audem Arianorum , difciplinam Arcani. Noit 
 cafu quidem , fed confilio prjetcnniirum agnofcere Diftum ii debeiit , qui voculas 
 in una de textu effe contendunt ; prsefertim li tres eos , qui in ferra teltantur , an- 
 te tellantes in cceIo legant: (ed hintiim ex verbis, Tres unum fiiut , recurrencibus, 
 plane allegare fas eft iis , qui voculas in terra , & in cuelo , line quibus certe len- 
 tenria conftat , coll. loh. VIII. 18. XV. 26. 27. pro interpretamento habent. 
 Enimvero has voculas in iis tantummodo manufcriptis & fcriptoribus legi , fuo 
 loco videbinius ; qui fi item foli Diftum de Patre & Verbo & Spiritu fanfto firma- 
 rent , mininie fufficerent. atqui prscipui fcriptores, quorum allegatione Dictum ni- 
 titur , id breviter allegant, line verliculo de tribus in terra teflanti bus , fine vocu- 
 lis , in terra , in coelo. Sane MEDIA ell leftio , quse verfum de Patre & Filio & 
 Spiritu iandto admittit , & tamen voculas in terra , in coelo, omittit. Frans Aria- 
 norum pro difto primitus certe omifib allegari nequit. nam ante natum Arium , Graj- 
 ca jam pleraque exemplaria hoc Difto, plerofque patres notitia Difti caruiire,o- 
 mnia monumenta clamant : ac viciifnn Arianos in Africa hoc Diftuni legilFe , § 
 XVI obfervavimus. Poftea quidem Arianos c^uofdam libentius iis alFeniuros fuil- 
 f e , qui Dif^luni prstermitterent , quant iis, qui Icgerent, facile cxillimes: fed quae 
 hodie fuperfunt exemplaria , a Catliolicis potius , quam ab Arianis , quorum li- 
 bros illi delevere , funt profefta. Quod rcliquum clt, efficacilliniam cogimur agno- 
 fcere praetermifli Difti caufam f quae Scbtlftrateno quocjue in mentcm venit ,") difiiiili' 
 nam Arcani. Hsc feculo II eft introdu6ta : ha:c jam turn multos , ut apparet , in- 
 duxit , ut initio a codicibus publicje duntaxat lettioni deltinatis Diftum removere- 
 tur , qui ceteros brevi tempore apud Grjecos abforpfcrunt. Uuantivis pretii locus 
 eft apud Oirvjfofionium , qui ad 1 Cor. XV. 29 obligationem credendi rcfurreftio- 
 nem mortuorum probaturus , Symholum, quo baptifmi candidatus S. Trinitatem con- 
 fitetur , folicita arte propter t«c dij.v.nm, fic preterit , ut folum denique articu- 
 lum de refurreftione mortuorum , inftituto fuo neceffiirium , proferat. Praeter ce- 
 tera lie ait , Jprte dicer e non audeo , f roper eos, qui nonfunt initiati : dicam autem tt- 
 tie. fofi recitatmmn myfticortim verhorum illorum ^ terrificorum , ^ t«c (P^iktQ^ x,ct- 
 vovac rm in t« OTPANOT zanviXQivrcov AOrMATUN trcmendos canones dogma- 
 turn ex coeto demifforum , hoe quoqiie in fine affonimus , uhi tingere volumus , juhentes 
 dicere, Credo mortuorum refurretiiomm , ^ fnfir hac fide tingimurr. Hinc idem ad 
 Matth. XXViU. 19. Chriftus , inquit, to fxh ttj^/ AOFMATilN , to ^i yn^i hro- 
 ?^av fartim de dogmatis , partim de fraeceptis mandat : ^ juhet difcifulos in crhem ter- 
 raeeffundi, -Trc/'rav a-uvrof^ov hSaiitaT^icLV i'yX^(l^'^°^<^ '^"^^ ^"^ tS /SaTTTicriiiciTo^^ omnem 
 com^endiariam dcHrinam committms , quae ftr laftifvmm iraditur. Plura tarn ilhiftri 
 loco non eloqui inftituit Homilcta. V troque loco doftrinam , de S. Trinitate, afo^- 
 »wfltij accenfet , i. e. arcanis dotlrinse capitibas , quse to/c x-yn^vyuaai capitibus turn 
 publice prsedicari folitis opponuntur : rarfumque Bafilio M. inter dogmata eft be- 
 nedi(5Iio aquae in baptifmo , apud Suicer. T. I. Thef. col. 934. Curate Cafaubo- 
 mi s , iVon r«m_/po , inquit, inter fiknda mi^fteria dcEirinam de SS. Trinit.de Incarna- 
 tione I. C. ^ fmilia cafita evangelrcae fraedicationis : fine quorum notitia Chriftianus 
 tjj'e nemo fiotejl .- non eji tamen ignorandum , in tradendo mtjjlerio Trinitatis fummcpert 
 
 • iavijji 
 
V A R. 1 I H. V. 7. 8. 47§ 
 
 iffe vtUrts , nt apud paganos aut chriftianos adhuc infirmos it tanti ixrcani rationt tt- 
 murt verba futrent. Kkcic. XVI ad Baron, n. 43. ubi plura coUegit ; unde limitad 
 queant , quK Kettncrus difputat p. 25. coll. p. 56 feqq. Plane iis, qui baptizan- 
 01 erant , paullo ante pandcbantur , cum ipfa Oracione Dominica , interiora doftd- 
 nz chriftiajia:. unde liicronymus , ad Panimachium : Confuttudo apud nos ifiiufmcdi 
 tfi , vt btJ , qui bapixanii funt , jftr XL dies fnblice tradamut fanUam (^ adormdim 
 Tnnitnttm : & ad bajitifmi dcmum t»ijjltrium accedences dottrinam dc ChriftiL'.ita- 
 t« accipere folitos fuiire, docct Eufebius lib. IX Pcmonftr. cvang. c. 6. neque ba- 
 ptifmi iplius fpe(ibtores crant ccteri Catechunicni. Quibus piaefcntibus , fideles, 
 CO certe tempore , quum maxime vigebat rccondita Tlicologia ( dc qua conferri 
 poteil G. T. Mejeri commcntarius ) abllinebant apertiore S. Trinitatis mcntione. 
 Kotare autem juvat apertae mcntionis gradus. nam fonnulam Mattli. XXVIII. 19. 
 minus apercam ccnlcbant , quam fymbolum. v. gr, Vigilius lib. XI ad Tlieopli. 
 Vuam Iff* «0H ttrrn , inquit , tos Dominus , qui fidei facrammtum afoflolis tradens 
 iictt , Euntes nunc doccte omnes gentcs , baptizAntcs eos in nomine Patris & Fi- 
 lii & Spiritus fandli : nee ntn £5? ilia wj^tw £5' hatd conftf^o fidei , TMO IPSA FI- 
 DES SAXCTORVM ^ teflamentum , quod diffofuimus ad Patrem ^ Filium £5" Sfiri- 
 tum JanSlntn , ad ficrum laiacnim regenerationts vmieutes , confejji fie , Credo in De- 
 um Patrem omnipotentcm , & in Icfuni Cliriftum filium ejus unigenifum, & Spiritmn 
 fancl:um. Similiter in Liturgia Chryfoltomi , frcqucnti fac^ta S. Trinitatis mentione, 
 mittuntur dcmum Catcchum'eni : fed aliquanto port , ubi facerdos dixit , Oflin, ofiia 
 fruitnttr ibdamus , leftor continuo Sijmbolum recitat. confer de Symbolo Apollo- 
 lico & Athanaliano ctiam Latinis Qibticeri folitt) , Durandi rationale I. 6. c. 89 « 
 ubi alicnior qua:dam ratio addirur. Porro cmni Synbolo clarins cit didhim lolian- 
 neum de Trium unitau (quorum illud idcirco nonmagis proferre dubitavit Vigilius, 
 quam hoc; ) wquc arcanum quicqiiam in Sijmholo remanfijpt , fi dictum fuiffet fiubli- 
 ct notum. Itaque Grseci nunc locum a codicibus publics leftioni deitinatis (uti 
 hiftoriam adulterae, v\d. volT. loh. VIII init.) removerunt : quo fa(^him ell, ut ab 
 omnibus plerifque dcinceps Gricis librariis & interpretibus omitterctur. Pari coh- 
 filio {c\uod ma yimojttre obfervandum eft ' confellionem illam ab vEtliiope cunucho 
 in ba\uftno cditam canccllavcrunt. vid. var. Atl. VIII. 37. lidem autcm Afri con- 
 fcllionem illam , & Didlum lohannis , confervaverunt : quamquam hi ipfi Di(^tum, 
 quodam quafi pr^ludio feverioris reticentije , antcquam nerlccutio Vandalica cos 
 compuIiiTct, non ram allcgarunt , quam indigitavcrunt. Hac fcmcl dc caufa quum 
 omitti ccentum elTct ditlum , & illud , unum fumus , loh. X. nunt]uam non cita- 
 rctur: catliolici hoc , Trts funt , Paur ^ & reliqua , minus citarunt : vcl quia il- 
 lud loh. X. faiis crat : vel ut occurrcrcnt abufui non tarn Sabcllianoram , quibus 
 nniias aqu.v Ike. protinus reponi potcrat ; quam Arianoruni , nc unitate aquat &c. 
 contra unitatem Patris & Filii & Spiritus S. abutcrcntur. quod ipfum valde refugit 
 Auguftinus § XX. Ex eadcm arcani difciplina , Grsecorumque imitatione , ftrtinu 
 vidctur , ut apud Lati*(is & in codicibus <ii: in folcnni Lc(ft;ione , hanc periochani, 
 aliis fcribi & recitari foliiam , alii praetermittercnt. loh. Btlcth , qui circa Bernhar- 
 
 O o o 2 di 
 
1 
 
 ;^7<5 V A R. I I H. V.7.8. 
 
 di tempora floruit Pariiiis , Dehent , inqiiit , inaUavis P,yfchae NO FEM did ieUio- 
 ms ex y^focnhjffi ■, quod ojlenditur fer reffoiifotium , D'igiius cs Doinine. ideo enim 
 rtffonforium nommatur ^ quia, ut jam faift riiEtnm efl, ktiioni , quae fraecejftt , debit 
 riffondcre. Nee efi quod quis ohjiciat in (nolh'aj aitnti , qualihet dbminii:a . refjion- 
 forivtn did de Trinitate , quum tavim de ea NFLLA kWo rcciutur. Fuit enim illud 
 itn in PRIM I TIVA ecckfia inftitutum , tit videlicet Jingulii diehus dominids dicen- 
 tvr £5? leBio nona ^ reffonforiuvi. de Trinitate : fed quia LECTIO ILLA IN BIS- 
 SFETTDINEM ABUT , tantwmmodo reffonforium retnanfit. Explic. divin. off. 
 cap. 121. At Burandus Sec. Wll lie fcriplic , Secundum Rom. oniinein leguntur 
 novem leWones in dominids a Pufcka vfqiie ad Pent. — In efijlohi vera in fide injlruiinnr. 
 — oftendit fidem. fer tejiimonium in coelo ^ in terra £5" in cofifdentia. In terra cum di- 
 
 tit: Tres lunt, qui teftimonium perhibent in terra , fpirirus , aqua & lan^^uis 
 
 & hi rres unum funt. — Tres perhibent teflimonium in -carlo , Pacer in voce, Ver- 
 bum in came , Spiritus in columha : & lii tres unum funt. lib. cif. c. 97. Belethuin 
 fere fublegit Diirandus , & iioc loco defec^hnn illius confelluin , aliunde , videlicet 
 px ordine Romano , fupplevlt , Tub verlum de Ipiritu & aqua &. ianguiiie , vcrluin 
 da S. Trinitate ponens , qui polica in aliis Millalibus efi: praepoiitus. Atque hujus 
 ipfius verliis de S. Trinitate intuitu lianc pcriocham lc6tioni ibleiini dcflinatain olim 
 efle , teftantur omnia. Hac ratione , quum amotum effet Diitum , alii , qui poll- 
 ea in illud inciderunt , etiam ad prycidendum abuiiim Arianum , ut Relbr ma tores 
 nonnuUi fecerunt , eo abllinuerunt. Honori certe patrum non iniiuicior ell dortri- 
 na arcani , quam ellet plagium Arianonim , quod line focordise culpa non ani4nad- 
 vertere patres non potuilTcnt. Hxc praetermiili Difti caul'a fatis late patet ad co- 
 dices GriECOS hodie luperllites , longe antiquior ipfo Alexandrine : eademque, 
 duabus illis luperioribus caulis additis , hanc facile vim habuit , ut Dittum multis 
 jgnotum , multis dubium fjeret , ac propemodum ex iis , quse Icripta lunt , exci- 
 deret. Certior tamen elt pra;termiiiio , atque adeo ipi'a germanifas hujus didti, 
 fluam prastermiilionis caufe. qui cimelium aniiiit & invenit , etiamli , quo modo 
 amilllim fuerit , ignoret , tamen agnolcit & recuperat. Tarde , ut arbitror , ex- 
 fpirabit, fufpicio hiatus hoc loco ex homoeoteleuto nati. llomcLoteleuton (juidera 
 quantam in hiatibus vim habere fuleat, paiiim animadverto : led in prsel'enti loco earn 
 cauiam valere non poll'e , evici , ni lallor. Contra, verficulus liic nuUo modo tan- 
 quam aflumentum reputari potelt, a Latinispatribus , Di6i;o ipfo carentibus autgau- 
 dentibus ; notis , aut deperditis ignotisve , antiquiillmis , reccntior.iburve, profe- 
 ftum. Sufpicionibus quoquovcrlus indulge : nil, ubi conlHtas , rcperics. Taui 
 mature , tarn lerio , tam paiiim gentium , tarn perpetua aetatum ferie allegant. 
 
 § XXVI. Teftjmonia Diftum comprobantia , fe invicem valdc con- 
 firmant. 
 
 _ Hoc ut appareat , primum loca Scripture , in quihus fiihinde conveniunt , vi- 
 debimus. I. Gen. I. 2 jnanis ^ vacua , Vulgatus. invijihilis fcf inccmpo/lta , luter- 
 preslreaxi, 1. i. c. 15. Tertuiiian. adv. liermog. c 23 &c. ConlcUio fubllune- 
 
 rico. 
 
 _j 
 
V A R. I I H. V. 7. 3. 47^ 
 
 liro. II. lefa. XL. 28. Dtus fmfhtrnus — no?i lieficiet wque lahonihit ^ Viilg. D^ 
 vs attirnus mom tfuritt , lit tefialur fir Efajiitn , Tertull. c. pfych. c. 6. & fic 1. 2. 
 c. Mircion. c. 22. &: aHv. Pia\. c. 16. Pliccba*!. c 8. Deus attirnus — mn ffurict 
 ntqut lahoraUt , lib. 3 ad Tlieoph. HI. lef. XLV. I. Haec didt Boviinus ckrijio mco 
 C-)ro , cujus affrehenii dexttram , utfuljiciam nnle fackm ejus gentes : ^ aperiant co- 
 ram to janitas , ^ port (It non daudentur , Vulg. Stc dicit Doiiiinus Deus Chrijlv mco 
 Ponrino y cujus ttnui dtvUram , ut txauduint ilium gentts — afeiiam ante ilium pnrtiis, 
 (^ civitatejt tun davdcnlur Hli, Tertull. c. jud. c. 7. Hatr dicit Doniimis Chrijlo mco , 
 emi ttnui dtxtcram, ut obaudiant cum omms gentes , 1. ;. ad Tlicopli. Hiuc didt Do- 
 miuns Cbrifto mto Domino . cui tenui dixteram , £5* ohedirt faciam ante eum owns gen- 
 
 ttj ayni.im ante eum fortas, ^ civitales non cliiud(ntur. L\b. c.Vmim. IV.Ahuili. 
 
 IX. 4. malit , Vulg. nequam , TcnuUianus , Cont'elllo fuh Huncrico. V. Mi nil. 
 XU. 31 fin. To?c ai'-irfiv-^.o/c omirtit Lat. yfrmen. & al. & flc Dify. Nicaen.t. VI. JViaifli. 
 XVIl. .^. dilc^us , Vulg. dileUijJimus , Cyprian, ep. ad Ciccil. & lie lib. c. 'N^'niMii. 
 VII. Match. XXI vcrfus 2y & 30 tranrpominiur in verfone ylrmenn ik. in Diff. Ni- 
 catna. nee longc a'riunr codices Laf. quos Angudinus & Hicronynius viileruiir , 
 aptid Mill. \'1I1. Mntrl). XXIV. f\. 36. congiuunt apud cundein codices yffris 
 proximi , & DiCp. NicaeH<i. IX. Mattli. XXVIII. jy. ^-r , it; Cam. Marius FiH. uc 
 lie 1. I & II ad Theoph. X. Luc. XVIII. 7 (x.>fy.Tu.'feivorum lib. c. Varim. (i Ar- 
 meni. XI. loh. L jt, fanguimhus Y u\g. fanguint Tertull. & lib. II ad Tlieoph, 
 
 XII. lob. III. Ti. caro eft fyirnus eft , \ uig. caro eft , quia dt came natuin eft — 
 
 jyiriuistft , quia Dus Jjiiitus eft. , Tertull. &liclib. c. \ ariin. Sic, nuod ad com- 
 ma de Spiritu att.net , Cyprianus , Auguflinus , Expof. fid. ad Cyrill. apud Ilie- 
 ron. aliique , & Difp. Laodiccna , & liber IV ad Theopli. XIII. loh. VIII. 58, 
 fieret, Vulg. Id omittir Novatianus TertuUiani cpitomator , Marius Vidl. (S: l.'ni 
 «d Theoph. XIV. Aft. V. 3. ttruaiit Vulg. pro -r/ifftt't , quod ipfijni redditCy- 
 prianus , & Confcir. fub Hun. XV. Aft. X. 41. per dies quadraginta ( quod Vulg. 
 rmittitj legit /A ugnftinus aliique , & lie lib. c. Varim. XVl. 1 Cor. XII. 4. gra- 
 tiarum , Vulg. dvuntienuw , Confcir. Tub Ilun. fitDifp. Laod. ncc noil lib. c. Varim. 
 XVII. Ibid. V. I . (J '. fmgulis Vulg. iiij. frvpria lib. c. Varim. & ConfclL XVllI, 
 I Tim. I. 15. fidtlis , \ ulg. humauus , codd. apud Hicron. ncc non AugiiUimis , & 
 lie lib. c. Varim. XIX. i Tim. IV, 1. erroris ^ \'i\\g. feduciorit us , Novatianus & 
 lib. II ad Theoph. XX. XXI. XXII. Ap. XlV. 6. XIX. 14.16. a Vulgati ver- 
 bis difcrepat & cum Cypriani Exhort, ad mart. c. 2. & 1. II ad Quir. c. 30. congruit 
 Tbcr c. Varim. Nciiue do epidol's catholicis dubirarc dcbcmus. XXM. lud. v. jkj 
 •rgutrtomnts itnpius . \'u]g.pcrdcre (vines impivs (^ argutre cmnem cirncm Cyprian, 
 ad Novaii.ii. & lie Lib. c. Varim. X\I^^ In h^c ipla ep. j loh. cap. I', j. mei (quod* 
 liabct Vulg." (.mittir Tertull. & lib. c. Varim. XXV. Ibid. v. 23. ^ Fntrem , le- 
 git Vulg. £f Filiyn ^ Palrem, Cyprian. Auguftin. (Sc fic Liber IV ad Theoph. Ad- 
 de tormulara aliegandi , jjara Mitthaeum , (Sec. apud Cvpr. & 1, XI ad Theoph. Ex 
 hoc indiculo , qui facile ampliricari p "int , multa dilcinius : 1. Nos vere Difvuta- 
 tiiini Niiactut &. Lacdiceme ., l\y:\< nd Theophilum ik centra Farimadum , Confcljiom- 
 que lub JJuncrico, leftioncs tribuilfe fimillinias. 2. Tcrtullianura , Cyprianuni, 
 
 <Joo 3 Augu- 
 
478 V A R. I I H. V. 7. 8. 
 
 Auguilinum &c. led^Hones item habere funillimas invicem. 3. Codices V. & N. 
 T. ex quibus utyic]ue leftiones fuas.hauferunt, fuiire partim eofdem , partiiu quain 
 proximos inter fel'e. Et hac via , quod volebannis , tandem efticimus ; Tertullia- 
 noque & Plictbadio leftum elFe locum de tribus in calo tclhntibus, colligimus ex 
 Vigilio : rurlum , ledlionem plenam hujus didti , nun Vigilii demum aetate exor- 
 tani cire , colligimus ex TertuUiano : & ex utroque colligimus, Auguftino vel 
 etiam Hieronymo notam fuill'e eandem periocham , quamvis earn diffiniulauter ha- 
 berent. Pondus omnibus addit Cyprianus , inter omnes medius , di6i:o clarillime 
 produdlo. Denique ex convenientia libri c. Varim. cum TertuUiano &c. pater, 
 verlum 8 ante 7 elle legendum. De Cypriano excepit nonnuUa Clericus in Epido- 
 laNovo telhmento Kufleriano praefixa , pag. '"^ 2 initio , § Ejufdmi. Scd Cy- 
 prianics leftionis confenlio cum TcrtulLano & aliis Afris ( ne aliegoriam illis tem- 
 poribus ignotam repetamus , ) facile omnia folvit. 
 
 § XXVII. Nemo tamen, ut nunc eft, aut obtrudere alteri Di- 
 ftum poteft, aut eripere. 
 
 Graeca antiqua hujus Difti documenta, 11 ab iis, qus § XXIII agre corrogavi- 
 mus, difcelleris, nulla adhuc cernimus : fed non vanum efl prsiagium, fore, ut plu- 
 ra aliquando exoriantur. Hiftoria lertionis ;twe''; Hebr. II. y. live leftio placet cui- 
 piam, five difplicet , hue piilcrc quadrat. Citat earn Hieronymus: fed Hieronymi 
 editor Erafmus cam Annotationibus fuis ad N. T. iiou inferuit : deinde mentio ejus 
 apud Grsecos patres eft eruta: nunc demum etiam Grscus accedit codex, & accedent 
 fortalfc complures. Quid vetat, fimiles in Difto lohanneo fperare fuppetias, prse- 
 fertira quum Grrecos patres , Latino interpreti propiores, hoc Difto caruilfe, non- 
 dum conflet? De CktmnU Alexandrino nil certi habemus. § VIII. Ori^mw fcri- 
 pta hodie exftant adeo pauca, ut multa di6la illultria in eo frullra quaerantur. Tlm- 
 doritus in Paulinas , non in Catholicas commcntatus efl epiftolas. Atqui hi funt 
 duo prccipui, qui ad Hebr. 1. c. citantur. Veruntamen qui majore Grjecorum tefti- 
 um numero ita capti funt, ut veritatem eo carere nunquam polfe putent; cum iis 
 nulla tantifper controverfia, de Di6lo lohanneo, cuiquam ejus defenfori elfe debet. 
 Rurfum qui Latini interpretis vetuflatem tanti facit, quanti ea facienda efl; huic non 
 deefl, in quo acquiefcat, (vid. Part. I. Apparatus hujus, p. 390 feqq. 426.) etiamfl 
 aliis neque dubitationem ipforum eximere, neque fuum gultum infundere poJiit. Sa- 
 ne exenipla funt in promptu periocharum, quas Graeci prxcipue detraxere. Matth. 
 XVI. 2. 3. Luc. XXIL 43 1". loh. V. 3. 4. VII. 53 - VIII. 11. Art. VIIL 37. qua- 
 re juf\a fufpicio efl, idem eos in hoc lohannis loco adiuiiille. Latina autein hujus 
 loci ledtio eft ejufmodi , ut cum ceteris afliimentis, quse in Latinos codices & patres 
 olim pervenerunt , nil fimile habeat. Non idem eft omnium Latinarum lioc loco 
 auftoritatum pondus; & e^, quae teftantes in coelo praeraittunt, ceteris funt recenti- 
 ores, adeoquc infirmiores: turn, quaecunque funt, a TertuUiano ad typograpliiam 
 iilque, ad uniim recidunt L atiw7vwnnterpretem. Enimvero interpres hie onniibus 
 Grsecis codicibus patribufque , quorum hodie quidquam fupereft, antiquior fuit, & 
 
 primp 
 
V A R. I I H. V. 7. 8. ' 4^ 
 
 priino liuius cpirtols codici Grspco fatis propinqiius. Interpres li plane deeflfet, tex- 
 
 tus GrjEciis per fc loqucvetiir, hiatum fc habere: nunc lupplementum hiatus, quod 
 
 datur, quamvis ivjn mtfltos tclles habet, taincn, quia & unicum & unice aptum ell, 
 
 aniplcc^li, non crcdulitatis ell, fed fidci & pietatis. Evit fortafTe, qui inllct ac di- 
 
 cat : Tu vrro nimius ts d( fen for torutn , quae vvlgo recffta funt. fuyra, i Ttm. HI, 
 
 16, uhi Gratce tjl 9iic^ Latine (]Uod, Lntimm ItUionem fuflhahuifH : fii hoc loco, ubi 
 
 LihumdtS. Trinhate Graece abtft, ^ Latine in fartt tantummodo codicum exftat, latu 
 
 nti.ii. Rcfp. Ablit, ut partiuin gratiscvc humanje caufa contra confcientiavn in lan- 
 
 dillimis vcrfer oraculis. Nam i Tim. III. 16. & Latinam verlioncm poftpofui, nul- 
 
 lo pdtrum Latinoium antiquorum confeniu comitatam, & Grscos detcndi codices, I 
 
 ubi nulla in eos cadcbat jufra fufpicio. Sed ad hunc locum lohanneum indicavi, un- I 
 
 de Grarci codices mutilati elFe vidcrcntur: Latinam vero vcifionem cum Teitulliano 
 
 & magna patrum Latinoium ferie ollcndi congruerc. In Dillertationc de hocce gra- 
 
 villinio Ditto A. 1745 edita celeberrimus Scriptor aliquis earn cfifeos atque exegefe- 
 
 os mesE lationem habuit, ut meum elFc arbitver, non nihil hoc loco dicere: dicani 
 
 autem, uti antchac , fine uUa difccptatioue, per mcras pofitioncs. 
 
 1. Cavendum , ne opinio codicum , v. gr. Brkannid , aut Stephanicorum , pro 
 ipfis codicibus, Diftnm i loh. V. 7 exhibentibus, admittatur. 
 
 2. Vnicus hodicDirti hujus fundus eft, Lntrnw/ interpres ant^quiflimus. 1 
 
 3 Hunc quifquis agnofcit, idem in textu primum teftantes in terra, deinde, af- 
 cendente orationc, tejhmtes in coelo legat, necelTc ell. Magnum & contra Socinia- \ 
 
 nos & pro ipfa veritate momentum habct hie duorum verfuum ordo, a compluribus 
 jam agnitus. Neque immediata Icftio verfus fcxti & vcrfus de tribus in terra teftan- 
 tibus tautbhgiam invchit. Nam hoc verfu plus dicitur, quam fexto. ^ 
 
 4. Difciplinam ^rcii«i, tanquam Difli piidem omifli caufam , mihi relinqui, fa- 
 cile patior. Ncquc 'Jmztlius earn mihi eximit, neque Grapius. Simikm ob caulam \ 
 alias periochas a publica ledtionc multi vercres, contra ac nobis hodie viventibus fa- 
 
 ciendum vidctur, removerunt; & apud ^/roj potiiHrnum, ubi ratio Arcani minus I 
 
 vigebat , hic verlus clt propagatua. Confidererur , quaefo , totus locus fupra , § i 
 
 XXV. Nullam c(]uidem probabiliorem caufam adhuc produdlam video: lianc au- i 
 
 tcni ego caulam non nifi per modum fufpicionis propofui & propoiio. > 
 
 § XXVIII Ex hiftoria Diai hujiis elucet ^uc, qnoddam, apud ' 
 
 COS faltcm , qm Diduni accipiunt : argumentum vero irrcfraeabile pro 
 Dido jpfe contcxtus prxbet apoftolicus. ^ 
 
 Mirabilis eft difpen?itio divina non folum in toto verbo , fed etiam in finni- f 
 
 hs e oouns , qu:e n.fhr I.derum vanos ortus & occafus h.bent. conf. G«o«. ad 
 Matth. H 23. bamque in hoc maxnnc loco graviffimo obfcrvare fa el • qua 
 fectum clTc crcdas , ut teftimoniura omnium clarUlimura de S. Trinkate extrerno 
 
 9ev« 
 
 I 
 
 / 
 
480 V A R. I I H. V. 7. 8. 
 
 aevo lohanm-o , quufi apex; apoftolici teftimonii ederctur. Atque id pauUo poft- 
 qwani cdirinn eruc , abfcoadicum quodammodo fuit. Itaque Grx-cis noii perinde 
 k'rtum d\ , Patribus Nicsiiis aliil'iue in Afia , quad tentadonis graria , ad veri- 
 tatein aliunde icripturaruiii decideiidam conipullis. idem autcm Latiiic propagatum, 
 marcyras in Africa potillimum ukeriore corroboravit. Pari niodo , licca adhuc 
 difpurado contra andtfinitarios , hoc ditto iplb in controverliam vocato , tamea 
 fucceirit : quid li eodeni pofthac ditto amplius vindicato , confelForcs confinnan- 
 di veuiant V' Nam queniadmodum leremias cap. X. v. 11 idololatriam Babylonicam 
 uno verficulo Civaldaico novis exulibus prxl'cripto refutavit : fic loliannes Soci- 
 iiifinum , Audchriidanilmuni &c. hoc verficulo , non dicennis , primitus Latine 
 perlcripto , fed liattenus certe Ladnorum potilUmum opera conlervato, redargu- 
 it. Et tatnen etiam atque etiani Iperare licet , fi non autographum lohanneu'in , 
 at alios veturtiUlmos codices grascos , qui hanc periochani iiabeant , in occulds 
 providentiae divinae forulis adhuc latentes , liio tempore produchun iri. Luce 
 liac , qu^ datur, contenti fimus , & in diluculo meridiem non tarn poftulemus , 
 quam esipettemus. Antiquillima hrec ortu varietas , deciiionem eft habitura no- 
 vifllmam. Interim efTettus lalutaris , (juem vis divina hujus (juoquc Icripturae apud 
 fideles haber , imbecillitate & paucitate documcntorum mortalium non innninuitur, 
 neque eorum firmitudine aut multitudine augebitur. Cibo prslenti palcimur; quam- 
 vis horreum, cellam , molam , forum, culinam , qua ivit , hand exploraverimus. 
 Ex uno codice xque divina hauriri potefl hdes , atque ex mille: hue pra;fert)m lo- 
 co, ubi adamantina verficulorum cohsrentia omnem codicum penuriam compeniat. 
 Etenim habet hujus epiftola; traftatio quinque partes , qui bus divifio in capita 
 Jiodie remanens relpondet. & omnia pars Uuinta , a cap. V. t , donee verfu 1 2 
 Conclufio incipit , complettitur : atque ita quidem , ut ipfum Centrum pards V. 
 fit hsc periocha de Tribus in ctelo teflantibus. Cerdus agnofci hoc Di6tum pot- 
 ell, quam pars folii ex libro aliquo amilia , palhm qua;lita, alicubi reperta, & 
 in tota flriatura parti non amilfge congruens. Vide Gnomonem. hie progredimur 
 ad ceteras varietates. 
 
 Eodem verfu 7 Iv ante tS) — Lat. aliqiii apud loli. Harlemium. <|[ (;yt} ante 
 A07&?) Comf. Lat. in cod. Reutling. Figilhis ik al. Rctte. nam ks^ eriam ante to 
 vJiDe ponitur. Il {vkc) Lat. in cod. Reutling. & in cod. Florent. apud Lami de 
 Erud. apoft. p. 285. Cypnanus, Confijfw fub Hunerico, Cajjlodor. vei etiam yitU- 
 na^oras^ Eclog-£ apud C/ewmttw , Tenullianus ]\. cc. ^\ cl'yi:,v 7i',i'.y.ct tti'iv/j.' ^ytov 
 tr. fj ( -- ayiov ] Lat. codd. apud Er. Dorfcheuni , Simonium , Biblia Frowini 
 abbatis, & alius cod. mf. Murenfis , FigUins, ^iiilm , Ftilgmtius , Prologus in epp. 
 caih. vel etiam periocha ilia britannka. H ( -^ «to; ) Conif. Cypi'Muus in ed. 
 Eraimi & apud Fulgcntium &Miliium, Figilius , Difp. Nicaem, codd. Lat. aliqui , 
 hi omiiro , quo tamen etiam folum oi exprimi potuit. ^ t()5;c h) Tpn'c «V to h 
 qua/dam ixmiflaria Gratca apud Vatablum, id eft, Comp. ^ K^^rpitr. ufque h ei(Ti. ) 
 quidam intir-pretis eiiam tefies in terra fraeterwittimt , ut apparet ex Didymo yil. Gerli. 
 tJiipp. p. 1350. talemque codlcem Bafikmfim citat Erafmus. Adde Mout. de i\\io 
 
 SVI. 
 
 - -^j 
 
V A R. I I H. V. 7. 8. 4«i 
 
 SVI. ^ iv T» ^m") LaHni codices iiixta atque patres> qui ti'es in coelo teflantes 
 memorant , lubcnt etiani , im Urra. itaijuc iv t» -jii liabet Er. ex documeuto illo 
 Biitannico, & intcrpics coiiciiii Lnuranaifn , Sf.Mont. conf. Luc. XI'. 51. (i^» 
 TYi, -jJic) Cfw/ji. C - ) plcvi(]iie e\ iis , aui veiluni de tribus in coelo tedantibus 
 non liabcnt , ut Er. cd. i. 2. »?//! Cimms A\. five Caffuni. in Adumbr. 5"ijr. Lflrt. in 
 ml", apud Et. Dorfclicum , Sinionium , /Imhrvfius , Augujiinus , Leo , Liber Promif- 
 fionum fupra citatus. Habent taiuen Lniini cod. aliqui quamlibet Difto carentes, 
 apud Eraiinum , Hcnrenium , Lucain Brugcnfem , Doifclieuni , & (a librariis iine 
 dubio) Faciindus & EciiM textus. Voculas 'i-nl rrc, -yr^ , ay t« K(iaKi) non vidctur 
 legilFc fcripfor Prologi in cp. catholicas. interra non Ivabct Sclielhornianus, & tamen 
 in codo Iiabcr. ^ to t'iC' a vaj to vio)o jiw\ to iiiua) S'c Li^t. in ml". Sclielh. aqua 
 ^ fanguis ^ caro habct fjinvMj, nee non Liber c. Varim. ^ ( - xrw ol tqj?? ei? 
 TO ev fiV/p) Lait. in mf. S. Andrew , in Murenfi uno alterove , in Char, in Colon, in 
 Florentine , in codd. XV apud Henteniiini : primuni pei- incuriam , ^ trts niox re- 
 currcnrc ; dcinde , ne Arianis ciret inftaneia contra uniiatein Trinitatis , & ex au- 
 ftoritatc Innocentii h\. Confer Himmarum pairun , & y^quinatem. Scniel Com- 
 plutcnles hoc loco a Grjecis digrelli , ctiam in hoc commate omittendo Latinos 
 codices fequuntur : perinde ut ilia Britannici codicis imago. £5* hi tris unnm jknt ha- 
 bet cod. Reutling. ^ tres unum funtV)\h\\?< i-Vort/w/ abbatis , & alius cod. mi". Mu- 
 rtnfis , & Iminjis muw] prima, & Schelhornianus. IJ f<c) -- Cyri/hts, Difp. M"- 
 caena , /Irab. Lat. *|} ii(, ro iv f/5/v) in nobis J'unt \mhct Liber c. Varimad, uiium 
 funt in Chriflo lej'u habet yimlrcf. ripl. Caflwd. Confer § XVIII ex Etbtrio. Omnia 
 haee ad cncrvaudam iilam Arianurum indaiuiam excogitata videntur. 
 
 9 «v ) c-'t/ Ah & alii , Cyrillus Al. e proximo. 
 
 10 fxa-rrv^iav) ua^Tv^ictv tS Bill Al- & alii, Z;rt^ E proximo. ^ ( awr^ vel 
 duTQ)) Comf. y^l. AHg. 6. Lu. Vatican, Fff. & fcx alii. ^ (t^/fi) Al. Cov. 4, 
 Gen. Sttyih. S. i<t. Ajh. Arab. Cuft. Lat. Prininf. ^ 00/ TnTri^iuiLiv^ 61/x. iTit^iujif 
 Altx. Lin.Cyrilhs Al. ^ hoC) -^ B. .3. Mth. Cyiillus Af. 
 
 i; t£ h:'-.) - Lat. m nif. Col. Reutl. & aliis. 
 
 13 ToT^ 'TTi'^iviia-iv ik to ovoua tx vt5 rS QfS ) ^ Armen, ^ {'I'va. ii^ri ufl^ue 
 ol Ttii-ivovnc,) At. Barb.::. Gtn. Steph. S. i. A^th. Arab. Cop. Lat. Btda , S^ir. 
 ^ i;^«Ts (ticoviQv ) oLimiov 'iX^Ti Comf^. Er. Aug. 6. Fff. Otcnnun. 
 
 16 iV'v) iV' 725 Arab. Syr. Tertull. Clemens Al. 
 
 17 k) codd. /wr Clemens Al. ( - ) /EtA. Lat. aliqui , Tertull. uti v. 16. 
 
 18 7«r . ufque iavTov) generatio Dei cenferiat turn huhet Lat. 
 
 10 ( XV al ) Al. & alii, Svjr. & al. ( dSafxiv) Fff. 2. Leftio media. ^ { Sdv) 
 Corny. Al. Barb. r. Colb.7. Cov. 4. Lin. Pet. 3. cod. Rhodienjis , Stefh. L i. 1. ,a., 
 A^Ab. y^rab. Lat. Bafilius M. Cijrillus , Euthal. Occumen. Profyer , Beiia. Ex fc(]. & 
 ex loh. XVIT. 3. Ex Latinis iion legit Leo & Facundns. % { - iv to^) I'm. Fff. 
 Lat. FafU. Cyrill. Oecum. in conim. Audtor difp. Nicaenae, Hieron. Leo & alii Lari- 
 Di. *il inJH x^i^^)f'^<i- wj. Athanaf. Cyrillus Al. Oecum. Syr. &c. Hieron. in Icla. 
 
 P p p 6 
 
4^2 V A R. II I H. 
 
 ()$. Gregorivs , Lat. in mf. Rcutl. ( - ) AU Lat. ^ <'«>;) Omif. y^l.Hunt.i. 
 Laud. 2. plurelVe , Cecum, in comm. « ^wm Er. &c. atqui fubllantivuin non adniit- 
 tit articulum , ubi adjc6tivum fine arriculo fiibfequitiir. Eiiimvero librarii poll >, 
 in ^&)r, >i articulum omiferunt. ^&)« « Barb. 8. Cov.4. Pet. 3. Fff. ( m' (wn v) Aug. 6, 
 Andreas C^ef. & Audtor (fifp. Nicaen. fl aim'ioQ ) - ^/. apud Felluin. 
 
 21 ( - a>wv) ^/. Co//'. ?■. Cov. 4. Gen. /¥t/j. Arab. Cop. Lat. in cod. multis, 
 Sijr. 
 
 EPISTOLA II lOHANNIS. 
 
 Habent earn 
 
 EDITIONES, Cowp. En &c. 
 
 MSS. CL ASS. I. Al. Aug. C.Bsiroc. Cant. 2. Gov. 2. 3.4. Hunt. i. Laud. 2. 
 Lin. Magd. N. i. 2. Pet. i. p'ff. 
 
 CLASS. II. Barb.bUo, Eaf. 2. 3. CtW. 7. Gen. L. Ln. Pet. 2. 3. 
 Seid. Sin. Stepb. ^\ t. (^. O.i. la. i'), Fien. 
 
 VERSION. JEth.Arab. Cop. Lat. Sijr. 
 
 PATRES , Eiithal. Oecunun. &c. 
 
 Verf. I o) lohannes fYitfigit Cajfiodoras , Complex, p. 136, 138. 
 
 3 v/[/.cov ) Comp. Lin. Aug. 6. Fff. Lot. Syr. in polygl. _ Duo codices , in qui- 
 bus banc leftionem inveni , argumento lunt , in pluribus aliis cam exflare , quan- 
 quam vix quifquam earn notare dignatus liierit. y.ib' vjua^v fumma facilitate ex ver- 
 fu praeced. repetitum eft : & nimis fepe haec pronomina promifcue fcripfere librarij 
 Gi-%.C}. vobifcum proprie falutationi congruit. conf. 3 loh. v. 2. {y/ym') £r. &c. vel 
 etiam Lat. ml". Colon. ^ ( -- ''■^^'^ ) ^/' Gov. 4. Gm. Lin. Mth. Lat. Stjr. 
 
 5 y^ddiuv') Cemf. Aug. 6. Fff. & al. •y^a(pc» Er. Stefh. edd. &c. 
 
 6 rag Ivro^aQ) rriv IvtoAhV Er. Ecif. 2. Hunt. i. Oecum, j^th. Lat. in nif. Co- 
 lon. Sijr. <[} xa^ceg . . . 'ivct ) 'ivcL za3a)i; . , . Al. &. al. 
 
 7 «ViiA5-ov) i^iiXd-ov N. I. & alii , Lat. nee non Al. ex 1 loli. IV. i. 1J o-ag- 
 x'r) a-a^iti' eiric, ><X cfj.o'Aoy'tT inoSv Pcg/S"ov iv aai>}ii , Stefh. i. 
 
 8 (at;V«0 L. Iren. Gahrit. f 'Iva) ^ ^ Er. Oecumm. ^ a.TroX'i'faiMv iifque 
 
 a.7rc/\dfBo>fXiv) aTioXi'jYt'ri a, n^yaijaSn d7ro?^aBmi Al. & alii, Euthal, Iren. Syr. 
 
 & al. Vel ob /SAe-^sTs vel ob dignitatem apolloli. 
 
 9 -TrcL^afiaivm') TT^octym Al. luide frocedit habet Lai. in nif. Colon, praecedit in 
 Char . & apud Vallam ac Zegerum. 1j C •;- t«' x^'^/- ) -A^' Colb. 7. Cuv. 4. Gen. 
 Lat. Calaritan. ejus, S^iT. *|I TraTi^a Kd] toc vibv) vlov >is\ tov TTdTi^ei Lat. niultr. 
 
 11 C -- ctC- 
 
V A |l. Ill 10 H. 4H 
 
 TT ( ^ flvT'.") Er. Fff. & alii, Oecum. ^ -rovxpo/c) Ecu pratdiri. votis,ut in 
 tlum Domini tioftri Jej'u Orijii mn confundiimini addit Lat. in inf. Colou. nec non ia 
 Reutl. & aliis haud farum vtlujiis apud Zcgciuni. 
 
 12 «/S«Ar3»iv), Cvmj'. Al, Fff. & al. »;/3. /rfi. al. ^ o-'Ma sAtt/^w sA^e7y) eATrt- 
 ^» 7ag ^srfedo^ y^/. & al. f »•>»!' ) t/xw ///. Wwg'. (f . /-<"«'/. 2. & al. 
 
 i;^ ( -» a'// >' ) ^l-Colh. 7. Cor. i/. Gen. ^rafc. Lat. edd. fed anen , vel, fed, 
 Grat/fl Ucum : amen hiibtnt Lat. mlF. 
 
 EPISTOLA III I OH ANN IS. 
 
 Habent cam codd. iidem, qui fecundam : Pet. 2. caret verfu y- 15. 
 
 v* 3 y^O '- ^'"'* -• ^ ^^" ' '^*'' ^^ ^P* P'"^<^cd. 
 
 4 T^Tm) ravTiiQ codd. quidam apud Fallam &. alii. 
 
 5 ff^Q-'fl-)) ) fQof^n y^/. ^ 4/? T«4 alterum ) T»To y^l. & alii , Lat. Glofla, ex 
 I Cor. VI. 8.' 
 
 6 TTotrJiii) ttohTq Gen. & alii , Lat. aliqui. Ex v. g. 
 
 7 ovcV-aToO fr. ^<fjii. edd. y^/. /^/. cod. plurimi , Oecum. Beda, {wfxaroi; a-.'- 
 tk) Cowf. Oecum. I'trfioncs^ Stefh. ly. Conmicntarium ia tertiam loamiis epiftolam 
 A. 1742 eniifu ccl. D. Chrificfikorju yfugupa Hcuwannus. Ad rcptiimiin vcrfum 
 prcgrelfus , fcripflt : „ Hoc ciutc-j injujie in Juis ediiionihus N. T. bmijhmil Millius ^ 
 „ btn^flius. „ Cvtr.Yluttnjts quideiu & Utza , & inde recentioves plcriqiie , oivxi.u 
 liabcnt , cum uno codicc mf. eoquc parum probate , Sttfh. ta. Kon liabet at/rcw 
 Krojmus ^ & Rcb. Siejihunus, hujulque tcxrum retiiicre lulitus i^/7//»ttJ , & alii: ne- 
 Que liabet cod. ^kx. &. Lincoln. Alui^d. , Not-i collcgii Oxon. in N. T. ed. Felliaiia, 
 Cc Fjjenla^hianus , & , ut Millius tcltatiir , alii flurimi. Tcxtus , Otcuminii ex.\gc- 
 li imcrpoiitus , in editionc Ccj^enii habct oivToi' fed in mf. Augujlano non habef. 
 /JurLtiijnium non Icgilfc , patct ex comm. ad Tit. I. 8 , ubi verba lohannea refercns 
 a verlu 5, lio: conim;! lie exprimit , pro nomine enim Domini ( non , ejus) txierunt. 
 JSeditm non legilFe , tcflitur Birth. Petri , (]ui £//u commcntarios perfccit. Grotiusy 
 non tarn multis tcflibus cognitis , banc tiunen k(!'tioncm probavir. Nomen gcnribus 
 ignotura fcita brcviiate innuit Apollolus. Conf. G>jo/«oh. ad Adl:. V. 41. ^ t(jvco?) 
 \bviK'j>v Al, & al. 
 
 8 aTTo^af/Sivuv) uTo^au/Sciviiv Al. Ju;. C. Cov. 4. Gen. Oecumen. ^ yivapci- 
 Go.) ')iTum'JoL Comp. Seid. &. al. 
 
 ^ tS ) edd. &.C. Hiercn. Cajfwd. t/ rn Al. Steph. 1. dV tJi vel av ri r\i Cov. j. 4. 
 & alii , Euthal. Lat. Iiodie. 
 
 10 f^r) uQ fA,n Lat. Sijr. ^ tx) — Fien. & al, 
 
 P p P a 1 1 -^ (Ji 
 
 fMu 
 
484 V A R. E P. I V D iE. 
 
 11 — (Js ante KaKOTroim) Camp. Steph. ed. i. Jl. yiug. 6. Colb. 7. Ptt. 5. Fff. & , 
 qiianquam Suphani vacat margo, novem alii, Eutial. Lat. nee non Syr. S^i Er. & 
 inde al. edd. 
 
 12 {ol^ac) JI.&. aln, Zat. Quod Mm fcribatur. 
 
 13 y^ci,(piiv) y^dipai uot AU & alii , Eutkal. Lat. Ek feq. 
 
 15 {dSiX(^ol) Al. Colb. 7. L. Lin. ^th. ^ (piA«? ) aJ'sAija; Barh. i. (nifl ad 
 rarietatcm prsecedentem referendus fiiit : ) Lin. 
 
 EPISTOLA lYD JE, 
 
 Habent earn 
 
 EDITIONES, Comp. Er.&c. 
 
 MSS. CLASS. I. Al. Aug. 6. Earoc. Cant. 3. Cov. 2. 3. 4. Hunt.i. Laud. 
 £. Lin. Magd. N. i. 2. Pet. i. Fff. 
 
 CLASS, n. Barh. oclo, Baf. 2. Colb. 7. Gen. L. (a v. 1 ad 7.) Lw 
 Pet. 3. Seid. Sin. Steph. S. i. ^. 1. icl. ty. f-'im. nclcio an Pet. s. 
 
 VERSION, ^th. Arab. Amun. Cept. Lat. Syr. 
 
 PAT RES, Euthal Oecmnm, &c. 
 
 V. I C;^e'5"5 'iioS') Comp. Hunt. i. Laud. 2. Magd. Pet. 5. Fff. pliirefs'e, Lat. 
 inmf. Char. ^ iv') h tcc Beza &. inde al. edd. ^f (riyaTryi/uivcic) Al, Barb. 2. Lin. 
 manu fecunda , Stq^h. S. 1. Origmes , S^nopfis fcript. ilicrse , Oemmm. Mth. Arabs 
 Erpenii, Armen. Cvpt. Lat. Syr. Calarit. Cajfwd. Neque intercedit Wliitbius. Vid. 
 Gnom. 
 
 3 crwTTigia?) (ro)Tn^ioc.<; ^fACuv AL & al. ^ vy^v) Comma addunt multi. 
 
 4 Sio-TroTw) ~~ ^tli. ^ 650V) edd. mff. in his Aug. 6. Fff. Armen. Syr. ( qui 
 ctiam<5^: proxime fiibiequens omittit, ) &c. \ -- \ Al. Harb. 3. Co».j. 4. Genev. Lin. 
 manu prima , iV. 1. Sin. & duo apud Bezam , Oectimenins, Arabs Erpinn, Copt. Lat. 
 & inde Lucifer Calar. Cajjlod. Beda. Vnde hoc ante Sia-irc^rnv ponit Laud. 2. ^j ^i- 
 o-TTOTnv 6'«c/v aa^ ) 0't'jv Jtof Sio-TTOTriv Tov Comp. Seid. Agnoverunt ali(]ui , fine inter- 
 pelktioBC cohsrerc? h;£c verba, haTiUcm xaj\ ^v^m r.fj.uA\ Plane &'t;v GloUa n'A 
 qua fluens oratio , hiy-noTw; xa\ kv^iov, interpellatur. Vid. Gnom. 
 
 5 6ixaq alterura) - AL Fff. & alii, quafl fupcrfluum elFet. ^ tSto ) vravTtt 
 Barb. I. & alii, ex i loh. II. 20. ^ stu^ioi) Inaii AL Barb. i. & alii , Lat. diog 
 Steph. (J. '. Clemens AL Syr. Calaritom. 
 
 6 Otto ^6(^qv ) j'anUorum angelorum prsemittit Calaritan-us : dy^tuv dyyiAuv ie- 
 quitur apud CUmmttm Al. 
 
 7 Snyixa) 
 
 i 
 
V A R. E p. I V D iE. 485 
 
 7 Suy!J.a ) comma addunt nonnulli. f v-7iiX»<ya^') vTii^iXwctJf Al 
 
 8 ouo/'«.ic ) 3MW? AU ^ {. - f^'ivroi ) Partkuk /xivroi duji mf. cociid montijlerit 
 S. Gain , (^ noflro , quo vctuftiorem nego me uinqunin lidijfe quemquum. omittit quoque 
 Laiiinis juuyjrts utus. Goldaft. Not. in Valenamim Cimel. p. 27. «) ivvTrvia^oui- 
 rc« ) - Lat. Scd qui proiiomcn in multis codicibus remancns , iuteipietera verbi 
 non facillimi oblitura vidctur prodere. 
 
 9 i■^^T I iJ.rTOJf ) tTTiTifAria-u Sttfh.J, m. % kv^id<;) hh Lat. aliqui, Cw.^.Gm. 
 
 12 {d h) Sitfh. cd. 2. >//. & al. qui in liabet Lat.mf. Colon, ud v. ly. •(} dyd- 
 yraic) a.-rdraic Al. & al. apud Falivii live Zcgeriim. vide var. 2 Pet. I'. 13. ^ J. 
 /Liuv ) avTw;' ^/. 7>iif. iS")*". ali(jiii. Indidcni. fl (7i/i'4v&);:t«'-^«>'0' ) i^M/i' addit Coniv. & 
 al. ^ a^oQo}^, ), d!p6BM(;a\. odd. 11 •7!-apa(p5^3aefa^) Cowj'. y^/. Colb. y. Gen. La. 
 Ptt. 3. Sin. Stej'h. omn. Fjf. &. fex alii , Euthal. {7ri^i^iq6y.ivcti) Er. &c. 
 
 13 «^a<pc/'(foi'Ta ) a7ra£p(;/^ovTa Cou. -^. Gen. Lin. Stcph.t.i, ^ ^ Toi'pofloV) 
 Co>«/'. £»•. ^/. f% cod. plunmi , OawH?. tov Sttph. & al. edd. 
 
 14 dyiai(; iu.vQicijiv) Comp. Er.^ Al. Aug. 6. Sin. & quinque alii , Clironicon 
 Ahxandrinum , Occum. ^th. .S^r. dyioiq fx-.^ioia-iv Fjf. /uvqicio-iv dyiaic Stevli. &. al 
 ed. uu^idjiv dyicLK; dy-^iXcav Lin. Pet. j. ncc non Euthal. uvfida-iv dyyi^cov Icriptor 
 ad Novatian. apud Cvjp-imi. Arah.zt milHlus {dy/aiQ om'xffo) Vigilins nomine W/i- 
 cii. /uLvpitaiv ay.cov dyyi/^cov Cor. 2. Stryh. 11. Arahica alia , Copt. Ex Hebr. Xll 
 22. II avty) ~- ij/. Vigilius nomine Idiuii. 
 
 15 ( - iMyBa^) Comp. At. Colb.7. Pet. 3. Fjf. &odlo alii, Ckronicon cit. fT aj- 
 Twv) f(/i/. &c. Mox ixcunif. ( - ) Al. Barb. 3. Cvlb.7. Ccv. 3, Lin. N. 1. Lat 
 Sy. Chroniccn cit. ^] djiBtiuQ avTuv ) - Ccr. 5. & aiii , Syr. ^ crxAMto> i 
 CTJtArgwy htyo>i Vien. & al. '^ ' 
 
 16 (7C7-)wfa^') Lntinae edd. aliquot. •[! auraJv ) eavTWf /^/. vel etiam Cov. 4 
 Sin. Ex V. 1 8. 
 
 18 OT/ prills) ore ^#. ^ iv e^arw ?:eo''<i^) «^' «^aT« A:e^'''« ^'Z- «Sc fic vel 
 paulo alitor , alii. ' 
 
 19 - ta.vTuq) edd. principes &:c. Adumbrationes Clenunti A\. adfcripts. (iau- 
 T^c ) Stff<h. S. i. I. to.. Lit. &. inde Biza & cum eo recent, edd. item Colb. 7 Cov -> 
 4. Gloira , e V. feq. vel ex lefi. XLV. 24. vide Gnom. Etenim Sin. habet iii ma'r^! 
 
 20 Ou'2v^ riauvQmf. Stiplt. 1. 1. Lat. multi. ^ , h yrvw/uxn dyicp) h Trv-vua- 
 ri d-) icfl , Aug. 6. Vff. ' ■ ' ' 
 
 22 f. JAfHTt) iXiyytn I'alln ., nonnulla exemplaiia Grsca apud Ztgerum. ^ Ixi 
 i7ii ufque :r, T»-^(forT« ) Corny. Er. Fjf. &c. ( ihiyxin ufquc iv <po/3w) Al ' Cov 4 
 Gen. Lin. Pet. 3. Sterh. I : fjh. Oft. Lm. Cajjiod. Et lie habet Amentus , in'extre'mo* 
 adjicicns ^j.ctJt,/ 'M-r^o/ aut iimile(]uidpiam. oJcjmv U -tvqoq d^^a^m oOc Si VAs- 
 «m iv (I>o/?« 'vjr. ovc uiv lAfy/tni- o6q li iMiht <fi!tK^ivoiu(VHc,- o{,^ S\ lu^in ., «zt^ 
 ^vpcc df^-^'l-r y Arnb. ^ \Miiri S^ctK^tviu.iro, ) fAn'/.«n ^/^»rwo«ev«c ^«r^. i 
 Stepb. i. Of.-ww. lu comm. ^I iv (fo/ic.) ) - Bnrb. 1. Colb. 7. Cov. s, 3 N i ^tevh e* 
 
 P P P 3 ■ ' " Uanw 
 
4S6 V A R. E P. I V D iE. 
 
 Clctmns Jl.yel etiam Cajwd, <|| ( -^ tS) Er.Aug.6. /^. plurefve , Valla ^ Ol- 
 eum. ^ &Q-7rci'(^QVTt^ ) adduut , ovQ S\ 'iMiiTi iv (Po';-'« Barb. 2. cvc H »Ae7;^eT4 ev ^> 
 /S& iV". i>. 5"fff/z. 'ff. vel eti-am /^7m. ov? §1 i>'r}Xi'^'- ^^'V- -• J- Itaque cum exceptio- 
 ne ali(]ijfi ftaiir a textu , Boirb. nefcio qui , Cllb. 7. Ccv. 2. j. N. i. 2. &c fine exce- 
 ptione Baroc. Cant. 2. Hunt, i. Laud. 2. Magd. Pet. i. vel etiam Baf. 3. Lu. Pet. 2. 
 i:tid. Sin. Steph. ^. Ij. Librarius , quse communior le6Ho eft , pro iX^-yX'^-'^i uimis 
 ciro -AewT« videtuf arripuilFe , ex aliiteratione ad iMoq proxime prscedens , &, 
 cum id delere noUet , reliqua, udcommodumputaret , accommodalTe. Vid. Gwew. 
 
 24 Q!t;TH?) edd. 'primae ^ '"^fl'-i i''' 'I'S f^ff' Oecunien. {u/xacj Stiph. <?. ?. /. la. Lat. 
 & inde Beza & recent, edd. item C(jv. 2. j. 4. Lin. N. i. vp-ai Al. apud FcUum. 
 Glollje. ^ Wi^ xtt/ diTiiXHc, Vien. & al. 
 
 25 ( ^ c-o(E<i)) Al. Barb. 2. Colh. 7. Cov. 4. Gen. Pet. 5. Steph. i. t. Aitk. Arab. 
 Jrmen. Copt. Lat. Syr. Enthal. Ex Rom. XVI. 27 repetit Miilius. 51 (^'Q? uTj. «- 
 //& 1 ) Al. Barb. 2. Cvlb. 7. Cuv. 2. J. 4. Gen. Lin. N. i. Pet. j. Steph. (^\ 1. Euthat. 
 Arab. Copt. Lat. Syr. ncc non Lin. Mth. ^j koj, prinium) '^ Al. Culb. 7. Lin. Lat. 
 aliqui. 1| {ttpo -TravToc aiSvoc) Al. Colb. 7. Cov. 2. 3. 4. Gen. Lin. N. i. Pet. j. 
 itiph. S. I. Eutlial. Copt. Lat. \ djji.nv) — Cajjiodorus. 
 
 APOCALYPSIS. 
 
 § I. Habent earn 
 
 EDITIONES , Comp. Er. &c. 
 
 MSS. CLASS. I. Al. And. (id eft, Andreas Csefanenffs, ejufque cod. 1.2. 
 de quo mox:) Barcc. (in quo d-eliint c. XX & leqq. vel etiam c. I. jo — i(>. & pars 
 capp. IX & XVU. & XVIII.) Ccv. (fecundus, , h'jmt. primus, ^ M. (primus,) yjf. 
 (fecund us:) uani epitheta, pfimus, feiundusy in Cov. Bunt. M. utin Fjf. onnttenda 
 duximus. 
 
 CLASS, n. Dionijfianus ( npud loan. Gagncjum ,) L. (in qua defunt 
 duo capita poftrema-.) Pet. 2. 3. Seid. Sin, Stcph. nonniii duo (vide var. c. XIU. 4.) 
 nempe /?. <b-, (cujus a c. XVll. 9. vix ullam rationtm h.Umin.us , ob caufam UioX 
 § VI memorar.dam,) & L. Fallae ex aliquot codicibus, (i Caryophili c\ quaiuor 
 Larberinianis excerpta. Feronenfeni Gagneji codiccm non citamus, ab Aretha (]uip- 
 ■ pe, uti Veronae pridem cum Oecumenio prodiit, non divcrfum. Banc pancitatem 
 codicum Afocalijpticorum^ leUor, protinus rogo confiras cum uiultitudiue codicum, tjiics 
 V. gr. ad lekannis Evangeiiumfupra dedimus: cigiiujies, vera ejje, quae mox dicemus ^ ILL 
 
 VERSIONES, Mh. Arab. Armm. Copt Lat. Syr. 
 
 PATRES, Hippolytus (qui in libro genuino de AnticJn-ifto ed. Giid. & Fabr. 
 nultacxcap. Xllbqq. & ex XVIL XVlll. &c. exbibet:) Origems, Uionijjius Ak- 
 xandriniiS, Aruhns ., Irenaeus ^ lertullianus , Cyprianus , 6l alii, de quious paulo 
 inllrius. 
 
 § II. 
 
ftulat. 
 
 ^ 
 
 mnmenri 
 tuni opci 
 
 F V N D A M. C R I S E S A P. A^7 
 
 § II. Crifis npocalyptica propriam quandam introduaionem po- 
 
 Vniusdiai, 1 Toll. V. 7. 8. Junius libii, Apocalypfeos, criljn, majoris efib 
 cn^ aud o amrniare, quam totam rclHiuam crilin ^: T. Nondum tul.mus to- 
 oners Pretium: in extremo magna c us pars, a plenlquc pannn exculta, nos 
 manef Pnidcntcr Bcntlcjus ex ApocalypA potilTimum dcleg.t ^ovi teftameijti 
 S^ce Lat ncquc cdcnd, Ipccimcn : iam in hoc uno l.bro plus navandi locus eft 
 nu?.n in ur-crfo rclinuo Novo tcdaincnto. Ac nos m grat.am corum etian , qui 
 Ju^deNa' icn«c Icftilnum N. T. non nimium laborant; hocloco, qu^ punll.mum 
 opus forcnt, quain planillimc cxplcarc innituinius, nonnuUis etiaiu monitis , qj« 
 fupra dcdimus , prctcr morcm noIUnim repctitis, 
 
 § III. In Apocalypfi fingularis eft & codicum paucitas, Sc tamen 
 varietatum copia. 
 
 Erafmus in mt codicibus N. T. quos in Britannia , in Brabantia , in Germania 
 vidit, Apucal\-pnn vix elt nattus: Stcphanis, nonnifi duo obtigcrunt, earn exlu- 
 bentes. Grseci multi Apocalyprm putaveruut ellc librum minons auftontatis atque 
 iitilitatis: ac libentius Arta & Epiftobs, libcntiinmc Evangcliftas, ad ulum ledbo- 
 nis publics in eccleiia, defcriplcrunt, Conitantinopoli prxfcrtim, cujus urbis epifco- 
 pus ChryfoIloiTiiis in tot monumentis Apocalyplin ita prsetermittit , ut ipfe cam 
 fgnoraire, & Icriptum quod vis candcmallcgans, Clnyfoftomo fuppolkum elle vide- 
 atur. Ilinc lacobo Le Long in catalogo rail', tam ficquens eft Ncvum tejl. Graecum 
 exi-eyta /iyocalijyji. Cui congruit Hodius i". 649. 650. & Millius pallim. Hinc deni- 
 que de codicibus, quorum nomcnclaturam fupra dcdimus, CXX non liabcnt Apoca- 
 lyplin , XX cam habent. Qjux pavcitas aPocalypticorvm exemplarivm vbi 
 
 NON ORSERVATVR, CRISIS IN APOCALVPSI, ERRaTIO EST ET FLVCTVaTIO. Excm- 
 
 rl» damus in Var. Ap. II. 20. III. 12. Vill. 13. XV. 3. XVII. 16. non ut inligni- 
 bus viris obtrcttcmus, led ut quemlibct dc veritate convincamus. Non obvia qux- 
 quc <& caduca ledtio, quia in tcxtum fcmel immieravit, id inde eft confecuta juris, 
 ut ci tot codices, qui Evangcliftas, AtU, Epiftolas, ac non Apocalypftn habent, 
 manu minime oculata adnietiamur. Et tamen perverfiirima h<ec nicthodus late 
 rcgnat , multorum locorum Icclionem fanam ac falutarcm , ejutVe certc confirniatio- 
 nem, in obfcuro dctincns: cjufdenique mcthodi artifices fomnia &. umbras codicum 
 pro codicibus Iiabcnt, (^>; aliis, qui non I'unt critici, fcandalo funt, ut charilinata in 
 hoc gencrc nulla cite exiftiment, & dubitationcm in iis etiam locis, quae plana crant, 
 pro Gpientia-habcant. Faritiaium autem miiltitudine non ofl'eudctur, quiiijuis libra- 
 riorum niorcm cognoverit. habet enim hie liber ftilum non modo aror.-.muni Grsco- 
 rui«, fed etiam a cetcrorum N. T. librorum iernione divcrfuni; Epiftolalque, 6igil- 
 la. Tubas, Phialas feptenas , verbis partim iifdem , partim aliis aliilque , non line 
 myftcrio defcribit : cui utriquc dillimilitudini intempeltiva Ibdulitas mcdicinam pu- 
 tavit affcrri oportcrc,- ut codcm ubique modo legcrctur, ol6a ra 4^72 era iX^o nct- 
 
483 F V N D A M E N T A 
 
 Tsf 0-5 h'X'i'^a: "(c-x^ K'M y3A57r;' BiS>ot.piStov xtA* Numeros etiam , qui in hoc liiro 
 peifrequcntes fuiir, varic reprsfenicU-unt librarii. Multum dcnicjue hie turbavit u- 
 fius codex Ciifiiunms (uti Cmit. in Evaiigclidis & Adtis) de quo infra. Itaque gra- 
 viiiiniuin inceniiclum, quo hie liber proprie munitus ell, cap. XXII. 18. ly. (vidc- 
 atur ad h. 1. & Apparatus crit. & Gnomon,) non oniiies lunt reveriti. 
 
 § IV. Veriratem religiofe indagare & fequi debemus. 
 
 Eft hie propria hfu CkrijUWhev, ut ipfe titulus plane fingularis docet: nee fine 
 caufa interdidtuni lUud, de non addendo &demendo,in extremoadjicitur. Nam quem- 
 admodum verus jiorologiicurfus, unius rotul^ parte affefta, innninuitur: lie lectio- 
 nis error, qui leviilimus videtur, HguratiHimi hujus & nervoliffimi libcUi interver- 
 tere fines poteft. Refte Vitringa exifHir.at, vejUgia fvofundae ^ tw^jlicai fapientiae, 
 hoc lihro clanfae, foffi defrehendi in MINFTISSJMIS quoqm oriitionis fartibus £5? di- 
 cmdi modis, ad cpios fiieft accidit ut ttiinore cura ^ jiudio attendamus. Hijbemus in hoc 
 lihro frofundiflimae Jhpeutiae fjiiritualis comfendium. Anacril'. Ap. p. 36. Nos omnia 
 ad jota & apicem iiianus lohannes conlbrmare optanius: li non eo ufque prodibimus, 
 huic fane nil prxjudicatum nos velle ediciuius. Turn tuam, DOMINE lESF, gra- 
 tiam imi'loro, ut, qnaefirvus tuus lokannes omnibus virba frophetiiu lihri hujus timertm- 
 tilus denunciavit, a me, verli tui ferio revcrentt, nique mutniiu quicquam, fed mutntio- 
 ms fideliter eximere conante, p-ocul alejfe frofitius jubeas. Summam quidem eerie, ut 
 confidimus , adfequemur , neque iublidia , proxiniis temporibus oblata , ingrate 
 alpernabimur , fed pofleritati ad liinani quani exadtillimam pra;lcrvieraus. 
 
 § V. Genuiiia lettio folo faepe colore fuo nativo ab interpolata 
 dignofcicur. 
 
 Genuina eft gravis, ftmplex, & tamen interdum in uno tra<^u nuiltifaria, pro 
 rerum varietate: nee refugit eaallagcH, ellipiin, afyndeton, femper tamen explica- 
 bilis. Speftat hue niaxime duorum cafuum conftrudtio. cap. I. 5 'Itto /ho-« X^"^^ t 
 6 y-a^Tvi; Tiiroc;. atque ita onines codices : porro pauciores , plurcs , c. II. 20 -rm 
 'yv.cux.a, ri Aiyaaa. III. 12 th^ x,clivy\c; ln^^ticraXna r, KsiTu^Saivaja. VLI. y to Tp/Vo? 
 
 Ta-V KTITfxdTOOV TO, 'iXOVTU, Ipvp^CiV. IX. 1 4 1''» OT^'y'c'kU) «^&)V T«V (TaXTTi-yycL. XIV. 
 
 12 Tcov dy'icav , ol rnfyt^vT^c. XVIII. II feq. tov yoy.ov ci'Itcov nStli; dyo^u.l^u «»s- 
 Ti,yiuo(; X(i^'^^- XX. 2 tov S^ctzovTct , o o^/c^o ag;^ao?. XXI. lO. 12. ty\v 7roA/f , 
 'iX^'^°* "^'^ longe abeunt ilia : c. XIV. y tw Qy^^ico jyn tmv ii^ova. ai/Tp. XVIT. 4 
 ^iOKvyyirm Ki", tcl dzciBa^ra. vel etiam c. IV. 4. VII. 9. XIII. 3. Singulatim 
 liaec exfibilare, facile eft: univerfa, nemo couvellet. Infumma, HEBRAISMVS 
 toto regnat libro, prima fpecie inlolens & afper , fed revera, cum alfueveris, non 
 folum tolerabilis, fed etiam dulcis, ac plane caleftis ftilo curis dignus. lohanneni 
 tibi , letlor Apocalypfcos , propone Hebraice cogitaiiteni , Gr^ce fcribentem : & 
 tute, quje Graice legis , Hebraice recogita. omnia fendes expcdita. At interpolata 
 lectio tiiiiuditur facilitate quadam & lequiibilitate , & paralklifmi fpecie: ie(]uitur 
 
 lyntaxin , 
 
C R I S E O S A p. 489 
 
 fvMitaxiii, Grj;cifimim, plana & apcrta omnia, ubi videlicet confilio introdufla eft: 
 ubi cifii, tipcrte eft inepta, fcpe vcl abfurda vel miitila. Extra hoinLtoteleiiton, 
 in quo facile hiatus admiuitur; plcnimquc, fi non fcinper, genuina eft leiitio brcvi- 
 or: verbofior, interpnhta. lUi, jeCtiorum teftium vetuftatcni; huic, fcdulitatem 
 librarioruin rcceiuioium niagis favere, fuis conftabit locis. Vbi le(^tio non duplex 
 eft, fed multiplex, MEDIA tantuni non fcmpci- vera eft, abs qua videlicet alius 
 hac, alius iliac in planiora difccllit. 
 
 § VI. Non omnibus omnium codicum excerptis xquQ niti pof- 
 fumus. 
 
 Nil damns fiftidio auf favori in ullum exemplar: omnibus asquum jus tribuimus. 
 VNIVERSl CODICES SVNT REGVLA SINGVLORVM : ii, quos & antiques & 
 accurate collates elFe conftat, funt regula, ad (juani dijudicandi funt primum ipli in- 
 ter fe, deinde reliqui. Quos Millius codices ipfc vcrfavit, eoruni fere & hiatus & 
 leifiioncs a noviliimu contextu Eraimi eodemque Stcphani diverfas ita indicavit, ut 
 ipfo fuo filentio innueret codicis cujufque cum reliquo contextu confenlum. Sed 
 quum multi hoc curse ne hodie quidem probcnt; iidcm ceteros, qui codices, ante 
 Millium certc, contulcrunt, tarn fuUicitos elle debuilVe non putabunt. Proiade in 
 L. Ptt. 2. s. Seid. Steph. a. i<r. argumentum illud negativum non procedit, neque 
 lie licet diccre : Hi codd. in f^vifa funt; ergo ftant a Uxtu. vide ex. gr. var. c. XVIII. 
 J. Sint Pet. 2. J. codices intcgri, quod non conltat : fed Petavianos tres vnus ju- 
 veniscxcuilit: quumque Millius dicat, ex cod. Pet. i. hUiones hand pan cas in fyhri 
 colhitiunc , Aclorum videlicet Epiftolarumque, ab aliis frnettrmijjas Ji colk^ijj'e. Pro- 
 leg. § H^i- nemo fpondcbit, cod. Pet 2. j. (quos Millius non vidit,) accuratius 
 collatos fuilfc. Neque ad qu^m editionem iint coUati, conftat: undc iis in locis, 
 ubi ipfx cditiones inter fe dilFerunt , dubitatio dc liis cod. maxima eft. L. & Seid. 
 ubi ccantur, proprie oonfenriunt cum Hiini. ejufque fodalibus : ex quo , quia tatn 
 frcqucns utriuf jue paufa eft, lirmiter coUigitur, niultas lertiones a Millii Kufteri- 
 que amicis, quorum laudi nil detrahimus, oniillas fuitfe, vel ctiam mutilos effe co- 
 dices. Ita elle, repcrient, (]ui copiam ipforum habcnt. certj in L. defuiit extrema. 
 Steiih. If. If. intcgri iint an mutili, (aliorum quidem libroi-um \. T. iidiinifi fragmen- 
 ta habent, ^ baud conftat: per Stephanum ipl'um an per alios collui fucrint, non do- 
 cemur. ccrte multa: lefbones de Steph. *. id eft, de ed. Comp. cui Stcphanus pluri- 
 mum tribuit, prxtcrmilfx funt: quis ergo non idem exiftimct dc mlf. duobusV fed 
 taincn Stepli. n. pulcrc congruit cum Steph. a. rcdarguittjiie taciturnitatem focii /?-. 
 Etenim Steph. if. ubi femcl loqui iucipit, denfas varictates olFcrt: ubi ad (ilentium 
 redit, filct diu. id certum intcrfratti codicis indicium. Vel pc-r novem capita ex- 
 trema Apocalypfeos pauciorcs ex eo notantur varictates , quain per novcin antea 
 verficulos proximos. imo a c. XVII. 9 ad lincm libri nonniii iemel, nempe c. XX. § 
 citatur ,^ fortalfe nota /r pro n pofita , quum multis in locis necelFario citandus fu- 
 ilfet. Eadcm fere ratio eft codicis Sin. quern ijife quidem Millius eontulit: fed nni- 
 tilus eft in aliis libris; vcrcor nc etiani in Ap. Certe toto cap. VII. & ante, & poft, 
 
 tt q q inter- 
 
 fi 
 
 \ 
 
 t 
 
490 FVNDA^IENTA 
 
 interquiefcit. Nee tamen eft, cur liunc defcftum magnopere doleamus. nullus cnim 
 eft liorum codicum , qui non gemellum liabeat aliquem, ex aliis omnia larcientem 
 Hi tamen omnes, ubi expieffe citantur, pondus addunt ceteris. 
 
 § VII. Firmius demum conftat , quid editiones , quid mfT. At, 
 And. Bar. Cov. Hunt. Vff. habeant. 
 
 Hi funt codices vel integri , vel, ob Ixiatus indicates, integris squiparandi, 
 accurateque coUati : qui etiam fine ceteris ad Apocalyplin recenfendam lufficere 
 poirent; quum varietas nulla notabilis exftet, quse non ex his & cognolci & decidi 
 queat. Addi poterat, a Millio collatus, Mori codex: at manu vaJde reccnti fcri- 
 ptus eft, totufque ex Comp. (cui etiam in titulo Ap. congiuit) & ex Aretha contla- 
 tus videtur. 'Nunc dkemus dt mjf. praecifuis, dmid/. cetera exfiediemus. 
 
 % VIII. /^. folus, exiguum fepe pondus habet : cum fuffragato-l 
 ribus idoneis, longe maximum. 
 
 Omiflb animo fcriptum elfe, fatebitur, qui duntaxat v. gr. Var. Ap. XII per-] 
 current: & in eo genere hunc codicem omnibus reliquis, in Ap. pr.-efertim, dete- 
 riorem efle, diligcntillimorum hominum exccrpta, qua; in Apoculypfi quam plcnif- 
 fime retulimus, demonftrant. Vbi vero alia cum eo moiiumciua congruunt, in- 
 gens eis robur confert, non folum propter antiquitatem excellentcm, led etiam pro- 
 pter genus remotum, de quo pauUo inferius. Magna hzec pars eft mericoruiu Mii- 
 lii, quod ad Apocalypfeos textum recognofcendum plura unus I'ubfidia collegit, 
 quam univerll ante ilium editores; quodque codicem Jl. accuratius exculfit. Mi- 
 nutiores tamen Codicis hujus varietates, quas etiam Millius neglexit, loh.Markius, 
 commeiitario in Apocalyplin, ex Poly glottis, opinor, inferere dignatus eft. 
 
 § IX. And. locum in codicibus meretur. 
 
 Andreas, Caefarese in Cappadocia epifcopus, floruit fub finem Seculi V, fcri- 
 pfitque commentarium in ApociUypiin , qui Papia: , luftini , Irenaei , Hippolyti , 
 Metltodii, Dionylii, Balilii, Epiphanii, Gregorii, Cyrilli I'ententias complcrtitur, 
 ^ cum Chryfoftomi homiliis in N. T. quafi iupplcmenti loco non femel excufus eft. 
 Ei operi ipfe to -/.u/jLivov five tcxtiim Apocalypticum inferuit : quo nomine lo- 
 cum inter iplbs codices , cum magna intcrdum praerogativa , obtinet. nam 
 in bivio quail codicum Andreas ftetit , quippe quos ex utraque familia , Afiatica 
 & Africana , habuit , ut ex varietatibus , quas in commcntario notavit , ap- 
 paret. vid. var. c. I. 5. XII. 9. XV. 6. Auguftanuiu Andreas codicem ac Palatinum 
 non fegniter contuUt Frid. Sylburgius: luijulque, poft obitum, induftriam, Com- 
 mcliniana ell iublecuta editio, quae nos non mediocritcr adjuvit. Palatinus eft valde 
 reccns: Augultamis, aliquot feculorum. atque hie, cum a glolfematis , quibus af- 
 ledlus eft, difcelTeris, Airicanam niagis ledtionem videtur teuerej Palatinus autem 
 
 ad 
 
C R I S E S A p. 491 
 
 ad Afiiuicam fc rccipere. Addcudus videri potcrat cod. mf. Grsecus Bavatitus^ e* 
 tj'jo Aiulreain interprctatus eft Tlieodoms Peltanus: fed hie inteipres textuni inter- 
 jccii Ful'^nii: itatjue Havarici codicis \ctV\o raro duntaxat ex Hafchelii apud Sylbur- 
 gium indiciu injlcitiir, vix iillmn piopriuiii pisbcns vifinn. Ergo Auguftanus, And. i 
 ell nobis; Palatinus , yind. 2. iiterque riniiil And. fiiiipliciter. Andrcae tameu tex.- 
 tuni rcCcrt etiani Pn. ^. & Erafmus, prseterciin in piioribus editionibus: atquc ubi 
 i>. And. 1.2. Pet. J. difcicpantem inter fc tcxtum Ivabcnt, Andrea: fubinde Icftio 
 c\ conimontario cognofcitur; quern tanien ipl'iini caiite adhibendum elle moneinus ia 
 Var. Ap. XIX. i. Vbi commentarius lilct, aiit eadem varictate labovat, ejus Iccti- 
 onis delcnlbr Andreas Iiabcbitm-, qiis cum Al. Lat. congruit. Andream Millius io 
 notis pjxtermilit, fcil in Frolegomenis inipenfc coninicndavit: nos vcro ipfum quo- 
 
 ?uc ilium eodiccm Augultanum , qucui Aus;. 7 fupra appcllavimus, penitius excuf- 
 inius , multuniquc bona; frugis e textu coninicntaridquo rcportavimus. Sane An- 
 dreas &. a codicibus oppido paratus crat , & linccrje Icdtionis emplialin fubtiliter 
 fcrucatus eft; unde in parachara(^tas fcripturaiMi; . ut appellat , graviter invchitur 
 ad c. XXII. i3. Itaque in gcnuinam Icilionem rcligiofe incubuille, j.ure ceufebitur. 
 Imo prKclarum Andreas organon fiiit iplius Apocaljqifeos Graecxpropagandse: queni 
 in epifcopatu finiul & in Apocalj^ptico ftudio Iccutus eft Arethas circa med. Sec. VI. 
 fuppletis alioiTjm fentcmiis , qux ab Andrea non adhibits , eum Aretha antiquio- 
 rem, fatis demonftrant. Horum porro utcrquc nili vel exemplo fuo librarios cxci- 
 taflct, multo etiam pauciora exftarcnt libri multis prsteriti cxemplaria. Ninic An- 
 dreas cxegelin partim coniun(^hm fibi habent , partim glodis compluribus in fuum 
 coutcxtuni admiilis fecnti fimt Cor. M. Pit. j. Sdd. f^jj. & ReuMinianus ille, ex quo 
 uno Erafmi primum cditio iluxit; ncc non Arabs: Aretham pari inftituto refcrunt 
 Bar. Pit. 2. c. I. 5. II. 16. XI. 18. XVI. 20. XMII. 14. XXI. 24. Qua oblerva- 
 tionc non i'olum horum codicum antiquitas non maxima, non minima cum Andrea 
 Aretliaque propinquitas perlpicitur : fed ctiam niultorum locorum ledtio dijudicatur. 
 
 § X. Cov. null! cedit. 
 
 Antiquitatcm habct mcdiocrcm , fcriptus apud Grscos, jre/ ,?■ cp h ? • ut lil 
 brarius uotat, id eft, A.C. 1087. impcrature Alcxio Comncno, & patriarclia Nico- 
 lao: praeftantia vcro ejus, in Ap. quidem, eft plane lingularis. Inter fcribendum 
 optimc fibi conftaf. nequc aut per Icvitatem titubat, aut glollis (jmonymifque in- 
 dulgct. Vbi a gcnnana Icctione defle(Jtit , minimc longc'digreditur , mcdius fere 
 incedcns inter omnes codices. ^ Solus erat dcnique in fuo genere; nifi nunc accederet 
 Fffenhachianus, in Apocalypfi a primis ad cxtrema ei proprie congrucns. Latini- 
 zat ali(]uando Covelianus, etiam in Apocalypfi, v. gr. c. IX. 5. X. 8. XIV. 7. fed 
 VIT. ab ea labe immunis eft. 
 
 § XI. Hunt, quoque valet bene multum. 
 
 Hunccodicem fic dcfcribit Millius: Acta, ut^, quae froximfequuntur, Epi- 
 ftolae Jacobi, Petri j loannis duae friores , tmtnus Junt rtliqua farte libri mHnihil rejentu 
 
 Q. q (} 2 oris; 
 
491 FVNDAMENTA 
 
 »ris ; Epllfola verotertia Toannis ,itemque Judat^^ Afocahjffis. efiftchfquePauli, chara?fe- 
 rem vitienUir rcferre DCC jiropemcdvtn anmriim. Cidex eft notiu prniftantioris. in /ifo- 
 cahjffi tixium praefert cftimmn,eique, qui af^arn iiip-aejiantijjimis noftris ^confrnthnttm. 
 Prolcg. § 14^J3 l^'qi}' Et quidem imlole, non tciiipore modo, duaiilliE partes codi- 
 cis Hunt, differunt. In priore parte tantundem laudis liabet atque Bnf. 2. & Er. cd. 
 & Occumjiiius;^ quibus propria congruit, ut maxima ejus cum ledtione Stephanica v. 
 gr. in Epiltolis conlenflo, & extra lianc leftiones qusdam Icquiores indicant: led 
 m altera parte lianc aberrationem vitat, confenium cum aliis cod. optimis colens cti- 
 am conftantius. Praaerca feparatam quali lamillam ducit, nulli eorum cod. quos §§ 
 prseced. dclcripfimus , prsecipue addidtus : nee tamen admodum excurrit. 
 
 § XII. Et hi & reliqui in duas diftrahuntur familias. 
 
 In priore font Comf. Barh. Baroc. Cw. Hunt. L. M. Pet. S!. Seid. Sin. Sttfh. /e. 
 P^ff. In altera, Er. Al. And. Pet. j. Stefh. 19. Ita elle , continuus varietatimi te- 
 nor , apud Millium prascipue , evincit : duo tamen liic obfervanda I'unt. primum , 
 quod interdum huus aut pauci codices a fuis quad caflris ad aliena paulilper tranle- 
 unt: deinde, quod utriufvis familiae codices in diverfas propagines abeunt; &, ilia 
 Paria diftribuas, Par primum faciunt Comp. M. recuiidiim L. Sm. tertium Hinit. Seid-. 
 (quanquam hie binas interdum lecliones in unam conflaias, adeoque textum pluri- 
 bus ex codicibuscoagmentatum habet:) quartum /("ar. Pet. 2. quinuim Cov. Fff. I'cx- 
 tum Al. Pet. J. leptimum Er. And. Ex ima parte Bar. Cm. Pet. 2. Hunt. Seid. Fff. 
 ex altera Er. Al. And. propriam inter fc cognationem, & in dilccliii a ceteris eo 
 jninorem vim habent; quemadmodum etiam Bar. Pet. 2.^ Hunt. Seid., Cov. Fff. & 
 vix alii, Apocalypfin cum Actis & Epiltolis, ac non etiam cum Evangeliilis con- 
 jundtam exhibent. 
 
 § XIII. Magnum hie nobis offertur ad varietates decidendas ad- 
 minicLilum. 
 
 Q.U0 fiepius cod. aliquis ab ipfo compare fuo aliifve propinquis cod. in manife- 
 fta fplialmata ruit , eo minus ponderis habet in locis controverlis : & quo Isepius 
 par aliquod codicum paria vicina temere relinquit, co niiiuis ponderis habet. Vi- 
 cilRm , quo fa;pius cod. linguli , bini, terni &c. ab apertis propiorum vei remoti- 
 orum titubationibus abiunt, eo plus lidci Jiabent in locis dubiis. Itaque nbi co- 
 dex aliquis feorlum abit , ab ipl'o I'uo compare fatis redarguitur : ubi par unum 
 abit , a pari proximo convinoltur , ut non opus lit , tota mox codicum calh^a 
 commoveri : ubi tres cod. aut dimidia pars unius familiai aberrant , ab reliqiiis 
 ejurdem familiae refutantur : ubi inter ipl'as familias pugna ell , quod quidem vix 
 unijuam aceidit ; conlilium ex loco debet capi. Habet autem larailia prior du- 
 cem Cowji. li placet , & altera duccm Er. adeoque hvrum diidnim teftinm cvnfenfus 
 fotiffmmm in ^p. pr of emodum fempc-r eft criterium leUionis gemiinae. Std litjiiiis , 
 quam vcllemus , diliciuiit : 6c tum is jlerumque vincit , qui de altenus lauiilia 
 
 quaiu 
 
C R I S E S A p. 493 
 
 niiam pliirimos in funs partes pcrtralnt. Quomodo lertioncs inter fe, non fpeftutis 
 codicil'ii^ , liirimi j^olVint , notavin us § V. nunc codices , non fpeftatis Icrtionum 
 coloriiHis, dirimnntur. Vbi ergo geniiinam le(^t:ioneni & indoles liia & tefiii)m nii- 
 mtnis finnil dcfoiidit ; dcfendit' autcm f^pilliine: taidus fit oportet , qui dubitare 
 nujiquam dcfuut. 
 
 § XIV. Plurimum Z/?/-/;/-* vcrfio, repurgata, conducit. 
 
 Latin3E vcrfionisultimnm ant'quitatcm eximianinuc indc au(5l:oritatcm confiJc- 
 raviinus fupra, pag. ;?y3. maximcciuc a tempore Apocalypfcos Grsece in Patnio 
 fcriptae Latnius intcrprcs prope abfuit, quippe cujiis verba Latina antiquillinii pa- 
 trum imitantur. Ft auitm intfiyrttis vttcris (inqu't Millius in Proleg. § 605.) simui- 
 ni I'trquam acoii'iita erant : ita ctrte hodierno textu Apocalyplcois , tx fojkrwribus 
 Grnfas faffuu muLito, (qu?Ji()uam etiain alia! funt caul'a: mutationis,"! nihil fevf interyo- 
 Idtius. Sane multre ex his interpolationibus in Grscam Eralini, (vid. § XV^U.) at- 
 qiic adeo Stephani editioncni inimearunt. rurfum ii, qui cod. nif. Latinos exculle- 
 runt, eandcni Gr^cani reccnfioncin nnilto plus, quam prce fe ferunt, refpesierunt; 
 varietatef(]ue Latinoruin codicuni , minus videlicet fpeciofas quam genuinas , cum 
 Grap.cis codicibus turn ignotis congruentes , parcius, ut apparet, notare dignati funt. 
 Qui circulus, intra quern Grsca & Latina Ici^tio liodie conimunior Apocalypfeos 
 vcrtitur, retinere nos non debet, (]uo minus vigilanter rem cognofcamus. loli. Har- 
 lemius & Franc. Lucas in Apocalj'pfin valde icnucs dedere Notntiones: plus pr.?(ti- 
 terunt Hentcnius & Zegcrus: nonnulla Bcntlcjus in illo fpecimine, ^]uo caput XX.II 
 Apocalypfeos exliibctur , ex cod. Lat. vetcrrimis notavit, infra a unbis adoptata. 
 Piuraad locum unum aUerumque infignem ex nilf. licrolinenlibus, P<u-ifiiiis , Murtnfi- 
 hus &aliis, ad totum lilirum ex (juatuor contuliinus codicibus membranaccis , quo- 
 rum primum hadtcnus Chariiinum appellavinuis , fecundum Rcutlin^iufan , fertnun 
 Olonienftm^ quern ex codioc valde antiijuo & lingulari dcfcriptum ellc, propria ejus 
 curii cod. Cmt. in KvangclifVs & cum vetudillimo apud Millium BoHfjmo Latino 
 convcnicntia odendit: quartus, (nam Trnireujis mancus e(l,) in Bibliotii. VH'enb. 
 univ. T. IlL p. 507 niemorarair , & Apocalj^pfin folam habet, cum pii^turis, unde 
 Fii1ur<num dicimus. Ncque nil frugis prsbuit vcrfio N. T. Ans^lica vctus, ex Lat. 
 deduda, dc qua dixinuis , & Biblia Germanica 3/o^7/;ifm», exLatinis, (anni 14(12, 
 ni fallor,) dedu(*la. hi fubfidium prsterea vocaviinus antiquiliunum Jrman inter- 
 prctcm , TfrtiilHannm , Cvjpntiuum , Gregorimn ;l/. qui Apocal3'pJin frequent i/Jiine 
 citant : & C(jmmcnTatorcs , nifdrimim , TiconiiJtn, Afringium^ Priiun/ium , Ci^fo- 
 tfonum, Btd^m^ Amhrvfnm Atsltrttim, Haijmdmm, Rtiyertmn, ut recentiores omit- 
 tamus. f^JFicnnus ah /jieromjtno interpolatus liabctur: id quod leftor textum reciui- 
 rcns facile ferret ; fed textum raro indicat brevis commcntatio. Ticonio, five 7i/- 
 rhbtiio^ tribuitur Exfofuio in Afocahjffin^ Au^uftini traftatibus in Evangelium Epi- 
 Holamque lnhannis adjcrta, & Augultini pafhm nomine allegari folita ; quK quan- 
 qiiam ab alio, ut vidctur, in Jloniilias dillri.uita eft , & per librarios valde a.rru- 
 pta, Ticonio tamen vendicatur, fi cum CalHodorio in Ap. IX & Xli. cum Primafio 
 
 ^4 4 3 in 
 
494 F V N D A M E N T A 
 
 in Ap. IX. i6. cum Auguftino, 1. Ill de Doftr. chriftiaaa c. 39. quibus locis omni- 
 bus Ticouiiis nominacim allegatur, & cum ipfius Ticonii Rcgulis, quinta pvaefertiin, 
 contuLcris. Ex lihelk vetufiii liua-a fcripo Expolitionem banc cdidit loaiines Amor- 
 bachius: poftea alienis, ut videtiK', rupplemciuis aucta prodiit. Aprini^ius lei-ulo 
 VI explanadonem Apocal3^pleos adornavit, cujus exemplar nianuicriptum , ab iii- 
 terpolationibus, fed autiquis, haud immune, humaniffime mihi coiiceUit Cel. Ak- 
 bas Moshemius. Prinuijius textum ferme continuum exliibet, aliqua eciam in lum- 
 niariis libro II. 111. IV. V praemilfis , & in aiiaceplialKoii eis fubjundh refert, quia 
 etiam plures lubinde translationes citat: ac cumCypriano, prolixas interdum Apo- 
 calypfeos periochas citante (v. gr. cap. XVII rc-qt}. j & cum Augudino (cap. XX.) 
 itacongruit, uc exploratum habeamus, eum ipfum textum Primaiio obtigille feculo 
 VI. quem tribus ante leculis Aincana habuerat ecclefia. Editio , qua uli fumus , 
 ex libro vetuftis charaUmlms J'crifto prodiit A. 1544 Balileje. Ca(fwdurius (quem cum 
 plerifque interdum Cajjiodo rum appclhmus,) non Ibluiii in Complexionibus, led eti- 
 am in cominentario in i'ialmos, notabiles alit)Uot leftlones dedit Apocalypticas. Be- 
 dam adhibuere Zegerus &Millius: neque propinquus ejus Haijmo nil irugis habet, 
 Anshrtum fubfcqucns fere , fed non exhauriens. Multorum vcro indar eft , unus 
 duodecimi, tjuoU mirere, feculi fcriptor , Rirpertns Tukimfis : hie lediones com- 
 plures pretiolas, optimis monumentis Graecis paulatim erutis confentaneas , ex anti- 
 quillima ilia interpretatione Latina, & quidem folus interdum, retinet. Non igno- 
 ro, argutam & oblcuram videri polle fcdulitatem, quse in cxcutiendis ejufmodi mo- 
 numentis ponitur; fed dummodo Veritas lit, quK eruitur; quo magis abditi func re- 
 celfus , ex quibus ilia retraliitur , eo minus erubcfcendus ell labor. Etiam quae 
 fqualida videntur, nitorem recuperabunt. Neque protinus aufttu'es ejufmodi, pro- 
 pter fuani niediocrem antiquitatem, contemn! debent: fed eorum ledlio, ubi videli- 
 cet & inter fe ipli & cum antiquillimis documentis congruunt, eo pluris I'acienda ell, 
 quia per tot feculerum anfractus ell eluftata. Vix quicquam hoc parto nos fugilfe, 
 quod ad linceritatem Latini interpretis eruendam pertineret , ii , fpero , deprehen- 
 dent, qui codd. mil". Latinos, quibus Germaniani (juoque abundare conflat, evolve- 
 rint, & leftionem Latinam hodiernam, pallim a nobis notatam, exiis ubcrius cafti- 
 garint. Totani Latinam verlionem & codicem Al. maguam inter fe propimjuitatem 
 & limilitudinem habere, prima Apparatus hujus parte obfervavimus: maximcquein 
 Apocalypfi lectiones LatiiiE cum Al. congruentcs interpreti probata cenferi ; fed 
 ab Al. diicrepantes , pro fufpedtis haberi, & ad codd. mf. Lat. aceuratius exigi de- 
 bent. lUud tainen adjungi debet, quod aliquando Latina: le6liones interpolate: cum 
 codice Al. confentiunt; lincera;, ab eo dilferunt. alteras ab alteris_ vetultas Latino- 
 rum Grxcorumque patrum difcriminat. Propemodum fufpicari cogimur, fuilfe olim 
 Afrum quendam literatum, qui limul & Gr^cum & Latinum textum reccnleret, & 
 utrumque quibufdam in locis ad eundem redigeret tcnorem. talem Latinum textum 
 redolet Cyprianus ; TertuUianus, linceriorem. 
 
 § XV. Neque inutiles funt alias verfwnes andquae. 
 
 Ex 
 
C R I S E S. A p. 495 
 
 Es Tiint ySt/». /rab. Artnm. Cop. Syr. Ssepc j^thiopicai leiWones & Aralicae fi- 
 inul a Gi jccis abeunt : & tamen Arabicat alibi cum Cor. pioprie congruunt. Armmia- 
 cas Millius noii niagis quaiii Opicas ad liuiic libnim dedit: fed utralque pemiultis ia 
 locis, ubi maximc dcfidcrabani , evolutas dcdit fautor fupra, in P. 1, § XL, lauda- 
 tus. S}jriaca verfio certius etiani in Apocalypli, quam in aliis N. T. libris , Tho- 
 rns Hcraclcenii adfcribcnda, adcoque initio fcculi VII adoniata videtur. Conf. Le 
 Long Part. J. Biblioth. lacr. p. 191 Icq. atque in Polyglottis Parifinis & Londiueuli- 
 bus ad reccntiores Grsccos acccdit codices, v. gr. c. 111. i. i£. VU. 8. 
 
 § XVr. Suflkiens eft hie codicum apparatus ad firmum de omni- 
 bus Apocalypfcos locis judicium faciendum. 
 
 Singuloram codicum , Grscornni prsefcrtim , indoles , amplius ctiamnum co- 
 piofcitur ex ipforum limilitudinc cum ceteris codicibus, in Actis & Epiftolis, vel 
 eti;im in Evangclift'is, ubi major cfl: copia codicum, & ex copia purcim diiricilius 
 )artim facilius judicium: idque argumento ell, Apocalypleos tcxtuni ex his codici- 
 )us, quos nobis fcrvavit Providentia, cque poil'e con'Uitui, at^j^iie textum Epillo- 
 arum, imo etiam Evangcliftariim , ex multo pluribus. At(]ue ipHi tanta codicum 
 Apocalypticorum in tanta iplbrum paucitate varietas oAcndit, conrcnfum omnium, 
 aut ccrte majoris longe meliorifque partis, pcrpctuum, ab ultima libri origine mana- 
 re. Deni(|uc hi codices, qui Apocalyplin cum Aclis & Epiflolis conjungunt, eti- 
 am fine ceteris codicibus fufiicere pollcnt, ut res ipfa quovis loco ollendit, ad vari- 
 as leftioncs A(fl:orum & Epiftolarum decidendas: rufliciunt igitur etiam ad varias 
 Apocalypfcos Icftioncs decidendas. Faciunt hue ca maximc , quE de confcnfu 
 j4l. Lat. in Introduftionc copiofe difputavimus. 
 
 § XVIL Erafmi cditio in Apocalypfi mire partim fincera eft, par- 
 tim fubicfta. 
 
 In Evangcliftis , in A£lis , in Epiftolis Erafinus Bafileenfes aliofque codices 
 jnanufcriptos habuit , & plurcs , & tales , undc textum procuderet a nianu prima 
 minus abhorrentem : at in Apcalyfji , inquit , non fufptebat nobis nifi unicum exem- 
 plar , fed i(tu ft)JJim7tm , quod nobis exhihiit eximius ilk litUrarum heros loh. ReucOlinus. 
 Apol. adv. Stuiiicam. Ne qui s (intern ^ inquit idem, conUmnnt uojlrum exeniflnr,{{ci- 
 licct prae Valise &. Comphitenliuni lectionibus, ) tantae vetuftatis erat , nt a}iojlulorum 
 atmu fripum videri fojj'tt : in annot. poll, ad Ap. 11 ac potius III. ]\'on tantE 
 ccrte antiijuitatis idcxtm} lar fuillb , ex adjundla AndrcaeCslhrecnlis cxcgeii , quam 
 ipfc Erafmus ad cap. 11 commentari<'Iorum graecanicomtn titulo ma(!:tat , lirmitcr colli- / 
 
 gitur : quam(]uam librarium iplius Andrew temporibus nun multo iul'eriorcm fuillb, / 
 
 libenter alFcntiar. Operam dedi, ut Reuchlinianum libirum , i'ane lingularcm , nan- 
 cifccrcr : fed nihil ejus ncque in auditorio Phorccnli , iieque in tabulario Durlacen- 
 fi , (juod BalilccE eft , repcriri , Chriftophonis Mauritii p. m. mc docuit quon- 
 dam, quod proximuni clt , dc Erafmi reeeulione, ut exftat , judicium lacicnius , li- 
 ne 
 
496 F V N D A M E N T A 
 
 Jio arrogantia , ex fincero veritatis iludio. Ter Novum teflamentum magmts ille 
 homo aiue cdidit , quam Complutcnfi potiretur receulione : qiiare necellimo Ca- 
 puioneum codicem , qualifcuiique ellet , adliibuit. Quartani demum editionem 
 adonianti ? cum jam tandem fuypeuret exemplar Comflutenje , c%ijvs Jhmma erat ajiud 
 trudhns iwUoritas , e re vifiini ftiit , in hatidfauc-is a terpit^ defieilere , lucoque coniflu- 
 rinm ejus kctionum , reponere alms ad fidem editivnis kujus nobilijjlmae ^ id quod fiitlum 
 XC locis unius lihri Jfocalijpfecs , ut ait Millius Proleg. I"t6t. 1141. & quarts illi 
 edicioni qiiinta fere ad apicem congruit. Vtraque tcxtum habet prorlus ex Com^. 
 & ex Er. ed. i. 2. 3. conflatiim : propriam vero Eiafmi recenlionem fervant edi- 
 tiones trcs priores , quK ipfe aliquantuliim inter le ditierunt , vel quia ex Complu- 
 tenfi edidone jam turn quiddam ad Eralinum pervencrat , vel quia is conjefturic ali- 
 quid dedit , vel quia Capnionei codicis margo glolFas habuit , quas Eralmus intcr- 
 dum textui praeferret. Hujus Etafmics recenlionis leifHones accurate notatas infra 
 damns : quibus penitius excullis , patet , eam , ex Andrea CaEiaricnfi , de quo 
 § IX eginuis , & quidem ex prsflantilfimo Andres exemplari , deduckm , mul- 
 tas progreilu tcmporis conrraxilfe mendas. Ac typogi'aplio cjuidem adfcribi non- 
 nulls poifent , quum Latina ^•erfio a latere pofita rccte le habeat. Enimvero Vul- 
 gata ilia ell ; quam Erafmus in prima editione pcrparce refinxit. Id fam temper is , 
 inquit , adto non eram anxius in mutcinda traiislinicnt f^iilg. praefertini in Evangeliis 
 ( hsc enim notat in Apol. adv. Stuuicam ad Marci caput V.,) ut aliquotics totas pa- 
 ginas ne contulerim quidem , non tarn ifimria fegnis, quam ohrutus undis lahorum. Ipfas 
 vero leftiones illas Grscas adeo non abdicavit Eralmus , uc etiam in fecunda ter- 
 tiaquc editione verfloncin fuam ad eas inBexerit. Singularium igitur leftionum lil- 
 va elt ibi permagua ; glolFa fi-equens , frequentior hiatus : muliaque ita ab onmi- 
 bus aliis monumentis abeunt , ut ad properationcm Grsci librarii , fynonj'ma in- 
 terdum arripientem , referri non poliint. nam ne Grsca quidem liint aliqua , ne- 
 dum svo illo , ad quod Capnioneum Erafmus codicem extollit , digna. vide Var. 
 c.TI. 3. V. 14. XVII. 4. XXll. II. unde fufpicio nafatur , exemplar illud folia 
 habuilie per vetuitatem detrita, quorum defectum Erafmus ex Lacinls farferit. Q,ua- 
 re ubi Erafmi aurtoritate communior nititur leftio , non protinus capti eile debe- 
 mus. fatis ejus editionem commentarius Andres , & textus Andres apud alios la- 
 nior redarguit. Pallim fola incedit : (folam (]uum dico , Grscas editiones & Euro- 
 psas verliones , ex ea propagatas , ab ea nonfejungo: ) aut obfcura codicum mi- 
 nus accurate coUatorum paula , quail umbra , eam comitatur. Duos poit Eral- 
 mum codices contulit Stephaims , videlicet n &. ;r. Alter Erafmo inprimis rccla- 
 mat : alterius adeo vel niutilu folia vel rara excerpta funt , ut vix ulla pcrfpicia- 
 tur ejus congruens cum Stepbani & Erafmi textu leclio. Fct. tertius textum , ut in 
 Aftis & Epiltolis ab Euthalio , fic in Apocalypli ab Andrea petiit. vide Var. ad 
 c. XVII. 4. unde cum Erafmo plane gemellus efh vide ^''ar. ad c. IX. 4. X. 6. 
 XVII. 16. XVIII. 4. XIX. 5. 10. XX. 3. XXI. II. &c. Vbi igitur cum Erafmo 
 congruit , non mulfum ei roboris addit : ubi ab Erafmo differt , vehementer euin 
 refutat. AccetTcre codices aliquot per Fellum , infuperque lex alii per Millium , 
 unus per Kuilcrum , unns alterve nunc primum ; complures per Bejitlejum in fpe- 
 
 cimine 
 
C R I S E S A p. 497 
 
 cimine fupcrins huc^ato : omncs Erafmo contrarii. Eademque ratio veiTionum ve- 
 
 terum : eadcm patrum Grxcoruin Latinoruniquc , periochiis longiores libri hujiis , 
 
 allegantium. v. gr. c. XIV. i fcqq. XIX. n fcqij. XXII. 13 feqq. Eadem deiii- ^> 
 
 que ratio tedium , credo , omnium , qui pofUiac vel locupletillimi reouperalnui- 
 tur. Liecbit nunc diccre , quod res eft : Nullus occunit Apocalypticus tarn fe- ■*" 
 
 gregatus liber , quam is , quern Eral'mus produxit. Rurfus apud eundem tameti 
 Icdtioncs aliquando intcrniicant obfcrvatu dignae , & valdc pretiofe , quas vel nul- 
 lus antiquorum teftiuni duntaxat redargnit , vel unus akerquc eorum , v. gr. Ilip- 
 polytus , ctiam comprobat. ubi vero noiabilis numerus codicum ledtionem aliquain 
 tuctur , confcnlio Capnionei codicis graviinmum ei pondus addit. Poftea quam 
 Coniplutent'eiii cditionem naclus eft Eiafmus , & taniam illam varktatim in Afocnl^- 
 fjf , ut ipfc in annotation! bus pofterionbus ad Rom. XV. 24 ait, cognovit : com- 
 plures ex ea lectiones in contextum luum admilk , nonnullas dubitanter in margine 
 propoliiit. ac miruin videri poffit , eum tarn illuftri veftigio tamen non agnoviflTe ne- 
 que amplexum elFc plures Complutenlhim laudabiles Icdioncs. Enimvero obftitit 
 
 opinio ilia do Rcuchiiniani codicis vetuftate : diffidcntia crga Latinizantem codicem , 
 
 Rhodieul'em ^ qui Apocalyplin non babebat , led Eratnio & habere cam , & uiiice ■ 1 
 
 adiiibitus a Coniplutenl'ibus in ea videbatur : diircnlus Complutenfium a Vulgata y 
 CUJU.S exemplar cum Lyrano congruens tanti fecit Eralinus , ut ipfi Capnioneo co- 
 
 dici prjeiublle intcrdum videatur : Vulgatje conditio, cujus exemplaria correfta ab ' 
 
 iiiquinatis, in Apocalypfi quidcm , turn minus intcrnofci poterant : confcnfus Al- f L 
 
 dina; edifionis , qua; taiiKn ad primam potiiiinium iplius Erafnii cxcnPa erat. Vi- ( ' 
 
 cillim multa Eralnuis Uncera prius ediderat , quae deinde , Complutenlibus obfequu- ^ 
 
 tus , detcriora Iccit : fed hoc incommoduni ;Ec|ue ac fiiperius illud penuria Graeco- 
 rum excufat excniplariuni , (]u:e turn dccitlonem in Apocalypli vcheuientcr impe- 
 diebat. Denique dillimulari non debet parum magnifica dc Apocalypfi opinio E- 
 
 rafmi , qus fecilfe videtur , ut operae pretium non putaret, accuratiorem lufcipere ■ 
 
 rccenlionem. namquc ad totum hunc librum parciorcs Eralini funt amiotationcs, I 
 
 qi am aU lingula pallim aliorum librorum N. T. capita. Gluamobrcm a pofterio- ] 
 
 ribus Erafmi editionibus ad priores , quibus etiam vernacula refpondet Luthcii ver- ' 
 
 lio , nos recipinuis , ca lege , ut omnia examincmus , &, quod genu'uuun eft, re- 
 tincamus. Tu, lector , perpcndiis velim , qux hoc tniemate diximus : multa ex 
 eo pendent , coUatis iis , qua: continuo diccmus. 
 
 § XVill. Ex Era/mo ledio fluxit interim receptior. 
 
 Erafmi tres primas feipiuntiir editioncs Aldi, Colinxi, & alis antiqua;: editi- 
 oncs , quae hodie funt in manibus, I'ere fequuntur 13ezam ; Be/.a , cum Stcphanis? 
 Erafmicam , quartae fimillimaiH, quintam, in hoc luaiime libro, ad apicem prope- 
 modum, ad fphalmata ufque, qux, quod mircrc, ex ipfa Erafnii verfionc ijuintum 
 edita corrigi poterant. vide v. gr. Var. c. I. 11. III. i. XVIII. r. Interea bene ce- 
 
 cidit, ut fe(|uiori textui Stephanus, Millius aliique acconimodarent collationcs fu- j 
 
 as, quo clarius cxprcflus pofthac apparcrct codicum pro genuina marginis apud illjs f 
 
 Icdtionc confcnfus. 
 
 R r r § XIX. 
 
 /^ 
 
4^99 FVNDAMENTA 
 
 § XIX. Complutefifis editio minus exceliic in bonis 6c in malis le- 
 Qionibus. 
 
 In Apocalypfi hfec editio fere cuin majore numero manufcriptorum codicum 
 ainbulat ; tenoremque Aiiaticiim magis fequitur , quani AfVicanum : unde plura in 
 ea redundant, quam deficiunt; neque notabiles aut lingulares partes facit vcl in me- 
 lioribns vel in deterioribus lettionibus. Cum Cumplutenji editione J'cre congruit 
 Plantiniana: & ad Plantinianam quatuor in Apocalypil codices Gnecos BarherhiJanos 
 five Romanes contulit Carj^ophilus : qui ubi in paufa clt , Complutcntis idorco 
 potius editionis , quam Capnionei codicis leftiones in Barbcrinianis illis reperiire 
 cenfebitur. 
 
 § XX. Earn igitiir Erafmo attemperavimus. 
 
 Factum ell lioc pace acerriniorum receptee ledlionis defenforum , Gerardi a 
 Maftriclit , cujus Canon XXXVIII hue apprime lacit ; & Dan. Whitbii , qui 
 quum JNlillium leveriirime a Mattlixo ulque ad Epiflolam ludae pcrltrinxiiret, eun- 
 dem in fola Apocalypil intartum dimilit ; cjuia videlicet neque Scliolialhs Gra:cos 
 neque verliones veteres pro Erafmo Stei-)lianoc)ue contra Millium allegare potuit. 
 Vide Millii Proleg. §. iioy feqq. & Wbitbii Ewimen , libroll in extremo. fi- 
 itumitem exemplo Tlieod. Bezse, quem raulti poUea funt fccuti; exemplo item H. 
 Stephani, Elise Hutteri , C!iri(h Reiaeccii , aliorum , qui Complutenles leftiones 
 vel rarius vel ixpius Eralmicis fubilituerunt; & E. Wells, Theologi Angli, qui 
 commentario fuo Apocalyptico, ut ex ,vell:igiis idoneiscolligiimis, Compluteniem 
 potiffimum recenfionem ''■"'?xuit ; cujus recenlionis iiepe rationem etiam Franc. 
 Lambertus , Grotius , Medus , Pric^us , alii , in annotatis habuere. Denioue didi- 
 tus ell ubique Complutenlis textus per nobiliilimas Ben. Ari^ Montani five C. Plan- 
 tini aliorumque editiones, quas nemo lallidit aut repreliendit. 
 
 § XXI. Neque folum ex edd. Comf. &c Er. fed etiam ex Alexan^ JH 
 dr'mo aliifque mff. textum pracipue concinnavimus Apocalypticum, jH 
 
 Multa conjunfte , multa divife , laudabilia habent Cmif. Er. fed feorfum ab 
 utraque editione in ^/ex,?Piirmo laudarillimo, & in aliis manulcriptis codicibus mul- 
 tas quo ]ue genuinas lectioiies Inbet Apocalyplis. quire Jiic denium liber exceptio- 
 nenialege naitenus nobis rtgldc oblervata, de textu edkionum prcil'e fequendo, 
 veliemeucer pollulavit , ut no»lettor , ea muko magis, qux lohanncs Tlicologus 
 fcriplit, quam ea, qua; quivis philologus edidit, requirens, di.piici quaii lemita ia- 
 gredi, &akerooculo tcxtam, altero marginem Icgere, cum perpetua ienUuim di- 
 fira(Jlione cogeretur. Q,uod 11 accideret, ut textus nullcr, maxime ex Comp. Er. 
 Al.contemperaius, ad omaes codices mlf. denuo cxaminaretur, is coulcniionc lua 
 iiuerdum cum optimis, plerumqac cum plurimis iimui & optimis raonuuientis, lil- 
 
 vaiii 
 
CRISEOSAP. 49^ 
 
 vam difcrcpnntiamm multo fnjgaliorein Milliano margine relinqueret, apertunique 
 fmccritatis lux argunicimim nancifcerctur. Verecundiam tamen noflrain nc hac (]ui- 
 (leni in parfc dcUiicratuin iri confidiiniis. primum enim niillas leiJlioncs, qux. nimium 
 paucis nitcrciUur codicibus, & tamen cui(]uam momentoise vidcri polFent, in textiini 
 arimilinnis; fed cas, ficiibi nobis arridcrcnt, in margine laudaviinus: deiiide in eo- 
 dcm marline , prilHnnruin cditionuni Icdtioncs , quas textus noilcv non rctiiicbat, 
 collocavnnus , ut Bcntlejus quoquc in illo fiw fj>cci'nine fecit. Totam lettionera 
 Apocalypfcos, a nobis partim in tcxru, paitim in margine piobatam, quifquis por- 
 pcndcrit, Tepcriet, eani qiioijuc cum majori fere fcmper nmncro codicum congruo- 
 rc: atqiic lixc congrucntia veniani nobis, li opus fuerit , pollicctur , quod Gr^ci 
 alicujus codicis pntrifvc, quv")d Latini Copricivc intcrprcfis vetufliilnnani quandoque 
 limplicitatem pr.Tfci-at niargo nol'cr. quanquam id ipfum fat raro accidit, &. in locis 
 raomentolioribus rariHimc.^ 
 
 Cclebranda hoc loco nobis eflSapicntia & Bonitas divina in difpcnfatione litte- 
 ra: Apocalypticje niirifice fe prsbens. Nam divino primum confilio faiitum agno- 
 fcas, ut ante Rcfonnationem non niediocriter cmcndata procudcretur Apocalypfis, 
 in liibliis illis Complutenfibiis , qux. Fianc. Ximenius, caidinalis & arcliiepifcopus 
 Toletanus, in media dedit Hifpania. Interim Erafmi in editionibus Gra:cis & vedl- 
 onibus Europsis prarvaluit rcccnfio: qua: tamen neccllariis fidci falvifiese capitibus 
 nil obllitit, vcritatom coruui & analogiam utique fervans indelibatam. Nunc niatu- 
 rumcft, utprophctici fcrutinii reeellus magis magifque penetrentur: & hue plana 
 pcitinet quam limatifiima contextus finceritas; (ut vcl ex iis loeis, uh'i Giiomoncm 
 citamus, confiabit : yqus quum poflliminio exoritur, vcritatem gratanter & ingenue 
 fufciperc dcbcnius. Nullam tamen receniionis nollrae fyllabam ab ullo quamlibet a- 
 lieno Icftorc appidbari poflulamus, quae non nitatur documentis fupra omnem fu- 
 fpicioncm lludii partium pofitis. 
 
 ^ XXII. Rationcmqiie fingulorum locorum hie quam plaiiiflTme 
 cxplicarc ingrcdimur. 
 
 1. InEvang. , in Atbs , in Epifh rarius pro utraquc ledlicne codices cnumcra- 
 vnnus : in Ap. veto , nluribus id locis faciendum elfe duximus , ut lettoi minus 
 exercitatus tamen liquido judicarc pollet. 
 
 2. Ernnt fortalfe , quibus ne hxc quidem Hitisfaciant ; crunt , qui fe obtundi 
 querantur : ab utnl.jue veniam petinnis. Saturior egomet huiiifmod! I'-jm lab.-ris, 
 quam vidcar multis. Nam (]uum apocalyptieum textum in veiliculos n his CCCC 
 divilent Rob. itepiianus , tot idem fortalfe dieium operam fola Apocaluvfeos rcco- 
 gmtfo, (ignobat, nuifquis ejus opers pretium non perfpicit, ) libi aaLchacame 
 vuidicavit. Excmplana c-xcufa , & qui.'em prxcipua aS vcrbuni, confcive , Knllc- 
 rtedit.oncm ex M//;an,i ipfa rctradarc , mauufa-iptos codices Gvmos .ScLatlnds 
 recenlerc, cxcerpta cudicum ab aliis hinc indc prolata digerere , • verlio ues confu- 
 
 Rrr2 lei-e, 
 
500 FVNDAMENTA 
 
 lere , patres Graecos & Latinos excutere , interpunftiones cxaminare , quam proliKi 
 laboris lit , aiiibitiofe exaggcrare nolo. Ncque taineii id ipllim phne dilinmilun 
 hoc loco oportere putavi. Nannjue ab iis , qui tali in re jultam diceie kiitentiain 
 velint , Optimo jure poftulatur , ut, prjeter caeteras dotes quamlibet cxcellentes, 
 in numerato habeant codicum , verlionum , patrum leftionem tenoremque , & ho- 
 rum tedium indolom , numerum , confcniionem , dlvortia, vim modo majorem, 
 riodo minorem callcant : neque ea ioca , in qute inciderint , fubito arbitrio Iingula- 
 tim expediri polfe putent , led deciliones varictatum ex cohaerentibus totius Icru- 
 tinii rationibus repetant. Hue plane Ipcctant Fuudnminta crijeos apocakjpicae , ha- 
 6tenus § 1 - XXII pofita , in quibus unherfam Apocalypfeos conlidenitionem non 
 
 f)ert'un6lorie inllitui , & fubl'equenti ibit;eni finguhrum locorum trartationi critics 
 ucem & robur pra:paravi. Fundamcntorum funnnam dedi in Z^c/w/jowe altera, 
 ( Vid. infra P. IV. n. V.) & partem ejus liininiie hoc loco repctam : „Ad Apoca- 
 5,lypfin Erafnnis , ut iffi confitetur, non nili unum habuitMS. Gritcum a lo. Cnfiiio- 
 5,w2, & quidem y/wircae Caefaremjis exegelin , cui textus (to y^ciuivov') erat inter- 
 je6tus. Ex CO ^ inquit , contLxtus verba defiiibmda CFRAFIMFS. CumqueiKMfi- 
 /mj elVet liber, textum ex Fulgat a \\o\\6um \:c\'\h frofl^^■ant^r , &, cum lianc pro- 
 ,phetiam hand plurimi faceret , citrafitmmam curam lupplevit. Sttftmnus ^ erudi- 
 tus ille quidem , fed negotiis obrutus lypo^iaphus , taicm Erajm tectum apoca- 
 „lypticum adverhum recudit , prsecipue m ukiu.a I'ua editione , quam tot alii funt 
 „lecuti. Hoc ad uculunifatn. At ante lios duos , id ell , ante Reibrmationem , in 
 „ editione Comflutmfi ^ pratclariHimas & ad £py?/w&«,'«?w contra papatuni inprimis ef- 
 „ticax apocalypticus textus , qi.em nullo modo extmuavi debemus , in media exiit 
 ,,HiJfama , in aliis Europe regiumbus late propagatus. Fdjhnodum orieiitaies linguae 
 „vcrlionesque funt excults: autiquiiiiu a Latina verlio rtltituta, in qua fpicilcgmm 
 „tale, quale ^|if«rflteJ mens exhibet , na(^LUS fum : multi Grsci Latinique f aires , 
 „& ii quidem , qui Apocalyplin copiofe firmiterque allegant , cruti & recogniti. 
 „ Multi & diverli Graed codices MS, apocalyptici , .auteliac adeo rari , funr conipa- 
 ,rati : & de duobus , quorum ego fum potitus , alter opportune eandcm habebat 
 ^^Andreai Caefareenfis exegelin , quo adjutus difpexi accuratius , qua parte Erafmus 
 vel valeret vel laboraret. Q.uodque prtecipuum eil , Akxandrinus codex MS* 
 , qui vetufiatis , & , prjecipue in Apocalypli , finceritatis & auHoritatis nomine a 
 veris criticis pro incompdrabili agnofcitur , in occidentem ell delatus. Qmx onniia 
 a Deo data fublidia Erafmus & Stiphamis , fl hodie viverent , cum admircttiom ^ 
 l,gaudio , melius fane, quam onmes ipforum aiiecls , adhiberent , & uilo ore de- 
 l, clararent , non eas editiones , quas ipli tam cSgre , & alii poll ipfos tam reli- 
 „giofe procudill'ent , fed amhas conjunct tim clailes editionum , imo vero etiam 
 „ totam Jntiquitatm chriftianam , & Medullam documentorum ejus , textum 
 „ nobis apocalypticum propinare quam puriilimum. Use omnia funt , qui- 
 
 „bus crilis mea fuperitruitur. Tali modo non folum multa minorjs , 
 
 „ quan(}uam non plane uuUius , momenti , fed etiam quiedam fondrrufijji- 
 „ ma loci , acononuam di'vinam fpedlantia , in Apocalypli , KEGIA FROMl^L- 
 *5, GATIONE I. C. amatoribus apparitionis ejus polUimiuio funt rcpr^fcntata. Hoc 
 
 jj agno- 
 
C R I S E S A p. §01 
 
 agnofoint jam complurcs bonae anin:E : Deo gratias agunt , & rem in fuum ufum 
 "vertunt.,, Hue quum res evadir , ulteriores animadverfiones , mihi , fortaffe 
 prae nuovis altero ()uamlibct crudito , Tun Iponte, etiam quum alias res ago , fubiii- 
 dc occurreiues, obiicr not.uc , vindiciilque cas , ubi ufu veuit , augere , ucc mo- 
 leftuin clic fcntio , & las elle duco. 
 
 3. Ad ea fubli.lia, quae in Ayparatu adhibui , nunc cominentarius in Apoca- 
 lypfin , /ff n'ng'in adfcriptus, acccdit , de quo aliqiiid dixilTc juverit. Pacis lulise 
 in Hilpama epilcopus circa annum DXXXX /Ifringms fuit , quern yi/frisium 
 pL-riquc , nonniilli alitor paulo alitenjue appellant. Conimentarium ejus 
 111 Apocalyplin , ab Jfdoro Hifp Icnfi aliilqnc laudatum , erant qui pro dcpcr- 
 dico haberent. At exfl,n , iiiquit G,irji,is Lonifa apud Fabricium, opus jngms mmu- 
 fcrirtum in Afocalyffin. Sei ego , cum vid/Jfem codicem GotHcmn Legionenfem , fcriftum 
 utra milkfema oHiJiva , animaolierti , de oiut'}oris nomine inde non confiare , fed tditinn 
 oyus in griViam cujufdani ^urii. ^uin &f in p-iufatiom auitor ilk ait ^ ft collegijfe 
 fua ex libris FiUorini , Ifidari ^ ^prigii. Aliud exemplar menibranaceum Barcino- 
 nae ex alio ictufliore (fortalle Legionenil illo, ) A MXXXXH dtfcrjytJtm , ex Hi- 
 fpania, liiperiore leculo pervenit in Daniam. Ibi Arnae Magnaei Islandi , Profeiro- 
 ris Ihfnienjis , concellu librum quondam dercripfit eel. Abbas /. L. Mosktmius., (jui 
 certioreni me fecit , membranas fhcendio Hafnicnfi confumtaseire , & tamen fuum 
 exemplar , ex illis accuratiilime dedudum , liberaliter milii muneri mifit. y^priti- 
 gius in eo codice (.onltantcr vocatur : &.Jfringio epifoopo trai^latus liicce , ubi in- 
 ciyit & ubi exilicit, adfcribitur ; fed tamen intcrjiolaium elfe opus , li(]uido apparet. 
 Vno loco , lolianncs dicitur fub Claudio fcriplilfe Apocalypfin : alibi , fub Domi- 
 tiano. Numerus 7) CL A ^7 ad vocuUim DICLFX redigitur , cujus fe inveutorcm 
 duobus an tribus poll Apringium feculis profclliis ell Amhrofius Ansbertus. Ipfius 
 yfvringii nominatim txflmatio uno altcroque loco ita cum ceteris contexitur, ut par- 
 tes prsecedcntes eo ipfo ajiis tribuantur aurturibus. Comnientanus cujufmodi fit, 
 hoc loco dicere nil attinet : textum , commcntario interjeftum , ita fere pro fuo 
 turn inllituto dcfcriplit Moshmius , ut prima duntaxat «& cxtrema pcriocharum ver- 
 ba exprimeret : fed tamen mukorum locorum Icftioncs perfpiciuntur, qus fmce- 
 ritatem lubinde Fulgati referunt interpretis , ac fententias noftras ante nutitiam 
 Apringii latas pallim contirmant. Afringium vero ubi citamus , leftiones apogra- 
 ph! Hiifnienfis a nobis innni , leftor mcminerit , (juamvis ^yyinginnae ipfa: ab reli- 
 quis internofci vix poilint. Ncijuc enim magni intcrcft , quum ipfas interpolationes 
 fans antiquse & (^uxdam carum e\ audtoribus Ajringio lortalfe antiquioribus decer- 
 ptse tint, <S>: vcl cum ipfius Apnngii vel cum aliorum codicum Latinorum i\. T. 
 tcxtu congriiant. Certe Hij\<anitnjhn Latinae Apocalypfeos leci^ionera , vix alibi 
 obviam, liinc fubinde coUigcre potlumus. 
 
 4. Pervenit poiTo editio noftra N. T. cum Apparatu critico ad maiius To. Ckri- 
 ftofhori Wolfii p. m. anrequam quartum is volumcn Curarum in N. T. emittcrct : 
 quare in Apocalypfi potiliimum rationcm liabuit annotationuni noihaium. Aliter 
 
 RirS 111- 
 
§02 V A R. A P. I. 
 
 intei'dum , xit libcnter credo , judicaOTet , fi properatio , quam opus prseclai-um in 
 extrem ■> redolet , penitiorem confiderationcm tulil'iet. Subindc ille quidem fen- 
 teiitiam meam calculo comprobavit fuo : quK laudatiffimi viri conlenlio mukos a 
 prsEJudiciis in hoc genere frequentibus dedacere debet. Aliis locis diireulionem 
 luain vel certe dubitationcra profellus ell , rationes fimul comineniorans , cum 
 tluologica civilitate. Talia etiam atque etiam a ire declaran txiftiinavi oportere, 
 e; quidem lege,ut argumentis nonmagi3,qiiam luuTiaiutace,cumDefLiii6l:o ceitareni. 
 Gl oc in Fundamentis jam explanavi , uno nou repetimus loco : paulo ante legaut , 
 quibus conimodum elt. Ad lingula fparlim loca monui , quod opportunum elFet ; 
 a quibus attentus leftor non line fru6tu , quemadmodum Ipero , elFet dircelFuras. 
 K im de iis locis , ubi in dJ6lione veriatur controverlia , nou multa dixi : led gra- 
 viffunas aliquot lecliones vindicavi Itudiolius. 
 
 Tit. 'A-^oX'aiAuiJ//? Iwclrjhi tS QioXoyn ) Ste^h. edd. mV h TTaT/J.co tJj n'cra l^-ar 
 CTiTo addit Vjf. a-roKciAv^lit; t« dy'in cIttot:/^^ K$j ivAy)iXi<pH iwavva rS (jioAoya 
 habet Comp. M. Varie circumfcripferunt interpretes , librarii , editores titulum ad- 
 diticium , primacvi titali principio , 'A-roa-jAu-dyK /mj-^ XQ''^'<' ■> parum relpondentem, 
 & tamen olim non malo , ut videtur , conlilio adliibituni , ad Apocalyplin nomi- 
 ne lohannis diltinguendam a multis aliorum Apocalyplibus , de quibus agit Fabri- 
 cius in cod. apociypho N. T. Part. II. pag. 440 leqq. Iheologi cognomen lolianni 
 multis abhiuc leculis datum fuit. /Ifocahjffin anu Cajum, prclb^'teruni Romanum, 
 €5" Alogos , uemimm nnquam repidiajje , verum nb omnibus receptam fnijje , non teme- 
 ve atiivm^t Jrtemouius de Init. Evang. loh. p. '63. 140 leqq. Multa ante dilceiruiil 
 apollolos docuit Dominus : fed ea , qus turn dici non convcniebat , in Apocaly- 
 pim contulit. Gtuare in N. T. Mthjopco non inepte poll IV" Evangelillas Apoca- 
 lyplis continuo pon.tur. 
 
 C A P. I. 
 
 1 -0 Qioc & a Sit 7S- i^cM ) -^ Z)?oni;/Mx Alexandrinus apud Eufibimn, textu com- 
 pendiolius , per librarios fortafie , relato. Secjuitur apud cundem it/a^^sA/a , pro 
 dyyiAa, ^ rai Sa'Aco ) t« S'<ih'<i Al. Ex alliteratione. 
 
 2 tS SsS) Rid. mff. Cop. Sijr. &c. ( - ) y^nd. i. Primaf.^^ CompenPationcm 
 vide verfu 4. f /k7« Xt.'^^t '''^« P^t- 3- avTy. Bmijfius. \ ora)Conqi. li^alise 
 edd. /il. And. Fff. & ceteri omncs , Valla , Dimyjius Al. /Etk. Lat. Syr. oja. t6 Er. 
 Iblus , vel cum Stefa. 1^. Sic r\ infertum in Var. c. XX J. 12. i\onnulli ita lunt 
 argumcntati : Stcfhaniis excudit 6^a t« iVai' male igitur Bmgelius edidit, 07ci ^j'i, 
 Et lie in ceteris locis. Parijure dixeris : cxra. uh Inibet Ben. Arias Montanus ; er- 
 go Sufhanns male b(TOL ts iih. Plane ab impreffis excmplanbus abit res ad telti- 
 moniu)!! antiquitatis. Atque hoc loco , 07a f/VJs , monunicnta luibcnt omnia: o^a, 
 Ti Erajinus Iblus. quern qiianquam Stephanus & alii reccnrioi-es lequuntur tamen 
 folum dicjuius jure , quum antiquiores teltes voculam ab iplb udditam redargiiunt. 
 
V A R. A P, 1. 503 
 
 fl iiSi ) W«" f^f- Et fie aliis locis. "jH i'r/vct ib] , iw a y^yi ymiQ-cu uira raZra 
 a'nitGmr. f'ulh , Er. in annot. ed. i. & fic fcrc Jn4. Fff. & al. Ex v. itj, ubi 
 cIl niand-.uimi fcribcndi ; cui inandato , prse lioc titulo , hxc verba congruuiit : 
 vcl ctiam ex Andrcx comm. Non agnofcunt verfotm. 
 
 3 aay.'i^ici dva.yna7x.av <^ oj a'x«'ovTjc) fdd. &c. Lflit. ill inf. Reutlingcnfi. 
 & Schelbonu Anslntus. Lcdio mcdi.i. Pluialem bis liabet Arnh. & fmguianMn 
 /E(6. /-«f. ^fl<7'. /. ^ TK{iJiTs« ) Tx^ft)/ Lat. excepto nif. Reutl. & Sclielb. & ^n/- 
 /,; ,•(.. *! -I ' ;■:) TttCrm addunt Cof. Fjf. ncicio an y^r/j^. Lat. Sijr. nametiam 
 oiticulus'V.. ilrat. Ncquc /iw/aj eft apud Ai^ringium. Ex cap. XXH. 19. 
 
 4 — t5 ante wv) Cowj\ Fnlla ^ Er. annot. ed. i. Al And. BtM\ Cor. M. 
 Fit. 2. J. Fff. nnde 6-h Uunt. &alii , FiHorin. tP. Er. Sufh. edd. Atqui ut nomi- 
 ni niH"^ non praefigitur n eniphaticum : fic ante 6 i^V ico^ nv jy" f(i;i:£'«6i'oc non 
 cit locus artirulo t^' , quem Eralnius ex Andreae commentario riimfit. Michael U- 
 hi-uth.-iluis in Bibliothcca cxcgctica , qiiuni multa in nic piopitia dixiirct atijuc col- 
 legillct , in additamentis non tarn ex fuo , quani ex alieno fenfu fcribit: Editio mi- 
 vor Bengeliaiia in Rccens collerHs acri ceniura notnlur. Anilore.f }vc> fpedndne dederunt 
 capit I Afocahjfjeos : ^ (x collatione cum editium R. Stifhani oftendtrunt , in editiom 
 Bengelii mult it adhuc imnda repcriri. Dedit in Rccons collcftis cenfor (lie enim di- 
 cendum ell potius , qiiain cmjhres) Tabiilam , ex Apoc. I. bene multa, fateor, loca 
 exhibentem , in cjuibus cditio Steyh/ini & editio Bmgclii differunt. Sed rcfpiciatur , 
 quaefo , hie /<|';'/ir*r/?/x , ad cap. ]. Omnilus illis locis , ne de tnta Apocal3''pri di- 
 cam , princcps editio , Cotuphitinfis , ex gr. v. 2 , & ipfa Stcl^hall^ cditio prima 
 ((]iiani cenfor fc pro finidamento funipfili'e ait,) v. 5, &^;odices manufcripti apud 
 Stcfhiinum, V. ly, & antiquiirinia verfio Latinit , v. 6 , & / utheri verfio , v. 5, & 
 docunienta poft Stephaniim amuilata , longe graviffima & plurima , & in liis codex 
 Akxcindrinus , v. 8 , & Seidilianus, &c. v. 9. Sijriaca verlio &c. v. 1 1. Irenaeus &c. 
 \. 18. nic dcfendnnt ; & ccnforcin , Jclo Stti^hani nomine, nulloargumento, pugnan- 
 tein , & prsrcipites ledores fuos aufcrcntcm , efficadjfune refutant. Ciuas cuilibet 
 fano fotisfacerc dcbent. 
 
 Primus liic locus eft ex iis , in quibus me defend! poffe plane negat cenfor. At- 
 qui lc<^tio mi hi probata, cLtto 0, priniseva eft. unde nounulli duduin fecere clto 
 hex 0, ne fcilicct prxpolUio a-Tro habcret genitivum quafi ax-^iTov. Similiter Ertif- 
 mus %-^6 T« fiirrogavit , ( inflar TOT «v apud AnJrcam Cslarienrcin , ) vano 
 foloic'ifmi timorc , nc dcprehcndcnt , qui priinam cditioncm & quintam annotatio- 
 num ejus evoh crint. Eralnunn fcquitur Suyhanus , Stcphanuni alii. 
 
 Qua: in Tundam. Crif. Aycc § HI de paurilate codicum Apocalypticoruin dixi, 
 ea comprubat catalogus coiIk-uhi Flor-^niintir.iin in libro lo. Lawii do cruditione 
 apoftdlrrum , p. 223 f. 24^1 iK ubi muhi mcmorantur codices , Acta & Epiftolas, 
 velipuin NdViim TcftauKntum, fine apocrdypii , exiiibcntcs. iVx tamen ibi A- 
 pocalyptin habcat , quorum Icctioucs utinam in luccm prolcraucur ! Ceitum iial eo, 
 
 & 
 
504 V A R. A P. I. 
 
 & illos , 5: quotquot alii ubicunque gentium jacent , fimitnam elTe confirmaturos 
 Icftioi-iis u me defenla; , in Apocalypfi , iu priino capite , in quarto verfu. Etenini 
 ]i. 1. Erafnmm , & Stephanum , & Recens colkcta , redarguunt , mcque defendunt, 
 omnia Jiodie cogniia monumenta. Quando tandem nwvebuutur , qui fvehtm Stejihani 
 fluris faciunt , infcientes, quoim cunaa vefligim luhannis in Patino V HunianiHimus Li- 
 lienthalius , non dubito , quin manum fit daturus veritati. ^ o r.v ) o? m Er. td.i. 
 % cl eg-iv ) iccv Al.And. i. »( 55-/?) -• Bar. Hunt. L. Pet. 2. Shi. nekio an ^tk, 
 Sijr. Facile omilllim ante ivcoynov. ^ aurfe) t« (jiQ Aid. i.Primaf. 
 
 ^ -. iz ante t^v viK^av ) Al. And. i. Bar. Cov. Hunt. L. Pit. 2. Sin. Fff. ^_ 
 Areth. Arab. Lat. Syr. (k) edd.And. in textuedito & in coinin. &c. Ex Col. I. 18. -dH 
 ^ dya.'^w.Ti} Al. Bar. Cov. L. Sin. Steph. a. Fff. ac fortaUe plures a ptillinis col- V 
 latoribus negleili. ( dycL'Trya-avTi ) zdd. &c. idque prxfert Wolfius. Sed patticipi- fl 
 um pra?lens etiam prseteriti iniperfecti vim includit. ^ A-o-ai-T/) edd. &.c. yEth. 
 ^.vsavii Al. Bar. Prima/. Sjr. Arab. Litcra fcltinanter oniiira. Vtrunique legunt 
 And. & Arithas. \v7ci.vTi kj^ cLtto tcov tv<.(; ay^aqriixi z-tiAt^cov AaVarr/ tm i3tXv(yit 
 TH ^(DOTToin aiuoLTQC <5^ iSxT&c , <ti) TiomTcfiTi Yi(j.tbc (iaaiMiov k^dnvixoL i{^ Kaactv- 
 <n Cov. Arab, nee non f^jf. Ex Andreas Exegefi. ^ U) Er. Stcfh. td. i. 2. Al. And. 
 Pet. 5. (c/vTo) Comp. &c. ^[ -ic rcov dua^Tivv) a ptccato habet Primafius. ^ ^ 
 r.fJM)v)Er. Stepih. ed. I. 2. Al. And. 2. Pit. .5. Fff. plurelVe, Primaf. («t/.&;r) Comp.&.c. 
 Armm. Copt. Lat. Syr. unde t/'uwv ^th. <f] avroO ) 'AvroO , etiam reciprocum , leiii 
 ubique fpiritu exprelli,in ed. majore &minore anni i^Q^^^Eriifmi exemplo,quiquidoni 
 in editionibus fuis fere proniiicue exhibec at;T«, facilitacis,ut arbitrot , giMtia , & dv- 
 t5, etiam reciproco lentu, ex mil". Caula fiipra adMatth. I. 21 ferael diilaeft, (luiTra- 
 gante Buttigio in pref. N. T. & quovis loco difta putari debet. at/T« mallet ITolfius : 
 & id editores i'uo paifun fecere arbitrio , interdum poll conlbnam quoque tenuem, 
 apeito eiTOl'e, Ut imt avTcav , aV du^dv, y-ir' dvrov , Atl. XIV. 2J. XV. 38. XIX. 
 4 &c. In quo nemo , opinor , lonicam dialeftum excuiabit. Speciem unus ha- 
 bet locus , Am. IX. II, ^ip' dvrm' ted id Rob. Stephmms introduxit : itt' dwun , 
 reciprocum tamen , habent edd. primit cum mil". Vt apud Hebneos 1 & alia iuflixa 
 tertise perfonae & relativam & reciprocani vim habcnt : lie Icriptores N. T. avri. 
 promjfcue ponunt. Itaque h. 1. Ap. I. 5 avra omnino ad hj'wm Chriftiiin refer- 
 tur , qui nos in languine fm lavit. 
 
 6 nVa?) riMv Al. Siid. Sic videbatur polhilare leftio /Sao-zAeiav , quE fubfe- 
 quitur. Et fie noftrum { ngnum ) habet Apringius. ^ (BajiMictv ) Cvmp. Al. Bar. 
 Cov. Hunt. L. M. Sin. Steph. a. Fff. Anth. /^th. Arab. Lat. FiUwin. S-^r. ( (id'Ti- 
 MTq ) Er. & alis ed. , And. Arm. Primaf. Ob iequens h^uc. Sic quoque Ttrtul- 
 limus , de cor. mil. c. 15. kdrepmm , de exh. calh c. 7. In paufa iuiit Prt. 2. 3. 
 Seid. Steph. /g-. «|] -- ^5^ ante H^uq) Comp. Al. Bar. Cov. M. Sin. Fjf. A/reth. /Etk. 
 Spring. 5yr. {>ig\) Er. &. aliai ed. , And. nelcio an plures^ cum Hunt. L. Armen. 
 ^ fecfjiXiiav , ii(>i7Q ) fiaa-iMiov iiQceTivf^a L. Seid. Copt. Ex Andrea , vel _, cum 
 Andrea , ex Petro. Baa-Me/? isr] /i^s(? lubllituit libvarius , taciliratis gratia, in An- 
 dreae textu , quern iequuntur , Eroifmi interventu , impreili plerique , & Wolfius. 
 Qui quum in multas ledtiones , quamvis minus ipli probacas , uniim nieam editio- 
 
 nein 
 
V A R. A P. T. S05 
 
 nem allegarit , (id quod Optimo cum animo fecilTe exiftiino , ) leftor , velim , me- 
 minerit , cafiieni le(^tioncs in aliis editionibus a me fno loco citatis exflafe. Semel hoc 
 nioncrc ncccllinn diico , nc coiitcxtus mens nimis fepe folus incedere videatur. 
 ilic igitur halicnt codices, ut vidimus , funimo confcnfu & in his editio Contf. euro 
 fequacibus , (:a.Tt^iia.T , in;ti(,' & f'lc olim , t«^w7«f» , fiicerdotes , reddidit LatiwHy, ud 
 ex Jfyrtn^io conftat , quanquam £5* interpofueie ceteii. BoL<riMia.v , isfs/?, Icgerunt 
 eriam , (jui periphiali utuntur , ^aaiAuov n(^aTivfxa , ut Andrias ipfe in comm. 
 nam leftioncm (iaaihiK,'^^ itpai , phme claram , non mutafient. Similem vaiie- 
 tatcm infra vidcbimus ad c. V. 10. led five lianMic five /3a(TiMiav illo loco genui- 
 num cfl: , hic ccrte fia7iXiia\ Icgi debet. Vid. Gnom. ^ ~- t«v alcvvuv ) Al. And. 
 
 1. Hunt. Gift. ( rav uicavov) (dd. &.C. Jrm. Lat. Sjjr. Ex formula ufitata. \afA.tiy') 
 tdd. mj]'. Coft. Syr. &c. ( - ) LcH. in mil'. 
 
 7 6-^iTcLi) o-<povTai And. 3. Pet. j. Ex loh. XIX. 37. vel ex rhythmo x,6-{^or~ 
 TO/. H ( "^ auTov ) Er. ed. I. 2. 3. Omittit & legit Efhrmm Syrus. ^ iyr aU" 
 rov) — Er. ed. I. 2. 3. FortalTe quia commeutarius Andreae non attingit. 
 
 8 TO aA^a) Comf>. Al. Bar. Sin. Arnh. Lat. plerique, Sijr. to A Er. And.&c. 
 Et fie infra. 51 ~- (^^Xyf "Ji tsAc? ) Comi\ Al. Cov. Hunt. L. M. Pet. 2. Seid. Sin. 
 Vg. Aretk. JEib. Primaf. Syr. Vid. Gnom. ( a^/^x ^ t?Ao? ) Er. & alis ed. , And. 
 
 2. Orientalis ecclcfiE conleilio p. 34. nefcio an Pet. j. cum Bar. Arab. Copt. & 
 Lat. Aping, ncc non Armen. & Cajjiod. qui habent frimus ^ noviffimiis : nil! hoc 
 Caffodorus pro A k3J{ ^i pofuit. Vacat margo Stcnhani, Ex parall. »i a(^';t» tstj to 
 TfAjc And. I. ^ xt/^oc (iiU ) Coinf. Al. And. BiU\ Cov. Huni. L. M. Pet. a. 3. 
 Slid. Sttfh. I'f. rff. AraHcae, Lat. Syr. nee non Hivfolytus T. 11. f. 10. undo z.t/^<oc 
 Orientalis eccleliae confeirio. x.v^ioc ed. alls , nefcio an Sin. Stef^K <9-. ^ 6 ante 
 TTavTox^ciTM^ ) — And. i. Orientalis eecleliie confelFio. 
 
 9 - W port Comp. Al. And. Seid. Step/), n. i?. Fff. &. o^toalii, Dionyfius 
 Al. Ori^. Areth. yEth. Arab. Lat. Syr. i^ajf Er. cum Seid. an folus potius. ^ Tt/7 x.s<- 
 raric ) Er. & aliae ed. Seid. Lionyfius Al. apud Eufeb. ed. Stepli. bis , Orig. And. 
 nefcio an Pet. 3. cum Al. L. ( xo/iat-c?) Comp. Bar. Cov. Hunt. M. Pet. 2. Sin. Sttph. 
 If. i<r. Fff. Areth. «I - iv rr\ ante ^xtiMix ) Comp. A I. And. i. Bar. Hunt. L.M. 
 Pft. 2. Seid. Orig. Bionyfms , Areth. Lat. IvVn Er. nefcio an Pet. 3. Sin. cum And. 
 a. Cov. Fff. Paufanc Slefh. n. /t. ^ VTiouovri) iv v7ro,uovii IHonyfius. fl it^jn X^*- 
 s-k; Er. And. nefcio an Pft. 3. Steph. /?-. (inTH ) Bienyfius apud Eufebium a Ste- 
 phano excufum ,^ Apringius , Rupertns perlspc. Leftio media , nuiltas narta peri- 
 plirafcs. iv X^i'^^^ incrS Comp. Seid. Sin. Steph. n. Vjf. & fex ceteri , Areth. Arab. 
 fjiit. ir >:^<s-« Al. iv itiyS X,^i<^f2 Armen. iv ihtS Orig. Copt. Lat. aliqui. Chrifto 
 omittit ctiam cod. Argtntinenfis'. f ( ^ t»7 xaAw.ufvn) Er. ed.i. 2.3. nee noH 
 Athanafuis , Primafius. ^J - S,i ante rm) Er. ed. i. 2. 3. Al.-,And. I. Hunt. Dio- 
 nyfut , Arethas , Lat. Sii tdd. alls , &c. Syr. ^ - X^'?^) Al. And. i. Dionyfius, 
 Lai. in codii. opt. (;ce'5-«) tdd. &c. Primaf. Anfb. Haymo Syr. 
 
 10 iytvofxt^v) i')eo i',ti',w Al. il th ) - Fff. ^ oVj'tw) oTTiaiv Al. ^ ^Tt- 
 ru y.ov (PovYV f^iyaMv) cpuivm /uiytxAnv oyriTo) //.h Comp. Fff. (pcoittq ^lydXnc, oTricra 
 
 S S S fM 
 
5:6 V A R. A P. I. 
 
 fXH AnA. 2. ^ <$a)vyiv ufque A87ao-«?) vocm magnam ficut tubam dkmttm niihi liabet 
 Primc^JiMS. 
 
 J J ^ lya ufque {'pt^atToc* ;;*) Comf. Al. And. i. Hunt. L. M. Pet. 2. Seid. Sin. 
 Stepli. /£• y^mh. Mth. Arnim. Coft. Lat. Syr. ( -^u x.tX. ) Er. & alise ed. , y^mi. ed. 
 neicio an Bar. Pet. 3. Steph, ig', cum Arab. Cov. P'jf. fed iiui t: omiftit Cov. il/xi & 
 ante tt^ootoc, omittit Fjf. ksu ante omittunt Aid. Cov. Vff. Arab. GlolFam lisc pro- 
 dunt : etenim mcntionem t5 A xai tS il commentarius Andreae ad hunc verfum ex 
 verfu 8 & 17 liabet ; & ex coninientario illo ledtio haec, ut complurcs alioe , im- 
 migravit non modo in textum quorundam Andreae. exemplarium , fed etiam in non 
 nuUos codices ex gr. Cov. Vff. Arab, qui etiam alibi quiddam ex Andrcx excgefi 
 trahunt. vid. infra ad Ap. II. 16. Coarguilur additamentum & per ipfas honim co- 
 dicum difcrcpantias , quum vel u/m & to , vel hyJi & 6 prins , vel -.'.cil tcrtiiini 
 omittunt ; & per A;'-7/^flM2;?M Andres codicem, Iiac periocha carentem. Mirtim 
 tft, mqmt ff'vlfitis , Imec in tot codidhus {\]de\icet in monumcntis fere omnibus,) 
 defidcrari , quae tainen jlilo lohanneo ita conteniunt , quod Beza rcRe itionirit , ut pro 
 germaius merho halcantur. Convcn.unt fane, ut onnia ex aliis locis lolianneis ad- 
 ditamenta. InOat IVolfins : In feqnente capke Bomwws nmiqnctm alloqnitur ecde/ias , 
 nifi fraeniiflo aliquo fin titulo. Crednjhe i-^uur , Dctnimim , (quum) foannem priihum 
 tiUoquehttur , eo ahJUmujJ'e P Refp. Ssepe demum pufi: apparitionisinitium Is, qui ap- 
 parct , eloquitur , quis Ipfe fit. Exod. III. 6. In prsfenti autcm grandis ilia fum- 
 ina , ^XiTim •, quod rides , (!i ipfa adeo lohannis Vifio , per fe titulorum onniium 
 ini>ar erat , dum verfu 17 mox titulus fequcbatur exprelTus. Atque ex hoc ipfo 
 fonte derivanturtot tituli in capite 11 & III. In fun.iiia, inrnitu vcrfus 8 & 17, 
 illata potius vcrfui 11 ha-c verba videntur , quam pro fuperfluis liabita. Nun fa- 
 cile pro fupcrfluo aliquid liodie liabent complurcs do6ti viri , eademque mente 
 plerique quondam librarii fuere. Codicibus tutius , quam rationibus talia loca de- 
 ciduntur : atque in eo genere cximium pondus Latinus liabet interprcs , ubicunque 
 eum propriis non laborare nsvis , idonci, quaml'bet pauci , teltes Grsci confir- 
 niant. Vtinam lioc omnes penitus infixum aniino habere vellcnt : maximum ad 
 plerafque dubitationes eximendas compendium foret. De antiquitate Latini inter- 
 pretis egimus fupra , P. 1. § XXXII. Obferv. VI. XX. Conlid. yill. &c. eam- 
 que confirmat egregia Latinorum patrum cum textu interpretis confenlio. Carebat 
 2tas ilia inultis additamentis , quse polleritas , ut alibi paulatim , fic hoc loco in- 
 vexit. f /'//SAiop) /£//?A/a fet. 2. ^ STrra) Ccmp. A!. And. Fff. & decern alii, ' 
 ^Ak. Aral'iccte , Lat Syr. — Er. cum. Bar. vel Ibliis potius , & inde alia; ed. quan- 
 quam ipfe Erafmus id Latine habet. ^ -- Ta-'csy acria,) Comp. Al. y4nd.( eimn 
 in comm.) ^#. & feptem alii, Aretk. Mtli. Arab. Zflf._(in mil. Colon. & Pi ft. vel 
 etiam apud liaymonem, ) Syr. ( tuTc Iv data) Er. neicio an Bar. L. Steph. n. /$-. 
 Lat. multi. Exv. 4. ^i cruvi>vav) a-,uv^ytiv Er. ed. I. 2. 3. ^ Ot/asTf..,.^) huccnipav 
 At. L. Pet. 2. Sin. S'yuopfis apud Athanafium , vel etiam ^th. Arab. Lat. Syr. 
 fityaTiita- Er. ed. i. 2. 3. Pet. 3. 
 
 12 -^ 'x.i ) Er. &ali£e ed. , And. Lat. Iren. Syr. vel etiam Pet. 3. cum AL L. 
 I j^j, \ Comf. P% nee noo Cov. Hunt. M. Pit. 5. Seid. Sin. Stej^h. n. i<^. Arab. Silet 
 ^ Bar. 
 
V A R. A P. I. 5C7 
 
 B>n. f J>9A5/) Comf. /fni. & feptem alii , Artth. Lat. ( AaAjf) Ji. sAa'AaTJ £»-. 
 nelc'io an B»r. Ptt. j. ^^Ufh. <,-. cum Cot-. Fjf. 
 
 13 - tTTa) £r. f(/. /. r. J. /^/. /^n/if. /^t??. /'•*'»• Cyfrim. Ticon. Prmaf. S^r. 
 ^ Vc/ov-) c^«««« ^^. H ■'*^) «^'^'' ^#- &alii. E\ allitcratione. f TrodVpn) -rro- 
 Srpny y4l. Pft. 3. 7r:<^^»i Stefh. cci. I. ^ uara^ Er. &c. ^«.i^. i. manu fecunda. 
 ^aCok amv. ^l. And. (ill tcxtu & conunO M. Ex allit. ad ^a^vKj- , aut ex opinio- 
 nc Animonii , qui w-C '- ^'t viroi-um q\\c , /wapc iiiiilicrum. Sed id diffcrcnti« 
 ignorant vetcrcs. vide rricsiim ad li. 1. ^ XC'^'^"'' ) X^'^s-ar Al. 
 
 14 A.t.;cci>) - ^th. /rm^.Mi Erafmi , TJ.o«z7 &. PrJwaA' tcxtus. ^ cJ?) ^/. 
 Cov. //wnt. ^?H. f^ff. Aicth. dju edi. And. &c. lolianiies lu Evangelio toVw parti- 
 fulam nonnili numeris iiirerdum adjicit , ut otxru TrivraKiXi^ior alias , in eodem li- 
 bro, & in Epiftolis , & in Apocalypli , w7u nufqiiain , uk fa:piHime, etiani in hoc 
 capice , in hoc verfu , ponit. ^ Mvkov a? ) nut habet C^jfirianus de difc. & hab. 
 
 V rg. & I. II Tcft. c. 26. Aivzor oniittit etiam Sin. _ ^ a>q ante <pAo5) - And. r. 
 in textu» 
 
 15 (■yrcvv^wf^tiva) Fff. j^Ah. Arah. Lat. Inn. C-)frim. Primafius , Syr. nefcio 
 an iiccn. Rhythmus /.a/xna. ;^aAxoAi/3ai'oc perfc, non in foniace ignefaftus, can- 
 det. conf. c. II. 18. 7nTv(;c>)fxiTr}t; Al. Vid. Gnoni. 
 
 16 ( ^ iX(^y) At. ^th. ^ St^iS. ctvTHXi'^'i) Er. Sec. manu dexttra fua hahet 
 Irm. h^ii Xi'i>^ o-^'^^ Comf. And. i. ( Si?ia aiyrS) And. M. Laf. Sed congfuic 
 huic VrofopogiaphisE exprclFa maiiiis mcntio. Brevier leftio ex c. II. i hue tradu- 
 rtd videtur. ^ d<fi(>a.c) ig'i^iq Al. Mth. Ob e/-/.M' omiirum. f 4^a('vs<) (pxivcatt 
 And. 2. A^tb. Mah. Irm. Sijr. ^ tm ante Swaixu) — Er. td. I. 2. j. 
 
 17 i-TTija^ ■-rrtaov And. t. & alii. Promifcue aoriftus i & 2 hujus verbi in i.n- 
 dicativo& imperative fcribi felitus e(l , etiam in Apecalypfi locis oraiiibus : jple- 
 rumquc autem certe , ut prime hoc loco , prsvalet aoriftus i. ^ tt^gc ) ik Seid. 
 
 V 'i^Ki) Al. B'tr. Cov. Hunt. Shi. Fff. Arcth. Lat. (jTreSnx?) edd. And. &c. Cypn*- 
 tiiis Pamclii. ^ ^ Pt^'f*) ^'' ^'"■- Cor. Hunt. Pet. 3. Sin. Fjf. Areth. j^tk. La%t 
 C)yr7.m. iXit^^) ^'^- ^"^^' ^^' ^ ■" '^-^'^ Corny. Al. And. Fff. Sc ofte ceteri, 
 Aretl}. Lat. Cijf>rian. Sijr. {uoi) Er. cum Pn. j. an folus potius. Vacat margo .S"**- 
 fhani. ^ -7(ii.Ta.c) tt^utotozoi; Al. &. lie idem c. II. 8. Ex. c. I. 5. 
 
 18 ^ dutw) Er. ed. T.2.3. Al. And. 3. Orig. j^th. Arab. Lat. Irtn. Ctjfrian. 
 {duriv) Comp. &c. Vnde 6 i/xm E. Schnidius , ex cap. HI. 14. Et formula in; t«5 
 dtivcLc, Tov divvo)Y , & vocula crVn' , perfrcquens efl in Doxolegiis. idee librarii, 
 quamjuam hic non ell Doxologia , tamcn poll formulam illam etiam voculam banc 
 prono calamo perfcripferunt , ut in Apparatu notavi. Erafmus ex editione Com- 
 ^'/wtm/T iuPv poftliminio admifit : refte autem faciunt , qui priores ejus editiones, 
 ea particula carcnces , approbant. Nemo uni cditioni, quamvis ei pne ceteris af- 
 i'lieverit , ita favere debet , ut cam , (juamdiu vel minima rationum aut teflimo- 
 niorum mica inveniri potell , obiiixe , tin ]nain cillelluin ab hortibiis oppugiiariim, 
 dcieudat , ncc, nili cxtrema vi compulfus , deditioneni taciat. Etiam in editioni- 
 
 S s s 2 bus 
 
 L 
 
5o8 V A R. A P. I. 
 
 bus praf-ferendis vel poflponendis ftudio partium peccatur : fine difcrimine dcbe- 
 mus inter onines codices , verfiones , & patres verfari , & veritatem , ubicunque 
 in earn inciderimus , eadem ivTruQiia & facilitate amplefti. Hoc loco , etiamfi 
 toto feculo XVII onines editiones djum exhibuerint , tanien antiquitas paucorum 
 tedium _, qui lianc particulam , jufla ratione freti , omittunt , praevalere debet. 
 lis , qui omittunt, Coftum addit Wolfius. •[( xXnc) TCAtt^a-Q And. 2. in textu, 
 £ar. Sin. L. Areth. ^ (jclvxth aa.} tS aS-^) Cuinp. Al. Fjf. o6loque ceteri, yfrctJ. 
 JEtlt. Lat. Iren. Cijfrian. Syr. nee non Arah. acia koa tQ fiavara Er. Promiicue 
 liabet Andreas. Tacent Pa. 5. Steph. duo. 
 
 39 oZv) Comp. Al. And. Steph. duo , & ceteri fcptem , ^t^. Arah. Lat. Syr. 
 i ^ ) Er. nefcio an Pet. 3. Sin. cum f^ff. f jiviStaj) yiviSoj Comp. And. Bar. L. 
 Pet. 2. Fff. Ex V. I. 
 
 20 oSc, ) Er. Al. And. i. manu fecunda , Sin. civ Comp. &c. ^ Ivr] t«; h^iaq ) 
 Iv Ty\ Si^ta, Al. ^ a] AvXvicLi al iTrrd) Al. (apud Marckium , ) Seid. Fff. plurel- 
 ve , Lat. Syr. ivrTct XvXviouf Er, ed. i. 2. 3. (a/ iTrra, 'AvXviaj\ ) edd. ali^, And. &c. 
 Primaf. ^ - a? ilk(;^ ) Al. Bar. Cov. Hunt, Pet, 2. Sin, p^ff, Areth. Mth, Arab. 
 Lat. Cijprian. Sijr.{a(; JJj?) edd. And. uelcio an L. Pet, j. Seid, Steph. n. ;$-. cum 
 M. Gloila ex oug iUm. 
 
 CAP. II. 
 
 1 T« ) £;? pr^figunt Iflf. multi. f (t&J') al Non abfone neque per incuriam. 
 Ter enim habet , tm h i(t>i(TU) iy.xXmiac; rw iv 7ri^ydy.M ixxMaici^- ( Latine 
 diceres , angelo ecclejiaftico , qui efi Ephfi , Pergami: ) & to ji/ BucLTi^om. Vid. 
 Gnom. ^ Iv iipi7U) 'iKxAmij'icLc ) Al. And. Barh. 4. Seid. & fere omnes mff. cum ver- 
 fionibus. kxAno-iac I^sto) Comp. unde UnAmiat; iv i(pio-ep edd. Genev. A. 1 609 & 
 1620 e$57a ix.x.Ar,Tict(; Fff. i0i(rivr]q iK^Xmiag Er. Nomen he gentile ( ^-itr/voc ) Ste- 
 •phafio de ufhibus ignotum fuijf'e videtur. Schvarz comm. L. Gr. p. 616. itpiaTvoQ haud 
 fcio an quifquam ante Erafmmn dixerit : neque ante Concilia Ephejinum dixere Lati- 
 ni. % iv iMau) ) Iti] wkau) Er. •]} X'i^'^'^^ ) X^^'^'^oov Al. 
 
 2 Td ?p7a cr« %a\ tov v^otiov era ) lahorem tuum ^ opera Jiabet FiUorinus. rac 
 KOTTHc, Cajfwd. ^ -- 0-5 pofl: kottov) Comp. Al. And. i. M. Pet. j. Lat. multi, Caf- 
 fiod. ''v^) Er. &c. E proximo, f z-a;) edd. mff. Arm. Copt. &c. ( -- ) Al, ^th. 
 Cajfod.y'id, Gnom, ^ e-Tr^ip-r'^ac ) Comp. Al, And, (etiam in comm.) Fff. & ceteri 
 omnes ; credo , etiam Stephanid, atque ipfe Andreas, in textu & in comm. iTTn^da-m 
 Er. line uUo codice. Patet , in cod. Capnioneo detritam fuilTe terminationcm ver- 
 bi , eamqueab Erafmo elfe fuppletam , qui item v. 20 iutulit TTAavitra/ Medium, 
 & c. VI. II TP^MCvTOVTat Medium. Vid. Gnem. ^ Xiyovra^ «auT«? aVog-oAs? Jya^) 
 Cotnp. And. Areth, Fff. & ceteri omnes ; nifi quod ihai omittit Al. vel etiam Pet. i?. 
 & iavTiic, omittit And, 2. Silentium efl: de Pet. ,3. & de Steph. n. ig-. 0ciTzovTa^ eimi 
 &7ro?roA^c £r. Atqui Grscifmus , il 5ai;T.>'C abflt , (^UTx-onac ivitj d-pro^cAot po- 
 flulat. vide qus ad ii. 1. collegit E Sclimidius , quamquam ipfe Erafmi le(5tionein 
 defendit. 
 
 3 V7T0~ 
 
V A R. A P. II. g09 
 
 3 C-rouo"iv i'/j-ic Kcti (0ci<rct.(!-ac) Al. Bar. Hunt. L. Pet. 3. 3. Seid. Sin. Ste^'h. tt. 
 Jr. yireth. ^th. drab. Lat. Sijr. ( »5a?-acrac x*J C-vouovr.v iyf^s ) Cotnp. & emmdati 
 Gratcorum codices apud Stunicam , M. FeUf. & lie £r. And. Cov. Fff. fed cum exce- 
 ptione. nam pro t^x<;a(Tac , iQaTrriaac Iwbet Er. ed. 1.2. ex cod. vetujlijfimo , & 
 And. I. iSa-TTi^dc ixt Cov. i^d^avdc, /jli Fff. ^ cAa) -- L. Conter Aft. IX. 15. 
 {xai Sit) Er. folus. ^ >t«^ « xfxoTJaxa:) y^/. Leftio media, x-ct^ Kiyco-^iax-a.!; And. 
 2. Fff. Vcrbo non intclicfto. Sic, opinor, ctiam Caynioneus. unde ( xtJtoTri'axac 
 x<v >< xfJtwHzac) £r. folus, leftionc Latina Graecse illi adjefta, & fic tvanskta, ut 
 fl aliud diet KOTnav Ii. 1. atquc xauvf^v. xctj kx. sxoTr/aaac Cowji. y^nd. i. ccterique 
 omnes , magno confcnfu. tantummodo 2 pro K , ex rliytlimo ilid^aTctc. Erafmi 
 
 folitudo nuUius defeniionis capax eft. rcftccjue hanc gloflam cenfet Millius in Prole- it 
 
 gomcnis. nam in texru 5rff/j.jn«>«, (juamvis improbet, tanicn non mutat. Complu- 
 
 rcs cjufmodi slollas habet Oipuoneus , & inde Erafmus: quas vel unus Andreas redar- I 
 
 guit. Vid. G'wm. t| 
 
 4 on') oAQct prsmittit /11. apud Fellum, vel potius Fekfius ex Latinis deferio- 
 ribus. ^ d')x'7rrr an twk t^wtmi' ) TT^arw!' (7« dydyrm' Al. ^ aS alteram ) — L, 
 Ftt. J. Lilt, in mf. Pift. 
 
 5 txTtTTTwxac ) fi(/. &c. Tr. ad. Novat. apud C^frian. ( Trs-^TftJxat? ) Al. Bar, 
 Hunt. Sin. Areth. Cijfrian. Primaf. 11 aol ) - Pet. j. U rdxn ) Er. Sttfk. ed. 
 
 I. 3. adeoquc codd. ^/z//. ncc non Armin. ( ~- ) ^l. ^th. Copt. Lat. Tr. ad Novat. 
 apud C'jj'j'j jflwam , Hieron. 1. II contra lovin. Ifiderus Hifp, nto tamcn habent L«t, 
 aliqui. tv Ta'p^w £. Schmidius. la'/y Ccmj>. Stcfh. ed. 2. And. Fff. Falla. 
 
 6 ( ^ a) x^/. Copt, unde /tat fupplcnt /Eti. Primaf. aCrd fubaudit Pricaeus, 
 
 7 ra/'c) tclTi; i7nd Al. % kxoIvt/) v/xkvt/ ^/. & fic V. 17. ^ T(£ 7ra^ctiiiau>^ 
 Al. Barh. j. Sttfh. i^ & fcxxcliqui, Areth. ^th. Lat. Cyprian. Syr. {uiaa tS tto.- 
 ^Seiim) tdd. And. Ticon. ncfcio an Pet.s:. Ste^k. /c. cum Pet. j. M. Ex LXX Gen. 
 
 II. 9. 11 M« ) Comf. Barb. I. ^tejk. n. Fff. & feptem reliqui , ylreth. A^.th. Lat. 
 Ctjfrian. FiHorin. licon. Syr. ( - ) Er. /ll. Jnd. Seid. vel etiam Pit. 3. Stefh.if. 
 
 8 T>i? iv a-fA,C^vyi ix,K?^yiaia,(;) Corny. And. 2. Seid. Fff. cum ceteris , nil! quod 
 Slid. Stepk. n. 1-. in paufa funt. ri-i; ix.K?\r\iia^ o^/xv^va'icov Er. afAv^vaicov sxxAwjia^ 
 And. I. {tu iv ff/w.J^rrc fxxAucr/a? ) At. H rr^UTc; ) TTfjcuTOTOXoc Al. Ho;) .* 
 ^Mnt. seid. Syllaba, bis legcnda, fcmel fcripta. 
 
 9 ^ rd f^ct Keo) Al. /¥.th. Co ft. Lat. {rd 'i^a. xatj) cdd. m(f. Artmn. Ticon. 
 &.C. Ex V. 2. & cap. UT. 1. 8. if;. Confer mox Var. v. jj. ly. ^ aMa -ttAh^ioi;) 
 Comf. Ani. Fff. & rcli |ui omnes, Artthas ., Anonymus inter opera Chryf. Vacac 
 margo Stepliani. -T>^<r/o' St Er. folus, Exegcfis Andriat. H U ) aI. Barb. 2. Bar. 
 Cov. Hunt. Pit. s. Slid. si%. Fff. Areth. /Eth. Lat. { - ) idd., And. nefcio an L. Ph. 
 g. sttfh.i'..i:. cam M. \ tat/xHc) - Fff. 
 
 10 uri\ ) or, .,f. And. 2. Sin. Ex fonuula frequcnti , uri <:Po,3h. U '?rd%uv') 
 fraduif nnd, £. &. alii, \ k^u) i^a dn Comp. And. 3, har. Hunt, M. Fit. 2. sin. A- 
 
 Sss 3 uth. 
 
/ 
 
 gro V A R. A P. II. 
 
 reth. ^ /3a^'-7v ) 0d?^f!v Al. Pet. 3. ^ l^ v'mv haj^oXoc, ) 6 ^icifio>.ot; I? Cuoiv 
 Ccmp. Vff. plurelVe , Lat. vel etiam Sijr. ^ Tru^ciSrYi'vi ) Tru^a^mi Er. ed. 2. 3, 
 % Kai it,i7i IjAr^iv ) -- Tertull. % i^ n) 'i^cyfri Al. Pet. j. Piimaf. vel etiaus Mth. 
 e^«Ti Sin. Ob /Va. 1| rf/A^aq) Bar. Himt. L. Pet. f:. Seid. Sin. Syr. iinde diehis habet 
 L«t. Ttrtullian. & aJj^j plane Zat. in nif. Colon. Ticonius. in comm. & in Regula V. 
 Id co'igi'uit Itilolibri. {v,ut^u:v) edd. &c. 
 
 13 — Ta i^yd era kcu ) Al. ^th. Coft. Lat. (excepta ed. Stef'k.^ Ticon. Pri- 
 ma f. Neque Andreuis aut Arethas in conimentariis , neque ullus explanatoi- , ut ait 
 Zegerus, attingit. ( rd ip'yd <r zal) edd. &.c. Arimn. Syr. Vide Var. v. 9. ^ y.H 
 polt 7n<^iv) ^ f^el^f. ^ -. nai ante iv ) Comf. And. Bar. Cov. Hunt. L. M. Se'id. 
 sin. Sttfh. li. Fjf. JEth. Arab. Lat. aliqui, Sijr. (xal) Er. etiam in quinta lua editio- 
 ne. Lat. ncfcio an Pet. 3. 3. Seid. stepk. ig: cum Al. Aretha. Orationem intendi ait 
 •JVolfius. Ita ed , ii mode ;£a/ etiam genuinum efh fed olim fellinans librarius, 
 cum praecederct /mu y.a] , mox pro /mu altcro iteruni /xov zcu videtur arripuilFe. 
 Subfecjiientem fyllabam o? conflantcf exhibct Erafmus , contra atque Wolfio vifum 
 elh ^1 iv ctk) Comf. And. &c. \ij.atq Er. (af?) Bar. ( qui oc omittit, ) Hunt. Sttfh. 
 if. Augujhn. Q.u£eih V. &N. T. qu. 102. Leftio media. Vtramquc voculam omit- 
 tunt Al. Mth. Arah. Lat. in m\\ Berolinenli uno , & in Lipflcnfibus tribus & in Pi- 
 fturato & in Schelli. Gregor. 1. IX moral, c. 43. Anshert. Haijmo. Facile , pod r- 
 juipat; , a'k omiilum. unde illis , ante dichus , inleric Lat. ml". Reutling. Prima fnis; 
 pod, Latini pledque. ^ avrlvrai;) a'vTMTrac Al. Hunt. Pet. 2. dvriTraz ed. Genev. 
 1601). Verbum uelcio quod paifivum furrogatur apud Sijr. Arab, adtivum , apud 
 Cojit. Wilkiniii. ^ /na pod f^d^rvq) — Pet. j. ^ 7ri<^oc) 7n<^o(; f^a Al. L. Syr. 
 Ex alliterarione ad -Tr/f/v /^a. ^ (7a.ravd,q zctTouit) Comf. And. Fff. plurefve, 
 Lat. }ta,ToiKii creLTavag Er. &c. Rwpertus. 
 
 14 oT<) -~ Anshert. Sjr. ^ e;^8/?) «;t«' ^!- 'R.hythmus 'ix.i7. 1| l^i^aa-ziv) Er. 
 Al. And. Hunt. L.at. Amhrof. in ep. vel etiam Pet. j. seid. Steph. t<r, iS'tSa^i Conif. 
 Bar. Cov. L. M. Pet. 2. Seid. Sin. Ste-ph. n. Fjf. fl Toi (iaXa.it) Al. in Millii ed. I. 
 nam ed. 2 ei codici , admillb iunotis liiatu , aliam leftionem , lianc tranl'ilicns, ad- 
 Icribit. Eoque magis neceilarium fuit hoc indicium , quia cod. Alexandrinus et:am 
 in ed. Oxon. minore hic perperam allegatur. Ip/ fiaffim Millio a flnlolugis cifmari- 
 nis adfcribmitur , quae Kuderiana dsmuni editio deteriora vel etiam meUora fecit. Ma- 
 gna eqiiidem lahore , ex prima editione Millii , errata sECVtiDM , in Afocalyffi frae- 
 Jertim , correxi : quart uhi a fecnnda Apparatus hie mens dijfert, non temere id accidif- 
 /e , etiam atque etiam confirmo. Medium ed tcI inter tov & iv to)' itaque ledlionem 
 TM 5 de qua vid. Gnom. , alii codices hoc ipfo fuo in dextram & iinidram dilceffu 
 comprobant. Neque dillentit Lat. {qui Bala i; habet,) neque Syrus. {tov /SaXdx,^ 
 Cowf. Bar. Cov. Hunt. M. Pet. 2. Seid. sin. Stefh. n. Areth. iv tS BaXi^K Er. ne- 
 Icio an Pet. 3. stefh. i<r. iv repetitum ex verbo icfi^ao-ziv. rov^fSaXctciK And. 1: rov 
 (^a'Aadix L. f^'jf. Liters x. &. /^ non dilfimili olim pidtura. iv ra /2a.Xaay. rov j2a.Xa.A 
 And. ed. Sylburg. iv tm (iaXaax. tov /SaAaa/^c And. r. in comm. ^ fiaXilv) /Sacr/- 
 Aer Ah Ad colnpcnlandum fignia in «X«'5 modo omiUlmi. ^ cpayuv ) ml cpayi7v 
 
 And. 2, 
 
 i/V- 
 
V A R. A P. IT. SIT 
 
 /mii. 2. Btir. C(.v. Pn. S. Sin. Artlh. tS ^xtyw Hunt. sdd. Fff. ^ tiSaXoQuTct ) ^ 
 Lau jniiius andijui. 
 
 15 iiz/7«) Er. Arnb. vcl ctiani Stcph. ic. rv (/.itro) /»rf. 1 . ( o^olwc ) Comp. Al. 
 Barb. 2. Sttfh. n. f% & oeto alii , Areth. Lit. Syr. nnde - j^th. ouoluc , uira 
 ieid. ouotcK- rv ui7w And. 2 fivc cd. Commeliii. Tcniiiiwtio «; , exeunte verfu, ^ 
 
 eo intcrdum compcndio pida , ut figma litcra circulum imitans , vocalem a inclu- \, 
 
 dcrct & prseccderc vidercrur. id liic quoque locum habere arbitrati lunt libvarii. (, 
 
 Millius derivat cK glolFa ad ktw? fpedtantc. Vid. Gwm. 
 
 1^ ^r ) ^1. And. 2. B,irh. 2. Stfph. n. P% & 06I0 alii , Aritli. Mh. Arah. ( -> ) 
 tdi. And. I. L. Lat. S\jr. vel ctiani SUyh. /$•. ^ TaXy ) edd. mff. Arnim. Cupf. Hu- 
 ron, adv. Lucif. iiti cap. III. 11 & alibi, ex parallclis. ( - ) /ffl/wj vcrfio lobaa- 
 nis inaniii proxinia. Ad fcriptorcs earn fecutos accedic Amhuf. 1. I do Pcenif. & 
 clariiis in Pr. CXVllI. fcnii. 19. Ansbtrtus fatis conflantei' , Beda , Haymo ^ Ruper- 
 t»s , vel ctiam Afrin^ins in paraphvafi hujiis loci , & Ci(fuidi tins. Opcnc prctiuiii 
 fuerir , Latinos codd. y\pociilypticos mil", lioc loco evolvilTe. Inrerdum Io6tio 
 plcnior , genuina eft ; plerunujue vcro , breviov. Vtriimvis quo cafu obtincat , 
 diccmiis. Plcnior , potior interdum. nam I in boma'otckiito vcl iifdem verbis 
 fyllabifve recurrcntit)U3 librarii facile intei medium textiim tranfilivcrunt , ex vctu- 
 itioribus tcftibus rclUtuendum. II Conjundiones , in aliis linguis minus frequen- 
 tes , quam in GrsEca, fiepc omiflfe funt in vcrfionibus , quas liac in parte cupide 
 fequi nil aitinct. Ill Subiinle Gra:ci a piiblica Icdione , ciri pJerique codices ac- 
 commodabantiir , aliquid removerunt : ac turn plcnior Icdlio , vctufliilimis aliis 
 documcntis , Latino prarfcrtim inrerprete nixa , rctineri debet. Exempla palllin oc- 
 currnnt. A tribus liilcc caufis ii difceilcrimus , character germanx lettionis tan- 
 tum non perpetuus eft Irnitas. Kam quuni in duo genera dirimantur codices Gra- 
 ci , & fccuti cos mctaphraftz ac patrcs , videlicet in Afiaticos & Africanos , ut 
 fupra copiofe explanavi , raro utroOjue finnil , fed tamcn alibi ex his, alibi ex il- 
 lis multos reperias brevia loca per dcclarationes aliijuas fupplcrc conatos. Inde 
 plcnior Icdtio , qua: nunc a plcrilque nimis rcligiofe defenditur , fere femper fuca- 
 ta ; brcvior autem genuina eft. Talibns in locis tcftcs quamlibct p.iuci , modo 
 idoncam habeant antiquitatcm, valcre debent : qua in parte Litini rurtum eminent, 
 ut paullo ante ad c. I. u notavimus. Sane praeftat , ubi de talibus micis agitur, 
 genuinuni aliquid in tanta panis abundantia prjeterire , quam heterogencum quid- 
 qiiam & ab humano fcnfu adlpcrriim arripcre. Id certe ubivis pr.Tlerendum eft, 
 quod rationes ei loco , (]ui iub manu ell , proprix puftulant. Hie nemo quidcni 
 criticus alios ad aUbnlum potcft cugcrc : led ipfum viciliim alii nullo jure retine- 
 rc poUunt. ^ Vcrfiii huic Kxt 'iv rri aTTuM) w 0iAa.v9i^a)Tici fubjuilgit Ccv. Fff. Arab. 
 Ex Andrex Excgcii: qux ^iy^:Lv3{]w^ia^ clTc ait , quod u{r' uvth dicatur, no:i 
 /*tTst(7><- quanqunm ixird. crShabent Hitron. Priniajtus , alia translatio apud Awibtr- 
 ftMi , Biblia Mogunt. 
 
 17 - <ia7iwi' (JLTJo) /1l. Barb. 1. Bnr. Hunt. Pet. 2. Sin. Sttph. «. ^th. Lat. 
 Lcdtio media. (4!a7«<v i-^'S) lUd. And. Fff. licon. sjr. vcl ctiam L.Fet. j. sttpb. /?-. 
 
 cum 
 
/ 
 
 gi» V A R. A P. II. 
 
 cum Cov, M. Gloffi. Solum aVo fupplet Anthat textus , uti di fupplet Trmafnis. 
 t5 (prt')&v , pro i-^6 T« , Stid. Mog. % Asoz •,' ) -- Huron, in Pf. 97. & inElaj.65. 
 Gregorius 1. 19. moral, c. 2. fed habet Tertull. Ticon. Primafius in textu &c. ^ o/i'sv) 
 Cowy. /4l. And. Barb. 4. Fff. & 06I0 alii , Jretk. De L. Utt'^h. n. i?. uon liquet. 
 'iyvco Er, folus. 
 
 18 (tiw & -. «jt)tAiio-/atc) ^/. veletiamTfrtoi/z«wM5, lib. dePudic. C.19. Adangtlum 
 Thyatirmorutn . inquit , Jpritus niandat, habere fi /tdverfus eum^ quodtenent mulkrem 
 lezabel, qum Je frcphetem dicit , ^ docet atquefeducit ^c. Non dicit Tertullianus , 
 adangelum tcckfiat Thijatirmorum ^ uti dicit in Scorp. c. 12. fed ad angclum Thyatire- 
 norum. Plura ejus verba exfcripiimus, ad alias varietates perrinentia, v. 20. Vid. 
 Gnom. ^ ^vuTnqoK; ) Buarei^aiQ Er.ed. 1.2. ^. Qvcctimi; A/, (jvctni^yi L. & alii. Sna- 
 T«g» f^ff. ^ ( -^ dvTH ) Al. And. 2. Efipban. Arab. Lat. 
 
 19 — Tflf ?^7axa/) Ptt. j.plurefve, Epifhanius, Copt. ( rdi^ya x.cit ) tdd. mff. Ar- 
 mm. hat. s^r. Ex v. 2 hue intulit aliquis, non cogitans finem verfus hujus 19. ^77/- 
 g-zf xcu Th Sia-Koviccv) Comp. Al. And. Fff. plurefve, Lat. in nif.CoIon. & Reutling.Se- 
 row. Iiom. 3.in Cant. Primnfius, Apringius,Gregorius m loh, Ansb?rtus^ Haymo-, S'^r. 
 unde fidim etiani a'ate charitatem ponit Lat. hodie. xai thV uTraiioyw a-a addit And. 2, 
 phantai'ia librarii literas Sianovlav & JTro/^ovuVconfundente. ((J/a;toviav x.a,i rm Trktv) 
 Er. &c. ^ TYiv ante Ctj-ouovw') -- /!/. codd. al. ^ -ra 'i%aru.) Comp. Al. And. FQ. 
 Aretk. ^th. Arab. Lat. Syr. & omnes codices , nifl xai cum Er. praifigitj Pn. 5. 
 & Steph. ;$-. 
 
 20 — oA/7a ) Comp. Al. And. 2. Fff. cetenque , Epiphan. /^th. Arab. Lat. ( in 
 mff". & apud T«rto//MMM/»aliofque, 1 Syr. Le(5tio media, quam ceteri ipfo fuo in ex- 
 ti'enia difcelfu comprobant. Talibus in locis brevior leftio tantum non temper ge- 
 nuinaefl. Fidetur vero , inquit Wolfius, vox oAiya, hic adjunUa iffe, refpiUu habito ad 
 TrXtiovx-, quorum mmtio efi v.rp, ut Jimul indicitur, inter multailla praeclara hoc unum 
 difidtrari , quod impiis hfabdis conatibus non rejiftat. Vbicunque aliquid fupplevere 
 librarii, ex parallelifnio praefertim , quo hie to o^lya gaudet, glolfema non mo- 
 do nil abfurdi, fed etiam facile quiddara habere folet. quare nil efHn hoc gene- 
 re, quod ingenioli homines non polfmt rationibus quibufdam fuffulcire. Verunta- 
 men prius , quid codicum pondera importent , coniiderari oportet : deinde ratio- 
 nes, non, quid locum habere queat , fed quid praivalere debeat , evincentes, per- 
 pendendse veniunt. Vid. Gnom. ( oXlya, ) Er. Lat. apud Gregorium , Lyranum & a- 
 lios parum antiquos : nefcio an Stepb. n. 1^. cum L. Ex v. 14. E contrario, vroMa 
 And, I. Cjprian. Primaf. ttoXv Barb. I. Pet.j. ^ d^^fi^) d(pilc, And. i. Seid. Fff. 
 Vtrovis modo, Comp. Al. ceterique. unde dtpmcK; And. in cod. Pal. nee non in comm. 
 Tkonhis. d(pnic. Arith, qui alibi quoquc Johanneis meliora Grsca , ut ipli videban- 
 tur, fecit, vid. Gnom. iac; Er. folus: niti cum Stiphi?. accedunt Pet. 2.3. Glollii. 
 Ij - a-H ])oi\ yvva.i'Ka,) Er. Armen. Copt. Lat. vel etiam Pet. 3. Steph. i^, cum Gov, 
 Vff. Tertull. Ticonio. ( (tk) Comp. Al. And. Bar. Hunt. L. M. Pet. 2. Seid. Sin. Steph. 
 n. Areth. Cyprim. Primaf. Albertus & alii , Syr. Minus perpenfum nuinerum codi- 
 cum iniit Vitringa, ad h. 1. ita fcribens: InPLERISi^FE mmuj'criptis antiquis n- 
 iativmi (78 non comparet ; quod ex SEDECIM exemplaribus, quibus ujus ejt sttpkanus, in 
 
 duo- 
 
V A R. A P. n. 513 
 
 duohuitanfum Itf7t»r. Omnino (tw habent f/arex codices , pauciores omittuiit: led 
 ha;c iylhiOJi ex pioximis fu^icrioribus verbis veteri librarioobi-epliire videtiir. Glof- 
 fi, led ciini re ijil'i coiwenicns. Vid. Gnom.^ n^ ti8i/\) Er. ti.i.Al.Ayii. Stepb.n. & 
 (c\ alii , tfij'iian. y4rclh. LXX. thv li(^a!6i\ Corny. h(^a,(i>ftA Er. & al. ^ « Aiy^aa) 
 At. in Mill. ed. i. Lecto media, twv Xiy-nctv tr. an ctiam Pet. j. Sufh. /?-. m Xfyu 
 ^omp. /f»i. ^/. cetcrique oinnes , Artthns. % icLvrh) ai/TMf A/. ( apud Grotium,) 
 yg. ': r.,u ha iVKu x'n iXv.a) Comf.yJl.And. Fff. cetcfiquc omiies, /Eth. Arab. 
 Ttrtullian, f/iiywo, S\jr. iiScca-KUv k»j\ ■nXcf:a.(dwi, Er. lulus, nifl acceduiit Pct.j. Sif^h. 
 /?-. Cypr»a»iaJ, Li/r<i»Mj & alii Latini. Erafmus CK Latina metaphrall tiiiKit hSxx- 
 Kdv xai Try.cLvctoja.' iioii lijluiH articulo {-roOc) ut inoris ell illi , oinillb, fed ctiam 
 apcrri bi'iuciii.itione: lu.n ttAiv^ t»/ nva. niiiiquani dicitiir. Indicativuin , ^ do- 
 cet atqut feiuJt , aiitii]uit>is lirtuUiani cffiacnlime firmat. h^a7x.iiv xtij vrActvif 
 htnnci isuyk. ed. Prt. 2. y^retk. *[1 'r'?) Cottif, Al. And. Fff. cetcii(iuc, Anth. — 
 tr. iterum lolus , nili acccdunt At.,?. Stepk. it, ^ (^uyiTv ii^u)Ao(ivTx) Comp. 
 >^/. ( apiid Mariuuiii , ) And. f^J. plmcfve, ,Lat. iiicoXoQuTct (p^yav Er. ,Siefb. 
 eJd. 
 
 SI KOI i 9«A?/ i.'iTJv'.r(Tit 'y. tm? toj' utc aCry^c ) Comp, Ani. Vjf. cctcrique omnes, 
 Epphiin. Artth. JEih. Arab. Lat. Tertulf. 1. c. Ciifriim. Sijr. nili quod pro &sA«/, 
 ri'jiXnJiv habcnt /il. Cwnanns m cod. plcriique, Primsf/ius : & pro /xiTcivoyiJ-cii ■, jui- 
 rxvoa-a. cud. al. apuJ f'elcf. & aL/rii? omittunt Ttrlull. Cijprian. ( «» tJic Tro^reia? aJ- 
 T?g , xa/ « /xsTjvinTi!' ) £»•. cum Pet. j, vel folus. 
 
 22 — '57/ pnft /j« ) Comp. At. And. Fff. ceterique. vy'jo Er. Lnt. pauci , in his 
 Ltframs. Silent Supk. tu 17. 1| /3a'M« ) :?aX'S:Hmt. j^th. Arah. Ani. in Mill.Pro- 
 Icg. f. yfi. Lat. niulti , qui niiitam ^ & lirtuUiimus., qui rf-<to habet. /Sa>A',j, ce- 
 teri. Etenini >a pi'o A fepc in hoc verbo ponunt librarii. Vid. Gnom. ^ kMy-m) 
 (l^u/ax-iv yil. E\ V. 10. ^1 ixiTa-o>'i7U7iv) uiTdvoi^rrHTiv Al. Sic indicativuin fubitt- 
 de habet aI. aliive codices, c. 111. 9. IV. 9. VI. 4. ii. VIII..:?. IX. 5.6.20. X. 7. 
 XI. 2. ^. XIII. 12.16. 17. XIV. 4. 13. XV. 4. XVIII. 14. XXII. 14. fxiT-xvoYiJij 
 /^tk. Cypriiifn. cd. Erafm?. ^ xOtHc) Comp. Bar. Cov. Hunt. L. M. Seii. Steph.i..i<r, 
 Vff. Arnb. JEth. ( (]ui inde, pro wiT4'o»7«3-/7, a{r«!owV>i habet, ) Lat. in mf. Co- 
 luiiienli , 'lertHllianus ^ Anshrt. nonfcmel, Syr. in polygl. (avToii-) Er. Ani. vel 
 etiam Pft.i?. J. Siit. cuin Al. Ln.CypriiVio, Syro. Vtrumoue H-nmo. Illud faci- 
 lius quim hoc daie potuit alliteratiu; fed hoc facile pro illo invexit commodior's 
 feiuentiae opinio. Illud probat nobis raaxime Tertullianus , quem ejus IcgitVc li- 
 quet. 
 
 23 init. ;6«() — Al. Fff. Arab, quafi hue anneftcndum eflet comma prscedens 
 iav XT/, certe »ai ante illud iaV fcprsllutat .-f ri/'. ^ 'i*) -~ /.. Prmaf. 4[ fr«v"'''v ) 
 i(iat.vvdif Al. *] vum) avrtt Lat. cx parall. fed vejhti ed. Steph. & inf. Colon. & ReiU- 
 ling. Anitertus , Hatjmo. . 
 
 24 Si) - Bar. Pet. .3. Sin. ^ - x.%} poll Xiyco) Comp. Al. And. Seii. Step^f 
 m. i<r. ( quibus duobus Bc^a h. 1. fi in colleftaneis Stephanicis phires codices mf. ad 
 Apocalypfm collati fuilfeni, reliquos necelTario vel oppofuilFct vel adjecilfct:) 
 
 Ttt Fff: 
 
SI4 V A R. A P. IT. 
 
 Fff. ceterique, 9i Mth. Arah, Lat. Stjr. zal Er. Latini recent, vel edain Stid. Sin. 
 cum M. & Aretha. % to;? prius ) Cmif. Al. And. Seid. Fff. ceterique , Aret'li. -1 
 Er. vel etiam Steyk. n. ;?-. cum Bar. L. ^ Qvarii^oK ) QvaWiQaiQ Er. id. 2. 5. L. in 
 ^Kou ante o/'t.tj? ) Cmif. Al. And. ^'.ceterique, j£tli.Lat. Shjr. xA Er. cum Sei'd.'oa. 
 potius cum Lat. pauculis. ^ /Sa'flta) /Sa9fa ^wi. ed. Sy lb. Stid. Fjf. Vtrovis mo- 
 do Comi\ Al. ceterique, Arethas. jSa'jH Er. ed. i. 2. f^cidn Er. ed. j. And. m cockd 
 Aug. & in comm. liaud Icio an Pet.j. Sublbntivum certe ell , ut Homcricum 0iv- 
 6ia. ^ /2aA&)) edd. vel etiam L. M. Sufh. n. 1,. Lat. /SaMo; Al. ceterique, Artth. 
 f^iUorin. Ticon. Rhythmus, aMo. 
 
 25 a.X^ii)'icoQ Al. ^dvii^co) dvoi^co T'ff.&a\. 
 
 26 ( - Kcti ) Cov. Vff. Rujpertus. Variant inter fe editiones Ticonii , & loca 
 Anshtrti. 
 
 27 <wc prius ) xa» 6)? j^t^\ Arah. Lat. multi, Sijr. ELXX. a eoQ Sin. ^ rd azivn) 
 tas ( figulij habet Lat. ut in Pi". II. «ij ovvT^iBirai ) Er. And. i. vel etiam Fet. g. cum 
 Al. Cov. avvTpi(^v\(yiTai Cump. Seid. ceterique, Areth. /Etk. Arab. Lat. Syr. Exioh. 
 XIX. 36. 
 
 CAP. III. 
 
 1 rrc) TCd Prinw/ius. ^ tJ?« & 'iKyJ^t^aiac ) ~- Sijr. cxccptis Polyglottis. 
 ^ eTj-Ta prius ) Comp. &. mj]. & verfoiies. — Er. Facile, poll: rd , omiiiiim eft: & 
 habet iplius Eraiiui verlio. Parcius collatos elle Fet. r. 5. ipfa corum lioc loco 
 paufa prodit. ^'o'ti \mus) ^ pr£.mnnipriinaf us. ^ ^ ro a.uw tvoua) Cu-wp. Al. 
 y^nd. Fff. & al. to Er. Sttfh. edd. oti (!^m) zouj ^viq Wich. vet. id eft, Sttfh. t<^. & 
 alii , Arah. in textu. Allitetatio ad y-ai lublequens. 
 
 2 ?v]^i^ov) <;y\,i(Tov Al. Bar, & alii. ^ ^y-iMiv) Cov. Areth. y^nd. apud Mill. 
 rfxi>7iiv Fff. e/^.?Mov y^L And. let. j. nee non Armen. Copt, Lat. fXiyAn Er. & Arethat 
 comm. (;wjMfc) Plantin. ed. LelceJlreH/is , & fie, vel HuiMic , Bar. Hunt. L. M. 
 Fet. 2. Stid. Sin. Steph. n. if, Arah. iu.iAi: Conif. % dvroQavHv ) Er. ^rmen. Coft. 
 Lat. Syr. vel etiam L. I'et.j. cum Al. A^d. 2. Cov. Fff. d7roij-jy\7x.iij And. i. ( dTro- 
 ^zAiiv) Cow|). Iiaterpretanientum. aTroSxMj/f 5«r. Hunt. M. Pet. 2. Seid. Sin.Slefh. 
 ii.if. Arah. Sic fere Afringius : increpantur , ut vigiknt , ^ rekqva, in quthus cur- 
 ruere poteriint , corroborent. ^ (i' s/^a'sMi? dTroScLvnv ) Totum hoc liabet L. (i qui- 
 dem rette collatus eft. Media cerre lin:c eft & antiqua ledtio, cujus vi non per- 
 cepta alius st/sMfc , alius dTroSaw mutavit, quorum tamen verborum utrumque 
 nativus color fuus defendit. Sed ca ipfa locutio magis philofophica vJdetur, quam 
 prophetlca. Simplex & germana fententia fuerit, quam LaizwMj refert, quatmort- 
 tiira erant. vid. G?iow. ^ Ta ante 5^70. ) -^ Er.ed. 1.2. 3. aL ^ 'Ji^) /uki Arab. ^jW») 
 Cbtnp. yjl. And. i. Stefh. n. F/.&ceteri, Areth. AEtk. Lat. 6't/r. ( ^ ) Er. Seid. ^'ri- 
 maf. vel etiam Fet. 3. St.efb.if. cum And. 2. Facile yWa omilium ante f^-.yjfxonvi. 
 
 3 «v ) prius -- Priinaf. 71;!' And. i. in textu & comm. ^ 4v alterum } - f^ff- 
 ^ ^ iTi-i ai) Al. And. Pet.j. Lat. in ml". Colonienfli Irimajius , prajlertim li in- 
 
 terpua- 
 
^ 
 
 V A R. A P. III. gig 
 
 terpunftk) ejus conigatur. ( ti cti) tdd. &c. Ex feq. ^ yvwc) yvu7yi Fff. & alii, 
 ^ r^w i~i <jt) ^ Lat. in nif. Char, vel etiaivi in Mth. «Sc in Latims aliis. Soluia 
 vni a\ omittic /Inibtrtus , Ha^mo , Onus eccl. cap. 63. 
 
 4 a'M' ) Comp. At. And. Vf. ccterique , Arttk. j^th. Arab. Lat. Syr. - Er. 
 cum Fit. J. vcl fi.ilus. Ex Aniireaj coinm. ^j V/jic oAi-ya) 6?uyaiyu: Comf. And.s* 
 Fff. ^ iv prius) Comf. At. And. Fff. & cetevi decern , Artth. Arab. Mth. Lat. Sjr. 
 Vacat margo Steph.inj. <<u ^v £r. folus. ^ c«) £f. e<^. /• 3. 3. And. Barb. i. Aretk. 
 Lat. a Comj>, &c. Grigor. in lob. ^ ■m^rmtrmHtTi) 7ri^i7raTH(n Fff. 
 
 5 («T(»c ) eii, Rikdti, TrttM , M^iijj, ^/. //MWt. !^eid. Sttfl\ n. /?•. /^rai>. Lett, (ftt 
 ^xobic.,) Syr. ^ Tnc (^ooKi ) rajv ^ce.ruv And. i. ^ Qfj,oX(r)r7K ) Corny. Al. And, 
 Fff. ceterique, i^ofXDMytiTo/u.ai Er. vel c-tiam L. Pet. $. cum Hunt. AUiteratio ad 
 
 qui tji FiLiJelfi,u habet Cajfwi. ^ (j)iAa<JsA|fia) ip/Aa^f/(p/3e£r. ^/. & alii. ^ 5 a-)/3; 
 a/utt 10 ) ; a / n-S /y&c & ao'cc Al. *fIxAf/i )Ct/».p. /^/, & quinquc alii, Orig. Epipltaniut. 
 K^^SaEr.-ini.&iW]. % SxviS )Comf. Atii.::. Ltt. Iren. Hilir.ikc. SxtS yind. i, S<t&ii 
 Er. Stefk. edd. (i^«) Cov. Fff. &alii apud Andream & Antham. Ex cap. I. 18. in- 
 terveniente forfan nota ilia d-xS quanquam c. I. 18 noii dicitur davis inftrni, fed 
 claves mortis^ ill ferni d'wumuv. «bi}(Ji liibet Coptus Wilkinfli. Ex cap. IX. i. 51 
 K?.ci(^ ) Er. yfnd. Bar.Fet. 2. j. Lat. Iren. Ticon. k^mth Al. Barb. i. Orig. Falb. Ex 
 LXX. lel'a. XXll. 22. x.Mi7(i avrnv Cotnp. Bark, alius., Cuv. Hunt. L. Stid. Sttph.n. 
 <*". fff. & alii , P'slly , Arab. % zcl'i x./\Hti ) Er. sdJ. zMioov Al. Bar. Pet. a. j. 
 Lat. xai K>.i'a>v /4tid. Prima/, xa/ x.Aiiu;v Barb.i. Vtvumquc Orig. fi f*)) d.oi-ytnif 
 Hunt. L. Stfpb.n.i-. & alii. GlolTa. 6 un o aroiyeov Corny, u /ui.>] 6 droiyur xal xA«- 
 m. Barb.i. Ojv. Fff. r<i//,i, y^rab. ^ alro^-^n ) £r. (cujus media eft lc6tio in hac 
 perioclia, ) Al. And. Lat. Iren. dvoi^u Cotnp. Barb, dnto , Bar. Pit. 2. j. Sleph. /e./j-. 
 F'ff. & lex ceteri , Orig, Arab, Vtrovis modo FaUa. droi^u , il fA,ri kMiui 
 Artth. 
 
 8 re) Comp. Al. Seid. Fff. cctciique , Lat. Syr. veletiam /Eth. Arab. Kt) Br' 
 Orig. philocal. c. 2. And. vel edam Pet. 3. Seid. Ex v. 7. 5] ,u/x(;aty isPct'O « ,«*♦' 
 K^dt iX*i -^f^' I' 
 
 9 SiSuixi) SiSco Al, S'iSo)^i 701 And. I. Lat. aliqiii. ^I iavrnq) durnt; Er. ^iS^i 
 altenim ) xa« yind. Pet. j. ^j '^ws"*) '^^H7iv Comp. yjl. L. *,[ 7rD07x-uvri70i)7iv)T^o(;- 
 jiwr>i7«7/v Al. 51 yyco7ii) yvdi^v L. Prima/. Ex Ef. XLlX. 23. LX. 16. ( — iyco') 
 Comp. Bt^r. Hunt. L.M. Pet. 2. Hn. Artth. Prima/. 
 
 10 oTi ) xai Al. 51 T?? outK/we.MC oAnc ) rwr uKSfxinv oAnv And. 
 
 11 - «J« Comp. Al. And. Fff. cum ceteris, yfreth. Copt. Lat. apud Hayum, 
 Prima/. Hatjmo , -S^r. ( Hh ) Er. Arm. Lat. multi ; nelcio an Steph. it. Arab. ^ ^«. 
 
 due, }M)tv\ ) |Uii Aa'/S>i T/? Ta/;L! C( v. A^. 
 
 12 »(»« ) Monumcnta omnia. Aa« Sphalma apud y^tzrw, a Beza corre(5tum , & 
 tameu in pcrmultas editiones propagaium. Hinc letlionem saS) crilis Gerardi a 
 
 Ttt 2 ' Ma- 
 
- 5i6 V A R. A P. 111. 
 
 Mafh-idU, quafi in uiio codice -(^/. exftantem , rcjicit: fed re6ie alius vaw rcftituit 
 in textiim cum crifi ilia excufum. Mil/ins plane prietermittit. nam & cod. Akx.^ ut 
 alii Britanni diferte docent, & omnia monumenca vare habenr. Q.ui ActaJ in cod. A- 
 lex. haberi fcribunt, eiTorem agnofcent, li editionem Oxonimfem A. 1675. Sl Atn- 
 ftelaediimenfem A. 1711. iHter fe contulerint. Vid. etiam inlra, P. IV. n.VII. §1X. 
 animadv. 9. itemque n. VIII. § 82. 51 *^ xarx/Saivi^Ta) Er. nelcio an Pet. 2.j. cum 
 j4l. )i xaTzSctivii Seid. ceteri. ^ Iz. ) Comp. &c. dyro Fff. & quinijue alii , Avtih. Al- 
 ii t. ad fubfequcns aVo, quod Fjf. per compenlationem , SiLAnd.i. manu prima o- 
 milit. ^ /^» poll ifo/xa ) ^ /fwi. /. mauupiiraa. /''/.& lex alii, Arah. PolH'yl- 
 
 labam ua , |M8 facile oinilTum. 
 
 14 \v Kaohauct \y.zXm'ia^) Conif. Al. And. Fff. ceterique , ^reth. ^tk. Arab' 
 Lat. Syr. ^.KitA-^o-iaz XaoStnic^v Er. Gtuicicunt Stid. Steph. 17. ^ xal ctAnBivo^ ) or'Aw- 
 fi/ioc y^nd. I. Cov. L. Fff. Syr. Ex v. 7. ^ dqx*^ ) d-^a X'^ '^J'^- -f i" textu : fed iii- 
 Xri in comm. idem. •jT x-Tinai; j 7iiq-ici>: Arab. &. N. j!'. cxculum a Carola ( lie AlilLi- 
 us: Carolo, Kufterus, ) G«27/»ri A. 1543. fub calccm ; ex Arab. coll.jVar. ad c. 
 XI. 19. 
 
 15 o<^{Aoi' ufque ^45"oc ) ^'aI. ^ V?) f^^'^'f- ^'^'^- >S'"rf. ccterique , Areth.ihi; 
 Er, nefcio an Stepk. i-c. /t. cum Hunt. Seid. ik Fff. -- I^it. 3. 
 
 'And. Salviams. i i^i^k «tc -Ct^vXQoc, Camp. Seid. PJ. ^reth. vel ctiani Sijr. /rah. 
 
 j^ .^-T;poft As7J;c) Comp. And. 2. Cuv. I/unt. L. M. Seid. Sin. Stepih. ^^ Vff. 
 Arab. Salvianus. or, Er. And. i. Lat. nelcio an Bar. Pet. 2. j. Steph. /g-. cum Al. E 
 proximo. Vid. Gnom. f 8^0 ^^l- ^'^t. 3. ^1 «'") ,7 ^-f^]- H 5^^' ^ ) Comp. Hen- 
 rid Steph. ed. Al. vff. cod. plurimi. xa.) Er. Steph. edd. And.i. \ '^ctio -Mmoc) - 
 And. 2. jEth. Salvianus. f TV(i>Ak Katjvf.'.voQ ) -yv.uvoc xai itxp^o? Vff. Haymo. 
 
 18 k TTUPo?; - ^f. Librario in his verbis non femel titubante. «|| /Wxtt-j^.-- 
 /2<^A,i , ;6'Zi ) T^P/Sa'//, /V^. L'ft. aliqiii. % t^i ^.>i ) /^>) Co;«j.._ 5| y.oM«(;;ov £r. /(/. 
 And. in cod. Bavarico'. Leftio media, quam ex pronunciatione ludaica defendit 
 Schoettsenius. noX^^nv Comp. zH?^^.pm' Al. ^nd. u,i,;v.vQiov And. 2. ///. &leptetii 
 alii Varie fcribirur etiam apud medicos GriEcos, ex quibiis koA\u^iov redte icrik 
 cenfet Salmalius, & P. Zornius T.l!. Opufc. lacr. p. 5B3^j«^qq- ^ iyXQ'^rctO Sic, 
 vel hXi"<rcti Al. And. i. Cov. iff. nee noil Barb. 2. Lcftio media, iva 'c^rjcrm 
 Stepfi. s vel potius n. &. iiide Curcellaei marge, ha ijX^^i^^ Bar. Hunt. L. Pet. 3, 
 Seid. Areth. Glollii. iyXd'^ov edd. Ex rhychmo ;coMǤ;or. munge ( ^'^X^"^ov velpo- 
 lius iyx^'^<^' ) Lat. tTit addit C&mp. M. 
 
 19 i:^Ac^crov} ^^Mvi Al. & alii. AUit. ad vrctihtio}. H 2^) ^ Cot;. Fff. 
 
 20 f^8 ) i7^i adduiit Oris;. Hieron. Pvimaf. ^ 'kma, ) met And. 2. in exeg. 
 f T/;v 6:>par alrerum) - Mh. Hieron. Primaf. "D wViAevo-o/vto^ ) ^ prsfigit Co«p. 
 ^tff . itf. Pat. 2. 3. Sin. Primaf. 
 
 CAP. 
 
V A R. A P. IV. gi7 
 
 CAP. IV. 
 
 1 XrfW$ ) Al. Bar. Hunt. L. M. Pet. 2. Sin. uiule k?> ^«7«V«? Coc. Fff. Amhrof. 
 in Luc. & de rtde rcfurr. nee non S^r. {^Aiyaaa) tdd. &c. ^ avajSa — a) dvd- 
 (3nbi — 'otra. Al. 
 
 f 2 xa^ priinnm) ~- y^l. Bar. Hunt. L. Sin. Lat. plerique , Hieron. in Dan. 
 VII. Ayring. Primnf. S\jr. Vt fi periodiis inclpcret , uird txxjtcl 'fvb'icoc. ^ tov 
 ftpcrsr) ^/. Bar. Ccc. liunt. Ptt. 2. Sin. Fff. Areth. CaJf\od. {th 6()ov») tdd. &.C. AI- 
 lit. ad rc(]<j. 
 
 3 xa^ xaSriutvoc) Al. Cov. Stid. Syr. Leftio media : cui rv addit Er. Lat. 
 Totum hoc uniittunt , xat^in/wfio; rccuiTcnte , Camp. And. ^#. ceterique , /irtth. 
 /ilk. Ar.ib. In paiila cfl Stei'h. ic-, ^] aat^si&O C(-w|i. & w//. omncs , Anth.^j^t^Si- 
 va Er, folus vcl cum Pet. j. Lat. aliqui , dctcriores. Rh^'thiniis , a-ua.^a,y3iva), 
 qiianquiin /T'd/^MJ- terininiiionem -atiSnoi c\ c/wa(5flt7^/i<i) confinnari cenfet. "H/p'?) 
 4':(tr? .-ll. /¥.tk. ^ xi;xAo3'Sv} xt/xAw^sv y^ud. I. l^'ff. ^ o/^o.a ) Comy. yfnd. 2. Cop. 
 3/. /'/. 2/^o/oc £r. /^w^. /• nianu prima, (Sec. fcx antcced. Vnde ouoiuc Hunt. Seid. 
 Sin. Areth. Cctcioqui :;u3;cc ctiam fuemininum cfl : led t/wo/a mox quoque legi- 
 tur V. 6. 
 
 4 xa^prinuim) ~- Hunt. L. Sin. Syr. ^ xi;xAo3^{v) x6x.Xa And. xJxAw^sr 
 ^jf. ^ fat.'-'O') 6^<ii«? /^'. ^i b(^6voi tix.07iTiaa-aQiq kclj '.tj-i thc) alii thrvni XXI V ^ 
 ^ fuyir XXI f'' habet Hieron, I. c. ^] iiK07iT(^(Tx(_i() Numcros conipolitos alii 
 fic , alii xa^ intcrje(^to, alii per literas , ut hic x.i. ,cxpriiTiunt. ^ tk? SpSvac) to?c 
 6f6ro/c y^H'/. r. 51 y(?2!HC f/xox/T^riTa^a: ) wyo»;TJT(7ot;ac 6fci«c y^/. Prope- 
 ranter. % - tTiJoi' t«c) Er. td. i. 2. 3. Al. And. Barb. 2. Bnr. Hunt, Pit. 2. Sin. 
 Arrth. /Eth. ^ral\ Lat. Hieron. Syr. t«c , tlhv dniHb , Seid, Vff', {uSov tk?) Comv. 
 
 ncfcio an L. Pet. j. Steph. /f. /g-. cum Cov. M. GlolFa , eaque vecens. ^^6voi x.al 
 
 iiy.oTiTiiTaaL^a^ •77(>t(7"/fli/Trfcv: — kxi — <;-izdvcvc X^^'^ovc. Sic Erafmi ed. j. cum 
 yfnd. & cod. optimis. Media leiWo : unde nieros accufativos exhibet Al. & me- 
 10s iioniinativos Latiiii rcccntiorcs. Erafinits , poll xar; fecundum , 'ip^ov in cd. 2. 
 infcniit , defenforem nadhis Wolfium. Quae vir cl. dilTerit , evincunt , i<Xov yituif- 
 ft locum habere : fed re^cra nullo id codice nititiir , Ernfmus dc fuo dedir. ithf 
 rove; , cominodiorc loco , ante tix.o(TtTto-7a^cLC videlicet , interpofuere Grsci recen- 
 tiorcs , & inde Cvmy. &. inde Er, podquam editione Corny, potitus erar. Quo 
 fpccimine difcimus , Erajnum intcrdum , editioni Corny, obiccutum , fcquic'res 
 rjus lertiones rum linccris Jimihlmiani codicis peniiutairc. Kc6te habet prima E- 
 rajmi cditio. etcnini mifcerc cafiis folet lohannes. c. I, if). XVIll. 12. 13. &.c. 
 ^ «v) - Al. And. 1. Lat. ^ - t^ov ante tTri Tac) Er. td. i. Ah And. Vff. & 
 reliqui omnes , Arrthas , j¥jh. Arab. Lat. Stjr.. Silent Pet. 3. Steyk. /?-. {^<Ji' fup- 
 plctum in Er. ed. 2 & aliis. Latniae editioncs recentiores m hoc vcrfu habenf , ca- 
 
 •4u reiito , cinuniitmicli , & , aronat aureat : fed circumamitios rctinent mf. Colon, & 
 Reutl, & Schelh, cum Ticoiiio , li hunc refte conlideres ; & coroms aureas iidvm nill", 
 cum 9iultis aliis , Hi, Hieron^mus , Hajnw., alii: nee tamen ufquam kahtbmit inferitur. 
 
 T 1 1 3 g fXTre- 
 
5i9 V A R. A P. IV. 
 
 5 vKTooivovTitj ) tdii. niff. iXTro^ivovTo Er. l^iTTo^ivovro Hcrvagii ed. Cow. f^jf. 
 Lat. aliqu'i. II xai ^v^t) — Rt. 2. nelcio an Ticon. •[] (pmctl x.a.i (B^ovTcti) 
 Comf. Al. Ayid. Sdd. Fjf. & reliqui mlt (quanquam AeStefh a. i<^. minus liquet,) 
 ^retk. ^tk. Arab. Lat. Syr. (S^ovtm za) d^ooval Er. ^ 7rc/(5cc ) ^ And. apud Mil- 
 liuin , jEth, Lat, Habent vero Arrmn. Cop. FiEiorinus , Hurunymus , Priniajius. &c. 
 ^ ^ecr«) Oqiv^ auri Comp. And. i. Fjf. & alii. Ex cap. I. 4. ^ at iki) a, i^it 
 Al. Lat. pier i que. ^ Ta ) ^ Coni'f. Fjf. 
 
 6 Mc) Comf.Al. Fff. Si ceteri , Jrtth. Arahs Erpenii , Lat. TertiiUian. Au' 
 gufiin. Caffiod. Syr. Probat Vitringa. De Pet. 3. Steph. n. tg-. nullum indicium. ( ^ ) 
 Er. And. Tlcon. Frimaf. ^ J/iAivM ) usA<p« Comp. Hunt. M. Btiam infra. ^ rijo-x- 
 pa.) Tiuai^cL A I. Et lie paffim idem. lonice. ^ o^^aAfxaiv) 6(p&ciAf/,iii Fjf. EC 
 lie verfu 8 idem. *(J i/UTTQoed-iv ) b'/^TT-goc&s Er. 
 
 f ^aoi TO TTQaTov ) tt^Stov ^Sov And. i. ^ to poll iXoi ) — y4nd. 2. Fjf. 
 ^ &'? av^^coTToc) edd. mff. S^r. u>c, oiv^(iu^7rii Al. Lat. kdquaji homo liabet PurvMuSy 
 nefcio an etiam Ticmius : & quaji humanam interpres Ireium & Primajius. d^^^cayiH 
 And. 2. Barb. 2. Bar. Scid. hmaeus in Graicis liodiernis , Anth. Arab, nee non 
 Pet. 2. ^ TTiToiuiYci) ) A I. And, Hunt. Fjf. plurefve , Areth. TriTcoiJiivu) edd. Irmad 
 GrsEca hodie, &e. Nos hie & e. VIII. 13. XIV. 6. XlX. 17. eos lequimur eodi- 
 ces , qui barytonam foimam prs circumflexa habent , quia barytona eit non I'ulum 
 apud LXX, led etiam Ap. Xll. 14. 
 
 8 Ta ) Al. Bar. Cov. T.. M. Pet. 2. Fjf. — edd. And. Sec. Facile ante TfT<7a- 
 qa, omifllini. •[J z.a6' tv aJTav) Ledlio media in Conif. Al. And. Fjf. ceteriique , ex 
 quibus aCiTcov videlicet omictunt Bar. Hunt. L. Seid. x.a3-' sai^Tolv habet And. i. 
 x-aff iavTo Er. Iji paufa funt Sin. Steph. t^. ^ 'ix°v) Conif. And. Cov.M. Pet. 2. 3. 
 Stifk. li. Lectio media, unde ix^f y^^.(uticap. V. 6.) Scid. Fjf. laXov Hunt. tU 
 Xov Er. ( invitis ceteris Andreae codicibus , ) & Bar. L. Q,uid Sin. Stefh. i?. & 
 interp'etes lecuti fint , non liquet. Vid. Gnom. ^ ;c^x.Ao3-sr ) xvKXw^iv And. 2. Fjf. 
 Sed £5? in cirantu habent Arab. Lat. aliqui : ut y.vz^-o'jiv annedVafui' lequentibus ver- 
 bis , ut aperte fit apud Ansbertum ^ Ajpringium , Haytnonem & multos rccentiorcs , 
 quum antecedentibus junxerint plerique. ^ ( sg^Qif Kat) L. Pet. 3. Sic ^^ foris, poll 
 int7is , inlerit alia translatio apud Pnmafium , FiUorinus. GloHa ad tcvkXo^iv. ^ 72- 
 fA,iiaiv ) Comp. ceterique , quielcente Sin. yifMvra Er. Iblus. Ex v. 6. •(j yiuHcnv 
 Q(pOa.AfyMv ) Y:/u.>iaiv 6x9-xA/j,'^c habet Fjfenb. recens ille quidem liber : fed tic alios 
 quoque legilfe, colligas ex And. i., qui fuiTogat 'ixovra, i^^aAuouc. Fortalfe plu- 
 res mir. euidem varietatem habent , a collatotibus prstermiilam. Verbum y-u.-^ 
 cum genitive limul & cum accuiativo exllat cap. XVII. 4. ^ A;7ovt5(; ) Er. ed. 
 I' 2. 3.^/. And. Bar. Cov. Hunt, L. Pet. 2. Seid. Fff. Areth. Primaf. Rupertiis Xi- 
 70VT4? TO Pit. 3. Myovra Comp, nefcio an Sin. Steph. a. ig-. cum M. Lat. ^ ctyioc 
 a^ijc 27/00 Er. And. Seid. Fff. Armen. Copt. Lat, Syr. \cl etiam L. cum Al. Cov. 
 Pet. 3. Slept. ;^. Aretha, /Elk. Arab. Accedunt Tertullivms , FiUorin. Hieron.\wo- 
 am. Maccli. & in Ez. 1. Rujin. Expof. Symb. Liber contra Variniadum hlacio CLi- 
 ro adlcripius, Ephraim Syrus. Mancus videtur Sin. verfu 7.8. y. {ayio<; ■^'yto; 
 
V A R. A P. IV. 519 
 
 i'-y/oc, ci'^ioc aym a.'im^ ctyioc; ayioc a-yio:) Canif.Barh. 2. Bar, Hunt. M. Pet.s.Suph. 
 If. Graeci ccdicts cmms , inquit f'^alla ; non cmiiics oinnino , ut quidain accipiunt, 
 fed cjuos ipl'c vidit , innucns. Ncmincm iiiovcre debet , quod Comp. Steph. n. to 
 a') IOC fcxics liahcrc dicuntiir apud noiinuUos : fcxics his codicibus adrcribitur to a- 
 ')(oc in iTi'.irgine Stephani , Ijcd cum additionis indice afterifco ; margo igitur non op- 
 poni debcbat tcxtui ter id habcnti , fed accenferi. Novies autcm pofitum ei\a')toi; 
 a librariis ex more ectlcfiaOico. nam in vettri ecdejia ilia formula So^qXoyo.^ {h. e. 
 toltaudationis ) Sanrtus , Sanc^t^us , San(^tus , ex Ifaiat FT. j. vil fmfl ufiirfothmtur 
 vilttr i y t(x SaiK^lus vel ter iirrahitur vtl ter ter : ut ait Cafaubonus Ex. 1 ad Ua- 
 ron. p. 61 , ubi earn in rem Damafccnum & Gennanum citat , & inde Hymnuin 
 Mercuric Trifinegiflo adfcriptum , a-)/;!: item novies habentcm , exaniinaf. Ha- 
 bet fic cjuoque /InihbLgium Giiccorum : & Efhraim Syrus in Exomologefl novies 
 Slit , £^oia (Toi. fol. ry. noviefque ad raiflTam cantatur Kyrie eleifon, ut Innocentius III 
 ac Duranius docent. Nefcio an hue pertineat, quod nmvw etiani verbis laudera 
 Deo debitam exi^riiiiant llcbrii in tr. Peracliini : I'royterea ^uod fecit bvc nobis Be- 
 ns in exitu ex jE?\}V^o , idtv vffcium tujh-um ejl ■^nb'? n^'V^ 'iSnh minS 
 C^p"? nSvS TT^H Tin'^ DO^"^"? ilium., quinotis ^'f majoriliis noflris hnec Jigna exJti- 
 tuit. Contulit locum CInift. ScluLttgcnius in lloris Talm. ad Match. XXVI. 30. Vid. 
 G«sw». H Gto^ ) (j-aSacbS And. i. /'/. E}hraim , ncc non Cor. Arab. Conjungit Rii- 
 fiuus\n Symbolum , ed. Pamel. ExLXX. — Ei'kmim alio loco. ^ viuvroKi^a- 
 Ta'p) Hoc port «f/:ov.jic? habet idem , & And. i in comm. Rufinus in Symb. ^ J 
 ?•■ xai c av) 6 wV yai i wr And. in cod. Pal. & in comm. Liber contra Farimadum 
 (in quo etiam omittitur kcu 6 i^/;6/^i)cc , ) Ausbertus Eyhraim. ^ za* 6 ctlv) ^ 
 rff. 
 
 9 SaxTKTi) Er. And. vol etiam Stefli. if. cum Al. S*cai Bar. Hunt. M. Pet. 2. 
 Stefh. ic. Areth. Sauu O'mf. Seid. Soxrwfji Ov. L. Pet. j. Fff. & alii apud Marcki- 
 «m. % ivXa^i<^iav) ivXa-^i=~'^c Al. ^ TwO^ofw) tm Bi^om Al. 
 
 10 TK »<»'^»H(.w« sTTi ) ^ Prima/. ^ 7T^oa-K'j\ycni<n) Comp. At. Atid. Seid. Sieyfi, 
 t(. Fjf. &c. Aretf\ 7r^o!jA.u'.ii<ri Er. vel etiam Pet. 2. 3. Steyh. 1^. ^ /Bn^ya-i) Bt- 
 2-a , Al. And. s. Seid. i,in. cum multis. Ba.>^>iai ej,d. p-imae , And. 1. vel etiam 
 Pet. 2. 3. Stefh. /$-. fia^-^ai Fff. 
 
 11 x.v(>it 6toc ifxf7v) And. I. (nam And. 2 fro x-u^n habet xt/'^/o? , & poft Aa- 
 |£*v addit ay lOc., ) Cev. L. Fff. y^th. Lot. Lettio media. x,vf;s Er. 6 xi^ioi xaif 
 dtcc ri/xoov Al. 6 xuiioc ncti 6 (jioc. ytfA.o):' 6 oiyicc Conif. Bar. Hunt. M. Pel. 2. Sin. 
 Siefh. I't. ig-. Areth. Arai>. Syr. & lie, 6 tcrtio oniilfo , Seid. Dc Pet. j. iilentium clh 
 ^1 Tm' ante <5 vauiv ) — yil. ^ to.) — And. 2. Fff. % to 6fA«//a;^sA>i/x.a' ri AL 
 •(l yi7a\) Al. Barb. 4. Bar. Hunt. L. Pit. 2. Sin. Stefk. n. <r. y^reth. yiral. Lat. 
 licon. Syr. Probat EIHus. {(^71) edd. And. j. Falla , Srid. Fff. vel etiam Pef. j. cum 
 Cvv. M. ^ "ri-dv nA -iTi'^tijaT ) haec funt conjhtuta : &. eriint ^ creata funt du« 
 translationcs apud Primnfium. 'KrtSfiTctv n^ tiiiv And. 2. Opiiiione nielioris ordi- 
 ris. •[] 'jj 'n-i'brfTn- ) - Al. Tn rhythmo vtct , & k^^ recurrcnte. c. V. 1. kti- 
 Atia-ctf , fine <^ , Hafenrefftn ed. unde (£?") in verlione per pareuthefm exhibet. 
 
 CAP. V. 
 
§20 V A R. A P. V. 
 
 CAP. V. 
 
 I iiiir. <5tt) ~- And. I. ^ Si^tciv) Dti add'iX Cyprian. Primfif. Cajfiodor. ^ /3(- 
 0Aiov) Hoc continuo poil iijov liabent iiJem. ^ o-tti^iv ) Er. Cyfrtan. Syr. vel etiain 
 L. Pet. J. cum ^l. i egw-3-iv) Cotnp. And. SUfh. n. if. Fjf'. & omiics ceteri , Anth. 
 /£tk. Arab. Lat. Fi£iorin. Jicon. Hilar. Huron, Pritnaf. Vtruniqiie Origenes , Caf~ 
 fxudorns ., ik intei'pretatio liujus loci apud Audream Cx.[. quie in cod. Auguftano ex- 
 flat , Oectmenio adfciipta, I'criptum enim librum ait sVwctsv <£tj EHXi0LN. >yt) jVo)- 
 ^iv fxiv uKTxv 01 80 iij-QavA "yiy^^aju/xivoi ceQ Qio<7i(Siig T« oSi^yiot, rS \'6/h.h' Oni0EN' 
 §i ^ ■■•J Tw Xi'i^ovi fAoi\a, , bt e§ id-v£v u>q ilSuAoA(/.Tpn\ vr^m) X^'^^ 7ii<^ivjixj. lioc 
 certe fchoiion i^oo^iv pro textu , & oth^iv pro gloira ponit. 
 
 2 'hSov') audivi habet Rwpertus. ^ a77sAov) ayyi^ov aMoc Or/'g-. in philoca- 
 lia, Hilar. Arab, apud lo. de la Haye. ^ If) -<^/. i</wr(?. 2. Barb. 3. Seid. Sin. Fff. 
 cum rcliquis. Grig, in Philocalia. — idd. And. i. vel etiam Pet. 3. cum M. VajaC 
 margo Ste])lmni. ^j af<cc ) Cciwjj. y^/. A/. Fet. j. Grig. Epiphan. Lectio media. 
 i<^iv a^m edd. &c. Lat. d^toq Wtv And. Fjf. Cyprian. Frimaf. 
 
 3 iv) neque in habent Lat. aliqui. ^ t^pav?) ) h^clvco ava> Vff. & a'ii , Arab. 
 Syr. Ex Aft. II. 19. 11 aaCi primum ) «tj Grig. /4nd. & alii. *\\ kTi iecundu.n^ 
 8Tt Orig. And. k^ Er. •[J «<^'s tertium ) nn Grig. And. Fff. & alii. Ex v. 4. 
 
 3 , 4 iS\ /SAsTi/i' ufque TO ,<;,SA/ov) ^ Al. Recurrcutibus iil'dem verbis. 
 
 4 ( ~- I7W ) £r. ei. /. 2. 3. Fit. 1. Grig. Efifhan. ^th. Copt. Facile oniif- 
 fum , ante Ikaciiov. % -rroXu) Comf. And. Sad. Fjf. & reliqui. 'ttoMoI /^ih. -na:- 
 'xic, Cop. Wilkinfli. fed obflat ,uii K/.ati. v. 5. yro^^d Er. De Atul. 2. L. inccrtuni 
 
 ^ Orig. in philocal. c. 2. homil. XIV in Eii. ed. Lat. Parif. ^jj ag/i?) ~- P^t. 3. 
 ^ — nai dvay.oiva^) Bar. Cov. Hunt. L. Pit. 2. Siid. Sin. Steph. n. Fff. Grig. Epi- 
 fhan. Anth. Mtk. Arab. Lat. C')frian. Hilar. Grof. Syr. Hiat .//. (<5t) ava-yi^/o^ ) 
 edd. And. M. vel etiam Pet. 3. Steph. t^. GlolFa verbi iSAiTrav pro quo regere (imo 
 /£^er«) ell etiam apud Caffivdoriim. Etenlm itsf^ d/cf^yaiva^ addidic in 'textu Andreae 
 Cslareenlis libranus fcnJnans ;■" opinor , ex alliteratione ad ANorgctf & ad 'ArNil- 
 criav , quorum illud in textu efl , hoc in commentario AndrciE ftatim occurrit. 
 Inde additamentum hoc manavit in codices Andres illi propiiicjuos : led quum a 
 tot aliis Graecis , a tot Latinis patribus allegetur hie locus , nemo addit, & le^cre; 
 neque verliones antique id verbum aguol'cunt. Praeguantiorem verbi dvoi^ajfigmfi- 
 mtiomm fieri , manente tw kouj dvxyi<Sv^ , fcribit fi oljius : fed vide Gnom. 
 
 ^ iK ) — Er. id. 1.2.3. Ori^. in philocalia. ^ ^ wV) Comf . Al. And. i. Seid. 
 Fff. Grig. & novem reliqui , Lat. & patres iidem , & Eufih. «V Er. And. 2. Q.uie- 
 fcit Ste'pk. t<r. ^ dioT^cq ) dvoiycov Barb. 2. Bar. Phut. L. Pet. 2. Seid. Sin. Anth. 
 vel ethm y^rah. Syr. Lemma ex margine, vel ex cap. ill. 7. •[} -^ Atjjaui) Cumf. 
 M. And. I. Barb. 2. Bar. Cov. Hunt. L. M. Pet. 2. 3. Seid. Sin. Fff. Grig. Efiphan. 
 Anth. Jpjh. Arab. Hilar. Primaf. Etheriifs , Syr. [Xviat) Er. And. 2. Lat. excepto 
 mf. Scheih. Cyprian. Hieron. in Dan. XII. OroJ. Apring. Cajjiud. Ex v. 2. Mar^^o 
 
 Stefhani 
 
 1 
 
V A R. A P. V. §21 
 
 Sttvhvii vncxt. ^ «TT3') - Oriff. cd. Lat. (fedhabet in philocaliA,) •^»«»"on. fx- 
 pc , Orof. /infbcrlns. 
 
 fi - K(ti ISh) And. Biirh. 4. Bar. Gov. Hunt. L. M. Pit. 3. Sticl. Sin. Fff. A- 
 ifth. y!rab. Irtn. Cij\rinn. Pntnnf. khi Stjv. {x.al i^>i) edd., Lat. iiefcio 2ii\ Pet. s. Sni. 
 Stivb. IK 1^. Ex cap. IV. I. &c. xfli i'cJx xcti , oinillo xoti lihr , At. ^ iT<pctyfxivov) 
 iffxa-^ivi^itov Comw. unde iT4.(>a')icriui.irov Gov. Confer Var. v. 12. VI. 9. XIII. 3.8. 
 Verbum trtayC^ 'i^^^^ ^^^^^^ ^- 7r*c6«»°^* <7a)a7'«<'^ > Andieas ni Exegeli paf- 
 llni , & Lexira : fed mox v. 9 iaodyrt; , & c. X\nil. 24 i<r>pa.yuiva>v fine cxceptio- 
 ne h'abcnt codices. ^ ot iht iifmie ri a-res-aA/y-eva ) Media ledlio , ut vidcbimus. 
 f c'i) Er. And. 3. vcl ctiain L. ht. j. Steph. /?•. cum Al. Hunt, {a) Gmp. And. r. 
 Bar. Ccv.M. /'n. 2. Seid. Sin.Steph. /?. Fff. Aretk. Ob neutra fublcquentia. ^iTrrd) 
 Cvmfi. &c. /ffn. Cyyr7an. - £r. erf. I. 2. j. y//. Pet. J. /^Ah.^ Tkon. ^ Tri/et/VaTat 
 TK hm ) Comp. /*ni. /'■jf. pluiefve , Lat. t« SeH vrviv/ixaTa Er. Steph. odd. ^ t* 
 dT(g-a.?\u(va ) AV. ^Wfi^. i. t». aTOfiMofxifo, Fff. & rcliqui , ^ret^. Ex Hebr. I. 14. 
 qiianqnam ibi longe aliud dicitur. Quiefcunt Fit. 2. j. Sttpk. ig-. {cL7ro<^i?^6/Mvci) 
 Comp. And. a. ra poll Ta'omilVuni. (^a7ii<^a.AfJiiioi) Al. Ob mafculina praecedentia , 
 
 7 TO ^i^Xioi port iiMqii) Er. vcl etiam Sttph. n. /?-. cum Cov. Fff. Lat. in mf. 
 Reutl. Cyprianus , Anfbertus , Haymo & alii , Mijfale Rom. i-yr. Port fl^si-K id po- 
 nit Cowj). (to omilfo, ) /fwi. Areth. Lat. ( - ) Al. (in quo tamen port S^oi'a hoc 
 legi ait Maickius, ) Bar. Hunt, L. M. Pet. 2. 3. Sin. jEth. vel etiam Seid. ^ tS?) 
 
 8 ?'A<x,S? ) aperuifftt habet La/, unde »ivo/^e Fe/e/. & cod. Grscus , (\uem vidif- 
 fc fc ait Alcafaf. Viciifim acctpifftt liabet Frimafius & alii apud Bolfuet. % 01) — 
 Comp. ^ x-i^aQ*!' ) /^/. And. i raanu fecunda , Bar. Hunt. L. Pet. 2. Sin. Areth, 
 /£tl\Syr.(xi6<i^cic)tdJ.fLat.&.c. InllsiY (piaAac. % X^vcrat;) -^ Hieron. pro- 
 cem. comm. in Abdiam , Ruptrtui in h. 1. non femel : fed habet 1. IV de vidh 
 Verbi Dei , c 9. 
 
 9 a^aiiv ) aiSaxnv Al. Ex allit. ad wSm. ^ «) Domint addnnt Ltit. aliqui. Ex 
 cap. IV. II. ^ ^ T« 9i(o) Er. (J. I. 2.3. nequc attingit Amhas in comm. & 
 ((juod plus ponderis liabet ob conjunftionem cum Erafmo) Andreas in comm. Ac- 
 cedit Cijyriiinus 1. II ad tiuir. cap. i^;. in editis, inquit Millius , nojlris. Pamelii 
 certc editio omittit , nuUam hie pioferens manufcriptorum diforepantiam : Eiafmi, 
 dt habet ; quae fyllaba vcl iclidua pars eft vocabuli Leo , vel praepolltio cum fan- 
 guine tuo conrtrudla. Omittit etiam Frimafius in comm. & fcniel tcxtus Ruptrti , 
 JortalTc quia in alium codiccm librarins incidit. Habcnt Arm. Copt, etfi Wilkinlius 
 in ved'ionc fua Latina id non exprellit : Deus habent Lat. aliijui. ( tcS Seii, port 
 n/na^ ) Fff. plurefve , Lat. Syr. Ex v. 10. Ante wfta? id inferunt tditi plerique. 
 And. &c. Penes Millium Al. JEth. prsetermittunt verfu 9 M/wa? , & vcrfu 10 tm 
 flfM r.u(i\' fed vidcndum , nc utraquc prsEtermilHo ad vcrfum 9pcrtineat. 
 
 10 auTKc) Comp. Al. And. Fff. &. decern alii, Falla , JEth. Arab. Copt. Syr- 
 {rifz-aq) Er.Orientalis cccleflE confelHo p. 1*72. Lat. ncfcio an Steph. /r. Ex cap. 1,6. 
 
 V vv ^ (/3«. 
 
 I 
 
 \ 
 
 ■ 1' 
 
g2a y A R. A P. V. 
 
 f {/SuJiXiiav) ^l' Litt Cijprmnus , uti cap. I. 6. Recentiores Inc quoque /3tf- 
 asXt7t;. Scd vide Gnom. ^ iSaa-iMvcma-n') And. 2. Barh. g. Bnr.M. Ta.2.3. Seid. 
 Steph. li. Vff' Vi^lla-, Arab. Cojif. Lat. in nilT. inultis, C^inianns Paineiii , Beda,Ru- 
 Kirtus. unde /Saa-i/Mvaa-iv Covif. At. And. i. Cov. Hunt. L. Sin. Splialma facile, eriam 
 yallae obtrufum. /Saa-iMCaofj-iv Er. vel ctiam Siq^k. t<^. Lat. aliqui. /3a7;AjJcrovTa? 
 Syr. Tanto confenfu codicum nititur leftio , dvrov^ — xai (iaatMyirovdiv^ ut E- 
 »-rt/«M-f demum fecille videatur r-tiac — act] jSccrtAivtrouiv. Defendit id Wolfius; cu- 
 jus tamen aiinotatio ad Match. XXIII. 37 avrvv pro as , nee non ad lud. v. 24, nos 
 defendit. 
 
 11 <5H ithv) -^ y^th. *P (p&)r«V) Er. vel etiam L. Vet. 3. Stifh. lu 17. cum 
 'Al. Lat. OK (^mh Comp. And. i, Seid. & fex alii, Areth. Syr. Vtruinque Cnjjic- 
 dorus in Pf. I. & in h. 1. «? c^mi'mc And. 2. Ek cc-p. VI. i. ^ d')yi?^cDv) Sic .b')- 
 fus quoque : fed vSaTm Polyglotta ei tribuunt. ^ ttoMwv) •- Ccv. Vjf. Arab. 
 (folito confenfu; ) And. apud Mill. ^ kvk/kco) Cvmy. yJl. And. Seid. Fjf.ik novcni 
 alii , Aretk. x.vx.^.o^iv Er. Ex cap. IV. 3. 4. Q,iiicfcit Stefh. /«-. ^ i^ceccv yjj^ toiv 
 •7TPial3ini^o)V ) Tr^ij/^vriQcov Kul rccv ^mmt Vff. nee non Mijjak, ^ <54 «v ap^Qucc 
 avTCov /uvQid^'i^ uvQiaScDv^ Comf. Al. And. Seid. Stcpli. n. t~. Fff. &.C. Areth. Falla^ 
 /Es/i. Arab. Cop. Syr. Credo , etiam let. 2. 3. ^ Er. folus. % iuu(>ice^'i(; !J.v,;ia- 
 ^m v.a]') — Lat.^ Videlicet myriados vocalmlo ubique in V. & N. T. abftinuit. 
 Totum Frhnafius iic expriniit , £=? ei-at numerus eortim niilia milium , ntiqui inmimt- 
 .rabiliiim. Plane vero Cajfiodsriis in Pfalui. I. ^ erat numerus eurum dem milliii deniim 
 millium, millia millium. 
 
 12 (i^.'ov) edd. & mjj. fere omncs. ( af/oc) Er. ed. i. y^l. Vti v. 9. <[J V?-; to) 
 «5-iv £»■. ^ so'vPa^ttJi'oi' ) i7(pa.yiTfXi\<ov Comf. \<7(p^cL'yiMVQv Fff. manu prima. ^ -^vA^- 
 Tov ) Tov ttXStov Fff". & alii, divitias legit Ficiorin. Ticon. Primaf. Cajfwd. fed rf^'fi- 
 nitatem furrogat Lat. ex Rom. 1. 20 , ubi idem nomen cum laude virtjuis conjungi- 
 tur : vel ex compendio fcriptionis. 
 
 130 hiv 1 necpoflea d Wt ) Jnd. 1. Primaf. Cajfwd. in Pf. I. Sijr. (0 Ic/v & 
 a, I5-;) M. And. ed. vel etiam M. Pet. j. Vacat margo Stephani. & ( pofl: 6a- 
 ?Kd<7(7r\c,) S91 yll. Bar. Ctv. Bunt. Pet. 2. Seid. Sin. Areth. eW tantummodo , poll 
 6aAao-cr;i? Fff. tantummodo, L. ^ r/7/ T/ic •>«?) Comf. Al. &c. e:^} 7»c Ffr". ev 
 T«7vi £»■• -^wfi^' I' liaud fcio an i/ff^. /r. ^ '(aii v-ro^taTO) tm? 7«c ) -- Z. Ptt. 3. 
 ijj Tr'afiTac >i;ti5-a /e7o rac) Cwh|). Barh. i. Cov. M. Sin. Stefh. a. Fff. Lat. Et fie, 
 ^Cgtipniefixo , /Ind. i. Seid. vel etiam L. Trdvra fiKn^a Xiyovra Al. And. in mf. Ba- 
 varico , Pet. 5. -Tiavra, At-yo'jia, And. 2. ( Trdvra-, maaa Ai-yovra^) Er. vel etiam 
 Pet, 2. cum /joir. Hunt. Ob ra prtecedens. Lettio y^^ td h dvToi% , Travrac, nnoujo. 
 Ai7oi'Ta? majorc nititur numero codicum. Pauci -ravrac, vel etiam_ Af7orTac , in 
 neutrum verterunt. Vid. Gnom. «j! tS Beova ) ra S^om At. & fex alii. Ex allitera- 
 lione. -I <aLianteT&)) -^ y^L Syriis , hie longe abiens. ^ aimcov) djj-m addunt 
 And. ^f.^c alii. Vide Var. cap. I. 18. 
 
 14 iAs7ov) Er. Al.And. Cov. Pet. 3. Fff. (^'iyoira') ceteri. Ex v. 13. U - 
 to) Er. /-i/. And. Pet. 3. (to) ateri , ex 1 Cor. XIV. 16. & ex uiu Jiturgico. 
 
V A R. A P. V. S23 
 
 ^ ^ fix^TiT'-TntQic) Comp. J'. Ani. (cti.im ill exegefi, ) ceterique onines , 
 /Irnh. Cnff-oi. in Pf. 1. Syr. Sic v. 6. ( ihoTtr-t^Tx^nc ) Er. Lit. Cajfwd. 
 I1. 1. Vti V. 8. ^ WiTt'i) t-TfToi' Conif. ^ni. i. & alii. ^ Trpocr?- 
 
 r/jfrrar) Cvmy. Al Avi. Sttfh. /?. Fjf. & reliqui omnes , M-nh. Mth. Arab. Cop, 
 Lit. ' in nil". Colonicnfi , duobiis Pariiiiiis vctudis, Reiitlingcnfi , Schelhoniiano , 
 imiltifquc apud Hentciiiuin & Zegeriim,) Cafftoclorus ^ Beda ^ Anfhertus &i Ha^mo 
 in Cf'iuin. S^jf. {-rpoa-iy.vArTav (^avri ek Tyc aiiuvac, twv aicevav) Er. Lai. aliqui j 
 & iiidc Armcn. nefcio an Sufh. t<r. Ex cap. IV. 10. Additamentum ex Latino Grse- 
 cum. vivmttm Sibe[\. n codice Lnt. PariUno , & a duobus , opinor , lenenllbiis: 
 unde /i'7vrr«j coaftruit, aioraventnt in ficuhi fecnloruin. xai -Trrormiivnrav) Veibo 
 TTP^Tf/cvi^iyar tcrminatur periochaia nwnummris omnibus, in fecula feculorum addituiu 
 cIi in Latinis quibufdam : undo porro alii Latini , vivmttm in ficuli feculorum. Vt 
 cap. l\^ 9. 10 leguntur verba , loliannea funt , nemo diibitat : ut hie fubfequuntur » 
 Erjfmica lunt. Alioqui omnia ex parallclifmo veibali Gloffemata , tanquam fcri- 
 ptui"ibns lacris eonmique phrafi congruentia , cogemur amplefti : quae ranien per 
 iplaiu locoiaim limilitudinem ut intrufa nofcuntur. Ex intcrpolatis Latinis Frfl/JKMj 
 vertit : ^uvn ik revc alcovaq tuv aiuvm" qucm metaplnaflen vel articulus (tiw) 
 iteruni cimiUlis indicar. Addita liaec verba liabct etiam Anmna verfio : habet ve- 
 roindidem, ex Latinis, ad quos Armena editio, ut conftat , interpobita eft. Ita- 
 que ubi Er. & Arm. a Grscis abludunt , & inter fc congniunt , Latinifnium fuiini 
 mutuo produnt. Cafum plane fimilem notabimus infra , ad c. XIV* 5. CI. Wol- 
 fius Icribit , Codices tnultos £f vtrfioms quoque imtum kf^cre , ^mvti , ,ic non , ilq tou? 
 a/ava? ra>v almoov. Imo vero etiam to ^« t/ ab illis abcft. quare locus c. VII. 2. 
 liuc non erat confcrcndus. Occupationum moles , ut credere liis eft , non femel in 
 anguftias tcmpornm conjeeit Rev. viruni , prxfertim quum in Apocalypfm CuraS 
 Icriberet. Id oviivis ei facile ignofcet : ip(e autcm viciinm & (juivis veritati per 
 alterum dcmonftratsc manus dabunt. Talia additamenta , depolito timore , refeca- 
 re f ium eft. Brevior leftio , kA -Tr^onKuftijav , y ndoravcruiit , adorationem ^ 
 Sedtnti in throno ^ A^no p)-je(litam dcnotaf. coll. v. 1 3. Sxyic Tr^^oaKwilY abfolu- 
 te dicitur. c. XI. I. loh. IV. 20. XII. 20. 
 
 CAP. VI. 
 
 I oTi) Er. Ind. I manu ccrtc fecunda, Fff. Frim.^/itis, Anjherlits, Afrinrlui, ffaifmOy 
 Rui'trtus., Antoninus, Sijr. vel ctiani L. Pet. j. JEth. cum Al. Cov. Conf. v. 12. unde 
 u$o* omittit j£tb. Primif. {.7i)Comf. And.B^ir. Hunt.M. Pet. 3. Seid. Sin. Stefik. le, 
 Arrth. L^t. Q.uiefcit Steph. /?-. ^ uiav ac) h U Er. Ex alliterationc ad ji-oc «z. 
 % 'ittcl) Comv. At. And. Ccv. M. Pet. r. (inter lineas , ) Seid. Sin. Fff. Areth. 
 JEiU. Arab. Lit. Syr. ^ Er. nefcio an L. Pet. j. Ste}ih. n 1^. cum Bar. Hunt. 
 •IJ ?tyciyToc ) /fysi'Toc tQX*^ >^'« in Millii appcndiec : ex qua hoc ad i(X*^ refert Kn- 
 fterus. ^ (Pwn) And. i. Fjf. ^utriy Seid. Vtrovis modo , Comp. A>. Cov. Hunt. 
 L. M. Sin. Fa ltd , Arnh. Sijr. neo non Lnt. qui t'o«p»i habet vulgo, fed DOc-e in mf. 
 C«<lunienfir<$&jvr? Er. And. 2. nefcio an Pet. 3. Seid. Strph. n. /r. cum ZJ.ir. Ex 
 rhytiuno /S^^ovtJic. Indc porro cpmuv Pet. 2. Duos , qui dc c^mph /S^ovtm? lul)cnt , 
 
 V v v 2 libros 
 
 J'j 
 
§24 V A R. A P. VI. 
 
 libros attuli , milii quippe vifos , fed ceteros noii cKclufi , qui vel cf win fine ac- 
 centu , ut Comf). Al. vel ipfum (^uin Iiabebant , quanquam eis Mtllins , accentuura 
 difcrimina vix attingere folitus , <Pu>vri , quod etiam Fhringa piobat , promilcue 
 adlcribat. De cafu refto , cpoovti , qui J4'''olfio dilplicet , Fallon non difplicet , vide 
 infra ad cap. XVI. 13. 
 
 I , a '/<J«. yji, ilSov) Cov. Totum liunc locum indigne turbaverunt librarij, 
 unius llgilli ledlionibus ad alterum , fcilicet ut omnia inter fe quam fimillinia red- 
 derentur , tradu6lis : mediam autem ac veram ledlionem excellens hie Covelli li- 
 ber prseter ceteros retiuet. t^w 'iSt' kA i^^°^ ■^"'^' -• •S''^'^' f^ff- -^"^t* %'"• vel etiam 
 L. Formula apud Hebrseos perfrequens , FENl ^ FIDE , plane videtur , in pri- 
 me certe ligillo , legenda , & hinc in fecundo , tertio , quarto , perinde ut illud, 
 at; (po)VYi fi(>ovTrc , fubaudienda. {Kctj il^ov , abique U\ 1 Comp. (quje editio id an- 
 tecedentibus anne6lit verfu i f. 5. '^ f. ) Al. wna?. i. M. vel etiam cod. RmMn. 
 unde x*j (iXiTii xa^ ^l^ov ex Latino lupplet Er. i^x^ fimplcx , ( quod etiam ^>»- 
 i;-Mtc Exegefis abfque 'iSi liabet, ) videtur conformatum ad verfum 5 & 7. & ad 
 cap. XXII. 17. 20. ih, abfque xo^ s/Joy Barb. 2. Ear, Hunt. Pet. 2. Sin. Artth. vel 
 etiam Pet. 3 , qui certe Jta) uhv omittit. lie &? vide habentZ-flt. in mf. Schelh. Pri- 
 tnaf. y^njhert. Haijmo. Librarii pro tih\ fxpc I'cripferunt 'iSc-. nnde dc i'js x.ctl Uov 
 facile vel prius verbum vel pollerius efl: omilfum. Vacat margo Stefhani : & qui- 
 dem Stefh. /g- filet a v. i ad 10. Verba mea ad hoc ccleufma decurtavit If'olfius: 
 fententiam meam leftores , fi quid refert , hie velim repctant. 
 
 2 i??-' a^Tov) Conif. Al. Slid. Fjf. &c. y^reth. vel etiam Stq-'h. n. iTr' avTcc Er. 
 nee non And. i Kianti prima. Et fic v. 4. §. Ex alliteratione. ^ vixe^v) 6 MyMv 
 Al. Ex capp. II. III. ^ ( ^ ■x-a\') Lat. Inn. Beda, Syr. nefcioan Tertull. Frimaf. 
 
 o oTi ) oTi Comf. ^ ao^ayTSci tyIv iivTi^av) Er. Stifh id. i. 2. Al. & alii. 
 S'ivTiQav a(p('a'yiS<x Comf. And. Fff. plurefve. ^ -- zot/ 'tit) Comf. Al. And. i. Bar. 
 Coii. Hunt. L. M. fn. 2. 3. Stid. Sin. Fff. Syr. vel etiam cod. Rmchlin. unde iterum 
 TOJi /Sastts ex Latino fupplet Er. ( zcti U\) And. 2. Barb. i. Lat. (excepto Schelh.) 
 E proximo. 
 
 4 init. xai) xsti Hhv ku) /<J« And. 2. Arah. ^ -nvpflc, ) tiv^cc Al. And.i, 
 f^ff. & alii. ^ Tw ) iv^ T« Al. ^ ( - avju) ) Al. Prima/. ^ Vel additum ex alli- 
 tera'tione ad iSo^ti avrci fubfequens : vel oniiifum ex ofcitantia aut Hebraifeii igjio- 
 ratione. fl ^^I? ) ^^- ^^^- ^^' Lectio media, unde prsfigunt aVo Er. a U olfio 
 defenfu's , fed folus ; ix. Comf. And. & reliqui. Liber Capnioneus , quo illc cit ufiis, 
 fecit utarbitror, cum Al. & aliis, qui prsepofitione carent. De Pet. 3. Stifh. 
 17. non liquet. Brevior leftio , plerumque germana. ^ ■- y.cu ante 'iva ) Comf. 
 And. Fff. & novem alii , Areth. vel etiam Rupertus. xat Er. Al. Lat. Syr. idque 
 probat Wblfius. Frequens lohanni zai pardcula : folenne rurlum librariis , afj^u- 
 dejou expleve. Ego multitudiui hie codicum obfequor. De Pet. 3. Stefh. a. in- 
 certum. 11 cr^a^ajj;) cr^d^^^Ti Al, KCLtctat^d^ceat And. I . Bar. Pet. 2. % (ji,a.Xo-'^<^ 
 fti-j-aAw ) ///£7aAii (/.ixailJ. Al, ^ 
 
 5 '•'Pe*- 
 
 jF-^ 
 
V A R. A P. VI. _ 525 
 
 5 T0(ia.')7S'i TrV T(?/'Tm' ) Cowp. ^l. And. a, f^ff. & alii, t^/t))!* <rit>^ciy7Sa. Er, 
 Ex titulo capitis liujiis apud Andreain. fl - xa; WO Cowjj). y^l. And. i. Cov. M. 
 f'g. vel etiani cod. Rntchlin. unde nai fiXy-m cK Lntino fupplet Er. ( xa( We) And, 
 3. Bur. Hunt. L. Pit. 2. 3. Seid. Sin. Artth. Lat. Syr. Vacat margo Stcpliani. ^ Koi 
 tidoy ) - And. i. Bar. Hunt. L. Pet. 2. j. Sin. Artth. Lat. nill ipfe ^ tidi Icri- 
 pfit , librariique ^-f vidt fecemnt : certe fc? vidi habet Primaf. quanquam nou pro 
 £5* vidt , fed pro £5? ecre. 
 
 6 (pMvri) u^ cpanm Al. Bar. Pet. 3. Lat. fed tunquam omittit Primaf. nee non 
 Haijmo , Purvaeus. ^I "?'■-«) x^ibaw Al. y4nd. 2. in tcxtu , ret. 3. Pluralis,apud 
 Grsecos LatiiiMfquc frequcntior , ob ttrnarium choenicum liic illatus. ^ Snvd^m) — 
 Ftt. J. T« (J>ii'(i(J« y^/. ^ TO 'f,^a/or xai TOf oJrov ) «irf. wj)^. Cajfwd. Sijr, rov oivov 
 xeu TO 'iAatov And. in comni. Lat. 
 
 7 riKUTa ) Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Siti. Fff. Artth. Primaf. Syr. vel etiam 
 Stid. Plane uri v. i. 3. 5. iy.x7a d^on'rv tdd. &c. Ex \. 6. (unde pro Xtyovroc., 
 quod Slid. & omnes codices cuui Aretha , Latino , Syo liabcnt, Eraftnus cum Steph. 
 I:. I?-, vel folus potius , /«7><o-a'.' edidit;) y'xvja <:J;a)r»c ^^//t/. 2. ^ -~ «*' '^'O 
 Com/i. Al. And. I. Barb. 2. Cov. M. Pet. 3. Fff. vel etiam cod. Rtuchlin. unde %«/ 
 /SAstts hie quoque ex Latino fupplet Er. Qiiiefcunt Steyh. n. 15-. (xa* i^O And. 3. 
 
 Bar. Hunt. L. Pit. 2. Seid. Sin. Areth. Lat. Syr. vel etiam Mth. Arab. 1 
 
 8 K-xt tJSov) - Colin, ed. Barb. 2. Bar. Hunt. L. Sin. Areth. ^ xai /<?«) \ 
 t3 vidi ( equum fallidum ) Primaf. ^ 'lin) ~- Pet. a. 3. ^ 'iTrdva ) Er. 
 
 ti. I. ^. 3. Lar. olim : (ut ex Anf Verio & Ruferto patet , qui defupr habent con- 
 
 ilantcr : defufer habct etiam cod. Rtuilingenfis : unde defwper eum dedeve Lipfenfes 
 
 cod. duo : ) vel etiam Pet. .5, qui mox avra fertur omittere. {iyravco ai/Tw) ceteri. 
 
 ^ prius ) ~- Comf. Fff. manu prima. ^ axoAxQw /uir avri) tdd. And. i. vel 
 
 eiiim Ptt. 3. cum Al. M. yxoA^.^91 utr' avrn Cov. Fff. ( itKOAH^ti avToS') And. a. 
 
 Barb. 2. Bar. Hmt. L. Ptt. 2. Seid. Sin. Stej>h. n. Areth. /Eft. Arab. Lat. vel etiam ^ 
 
 Seid. Vtrumc^ue yiilorinus , Tit oniwx. ^ aCiTa ) Corny. Steph. 11. Fff. &c. Areik, 
 
 Mth. Arah. Lat. Sijr. Proliat Vitringa , Lt-tfekenius. (^aC-ro c) Er. aI. And. Atqui 
 
 fly«c non intcrficit , fed interftftos dcglutit. ^ i-ni ktK aTroKrciroji) Cvttif. aU 
 
 And. Fff. cum reliquis. y.-rroK ni'ctj 5V* xrA. Er. ^ to Tfta^Tov edd. mj)'. Tiron. 
 
 Primaf. &c. quatuor fartes \\9het Lat. ^ »C2< ante 1/770 ) - Er. id. i. 2. 3. x,at ruv 
 
 And, I. ^ Otto) to TtTafTov Jl. Ex alliteratione ad prsced. '' 
 
 q Qv7iact,{i^) Dei addunt Cyfrianus , Primaf. Caffwd. Anfb. Haymo. ^ rm) ^ 
 
 rSy av-^pv-nm t«v O^mf. And. 2. M. Ptt. 3. JEth. Ex cap. XVIIl. 13. ^ Icr^a.- j„ 
 
 yu'ivMv ) i7j)a.yi7ui cc- Comf. unde 'o-TPiyiTUfvuv Cov. vel etiam Fff. ante rafurara. 'J 
 
 ^ Sid ante tw*) - //. Ctjyriun. Primaf & aln. Legit & non legit Grcgcrius. % -. I 
 
 TH 'io"i> > Er. /^wi. /. Oricnialis eccl. confcflio p. 319. Armen. Coyt. Lat. Ciwrian. ^ 
 
 vel etiam /€t'». Prt. j. cum aI. (t8 aewK ) Comp. And. 2. iteyh. it. Fff. & o6to alii, 
 Areth. Arab. Syr. GluTa bona. 
 
 TO >: V ?:r } Cvmy. Al. Fff. &C. Aftth. Cyfrian. fxpa^cv Er. And. Lat. nefcio 
 an Pet, 3. ^ i^mn (/.tyaX,) ) 4>«vkv jUfjaAr^ A'/. & alii. ^ 6 Jso-tj-otmO - Wr.il'. 
 
 V V Y 3 CT^/foi. 
 
526 V A R. A P. Vr. 
 
 Caffiod. in Plalm. CXXXIIC. -^ -> d ante aAnd/vo?) Comp. Al. codd. al. o Er. Aiui. 
 plurefve cum l^jf. EKcap. III. 7. ^ z^ini(; sccii) ^ Gngorius. Legit & non le- 
 git Hitroiii;niuT , & Anfhertus. ^ dyro ) Er. And. vel etiani Pet. j. cum Cor. Fff. 
 {■k) Comp. Al. &leK alii, Aretk. 
 
 ir '-(Jo-^M avTotQ hd^cc ?-oA>i Xivxfi) Al. And. 2. Barb. 4. Cov. M. Seid. Fjf. Mth. 
 Arab. Syr. nee non Lcic. ' Media leftio. Sic eiiini , av.o.c oniilfo , L. Pet. 2. 3. 
 Omens aU Antmiiniis. Sic , a,>jTav pro at;Vo/? polito , And. i. Sic, t-ia^w omilib , 
 Bar. Hunt. Sin. Sttpi. n. Areth. 'iSod-yicrctv hce'g-a.ic. coAai MvKcti Er. Pliirali nume- 
 I'O : quern \\2.hQt And. I . in comni. iSo^na-av ix.:i-oic -fcXal Aivxai Ste^ih. ed. 3. 
 Quicfcit Stefh. ;5-. Merita dubites , inc]uit irolfiiis , haumm firi}^/ijjk duTO.^ tid^cc. 
 At vide Gnom. Qui conlbciationem pluralis & lingularis numeri non ceperunt, 
 varie mutarunt : eorum aliqui lx.d<^(f) omilerunt, non re6le affentiente Millio, Proleg. 
 § 1003. Vide infra P. IV. n. VHI. § 98. ^ i^'o&n7afu(que ippiSry,) ih&» Comp. 
 
 Recurrente On fyllaba. ^ dvctTravo-uvToj ) dva-ravTovrcu Al. & alii. ^ '{ti XQ^vov) 
 iTr] XQ'^vov Biir. {X^Q'^vov 'in) ^i/. plurefve , Lat. iu nilP. & apud Gregorium , fepius, 
 aliofque : fortafie etiam cod. ille, ex quo defcriptus ell Hunt. (,5r(ov.v) Hunt. 0- 
 miiruni facillime hi ante iwr, ^ ^ fjtx.^ov ) Comp. Barb. 4. Bar. Cov. Hunt. L. M. 
 Pet. s. Seid. Sin. Steph, n. Fjf. Aritk. JEth. ( cujus verflonis egregius hoc loco ufus 
 eft contra codices Africanos /t/j;tgoi' addentes,) Arab. Lat. primitus , ut videbimus. 
 Probat Millius Proleg. f. i§q. {fxiz^ov) Er. And. in textu , interprcces Armeni & 
 Coftici , Syr. vel etiam Pet. 3. Sttpli. i^. cum Al. Lat. Hieron. m Pf. 78 , & Lib. 
 do viro perfefto. GlolFema , ut ipfe verborum ordo , x^^ovov st/ iuiz^ov ■> prodit , 
 idque perantiquum : ex cap. XX. 3 , valde invita veritate , (is enim locus aliani 
 longe rationcm habet , ) petitum ; vel pro martyrum Iblatio , fermonilVe fupple- 
 mento , infertum. Alibi quoque noniina pr^fertim epitheta , addunt non folum 
 alii , fed etiam hi ipfl codices, vide Var. Ap. VI. 7. 12. XII. 7. Luc. X. 21. 
 XII. 15. XVIII. 4. A61. XIX. 22. XXIV. 10. 24. XXV. 5. 18. Rom. VI. 17. 
 XVI. 16. 2 Cor. IV. 4. Etpraecipui horum , qui /mk.'ov habent , alibi quoque in 
 mauifefto fphalinate congruunt. vide Var. Ap. XV. 6. maxime vera interp-ete's 
 fupplemento ejufmodideleftari folent. Pro eo , quod hodic legitur , adhuc tempus 
 modicum , brevi adhuc temiwre habet Cyfriamis f. 318, 377. neque in contrarium va- 
 let ad(mc fimpliciter citatum f. 242 ed. Parif. A. 1643. ^^'^ Cyprianus jam turn 
 aliis quoque additamentis affedhis erat. vide Var. 1 Cor. VI. 20. necjue certum ad- 
 jeftivi , modicum , breve , velHgium cil apud alios Veteres. plltorinus funplicitA" 
 commentatur , Di£ium efl ds , EXSPECTATE. & lie quoque Haijmo , quamviS 
 modicum additur ejus textui. Cajjiodorus ad h. 1. ^iiimis martijrum , vindiSiam CITO 
 peteniium^ patientiae , inquit , data fvhuia funt : ,juj]\t ut SPECTARENT f exfpedla- 
 rent, ) donee confer.vorum Humerus impkretur. Martyribus Primafius liic I'evelatuirt 
 ait, gJioafVSGlVE in finem feculi fonte cotkftis gratiae proftuente, MVLTl fnt adliui 
 fantlorum tnanyrmn confortio foci audi : & Itolas eis datas , id efl , ut hac confolatio- 
 m contenH iffi malintpro ceterorum numero fratrum- fnpplendo DIFFERRI. In_Gua:stt. 
 V. &JS. T. Augujlinus mxvtyvtis vindidam polhilantes qu. LXVIII. conlideran^, 
 
 ••^- . fic 
 
V A R. A P. VI. S»1 
 
 fic habct , XoHtamhvyatiiTiies fuHt fanUi ^ «^ ur^iant jam fieri , quod fciuntTEM- 
 I'OKE yrarjiuito futurum , qnfd nee anticifari pouft , necdijferri. quanquani is non 
 Vcmcl hoc epithet* .n rcddit 1. 2 c. Gaud. c. 19. Accedit, cujus niaKiniuin hic poii- 
 dus eft , JtrtiMaiius. Sxpcnumero is liuiic locum & magna cum lubentia allegat: 
 vivdicum illud , iiunquam. JjUicinterdum rrquies : imjuit 1. IV cann. adv. Marcion. 
 
 c. f). wterdum pro interim ndliibens. Martm-um quoqvt nniniae fub altari ultionem , 
 
 y judiaum fliJ^tmtes J crditiemtemfonm SYSTiyilM'. didicerunt , ut p-iui y or- '^l 
 
 til f^c. lib. de Rcfurr. cnrnis , cap. XXV. Sed^ interim Juh altari martijrum ani- 
 i, ■ - ' " -It ^ f/ fidi(ciii uhioiiis cvididam chritt^tis vfurpiint , DONK,C &? 
 
 a. ■ I ^hrine iiufUtint. Nitm ^ rurfus innumirn muhit»do albati ^ 
 
 valmsvi^oriite iufignis levehHtur ^ f-ilictf di nntiehrifto triumfhnles. Scorpiac. c. XII. 
 Dcniquc in libro dc Orationc , ad illud reni:it regnum tmnn, cclcrem Domini advcn- 
 tuni cll'c poflulandum , exemplo probat mirt^'vum , qui clamant : Ouovam vjqm non 
 uldjceris, Dotnine , fiinguinem noftnitn de incolis terrne P & addit , NMnntique uhioil- 
 Ivrum a fecuti fine dirigitur. c. V. Non ita prieteriirent hi onincs verbum ///x^oi- , fl 
 legitrent ; prxlcitim cum id propofito Ikpc ipforum , v. gr. in proximo, qiicmpro- 
 duxJmus , TcrtuUiani loco , tautopere luillet accommodatum. >:p--t's; /uix-i^ov dcl'en- 
 dit ctiam Ifolfins. Eitdini yhrafi , iiiquit , utitur loannes infra XX. 3. Ex illo vi- 
 delicet loco hue iiitulerc nonuuUi adjcctivum : ctcnim adjccitiva paihm inlerere ge- 
 itierunt librarii , ne abruptior vidcrctur oratio. Atqui hic z^ovoc , de quo c. VI. 
 ji, longo intcrvallo exit ante iniiium iuix.^i< >^ovx , dc (]Uo c. XX. ^. Exegeiis 
 /Iy)rin3:ii lie habet : itd quia in niiiijjuuo tett;pcre £5* fanrloium rcmumratio piryetua 
 ^ in; fi( rum Ventura cfl damnatio , diclitin tji eis txfftciare ^ £^ fro corporis folatiu ^c. 
 Dc yarviiate temporis nil notat. XQ^-ov , leii-tio antiquillimis , plurimis , optimis te- 
 ftibus nixa , brevis , nativa , ablque fueo , & , ut f.v?g^fy?x ex totius nunc libri corn- 
 page demonflrat , necclTario vera. Opcrolius banc Icdtioncm tra{!-l:andam duxi- 
 nius. nam qui voculam /u/xgcv defcndere vclint , iis &: in cap. X. 6 , oti X^°^'Oi 
 yxiTi €T«f , & in toto libro interpretando , aqua Jjcrebit. Vid. Gnotii. ^ Vwc ) Al. 
 Bar. Cov. Hunt. L. Sin. /"/• «<^t « cdd. , And. plurclVe. ^ ttAm^-o^wt/ ) Comp, 
 JHenrici Steyhani ed. Al. Lat. Fihf. convcnicntiirimc. 7rA«fw3-(»3-/ And. Barb. 4. F^. 
 & undcciui alii , Sur. ud ante wc per allitcrationem in wc mutatuni eft. •;7AK^)a/(7oi- 
 Trt/ , (quanquam fiibjunftivum poUulabat conftru6tio,) Er. folns, qui in Afocalijffi. 
 recogiiofcenda quomodo verlatus luerit , dcnionftravi lupra in Fund. Crif. Ayoc. 
 §X\'ll. Scd quia difputatio ilia non ad ccrtum aliquem tcxtum fpccialiter ac- 
 commodata eft , valde vcrcor. ne plerique lec^torcs earn prsetercont , «& in lingulis 
 tcxtiis loris , ad (luar applicari ea dcbcbat , co minus cxpeditum I'aciant judicium, 
 tiuarc mcum cll'c duxi , in liis quoque annotacionibus ncrvos quoldam cicre. Hoc 
 loco dicam , qux hue conveniant. 
 
 1. Erafmus in Apocalypli unum tantummodo exemplar nianufcriptum habuit , 
 RtUihlinianum. 
 
 IF. Reuchlinianum exemplar erat commcntarius Avdrtae Cjefaricnfis in Apoca- 
 lypfm , qui TO xf«/<tv&v live textum hatcbat interporuuiu. 
 
 III. Ve- 
 
525 V A R. A P. Vr. 
 
 III. Vctuftatem ejus exemplaris mire extellit Erafmus. Tectum id certe bo- 
 num , & aliquando fingukriter excellentem habuit : led nnitilum idem fuilTe , ex 
 eo intclligitur , quod Erafinus & au6lorein commentarii nelcivit , & partem capitis 
 XXII ex Latiiiis lupplevit. lllud ipfe in Annotationihus ad N. T. & hoc in Epjlolit 
 fuis fatetur. 
 
 IV. Erafmi editio fepe ab editione Complutenfi & a mflT. omnibus , pra;fertim 
 rite collatis , & ab omnibus verflonibus ac patiibus , quorum fufFragia exflant, & 
 ab reliquis ipfius Andreae exemplaribus , ita difcrepat , ut cum Latinis codicibus, 
 iifque deterioribus & per nieliores Latinos refutatis , interdum etiam cum Ticonio , 
 mendofave ejus editione , congruat , verbaque Gracca textui inferat a Graeci feruio- 
 nis ul'u remo-ta, 
 
 I 
 
 V. Non pauca nobis , dum base commentamur , occurrunt talia loca : & tali- 
 bus in locis, dubium non ell, quin exemplar Reucklinianum vetuftate exefuin fuerit, 
 & Erafmiu defcdlum ejus ex Latinis larlerit. 
 
 Hoc igitur loco Erafmus ex Latino comjikantur dedit TrAHp&jTOfTd/ , Mediamque 
 vocem , verbo proximo dvct-n-ava-cofTcti refpondentem , facile arripuit. Quotiefcun- 
 que tale quiddam Erafmo accidit , receniio ejus ne unius quidem codicis vim ha- 
 bet , neque ullie lequacium editionum centuriae , omnibus mlF. refragantibus , meli- 
 orem ejus conje6turam faciunt. ToA,uh(^^ot8(jop & confidentius loquor interdum, non 
 equidem per immodeitiam , fed ut ad veritatem cernendam excitentur , qui nimis 
 religiofe unamquamque editionem , cui femel aifuevere , defendunt. "fl oj ante 
 jMsMovT??) >MJ ol And. I. & alii , Cvjfrianus, 
 
 12 ^Soy) -^ Arah.'Ti'. ad Novat. apud Cyfrianiim , Antoninus Flor. '^ on) x.ai 
 oTs Cotnf. And. 2. L. M. •[j >ca} fecundum ) - And. 2. Tr. ad Novat. apud Cjfrianum. 
 ^ -- /()'a) Com.'p. And. Slid. Fjf. & feptem alii , Aretk. Mth. Arab. Lat. in mf. 
 Schelh. Syr. & , qui etiam Kal prsecedens omittunt, Lat. in mf. Reutl. Jiconius, 
 Anfhrtus , Haymo : & , qui ecce tamen ante fol habet , Primajins. ( /'<Ja ) Er. vel 
 etiam Sufh. n. ;?•• cum Al. L. Lat. Ex v. 8. ^ ^h'*« iymro ) iymTo fx'i- 
 ya,Q Al. Lat. nuilti. ^ i-ymro fxiAaq) fj.i?^aq iyiviTo Comp. Fjf. ^ wsAa?) - 
 Gregor. 1. IX Moral, c. 3. Haymo in comm. fed habet Cyprian, ad Novat. &c. 
 ^ a-aKKOt; ) d<TK6<; And.] 2. ^ - oAw ) Comp. Er And. i. vel etiam M. 3. cum 
 L.M. FiSorinus , Auftor libri Promiffwnum Dei , p. 82. CaJJjod. Prmaf. (oAm) 
 Bnae ed. 4. & aliae editiones , At. And. 2. St&ph. n. i<^. Fff. & lex alii , Antk. Mth 
 Arab. Lat. , Traft. ad Novat. apud Cyprian. Syr. 
 
 13 t5 b'^avS) - Lat. in mf. Schelh. Tradt. ad Novat. apud Cypriatmm , Fri- 
 maf. Bedoi . AnfUrtm. unde ie coilo fupplent L»t. multi. t5 Bin Al 1| i7nTay)Er. 
 &c. 'iTTitrov Comp. And. Vff. & alii. tl /SafAAw ) /3aAA«o-a Vff. ^xXiaa,^ Bar. Cov. 
 Hunt. Pet. 2. Sin. «)| ave^« fJA-ydXa) At. Vjf. plutefve , Lat. lAiyd^v dnua idi. ^ 
 And, &C. % <TilQfJ(,iVy\) (TClMVOf^ivH Al. Pet, J. 
 
 14 d) 
 
V A R. A P. VT.' 5*9 
 
 14 o) Conif. At. Ani. Fff. cod. plurimi. - Er. Sttpk. ed. ^ i\t(rtr6nim) Comp. 
 if/, codd. al. Leftio media. ilAiTTouivov Er. Jnd. i. fed ?A/acrw , per e , habent LXX. 
 e//Tcro/.tn'oc And. 2. Bar. Hunt. Pet. 2. Sin. Sttfh, ig: f^ff. Artth. ^ vmog) infulat^ 
 plurali numcro, Lot, ^ t>t/y»i9wTjt» ) aTiiKmo-av Al. 
 
 15 X'^'^^X'^ **' <" ttAwV/o/) Cow/). ^/. ^?»i. fjf. cod. plurimi, Z^t. S^r. ttXh- 
 o-ioi Koi 01 X'^'^^X°' £^' Sttfh. ed. -^ '^i/fw) Comp. >^/. ^»i, 5"tMii. n. f^ff. & fex 
 »lii, Arttk. {^uvfTTOi) Er. vel etiam L. Sin. Steph. 1^. Ex allit. ad 3 m J'wAo?. % — 
 Trie ) /4/. Bar. Cov. Hunt. Pet. ». Fff. Aretk. Lat. Tradl. ad Novat. apud CyfrU- 
 nuhtf Sijr. (rrai) edd. And. &c. 
 
 16 Atynat) edd. &c. And. I, lAiyov Ani. 3. % TTttriTi) Triaan Al. Cov. ^ 'fi 
 flfoVa) T(2 e^ova Fff. & alii. 
 
 17 >{ ixiyctM) -^ Hunt. Confer Rom. 11. 5. la raf. Colon, librarius quum fcri- 
 plit i«J magnuSf & continuo adjecit, ditsirae., haud fcio an voluerit epitlieton re- 
 tra6lare. ^ « uiydXti tk 6^y\c. aJTH ) inttritioms exftat in Tr. ad Novar. apud Cy- 
 f»ia«. Quae le(^i:io, nifi prius fuit ?w^««5 irae ejus , non apparet cu-jufmodi lit. 
 ^ ayT») «i(^. mJJ. Prtm»f. Anfb. coiiftauter. clCtuv Lst. (uude uonnulli iuterprecaa- 
 tur, repoborum:) Syr. 
 
 CAP. VII. 
 
 1 xai) — Al. Lat. fed retinet yfnfb. Haymo. ^ raC^ra) Er. And. Lat. nefcio 
 tn Pet. J. sin. Stefh. n. /g-. (to^to) C»mf. Al. Barb. 4. Seii. f^ff. & fex alii, Aretk, 
 ^ T»ic 7»)c medium ) edd. mjJ. , ^rmf w. 5't/r. &c. Videtur ex alliteratione itcratum. 
 ( — ) And. in cod. Aug. vol etiam in conim. plurcfve, Copt. Lat. in mf. Pidturato, 
 nee non apud Ayringinm, & apud Ruperium, qui in comm. ad Zacli. VI. fupplet col- 
 li, &in comm. ad hunc tcxtura Ap. nee coe/i, nee terrat liabet. Sane non quatuer 
 ventos terrae, kd quatuor ventos coeli , vel ^MatMor i«n(oJ abfolute, folet Scripcura di- 
 ccrc: & liuic loco inprimrs convenit abfoluta locutio, ubi vtnti, ab an^ulis terrat di- 
 ftindti, proprie ponunrur. ^ s^i rric; -yS?) -- Al. ^ tm? ante QaAaTo-d?) -. /^/, 
 apud Marckium. ^ Trar (Jei-^^ov) <5*£v^fK /f/. ^ -^rav) Cowp. &c. nee non Lat. coll. 
 V. 16 ttSvuIIus. t] Barb. 2, Bar. Cov. Hunt. Seid. Steph. cod., F'ff. ArUh. Ex alli- 
 teratione ad Trt;. 
 
 2 a?hov a.')yiXov ) aT^sAoi' aMcv fff. ayyiXov Seid. Primaf. ^ dvct2a.irovTa) 
 Comi). j4t. And. Fff. &c. Oris. -Arelh. dvaSavTo. Er. nefcio ail J^tt. j. iiw. Sieph. 1^, 
 ^ avaroAw;) dveiToXdoy Al. ^ at/Tor?) — y4»i. /. Fff. 
 
 ^ 3 ,A*»''^« pi'ius ) v^ ^A Z;<i/. multi. Ex v. 2. <(J aX(i' ) Er. At. Pet. 3. Orig. 
 aX^i^ iv And. i. dy^QiQ ov fkrique. ^ TUQetylTuuiv ) (r^^ayi(^a)y.tf Er. And. ne- 
 fcio an L. Ftt. 2. Sin. ^ ii^«r ) ^ /Etb. Ticon. Mog. , 
 
 4 V< KKHiTct rot a^/^,tto» rav itrtp^iciyttxiLtivur ) ^ At.. ^ sxaToV) exaroK kA 
 Cow;'. ^ TfTO-a^tc .3:/A/a',?f(; i7(p(ia')i7/j.(\'oi ') Titrra^ac XjXidSctq ij(p^(j,')tT/xivoi 
 And. J, ^ i7<p^ayia-fxivoi) icrnpiictyiajuiivuv Vff. & alii. E proximo. 
 
 X X X 5. 6. 7. 8. 
 
536 V A R. A P. Vn. 
 
 5. 6. 7. 8 ia-(ri^a.yi7f/ivoi primum & duodeciimim ) iTcp^ayiTutvam Hunt. & 
 alii. II i'T<p^a'yi'7!^ivoi fecundum & novem iiilequentia ) Er. Lat. Primnf. ^ codd. 
 apud Valliim , Era/mum , Seid. Fff. Copt. Syr. & apud Milliuni Stefh. oinn. Wtch. 
 al. ( id cfl , Comf. Stifh. n. i<r. ) ^kx. codd. al. nee non Orig. nelcio an duodeci- 
 mo eriam loco oniittant Al. Seid. & manulcripti apud Su^hannm & MiHium ceteri: 
 omiftit certe Svjrus , quanquain ei reddidere Polyglotta. Ex compendio fcriptio- 
 nis : flout typographi illud , hat feiiie Zdt, Eccl. III. 2 feqq. ieinel excudiint. nam 
 etiam in Gr. ml', intcrdum verba recurrentia per lineolas duntaxat aliove compen- 
 dio notata occurrunt. Ex ibla vcrlione Latina plenam & genuinam luijus loci le- 
 dtionem veitituit Erafmus , cui tanien ylrm. refpondet. Adjuvacque y^wii-ra/, qui 
 lae^cfyKTUiYo, tantanimodo quinmm & lex infequentia , quanilibet interjeita exe- 
 gefl J omittit ; cetera retinet. Adde ^rethatn. 
 
 .5 paQm) p'^O/jc Er. And. Cov. Fff. ^ yctS) Uv Hunt. Seid. Fff. 
 
 6 vi^^ccXiu ) Er. ^//. &■ alii , Lat. multi. viipB-aXiifji, Comf. And. & alii. ^ fxau- 
 va.<T<yr, ) ly.avcLari Comp. And. 1 . Fff. /^ccvraaa-ti Al. 
 
 7 ia-ax^^ ) '('"a^t^'e IF^tshtl. ed. minor & aliae. Erratum. haaX^^ ■^^■' ^''"' 
 
 8 Bi:'ici,uh ) ^tviayAiv Al. • ' 
 
 9 jta/ ((J^ oy_Mc TToXvi; bv ) o;yAov ttoAvv xcti Al. ^ xcii iS>i 6/^ Ac? ttoXvc. tnrbam 
 magmni habetZ-at. Ci^yrianus now femel,(fed Ticonius &. Ayr ingius cum edd. Gr. con- 
 gruuiit, ) nee non Mtk, ^ aJroi') -- Comf. And. Fff. & alii, ex Jus ( avTc^v ) 
 CypripiH. 1. III. Teft. c. 16. ^ 0uAci)v x.a) Aa«v) iKaaiv Koi <Pu\3v And. 2. Fff. Sijr. 
 Actcor Er. ed. I. 2. 3. Pridem ar/j evAav repeti potuit ex v. 4. ^ ivcovriov prius) 
 l-TTf y^l. ^ -TC-c/SeSAMiwirxc ) AL Bar. Areth. &. (qui idcirco , pro sfa^Te? , er^rac 
 habent, ") Barh. 2. Cov. Hunt. Pel. 2. Fff. 7riQ_ifiiBXr,iAvoi edd. &c. ^ (po'ivizi^) 
 (Po/v/jtac Fff. & alii. Ledtio media, in textu , Jiai lS--i oX>^oc, ttoXvc — sToiTec — 
 vTipifiiQAYiiAv^^ — -(pohi>:-ic. unde totam periocham alii ad nominativum redigunt^ 
 alii ad accufativum. Dilplicet Wolfio mixtura cafuum : quse in hoc quidem libra 
 frequens eft. 
 
 10 K^ci^ii(xi) Comf. Al. And. i. Seid. Fff. ceteri , Mtli. Aral. Lat. Cyprim. 
 Beda. zpa^ovTiQ Er. And. 2. nelcio an Sin. Svjr. Librarius Andreamis , kq^Qovtiq, 
 ex rhythmo A^i-yovnc , feltiuans^ arripuit. Ipfum .Andnae exemplar Auguftanum 
 habet y.^uCovo-i. ^ tw BuS i\y.(^v too y-aS-rtuivo) Itt] tH 6(;6v8 ) Comf. ra (jta yiiacov 
 T&) y.oc^YiiJii:'U) iTTi ra '(j^ovo) And. 2. Bar. Hunt. Fff. vel etiam Cov. Steph. n. (col- 
 h.toBez?i,)'&. &\n,' Areth'. Vtrovis modo , ^t/j. Arab. Lat. ^Cyprian. Syr.'rS. 
 6-e« -nixm rd KaifufAvCf) ivri ra B^ovea Al. t« z.a jmA^siw iTTt tS Ij^ovi^ Oi'j) y\[^Sv 
 ■^tid. i.TM x.adyifAm'iTr'i tS Sgoi'a rS (jtS ri/xav Er. vel etiam L. Steph. 17. & alii. 
 
 11 irv'K.it^av) Al. Bar. Hunt. Pet. 2. Areth. Leftio media, unde il^hficrair 
 Comf. And. Fjf. '--yw^i-rrt^j Er. Steph. edd. ti-m-TO." Plmtiii. ed. ^ iTTio-nv) Er. 
 id. I. 2. 3. Al. Hunt. Pet. 3. Fjf. nriTov Comf. And. ^c. *^ Qnova') B^ova aurii Fff, 
 & alii 3 4reti). Arab. Syr. Ex, cap, I. 4. fl t* 7fi6(r(»>7rst ) Com]^, ^L ^nd. i. Fff. 
 
V A R. A P. VII. 531 
 
 & ofto alii , Affth. /Eth. ^rah. Lat. Syr. Tr^oa-coTrov Er, ^ni, 2, fl tm Si<?) — 
 lat. ill ml". Culoiiienfl. 
 
 12 ( ~- ctuHv) Ani. 3. Primiijiui y Jnfh. in comm. bis. Priore d,un7 in hoc 
 vcrfu caret Coj^t. & Lat. \n ml. R.iitl. ^ i(o!) « (ro^/a ) -~ /4l. ^ y^ ante « t/- 
 /M«) -. L/i(. permulti , Aufbtrtus. Vid. G»ow. 
 
 13 ( — fiV/) £r. «i. I. a. 3. Fit. J. 
 
 14 «i'if>ixa) »F-j-07 Corny, f^ff. & alii. Ex feq. ^ x-v^n /j.h') Comf. Ami. Fff. & 
 novem ccter] ^ y/rrih. ^r.ib. Ln. Cyprun. Syr. lliat Sin. (n-.Qit) Er. vcl etiam /*rt. 3. 
 cum ///. Vti loll. XXI. 15 f. »y,j/4 cri) '<t: % =» rSc ^AiJ/i^ai; tm:) stto 6a/- 
 tJ'Mt)? At. ^ s^rAuvav^ TrAaTi/ia; isr. Hunt. Slid, ante rafui'am , ^tepfe. /?. ^ ^ 
 co^fltc a Jtwv ante iv ) Bar. Hunt. L. Pet. 2. Seid, Fjf. Anth. Leftio media. auTaQ 
 Comf, Al. And. 3. M. Pet. j. & (de fuo fortaire) JEth. Arab. Lat. Cyprian. Syr. 
 nee non lertullianus. s-oAarc aJrav Er. Supplcmentmn iterura iH-odit articuli ab- 
 featia : & tbrtallc pcrriiiebat hoc ad redargiieiKlam Gloiram avr>ic , qiix in And. i. 
 exftat. Similis icpctitio c. X. 3. 4. In paulli funt Coy. Sin. Stipb. a. /r. 
 
 15 f"^* T« Q^iva) iTTi TO) S^OYCf) Cotii'^. Bar. Gov. Hunt. L. M. Pet. 3. Fff' Are- 
 thas : nefcio an Ticon. 
 
 16 «Js primum) h$) /^w Al. Z. ^ — 'irt poll Sr^nTucriv) Er.ti. i. 3. 3. An I. r. 
 unde poll Tuvcnujiv id omittunt Lat. Sijr. & utfoque loco Ful^mtius. {in) 
 Corny. &.C. ^ {y$ «') Comf. And. Bar. Hunt. M. Pet. 3. Sttfh. if. Fff. ^ yritrri) 
 TTiJii Er. -Ti7ihai And. i. ^6) — y4nd. i. 
 
 I J TfciuaviT) -TToi/j.aii'ei Barb, 4. Bar. Cov. Hunt. Pet. 2. Troifxini Fff. ^ olf- 
 •)rVu) cS-ir,'a lidcm , Ik Seid. ^ <^«?c) Cdnif. Al. Fff. & ofto alii , Areth. jEth. 
 lat. nccnon Cyprian. Syr. {^ut7a,i;) Er. And. Primaf. vel etiam Pet. 3. Stffh. i<r. 
 & Cui'E Wolfii. Sed cum pnrticipio diceietur , opinor , kir] Trmya-c, vSlroov iTw.'Twr. 
 Aquis , non fontibus , vita folet adfcribi. Pei' me poterat elTe ^'jotolc fed ^««; 
 fiimma firmat codicum confcnfio. ^ <5t| i^aAti-^u ufque avrm ) >- Er.ed.i. And. 2. 
 Hiatus in homa'oteleuto , vd:tTU)v & avroov. ^ Ix.) Comf. Al. Bar. Cov. M. 
 Pet, 3. 3. Areth. Lat. in mf. Schelh. Cyprian, aVo Er, ed. 2 &c. And, i. vel etiam 
 Hunt, ik alii cum Fff. E\ cap. XXI. 4 arVo tuetui" ir^olfins. 'Ek prsfert ibi quoque Akx. 
 Promilcuc fere has particulas fcripfere librarii : neque I'cio , an difcrimen hic inter 
 d-TTo & -K loliannes feccrit. 'A-to &.(x. JVolfius conjungit infra , c. XXII. 19. Ita- 
 que in una fcntcntia lohaunes Ix, , & iuleriixs airo , fcnbere potuir. 
 
 CAP. VIII. 
 
 1 of « ") or oLv Al. ^ K(ifl£va5) £5? m fcrr^i addit jfAh. ^ a*?) — FMerin. Ticon, 
 Afring. cucil And. a. % rfMoo^tov ) rfjiico^ov Al. 
 
 2 TM? iTiri ) -~ Er. td. I. 2. 3. ^ Ta ) t5 Q^ova rS And. I. Fff. ^ tSoQn' 
 fav ) iSo^it Al. 
 
 X X X 2 • 3 T« 
 
$3* V A R. A P. Vin. 
 
 3 TK ^ufftet^yipia ) Comf, And. Fff. ceterique feptem , Antlias. <ro ^ijtTKt<rmof 
 Er. vel eriam L. Pet. 3. Steph, 1^. cum /4l. Ex fine v. 3. Hiat Sin. ^ ^&5o-»i) Su- 
 ru Al, And. i. 
 
 5 Tov & aviov') Comf. Al. Jini. (etiara in coram.') Emit. Stufh. n. Vff. to & 
 avTo Er. &c. ^ i^aMv ) iXafiov Al. ^ /S^ovTOf »aj d^^cLvrou x.a.t (pavttt ) y//. /^/, 
 & alii 9 iSJyr. (^Pcovai xai jS^oyrai ;ta'i d<^^ct7ra) edd. pimm , Primafais in comm. &c. 
 nee non 7»fOW. f^Qomai xai 0ci>vat xm dg^cfTTcLi Lat. Prmafi textus , Beza. ^ an- 
 ry.o^') a-iianoi Colin, ed. And, i. Plerique Latini addunt tnagnus : ex parallelis. 
 
 6 e/prius) -- Er. ed. i. 2. 3. ^ 0/ alterum) Comf. Al. And. cod. plurimi, 
 Lat. Syr. ^ Er, Steph. tdd. Fff. 0/ bis legendum , femcl fcriptum. ^ Ixvthq) 
 at/TJis At. 
 
 7 -^ a-v^'sAoc ante ladXTnai ) Comf. Al. Seid. Fff. & fex alii , Arcth. Arab. 
 Ticon. Syr. ayyi^oi; And. (ineunte novo capita , ) & inde Er. nefcio an Pet. & Stepb. 
 bini , cura Lat. Vid. Guam. ^ fMixtyuiva") uifXiy/jLhov And. s. Pet. 3. alii apud 
 Marckium , Lat. m mf. Reutl. Timims, Aiifbertus. Pluralem in mifta non obier- 
 valTe librarii vidcntur , & ideo ignis mixtus conlh-uendum putalle. ^ iv) Camp. Al. 
 And. Vff. ceterique , Artth. Lat. multi. - Er. nefcio an Pet. 3. Sin. Stejph. z?-, 
 cum L. ^ oiiucLTi') uSctTi Sijr. aliqui. ^ xct) to t(^/tov tm? 7*?? xaTjxa'«) Comf, 
 Al. And. Barb, 4. Fff. & fex alii , Areth. Arab. Lat. Ticon. Prima/. Beda, Sijr. -» 
 Er. Nefcio an Pet. 3. Stefh. n^. Verbis iifdem recurrentibus. Vide iterum Gnom, 
 & infra P. IV. n. VIII. § 99. 11_ ^^( to t^'itov t£v Siv^^a>v nctTiKcin) — Comf. L. 
 M. Mth. Verbis iifdem recurrentibus. Hoc y.a.'xi-x.u-fi omittit Ticonius. 
 
 8 TTu^i ) Er. And. ( etiam in Exegefi , ) Lat. Syr. vel etiam Pet. 3. cum AU 
 ( -^ ) Comf. Seid. Fff. & novem alii , Areth. Ticon. Sic v. 10. 
 
 9 TMv iv TM SctXctfTfft)) Er. td, 3. & alisE , And. i. Arm. Coft. Syr. ( -^ ) 
 Er. ed. I. 2. (etiam in verl'ione,) Pet. 3. Lat. in cod. Argent. & Berolin. & Schelh, 
 (quibus favet margo codicis in Bibliotlieca Paulina Lipnenfi.) Anfb. in Ap. XV. 
 Rufertus , vel etiam Ticonius , Cajjloderns. Videtur kahuijje margo duntaxat C»- 
 fnionei codicis: unde Erafmus taudem admiferit, quura prius prsterniifillet. Magna 
 certe efl Gloffae fpecies. namque, poll i^vxd(;i in mari inferunt Lat. & pro toto il- 
 io, Twv KTi(y;j,dTcov ufque ■^vydc.., fifcium vel hahentium animas ex cditionibus alle- 
 gat Primajius. iv tw QaAdcrayi Comf. And. 2. Stefh. n. Vff. & alii, Areth. Twf pofl 
 terminationem twv omilfo. ^ (Sii(pSdQnorav) Comf. Al. M. Pet. 3. nee non Er. ed. 
 I. 2. JliftpQa^M Er. ed. 3. And. i manu prima , &c. Suo^dpn veriiimilior lec^tio ell 
 IVolfie, quia fmgularis numerus okiM^aJ £?" in limine hujus commatis ^v.^. itemque 
 alias. i^ii(pf)d^ra-iv habet Er. ed. 1.2. pauci, fatcor, alii, Sr:(p9d^y\yav. Sed Alex. 
 antiquilTimus c(l : Petavianus tertius , ubi de ledtione ejus fitis conftat, magnum pon- 
 dus habet. ad hos in praefenti accedunt editio Comflutenfa, Andveae exemplar Aiigu- 
 llanum manu fecunda , & Mori liber. SLngularis , ineunte commate , non obefh 
 nam iingularcm excipit pluralis etiam verfu 7 : lyinra ^aAafcJ'a xai ttv^ jui-Jiyuivct 
 iv a///o*T/. G,UQdque ibidem fequifur j to t£/tov t«s 7«? ;taTua;« , dilTunile ell , 
 
 ut 
 
 J 
 
V A R. A P. VIII. 533 
 
 vt flpparet genitivo in nominativum rciblHto , ttrra, ttrtia ftdi'fiartt , eomhufia 
 tfi ^c. naves , tertiafui parte , ynditai funt. Simile illud , quod CI. JTolfins iiotat, 
 tenia far s hominum occiju c. IX. l8. 
 
 10 Ktt tVea-sr altenmi) - Prima f. % x.ai Itt) ric, 7rtfyd<; twv v^drm) -^ Ak 
 ^ Tuv altenJin ) Comf.Ani. Fff. cod. muki. - Er. Stepk. edd. 
 
 11 6 ) Comv. At. Bar. Cov. Hunt. M. Pet. 2.lSeid. Sin. Fff. Syr. - Er. Sttfh. 
 ttid. nefcio an L. cum And. Pet. j. Areth. ^ a-J//r9oc ) d\l/i^>^lO^ And. s. ^ lyhi- 
 To) Corny. Al. And. Bar. Cov. M. Pet. s. Fff. plurefve , Lat. ymrai Er. Stefh, 
 edd. &c. Rliytlimus , yiyirai. ^ twv vScltuv prius) Ccvif. Al. And. Bar. Cov. 
 Hunt. M. Seid. Steph. n. Fff. Areth. Lit. Syr. ~- Er. Nefcio an L. Pet. 2. j. Sin. 
 Steph. tg-, Apud Ticonium iiTepliflc videtur hominum , loco aquarum. ^ lic, ai|//v- 
 ^<3v ) olf aJ/<v-&oc And, \\\ mf. Bavar. rrinnjf. ^ ( a'v|/;i'^/ov ) And. i. Sin. Artth, 
 dil/lv^iiov Vff. ^ Tfflv medium ) Comf. A\. And. Fff. cod. pluvimi. — Er. Ste^h. 
 edd. ^ a^e-S'ai'O!' ) dTri^anr Er. ed. i. ^ «t) i'^r; y^l. Ex allit. ad Itt/x^. 
 
 12 avrcov ) x.al iax.or'K&raav addit Syr. ^ ( « >iM«(ja /ww 4*a/i'« to t^i'tov aCrrc) 
 TO Tf/Tcf sLVTfic UM cjjfltifi w »i^(.«^a BiTr. Cov. Hunt. Pet. 2. Sin. & (cum pun6lo pofi 
 <Pavyi) Seid. Fff. & ( at/Vw pro avra poflto) Barb. 2. L. ri iifAt^ct fxn 4>ai'» to t6- 
 To^Toi' at/T«c yi^/. ^ C^T^tifO codd. modo citad. ^ to t^Jtov aCt^i;) »- ^wtf. x. 
 
 13 )c*i«<?3v) >- y^waf. ^ a€T«) Cimf.Al. 5«»-. ( huicque geminus P^f. 5, opi- 
 nor;) //wrtf. L. M. Sin. Areth. A!th. Copt. Lat. p^norin. /.mhrof. TicofK Primaf. in 
 comm. & in anacepliaisoli , Caffiod. Beda , Sy. Probat Calovius. (&)c dn5) Caf- 
 fiod. Primafins in fummario. {a')yiAu) Er. And. (etiam in commentario , nucm li- 
 brarii nonnulli videntur fequuti ; ) Armen. vol etiam Pet. 3. Sttpb. n. cum Cov, Fff, 
 Arab. Ex cap. XIV. 6. dyyiXa uc dirn Seid. Prima/, in textu. Leftio ex binis 
 compafta codicibus. Fitringa ad h. 1. Secvti hanc teUionem (dtTy) funt Comptuten- 
 fts , inquit , etfi Rohertus Siejihanus in 0MN1B\'^S aliis , q7tae ipfi ad manus fuerunt ^ 
 txemplaribus , legerit d')y'iXH' nee Beza etintn fe id in aliis codicibus reperijfe memorei. 
 Stquimur i2;itur liibentes hie IrFiionem PLVRlViVI codicum confenfu firmatam. Atqui 
 Beza nil fere novi pod Srcplianum , Stcphanus non nifi duos codices mf. ad Apo- 
 calyplin contulit, «. /T. quorum prior , ut cxiilimare licet , d-^ytXH liabuic ; alter 
 hoc loco mutilus fuit , ccrtc a cap. VlII. 8. ad cap. IX. 14. iiuermiititiu-. 'duare 
 li numero codicum agitur , lec^tio dni imiltis parti bus firmior ell. Coniputationem 
 codicum , quam Fttringa communi more adiiibct , minime oculatam , libentcr diffi- 
 mulabimus dcinccps , modo ne in vcritatis detrimentum ea trahatur. Et quidem 
 Andreas vocem , va tria denunciantcm , angeliaim intcrpretatur : nee tamcn certum 
 eft, eum non legiffe dtri , quanquam ff>7fA.v tcxtus habet commentario ejus in- 
 terjcdlus. Ex eo textu immigravit a7-)fA« in codiccm Carniotieum {hunc enim E- 
 rafmus refcrt, ) & in Covel. Pttav. tertium , Fffenb. Arab. Hi cnijn Aiidrcam I'equi 
 folent. Plcrique omnes , atTcv mianquara dc majore numero codicum dubitantcr 
 loquitur Ullfius. Quid autcm Aiptrcfl , quo nitatur leftio i-jyiAcv ; Incertum 
 coiiicis Steph. ti. lilentium , & Armena verfio. Nil amplius. Plurcs nominatim al- 
 kget oportet , qui plurcs oppuiut. Le<Jl:ionem aquilae , apud Latiiios obvinm , 
 
 X X X 3 Ai^riih 
 
€34 V A R. A P. Vin. 
 
 /ifi-ingms quoque fequitur. Tarn facile librarii , perfcriptis , primi , fecundi , ter- 
 tii , quarri , ange/omm , rubiciiiiis , jam qiiiutum angtlum in mente habentes, in 
 fubita dciumciiUJone vse triuni , to dy/i •ov , pro aW.-, iiliicm vocalibus , arripue- 
 re , ur miruin lie , hoc, asT« , uon a pluribus eire oblitcratuni. Clarillimum ve- 
 fli^ium Seidelianus praebet libei' , in quo ell , dyikAov cag diTii' ubi librarius, quum 
 a'^7e/.K arripuillet , neque id plane delere vellet , geuuinam ledtioiijeni , utpotuit, 
 fubjunxit. lie folebant librarii : vide infra ad Ap. XVI. 14. Pari conlilio librarius 
 apud Primaiiura , angthim ut aqitilam ; ( quo pafto Seid. Primixf. etiani c. VII. 2. fo- 
 li m omi'ttendo epithcto aMoy coulpirant: ) nam ipfe Primalius liquido liabet fl^?«"- 
 lam , abfolute , in comm. ad h. 1. & ad c. XIX. 17. & alibi. Certe ledHonera 
 ci'iTK Itala veriio , aliique telles antiquiilimi , leculis & climatibus inter fe remo- 
 tiffimi , & long;e plurimi , ab omni glolFf lulpicione vindicanr. Oninino alius ange- 
 hts volans hi medio coeli c. XIV. 6. prsefenteni locum relpicit : fed lumc refpedhim 
 lion perimit leftio iirQ. Vid. Gnom, '^ fji,is-<^(;av;-if^art ) jUiTy^avu/u.^Ti , & pollero 
 tempore fAi!7iiQavy(^iua.T{ Er. h. I. & infra. Syrus hoc vocabulum reddit , ut li ex 
 ju'-aoc , Kfa , etiuct efTet compolltuni. ^ urya^ri ) fxiydXr] tqic Cotnp. And. i. Cov. 
 M. Falla , Aroib. Primaf. in fummario. Cavit librarius , fortalfe inter diftandum, 
 ne quis non ter tia/ fcriberct. •[J ^ai tertium j — Er. ed. i. 2. 3. JEbh. Syr. ali- 
 qui. ^ (Tiie KaToiKuvTaq) Bar, Hunt, L. Tet. 2. Seid. Sin. Conler cap. Xll. 12. 
 
 CAP. IX. 
 
 2 xcii ufque dSva-ra ) — Bar. & alii, recurrente eodem vocabulo. ^ Ik th 
 (P^faro? ) edd. &c. Tlcon. Primaf, fed futd habet Lat. ex alliteratioae ad finem ver- 
 ficuli. ^ jy. ufque Kcnrioc,) -^ Er. ed. i. 2. 3. recurrente eodem vocabulo. ^ col) 
 - At. ^ fj.i'yd?.n!; ) Er. And. Armm. Cop. Lat. Primaf. nefcio an Ste^^h. /r. ac 
 potius Pet. 3. cumAl. ( K.a.tofMvn(;) Comf. Fjf. & alii novem , Areth. Arab. Fi^orin. 
 Syr. Ex alliteratione ad zufAivi^. •[j icrx,0Ti(&» ) io-}coTc^^n Al. L. Pet. 3. 
 
 4 aJi;t)i(7ft)3-< ) a^izri7H(riv At. ^ - /^or^c poll dv^QaTTnq) Er. ed. 1.2. 2- ^t. 
 And. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. Fjf. Areth. Mh. Syr. ^ov«? Comf. Stefh. 
 edd. nefcio an Pet. 3. Stefh. lu /g-. cum M. Interpretamentum videtur elfe tmtum in 
 Lat. % T« Sii) editi plerique , /«/., Coft. &c. ( - )Er. ed. i. 2.3. Ami. 1. Ptt. 3. 
 Armn. &.Jirucis habet Cajfwdorus. Dei vox in toto cap. IX non elt conlpicua in 
 cod. Heilfhronnenfi, ut docuit nos nianus Viri Rev. lo. Lud. Hockeri. % aCrm ) - 
 Er. ed. i. 2. 3. Al. And. i. Pet. 3. 
 
 5 at/Va?? ) aJTOK Er. Al. Pet. 3. Et flc v. 3 Cov. v. 4 Comp. f lict<7a,vi&c2- 
 £70 tVclfiiCepkalaei °d. A. 1524. Hieron. Ciirionis ed. A. 1545. Rob. Stepk. ed. A. 
 1550 C line varietate in margine, ) And. Seid. Fjf. & alii. /3a. ^ctvud-tiiovntf Al. Pet. 3. 
 Ex cap. XX. 10. /3ifccrav/c&n'c7wvTc^^ Er. Sic, cruciarentur habet Lat. in multis, in multis 
 crnciarent. SctTav/Vwcr/ Cemf. Cov. /¥th. Arab, ^i^wac, -rnvTi) — Ticon. ^ vrivn) edd. 
 mff. Arinen. Ccpt. &c. (j^) alia liter a in Gloila ordinaria , Albertus Magnus _, Fi ta- 
 lis cardiualis in Specuio morali landtse Scripturae , dtulo , Dmtiae. fex legit etiam 
 
V A R. A p. IX. 
 
 rnmafius- qufimvis quinqm Jvihent apud cundem aliat transktioms PnfTpm r i 
 facile , ad V appictuin elt I. Vid. Gnvm. "nuamms, nidem , fed 
 
 «^ odto all,, Areth. kV. £r. «> ^^fj'*. ed. nelbio an Pet.Jsuvh,^ m '' ^"'^0,' 
 Kliythmus, C«T.<7«^/r, l7r*6u/u«a«T/^ ^ ^iv^tra,) <pL\« £,-. ,rf^; f\1v, 
 
 7^VM;a) o,uo;&i,uaTa .4/. eproximo. ^ ouoioi ypvjr2^ Er 4n,i T ^t c 
 «.. P.. „ cum .,. .ilet ad,u,c ..,r*. „^' (^^^4 C.^^^^'^-..^' *; - 
 
 9 iTTTrav) ^ Barb. 2. Hunt. Pf. ^ 
 
 10 iXi^a-iv) ii'xov And. 3. Arab. Lat. plcriquc. fT ««/ »»^n« ' - , ~ 
 
 ejus partes fpeftentur Sic eni.n ^/. ^i/. ^.^nnfocme ante V /i"'^'"/'"^:"'^^ 
 Hilerens_ ante .. «a. ^^.r^.a ,iv iv ra7<; *.W ^Jt^V ^Jfil3 ^'"V^''/--' '^^^ 
 S. omittit etiam Ticonius,&. xa^l ante « LL om rrir / ^^ !^^cr,c^ auTa>v Lat. ( fed 
 & apud Anfb. & Rupertam:) f^nefeg a/X ^^.^^^^^^ 
 
 gwT.ar .^.n T« a,.;,. A,r. //«„^ L. M, Siii. St£ 'n Fff !r" T'' '''''^" 
 Barb. i. Sijr. ^ "' '^S' Artth. nee noii 
 
 mr. Sc hell., manu prima, .J, ii;.ov And. 2. Lat. ed. iyJ^^vJi r t ^'^' 3' ^"f- i" 
 
 Et iic, & aliter, alii. ^ .. i^) Ca,.p. ^J' Sf:;^ fjf,^f^7 C^-p. ^r. ^«,/. 
 ^^/cM. i/cc Lmnum fivt a knnmmfnum, five ab im^TZ f- ^'"''^^ ^''^' & ^"fle 
 
 Co»«|». Henrki Stej>h. ed. -^uieinoin. ^ ar;rfiMi/a>v; d aTTjMvMv 
 
 12 a7?;./tir) -TfltfuAfe' And. I. Et fic can Yr t. -^ - 
 
 Adde T?ro«. qu. adhuconwtif. vel etiam I/m««„, cod P/T.. ^ "^ "' Exet^^elj 
 
 Ut. ^ Er. ed. X. o.^. ,4^ .. ^, bi, legendum, feuK^l S-iprn' ^"'^'"^ ^"''' °^"- 
 
 »3 %. 
 
536 V A R. A P. IX. 
 
 13 feq. <:iiMvriv f^i'ctv — X'iymrciv ) (pmti(; uiSi; — Xiy><<rn^ And, 3. fed vocem vnius 
 — dicentem eft in cod. Argititin. Ercambaldi. Leftionem codicis Akxandrim (pwv>iv 
 f^icLv Af^ofTa pro genuina habeo. Alii, ftilo apocalyptico non obfervato , As7ovTa 
 mutarunt in Myova-av & As-yor'To?. Latine eft vocem unam dicentem: at in quibufdam 
 olim FOCEM excidit, idque facile ante FNAM, quod deinde tranliit in VNFM. 
 
 13 ( "~ (pavwV />tia£f)Hoc, collata varietate prima verfus fequentis , non ledlum 
 fuifle videtur incodice vetuftiffimo, ex quo dedu6lus eft Al. & in Lat. olim. nam 
 jtnum fupplet Ticon. Primaf. Haymu incomra. vocem. unum (interje6io punfto) eft in 
 cod. Lat. Btvblinenji. Sic genus mafculinum a participio in adjedtivum transfcrtur. 
 Solum (pmm eft in Arm. Copt. ^ riaad^cav ) edd. &c. Ticon. Primaf. GloJJ'a ord. 
 Lat. hodie. ^ Jl. Mth. Latini vetufti apud Zegerum , & cod. Reutlingeniis & 
 Schelh, Beda, Anfbert. in i^rxf. Hay mo, Rujaerttis, Antoninus y iyr. vel etiam /^rai'. 
 cum cod. Lat. Berolinenfi. Facile omiirum ante xegaVwv, utroque vocabulo totidem 
 fyllabas & eafdem fere literas habeute. ^ rm nra-d^av Ki^druv') — f^ilef. ^ t* 
 ante ivcoTriov) — Er. ed. i. a. 3. 
 
 14 (A?7oi'Ta) Al. unde AiyovTOQ Hunt. Pet. 2. Sin. Fff. plurefve, Areth. Heiy- 
 wointextu. ^ ( •>- exra) Al. Facile omiffum poft 'vw. Non exTov, fed 6e;ov dy- 
 75A0V dicit Andreas in comm. ^ s;t«i') Comp. Al. Cov. Hunt. M. Pet. 3. 3. Seid. 
 Sin. &, qui hoc fequentibus annedtuiit , And. Stepk. /:-. t<r. Fff. Haijmo. (o? f/p^s) 
 Er. folus, nefcio quo au6lore. nam Andreas, & omnes codices, prseter Bar. L. Iia- 
 bent Ix^^^'- Glofla manifcfta oc, uxu If ( — fJnydAo) ) And. 2. plurefve , Caffw- 
 dor. & eiliqui apud Hayum, nili is in Syro offendit. Semel habet Jiconius; bis 0- 
 mittit, & quidem loco maxime proprio. Primajii & Haymonis textus habet, omit- 
 tit commentarius. Habet Arm. Cop. FortalTe adjectura ex cap. XVI. 12, quo qui- 
 dem loco magis necelfarium eft hoc epitheton. Efifhanius pro Itti r£ xtA. fimpli- 
 citer habet Itt/ tS lytp^aV^. Ad teftes , adjedtivo hocce carentes , Afringii com- 
 mentarius accedit. Vid. Gnom. 
 
 15 iXv^mav^ iXvTTyiQyiJ-av Al. ^ yfM^av) iig triv ri/j-'i^av Barh. 4. codd. aliif ut 
 ait Millius, Seid. Fff. Ex Matth. XXIV. 36. 
 
 16 TaJp) Comf. Al. And. Seid. Fff. & alii. .- Er. Steph. edd. *U rS iTTTrmS) rS 
 'i-TtTiH Comp. Hunt. M. Seid. Stepk n. Fff. at /Wttoc , coUeilivum , fcEniinini generis 
 eft. Ad utramque leftionem citatur Sin. apud Millium. ^ t« iTTTnuH, ^yo f/.v^td~ 
 (Jec) rSv 'tTTTrm Stepli. t<T. Videtur incidille collator in verfum 17. Marginem Ste- 
 phani non bene refert Millius. ^ Svo ixu^tdhc.) Er. {ho-iM^idSic] Al. Pet. 2. 3. La- 
 tiniis olim, de quo mox: puto, etiam Coft. Syr. Cevte^hinarium aliquem hi refe- 
 runt interp-retes. Vid. Gnom. Le6lio media , a librtiriis non percepta , ideoque 
 rel variata , ut apud Erafmum ; vel decurtata. nanique fx.vQi(ziiQ Comp. And. Cov. 
 Hunt. L. M. Seid. Sin. Steph. n. Fff. Valla, Arab. Q.mdcmt Bar. Steph. i<r. ^ (^'f- 
 luvQidSiQ yM^idScov ) ixv^taii /w.vqidSiQ KiH XiXiojj ;t_/A/aai'e? Epiphanius , Armen. Nefcio 
 qviibus ex Grsecis verbis oSioginta milia provenerint apud Primajium: fed ntia,_ ut cum 
 Plimafio Anlbertus ait, translatio, quam Tychonius expofuit , habet BIS myriades my- 
 riadum. Beda quoquc interprctCj Grsca ledtio dolofam DFPLICITATEM defgrxt^ 
 
 'j^trverjt 
 
V A R. A P. IX. 53Y 
 
 pervfrp txtrcitus. ^ - lU" ante nx.»Tct ) Corny. Al. And. Fff. & o6lo alii , Lat. m 
 mir, Tkcnius , Priniaf. Anjb. Ruftrt. Syr. undc (^s fubjungit Fit. a. Silent Bar, 
 Suyh.if. Kt\ Er. Lat. hodie. % tov d^Kiixbv) rcov d^i9/A.a,v And. i, Efifkmms. 
 
 17 HTCdc) ~- Lat. aliqui. bVw? And. 2. on Sfjr. ^ {XTTo^tt/'eTof ) i^i7ro(iiviT» 
 Ani. 2. Lat. aliqiii. 
 
 1 3 aVo ) d'tto £■»-. ^»(/. /. in conim. ad v. 20. % -TrXnyuv) Comp. Al. And. 
 yff. &c. Artth. Cift. Lat. Syr. - Er. Ncfcio an L. Pet. j. ^ d7Tiy,TrJvB»:ci.:) 
 aTrsxTff'cfin ^W. r. 1j et ) ■^'^^ Ani. 2. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. Vff. 
 Areifi. ^ TH jtat-yr-^ x-t) ') And. 2. Bar. Gv. Hnnt. Pet. 2. Seid. Sin. Vff. Areth. & 
 Cowfi. Al. M. Lat. in mff". An/b. /Jiiymo, Rufirtus. ix. tw xatTrvS ko^ hc Er. And. i, 
 nei'cio an L. Sicyh. n. 1 . cum Pet. j. 51 '^''^ iKTro^ivo/xiva ) edd. mff. tcov ixmro- 
 ^wou'iiciiv And. Syr. Vtiunique Lat. «Sc Ruytrtus. 
 
 19 11 "ya^ '■^yKrict TtSv 'i'tt-vcov Iv ro) <r6fjta,ri avrcSv Wi Kwj iv tuTq >i(>a,Ti; uvtmv) 
 Corny. M. And. 2. Bar. Steyh. if. ig: Vff. & fex ceteri , Artth. AniHcae, Coy t. Lat. 
 Syr. Probat Cocoejus & Vitringa. Sic quoqiie Pet. 2. j. (juanquain aiinotatio va- 
 rietatis abruilipitui" in i^i. ri yctQ i^i^aia, rcov ittttoov iv rai'i; H^a,i\ km Iv tuI ?'d,aa- 
 T/ aJToiv fhiv And. i. Lcftio ex duobus, ut apparct , codicibiis confeiTiuniuata. 
 ai 7(X|3 i^nTicti snjTcov fv toj 5-o^taT/ ccvrur ujiv Er. Ex aliiteratione ad at jdQ k- 
 quens. ^ ouotu) o/xoioi edd. yrimae. Ex aliiteratione ad o^puriv. 51 o??"""') o:picof 
 Bar. Cov. Hunt.'Pet. 2. Seid. Fff. Areth. 5I 5/^ >"'■«/ ) iX^^' And. 2. ^ ici^ctAcig) 
 draconum add it Primiijius. 
 
 20 «Te ) a Corny. And. 2. ^jf. cod. pluriini. Conflruftione non pcrcepta. 51 '" 
 
 Tm 'i^iyodv Tcov X^'il'-^^' ctuTM ) fat^orunifnoruin malorum ( ;;^{/(;oi'Wf ) Primnfius. \ t^oit- 
 xvvmua-t ) '7T^o(jK-jvrt7HGiv Al. Cov. 51 ^^ ^nte iidu)AcL ) -~ Sttyh. ed. 3. Splialnia. 
 5J <*) Tflf X^^'*-i) "- ^if. & alii. 51 SyvoLToui) SvvxvTom Al. And. Cov. 
 
 21 0i(ifjLaKiiooy) 0a(^ud.x.ci>v Vff. & fic , vel (Pct^ax,oov Bar. & alii, cpa^fxa- 
 yucoi Comp. 5) ^ro^vfias) Tovuf/a? A/. 
 
 CAP. X. 
 
 T aMov") -- Corny. And. r. & feptcin alii. Port a^^fAoi' > id reponit Fff. Prp- 
 maf. Lat. iu luf. Reutl. 51 ii ) Corny. Al. Barb. 4. Bar. Seid. Sin. Fff. cod. pluri- 
 mi. ( •- ) Er. Sttyh. tdd. And. Facillimc oniilluni. Habct Andreas in exegefl 
 apclte : & tamen in e-a quoque oniilit y/«,i?. i. 5] ( tmi' x?^aA>)v) Al. Hunt. Ptt.^. 
 vcl ctiani Lat. olini. Ex aliiteratione ad is^6/«r. 5| avrx prin\iim) Corny. Al. And. 
 FJ. & fox alii , Lat. Syr. ^ Er. Steyh. edd. 51 cJaoO ^dd. &.c. Caffwd. Lat. in 
 niarginc Lovan. nee non Jicon. <iCXoc,JEth. Lat. multi , Svjr. 
 
 2 ( i3:«0 ■^^' Bar. Hunt. Pet. 2. Sin. FIf. Sic cap. I. i^i. 5J 0,BA^(>ihov) 
 Er. And. 2. in textu & conini. vcl etiam Pet. ,5. cum Al. noc non Lnt. Ruyerlus, 
 (iifiXiS i'jv ah. (it&/iSa(>io: Corny. Ani. i. in textu & cojuin. Cov. L. M. ( 3- ?A.o;' ) 
 Bar, Hunt, tet. 3, Seid. Sin. Steph. n. iq-. Fff. Lat. in mC Reutl. FiUorin. Prinhtf. 
 
 Y y y Scd 
 
133 V A R. A P. X. 
 
 Sed formam diminutjvam yalde urgct Mdrms in coram, ad li. 1. /Bi€?\iSa^iov rrfoho' 
 v'Trox.D^ifix.a^^iXQ'^v dicit in co^. Augujlano. Idem vocabuluni , eadem varietate, 
 occumt verfu 8. 9. 10 , librariis locutiones pulchre variatas (vid. Gnom.) in unain 
 /brmam fundentibus. Nos Loitiman hoc loco & Andnam potiffinium fequendos ceu- 
 fuimus- Jii enim niediam exh.\,ent ledtionem ; abs qua non louge abludit Akxandri- 
 nui : alii /2iC^tov femper , alii diminuriorcm formam fumferunt , alii varie alrerna- 
 runt. ^ may/J-ivov) Er. ed. i. 2. 3. And. 2. Cuv. Et lie v. 8 eriam alii. ( ~~ ) Al. 
 
 avmy/Avov flerique. ^ t«? QaAacranc t)ic 7kc) cod. omnes. tw QdAutraciv — tk 
 
 •yti^And. i. Ex allit. ad acculativos pr^ecedentes. Inde T«r SaAao-o-av — Tm^^'iiiv Er. 
 
 ^f^ ,^\lHiLv» vu* \jy i\J%^i.^» vywt/« -|| i*j c /» -* IX ^ — jL-<ni,« Jill* x^* 
 
 nam etiam verlu 4 bis oniittitur in co codice , & c. XVI ,, „ ._, .. 
 
 ^mdq ) Tar? e. (^mak Cor. Fortalle in compenlationem articuli modo pr£etermifli. 
 
 4 oTs) o7a And. i. ^ a] prius) -^ Er. Cov. ^ */ tTTTa. /SfcvTo^) -- Lflf. 
 codd. aliqui , Btda. ^ /S^ovraj prius ) Cotny. Al. And. Fjf. & novem ceteri , Areth, 
 Lat. aliqui , Primaf. Beda , Sijr. Vacat marge Stephani. /JfovToj Ta? (rl^ajya? jai/T&Jv 
 £r. folus , Lat. aliqui. Ex anteced. ^ 'ijuiMov) mvsMov -(^/. Pet. 5. ^ Ae-yHcrai') 
 Co/«^. y^/. ^»'^. ^^#- & undecim reliqui , A:th. Arab. Lat. in mil'. Ticon. Frmnf.us, 
 Haymo , Riifirtus , vS'yr. As-jauai' jwoi £r. Lat. apud Lyranum & alios. ^ ( — xo/ 
 ante ^w ) TM. in mlT. Tkonius , Grcgoriiis 1. IX moral, c. 8. Rnpertus. ^ f-oi ) £r. 
 ,S/«^/2. edd., w//i , OW^. 1. VI c. Celfuni, Enjeb. Anth. Lnt. &c. /xira Comp. And. 
 m mf. Aug. & in ed. Sylburg. M. Ex alliteratione ad TaHra. ^ Tat/Ta) e^;/^?. And. 
 vel etiam A/. & alii. ( avTci ) ^/. Bart. 2. Bar. Cov. Hunt. L. Sin. Vjf. Lat. 
 i|j "ypd-^w ) y^d-^ov And. 2. & aliqui apud Lomejeruni , apud Vitringam. y^dqiiig 
 Comf. And. i . M. Ex ixird illo. y^d(pvti; Er. 
 
 5 TMf Si'c,idv) Comf . And. Fff. & decern ceteri, ^th. Primaf. Syr. ( ^ ) £»■. 
 iflt. vel etiam Al. Pet. 3. 
 
 Tw SaAao-ffciv ;ta< Ta Jv avT>i ) -^ Al. Lat. nif. Colon. ^ xjcst; ?cct/) Comf. Al. 
 And. in textu ed. Sylburg. ^ in coram. Siid. Fff. & Ibptem alii , Lat. in mil". T/co- 
 nius Primafius , Gregor. Anfh. Afring. Rupert. Syr. -an hoj in Er. And. i . Lat. 
 aiiqui •, nelcio an L. Stifh. n. /?■* 
 
 7 a^?^.'") d?^d Er. ^ /.!«M>?) fjk>^it Er. ^ ( ■- ^ou) Com-jp. Al. And. 2.\M. 
 Artth. Lat. Svjr. in PoLygl. "il 'eTeAe:&« ) Al. Barb. 2. Bar. Hunt. L. Pet. 2. Sin. 
 yff, (tjA4<oh) tdd. frimae &c. ut ii penderet ab oTav. TiXibmiTat Bezn ex Lat. 
 Arethas. ^ ' wO Cvmf. And. i, fed in cod. Aug. non line rafura , ) M. ^\ ivnyyi- 
 AifTs ) 4u«77iAiffaTo Comf. And. I. M. Pet. j. '\\ Ta;s wt/ra ^bAo/s roig Tr^o^nrai^) 
 
 Er, 
 
V A R. A P. X. 53J 
 
 Ef.And. imAc f>tr ftrvos f7iot yrophetas liabet Lat. ( Ti<? JsAw? atwrS ni^ Tr^opncn}) 
 Cotnp. Al. F'jf. & undeciin reliqui. Ex cap. XIV. 6. 
 
 8 «x T? «fav«) ^ Pf^t. 3. % XaXn(TcL Xi-yytTiL) AaA80-<2» As-yxcrav At. 
 
 Lat. Cov. Ex allitcratione ad yrdXiv , vcl ex conilrudtione cum vKwa. Dcfcudi 
 lanicn pofTit lectio lijcc e\ i loh. II. 25, idquc per Ilcbiaifmum , do quo Buxto%-f. 
 Tlicfaur. Gramin. Hcbr. p. 329. Vnde vKi^a-a (^oovrv , pro « (Poovit «'v iixaa-a. , Lat. 
 aliqui , Cov. Ex v. 4. ^ Aa'/Se ) ;tai Aa/S« /^af. muld , ^a>". Pit. 3. ^ ^iQAa(i- 
 Siov) Er. Ani. 2. ncfcio an Stffh. t<^. cum P«. j. ( /3/^Aiov) y//. L. Z,flt. (nifi quod 
 lihellum liabct Rupirt?is : ) ncc nnn y/wi. in comin. fiiC?\iSa.Qiov Comp. ^wi. i. T^nr. 
 Cev. Ihint. M. Pet. r. Seid. Sin. Ste^i. ii Fff. ^ to iinyyuivov) -~ Au^ujlin. Hay^ 
 mo. ^ tf) -^ -S'""- ^'«i. 2. ^ T» ante a77iA8) Comj). Ai. And. Fff. cod. pluri- 
 mi. — Er. Stpyh. edd. 
 
 9 aVI^A9ov) arV«A9a -^/. r#. ^ <J«ra;) y^/. ^jrJ. 2. Seid. Fff. & feptem alii, 
 unde oliin Latinus reddidit , ut daret , & fie quoque Svjriis. Vid. Gmm. ^oq edd. , 
 And. ncfcio an Pet. j. Steph. i<^. cum M. *[J fii^XtSd^io-v) Conif. Al. And. i. Bar. 
 Cvv. Hunt. L. Al. Seid. Steph. n. Fff. j2i&Xa,^iSiov Er. And. 2. vel ctiam Pet.j. Seid, 
 Stefh.i<r. {(BiSAiov) Barb. 2. Pet. 2. Sin. nee non And. in eomm. Lat. fatis eonftaa- 
 ter. 11 x.oiA/a.v ) na^JicLv Al. Sed vid. v. 10. fin. ^ tw ) ~- Er. 
 
 10 /3/£Aaf/J'/ov) Er. And. 2. vcl etiam Pet. 3. Vacat raargo Stephatii. (^z- 
 /Sa!oi' ) Barh. 2. Bar. Cov. Hunt. Pet. 2. Seid. Fff. Lat. ( Primafms tanieil , lihellum) 
 nee non And. in comm. /BiS\iSdQiov Comp. And. i. L. M. Sin.. ^ iv) ^ Er. Fa- 
 cile omilUini poll Sir. ^ oT? /xJA/ yXvx.C ) yAvx-O eJ? /m\i Al. Ex V. 9. 
 
 11 ?r)ii) Af^KO-zv A!. Hunt. L. Seid. Sin. Fff. ^ iTrt) ^ Lat. Remanct in 
 apiid Prinnjinm , quod apud alios , pixlertim compendiofe feiiptuni , cxeidit. ^ 19- 
 vivi) itt] iHnai Cvmp. Bar. Cov. L. M. Pet. 2. Sin. Fff. Primaf. Syr. Iteratum 
 aiiTTi ex feflinationc. ^ TToAAor?) -~ Haymo in comm. 
 
 CAP. XI. 
 
 I ^ xa/ «/Vn'*f< ayyiXoi) Er. Stefh. edd. And. (etiam in comm.) Beirb. 3. vff, 
 & ccteri, Areth. jEth. Armen. Copt. Lat. (x.ij tl<;-riKH 6 ayysAo?) Comp. L. M. Syr, 
 Vnde y.aj{ a-y-ysAo? u<;-r.KC-i Bezae^ &. recent, edd. quanquam apud ipfuni Bezam »n- 
 notatio nova id retra^lat. Arguinento efl liic locus, ab Erafmo, (]ui breviorem banc 
 lcdti(incm babet , ad Cotnylutetifes , qui ante AtyMv inferunt, kclj fi^iixei ayy-tXot;^ 
 rcccntiorcs aliquando minus rede fc reccpiirc. Favet pleniori leftioni Syriacn ver- 
 lio: fed eain ApocalypCi minorcm mnlto, quam in aliis libris N. T. antiquitatcm 
 habct, &ab interpohtionibus in boc libro non abborret. vide infra ad Ap. XXI. 24. 
 Ulatinn vidctur ex LXX , Zacb. II. 3, ubi item de menfura xdificii fermo e(t: & 
 cap. III. 5, ubi fermo dc dualms ofeis '^ candflabris fequitur. ^ Arycov') edd. mff. &c. 
 amdc dicins babet Lat. in mf. Colon. & Scbclh. Ticonius, Primaf. (qui idcirco prx- 
 mittit, Et drdit r,;ihi cruadincm &.r..) /iiipertris, M«^. Xr^cov uoi AiJ. 2. ftc, ^ di- 
 Uum efi mihi , liabct Lat. ex interpolatione. koj <pjvri Atyajci And. i. Hiynto. 
 
 Yyy a ^ i^u^ai) 
 
540 V A R. A P. XI. 
 
 ^ iyei^cLi) iy(-i^i -^l- -^nd. i. manu prima, & alii. ^ koj pod: ^aftat) ^ Cov. Syr. 
 in polygl. 
 
 2 t^o)6(v) CcMf. Erafmi mavgo , Al. And. in cod. Palatiiio & inExegefi, Bar. 
 Cov. Hunt. M. Seid. Sin. Fff. Artth. ^th. Arabicm , Cop. Lnt. Syr. ( eo-wfitv ) Er. 
 And. I. nefcio an L. Pit. 2. Seid. Stcph. /c. cum Fet. j. Steph. /?. ^ i^co ) s^«(itv 
 Comp. Er. ed. i. 2. Al. And, i. & (nil'l ad 'i^coQiv pi'secedens referendi erant, ; L. 
 
 Fet. 3. E proximo. ^ (/.ir^mYi^) /mst^mVw? Comf. Cov. ^ or/) <^ fr. id. 1.2,3. 
 
 ^ TWf a7/atv ) -- FritiiJif. ^ Trarva-aai) fbHTcnoka-iv Al. ^ Mm'otc.Tjj.ja^axovTa 
 
 ^Jo) mmfibus duodecijn ( XII ■pvo XLII) Ticcnius, ^ J'yo) jcsH <^'^3 -^^. ^?"i^. -• ^ff' 
 
 cod. plurimi. Ex alliteratione ad k^ daxj-a v. 3. 
 
 '^ hcLKO^'lCLC i^mOVTCl) i^mOVTCL TTiVn L. HE pro 2H. ^ TTiQlfii/iAnUiVOl') TTi- 
 
 ^i/Bifi^iify-'ivaq Al. Cov. Ex rhy thmo , a-dziOiQ. 
 
 4 iActidi) Er, Stifh. ul, I. iAaTcii fkrique. e'Aa/a/dici debent , non ^Aa/a/, ab 
 eAa/o?, ut efiKctiui a Jix-a/ic. avAaixi Al. Ex alliteratione ad ai//>;;' arripuit librari- 
 us verbum LXXvirale. II 'C5^ *j) Cowji. ^/. ^m^i?, A^jf. cod. miilti , HtYf&lyius. n^ 
 Er. Stefih. edtl. ^ a/ tertium ) - Bar. L. Areth. Quia fequitur i^coric item Cou. 
 ex eadem caufa, vel quia a7 bis legendum, femel fcriptum. 1| t5) - Al. Fehf. 
 Sic LXX Zacli. IV. 14 ed. Rom. f] ytv^'r,^^ Camp. Al. And. 2. Fjf, & fcptem cetcri, 
 Hiffblytus , AFUh, Arab, Lat, Vitorin, Frimaf. Haymo, Rufrmis, Syr. {fjiS) Er. 
 And, I. Ticon, vel etiam L, Fet, 3. Steph. i<^. cum Hunt. A^ih. Ex v. 13. ^ t«?) 
 tm rrc And. I. ^th. Arab. ^ t?ic -yw? ) -- Fet. j. Rupeytus. ^ Wt^rtc; ) Al. 
 Hunt. Pet. 2. Seid. Sin. Vff. Lort. Syr. firma confenlione. Ac Hiffolytus & Andreas, 
 quos Millius in Prolog, left. looii. citat, nou hue pertinent. Difplicet media hsec 
 lectio CI. Wolfio : (Scdilplicuit iis, qui e^&ir^c, abjefto di fervarunt, ut Areth. Bar.. 
 L. (quanquam etiam fortuita efle potefl fyllab^ ai inter ai & s omiifio:) vel iis cer- 
 
 te, qui di W£(xa.i fecerunt, ut efl in editis. (es-«5-a/) edd. And. Hippol. Hand. 
 
 fcio an Cov. & alii. Oranino Grammaticis regulis di multorum gudui congruit srwree, 
 ac potius di i^cd^ar necjue recuiarem di WaTiQ pro vitio librariorum habere, ii liic 
 unus ejufmodi locus efTet. Sed quia Apocaljqilis fcatet figuratis locutionibus , ut 
 pallim oflendimus: quovis loco yarmite faradoxam , fateor, le(!'tionem ^fmiiwam et- 
 leprfefumo, eamque per libraries minus obltinatos fideliter fimpliciterque propaga- 
 tam, ceteras vero ad vulgfwem rcgulam per rcccntiorcs libraries conformatas cenleo» 
 NuUus liber 61 habet: manet igitur di. Si quis certum babet, lohannem non potuit- 
 leitafcribere, fequatur, quicquid eum fcripilUe judicat. Vid. Ghow. 
 
 5 Bi^ei prius) Comp. Al. And. Hunt. M. Sin. Vff. Areth. 9iM Er. Stefh. edd. &.C. 
 CeAwf-i Hiffol, Primaf, Ex allit. ad cL6ix.n7ai, % izTroi^ivirai) i^iXivatrctj HippoL 
 Eat, \\ o,Af( avT'^Q ) Comf. And. I. M. Jf. Areth. Leftio media. fijAHJJi aJTK? 
 Al. QsAno-e^i iv TiiToic Hifyol. QiAYi Er. ed. 1.2, avTiic. 6iM Er. ed. feq. & Steph. ed. 
 eos volmrit habent Lat, m uif. Reutl. Anjb. Haymo , Rupertus. clvtQc (jii'^e* And, 2. 
 Hunt, Fet. 2. 3. Pritnaj: ^ adtznaai , edd. mjf. Arm, Cop, «ScC. Ex anteced. ( aVc- 
 z'}i,vai) And. Barb, i, Cai'et hoc hemiiticiiio liconiusi fed pro priore dcitittia-at ha- 
 
 bet 
 
V A R. A P. XL g^j 
 
 bet htiiert vtl occidtrt: & GloJJ,i interliii. ad taedere notat, corporati morte. ff aVo)) 
 
 f> lE^^iar) TKV i^>^(r'ictv yfL <ff 6iTOQ0^iXyi) Comf. ^/. apnd Miirckiiiin , Scut 
 
 T« avTi/^K^k-) ylrith. at, «i'^Ta/c «u?(a/c atyrwr tj'? -rf o$>iTwac , Er. Ami. i nee 
 ron Ttcon. Frimaf. & fic, Ta?? omifTo, Steph. ed. 3, nefcio an Steph. /§-. ^( ^p^* _ 
 (TrTf/ac) - .<rj^r. (ex rhytlinio ruf^cLC) fed icflitimnt ci Polyglot 1 a. «[j a^ra^ -J 
 £■/-. cd. 1.2. •! ?v) Cowjp. £r. ed. i. s. yll. And. B,ir. L. M. ^ff. Hifpol. PrmJ. ^ 
 ff.ed. 3. &c. Port 7WV, Ir facile omiirum. ^ fisAxVaxx;) 6fA»(7-/ Prt. j. 
 
 tvTuc Er. 
 
 8 <ro TTTur^a) Ah Bar. Cov. Hunt. L. Ftt. «. Scid. Sin. iff. Areth Lat ' f 
 tranfliitiom apud Fnmifum, Tkonlns. Vid. Gnom. (xa Trra/^aTa) <-ii? And VH 
 Bmon.nekio an P«. 5. .Sf.;)//. «. /--. cum M. Syr. Ex v. 9 fin. ^ l^]\ ij^, f;!*' 
 rc.\n\\.Aad.i. Bnrb.i. he p-ojiatur , aut pomnt , aut/^owt, ^ut j.mbunt' iiifeninf 
 
 cot. 
 lus. 
 
 cui ..^.»., wo ...... v..„.„.. .wv.»..^„.... ii.a,.., x/u/w/HMj nojicr, adicnbere. Loneam"a 
 
 cap. X. 7. ad cap. XI. 13. paiifam tenet Steph. i<r. i-t n^am a 
 
 9 ./^AiTj-vT/v) Comp. Al. And. Steph. n. Fjf. & novem alii /i^.tt. t- o 
 i/id...) Er. Lat. 'auiefcit Stepf,^ Med.a Icti^S^/t^'^^;;'"' t' 
 mm niitio penocharum, quarum utracjuc in future decurrit. inde alius nrSc f' 
 us futurum per omnia pofuit ^ x.^ ,^:.«„) ^ Er. ed. i. 2.3. L. ScdWnZm ur 
 cumque f.irfit libranus,ante rf/.}PctQ infeicns ksi] 0, U ^w i^-cfv V ai/V'^N r 
 ^ Ti -TTTaux) lidem , QUI verfu 8. ri Trr^'uarai lidem qui vcrfi, jT ^ •" ''•'^* 
 
 yf/. (ut vidctur ex fpatio lacunae,) And. Fff. & novem a^: Zth ^^^171? / 7> 
 fb». Syr. (^ixtniAzra) Er. Lat. ucfcio an Steph. n. /,-. cum Pa. 3. ' ' 
 
5# V A R. A P. XL 
 
 10 ;^a(f«9-/i') Ctiwj;', Al. And. i. V]f. & fepteni ceteri, Ticon. X/^q^riv Er. Lat. 
 nefcio an Seid. Stq'h. i-- /r. cum Cov. x<^2"'^°vra.i And. 2. Areth. ^ ^tt') h And. i. 
 ^ iv:p^a.vdri'JovTa.i ) Conif. Stefh. ed. j. And. in cod. Palatino & in Exegeli , &c. 
 iv^qavSvTdi Er. Steph. ed. i. 2. L. anp^aivovTai Al. And. i. Pet. 3. Ikon. •{J 71'iiJ^ 
 i^/aatv) 7ri/^'7Tii(ytv And. 1. nianu prima: Ticon. Scoaaaiv And. s. Vjf. & alii. 
 
 11 Ta?) ^ idd. primje. ^ H^mi; h) - Sin. Syr. aliqui. ^ clutoTq) Er. ed. 
 I. 2. J. Cov. Pet. J. Ledtio media, unde iv a-vToti; Al. And. i. ik aCrsi; CoHnad 
 ed. And. 2. Bar. Hunt. L. Seid. Sin. Fff. Anth. Ex LXX Ez. XXXVII. 10. Itt 
 avTHc, Conif. nefcio an Pet. 2. Ste^ik. n. /c. cum M. Ex allit. ad feq. Malim tamen 
 h^ijAQiv h avroTi; r~i n ab Alex. & Auguflano codice admittere, praefertim quum 
 facile fyllabam hi bis legendam , fcniel Icnplerint librarii. Confer qus ad Luc. I a. 46 
 notavimus fupra. ^ avT&v) ~- And.i. ^ sVsxjo-si/ ) Com^. Al. And. i. Cov. 
 Hunt. M. Sin. Fff. plurefve. tTna-iv Er. Stefh. edd.'^wi. 2. 
 
 12 maa-a) Comf. And. Bar. Hunt. L. M. Seid. Sin. Fff. plurefve, Anth. Arab. 
 Ticon. Coft. Sijr. in polygl. Cafiellio. ( yinaaav ) Er. &c. Armen. Lat. Ex allit. ad 
 feqq. Ex eadem caula eadem varietas c. XII. 10. in And. i. ^ (Pmiiv /uiydA>^v — 
 As^ac^av) (^wtTk /uiydAiii; — As7«cr>j? Comp. And. M. Pi't. ^. ^ avToTi;) ~ A!. Ti- 
 con. Facile omifTum ante verbum, quod item ab a incipit. ^ dva/Bttri) dva/Ba-Ti 
 Al. per a. FortaflTe ad retradlandam omiffionem vocul^ avroic,. ^ t>) ) edd. &c. 
 FortalFe ex v. 13. ( — ) And. i. plurefve. 
 
 13 init. xai) ^ Fff. &alii. ^ ^fa) Er. And. i. Arm. Copt. Lat. vel etiam 
 Pet, J. cum Al. (m/i^a.) Comp. And. 2. Fff. &. alii novem , Areth. Arab. Syr. vel 
 etiam Seid. Ex formula frequent! , tv ix,'chyi t« mif^oL. ^ iTnd) fipuaginta habet 
 Frimaf, ^ t« «^ai'») ~~ Sijr. 
 
 14 y« ante «) Stefh. ed. 3. &c. Lat. (praefixo £?", quo Frimcifi Rufertique tex- 
 tus caret, ) Syr. - Er. Stefh. cd. I. 2. Ex allitcratione ad initium verliculi hu- 
 jus. unde /^« ante i^x^'t^' repolitum ell in Comp. And. 2. Bar. Cov. M. Seid. Fff. 
 Aretha, conf. Mai. III. i fecur.dum accent. Hebr. & i Sain. XH. 2. &f ecce omittit 
 Schelh. ^ aa/ ji Tg/TH ) t^/tm aai -<4'«rf. r. «'«? ktA. cum circumflexo , Seid. 
 
 j^ 0) - Al. ^ iMydXcii) - /^t^. ^ As70!'TS? ) ■^'- ■'^^""f- ■^- '^'"- -^jf- Plu- 
 refve alii , nemine ante Millium id notare dignato. Facilior leftio , Xiy^aai. De- 
 fendit banc Woltius , & ait , Nonne veri eft fimilius , librarios dormitantes foloe^if- 
 mum manifeftum, invexijfe ? At utervis loquendi modus lohanni frequens clh Sic c. 
 IV. I multi, « (pcovyi Aijcov. Vid. etiam cap. V. 12. & quic notavimus fupra ad c. 
 IX. 13 f. quxque notat fFolfius ad c. XIV. 7. XIX. i. De fcriptore Apocaly- 
 pfeos , non 200 poll annis , fie exiftimavit Bionyfms Akxmidrinus , Sid- 
 Xix-Tov ji/ivTo; Koi yXoixraav «k ax.g//3«; iT^rwi^adSLV dvTU (SKiTTco , ff'M 
 iStdjuaat fxiv /ict()Sa,^iKo7g ;tC^V>'-fvoy , kccittov x.ai (ro?eix.i(^ovTct. Ftrum 
 
 fie , inquit Lightfovt , de ^dialeRo &? fhrafeologia judkat , qm nmtrani cnlle- 
 bat y i^ id, quod hum librum maxime commendat , ceu vitupcrium mlpat. Johan- 
 nes mim QioSioaKToi fajjm in Jim Apocalypli veteris leftamenti ftvjhm ajfumehat: 
 
 hie 
 
V A R. A P. XI. 545 
 
 Jn'c nufm , qu't HebrxT Unburn trat igiutrus , id omm , quod DEI DIALECTVS 
 trat , SOLC'EClSMCt imfutM^Uy ^ quod inulligere ruquibat , iarbarum effe credtbat. 
 Op. poflli. f. 145. Sed tamen ledHones apocalypticse , ( folcccifini fycck prjeditaeO 
 ut Dionijjius demonftrat , vctiillse lunt , frcmientcs funt , atquc analogiam inter fe 
 habcnt : oux. aiitcm fyntaxin conimuncni fcquuntur , per libraries funt invcdts, 
 multis poll Dion^fum leculis. Af^wcra/ edd. &c. ^ iyfviro » /3ao-/Af<a) Comp, Al. 
 Ami. Bar. Hunt. M. Pet. r. Seid. Sin. Stcph. n. /f. P'ff. Alhanjtfius in Synoptl, A- 
 rtth. /Eth. Arab. Armm. Coyt. Lat. Sijr. (i-^ivovro al (ia.7i\ua.i) Er. hand Icio an 
 Cov. L. Pit. 3. Ex allitcrationc ad l-^ivcwo prarccdens. Multo gloriofior el^ pri- 
 msva lectio , ky^noi (BxaiMix, quani ilia fcftinantis librarii , -yiYOvro di /2cL7t- 
 Xiiou ktX. Talcs & tanti nxvi , quos cap. I. 18. III. 12. V. 14. VI. 11. XI. 2. 17. 
 XIV. I. Xy. 3. XVII. 8. 16. XX. 4. XXI. 24. XXII. 19 &c. nofavimus , in iis 
 remanent editionibus , qus certatini recuduntur. Vid. P. IV. n. VII. monit. 20. 
 ^ T« xoTjMw) ~ And. I, Facile omiirum , fcquentc t5 xvp/k. ^ tZ zv^'iov ) Ple- 
 rifiue , T8 y.v{>'iov r,uS>\< ^ riuMY addcntcs ex parallelo , c. XII. 10. At Domini , 
 al fque noftri , Icgifle Latinum , ex eo patet , quia Dfi Icgitiir apiid Ambrof. de fi- 
 de rel'urr. & Domini Dei in eximio cod. Reuttingenfi. Vtruinque line illo pronoini- 
 ne. ^ x.a] T« }iOi-^ ciCth) />ij« ^^'^^ And. i. ^ fictJ-iXivrn) 8a.a-iMi/it And.i, 
 nianu prima , L. Fff. at regmhiint liabcnt Lat. aliqui. ex cap. XXII. 5. 
 
 16 0/ prius ) — Al. ^ rfa-a-itqic) xal tit 17 a(>i(; Er. ed. 5. Orientalis ecclefiae 
 confolFiop. 320. ^ 0/ alterum) Ccmy. Er. ed. 5. And. Seid. f^ff. plurefve , Lat. 
 Sijr. -~ Er. ed. i. 2. 3. 4. Al. L. & alii. 01 bis legendum , fcraci fcriptum. ^ -~ 
 TH Sfoi'ov) edd. , And. Orimtalis ccx\q]^\z confelL LtJf. vcl ctiam /"t-f. j. cum ^/. 
 M. (t8 Sfovov ) Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. Stefh. n. k^. Fff. Areth. (qui 
 omncs mox pro xa3')i/x{yc« babent oJ xi^rvrai , intcrpretamcnti caufa, ) Syr. ira- 
 TTtov TcZ S^ovou Tov fl'or. Sic major pars codicum , quanquam antiquiores , tk ^^i- 
 vov . faltu a rSad t» fafto , omiferunt. ^ t-^is-av) Er. Stejih. Mill. cM.And. 2. 
 Orient, eccl. conf. \7n7av Cvtnf. Atul. i. 
 
 17 Qiu) rum' addit And. j. /.rtf. aliqui. ^ — xa? 9^?:o'«?i'OC) ^'- And.i. 
 Bar. Cov. Hunt. L. Fet. 2. 3. Seid. Sin. Stej^k. «?. /c. p% Areth. Lat. ( in ml". Colo- 
 nifnfi ; in lenenfibus , ni faUimur , tribus ; m Bibliis Froivinianis & in aliis duobus 
 codicibus Murenjibus; in Parifinis quatuor ; in Rcutlingenli; in Schelhorniano, ) Pri- 
 ma fvts ^ Anfbertvs ^ Havjmo ^ Riiftrtus \). 309. runaciis , Stjr. Probat MilliuSf 
 Ziltntrus in dilF. quae infcribitur Evangelium tetragrammatcn e N. T. txulans p. 29. 
 & editor Londin. > ■)?m77oc. Brevior Icftio , hic qiioque gcnuina ; plenior , ex 
 parallclifmo c(I. Wolfius , Non intelligo , fateor ., inquit , cur h. I. voces illas . quas 
 fufru ur adhibuerat^ Joannes omifijje crtdi debtat. Refp. Sunt antiqui , firmi, multi 
 tefles , qui & ter fiipra exhibucre voces illas, & cafdem hoc loco prstermittunt , 
 & boc quidem eadem propemodum confcnlione , atquc capite XVI. 5 , quern ad 
 locum reftillime annotat Wolfujs , nulhm adhuc vet codicem vel verfiorum veterem af- 
 ferri foluijj'e , ubi i^Xof-^i^oc hinc legatur , hinc tXfrimatur. Non tffe utiquc cavjam 
 idontam , cur It^ntm , tot codicibus firmaiam , avtrfmur. Tales porro varietates 
 
 non 
 
544 V A R, A P. XI. 
 
 non curfim , ex rationibus commuiiibus , fed explorate , ex nervis cuilibet pro- 
 prie loco inlitis , decidends veniiint. Vid. Giwm. {x,'m 9 i^Xcuivoc) edd. (ctiain 
 Comp, ) And. i. (additamentis , ex parallelifmo , ouuftus, ) vel eciain M. ( minime 
 vetus , ac paifim, ut videtur , ex Comp. delcriptus, ) Falli., Armin. Copt. Lat. ali- 
 qui. £x capitibus luperioribus. ^ t«i/ prius ) — Er. Steph. ui. i. 2. 
 
 i2 viz^av) viK^av (rov Sin. J)6 ^mai, x.a,i Hxd'iv v 6^')ri trov , xai 6 xctiqoi; (rou ray 
 nx^cov addic Pet. j. ex AndresE exegefi. ^ Tor? dyicn; — (M'ya.Xoic, ■> »jiO thc, dyioi/i 
 
 Ttff ) Er. id. I. 2. 3. And. 2. vel etiam Lat. J'ta.'p^d^a.vTac; Cov. M. 
 
 19 init. >(aj[) -^ ed.£emdi£ii Prawotii^ Mog. ^ iivoiyii ) m'oi}iB'» f^ff- & alii. 
 ^ ( ) Al. L. FiUorinus. ^ aJTa) Er. And. i. Lat. niulti, Si^r. vel etiam Pet.j. 
 Stzph. ig-. cum AL{tS x.v^'iov) Camp. And. 2. Fff. & novem aJii , ^reth. th brS 
 j^th. Arab. &. inde N. T. ed. Carvlae Guillard ?avii'. A. 1543. in append. Armen. 
 ( — } Copt. Lat. in Bibliis regiis , Haijmo , Cafieliio , vel etiam Ticonius & I rima- 
 fius in commeutariis , & hie in rummario quoque. Ledtio media , varie luppleta. 
 ^ ($c>)vsit zct} 0^oiTat') (SQovTai x.a.1 (pavai And. 7. in textu , Sijr. ^ xa/ /2(;'oi'Ta/) 
 ^ Lat. hodie. ^ nau a-nT/Aoq) — Comp. let. 2. P^jf. & alii. Hiatus 5 xati recur- 
 rente. xai aujjuol And. i. 
 
 CAP. xir. 
 
 r TTi^i^iZXv.txivYi') -m^i^XiTTQukrA Al. 1} «) ~- £"»'. ei. r. 2. 5. ^^dhza.^ h- 
 xaSuo Pet. J. Hippol. Methodius in Ep. Clerici de N. T. Mill. 
 
 2 K^d^u) Er. And. i. Hippolytus , vel etiam Ftt. 5. cum Al. (qui ;ta/ addit,) 
 Lat. spiga^ir i?z/wt. L. j';t5a<f jr ^'wi. 2. »S"i«|)^. a:, /s, /« vel potius /?- , /-^. & reliqui, 
 (quanquam M. &. hue & ad h^a^iv citatur apud Millium, ) Areth. ^th. rrimaf. Syr. 
 
 3 /-<J7a? Tivppo^') TTvppc^ !M')a^ And. 2. Slid. Mithcdius apud Clericum , nee 
 non in And. i. comm. Primafins. tiv^Ic, ybiyac, Bar. Cov. Pet. 2.. Sin. Fff. inanu pri- 
 ma , Syr. namque ttv^oi; genitivus ell Syro , Athana/io in Synopii , nee non Andreai 
 in comm. Sed etiam pro Tfv'ppog fcribitur ttv^oc; , c. VI. 4. ^ at/rS ) uvtmv Al. 
 iat. aliqui. ^ iTTTa S'iaSri,uaTa,) Comp. Al. And. 2. Fff. vel etiam Cot', plurel'que, 
 Lat. in cod. multis. SicLSyiixobrct Er. ed, i. 2. And. i. manu prima, (fed iTTrd. habec 
 etiam Exegelis ^»fl?reae ad h. 1. & ad cap. XX. 4. & in ea ad h. 1. Methodius: ) pet. 3. 
 Stainfyi,ciTa ivrrd Er. ed. 3. & alite. 
 
 4 atlrS ) -^ Er. ed. 1.2. 2' U ( -- t« H^ttvS ) Er. ed. r. 2. 3. And. 2. Me- 
 thodiui , Lat. in mf. Pifturato , Bieronymus fspe , Apringius , i-'^trwx Bkfmfts 
 ferm. 28. vel etiam jF/»2/w;o in comm. 0«mj etr/. c. 21. 7) ts^s/p) £r. &c. ErAo- 
 riflus quidem conflruitur cum /wsMw , c. II. 10. III. 2 , fed hoc fortaife loco eft 
 alliteratio ad rmav , tjx-m , TiKvov > hixiv v. 2. 4. S- ( t/^ts/v ) Com^. Hippolytus, 
 11 (4^0:7*' J ^'>"- «^. X. 2. '5. ^«i. z. 
 
 A 5 «''*•' ) 
 
V A R. A P. XII. 545 
 
 5 ui'ov") - rr'maf. Mo^. If appiva. ) aQo-ir Al. Id compenfat librarius verfii 
 17,. '^ ■7roi,ua:vtiv)7r.u'^aYiiv Corny, f Trarxct) - Ruyertus \n comm. ^ iv) ■^ 
 Er. And. ret. j. *i ^p7rd<&tf) ^^7rdy» Corny. M. Hiffol. ^ Trpo? iteruin) Com^. AL 
 And. 2. Stid. Fff. & fex alii , Amh. Mtb. Arab. Lat. Syr. Hiypol. ik Hipjpol. alio 
 loco. - Er. And. i. ncfcio an itt. & Suyh. bini. 
 
 6 Wv prius) Corny. /J. And. 2. Seid. Fjf. ( & hie qiiidcm ftudio ; nam totiqi 
 jam ccEjiruni fuerat fcnbi : ) & fcx alii , Methodius , Arnhas. ( ^ ) £"»*. ^nrf. i. 
 iiefcio an L. Ptt. j. Steyh. n. /?-. Facile oiniirnin pofl: 'iXn. ^ tottovJ tov tottox 
 t*w" Mfjie/. ^ vt;) Corny. And. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Fg. Methodius ^ 
 ^rethits. d-ro Er. And. i. inanu prima, Hifyol. nefcio an Steyh. n. <$•. cum Al. Pet.^ 
 M. Ex CQfi. III. 12. &c. ^ T«) -- And. 2. Seid. Fjf. ^ T5?(p«(7/v) 6)tT^(p6i»- 
 (T/c Conip. Bar. Cov. Hunt. M. Pel. 2. Sm. Fff. Aretli. Alliteratio ad iicii. fafcM ha- 
 bent Lat. aliqui. 
 
 7 TToMfxo^) froelium mn^mim hahet \^cit. hod. ^ o prius) o tj Al. nai 6 Syr. 
 Amrl. <(I T« ToXiu^iai ) Co»;ji. y//. Coi^. A/. Pff. J. Sin. Stefh. n. Arab. Marius 
 Fidorinus lib. III. Pritmf. Cnjfwdorus, Syr. unde vidi fugnan habet IJiUr. in Epii. I. 
 '^oXiiJ.riTa.i And. Bur. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Fff. th bis Icgendum , feme! , iu 
 avTH , fcriptum. iTroXiurta-ct'! Er. folus , vcl cum Steyh. ir. ^ uird ) Corny. Al. 
 And. Fff. & fcptem alii , Aritk. Lat. x.a.rd Er. nefcio an Sin. Steyh. n. 17. cum L. 
 
 8 y^t/irev & ai/TM ) Corny. Bar. Cov. Hunt. M. Pet. 2. Seid. Sin. Steyh. /?. F^. 
 ^th. f apud lo. Dc la Haye,) Arai. FiEiorimis, Cfijf\od. in complexion. Exegefis 
 
 Item yJiidreae dc draconc folo , nun de angclis ejus loquitur. Quo pa6lo fere omnia 
 pro pluvali tellimonia difparent. Item /f<:t/cr{r , non i'^i/crai- , Al. Vid. Gnom, {'ix^- 
 trav & at/TMv) Er. And. Lat. Syr. nee non L. Nefcio an Steyli. ig. cum Ptt. j. Vi- 
 detur aCToov cafu, & inde 'ix^aiv conl'ilio fa6lum. ^ nh) Corny. Al. And. ed. Fff. 
 cod plurimi. kts Er. Steyh. cdd. And. I. ^ (opiQn aOrrZ) auriSv tv^iSn And. Ticon, 
 Syr. ncc non Primaf. Anfb. ^ ir/ ) - Cov. Hier. in Efa. XXVII. 
 
 9 ante 0!^/?) ~ Er. Steyh. ed. i. 2. And. 2. ^ xotj 0) £r. nefcio an Seid. 
 Steyh. n. it. cum Ah L. Pet. j. { x.%i) Corny. Stid. Fff. & fex alii, Aretk. Hoc y^n- 
 rfrMJ facilius explioat, fed xa« (irmius legit. Hoc &? omittit Ticon. ^ fxir' au- 
 tS i^^yiQ-eicrcLY) — And. I. ^ jwst' ai/TK ) -- edd. quaedam veteres & novae, fphalmata. 
 
 TO sv) de habcnt Primaf. & alii. ^ iv rai iqxvaJ ^iyHo-av ) Corny. Al. Steyh. n. 
 Fff. cod. plurimi, Lut. Syr. A'iyn7ctv iv to? tiQavw Er. And. 1. undc nonnulli, tv tm 
 yQ'jvM a(iT/ condruunt : fed citra cam condruitionem Hat antitheton inter coefos, & 
 inter terram ac tmrt, v. 12. ^ ifiAnQn) Al. And. i. Barb. 2. Bar. Cov. Hunt. Ptt. 
 2. Sin. Fff. Areth. Vti v, 9. KaT^l3\ri§n edd.. And. 2. Seid. nefcio an L. Steyh. n. 
 ig. cum M. Pet. J. Ex alliterationc ad x.xrYiyo:>0'. 1| x-arriyo^oc, Tch dSi\(0d)v «w«i') 
 - Er. ed. i. 3. 3. % {xctTi^yeao Al. Id probant Prolegomena Wetlten. p. 184. 
 codices, qui He habeant, plurali numero laudantia. Vid.' Gnom. ^ auTrt?) Er. ed. 
 I, 2. 3. Al. And. plurefvc. avriiv Corny. &c. Ex alliterationc ad wv hie frequens. 
 
 Zzz ^ C - 
 
546 V A R. A P. XII. 
 
 ^ C -^ rifzcSv) Er. td. I. 2. 3. And, L. Facile omiffum ante jJAciga?, vel ex prsece- 
 dentibus iteratuni. 
 
 11 at/Twy pnus) clvth Barb. i. Foitafle Latino y qui fui habet, male intellefto. 
 
 12 tJj 7>ii Koi TM ^ctAclaa-ri ) Corny. And. 2. Fff. & noveiu alii, Artth. Mth, 
 Arah. Lat. Syr. (tmv "^m x.ai tw ^ciXxo-aav^ At. quanquam pro ym habet a'^a'nyw 
 Ex allit. ad n-yaVwcrav V. 1 1, mari ^ urrai habet Onus ecckjiai c. 6^. Conf. Ap. X. 8. 
 Tsk x.aToixS(ri t«v 'yh kcli tmV OctActa-auv Exegelis Andreae , & inde Er. And. I, 
 nefcio an Pn, 3. Diu lilet Suph. i<r. ^ iXc>v) 'ixc^v Er. Sttfh. id. 1.2. And.i, 
 Ex confuetudine librai-ii. nam frequens 6 ante 'ixc^v in Ap. 
 
 13 ii^^iv iSioo^i) lihv iSico^a Er. <i. r. 2. ^I rriv prius ) — Cc/wjj. 
 
 ^ oifpua) olqa-ivav AL vlov Si/r. exceptis Polyglottis. » 
 
 14 cLi) Al. And. Pet. 3. plurelVe. Omittit, & alio loco ponit, Hiffolytus. 
 Articulus in«<^2<//(« poll I'e trahit aiticulum in a/ij. ( -~ ) edd. &.C. ^ 7rfT«-ra^) 'Tti- 
 Tarm Er. •[] 4/$ Tm sf«//ev) -- And.i, Pit. j, Ij otth T^i(pi'ran~) Er. And. i. Hif- 
 fol. Lat. vel etiani L. Steyh. /$-. cum Al. Pet. j. (ovrojc T^i(iimai) ceteri omnes, Areth, 
 Arab. Syr, Vtrumvis ex v. 6. Particulam ottcoq nulquam habet Apocalyplis. 
 
 15 Ix, rS (fOfxaToq uvtS s-wicra t«c yvvaiKoc) Comf, Al. And. Vff. plurefve, Lat, 
 Syr. ovrha tSi? yuvainoi; ik t5 ^OfAaroQ avrS Er. ^| aOiri^) Comp. Al. And, i. Bur, 
 Hunt. M. Sin. Fff. Areth. Lat. Syr. -- Er. ed. i. 2. Tjtt/TH; Er, td. 3. & alix^And.s^ 
 HippoL 
 
 16 « 7S) tdd. &c. Iteratum fortalTe ex properatione , poft fimilem terminatio- 
 nem, ijSoyjSmiVy moi^iv. ( ^ ) Hippol. licon. Prima/. Lc^it Union legit Rupcrtus, 
 
 ^ TOr 'TTOTafJLQV OV) TO vSoO^ Al. 1J S^dxMv) OCf/? Hlfpol. 
 
 ly ~. t5 ante /«cr«) Al. And. Fff. & alii, Hippol. rS edd. '[J -> X^''tS pofi 
 ina-^) Cotnp. Al. And. Fff. & novem alii, Hippol. Anth. Arab. Lat. in cod. niultis,. 
 AnfhertuSy Haymo^ Rnpertus, Syr. Habet /ir. ^«ii. Lat. liodie, aefcio an ^fepJi. z?-. 
 
 1 8 haJ^nv) edd. And. Fff. Falla, Armn. Copt. Rnpertiis, li non 1. XIII de Vi(ft. 
 Verbi Dei , c. 9. at certe in comm. clare, Syr. in niargine cod. ml". Scalig. &c. Pro- 
 bat Zegerus, apud queni nonnuUi cod. Latini y?eJi habcnt. Sic Arethas quoque: & 
 probat Ribevei y quanquam Latini plcrique habent J^cm. Vid. Gnom. {i<^abn) Aid. 
 Al. j^tk. Arab. Lat. Ticon. Syr. quam viciffim ledlionem probat Doelingius de an- 
 tichr. p. 284, & Pei^anius in Ap. pag. 212. Facile v litera addita fuit, lacile detra- 
 fta. Vtriuli^ue ledtionis par fere & a codicibus ell audlovitas, & ad ieiilimi corni- 
 moditas. 
 
 CAP. XIIL 
 
 1 fx T~c fla^aVcDi? ^yni'iov dva^aTvcv) Qnqiov dva^aTvov Ik tyic, Oa?^da-crni; And. 
 Prima/ nee non Ticon. Ether. Syr. ^ x'tQctTx ^'mct <fM xf^JaAa? iTTTa) Comp. Al, 
 And. Bar, Fff, cod. plurimi , Athanafti Synopfis , Copt. Cajjiod, Frimaf. Ether, Syr, 
 
 vel 
 
V A R. A P. Xni. 54;r 
 
 "vel etiani /^th. ytrah. )tf(B«Arf"c i-Trri i(3\ niQUTa Six<t Er, Sttfh. iid. Armm. Lat, 
 liodie. E\ cap. XVII. 3. 7. ^ K.-9a.rm) Kitpuhm ^th. ^ <)~f;tct alteruiii ) -^ Pri- 
 rnaf. non femel. ^ zvduo.) Er. And. Arm. Cop. Lat. in mf. Sohelh. Primnf. Ether. 
 Haymo. iiefcio an Pn. 3. 3. Stefk. if. cum L. cent. v. I7. (oi'duaya) Comf. Al. Vff. 
 & leptcm alii, Ariih. /Irah. Lat. hodie, Syr. Ex rliyttiino Sitt^yiuxTa.., vcl ex cap. 
 XVU. 3. f ( - /SAaTjwu/'xcJ Cojit. Nullum omiOionis vclligium apud alios re- 
 perio: Icdtamcn, de LaJ. certe, antplius quiclilFe juveiit. 
 
 2 cj^to/ov) £r. td. 1.3. J. And. 2. in comm. Pet. 3. Et fie ubique ofxoio^,^ abfque 
 ▼crbo fubftantivo, ponitur in Apocalypfl. Ilinc -juoiov m And. Lat. Irm. hv oixont 
 Comf. ike. ^ 7ra,:<JaAfO -Trd^SaXi Al. Cov. ^ arx>:<) Al. And. I. m;inu prima, Bar. 
 Cov. Hunt. L. Ptt. 3. 3. Sin. Fff. Sic LXX paHtm. a^XTx tdd. Seid. &c. fedes urfi 
 liabent Lat. aliqui. ^ ui-yix^w) iSa>Kiv av-a addit Al. Fortaire e glolFa marginis , 
 luonente, to u/ar v. 3. pcndere ab iScax-iv v. 2. 
 
 3 -- f/^i ) Cornel. Al. And. i. B.ir. Cov. Hunt. L. M. Pet. 2. Seid. Sin. Ami, 
 Mth. Arab. Arvmi. C^yt. Irenmeus (in omnibus edirionibus & manufcripris, ut Grabi- 
 usnotat,) PrimafinSy y/n/T'f rt«x paifim , Af ring. RuYirtus m comm. ad liunc texrum, 
 & in Zacli. XI. & plane 1. XIII de vidtoi'ii Verbi Dei , c. 9. Syr. {iiao.) Er. And. 2. ne- 
 fcio an Seid. Steph. n. i<r. cum Pet. 3. Lat. hod. Vid. Gnom. i] fx) Comp. Al. Bar, 
 Cov. Hunt. L. M. Fet. 2. Fff. Lat. Primaf. Anfhert. Ether. Apring. nee non Syr. ( -) 
 Er. And. &c. ^ ftjc) oJcre; Camp. And. a. Fff. & alii. ^ -^HiciyuH'nv) i7(tipayi7fx'iVY\v 
 And. 1.2. Fff. & al. ^ l^ctvutjiv oAh h 7«) Comp. Bar. Cov. Hunt. M. Seid. Steph.i'. 
 Fff. Aretk. /Eth. Arab. Lat. Iren. Syr. i^xv/uidid-n oA« r jri Colinaei ed. Al. And. t. 
 Ex allit. ad c^t^aTTtv^yi. i^axj/xa^K h oAvt tj? 7W Er. And. 2. nefcio an L. Pet. 3. 3, 
 Sin. Steph. i^. Quafi terrat\\o\^ pnlFet adfcribi miraiunda Jequela. 
 
 4 T« S^xKovri') Comp. Al. And. Seid. Fff. &c. Areth. Media leftio , cum ea, 
 quse feqaitur, to (iwiov. unde alii acculativum ,alii dativuni bis pofuere. Vid. Gnom. 
 Tc; ^QaKorra Er. nefcio nn Steyh. ig-. % on iSccKi ) Al. And. Pet. 3. JEtk. Lat. in 
 mf. Reutl. Tnn. Prim/if. Ether. Syr. oq eJa)X5v Er. Lat. Dubium an Steph. z^. tu Si- 
 auK'jii Corny. Bar. Cov. Hunt. M. Pet. 1. Seid. Sin. Steph. n. Fff. Areth. tcU Som L. 
 % TYiv) Comp Al. And. Fff. & alii, unde omH^wfupplet Prim<\]im. ~- Er. Steph. edd. 
 *|] jjatj TT^c'jiy.v.KO-a: rS: 9m(? &)) — And. 2. Pet. 3. Syr. Gn^co fecurreute. ^ to On^iov") 
 Er. And. vel etiam Al. t« S»^''w Fff. &c. cum Aretha , vel etiani Seid. Adde 
 nominatim Steph. a. ta. n. vel potius a. n. 17. nam Steph, to. nuf |uam alibi ad Apo- 
 calypfin citatur : fed Steph. !<;■. v. gr. cap. III. i. 3. cum iis piopric codicibus coa- 
 gruit , (]ui hoc loco idem hibent,<)uod Steyh. a.' 11. &c. adeo(juc hoc edam loco 
 cum tot aliis codd. congrait line dubio Steph. i<r, Ccrte aut perbrevem tantummo- 
 do periocham habuit Steph. la, ex Apocalypfl i^ficut ex Matth. & ex loh., quod ob- 
 fcrvat Millius Prol. 1171.) aut plane pro ig irrcpfit /a. coll. Var. cap. XII. i. Et- 
 cnim Colinaeana Novi teflamenti editio in Adtis Epirtolifque permulta codicis 
 Steph. ta. vefligia , in Apocalypfl nullum habcr. Non pauca fphalraata Apocalypti- 
 cus Stephani marge liabct, ut omnes deprelicndent , qui vcl a ejus ad ipfiim ed. 
 Comp. Stcphano per a notatam exaniinaverint : minujue fcriptos codices ad Ap. 
 non nifi duus citat , in iis quoijuc locis , ubi textus , ad quern codices fuos con- 
 
 Z z z 2 f ;re- 
 
 / 
 
§48 V A R. A P. XLII. 
 
 ferebat , aperte mendofus erat. Igitur non nifi duos liabuit : unde etiam compeii- 
 diofo illo 71. quo Tiavra omnia exeniplaria fua in ceteris libris N. T. notat , in A- 
 pocalypfi abllinet. Quorfum hsec ? ue falfus numenis codicum ( video enim , co- 
 dici Stifh. i , de quo Var. c. XIX. 14. & codici liuic Stqih. la Apocalypfin tribui,) 
 introdiicatur cum detrimento reritatis. ^ >w tic) Com}). Al. And.L. M. I'et. 3. 
 ^th. Lat. hen. Si)r. (t/g) Er. Seid. vel etiam Pet. 2. cum Bar. Cov. Hunt. Sin. Fff, 
 Exallit. ad t/? pri^cedens. Vacat margo Stephani. mt quis habent Arab. Ticotu 
 Dionyfiiis Ccwthuf. nee non Ether. ^ SvvaTai ) Er. And. nel'cio an Sin. cum Al. Cov, 
 Pet. J. Iren. nee non Lat. {^uvctro^ ) Comp. Bar. Hunt. L. M. Pet. 3. Seid.Stepk.ii.t<r. 
 yff. Areth. Ex allit. ad ofj.oio<;. 
 
 5 AaASy ) AaAor Er. ^ /BXa.a(pnuiav) Conif. Bar, Cov. Hunt. L. M. Pet. 2. 
 Sin. Sttfk. li. Dionyfius Al. apud Eufebium , Areth. Lat. in Stepb. ed. & in ml". Cha- 
 ritiuo , Irenaeus , RnpertJts , nee non Ether, uti v. feq. /i/\aT(pyi/uiac Er. Lat. TilOu, 
 vel etiam Stefh. it. cum Fjf. lS>\ci(r<^Y]fjLcL Al. And. Pet. g. Oh fA-iyctAa. ^} Troina-a.i') 
 Er. And. Lut. Prima/. Syr. vel etiam L. Pet. 2. cum Al. Pet. $. ( ex v. 7.) nee nan 
 ^th. qui/z^-wa addit. 7ro?Kiuov '^oificrai Comj). Fff. & feptem alii , Areth, Arab. Copt. 
 Cajjiod. Ex V. 7. ( - ) Ar/nm. (cm Vicanus ex Vulgata addidit arnel , facere, led 
 alio genere Icriptrurs , ut folct in iis, quae addit vel ex Vulgata vel aliunde : ) Iren. 
 Primaf. in Ap. XIII. 18. nee non Dionyjius Ahxandrinm , ijui pro 7ioiy\7an fxrivat; 
 habet )ta» iJ^nvic, & Proffer, qui /o^w^wc^i lupplot. Hjec prilca , brevis , media, ger- 
 mana eit lettio : ut accufativus /xmcti; menjis refpondeat qu;i?llioni quam diu. Alii 
 fupplevcre TroinTai , plures ttoM/aov vror^o-ai. Vid. Gnom. ^ Suo ) >i^ Suo Al. Fff. 
 Iren. 
 
 6 fihaa(pw,uici,i> ) edd. mj]. Lat. in cod. Reutl. L'en. Picon. Sec. nee non Amlrof. 
 1. II de tide , c. 4. /SAajtpn^/ac Al. Lat. Ex v. g. ^ -- Kai ante t«c) Al. Bar. 
 Cov. Hunt. L. M. Sin. Vff. Pimiius aperte , Prima] . Syr. apud De Dieu. {ko.]) 
 edd. &c. Inn. 
 
 » x'xi iSo^ii ufque aW«0 ^ Al. And. in cod. Pal. & in coram. L. Pet. ^, 
 Iren. In anaphora. Hjcc poll j-S-io? 'iipplet Syr. Noh ita rclpondent verbis Dan. 
 VII.' 21. lixc verba , ut ex illis hue tradu^h vidcri debeant. ^ TrcAtuov Trctruai). 
 'noiiaai ttqMi^ov Comf, And. i. Fff.\ Primaf. Citius arreptum Trciy.o-ai ex v. g. 
 f] Kdl Aaoi' ) Al. And. i. Barb. 2. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. Stepk. re. 
 Fff. Areth. ^th. Arah. Lat. Inn. Syrus , etiam in polyglottis , ubi id ante kcis 
 dii/Ariv habet Syrus. ( ■- ) edd. nelcio an Pet. j. Steph, ;c. Ticon. cum M. 
 
 8 aCrov ) Al. And. i. Bar. Hunt. L. Pet. 2. Sin. Fff. Areth. unde turn habet 
 Iren. in mff. Primafms , Anjh. diierte , Haijmo , Rupcrtus. Nam fl aijro) legiffent, 
 Mw , fcil. befliam , potius haberent. (ai^Tfe) edd. &c. Ex allit. ad v. 7. fl w) 
 enjus habet Iren. Primaf. nee non Ticon. d Sin. fl uv « yiyQaTTTai ro ovo/ua) Me- 
 dia lcd\io plurali & iingulari numero conflat : ex qua alii bis lingularem , alii bis 
 pluralem tecerunt. hai 'y'r^^a.Tncti to ovowa aiJT« Al. ut li bclliai nomen eflet me. 
 ^] a ) 8Ti Sad. Sin. Fff. fl to ovoy.a) Comp. Al. And. 2. Fff. & otio alii, ^th. 
 Arab, Iren. Iiton. Primaf. Syr. (tb ovoyaai*) Er, And, l, Lat. hodie , vel etiam 
 
V A R. A P. XIII. 54^ 
 
 Pit. 3. cum Hunt. Sttfh. /?-. Ob i"v pluralc. ^ ra fit&X',a>) Comp. Al. An({ FIT. & 
 ofto aln. T>, ^,e/« £r. vel etiam Pet. 3. 5rf|^A. /c. cum Hunt. « t?c /wPcT - 
 Pnwif. 51 T« alterura ) Cowij-. ^/. ^waf. ^,/rf. yff. & feptem alii. L Er Nefcio 
 
 '^^^>r:f^;;?^lr'"^^ *'^^^'^^^-^ ^"''•"^- -.eo^W.; ^«af.z. 
 
 10 cLlyua>re7Javawdyu, ik) Er. Lat. Iren. Syr. vel ctiam Prf. 2. ^. ^f^^S ,, 
 
 M. 1. Ledtio media. Oxo) Corny. ^»i. -. A. M. Seid. Fff. vJa Ex v ?v/ 
 a,yji^?.'c^,ar uc And. in excg. h? ^n^. in mf. Bavar. Barvicmnui. Recun-ente 
 
 M C«,rA«/ Sxjr neque obcfl Zafmwx. Circumflexus in w piftus , vol ex allitei-; 
 tione ad ^» , vel quia a-yrcKXim non pro pra^fcnti agnitum Sit 
 
 II y.ct)uXi)'^yov ^tui. I. e\ comm. Prmajius , Rtmrtus IT -I '. ^ p 
 pruna , Lat. t^ dfriL Fff. ^ ^^ ' '^^'' "^- '' ^- '^'»'^- ^- ™aiiu 
 
 git. Le«io media , quam l.abet Si" n 3 J'. t'eV'Ir^^^^^^^^ 
 Altcro certe loco .7ro/e/ habet ^-f/i. Alteram vedici ]7par^n; T S^^^^y'^-^ ' ^'!*- 
 altera/... habet. i.ok,-^o.u Lat. in mi sXl . E7 ^'""'■'"' '^ 
 
 £;Afn«j. TTo/^r— TTo/er £r. ^«i. 7. vel etiim P. , V-,-^«/^^"w , nec non 
 
 cxceptionc mox indicanda YhLZ T JT- ''"' ^''^ ^«''- ^- L"'- & (cum 
 
 yoculam eadcm vocali tcrminatam , omifit ddnde p. n ) " ^'^"'^ ''^^'•^•'"^ '"^' 
 rtionem mutavit. ^ .<,,) cdd. &c. Ex v 'i-. ^ f !^ ''P^'"'^ ' "-^ "^^"^r"- 
 
 ^ pomt Pr,LM, exalia^;^tdt^^'^":,T £ "^/ 5'r ""f ^^^ "- ^-"'^!"^'^ 
 T. 14. U r^v ) T<Jv ^./v tof" A.^ ' ^^'FP'^y'"' , ^rethas. Ex alliteratione ad 
 
 . ^ r. toi. /^ ^ ^^,) Co«,y^ ^^^^ ^^ ^^>^^^^; 
 
550 V A R. A P. ^LiL. 
 
 alii, vel etiara Jreth.^ Syr. (iX^) Er. Hiffol. Lat. vel eriam Pet. j. cum At. L. 
 
 1] T«c ua.X'^'Q'^^ ^'^ t^no-i) x.al Vi^tiatv d.7ro t«? ^aXa-'^^c, Ste]pk. n, /$-. & fex alii, 
 Areth. xai -i^no-'cv aVo t«? 7j-Ah7«? t«? /xctXa^'i^cig Fff. 
 
 1 5 at/T<i) ) at7T)i y^/. ^ o »va^ T^viu/xa ) 'nviv/jia Si^voji Comp. Vff. plurefve , 
 Hifpol. ^ rjctKcu) Er. Lat. in mf. Col. &c. (/Vat) y^nii. Gov. Mth. Mug. Le6lio 
 media. Vtroque modo , And. 3. xai ha. Comp. Lat. Ex alliteratione ad 9»^iH koI 
 fubfequens. % 'iva, k'x] XaMavi » eixcov rH &»^i«) -- Fff. Arab. Syr. extra Poly- 
 glotta. Recurrente 9m^;;^. % tto/mo-ji) Er. &c. Ex allit. ad AaA«T>i (7ro/«Vy) 
 rff. plurelVe. Vtrumque Hijpjoulytus. Trotoi Comp. Ex v. 16. Nil horum uou lia- 
 bent Latini. ^ curat dv julyi Tr^oTuvvno-axri ) t«c /^m 7r^0T«,vvivTa(; Comp. ^ ax «») 
 idv pLYi Al. And. 2. Fff. Hippo!. ^ tw eixoya) tm ei'xow Cowp. ^*ir/». ^. f^ff. & 
 alii , Hippol. Ex pi'sced. ^ ica ante oaoi ) y^/. ^?iiJ^. Hippol. cod. plurimi , Lat. 
 .^i^r. •- And. 2. Fff. unde ante aTroKTav^ccji id inlerunt «i(if. & Etktrius. & pro 
 flfVoxTai'3'a)V/ j d7iox,Ta,v^mctj habet iJ. 
 
 16 Suaiv^ Comp. AL And. i. L. M. Pet. 3. Sdd. Ticon. ed. Amorbach. nee non 
 Syr. Leftio media. {Sacryi) Er. Hippol. Ether, neicio an Sm. ^aa-axriv Bar. Gov. 
 Hunt. fit. 3. Steph. a. 1^. Fff. Smju^iv And. 2. Areth. Pro hx Smcrtv duroTt; , ha- 
 hen eft in L»t. Pro 'Troi&t ha, Suiaiv fetrnt dari ell apud Irenamm. ^ xd^cty/xa. ) 
 Er. And. Hippol. vel etiara Pet. 3. cum Al. Lat. Syr. ( ;taga'7/waTa ) Comp. Seid. Fff. 
 & novem ceteri , Areth. ^ uutSv prius ) ^ Lat. multi. ^ ^' ) >tat Pet, 3. Iren. 
 Haymo , Mog. vel etiani Arab. Ticon. ^ to /^it&j-jtoi' ) Al. Bnr. Gov. Hunt. L. Pet. 3. 
 Sin. Vff. Iren. Hippol. Areth. Ticon. (^tcov fA.iTcoTruf') idd. And. ike. Lat. 
 
 17 ha. ) And. i. Bnr. plurefve , Hippolytiis , Lat. in mf. Reutl. Jrenaeus , Pri- 
 mafius , Anjb. Apring. Ether. Angl. Cept. Syr. Arab, koa ha, edd. &c. Vid. Gnom. 
 ^ ^vvYiTdi ) SvvaTai.t Er. Steph. ed. I. 2. And. Fjf. ^ -^ " ante to oco^ca ) Al.And. 
 Barb. .5. Cov. Hunt. L. M. Pet. 2. 3. Seid. Fff. Hippolytus duobus locis , Lat. in mf. 
 Colonienfi. unde t« ovouotTOf (pro to oVo^fa) And. 1. Lat. in mil. & apud Caraera-- 
 rium , Irenaeus , Primafius , Beda , Syr. Ex leq. Etiam to oio//a - Barb. i.{y\') 
 edd. vel etiam Sin. cxxxa Bar. Primafius alio loco. Vacat margo Stephani. £j'habeut 
 Lat. aliqui. , 
 
 18 -- Tov ante i£v) Comp. £f? aliae ed. , Al. And. Cov. Seid. codd. al. Hippol. rh 
 Er. Sttph.edd. ^ v5v) a? Fff. ^ za]) -Bar. Cov. Hunt. L. Sin. Steph. ^ re. /s". 
 Fff. nee non Ticon. Ex alliteratione ad kh 6 prscedens. ^ ante d^i^fxot; ) ^ 
 And. 2. ^ avrQ ) ctvrav Fff. o-vtS kiv Comp. And. M. Hippol. Lat. aliqui. ^ (;t?^') 
 plerique. il/fg-' editio non una. Sphalma. ^ i^a.^oa-ia) Erafim Sckmidii editio, ejul- 
 demque & Bezae & Flacii verflo , And. Gov. Vff. plurefve , quorum a nota x^^ dif 
 ferentiam collarores notare lupervacaneum , ut arbitror , duxerunt. nam ipfe Mil- 
 Hus extreme demum laboris fui tempore Covelianum codicem pro leftione hac al- 
 legavir. i'^a.Koatoi Al. Lat. Irm. Comp. Erafmi Sckmidii concordant! se. Arins Mon- 
 tanns , Comphitenjium exemplo ; qucmadmodum Complutenfes , Vulgati audtoritate : 
 
 nam in ml". Grseco , Seiddiani gemello , alias ab illis adliibito , x^-i^ ^"'^^ » ^^ ^^^' 
 
 deliani 
 
V A R. A ?. XIIT. 551 
 
 dclian'Kodicis excerptis , qusc mihi arnica itnpcrtiit nianus , apparet. Multa nu- 
 meralid marculiiia fuiic in LXX int. idqiie videtur imitatuselTe libiarius perantiquus. 
 Vid. Gnom. ^ i^rxorra ) / ( id cfl , <Jfxa, ) Ptt. 2 , quem codiceni f^epc Latinizi- 
 re , alio loco oftencttnius. Irmatus : Ev -rrao-i to.q (T7i>i^aiOK, Ka) d^x^'o"^ dvTi- 
 y^a^ioii XT/. In omnibus frthaiijjimis (inquit, ) £5' vtttribus fcrifturis numtr& hoe 
 fofno , £ff uftimoniiwi yerhilenUhus iis, qui facit ad faciem loanntm viderunt , ^ ratio- 
 nt doctnte niis^ quiiniflin numerus nominis bejHae x-clto, rw tuv i?^mo)v i|/»!(pov fecundum 
 Gratcorum ccmfutationftn , ytr literas quae in to funt , fixcentos habebit , ^ fexaginta ^ 
 
 fix, ignoro quomodo irrnvtrunt quidmnjtqumtts Hiotifmum, koa rh iu;jov >^^6t«- 
 
 var ci^l^|J.iv tk ovofjiarcc , v \li>^i7/u.a v(fHAOV'Ttc , x,xi avrt t&v i^ SiK-iSco? fxiav §1- 
 xaSa 0ii^ifA.tvci ^vojf , ^ niediutii frujlrantes numerum ncminis , quinqitagintj nnmeros 
 deducentes , rro fix decadis imam dectidem volenies tfft. Hoc autem arhitror frrifitorum 
 ftccatHtn ftiifje , ut fokt fieri , quouiam ^ jper literas nmntri fonuntur , facik liternm 
 Grahsm , quae fexaginta nunciat numerum , in jeta Graecorum liternm expinfam. 1. V. 
 cap. XXX. Sutlicient hscc ad linceraHi leftionem aircrcndam : ( quam linbct eriain 
 liconius ; quanivis apud luiDc quoque , fi exemplaria intcv fe conferas , deprehcu- 
 furus lis , libraries e i, fccillc /• ) phires vcro funt urilitares , ex Irensi verbis 
 liaisricndie. Quinqiiagcnarium nuiiiennn , de fexagenario i'ubtra(fbim perperam, 
 Ircnseus primuin ad Latinorura rationcs cxplicat , & ex numero DCLXFI fumit 
 medium LX , aitqiie, L { huic enim zquipollct N Graccnm , per fe in numero be- 
 flis non obvium , ) excidilFc , & X renianliire. delude id ipfum ad Grscorum ca- 
 ptum rcferens , tannindem cllb docet, ac fi <]uis pro f ( nam etiam Graces pro nii- 
 Meris literas porcre ) < ponerct. Itaque Irensus , quanquam Gra:ce fcriberet, ta- 
 men , Roms verfatus, & Ronianos potiliimum contra hsrefes niuniens, Latinum libi 
 potius le(Jt:orem , quam Grsecum, propofuit. nam quuni toties Gratcorum conifiutatio- 
 tum , Gratcoriim literas mcmorat , apcrtc de Grscis ad alios , Latinos ncmpe, ver- 
 ba facit. (iuse cum ita fnit , vcrifimillimuni fit , hcnseum libros fuos non ipfum 
 quidcm tranftulille , ut fufpicatur Boifuetus ad Apoc. p. 206. fed, cum Grsce fcri- 
 beret , ea tanicn fcripfiire mentc , ut e vcltigio Latinc per alios redderentur : & 
 revera Latine mox redditos elFc , fupra vidimus. Ccrte Latina Apocalypfeos quo- 
 que interpretaiio , quse in aliis exemplaribus liabcbat DCLXV 1 (unde Anfber- 
 ti anagramma DIC LFX,) in aliis 7) C A' /^/, jam tum labcm aliquam contra- 
 xerat , & aliquanto ante concinuata fuerat. Ucnique fumma ilia Ircnisi vel Grsci 
 \el Latini limilitudo cum interpretationc N. T. Latina , non magis ex eo ma^a- 
 vilTc cognolcitur , quod intcrprcs Ircnaci Latinam vcrlioncm N. T. fequeretur 
 quam quod ipfe Irenxus non folum Grseca , fed cfiam Latina exemplaria N. T^ 
 idhibuillet. vide Var. 1 Cor. XI. 10. Eph. IV. ly. i Tim. I. 4. *([ tc) xai i^ 
 Jnd. I. fed , tres , liabet Lat. in mf. Cvlvn. id eft , III pro ^7. fre(]i]enfi notula- 
 rum 7/& ^permutatione. licut apud TertuUianum , quum Chnfivsanno JiberiiXfl 
 tlarific0tus ac Filius Dei in baptifmo declaratus dicitur , illud XII pro Jf/^irrcplit: 
 &apud Plniura Xll pro XV irreplit. (vid. Calvil. A. M. 4021.) & m vcxatilji- 
 Bio Hilloriae Tripartitae loco , lib. iX. c. 38. pro fix , tres pufuere librani , quos 
 aotat loan. Garetius in prxi. opcrura Cdiiiodorii. Sic ouuits literulit nuinerales-, 
 
 quas 
 
ggi V A R. A P. XIV. 
 
 qiias (uti c. VII. 4 T^qq* XIV. 20. & alibi nonnunquam , ) hoc loco pro fixtintis ^ 
 l>To fixag-iuta , -pvo fex , adhibuere librarii , plunbus obnoxiae fuerunt erroribus: 
 quo raagis exiflimare licet , hunc beftiae nou minus , quam q^teros numeros , He- 
 braici tcxtus exeiiiplo , lohannem plenis vocabulorum numeralium literis ac lylla- 
 bis perfcripiille. Eoque magis exilliinamus liodie flc eiFe exprimendos , quia mul- 
 tiiiotas iici\, ^/S , g^()' X.T/. minus expedite legunt ac pronuuciant : qu<c tamen in- 
 ter loliamiis & Irenaei tempora in textum inferri coeptse funt. 
 
 CAP. XIV. 
 
 1 to") Al.Barh. 2. Cov. Hunt. Pet. 2. Fff Orig. Sijr. ( - ) fdd. Sec. Ex cap, 
 V. 6. & quia poft /J'y rare in Ap. articulus locum habet. ^ £5"«e) y^nd. i. Pet. 3. 
 plureive , Grig. Methodius. i<^oq Al. Vtrovis modo , Er. i^yiak Conip. &c. Ex 
 cap. V. 6. 1) indTov) d^i^fxcQ praemittitur in Barb. 2. Bar. Cov. Hunt. SeJd. Vff. 
 Areth. Arab. Syr. ^ to bvoua avrS »^) Conip. Al. And. Bar. Cov. Hunt. L. M. 
 Pet. 2. 3. Scid Sin. Steph. n. Fff. Orig. copiofe, Methodius^ Artthas, Cyprian ^ Tt- 
 con. Hieron, Primaf. Cajfwd. Mth. Arab. Armen. Cop. Lat. Syr. Lettio indubie 
 vera Medo. Adde Peganium , Wolfium , Gerhardum. ( ^ ) Er. ed. 1 in Gr. & 
 ejufdem edd. feq. in Gr. & Lat. & inde alii. Apertuni erratum : recurrente eodem 
 vocabulo. Vni codici Remhliniano defiiit to 6Vo//a dvrou k^ , quanquam non vide- 
 tur defuilFe antiquiori codici , ex quo ille defcriptus erat. Nam pro lubfequentc 
 participio yiy^a/x/xivov Erafmus in ed. I. 2. 3 pofuit >tai6fjiivov. Vide infra P. IV. n. 
 VIII. § 83. Quiefcit Steph.ti^ hoc toto capite, excepto veriu 18.* ^ ts^ to ovo- 
 fj.a) >w yff- H yiy^cLfj-iMvov^ TO yiy(>afu,uiro:' Al, Kcciofxivcv Er, ed.i.3.3. Alius 
 in margine, puto, tenuiter notarat omilTum illud, >!aii ovoi^cf inde alius ;ta/o/M«i'ot' le- 
 git , & hie fubitituit. licut mox verfu 6 ad tovq xadyifAivovi; idem Reuchlinianus liber 
 gloffam marginis tgvq zcLTODcouvraQ ex aliis locis propinabat. Vid. Gnom. 
 
 2 K^ medium) ^ Pet. 3. ^ k?) r (puvvi w yix-aact mc,^ Cotnp. Al. P^ff. & odto 
 alii, Orig. Areth. Arab. Cop. Lat, Primaf. Syr. nee non Methodius, cpovm mHrra Er. 
 nefcio an Stefh. i<f. Innocentius III. cum Pet. 3. cpavtjq maaa. And. 2. (pomv yiKacrct. 
 aq And, J. Hiatus eft in Seid. 
 
 3 - cJ?) Conif. And. 2. Bar. Cov. Hunt. L. M. Pet, 2, Fff. Grig. Methodius, 
 Areth. Mth, Arab. Hieron. Primaf. Cajfiod. Purvaeus. (ac;) Er. And. 1. Lat. hodie : 
 nefcio an Pet, 3, Sin, Stefh. n. ig-. cum Al. Hiat Seioi. Ex v. 2. Editionem meam 
 
 ' cum Comfliitenfir, non cum Graeco — Anglica, diilinftius a JVolfi'o, quam a typothe- 
 ta fociatam, le6lor velim obfervet. •([ d^yiv }tsi,mv)_>iaivyiv w^m Method, Primaf, 
 ^ Q^ovn) <s4 t5 a^i//« addit ^th. ^ ym) ctiyvTrTu addity^itL 
 
 4 «Toi dcriv) edd. &c. Lat. Tertnll. Cyprian. ( - ) Al.^^th. Lat, in nif. Pi61:u- 
 rato, qui tamen vmjlixn funt qui reddit mte fequuntur. ^ iToiol) Er. Al. And, /. 
 Grig. Lat. unde prsecedentibus hoc anne6tit Hervagii editio. 8to< eiiiv oi Comp. &c. 
 lat, in ml". Schelh. Cyprian. Ticon, homil. 16. Primaf Ex anteced. H dv) ycciy dv 
 Cvmp. iu7 Fff. 1i <,7rayyi) C-Trdyet Al. Fff- U i^yo^a.&ma.v) Er. And, Arm, Ctft. 
 
 L»t. 
 
V A R. A P. XIV. 553 
 
 '£»t. vel etiam Ptt. 3. Sttfh. ic. cum y4l. vtto ivuh pracmittunt Comf. Vff. & novera 
 alii", Artx^u Arab. Syr. laterpretameiituin. ^ aTragX*') aVaig>:n? Fff. Primnf. vel 
 etiam /Eth. Arab. 
 
 § •! iv^oc) Comf. AU And. 2. Bar. Cov. Dionjj/imus, Hunt. L. M. Pet. a. Seid. 
 Sin. Supli. I-. Fff. fhig. Arnh. j¥,th. Arabics, Cojtt. Lat. Huron. Syr. (<JoAo:) Er. 
 And. I. ncfcio an Seid. Strfh. / . cum Pet. 3. Ex 1 Pcrr. II. 22. Vid. Gnom. f^ ycti>) 
 tdd.&c. Sic V. 4. ( - ) Al. Ptt. 2 an ^. Lat.\\\m^. Anfbirtus^ Rupertus, Mog. 
 AJHe Hitronymum & Primifmm, qui ^ lupplcnt. ^ ~- ivoo-^iov tS Si^iva t« G6'<) 
 Comfi. Al. And. Bar. Cov. Hunt. L. M. in. 2. 3. Seid. Sin. Fff. Aruh. y^th. Arab. 
 Copt. Lat. (in luarginc Hentenii, in mf. S. Anrlreae, apud loan. De la Hiye; nee 
 tangit Jiconius, Primafius , Anfb. Haymo , Antoninus : ) Syr. Vacat margo Ste- 
 phaui. { -.coTiov ry, Hqcv th (jik) Hoc addidere dcniuni Latini recenriores , (]iios, 
 ut alibi, ita Inc, cmw Erafmo, nefcio quam pridcm, Armmius, fequitur. Hieroni^- 
 mum non legiffe, patct ex T. I. f. 21. 47. nam bis citat, Hi funt primitiae Dei £^ 
 Agni^ f^fimmaculn: non addit, ante thronum Dei ^ quod vel maxinie i;/V^?;/7(3i7V ex- 
 cellentiam amplificaret. Non ofparet, inquit Wolfms, qnomodo alicui in mensem vetii- 
 rtfietuerit, phrafi antecedenti, Siucouoi yd^ iicri^ quae per fi fntis inte/li2;itur, explican' 
 di cnufahaec juurere., inprimis mm '■■m-ntov th ^^ivn v. 3 antecelferit. Gumque praHeria, 
 tadtm haec phrafis loanni admodum fit familiaris , verifimtlius efi, earn hoc quoque loco ab 
 ififo ej)i profeHau. Rcip. ipfe parallelifmus talia additamenta, ex parallelilino nata, 
 redarguir. Malta, {]uai per fe fatis intelliguntur, tanien interpretamentis declarari 
 folcnt, ut apud Latinos vol GlolFa iiuerlinearis dcmonllrat. tiuanq^uam hoc quidem 
 loco alienum cfl: intei^n-ctaincnrum. nam liarum primitiarum defcnptio fuaviter eft 
 figurata, inftar cantici : atque ita duo hxc incila qucndani quafi rhythmum liabciM:, 
 7ra(5-56V'o< ya^ ii<nv' uy^Mooi ti^U' ubi in pollcrius incifum particula 7^^ ex prjeceden- 
 ti propagata videtur. Porro , vir^nes funt, qua Agnum feipiuntur : diuwfj.01 funt, 
 non qua coram throno Dei funt, fed, qua cmti funt, primitix, Deo ^ Agno. Quid 
 multa? claufulam, auiethronum Dei, hoc loco nemo in Graecia, Alia, Syria, Afri- 
 ca legit: ncque dubito Italiam Armcniamque anti(]uam addcre. Non habucre illi c- 
 ditioncs hodic obvias: gcnuinani Icdtioncm habucre. Aptius ad fymmetriam hujus 
 cl<igii fuerat, coram Deo fjf Agna. 
 
 6 r2/-j\o\') Conif. /ind. r. vel etiam M. cum AL Lat. Cyprian. Ticon. Ca(fiod. 
 Syr. C -~ ) Er. ed. i. 2. 3. And. 2. Barb. 3. Barocc. Cov. Dionyfumus , Hunt. L. 
 Ptt. 3. 3.^Seid. Sin. Fff. Orig. Areth. Arab. Facile omilliim ante nonien liiniliter 
 fonaiis, a.yy Xy.' Vacat margo Stcphani. 9\ dyyiXov) yirov Bar. Ex rap. VIII, 13. 
 ^ TTiTMvov) Comp. Al. And. Barb. 3. Hunt. L. M. Pet. 2. Fff. Orig. ttitm'- 
 /Mvov Er. &c. % f/.t'fxFavn/xxTi') uiju^aniixctxt Er. ed. 1.2. And. I. ^ XuctyyiXi- 
 acLi ) ivayyiAiTci-ba.: Comp. M. Orig. iQXo/Mvov ivct,-)yiXtja.'^'^a.i And. i. ^ ( i-rr) ) 
 Al. Orig. & Lat. olim. nam stti th? x.x9nMfi'«c, It) mox ante tyiq recurrcntc, omir- 
 tunt Cyprianas, Julius Firmicus M.Hermis., vel etiam Cafjiodorus. ^ thc, xa9>»M«r«0 
 Comp. And. 2. Fff. &povem cetcri, Orig. Areth. Lat. I'rnmf. t«? kxtoikhvto,': Er. 
 And. I. Ttcon. vel etiam i. Steyh. /?-. cum Al. & con)un(^tim t«c }caQ>uxivnc r^l 
 KctToiKuvraQ Er.ed. i.S.3. Vid. ilmm. ^ n^] i-ri] per liabet CijprianusMixnmijFrim^ifiiis., 
 
 A a a a /w/^ 
 
S54 
 
 V A R. A P. XiV. 
 
 lutius Fimicus. H tTT/ alterum) Comp. Ai. And. a. f§, & novem alii, Ori^. Lot, 
 Qjprian. Prm»f. Syr. ( '^ ) Er. And. i. nefcio an Sufh. t^. cum Pet. 3. 
 
 7 ?<iym) Comp. At. And. Sad. Fff. & novem ceteri, Anth. Lat. Ticon. A'eyov- 
 Ta Er. nefcio an Steph. /g-. Cyprian. Primaf. Purmms. ^ k ) — Al. ncicio an Lot. 
 ^ (^lO^nQn'Ti ) potiaj' addunt Cyprian. Prininf. lulius Firmicuf. Ek Matth. X. 28. 
 HI Siov ) tdd. Al. And. vel etiam Stiph. 1^. aim /^«wt. Af. Pet. 5. Cyprim. Ticoti-ivSy 
 Primaf. Cajfwd. Purvaeus, Mog. Syr. {y.[j(^iov) Barb. 2. Seid. Fff. &. lex alii, Anth. 
 Arab. Lat. £x Pfalm. XXXIV. cj. Vtvnmque Bieronymus , Prmajius. ^ tm Trooi- 
 ffctvTi ) oLVTCf) T<B 7101^(7 cLVTt Vff, Tov TTOfAJcLVTa Grig. avTov Tov Trotmciv'Tct And. /. 
 Barb. 3. Bar. Hunt. L. Pet. 2. Sin. Artth. nefcio an Lat. Syr. % kp poft 7tv) 
 
 - M.th. Arab. Lat. multi, Cov. ^ tm ante Qa^ajaa.') Comp. And. pff. cod. inx>I- 
 ti, Orig. ^ Er. Steph. edd. mare ^ omnia quae in tis /tint legit Cijprianus, & (ex 
 Cypriano foitalFe ) Lat. cod. aliqui. 
 
 8 SiUTt^oc') Comp. Al. And. 2. Bar. Cov. Hunt. M. Sin. Steph. n. Areth. Arab. 
 Primaf. Syr. & (ante a-^yiMc) And. i. Pit. 2 coliato FcUo, Seid. Vff. ( •>• ) Er, 
 nefcio an L. Steph. /?-. cum Pet. j. Lat. Ticon. Facile eiiim fei-undus ante fecutns e\- 
 cidit. fecundus , non ^ alius , elt apud Caffivdorum. 1| (' — i7l■ia■^v ) Bar. Cov. L. 
 Pet. 2. Sin. Fff. jEth. Arab. Semel, pollea bis, liabet Ticonius. ^ «) Comp. At, 
 And. Dionvjfianus , Fjf. & novem alii , Mth. Arab. Copt. Lat. llcon. Primaf. Syr. 
 {in TTo'A't; m) Er. Hay mo, Purvaeus : nefcio an Siiph. if. cum Hunt. Ex cap. XV HI. 
 Vid. Gnor/i. ^ U) Comp. Bar. Cov. L. M. Pet. 2. Seid. Sttph. tu Vg. Primafius; 
 credo, etrs^m Barb. 3 •> quippeubi, port -i.iiirci Jjf addiuii", aiicoqne f;£ ti? ;£.ta. prae- 
 cedentibus jungitur. Le(5iio media, ut prsefigit Copt. ( m ) praefigit Al. Lat. Syr. (ot() 
 ^vxfigk Er. And. nefcio anSin. Steph. t<^. cnm Hunt. Pet. 5. Purvaeus. Excap. XVIII. 3. 
 ^ — t£ SvjUH ) Er. ed. i. 2. 3. And. i in textu , Lat. in mfi Schelh. Ticonius y 
 Primajjus in conim. Paucorum teftium li$c Icftio elt, antiquorum tamen, ex Graecis 
 & Latinis, ad quos Cajfwdoriiis accedit. Quia in lis locis, ubi de ira Bei agitur, » 
 hvoc, t5 (jv/uH dici folet, ideo hie & c. XVIII. 3, ubi de fornicatione Babylonis agi- 
 tur, item oivoq rS Qv/j.'h a libvariis cfl: inve(!tus. Atqui in locis de ira Dei, conftans 
 eft let^tio: in utroque loco de fornicatione Babylonis, variat. Breviorcm leftioncm 
 utroque loco, qui de fornicatione ilia agit , aeque probo: fed c. XIV. 8. in textu 
 cam dedi, Erafmi atque adeo Lutheri fretus exemplo : & c. XVIII. 3 in margine earn 
 pnetuli, fflodeitiae caufa. Itaque fuperfedemus labore illo, (juo noninilti vocabulo 
 Hvp.oc, fignificationeni aeflus conficere conantur. Sspe ira Dei, fsepe mtretricia imyu- 
 ritus, fub fchemate potiis dcfcribitur. Inillopotu, non ki hoc, adhibetur vocabu- 
 lum tS (jvu-S. (t5 SvfjiS) Comp. &c. Arm. Copt, ncc non And. in ccmm. Confer. Var. 
 Ap. XVIII. 3. ^ TfiTTortxi) Tti-riTciMti Copt. Friitiaf. ^Ta) Comp. Al. And. Barb. 2. 
 Bar. Cov. M. Pet. 2. 3. Fff. - Er. Steph. edd. Poft Trdvra , Ta facile omilliim. 
 
 9 aMoc ayyiMc rpiToc) Comp. Al. And. Bar, Cov. M. Pet, 2. Seid. Sin. Steph. t. 
 Fff. Arab. Lat. in nif. Schelii. Sijr. unde a>^og a-yjiAoc L. vel etiam Pet. 3. & 
 migelus tertius habet Lett, in mf. Colon. Hayme , nee non Rupirtus. Facile alius an- 
 te angehs excidic. (t^;(to{ a^^sAej ) Er* uel'cio aa Steph, 1^. cum Hunt. Lat. % ( av- 
 
 * TO)) 
 
V A R. A P. XIV. 55S 
 
 *n5) yf/. Pi-huif. Librarius pvopcrans tcceHit ad illud apud Evangeliflas perfrequens, 
 ftnuelhitur turn. ^ (ts ^t^^iov ■7ri)oTKVvti) Stefh. ed6, 7r^o7x.vvi? 'vb ^ti^iov Cvmf. And. 
 yg. plurcfvc. Ob THv f/x-Dva , in acciifativo, t« S>i(.Ja) TrpoTjtwir Er. ed. i. a. 3. 
 Ab KtafmoDitivum recepit textus noftcr: a pluribus, ordincm verborum, quippe 
 quern etiam Lat. Syr, liabent. Periocliae liujus exegefin Andrm, his verbis orlus, 
 Jl Tit; rro nitr^ioouivcf) avriXQi^co ottcx-v^tw , vcrbuin ita vaiiavit, ut cafum nomi- 
 njs retineret. ^ (to 9n(>ior) to QwT/a^M^/oi' Al, Phantafia librarii ad Ap. XI. 1 
 relapfa. ^ rrv ux.6va) tm ukovi Vff. FortalFe ex compenfatione, ut innucfet, au- 
 tea fcribendum fuifle tw flu'iw. ^ Xa(?*7'^a) t° y^a.^ar^iz-rt Bcub. i. Vcl librarius 
 vcl collator iiicidit in verfum 11. ^ nw X^'^a.) '^"^ yj'^°'^ ^^^- ^ '^^ comiii. L»t. 
 
 10 T« xsxs^ix<T/W8»« ajL^drn') mixto mtro babiiit olim Lat. & liabent Anfb. Haymo. 
 undo mixto folum liabent Cyprianus., Primajius: vehjuia pofl: mixtOymtro facile omiilt li- 
 brarius ; vel quia trurum pro limplici fynonymo vini habuit. % Ktx.-(^xTuiVH ) niKitia/xivn 
 Pit. J. Er. aunot. ^ tc tw -Trorvi^ia) ik t£ ttothqih Al. f^ff. Ex allit. ad >x tk prae- 
 cedexiS. 51 ''"*'? "^l^'"? ^ ''"'''' 9(7'''' -^^^ ^ /3aTar*0«a"«Ta^) Saa-ctvird-y^ovrcu Al. Sit^. L. 
 ^ ( - ay.'w) ^'' ^^A- f^off- ^«t' in mf. Charitino, vel etiam cod. antiquilfimus, 
 ex quo deicriptus eft Capnioucus. nam pro tuv dylcov ayyiAcov, wyyiXwy rcbv dyicif 
 Er. cum Lat. 
 
 11 cfOrftJi' ) ctuTh Cov. Vff. Anth. Vtnnnque Ruperlus. ^ x^c^vetQ alcevuv") 
 Pieraque monumenta, etiam Armen. ex formula frequcntiilima, ex qua etiam aa>ir 
 addit Pit, 3. {ximva. aimcav) Er. Stejph. td. i. 2. And. in textu & in comm. Leftio 
 ftudiofiflimam indaqinem defiderans. Magna in liifcc locutionibus eft opportunitas 
 articuli Grsci vel adliibiti vel pr^termilli. Conf. Var. Ap. XIX. 3. XX. 10. ik 
 -reAoc Coft. ^ diccdxixei poll obiavm') Comf. Al. And. plurefve, Lat. in mlT. Cyp'i- 
 anus. lulius Tirmitus Mnternus, Anfbtrt. Syr. dvet(ia,'na poll uvt^y Er. Stefh. cdd. 
 Eodcm apud Fcllum loco unus ex Peiavianis dicitur ara/2an'« omittere; fed foitairc 
 collator id tribus poft verbis politum non animadvertit. % t« Bk^w) Er. td. i. a. 
 iterum. (. to ^n^^icv) Conif. Er. (d. j ^ feq. And. f^g. &c. •j] tw eiKovct) t« oiKou 
 yff. iterum. ^ to ante xd^'^y-^.a) — Er. And. i manu prima. ^ "uh fi ufq. aw- 
 tk) -~ Syr. 
 
 12 «) Erafmi Schmidii td. Al. And. Cov. Hunt. M. Sdd. Vff. plurefve. - tdd. 
 yrjmat. ^ ^ wh) AL Barb. 2. Bar. Hunt L. Pet. 2. Siid. Sin. Arnh. Cftrallm 
 margo (quan(iuam is prius o^St notat:) ^th. Lat. Syr. vcl etiam Arab. & And. ia 
 cxegefl. ("^0. «'^''-» Andriat textus , vcl etiam Pet. 3. cum Cov. M. Vff. Vacat 
 margo Stcphani. ^ tb fii^) - Er. id. 1.2.3. And. 2. unde *;mj fupplet ZaJ. mf. 
 Char. ^ 
 
 13 fxoi') tdi. And. Lat. plcrique, Primnf. Caffiod. ncfcio an Pet. & Steph. hini cum 
 M.{ ^ ) Al. Bar. Cov. Hunt. L. Sin. Vff. Areth. ^ih. Arab. Lat. in m(f. Anfb. 
 Haymoy Syr. ^ xi/piw) Bia /Eth. Syr. ^ d-^rd^Tt) Prxcedentibus hoc anncftunt 
 Er. & ninltaecdd., And. (quanquam commentarius hoc non attingit,) Arnh. Syr. 
 Seqiientibus, Corny. Vff. Lat. Yrmaf. Anfb. Hnjmo, alii. Accedit Fetrus riclieref- 
 ku m opufc. Theol. p. 341. & alii , quos citat I'fiffius in dilT. de hoc loco , pag. 4. 5. 
 
 A a a a 2 neque 
 
5S6 V A R. A P. XIV. 
 
 neqiie abliorret Mardius in li. 1. Vid. Gmow. ^ va} Xiyu') Er. And. vcl ctiani 
 itt. J. Siffh. /c, cum At. Cov. Syr. My'-i w Comp. , Graeciim vetufiius exem'^ilar apud 
 Franc. Lambcrtum in comm. ad h. 1. ubi tainen ipfa editio Comp. immitur ; Bar. 
 Hunt. L. M. let. 2. Seid. Sin. Stejik. i'-. Falla. {Xry-i) /^#. plurelVe , Armm. Cop. 
 f f ?»w/«J' in fummario. Lertio media, 'ou , ut glolTa voculse aTrd^n , vol, ut alii 
 legunt , a-Tflf^T/ , ex margine in textum vel ante ^575/ vcl poil A^yu ellillata, 
 peiinde uti ad a nwdo additur jam lynonymon in Lat. uti Gal. I. 6 fie tnm. quan- 
 quam , pro jam , jam etiam habet AugiijUnus ; iblum (.tiarn , prseter alios Frimafius 
 in conim. Poflis eriam dicere , librariuni a liquida y in ro/ ad liquidam A in Xtyit 
 traniiliilTe , & loti a nonniiUis poll Xyu repofitum elle ut genuinum. Sine hac 
 vocula eonftat fenfus. Vid. infra P. IV. § 116. 118. % ctvan^ava-avroyi^ dva.-^it\j- 
 ffo Tcu Er. Fff. :'v%'7rKmo\"ra^ Al. ^1 §\) zdd. &c. - Cop. Le6lio media. (72,') Al. 
 Lat. Syr. unde warn folwn habet Armen. ^ avTuv)-~- Er. ed. /. 2. j. vel etiam 
 Pet. 3. Facile omilfum ante axoXaSfii. 
 
 14 { zad-riuivov ouoto':) A!. Bar. Hunt. L. Seid. Sin. Tet. 2. Areth. Lnt. qui id- 
 circo vfjpeAn MvKvi nuhim candidum reddit , eodem cafu ; quanquam nuhes Candida 
 eit apiid Gregvrium , Anfb. & Hmjmontm. Media ledtio, calus nrilcet: (neque ob- 
 llat hie ix^'>v iubfequens ; coll. I'upra Fundam. Crif. Apoc. § V. & not. ad c. IV. 4. 
 VII. 9. XII 1. 3. ) Communes conltrudlionis regulas nemo ignorat : fed non teme- 
 re tot locis in tarn paradoxa fermonis figura codices optimi conveniunf. Gluse Im- 
 jus generis funt , ab iis uti me, pod longam confidcrationem , non facile recclfu- 
 rum puto , lie ea nemini obtrudo. Scnlus in omues partes idem manet. "^ Ctu ) 
 Cilv Al. Bar. Hunt. L, Seid. Sin. Ex allireratione. i/;oc Er. ed. i. Ex eadem caufa. 
 ^ 0|W. vt<2 ) filium exltat apud Ticon. nee non apud Mth. ^ 'iXc^^ ) iXovra Seid. 
 Ob za^iiiL'-ivov ofy-oiov Ciov. ^ tm? zi(paA>ic;) t/iv Ktp^Am Al. Sin. vel etiam Primaf. 
 
 15 (riXBi z^at^cov) venit in'ockmmis habet Primaf. Nee plane abhorret Al. qui 
 voculas i-x, T8 van poll xQ c <^'' habet. ^ vai ) «^^:'f< And. Cov. Pet. ^. f^ff. Arab. 
 ^ C^co'.il iMydXyC) Conif. And. Fff. plurcfve , I-iCtt. /niyaXri tm (^ov>) & ij.i'y:iXt\ (puvi^ 
 Er. Stepk. edd. ^ 7i'i/j.'^ov ufque ytQ ) — St/r. % KA^iv ) Comp. Al. And. 3. 
 Bar. Hunt. L. M. Pet. 2. Seid. Sin. Stefh. n. Areth. yEth. Arab. Lat. A^4 o-« And. i. 
 Ex alliteratione ad a-^ praecedens. ("macts co; ; Er. nefcio an Stefh. ic. cum Cov. 
 Pet. 5. Fff. ^ -- T« ante Ui^ioai ) Er. ed. i. 2. 3. AL And. Bar. Seid. Fff. & 
 alii. tQ Comp. &c. 
 
 16 Tm- vipiXr.i) TYiq v'c(j)«Aw; Al. And. Fff.m^^^n prima, tii vetpjAvi Sin. L, 
 
 17 aMoG dyyiXcQ — fe^etvw) aAAo," Kfav<3 dyyiXoi; Er. 
 
 18 i^Uxd-iv & )(.duj ) edd. And. in textu & And. 2. initio exegefeos ad h. 1. Arm. 
 Coi't. &c. Ex alliteratione ad .gwAd? v. 17 & 15. ( - ■ AL Lat. olini , ut ex 
 Anjbcrto , qui Rupertutn nibus feculis anteivit , & ex Rufcrto , multis locis , 
 difpalcicit : nelcio an And. m exegefl. exivit omittuHt etiam duo cod. mi'. Biblioth. 
 Seiiatoria^ Liff. cum Schelhorniano ot cum Berolinenfi Reuihn^mfis. led £5? ante dama- 
 vit\[\\ mlcrunt ; hi prxtermittuat. Zatiwc/j- coriinienl.ii«.res neque antiques, nc(|Ue 
 Grscis codicibus alfuetos, deprebendi inttrdum cum Vjrxcis ttftibus ex ultima an- 
 
 liquiiaCe 
 
V A R. A P. XIV. SS'? 
 
 tifjuitate hand pridcm cvocatis congrucre. Cumque id non tetiiere fieri , res lo- 
 qucvetiir , Lntinorum coiiicuin inani/criptorum lertioncs indagavi , didicique , il- 
 ks lc(?Hone.s ex Grsecis in Latinos codices N. T. & inde in comnientarios pervenif- 
 fe. Acfpero, hac via lc(^tionem vetuitifliini interpietis Latini , genuinam fere, 
 prrcipuis in locis , nuamvis earn non editiones Larin^ N. T. led maniifcripti codi- 
 ces , & exccrpta eru(moruin , & fcriptores eccleliaftici nobis minidraronc , clFe rc- 
 cuperatam. Exemplum non fperncHdiiin prsfens flftit locus. Coinniunior lectio 
 liabct , KOLi aMjc ff')')?Aoc f^M-^fv 5X tk 6t/^<a9>ip'« xr^. kii i^covrtrn. Sed Akx, 
 verbuni -frASffv & fijlifequcntcm particulain Koi ignorat. Quare non potiii negli- 
 gere Ruyn-tum luitienfem , qui uti Laiinis cxempkribus Apocalypfeos fane linceris 
 adjutus iuit , lie in prxl'cnti txik cum £5'omirtit. Etenini fub verba xa( aMoc ay- 
 yiAoi , qiise vcrfu jg. 17 & 18 cxrtant , librarii ex verfu 15. 17 verbum proxinium 
 {?;TA,S^fv alicno loco , verfu 18, facillinie itcrarunt. ^ e;v«<') M, &.c. Ex alli- 
 teratione ad v. 17. (0 'ix^t-'v) Al. Lat. Stjr. Nam hi interpretes majorem eniplialiii 
 reddunt in hoc vcrfu, (in quo etiani /^rw. Cp^/. articulum exprimere videntur,) 
 quam in verfu 17, qui i^cfv line articulo habet. ^tivqoc ) iguem £^ aqunm habet Lat, 
 in Char. & ajiis cod. Vnde lurvaciis hue confert illud lob: Ihmjibunt ab aquis 
 nivium ad calores niniios , & intcrprctatur de pcenis infernalibus. 'jj jcQavyri) ^a)r» 
 y^l. nefcio an Lat. jEth. v xQavyyi yff. & alii. ^( — to o£ii) Haymo , Mog. nee noii 
 jinfb. vel ctiam vn. j , in quo to o^w prsccdens omitti fertur, Vidctur ex allitc- 
 ratione repetituni. *\ tmc ajw-rfAx) — Er. tmc recurrente. ^ Hxf^xj-av at fa(pu- 
 Aa/ avrri; ) edd. And. i. Lat. vel etiam / et. j. cum Al, Cov. M. fiyfxa.fTa'/ al <fcL- 
 <pv\ai TvQ ')iK Iff. nx.urt^a.v -n iJ^o/Ad/ t^k ync And. 2. ( nKuacnv » s"ac$yA>i tJjc yrif) 
 Bar. Hunt. L. Ttt. a. Seid. Sin. Areth. Sijr. nee non Mth. Arab. Lemma marginale. 
 Vaeat raargo Stcphaui. 
 
 19 iStt^iv") lEi^^aM'.' Cov. 6i. alii. ^ eic; rrvyrv) ~- And. 2. Lntiui cod. ali- 
 quot apud Zegcrum. 11 t*-,- anre Ahi-ji') ^ Er, annot. rev libri aliqui apud Came- 
 rarjum: & lie Seid. manu fecunda. ^ rev ^57^') Corny. Al. Bnr. Hunt. L. /Vt. 2. 
 Seid. Artth. Ticonius., &. Grtieca ixcmylaria apud Primafium & Anfbcrtuni. vid. Gnom. 
 unde ~- Ph. ^?. Alth. tuv imydAnv Er. And. Fff. nefcio an Sdd. Sin. cum Cov. M. 
 Vacat niargo Stcphani. t« ixiydXa Lat. in mf. Colon. Syr. 
 
 20 >•) Stid. manu fccnnda, Vff. T i^u9iv) Comp, Al. Seid. Fff. & feptcni 
 alii , Artth. I'^u Er. Stejih. edd. And. nefcio an Pet. j. Vacat margo Stephani, 
 ^ •>/"/•,!• e^a»oTfr„)() _a, Biir. Hunt. let. 2. Areth. unde 9 exemplar quorldam , 
 cuius mcntio fiifta eft in Hunt. * f?a)toT/A'r) e> addit And. 1 , cum Exegcli incer- 
 ti aijtlons : nonaginta addit P>"»»»a/zj fummarium. LA^Biblia Germ. Mug. A. 1462. 
 Coul. /E/4. 
 
 CAP. XV. 
 
 I TrXnydc '-rrd) iTrrai -TrT^yrydc And. Haymo. Rwpertus. ^ cturaTQ) avtoii; 
 Er. TdvraK; And. i, 
 
 A a a a 3 a fxi/Aiy- 
 
ggS V A R. A P. XV. 
 
 a fXifjLfyu'ivw Trt'el) Trvpi ixifxryi/im} Com ft. PrimaJ Anfb. ^ \y, ante Trie) — 
 Cor. IFjf. y^rai. Prima/. Splialma , ut in td. Li^if. A. 1702. & inde in aliis ^ ^ 
 ^ ex Tx yaQd-^fyC^iTOf; ofJT^} Co wp. adeo que Ste^ih. n, (nam haec duo exemplaria 
 Stephanus in inargine copulat , quanquam in textu variantia verba non redle difcri- 
 minat; ) Jl. f^ff- nee aon Cov. Hunt. M. Pet. 2. Sin. Mth. Ara'bicm, Cop. Lat. Pri- 
 tnaj. IJatJPw, Rujiertus , Syr. (<om jx. t8 p^ap^f^/z^aToc a^VS) Textus apud ^«a(. 5«i</. 
 nelcio an Stefh. jg-. cum Btir, Aretha. Glofla ex parallelifmo in Andreas margine 
 fuit , iK rn '/a^d-yi^-a-oc clutS, eaque in Pit. 5. vel etiam in L. ante "j^ «x <r« ilia- 
 ta eft ; in ReuMiniano ( hunc enim Erafmus refert , ) inter <cq & inter \x. t£ infer- 
 ta ; & in pauculis aliis , adhibito tay novo , interpofita. Sic hi duo trefve codices, 
 ita inter le propinqui , ut unius inftar lint , ipfi tamen gloilam , dum aliter aliter- 
 que in textum inierunt , produnt. Ceterum his voculis carent , ut vidimus , co- 
 dices , magno confeufu, & verliones. Defendit.eas CI. IVolfius , his verbis : ^m- 
 p'a loannes XIII. 17. tria ilia , quM keic occurrunt , in mentione bejliae ejufque feEia- 
 torum conjunxit , eodem , quo h. 1. exflant , ordiue , 4/ ^.n 6 'iy^ccv «ro p^afa^/^at, 
 « TO ovofJ.cL I'ov bt^i^iov , M TOf a^iB-ucv Tou ovoy.ctTOQ avTov, Et veri fit fimilius , li- 
 Irarios voces , di quibus agitur , omififfe , quam alios ex I. c. addidijfe. Addidifle 
 librarios , apparet. nam ii lohannes de trihus illis , quae fupra conjunxifie dicitur, 
 primum juxta cum tertio allcgalFet , lecundum non prstermififlet. Revera autem 
 non lunt tria : fed nonien beltiae, A VT numerus nominis ejus (difjundlive, ) eft ipfe 
 ille charadler. Ch.iraEfer , eft genus : fpecies duse , nomen beftiae , & Humerus no- 
 piiiiis ejus. Inde charaU.tr beftise, indefinite plerumque, citatur, c. XIV. 9. XVI. 2. 
 XIX. 20. XX. 4. definite vero , chnragma nominis ejus feorium , c. XIV. li. vel 
 numerus nominis ejus feorfum , h. 1. Vid. Gnom. fl k^ ix. t5 dqi^juS tS ovoixaro^ 
 aCrS) -- Fff. Lat. in Leftionario antiquo , Primaf. Rufertus. clvth recurrente. 
 <j| Td ovo/u-nroi; ) Tav ovoy.scTwv Ste^^h. i^. Librarius numtrum putabat nominum po- 
 tius elTe , quam nominis. ^ ig-aTcn; ) t<;-a)Ta. Er. ed. J. 51 C '^'"^ ) '^^"^' f^ff' plu- 
 refve. Poft 'ixov^ciq , t^c facile prsetermiirum. 
 
 3 a.S'-'-Ti AryovTiQ) cLSavraq '^'i'^ovrac And. 2. Lat. ^ /xaxTiac^ fj-aiJTicafi 
 
 AU Fff' uMVJioc, Cowf . And. i. Variant et'am Latini inter fe. lohannes Hebrai- 
 cuni quam proxime expreli'it. ^ ts ante J'«a« ) Comf. Al. And. M. Pet, 3. ^ 
 £r. &c. Omifrum t« ante f^. ^ xve'O x^y^'OQEr. Stefh. ed.1.3. ^ 6 fj-clq) -^ 
 Fff. Primaf. ^ 6 (Ba.7iXivc) (iaaiXiv And. 2. ^ i^vm) Comjp.Al. And. Bar. Cov. 
 Hunt. L. M. Pet. 2. 3. Seid. Sin. Stefh. n. Fff. Areth. j^th. Arab. Armen. Copt. 
 Primafms , Anfb. in comm. vel etiam Haymo in comm. Refpicitur locus ler. X. 7. 
 Apud Syrum una litera mutata, fadlum eil feculorum , uti Luc. II. 10. 2 Petr. II. i. 
 coll. loh. XVIII. 20. idque pervenit etiam ad Arabem Erpenii & ad Zat. velex 
 Syro vel ex ler. X. 10. i Tim. I. 17. Demum pro fdorum ( vide Lucara Brug.) 
 
 fcriprere /corawj (ut eft in mtT.) unde {dy'icov) Er. folus. nam Steph. i<^ longam ab 
 hoc loco paufam habet. Pareus omnia exemflaria Graeca dyicov confianter habere con- 
 firmat. cujus quidem temporibus venia debetur ; fed hodie fortalfe fiiperant , qui 
 ita ratiocincntur -. Editio minor Oxonien/is in margine habet 'i^vcov , eique leUioni tret 
 
 tantnni- 
 
V A R. A P. XY. 
 
 559 
 
 tantumwcdo codicei , A\. Comp. Stcpli. umini , trihttit. tr^o textui , dy'wv hahentij 
 militdnt Bodlejani , Cantahripmfes , Cufarms , Petavinni , Romvii , Stc'phanici 
 XI y ^ FfUfinni fkri^m , Ffferiani ^ Mm , tx qiiihus varias UBknes dcfmmtois il- 
 ia frnifatur editio. tacell^it tandem milera i(la cnfls , quse codices fere umncs ecu 
 quadragelimam partem repudiat , & unum Eralhii vel codicera vel Latiiiilmura 
 Tclut plerofque omnes codices amplexatur. 
 
 4 o-€ ^ <rf?fi plcri(]uc , mjf. , Jrmm. Coyt. Lett, St/r. ( -^ ) Er. td. i.t. j. ^/. 
 And. L. Ptt. J. J^tb. Lat. in nif. Schclli. Prrmaf. ^ xu^/f ) edd. mff. Arnuii, Co^t.&c. 
 
 ^ L. Prim.y. 51 (Js^ao-f/) yil. Bar. Hunt. Pet. 2. Fff. Areth. ^ i>T/ uovot; o- 
 ffijc) — Cofi. ^ &V<o() iV. yliid. I. Lat. Prininf. nelcio an Steph. ;?-. cum ret. ^. 
 Conf. cap. XVI. 5. bV/.c <«) a'-j/oc w c/lxa/o? %r. in Polyglotfis : fed alias , bV/o? 
 jyt) JiKctior. ( ayioc) Al. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. Steph. it. Fff". Falla 
 Anti(]uiirimiis illc Hvjpmus , (jiii An^elicus live Matuliuus dicifiir , quemquc palliin 
 liodie Grcce Latincijtic obvium , pridcm loach. Canicrariiis de Prccibus p. j86 
 Griece edidit , fic habet , ot< cu ti /n6\oi; ayio; , qminiam tu fohts fanUus : idciiic 
 librarii vidcntur hue intuliflc. Vtrivis vocabulo Armcnins rcfpomlet. if a.ytoc 
 And. 2. a7/6c u Comp. M. ^ ttclvth to. id-vn ) edd. nijj. And. ( ctiani in comm. ") 
 yfrm. Copt. Lat. Syr. {yravTit;) Bar. Cov. Hunt. L. ret. 2. Seid. f^ff. Arab. IHud 
 ex Pfahn, LXXXVI. 9. vel hoc potius ex Icfa. LX. 6. ^ ivumov era) kvph ad 
 dunt Al. JEtk. Ex Pf. cit. v. 8. 
 
 5 init. <tf'0 ^ licon. Frimaf. HipHo , Rufertus. ^ ^ /,?») Conif. At. And. 
 Bar. Cov. Hunt. L. M. Pd. 2. $. Seid, Steph. n. Fjf. JEih. Arab. Syr. {iSh) Er. 
 Lm. Ex parall. Quicfcunt Sin. Steph. /g-. ^ vaic nc aKwn ) tnhernacuhim ha- 
 bet Ticonli tcxtus. ^ TH? o-xuvii? t« ^a^rv^/a ) ~. j£th. ^ t« f/.xPTVPiii ") ^ 
 B^r. Ptt. 2. 
 
 6 ol port a')yi>^ot ) O^mp. Al. And. i. I'g. & alii. - Er. Steph. edd. And. 2. 
 0' bis Icgcndum , Icmcl fcriptuni. % k t« vaS ) ~- Bar. Hunt. L. Pet. 2. Seid 
 Sin. Arefh. % ihh/i/.fvoi') 01 »a-a.v ivSi^viXroi Comp. Barb. 2, Bnr. Cuv. 'llmt L 
 Pet. 2. Steph. II. Arelh. Syr. Glolla marginis , ol m<tv , quani alius verbis ^ t« 
 va« lubAituit , 6^ alius dcinccps itttcxuit. ^ Xivov) edd. mff. Jiconius ,, Priml^ffitf 
 Cafjlodorus , ^fere codices Graeci apud Vallam, &c. A,9ov Al. (ex allit. ad (J in xa' 
 9a.(^iv)Lat. Vtrum.]ue, And. m comm. Beda , Anfbertus, Hay mo , yd ctiain 
 yalla. % xa-'raeo: ) Er. ed. i. 2. 3. Al. And. Barb. 4. A>/. & odo alii 4reth 
 Lftt. in niir. An/b. Rupertus , A^Ii/Za ( iiaud fcio i:n etiam Gr<ece,; Syr. w K^^apo'v 
 )(a\ Comp. xci3a.(>6v xa; Er. Steph. edd. Quiellunt Seid. Steph. n. ,c-. * «| ,r'^' \ '^E- 
 td. I. 2. 3. Steph. ed. i. 2. ylnd. ( etiam in comm.) Pet. g. Lat.xn'm^ PJ(^hjrato* 
 undeyM|W, & «i , & circa fupplerit ceteri. Tif^i ret Comp. ^^u. % ra'yag ypvTac\ 
 ^uruK Xiy^"''^ And. i. x^^'^V And. i in comm. ^ ' 
 
 7 I) Comp. Steph. ed. 3 Seid. ^c. Lat. Sijr. ( ^ ) Jnd. in eJ. Sylbur^ni, i,i 
 mf. Aug. 6t m cumm. Cov. Pet. j. Fff. vel plures , & in iis Ci>pnivims. unde Iv 
 pro /i , edidit £>-. ^ X^^^siO -^ iiupertlls. coiiii Var.c. V. tf. ' 
 
56o V A R. A P. XVI. 
 
 8 ik TO!' vaov) b rSvaS Er. ed. 1.3. 3. And. I. •[f fTrra alteruin ) •>. Com^. 
 And. M. Pet. 3. 
 
 CAP. XVI. 
 
 1 <^«v«c fy.iydAti^) txryiXn (i>'>'vyic, Al. ^ ex t5 va5 ) ^ ^ff. &■ alii, Syr. 
 aliqui. Hoc poft A57«a-«c efl in j^nd. i, ^ ia5 ) s<pavS 5'?ifl?. Coft. Lat, aliqui. 
 ^ •- xot) ante 5;i;t^«'T{ ) edd. prima e , And. i. Co«. M. Pet. j. Fjf. Lat. apud Anf- 
 beitum & in textu Ruperti. zctf >Ste^/i. ed. 3 &c. ^ 5y.> s^ts ) k/:ejT« fr. 5'ffpS. ei. 
 I. 2. Al. Pet. 3. ^\ iTiTo. akerum ] Al. And. 2. Bar. Cov. Hunt. Seid. Sin. Stepk.n. 
 yff. Areth. Arab. Lat. Svjr. -. idd. And. i. Cop. Riipertus. ncfcio an L. Pet. 2. j-. 
 Stepk. /$-. Anfbert. cum M. f] tS 6-« ) — Er. ei. i. 2. 3. Pet. 3. % ik ) edd. &c. 
 ( i-TTi ) Al. And. I. CaJJiodorus quoque , nifl verfum 2 fpedlavit. Vel hoc vel po- 
 tius illud ex verfu 2. 
 
 2 0) — Er. td. 1.2. 3. % '^^aroc) ttqciitoc a')-)i>o', And. i. Pet. 3. JEtk, 
 Arab. Lat. aliqui. Etenim a-^yiXci; verfu 2. 3. 4. 8. 10. 12, 17 inodo omittitur, 
 modo ponitur. Septies ponit And. i , quippe qui luhiiuie ab exegeli ad textum 
 rediens, hoclupplemento uticur. Ex eadem caufa non nili priino loco oniittit y^«^. i?, 
 Erafmus Andream fecutus , Frimafius : & his congruit Comp. Alii verbuin hoc 
 interdum repetiire videntur ex cap. Vlll. 8. 10. 12. In cod. Lat. Reutlingenii ange- 
 lus quater ponitur , deinde ter omittitur. Conitanter id omittit Al. & Lat. in mf. 
 Schelh. nam quarto tantum loco ponitur in mi". Lat. Colonienli & apud Rupertum : 
 fed & de quarto illo loco & de ceteris fingulatim aginius. fl stt*) edd. And. tkc. 
 (iig) Al. Bar. Hunt. L. Fff. Areth. Syr. Nimis prumifcue has voculas habuere li- 
 brarii , etiam Latini. Placet fere Sijrus ., qui in phiala angeli I. II. Ill uti v. i, 
 habet 5<V in phiala angeli IV. V. VI. VII. Wt eaque in re cum Grscis potioribus, 
 ac fsepius cum omnibus congruit. 1| xajtop ) ~- Al. %{ •- zanov zolj ) And. ia 
 cod. Pal. & in comm. Arm. Copt, •[f x-azov zcii ttov/^^cv ) pejjimum , &c feffwtum ma- 
 gnum , habet Primafius. Idem epitheton , magnum , apud eundem redundans habe- 
 bimus in Var. Ap. XIX. 12. ^ iTri) Al. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Sin. Fjf. A- 
 reth. Prima/. Syr. ( d: ) edd. &c. ^ X'l^a.'yfua ) infcriptiomm nominis efl apud Pri- 
 mafium. ^ ;c.af Tfe? ) zaJj And. I. Vff. % tt^oo-kw^vtuc t;]v iinova. av^S ) And, m 
 cod. Pal. plurefve. tmv ikovci 7igo(TzuvSvTa.(; ain-y Er. Steph. ed. Ann. i^i[6. And. i. 
 {7igo(Tzvvi^vTa(; t^ ihovi avTS^ Cowzj). Ex cap. XIX. 20. t>i uzovt aoT8 TT^odzuvSv- 
 Ta? Stefh. ed. 3. 
 
 3 — cryytXoc) Al. JEth. Lat. in fragmento veteri , in Bibliis Gotthicis apud 
 loannem De la Haye , & in aliis codicibus , Ticon. Anfb. Vide not. ad v. 2 mo- 
 do. ('*->'>sAoc) idd. &c. % ■^vX'" C'^^oi) {f/ty^^M? ^a>,c ^/. ^ ^uact') — Barb. a. 
 Bar. Hunt. L. Pet. 3. Seid. Sin. *[I tv tw ) rar W Tn AL tcov iv th Syr. 
 
 4 - a7'ysAoc ) Al. Barb. 2. Seid. Vjf. & fex alii , Areth. Mth. Arab. Im. 
 a77--/oc edi, , Ami. Primaf. Svjr. nefcio an Pet. 3. Seid. Steph. a. ig: cum M. f «/; 
 alteram ) - Comp. Al. M. Anfb. ^ 'I'yiviTO ) edd. &c. ik addit And. 2. ( tyvj^v- 
 
 (.TO 
 
V A R. A P. XVI. _ 561 
 
 to) ylL rrimcf. Anfb. Haijmo : nefcio an jEtlt. Arab. S^r. Vtnimque fert co-u- 
 lln.ttio : led illud ex alliieratioue ad v. 3 lepeti polHt ; hoc , fimplicius cenfei-i.. 
 
 5 T« d-^yiXH T«v CSiTccv At^c'Toc ) cmgitos aquarum dictntts habc-t Prima/iusu 
 ^ ^wY vSiroL'v) - Er. ti.i. 2. 3. ^ - xi/c's) Cu/»p. v//. ^W. /^#. & decern alii , 
 jlrAh. Artb. Lat. in mlF. Primaf.Beday Anfb. in Ap. XVII. Haymo ,RMj)trtus ^ Syr, 
 ( xi/fa ) Er. Lat, aliqui , Ftilli , Latinos , ut vi-detur , non Grxcos hie lel'piciens codices. 
 Fa PfalinoCXIX. 1 37. Gtuielcit SUfh. i<^. ^0 m yjti ) - //iii/me. Hiatus, verbo ts ve- 
 cunento. % ante 0710-,) Media codicum inox citandorum ledbo. ksa Er. & Sufham 
 editiones, vacuo teitiae nviigine. at non folum xoj , fed etiam omittit AL Bar. Cow. 
 Hunt. L, M. Sfii. Sm. yjf. Solnin KjJf habct Sijr. led id ccrtc omittit Lat. & id Ibluni 
 omittit Comf\. Ani, Pet. 2. J. Areth. Falla. Facile & kjj additum, Kt] pixcedente; & 
 omiffum 0, fequento'Jin 37<x- prsfertim li qui Juclio(; & 'inoc connexuei'unt. % a 
 o'Ttcc') — CojH.Janl^tis {\)ro pius) Lat. Ex allit. Adfanguinemfantlorum. 6 ay lo^ Fat- 
 la. at, ^ qui es fins, habet Priviiijius, x.cu 6 ijoixivoc, Btta: ex vetujlo, ut ait, bonae 
 fidd tnf. ccdice. nee tamen nihil dcdilic conje(^turs vidctur. cur enim in iiuHo alio A- 
 pocalyplcos loco ilium codiccra annotationes Bezae mcmorant? aut cur Rob. Stcpha- 
 ni margo nil hoc loco variat? Bezam tainen lequitur H. Stephauus^ Partus ^ rifcator, 
 Anuniii, Fritdiidnus: acplenius, adhibita paventhefl , (xa^' 6 sr^MSfsc,) xaj oiroc £^. 
 Schmidii textus habet. led Bezam reprehendit Marckius ad ji. 1. & gravius Zcltnerus 
 in Diir. de Evangelic Tetragrammato p. 2ij. xoi 6 (Qycutvoi; Eliae Huttmi fublliruit 
 edit;0 : eandcmque ledtioneni Revius & Marckius adlcribunt Erafnio , annotations 
 ejus, quae ilhul 6 if>x^uivc^ ut fjiyeriui diUum citat, non fatis infpctila. Vid. GnotM, 
 ^j oil) qui pro qiiia) Lnt. multi. unde 6; f'dif. 
 
 6 DTI ajua.) OT/ a/Vstra Fff. % i^r/_-av) (^kyjov Er. Steph. id. 1.2. ^ iSc*- 
 Kic) SiSctiKctc. AL ^ a^izi) Camp. AL And. Bar. Cov. Hunt. 'L. M. Pet. 2. 3. Seid. 
 Sin. Lat. olim. unde ortum £5? digni , vel ut dipii ^ vel quoniam di^ii ,, vel digm 
 enitii. &. lie, a^;c/ yd^i Er. Vacat margo Sttphani. on a'^ioi etiam Fff. /EtA. 
 
 7 -- aM« sx) AL Bnrh.4. Bar. Ctf. L. M. Pet. 2. Snd. Svi. Fff. Arab. Ar- 
 pim. Copt. Lat. (de qua mox,) Stjr. Id probat Zegerus & Millius, ivec non Came- 
 rarius cum aliis. «» Comp. Gvxce & Latine; & Grsecc quideni vel ex Latino, vel ex 
 Andrea, qui in Excgeli per pcriphraHn ait, fx t«t>< t« Xc-tTn^yix.)^ (mf. Aug. Aoy*- 
 xir) dtjTiag-ni'i T>iV cpvvi.v ivix()*'^'c^- undc ix habet textus -^«rf>-«r«, etiam in Augu- 
 ftano codicV, cui Commcliniani Andrea: ec'itio aMx fx adfcribit. (aM>< in) Er. ne- 
 fcio an Hunt. pet. 3. Fix Latinis interpolatis, vel ex opinione fentcntis aliocjui in- 
 eptc. at vide Gnom. Vacat margo Stcpli. Rcdcamus ad Latinum. is poli Et audi- 
 17 conrinuu habuit, allare dicens. lie enim in emendatiorihus codicibus fcriptum elk , te- 
 1} mn- Rupertus: & id ipfum antea 5f(/.j probavit, his verbis,- Oiiod Jitnt angeli , hoc 
 rjl £5* alt are Deo gratias agens. id eft interior affeUusftnciurum. IFnic alii , 3/(«r«/H dicens, 
 & de altari dicens^ Saaherum dicentein^&. aliam vocem dicentein, Scvccemdi altari diantem, 
 & ab nhart ' velligium accufati\i ) diientem,&. angelum alterum dicentem, & alin-um ab 
 nltnri dicentem ^c. Notalile cxcmpUim iinccrx le^tiunis per tot mutationcs chiJtUs. 
 
 B b b b a - a-y. 
 
562- V A R. A P. XVL 
 
 8 - a70tAoc) Al. f^ff. & alii, Lat. m codd. 8 apud Henten. & in cod. Rent- 
 ling. Si}r. a-yytMc edd. &.C. ^ iv) ■■- aliqui codices Grseci apud loh. De la Haye, 
 £5" liabet Lat. excepto Sckelh. qui omittit. 
 
 9 x.av/uit fj-iya, ) xcLvjuari (xiyd^o) jind. i ex comm. ^ l^XcLa<py\iJ,t\(Ta.v ) o^ 
 aaB-^wTToi addit Comf. Vff. & fex alii , Arith. ^th. Arab. Syr. Ex proximo , vel 
 ex V. 21. vel ex GlolFa a margine verfus undecimi hue illata. ^ to ovofAct) ivcoTrtov 
 jil. iJ Tv'v) Cmif. Al. And. 2. M. Ptt. 3. plurefve -- Er. And. i. &c. Ex phrafi 
 irequentdore , hujus raaxime tibri , 'ixav i^aa-iav , line articulo. 
 
 10 ^ ayytAoc ) Al. Bar. Cov. Hunt. L. Pet. a. Sin. Vff. Mth. Lat. in mff. Anfb. 
 Jlufert. Syr. vel etiam Arab. ayyiAoc, edd. &c. ^ io-zoTu/uiiv) edd. &c. And. i. in 
 comm. kax.oTia-fA.ivv\ And. Fff. ^ ijuaTrnvro) Er. Al. (qui lie quoque habet lob. 
 XXX. 5. ) Bar. Hunt. M. Pet, 2. Sin. plurefve. lf/.aam Fff. if^ctaaiiyro Conif. &c. 
 
 1 1 Ix medium ) — And. s. Lat. 
 
 12 •- a77«Aoc) Er. ed. i. Al. & fex alij , ^tk. Arab. Lat. in mflT. Ticonius,. 
 Anfhtrtus ., Syr. ajyiAoc Er. ed. 2 SiC, ^ ^ toi' ante suvp^aVm') Comp. Vff. cod. 
 plurimi. Tov Er. Steph. edd. And. Ex commentario Andreae. ^ i^ri^avi ) Al. Lat, 
 aliqui. Plerique ''=g>'pac3-«, vel ex rhythmo «To;^ac&M , vel ex confuetudine. Ssepe 
 enim i^yie.(^ydyi in N. T. exftat , & facile hic quoque a librariis arrepcum eft. ^ etv- 
 Ti? alteram) ~- Er. ed. i. a. 3. Pet. 3. ^th. ^ tuv (BaaiXim ) venienti rtgi alia 
 tranf latio apud Hnymonem , Primnfms. ^ dvaroXciv ) edd. nefcio an Pet. & Stifh. 
 bini , cum Al. And. r. M. Ex frequentiffimo ufu tuv c. {dva-roArK,) And. s. Bur. 
 Cot). Hunt. L. Seid. Sin. Fff. Areth. 
 
 13 ui; jSdriittXoi ) Comp. Al. And. 1. StepJt. if. Fff. & ofto alii, uait /SitT^aXoi 
 u^nd. 2. o/Aoia ^arpccXoK; Er. cum Pet. 3. vel plane folus ( nam Stepk. ig- liiat: ) ex 
 Andrea, opinor, qui 7rffpa(Zi5a'(?|'?/, ioi«,6Ta, BaT^u.Xo'<^- cio^ lid^^a.X<^h ceteri omnes, cum 
 Andreae textn , cm Millius in Proleg. S510, ut nunc animadverto , non derogar. 
 Hinc Arethas ^ Graecifmo confulens , (vid. infra ad c. XVII. 4.) aq jSetTqciXovc. 
 Valet cafus radius , uti Exod.XXXlV 4, ^vo TrAdxag Ai^ira^ , xa^d-Triq di ttqu- 
 
 14 ^aifyiovm) edd. And. Vff. manu prima , vel etiara Fet. 3. cum Cov. M. Vacat 
 margo Steph. {iatixoviuv) Al. Barb. 2. Bar. Hunt. L. Pet. Seid. Sin. Areth. De 
 verliouibus minus liquet, ff ix.7TC(;iuiajaj) Er. Stefh. edd. ^md. j. nel'cio an L. 
 Seid. Steph. /r. cum M. Lcftio media, a iKTroi^n^rraj Comp. Al. And. a. Bar. Cev. 
 Hunt. Pet. z. Slid. Sin. Steph. n. quern cum Coraplutenli Beza , duos laudans , fpe- 
 dtalle videtur , Arethas , Svjrus : non obferyata parentlicfi , 'ilai ulque crjiftuV 
 quam fumiimus a Steph. ed. i. obi'ervatam etiam a Primafio & aliis Latinis , qui \4er- 
 bura exeundi & ante parentfaefin & poftea exiiibentes , documento funt , Latinum 
 olim .k-TToi^ivt^aJi legiife. unde fxmwt habet Primafim : ceteri, & procedunt. d ix- 
 'TTO^ivavTOJi Vff. Ticon. itcvroiiiv^i oj. Pet. 3. — /Eth. Copt. Vid. Gnom. ^ ~. thc 7?? 
 xut) Comp. Al. And. 2. Bar. Cov. Hunt. L. M. Pet. a. 3. Seid. Sin. Steph, n. Fff. 
 Areth. /Eth. Copt. Lat. Ticen. Syr. tw? yhi And. t. Librarius lynonymofl Irequenr- 
 
 tiui 
 
V A R. A P. XVI. 563 
 
 tius arripuit , & delcre noluit. ( tmc 7'mc <<«) Er. folus , vel cum Sttph. /?-. ^ tov ) 
 Comi\ Al, ^nd. i. Bar. Slid. Ff. &. alii. ^ Er. Steph. edd. ^ s^ciiin?^ edd. mjf. 
 Prima/ius , 6'yr. Ex aliis locis hue transferri potuit. perfrequeua enim locutio , v 
 rixi^a ixinr. ( '^ ) Al. /Eth. Litt, 
 
 15 '^x ) •W'^>< L. /ECh. Lat. aliqui , %r. f ^ytj aate Tupw ) 6 xcti PrmuJ , 
 Majus. ^ ^Af7r«tr/) $At7rt;i Primajiids. ViciHim totum hoc, Beatitrunt , qui vi^.- 
 labnnt ^c. pluvali nutncro haber Cyfrimus 1. Ill Teft. c. 16. 1] avTti alterura) 
 
 *~ And. J. 
 
 16 (Tuvtryayiv ) congft^nUt [Bfro l^) Laf. multi. unde 7vvi^ii Ftkf. ^ rof 
 prius) ~. Conifi. ^ TOTTov) 77-oTa,aov y^/. ^ d^fJicryiSwv') S^C , vcl a^uayiSuv , 
 Conif. Er. ed. i. a. 3. 4. Al. And. Cov. M. Pet. 3. Seid. Vff. Artth. & vcrflo ntt- 
 graeca , Lat. fxaji^uiv Barh. i. Bar. Hunt. Pn.2. Sin. Lat. in mf. Colon. & Schtlh, 
 Ex Zach. XII. II. Vrruni(]uc feis Ticcnius y homil. 13 & 17. uaz-SSoiv L. ag. 
 t^cLyiaSw Er. td, 5. Stq^h. ed. 3. Frimajius , Anfb. Haymo. Via. Gnom. 
 
 17 -~ alr^jiAoQ) Al. Vff. & fex alii , L/it. in mf. Colon. & a-liis , Syr. cLyyiXo<; 
 tdd.&c. ^ s-tO Al. Bar. Cw. Hunt. Pet. 2. Seid. Sin. Fff. Artth. Syr. ( ilt,) tdd. 
 And. ncfcio an L. cum M. Ftt. j. Vacat margo Steiih. Vide fupra ad v. 2. ^ /wt- 
 •jflfAr ) tdd. &c. ( — ) fr. ed. i. 2. 3. Al. Pel. 3. Caffiodvrus (nifi compeudii cau- 
 la praetcniiittit, ) Haymonis commentaiius. Vel additum ex parallelis, aut ex v. 19, 
 vet negledtum ex alliteratione ad v. 18. ^i ix.) Er. ed. i. 2. 3. Al. And. Pet. 3. 
 Lat. a-TCt plcrique : ex allit. ad a-ro fubfequens. ^ t>< vaS) ^ £»". td. t. 2. 3. 
 And.i.Angl. ^ ( ^ th >^(>avy) Al. L. /Eth. Ambs Ev\)cnu, Lat. Syr. Videtur 
 glolVa ruiile marginis , ab aliis funogata tcxtui t« vai , ab aliis adjedta. 
 
 18 aVt.aT«( xai 4'^iai x.sti fi^ovToi) Al. nec non And. i in comm. Bar. Cot. 
 Pet. 2. Lat. Primaf. aVfatTrati x.a.t fiQOYTai x.ai cPcdvo-i Comf. Hunt. L. Seid. Sin. Vff. A- 
 reth. Syr. 0oovai xai /B^ovTcuKai a<r^a-Tai Er. And. i. nelcio an Steph. /?. ic. cum M. 
 Ex allit. ad 0uv>- v. 17. dg-^aTreti kcii fi^ovrcti And. 3 in textu & iu comm. Tico- 
 nius , & etiam /'«i. 3. i^o^vat* xa/ fi^ovral Cajjiodurus. ^ ijkviro) edi. &c. Ticon. 
 Sijr.uu c. VI. 12. XI. 13. Matth. VIII. 24. XXVIII. 2. Aft. XVI. 26. ( -~ ) 
 And. 2. Bon'. Cov. Sin. Fff. plurelVe , Areth. Arab, vel etiam Haymo , Caffiod. dt 
 magis aperte Primafxus. Sic cap. Vlll. 5. XI. xy. Ex parallelis vel additum vel 
 dclctum ^ ( av-9-gi)7rcic iyinro) Al. /Eth. Librarii mens lingularcEi uumerum ani- 
 puit c proximo. ^ tTri) x.ai i-ni Er. td. i. 2. 3. ^ irri ts; 7^1?) ^ Cov. L. 
 Ttcon. 
 
 ly iTfTar_0 Al. Vff. & alii. sTrsTOf tdd. And. Sac. ^ x.ai tertium ) ^ B»r. 
 ^ io''jv'3Jf ") Tiu Soi/Twi And. X. 
 
 20 init. (tai) - Er. ed. 1.2. 3. ^J o^n ) op»,* xeti And. Ex allit. ad Exegefia 
 cjufdcm. Ex qua etiam in Sad. multa ad hunc verfum adjiciuntur. 
 
 21 ftSc ) "" B^rb. T. Primnf. ^ rri rgtic ) -ttcoc; And. i. ^ « wAjt^Ti ocutm?) 
 /»3(< Iiabct Ltf(. fed pUxga ejus retinct Tictniiis. Jwngit Primafius. % dvrric ) avm 
 And. 1. & alii, aipo^^a fcquitur : ita(]ue limplcx figma pro duplici dederc librarii. 
 
 B b b b 2 CAP. XVII. 
 
564 V A R. A P. XVII. 
 
 CAP. XVII. 
 
 1 TiX^iv ) s^wASfv At. ^ Aiym ) Comf. AL Seid. Vjf. & fex alii , Artih. A- 
 rah. Lat. Cyfrian. Syr. ?\iyo)v /uci Er. And. nelcio an Pit. ik Steph. bini. Loco 
 /uLir' i/W« J /'*''' ^^^ ?i^xid Hiffolvjtiim. ^ CSdrm ) Er. ed. x. 3. 3. AL And. Hip^ol. 
 plurefve. tcuV vSdTcov rSv Conif. &c. 
 
 2 ol — 75iv ix ai/TK?) Com'jp. At. And. Vff. plurefve, Hiffot. Lat. Syr. \x, 
 
 — dvTYi^ ol 7>iv Er. 
 
 3 ri? i^y\!Xov) tdd.mff. Atfianafii fynoi^fis , Ticon. Prima/. Sijr. &c. ^ Cyfria- 
 mis, Cajfwdorus , recurrentc in. % c-iSo'.i) i^aAl. Rhytlimus yvvaha. Iteratiir hoc 
 in verfu 6 folo. ^ x,6)cx.ivov) — Cyprianus h\s , nercio an CaJJiodorus. Epitheton 
 facile omiffum : nam defideratur apud Ticonium uno loco , & mox aperte apud 
 eundeiTl occurrit. ^ "^'iixov evofx^Tav) yiy.ovTo, 6vc/j.aTci vel yiuov rx cvo'xciTa, Cov. 
 Hunt. L. Seid. Sin. & ( quantum ex laceris niembranis fe alfequl ait Millius ) At. 
 Ex alliceratione ad jyAov xtA. v. 4. y'ii^ov orofMna l^ff. ^ )C':(pxAdg iTrrd zai ) 
 
 -~ Er. ed. I. 3. 3. 
 
 4 m') Comf. At. And. l^jf. & fex ccteri , Hifpot. Aretk. Lnt. niulti , S\jr> 
 Vacat margo Steph. >i Er. nelcio an L. M. Pet. 3. Ex cap. XVIII. 16. nifi antea 
 fuit ri , coll. V. 8. mox. ^ 7ropq>v^oZv y.a.i yJ^Ktvov) At. Vff. & ieptem alii , Hif- 
 fot. \xi\Ac P ALL IV M fnvfur eum ^ coccineiwi , non femei , Cyprianus. 7rop(pv^!i 
 xcti x,oKx.iv(f) Er, nefcio an Steph. /§-. Tro^rip-jgav xai kckkivoy Ccmp. And. M. Pet. 2. 3. 
 Areth. '^' y.cti tertium) - Comf. And. 3. & lex alii , Hippol. Areth. Facile omif- 
 fum , ante xi fublequens. "^j xsvpi/srw^ir!) ) :tiK.oo- iyiv\iAvn Cyprian. Tieen, Citjftod. 
 Interpretamentum. 1| X^^^'Cf>) y^l. Ayid. 3, Stid. Vff. cum plurimis. X^'^<^(^ ^''^'^' 
 And. J. Exallit. ad medias fyllabas in ;£.f;<ot^o"«wsvn. ^ (j-cL^yaQncLic') KiKoajunTitf 
 addit Pet. 3 , plane a textu Andreae ad exegefin ejufdem in defcribendo delapfus. 
 ^ TTorv^tov ;tC''^3"^'^>') Comf. At. Vff. plurefve , Hippot. Lat. X^'^'^ovv 7roTiie/ov Er. 
 And. &c. ^ TO. dad^d^Ta tm?) Camp. And. Vff. & undccim reliqui , & Hippol, 
 unde rSv dKa^d^Tcov rrc Arethas. Syntaxeos lludio. Singulari numero Iiabent 
 hoc Latini : etiam plurali Ticonins. dKoidd(nr\To', Er. cum Stepli. if. vel folus poti- 
 us. Ab djcdd-a^Toi; formatur dzaSra^cria' dxct^d^jryic, , ne analogiam quidcm lia- 
 bet ; quanquam funt , qui hoc pro dxctSra^To-vnc, vel pro dx.rt3aQ6Tm , dici putent. 
 Ipfum a,tiaba^oiy\n:o(; ., quod Camerarius , &, ex Canierario fortaffe , Groto/j lohan- 
 ni comraodat , non mujto melius cll. Vide infra P. IV. N. IX. § 79. *[\ avr'H^ 
 port 7i-o(^vfjac) edd. And. Lat. vel etiam Vet. 3. cum At. Gov. M. Vacat margo Steph. 
 (t5c 7«; ) Bar. Hunt. L. Pet. z. Seid. Sin. Vff. Hippot. ylretli. & fic , totius prsemif- 
 ib , Cyprian. Prima/. Illud ex allit. ad dvi-yig v. 4. g , maximeque v. 2 , vel hoc 
 ex T)i; -yiii; v. g. dvTYic, zcLt "TYC, yr.c, Syr. 
 
 5 Mw9)''e«oi') uvg-iieJm Prima/. ^\ ri ixiydXn) •- Ticon, Cajfiod. Facile magna 
 ante water excidit. •(] (_7r6^vc6v) Comf. Pet. 3. Steph. lu 
 
 6 fxprius) .^ Vff. &alii. ^ xa; medium) - Vff. & al. ^ xai Ix. t5 ctl- 
 fi&.TOi Tuv } — And. u Solum £5* remanet a^nd., Ticonium. ^ ix. akerum - Bar. 
 
 Pet, 3. 
 
V A R. A P. XVII. S6g 
 
 Ftt. i. Arab. Ticcn. ^ fA.a^rv(>cov) a'^iMv fxaQrt^Qcov Hunt. Fjf. (xct^Tv^lo)v Al ^ m- 
 c-K ) -- yJnd. 2. Cajf.od. Vfu ccclcliafticus martyras fimpliciter appcUat. lefu 
 Chrifti ( martyrum oniilTo } Prmajtus. ^ durriv ) ~- y^ni. i. L. 
 
 7 t(i(i; (Toi ^ jIL F^' plurcfvc , lliffoU ao\ jg<w idd. And. ^ Ta poll at/THV) 
 xai TK Er. id. i. 2. 3. And. i . Mog;. 
 
 8 init. TO ) Corny. Al. And. M. Vff. & alii , Hiffol - Er. Sttfh. edd. ^ %v 
 port (tSi^ ) r Al. Tannindcin. ^ {vTrdyc-^) Er. At. And. 2. ncfcio an Irm. Prmaf. 
 
 ^rc) r/(/. And. Sijrus , coll. v. 2 &c. (t»v)»iv) Barh. i. Hntit. Stid. Fff. Hifyot. 
 II »< yiyQcTToj) «3t iyiy^<t7rT0 Al. Hunt. Sin. "^{fo ovof^a') lidem & L, Seid. Ff. 
 HifYol.Sijr. Ex cap. XIII. 8. ^ to (BiGa'iov) t£ /S/^A/« ^if. & alii. t« /3;D>/(i) 
 ur^Hi/. i>. nee non Hijifol. ^ /gAtTroiTav ) Al. ,^nd. 2. Bur. Cov. Hunt. L. Pet. 2. 3. 
 Stid, Fff. Vacat margo Sreph. (B^iyromi;) edd. And. i. Hiffol. ncfcio an Sin. cum 
 M. •[j TO 6;f /of oT/ B ' ) oT< >!v TO ^H^/'ov Fjf. & alii. ^ )(fl4 '^ci^i'^ai,. &St ) £■/; 
 /iw efl, liabct L(Jt. lit fi TTiifc in 7T<z(5e5'xf & (ij'i nil differrenr. Veriio /Eth. Jioc 
 loco , ut alibi , ad Lat. eft accommodara. ^ kA '7rct(i<^aJi ) Coniy. Al. And. a. 
 Bur. Cov. Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. SUfli. ti. i<r. Hiffdijtus , Arethas , Arab. Fri~ 
 mafius , ad cetcros tamcn podca Latinos accedcns. Probat loli. Dwlingius de anti- 
 cln-. p. 405. Franc^Combcfilius in Not. ad Ilippolytum , W. Wallius in Not. crit. 
 ad N. T. p. 405. fi'o nif. Lar. Colon. Quaj nota quid valeat , alii viderint. "J^ ttccq- 
 (c-iv And. 1. (led -ra^??--?/ Ivihet Exegcfis in co qiioquc codice pra;cedens , ") Barh. i. 
 Diowjfianus , Fff. Sijr. Ex allit. ad ^x. ki. Oiyticns intcrpretatur , quail Icgiffet, 
 <^ 7j-e77-TWJt'.»" Arm/mis vero , ^ frope eft , quod non aidudit a Gr?eco ■nd^i'^tv. (xii 
 TTf^ €V<v) Er. Scd ipfi Erafmo hxc live Icdio IV/e conjedtura iua non fatiffecit. 
 nam & in editionc fccumla luniilis cam incluiit , & in Latinis , Vulgatum fecutus, 
 omiilt. Nil niovent M. & Pet.j., fl tamcn fic liabcnt. nam M. valde recens eft , 
 Ftt. 5. fepc cum Er. abcrrat. Nufquam za/Ts^ particulam lohanncs adhibet. Sum- 
 rea , nA TTOL^Wat , liabent antiqua documenta , fummo confcnfu : nonnulla , xaJ 
 Trafer/v. Tantummodo dc M. & Pit. j. minus liquet. Latmus non difcrepat in- 
 tcvprcs , qui vcl liabuit £5? untura eft , qux Icftio apud Primafmm rcmanet , vcIto 
 xni -TTclpi'ftv S)h in unum conflavit , hoc modo , Et hic eft. , fcil. mens &c. Facilem 
 hac ledtione , v-cti -na^'ii^ai , fenfum reddi , fed Kcti-vi^ kg-Tv contradidtionem affer- 
 re , agnnfcit Theod. Crinftjn in Efj'aifnr lAfoc. p. 318. EttamenleUionis, xctj tto.^- 
 tgai , nulhm ejfe eleganilwi ^ aaimcn , Fitringa , modeftus alias interpres , dicere 
 fiiftimiit : eadcniquc nicntc H. Merits y.a.i-rf(> ig-iv exemphria flerctque omnia habere, 
 & banc IciJtioncm gcncraliter oltinere^ fcripCt. Ea (]uippc methodo , qux utriufque 
 temporiLus viecbat , numciuscodicum , in Apocalypli prsfortim , regre iniri pot- 
 crat. Atqui iliud , xcLiTn^ igh , Eriifmus introduxit. Reuchlinianum Andreae exem- 
 plar liabucrat , opinor , Jtaj Trd^ign' fed litera a, vcl oculum Erafmi fugicbat, vel 
 animo cius difplicebat , & Latinus , quern \'idim\is, interpres, cum deferebat. Ita- 
 quc per conjc(^hiram , xa/Tc-p {$■/■' -. cdidit , fed plane dubitantcr. Ham lixc verba 
 jpfe &. in parentbefi , conjcdturje indice , ali^nando exhibuit, & in fua vcrfione 
 Laiina conftantcr oraiiit. Earn nunc coiijcfturani , poftquam tot editorcs , fed 11- 
 
 B b b b 3 ne 
 
§56 - V A R. A P. IVII 
 
 ne examine , Erafmum recuderunt , Morus & Fitringa quafi infigiiem Canonis B'lbli- 
 ci particulp-iH aniinofe defeuderunt. Ipfe vero Erajnms , li viveret, tot codicibus, 
 quorum iiuuc copia eft , hei"bam , ut arbitror , porrigeret , & afleclffij fuos mira- 
 retur , qui ledliones ab ipfo olim segre conflitutas tarn religiofe tuentur. Vel fo- 
 lus Andrtas , cujus textus & exeg.efis in exemplaribus poftea excujfis K'jj\ 7ra\ igiv 
 ac potius Ko^ Tret^tgoLi liabeut , Erafmum revinci' , & ab liac ledHone Copticn verfio « 
 £<f cecidit , certe propius abeft , quam ab Era/mo: idemque de ipfa Vitnng£e inter- 
 pretatione dicendura venit. Ea enim ad textum h xrA. congrueret , fl textuo ef- 
 let , fmrat , ^ non irat , ^ adefi , zai Tracer/. Legatur, quaefo, tota ejus ad hunc 
 verlura commentatio , de RESVSCITATIONE imperii. Quo quo modo le res 
 habet , commentarius textui , non textus commentario fervire debe^:. Addit CI. 
 W^olfius ( ubi Mori & Fitringae verba complura exhibuit , ) to ncii Tra^eg-ai ttiam ideo 
 locum habere non pojfe , quod de illis fermo fit, qui heftiam illam cum maxinit videant. 
 Refp. Ea lege faltem xa> -^d^ig-i fumendum erat , collato vcrfu 1 1 , ubi item prse- 
 fens eft teropus pro future. Veruntamcn videri variis modis poteft aliquid, quod 
 vel adeft vel aderit. Mattli. XIV. 30. loh. VI. 19. Heb. X. 25. Idem vir rev. ne- 
 ganti raihi , xaivriQ farticulatn ab luhanne ufquam adhibtri , regerit , ne verbum qui- 
 dem yra^iigai ab lohanne adJiiberi. Sed dilpar eft ratio, nam verbum vret^igcii nul- 
 lus idiotifmus excludit : particulara quamvis Hebrailimus , quern lohannes mulnnn 
 lequitur , fere ubivis per 1 live x.ai reddit , juxta Noldii Concord, p. 292 feq. uon 
 Ka.i7ri^, Accedit alia ratio , quae conftrudtionem Eral'mi , x.a.i7nq i^h , aperte re- 
 tellit. nam x.a,i7ri^ uon cum verbo , fed cum participio conftrui , docent omnia lo- 
 caN. T. 2Petr. I. 12. Hebr. V. 8. VII. §. XII. 17. maximeque Phil. 111. 4. Et 
 
 fie 01 «0«« Demojlh, TctvTa ^vni^oviviTi pyi^'ivra , KdiTn^ ovts? oC Suvoi t»? d<h- 
 KovvTa<; f^.iiA.vn&cu. Idem , s;cas"ov vfJMv , aaivri^ dx.^i/2ag ii§6ra , oyMc vTiof^vyj- 
 cai (ioC?\.of/.ai. Idem , Sei /m , xaiTu^ ov cPiAoMiSoqov oi'Ta <^6aei , avrd to, 
 dvatyKccioTdTa, eiTreiv TnQ^ durS. Ariftoteles , a'Ma x.a't7Ti^ ovtoq ToiiiTou rov vra^- 
 ovTog Ao-ya , vrei^aTiov /BonSfiv. Euripides , Kdyca a ix-vovjuai , x.ai 7i/i'>f tts^ io"' 
 oyMQ , To?? ho/Mvoii7i7 wcpjAw , oioQ Ti <J' f/. SofhocUs , ytvcoa-Kco aa:^c»c , Ka'i- 
 'TTi^ (7K0rmk ( fcil. oov , ) tw 76 cw dvSh o/xco^. Die , rd tov TijSi^iov iQya , 
 Ka/Vsg ( Xiphilinus , Kut) X^'^^'^^'''^'^'^ So^avra. ycyovivini , Tra^d rd yct'iou — 
 7ra^)'myKav. Zofimus , xa/Va^ h Tovrotq ovri tw T^aTOTiiSo) , Tn^ (^tAiac; ofucog 
 iTToiovvTO A670V? 01 TTi^a-ai. lulimus , Ka'tTTiQ ravTcc. TToXvTTQayf^ovm , rSiJro to 
 fAyi-%c; dvTov tJ?? a^eTMe- Sin aliquis xaiVse_etiam cum verbo conftrui affirmat, 
 exemplis probet , & iis quideni , in quibus tTs^ "oi^ ^^^ -na^iXxov , ut apud Apol- 
 lonium Rhodium , fed quanms notet. Obftat natura particulae. nam etiara fimpli- 
 ces voculse , ex quibus z-a/Tre^ componitur , nempe ;ta^ ( pro quamvis ) minus fx- 
 pe , & 72-65 (apudDevarium, ) nunquam , verbum adfcifcunt. Gravius eft, quod 
 conjeftura k-mtti^ multum de fententia detrahit. nam admiratio tcrricolarum noa 
 tarn per illud , quod htfiia trat ^ non efl , quam per hoc , quod beftia 7rapi<^at.i 
 
 adtrit , 
 
V A R. A P. IVn. $6i 
 
 ttderit , commovctur. Satis de crifi , nee tamen fruftra. Momentofus enim loais 
 eft. Vid. Gnom. 
 
 9 iTird, ogw i/V(V) Comf.Jl. And. Fff. plurefve , Hijijpol. Lat. Syr, ogx »»V<V 
 •TTTflt Er. &.C. 
 
 lo inir. x.aJ) -- rff. ^th. ^ {'iTita-ov) Comf. And. Pet. s. Tria-ovTai ixtm^ 
 ftaria quatdam , ut ait Diclingius lib, cit. p. 407. ^ — x.a\ , port 'i-TTij.') Comf. 
 Al. And. Cof. Hunt. L. Ftt. 2. Sin. Fff. Lat. niulti , S^r. nee nou Hiffol. qui raox, 
 pro 6 , <?6 liabet. ( ko.] ) Er. &c. % durov ^u ) Sn' duroy Fff. 
 
 12 Kx) Ef. td. I. 2. 3. ^/. Lat. inmf. Schelh. manu prima ; Irm. in cod. non- 
 nullis , vel etiam Syrus. nam adhuc in aliis ante nvn , in aliis pod non liabet. 
 (hTTft) ) li')?. al. &c. Lat. Ex V. 10. ^ ^aufSnivHai) « Aau/3dvHaiv Vff. ^ /^{Ta? 
 T« Br^iii)idd. mj[. Hiffolytus (apnd quem initium efl lioc fequentis verfus , tkV, 
 pro «To/ , habens: ) Amh. Arab. Irm. Frimnf. Syr. Probat Eflius , Tirinus, Bof- 
 fuet , nee non Menocliius & De la Haye. Videndum , ne lit alliteratio ad utra r5 
 V. 14. led praeftat rctinere leftionem , ob antithcton , ijut dvroC. ibid, fofl befljam 
 (ueTflt TO (»»f 0' ) Lat. Et lie idem c. XIII. 3. Valde abutitur bac ledlione auctor 
 Ontris ecclef. cap. LXI. 
 
 13 y\'uifA.miX>^<!'i) iX^^> '>i'tt'ium' And, 2. in textu. ^ twV ante f^«cr/ar) tdd» 
 And. Hiffol. &c. -- Al. Fff. & alii. ^ d-jruv) Comf. Al. And. Fff. cod. plurinii, 
 Hiffol. lavTcov Er. ^ jiSccL^iv ) Comf. Al. And. 2. Seid. Fff. & leptem alii , Arcth, 
 unde dant eft apud Irtnamm : & tradunt in Lat. ml". Cliaritino. d«crj<iT/v And. i. 
 Ticon. ac tradent , multi Lat. cPiaM'j'aaaiv Er. ncfcio an Bar. Pet. j. Stefh. /.r. Li- 
 brarius nimis cito ^ ai'ripuit, & futurum lubtcxuit poeticum : fed nee proprie dici- 
 tur didi aut diftribui , ijuod uni dant plurcs. tfiajMaaaiv HiffoL 
 
 14 C-x-AfXTCi xa» x-^«To/) Media leftio. nam vocaii £^ dtUi (abfque &' fidelis) 
 Ticonitis in textn & in commentario. x.AnToi' , on -^ig-oi , x.a.' UAtxTci And. i. xA«- 
 TO* xa/ '•x./fXTo/ , TT/coi , Uiffol. nee non //mA «Yi. Alfunfus Conradus Mantuanus, 
 Solos f/<ffoj exegcfis v^nafrMi- mcmorat. ihUi ^ fideks ^ vccati eft apud Prvnafiumy 
 qui fubjungit. Bent PRyEMlSIT ELECTI. item , (Um ^ vccati &' fideles habent 
 Anfhirtus , Hay mo ^ Rufntus. Trigoi videri poffit glolla ad xAwToi • quanquam curai 
 textu congruunt etiam Arm. Cop. 
 
 15 Xflti Af7« fiAoi) ^ Rupertus. ^ a'^w ko; ) - A'th. % Aiyt^') iJ9n Al. 
 % w TTo^vn Kd&>trai ) nd^mat « ttc^vh Hiffol. Prima/. ^ xa; o;)cAo/ ) — Lat. 
 
 16 v^Tofl>ir/or) -^ Lat. in codice Berolinenfi & Reutling. T/cew. nee non 5e- 
 da. T^ ^nC'/'w Armm. utrd tk 6>ip/H Coyif. ^ ^fau ante to 0>^^ o") Comf. ( {ijselixo pun- 
 do, GrsEcam banc lec^ionem Latins in prsfcrenfe; ) Al. And. (etiam in exegeli, 
 concordiam Satanae , quem pro bcftia liabet , & decern cormium , valde cxaggeran- 
 tc,) Ov. Hunt. L. M. Pet. 3. Seid. Sin. Stefh. n. Fff. Hiffohjttis, AEth. Arab. Lat. 
 in c<hi. antiqms apud Nic. Zegerum & loanncm Dc la Haye , & in Schelliorniano, 
 Primajius, Anfbertus , Haymo m comm. Rufertusin comni. diferte, Biblia Gmn. hv 
 cd. Moguut, A. jA6a. & m ed. Argent. A. 1466. Syr. Hoc eft, quod Bellaruiinus 
 
 •it; 
 
56« V A R. A P. XVir. 
 
 ait : AHtichri^us odio hahthit Romam. &c. lib. III. de Rom. Pont. c. 13. Erratum efl:, 
 quod x-cird nelcio qui libri apud Grotium liabere leruntur. {i'^i) Lat. muki, deteri- 
 ores, & (ex iis, ut veriiimile efl;,) ivrt to Qnojov iecit ErafmuSy quern hie quoque 
 fequuiimr, qui Iblent, editores, quanquam leclionem hauc vel folus ^»irfai Csla- 
 rieulis redarguit. Artthm quoque iiaiic leftionem tribuit Grotius. Pro &? beftia, ^ 
 lejiiam habeiit duo cod. Argintcn-atrnfis , quorum alter I'eculo IX vel X Icriptus vide- 
 tur, alter corredtioni Ercanibaldi epilcopi A. DCCCCLXV. inaugurati nribuitur, & 
 unus Berolinenlis , alterve. inde porro ^ in Ujliam liabent Lat. Hiff. Parif. Paffim 
 in pro £5* per compendia Icribeadi irrepfit in mlf. codices: iacile vero etiam, ii pla- 
 cet, per iallam pianioris lentencis fpeciem, ex tjiy, S7r< fadlum ell. Neque aulini 
 dicere, hoc aTriin ullo exftare codice Grseco. nam tres reliqui, Bar. Pet. 2. Sur^ih. 
 /J-. TO iTTt non firmant. Steph. 1^ hie jam videtu'r abruptus ; ( quare etiam deinceps 
 caeca ejus mentione luperledebimus, coll. §. VI ad init. hujus libri:) Bar. & Pet. 3. 
 iunt inltar unius tatummodo teflis, & llEpe fimul aberrant : vide Var. v. 6. Rom. 
 IX. 18. fepe etiam Arethara lequuntur: vide Var. c. XXI. 4. fepe latinizanr. vide 
 Var. c. X. 8. XIX. 16. quurum utrumvis hie quoque accidere poterat. Veruntamen' 
 Bar. hiat,utex paufaejusacap.XVIl.y.ad cap.XVllI.7.ap«dMillium,(!i.nioxin Var. 
 cap.XVlU. 1 appai-et:& Pet. 2 minus accurate colhuuselt. Patet hinc,quo ]\iXQ Partus 
 iTTi legere dicat omnia exem^laria Graeca ^ Latiutu Earn lectionem, itii to Q}^^lov , ad 
 fenfitm, iuquit CI. M^olfius, aLCommociatiorein effe, fer fe fiatet. Per earn eniin inJican- 
 iur cGrnua , quae in bejlia vicierat loannes. Omnino cornua, qus viderat loliannes, 
 uti verfu 12, lie verlii 16 indicantur: eaque ille in bejlia vidille, affiitim intelligitur 
 ex V. 3. 7. quanquam to in bejlia uti abell a verfu 12, lie poltea verfu 16 multo ma- 
 gis redundat, praefertim quum cornua verfu 12 magis uc beltiit cornua, verfu 16 
 magis per fe fpedtentur. Ipfa phratis, cornua vidij'i Itt) to ^y]^iov , hiulca eft, & 
 dillimiiis phrallbus, quibus nometi in froiite fcriptuin, ac bejlia cornua hahns dicitur. 
 HiCC vero oratio, Et decern cornua , q7iaividijii-, n^^ bejlia, hi odio habebunt meretri- 
 cem, plamifima eft, cornua £# befiiam per voculam «r&/ hi complexa, & ad fenfum 
 graviiiimum , quern ea demum exhibet, accommodatijjuna ^ quod non modo decern 
 cornua, fed etiam beftia iplh (quo padto Protejhmtes ab invidioliliima clailieiadverfiis 
 Romam canendi fufpicione liberantur,) meretricem odio lint habituri. Divina gu- 
 bernatione provifum eft , ut Apocahjfjis ante Reformationem , in media Bifpania , 
 Compliiti, valde lincera, pra;fertim in llrifturis ivowiaw ferientibus, ederetur. At- 
 que l;©c loco Complutenfis editio & ledtionem , nd] to Ow(Jiov , exhibet , & pundlo , 
 approbationis ligno, earn diftingiiit. Confenfiuntque raonumenta fere omnia. Ina- 
 nis ellet tot codicum coUatio, li talium quoque locorum gerniana le^lio aut poftpo- 
 neretur line fine, aut laltem in ancipiti relinqueretur. l^twQ igitur fubjicit CI. M'^ol- 
 fius: yd omnium, vel pkrorumque, codicum Graecorum conjenjhs non parvi fieri debet. 
 Id eft, Debet tali coufenfu ftipata leftio pro germana agiiofci & dcfendi, ubic-uncjue 
 ea reccptam ledlionem omnibus rationibus , hermenevticis quoque , exfuperat. 
 ^ '^■j/.vr^v) yu/j-yyiv TTOiriTntriv dvTrw Comp. L. H (jcawT^cr/y) Er, ed.l.2.3. '^'^^- 
 ffa7iv P«. j.fic, cremabunt , iimplici verbo , Lat. aliqui. 
 
 17 '"*' 
 
V A R. A P. XVni. 569 
 
 17 t5H •voirtTH ui'tti yvdfJLYtr ) tdd. mff. Aid. in codd. duobus apud Sylburg. /Eth. 
 Arab. Syr. unde &f t^t illos in confmfu £^ metu Iiabet Primafius. ~. Al. Ani. apiid 
 Minium vi in cod. Augultano , Lat. RccuiTcnte xo/. Non enim auliin aHiiMiiare, 
 antiquum librarium vcrbum 7ro/n?af per fcltinationcm itcrum anipuiire , & , cum 
 id delete noUct , Icntcntiam ex v. 13 fupplcviire. Perantiqu-us videtur potius ef- 
 fe hiatus. Duplex momentum notatur. Vid. Gnom. ^ f/.iav yvuixnv) yvcc/^nv uictf 
 Comj). y§. Hiffol. ^ a'l/TaJv anto ra) dvro) Al. dvrS L. ^ nMrd^movTa.t') Comp. 
 Al. And. M. tet. j. Sin. Hifpolytus. nM^t] Er. nefcio an Steph. n. Ex cap. XX. 
 3. 5. 7. Ti?,i&co<Ttv Barb. 2. Fff. (Scquimpe alii , Anth.Y^'%. cjp. XV". 8. fl oi Aiyoi) 
 Comp. Al. Barb. 2. And. Vff. & 0(St:o alii , Hippoltjtus , Arethas. rd pnfACLTO, Er, 
 aelcio an Steph. k. 
 
 iS j2ciaiAuxv) r>if 0aiTi^u'av > & (iatriXi'iciv , And. fl tm?)!?!/ t^s Coo. Hunt* 
 Sin, Tcov iTTt t7.<; f^ff. 
 
 CAP. XVIII. 
 
 1 ( '^ w) Al. And. a. L. Fff. Hippot. Arab. Ca/fwd. St/t-. Sic c. XIX. r. 
 5f aMiv) Comp. Er. ed. i. r. J. 4. Al. And. Cov. Hunt. M. Slid. Sin. Stipk. n. Vjf. 
 Hippol. Aret/i. JEih. Arab. Lat. Syr. ~- Er. ed.5. ( per i'plialma ; habet enim vcr- 
 lio : ) & edd. recent. Silent Bar, L. Pit. s. j. Stepk. /f . mutili videlicet , vel 
 minus accurate coUati. 
 
 2 'ixi>a^iv) ■■x.'ix.Qu^iY At. ^ i%Ci C^onvi fJi-)dM)) Lc6tio media ; e commuiiio- 
 re ledtione tantumniodo particuliim \r eximens , au(^l;oritate multorum , de quibus 
 confellim. h l/i'^i (^unvi fj.vyyXv) Er. vel etiani L. Pit. j. iX^P'u- (Pcavn fxiyaXn And. a, 
 Hippol. iXv^d C^wxri Stsph. n apud Steplianum , Al. apud F ellum .- Nam Millius it 
 particulam hoc loco parum curalTe videtur. certe And. i iic habet. iXv^dv 0av-h 
 yS' -f 'Z'^Cd <$<wv>) Conip. Civ. Hunt. M. Ptt. 2. Seid. Sin. Artth. Mth. Arab. Syr, 
 & flc Latini permulti : fed alii , in fcrtitudine. magna voce fort-iter habet Primafius. 
 Vid. Gnom. ^ ( ^ eTreTjv ) Hunt. L. Ptt. 2. Slid. Fff. Areth. yEth. Arab. Ttcon. 
 ^ fia./Bu?'Cvr) H 0ci/3v^dv And. ^ Sctiuo.wv) edd. &c. damiojinm habet Hitron. ad 
 Marceliani. Snuovim'^ Al. Anth. ^ dica^dorn^nw^)-- Pet. j. ^cl^xovih dKct9:ii^- 
 
 TH KffJl U';fJil7Y\[XlVH CoV. Fff. dxa^d^TH nd\ fXiUiat^juivH At. ^ W (Pv/\Cf/.fi TTClVTO^ 
 
 o(5v«a axaQi^TK) -- And. Eadem verba , & <.ttf /uiuiTtifXivn , omittunt Cvv. L. A- 
 retfi. ^ oi^v'in) o^viK Er. td. 1.2. & recentiorcs aliquot. Br\^iH At. And. in comra. 
 Hiatus , eodem vcrbo rccurrcntc , apud alios o(?v6« , (quod habet etiam Copt.) 
 apud alios 9/i^(x folum dedit. bejliae immundm £f omnis priefigit Primafii textus , nee 
 non HaijKio in comm. TrdvTwv ^\ivixuro)v /xiyjjtfuivon' Armcn. Polt uiui7»,u'ivii , <^ 
 451/AaxM 71-a.vTic Ot^oiH dKa^d^TH k^ fxiuiTrtuiyn habet Syr. Mediam ex liis le(^tio- 
 nem margo xofler amplius indagandam proponit. 
 
 J TK CHVK T« 6t/M« ) T8 QuuH TV ci' .1 Comp. And. in texfu. ^ t« o)'vh ) -^ 
 Al. Pari modo ira , pro vino irae , habet Lit. in nilF. Anfbcrtus , Dionyfiiis Carchu- 
 fianus. ^ T« flt/^») Er. Armtn. Copt. &c. Videtur glolFa ,coll. cap. XIV. 8. XVII. 2.) 
 
 C c c c ex 
 
570 V A R. A P. XVllI. 
 
 ex cap. XIV. lo. XVT. 19. XIX. 15. hue tradudla , & iu plcrifque codicibus vo- 
 culae illi , tj< o/i« , modo prsepolita , raodo furrogata , modo fubnexa. ( -«- ) jiud. 
 in exegcli Primajius. Leftio media, ^th? wopv^ac) — Syr. ^ auT?? prinuim") 
 — u^nd. I. ^ 7!-i7raix.i) 'TiiTruzaat ^nd. 2. & alii, unde vy-TrTuxDicri Slid, Fff. 
 '^th. Copt. TTi-TfTUKav Al. TTiTTorizi Comf. fola. Ex cap. XIV. 8. ^ T)?? •yYi(; al- 
 terum) a't/Tn; £r. ed. /. j2. j. ^ e"(;>'i'!r'c) v^»v« Er, td. t. 2. ^. And. 
 
 4 5x tS KfavS) — Lat. aliqui. *[| ^f?A^€Tj) l^^iX^aTi Ah'i'i,-XBi /^. &aliJ, 
 Cyfrianus & Primafais , (apudquos eodem numero fequitur jjarhcffj/j, ikfcrjlrin- 
 garis.) Anflirtus. ^ ;g aoTn<;) — Er. ed. i. 2. Pet. j. ^ jc* alterura) - Er. 
 td. 1. 2. 3. Pet. 5. Librarius a fecundo ai/TJic ad tertium avr'c dclapfus , lA omi- 
 flt , & , ut llatim apparebit , i'va «« ^d/2mi juflo citius perfcripfit. ^ '-z Tur 
 TT/ri'yciv avrh /Vat |Wji Aa^mt) Comf. At. And. Vjf. cod. plurimi , Hiypot. Lat. 
 Syr. ha ^>i -AajSure k t&v 7^;^>I7<iif auTJic iTr. & alije ed. Cyprian. Privmf. Haymo. 
 II Aa'/SnTs) ^XafinTi And. I. Cyprian. Ticon. Prima/. 
 
 5 koM)i^MTai' ) Co?Hj5. Al. And. & fcptcm alii , Hippolvjtus , Anth. Syr. fir- 
 jno confenfu. Vid. Ghcw. .•A.oXr,B",)7av yff. neque dilfentit ■ at. qui ptrumrunt , aut 
 Ticon. qui ajanderunt habcr, (>'zoAj<9«a-ai) Er. ex mera conjeftura ut apparct. nani'ne 
 Andreas quidcm lie habet. Steph. edd. Silent Bar. Ptt. 2. Steph. ir. Hiat Slid, a 
 V. 3. ad 13. annexa funt ei ^ perti^erunthahet Arifh. per periphralln verbi Syria- 
 ci , quo ix.oMyt-^yi(ra.v expnmitur. ^ a/xagT/o/) dua^rtai , diJ.a\nia.i Fff. 1] ) 
 ct;T«c Cow7j^. iV/. Sm. 
 
 6 aTriSoTi xi^cLTctTi — '■ JoTf dvrrj /SaTatv/T/^'i' ;£«/ -TTiv^cc) ideo 
 
 REDDIDIT ei duplida , ^ in quo pernio nnjcuit , duplum REMIXTVM ESTn* 
 ^ in quantum fe clarificavit £^ deliciarum hnbuit , in tantum DATVR ei cruciatus 
 £5? luHus,\\Qbct Primajius^ &, fere ad apicem, Cyprianus. Etiam , pro aVdJorj , 
 reddidit habet A^Ak. ^ ( - vuTv ) A!. Cov. Hunt. L. Sm. Vff. PJippol. Mth. Lat. 
 in nif. Schelh. licen. Syr. wmv And. 2. % { -- cIvtyi ) Al. Hunt. L. Sin. Hiypol. 
 Lat. ^ (5'/7rAa ) rd hrr'Ad Bari. 2. Hippol. ^ Ji ) dvr-^c a L. Sin. Fff. dvmq 6 
 Cov. Pet. 3. ^ ix.i^ao'i) '^.x'i^xaiv u/j.iv And. I. Lat. aliqui. 
 
 7 iawrm') at/T«V AL Fff. & alii. ^ tc(thtov ion) Ki^dcrafi Er. ed. i. S. Ex 
 V. 6. "[j ( ^ ^; TsvS-o'-) Ciimp. And. 2. M. Pet. 3. ^ yiyu) A^^w , oti Comp. 
 AL And. I. Hunt. Sin. PrimaJ. Acccdit L. in Millii appendice ad notas : fed ob- 
 llat ejufdem appendix ad textum. ^ ndB-ny-ai) Kodico L. 
 
 8 ri,ui^a ) UQO. L. Mth. Cyprian. Primaf. Vtrumqac Haymo. Ex v. 10. ^ zai 
 primum ) - Bar. Hunt. Sin. Cijprian. ^] kvqioc) edd. mff. Cyprianus., Jiconiits, 
 Primaf. Haymo. ( ^ ) AL Ahh. Lat. multi. ^ fiik ) ^ Par. Anth. Primaf. 
 Haymo. TTavTOKQarco^ And. i. 'jj 6 alterum ) -- Al. apud Marckium. \ xi'i- 
 rac ) Comp. AL And. 2. Fjf. & feptem ceteri , Hippol. Arab. Syr. unde qui judi- 
 eavit habec Lat. in mf. Colon. & aliis , Rvpertus. fed qui judicabit {h pro v , ut fs- 
 pe , ) Lat. plerique, & lie -jl^ivSiv Er. nefcio an Areth. z^ivaiv Steph. edd. And. i. 
 neliio. an Bar. Ph. a. eteiiim qui jiidicat Ivahet Lat. in Bxeviario mf. Ticonitts. 
 
 9 xAau- 
 
V A R. A P. XVin. 571 
 
 9 xXttuTavra.! ) Al. Niffol. nee nou And. exeg. KXavTofrai clvtyiv Er. AncL i. 
 nefcio an Cw. Ftt. j. xXa-J7H7t Comjp. Bar. Hunt. L. M. Pit. 2. Sin. Sttfh. n. Fff', 
 Artih. xAai/7a3-<if ai/T^v W«</. T. Sed KAa.b(Touxi lacpc liabeut LXX. & avrt^v oiiiit- 
 tunc Lat.Sijr. ^ xiJ/ovtix*) TUv^n^aTi ko.? xi;|'Ovia/ Syr. Veibum , illatwm hiTC, 
 verfu II oniilFum in Syr. ^ itt ai/Tt}) aV ai/rijc ^««. a. ^ at/Tw,) aOT«v C&nif, 
 Bur. & alii , Hiffol. auim Fff. 
 
 10 tfuxoTfc ) 5->''*oyTe? Aiid. I. ^ rlf) *- Fr. eci. I. i. 3, ^ <;^:t>pa ") oXv^d 
 Ani. I. ^ ^ w ante a*'*) Comp. y^/. A^?. & feptcm ceteri , Lat. multi. Hiffot. 
 iv Er. Ani.neicio an i"??!. Vacat margo Stcphani. Confer v. 16. 19. ^ fxiS. ti^ct 
 
 11 xAa<«(7/ xet/ ) — i'yr. ut modo notavimus : vel etiam Pri7M,j/^ ^ xAaWi 
 Xflti 7J-£v-&«(7/v ) x?a...aii(xi xof mvdmaaiv Bar. Cot'. Hunt. L. Fit. 2. Sin. Stefh. li, 
 Hiffot. Artth. j^rah. Lat. vel cliam Barb. 2. quanquam alii ad v. 9 Gonferunt. 
 K^ava-Hcriv i/ff. Ex v. 9. ^I ^'^' '^'^^V ) **" ''■^^V Schmidii ed. u^l. itt' avTriv Fff. 
 poll valurani , Hifpol. iv Iclvtok Er.ed. i. 3. 3. t\p' iavTHc Pet. 3. i:p eat/TOK And. 
 •jj dyo^a(^u) i'^o^cLja Hiy^ol. Areth. JEih. £ of. fed (tnh mf. Colon. & Schelli. 
 
 12 (76/wcc) Er. id. I. 2. 3. Hoc ipfuin Grscum 70 wo? habct Cop. fed poni vi- 
 detur in accufativo : nam ipfas voces Grscas non declinat. % xau tcrdum ) 8T{ £r, 
 ^ xoj ^vjua ) — Primaf. •[[ /3v7a-«) tdif. And. Hipfol. Lat. nefcio an Pet. 3. cum 
 Cov. /3i/(r7iv« ^/. ^J. & feptem alii , Areth. Ex iliytlinio zoKKiva , vel ex v. 16. 
 ^ xaf -vcp:?. ) «- Al. Anfb. Hoc port o-w /x5 habet Primnjius. ^ TTo^qtOpctc} Er, 
 td. 3. & alise , And. i nianu fecunda , Hifpol. nefcio an Pet. 3. cum Cow. Fff. tto^- 
 (fi;Q« Comj'. £»•. ed. i. 2. And. & feptcm alii , Areth. Primnf. Ex eodein verfu ifi. 
 ^ y.!t( (7»i^/jt5 ) - Er.ed. i. a. 3. ^ cyiqik^^.^ cn^ix.y Vff. &, abfquc acccntu . ^1//. 
 ^ xai jt:x.x(V«) -- Al. apud Alarckium. Hoc ante xa^ o-m(5/)c« habct ^»i. 2. ^ Trar 
 2yA:r ) Trav (7x«t/oc ^/. E proximo. ^ ^wAov flwiov) i-aj ligneum £5* vitteum habet 
 Primnf. ^ ^t/A« ) fii. fw/Jl Primaf. &c. ( ;',/^k ) ^/. ^tfc. Z-Jt. Ex prsced. Vid. 
 
 tlWOW. ^ TlUtOOJOLTH) Tl/MH Pit. 3. LM. ^ XO^ UOI^UX^h) ^ Er. td. I. 2. 3. 
 
 1 3 xtyti'^c^fJi-ov ) x/vvatt/.W/Wor vf /. x » xuwfJin Cov. Hunt. Kivctixaifji^ Fff. ^ xou 
 iiuauov) Al. Bnr. Dionyjianus , Pet. 2. 3. Hifpclytus , /Elh. Lat. in cod. plurimis, 
 Anfj. Haymo , Ruferttis , aliique ex Lat. Syrus. Adhuc hiat Seid. ( — ) fiW. &c. 
 Arm. Coft. Primaf. In rliythnio omilVum. "^j QvuidpLaTa ) (jvfxia/jATMv Fjf. Lat, 
 Svi/..<tua, Er. ed. 1.2.3. And. Hifpol, Priniiif. ^ nv(>ov) trixv^vctv And.!. ^ kcu 
 olvov) -^ Fff' & al. ^ xai aifxiSa.?Kiv) ~- Prinuif. ^ xii g-rTov) — And. r, 
 ^ -vpi^aTa ) xa/ Tca7 vi; additur apud Hiffohjtum .; qui fl Portus Roinani in Ara- 
 bia fiiit cpifcopus, uti Stepbanus Le Moyn^ exidiniat; facile hoc ipfe addidit. nam 
 gens ilia , pccorof.i. iefi. LX. 7. ^ piSar) fa,:Scov Ccmf. Seid. f,a,ii<iv Biir. Cov. 
 Hunt. M. Pet. 2. Fff. Areth. pnS'jov in quibufdain liic fcribi , Pricaeus ait : per i & 
 per M Hefijchius habct. mnlorum^ camekrum fubftituit y/r.^/'j. Vid. Gnom. 
 
 14 xaj M ufq. avTd) Hoc loco hxc verba ponunt cdl. mff. Hifpol. And. Lat, 
 Primaf. Syr. &c. Quarc audiendi non fuut , qui poll verfum 2;^ ca poni Hebcre 
 contcndunt. vid. Gnom. \ jn primum) Poll oTradci hoc ponit Al. Primaf. Rupert, 
 
 Cc cc 2 Vtro- 
 
572 V A R. A P. XVni. 
 
 Vtroque loco Iiabcnt Lat. nilT. Char. & Pift. ^ d-rrK^^^iv ) aV>iA^ov Er. ti. t. 2.1, 
 *[f TO. alceriim) ^ ^nd. 2. ^ aV&iAero) Al. Bar. Hunt. L. Seid. Hij>fol. Arah. 
 nee won Jr ah. Lat. Syr. unde aTrccyjTo And.s. non diffiinili litcranim pidrura. aTrw- 
 AovTo Comp. Cov. M. Pet, 2. Sin. Steyk. n. F'ff. d7r'ii}\&iv Er. And. i. vel cdam Pet. 3. 
 E proximo. % tv^VQ) And. Bar. Cov. L. Pet. 2. Vff. HiffoL Primaf. iv^mc-tQ vel 
 (Marc edd. &c. iC^maiiv Al. Lett, niulti , Sijy. Quodque fcquitur , 0/ %u.7roroi 
 THTm' , id liiiic verfui anneftunt Lat. aliqui , & Svjrus in edd. certe. Omittit id 
 Arabs. ^ ^t^^c! ) Hoc ante « ponit Fff. pod ^.ri Al. Hippol. tin ti/vX^Q dv^^ai- 
 TTcor Ti? Ao/7t5 i/ATTo^iiia-yi addunt Bar. Pet. 2. ex And. exegefl. 
 
 15 THTwv ) d-.'B^avrwv VeUf. nam hotninum ^ pro horum , Lat. aliqui. "^ aV) 
 tf -i^Ki. 1 in rafura. ^ xAaiovTS? ) y„aj ;cAa/ovTec Ff. & alii. 
 
 16 -- xati ante A57CVT4C) ^/. i/ar. /^WKt. L. Sin. Arab. Syr. Koi edd. Lat. &c. 
 xa; AS7CVTJ? omittunt Pet. 3. Fff. "(I «a:/ ) - FfJ. & alii. ^1 h tcrtium ) ^ Al. 
 
 ^ fiii^aivci x,6x.icivov) zoxx-irov Quao-ifcv Al. fed jmrpura ^ ^yff^no liabet Prr- 
 
 tnaf. % /2v'7cn'.'ov) (Bvoraov And. 3. & alii. £x V. 12. ^ ■:5-:)t:(p(y^&i.' ) 7rop<pi;fa;' ^»n?, 2, 
 Primaf. Indidem. ^ xj;:^:^ usr&)/>t':!'>i ) x-i^pv-rcoijAvci quidam codd. apud Gerharduni & 
 Marckium. ^ ( - sv j ^/. Cot;. L. Seid. Fff. Areth. Sic cap. XVII. 4. ^ y^^v- 
 c'lcp) Al. Bar. Cov. Seid. Sin. Fff. Hiffol, Areth. X^y^V ^'^'■^' ■^^''^' ^'^' 11 A^ag- 
 'ya^haii,') /ua^-ya^iryi Al. Primaf. 
 
 17 iTri Twv TrXoiwv o/x;Aoc) Er. And. I. (fine 0,) Hipyol. Arm. Ccft. ne- 
 fcio an M. Ex paraphrafl germana? Icftionis. (0 iTri tottcv vj-AiCDv) Al. Cov. Hunt. 
 L. Pet. 2 in niargine , Seid. Sin. Fff. Syr. nee non Barh. 2. hinc onmis qui in locum 
 navigat]hahu\t Lat. olim , & indc , pro in locvm, into flace verfio Anglica vetus: 
 an die flat Biblia Germ. ed. vet. nam hodic exltat in lacum ; unde Vm ryiq Aiy.i'nc Fe- 
 lefScin /ow^7/>» unus apud Zegennti , Anfbevtns ^ Haijmo ,■ & in loco ieyitus Rjiyer- 
 ti : plane , in locum , cod. Reviling. & Schilh. manu prima. Leftio Wi tottov 
 ■7r?\icov optimis nititur monumentis , & denotat utique genus hominum diverfum a 
 gubernatoribus , quibu5 tamcn adjungitur , & a nautis , & ab omnibus qui niari oft- 
 rantur. Sed fiifer mare liabct Primaf us. Ex feq. 6 iwi toiv ttAoic^v vrAewi Comf. 
 And. 2. Bar. IJionyfanus ( nclcio an omiffo , ) Pet. 3. Steyh. n, Areth. Arah. It- 
 conius. Ex feltinatione , ut videtur. Vid. Gnom. ^ xai ante ojoi ) — Cot;. & alii : 
 nili erratum elt Millii. ^ x.ai '6crot thV Qd^aaiTav l^yd^ovTat ) tw bdXaaaa-^ l(|- 
 7a(^&i'Tf? Er. edd. priorcs. 
 
 18 iKpa'Cov) U^a^av Al. Hiffol. Lat. f ^AsTrorrji; ) Comf. Al And. Fff. & 
 novem alii, Hiffol. Areth. c^coyn; Er. folus. Vacatmai-go Stepb. •(] zccttvov ) edd. &c^ 
 Ticon. PrimaJ. tottov Al. Lat. ^ oy-o'ia) ofy.oicc {Ml. TrivrovSi ) Pricaeus. 
 
 19 '(SaAof) i7ri3a/\ov Al. «(J x^-^v) X^^v Er. Steph. ed. i.- ^ h^a^cf) %x^a^uv 
 Al. Hif-polytus , Lat. *| x-Xalovxic, kui Trir^KVTJC ) — y^/. •[} ~- kcci ante Aiyorni) 
 Er. nelcio an L. Ptt. 5. ■S'ei^/. cum Al. Cov. Hunt. Hippolytus. Variant Lat. Vacnt 
 niargo Stepliani. ^a; Cotnjh And.s. Bar. M. Pet. 2. Sin. Fff. Areth. Anfb. H t'^') 
 Corny. Al. M. Fff. cod. plurimi , i-iiyyol. - Er. Steyh. idd. And, "jj Ti/i/.i6T«Tog) tt/o- 
 TMTO? hiyyol. 
 
 10 iU* 
 
V A R. A P. XVin. 573 
 
 io iviPalvw— K()a/«) txultnie — cotH habent Lat. in m IT. Colon. Pifl. & allis, 
 Primaf. Sir. Fa cap. XII. 12. f It' ) ev ^/. H at/T^) Cowp. ^/. 5'fii. Fjf. & odto 
 alii, Wipro/. /Irclh, avT^v Er. Jnd. nclcio an Lat. cum m. j. ^ i'^/o/ ) a77'.Ao< 
 i'wr. Wiri'f'^- «>"*' POiHint poll 7r^o;tiiTa/ ^(/i. y^m/;. Rupirtus. i[j xai c/ medium ) 
 Co;«'f>- -^'. ^'»''- >-^"'''- ^"r''- "' ^'ff' & fcptem alii , HiyYd. Arith. Primaf. Anfi.\ Syr. 
 •^ Er. cum I'eUs. -^''^« Jtcon. 
 
 21 f7c) - Lnt. aliqui. <11 i>vp:0 - Ah Tkon. Stjr. f &'? ^JAo? At^av^ 
 /t/'f)*: w; /i/i'/s; ^»i. r. nefcio an Prinnfus. utrinnque Ikonius. ^fA.v\ov) i^CXtvov A' 
 Lat. Syr. in polygl. U fcqav) ;U«7a Er. ^ jwe^aAM ttoAk) ixi-yaXoTioM And, x 
 
 22 fcq. cfxBe&M ter) iia-aKia^ri Pet. 3. nee non -^W. 
 
 22 Hflti Trie ufque ad Vt/ medium) - And. i nianu prima. Cot;. HipfoK ^Traf- 
 «■»? T{;t»'>'0 "^ -^^' U 't'" <$'ft)i'»i ,ut/A« ufque ad «t< ) ~ And. j. Mtk. Sijr. 
 
 23 **( <:^wc ufque ad ?rt prius ) - Er. ed. i. 2. 3. AU And. i. ^th. ^ Iv ao] 
 %ri alrerum) \riiv cro'i And. i. Lat. muhi. ^ 0/ prius ) - Al. ^ on alterum) xai 
 And. 2. 
 
 24 avrii ) (Tol Sijr. in polygl. tJi avrJi HivfoL, ^ a'i,uct) Er, And. i. Lat. Syr. 
 nefcio an Pit. & Stfyh. bini cum Al. aitJ-a. tuv Uiyjiol. (aJf/ara) Cetny. And. \\\ 
 cod. Pal. & in comm. couftantcr , Coi'. L. Sad. Fjf. & alii , Areth. Arab. Ex rliyth- 
 mo TravTct tat, v. 23. fl £t/rl&>i") iCa^i^o-av Civ. L. Vff. ^ koI TrdfTuv) ~- 
 Hiit/mo in comni. Hoe xa< omittit Ticonius. 
 
 CAP. XIX. 
 
 1 init. - yai ) y//. 5iJ»-. /fwwt. Pet. 2. Seid. Fff. Areth, Lat. Syr. ( ko.) ) tdd. &C, 
 ^ ~- «;) Er. And. nefcio an L. /'ft. 2. 3. Sin. cum Bar. Cor. Vff. Tkon. Prima/. 
 Syr. ( vc) Cvniy. Al. And. t manu fccunda , JIunt. M. Seid. Stefh. n. Arab. Lat. 
 Cajfwd. Ex V. 6. 51 Mf7^A«v, pod (^wim) Stid. Fff. plurefve, v. gr. apiid Mar- 
 ckium , ZrJf. nnilti. ui')d?rv ^ ante <i«i'w , Cvrcellaei appendix; varictate totius 
 periocha;, diverlis c codicibus , nefcio quam dexrre , in unum conHata. w-.^aAnv, 
 poft Tr:M? , Cow;i. & inde Er. &c. ( "^ ) Er. ed, 1. 2. j. And. Lat. multi , Caffiod. 
 nee non Primafus. Sic v. 6. ^ Myzvran- ) Comp. AL And. Seid. Fff. & novcm alii, 
 Areth. Lat. &/r. Af^oiTcc Er. '^1 cAAiiAKia. ) to prsefigunt £c. And. i. Articulum 
 fjpc habct Andrea; eomnicntarius , cum vi rclativa ad rcxtum , per fe articulo 
 non utentem : afque inrerdum librnrii artieulmn ex ccmmentario in texfum intule- 
 runt. c. I. 4. XVI. 7 2. & h. 1. & infra, v. 16. ^ y crom^ia xai) edd. mff. Syr. lie 
 jnlus £«f liabent Bihtia regia , Primafius , Ryyertus in \aum III. & inde laus ^ ce- 
 teri Latiui. ^ y€th. apud Milliuni: fed conf. lo. De la llayc. 1} (Joi^i xa/ w Juiauc) 
 -/^nrf. /. Ihnt.L. Sin. Lat. Ticon. Lertio media. ( ie^a zi} ri riuti kaj w ^vvafxii; ) Er, 
 And. 2. nefcio an Areth. Ex cap. IV. 9. 1 1. VIT. 12. unde Suvauic x.a] « S:?a xa/ >i 
 T)M)i .%r. Svaui; xa« >i cJcfa Comp. Al. Bur. Cor. yl/. Pff. ;?. j. i'nV. .yf?;iA. if. Fff. 
 JLat, iu raf. Chai'. & alibi, clarilas habct Primafius. ^ ^ xi^g/a) Comf.Al, Seid. Fff.Sc 
 
 Cc cc 5 lepteni 
 
5'74 V A R. A P. XIX. 
 
 feptem alii , Anth. /^th. Arcchkat , Lat. Ticon. Syr. ( kv^'o) ) Er. And. t. nefcio an 
 Sad. cum Himt. Sin. Ek v. 6. ^ Vacat margo Stepli. Totum hoc , Kv^'.a «■« SioJ «- 
 fjiav omittit And. 2. ^ -xS. Qj-i) ) Er. And. i. Lat. nelcio an Hunt. Sin. Anth. Va- 
 cat margo Stepli. (t;* Ssa) Co7n]^. Al. JJionyf, Sdd. rff. & feptem aiii , Lat. in Bi- 
 bliis reg. 
 
 2 iJ'/ecpS-ei^s ) Cowp. And. s. Vjf. & fcx alii , Artth. \(b^eiqi Er. And. r. nefcio 
 an Pet. & Stqih. cod. cum M. 'in^tviv Al. ^ - Tfi? ante X^Z'^O Comp, Al. And. 1 
 in comm. cod. plurimi. tUc Er. And. Fff. 
 
 3 ii'^MUv ) i{^y\ziv Conif. Pet. 2. Fff. ^th. Aretb. Lat. in Bibliis reg. 'ii^maa-iv 
 And. 2. % avnc.) — Er. ed. i. 2. j. And. 2. /Eth. atque em-um habet Ticonius. 
 ^ dva./Sa'mt') ai'f/3« And. i. ^ «/? t8? alc^vaq tcov ciio):-ccv) edd. mjj'. , ^rw. aC 
 Coft. habet m faeoulum faeciili. (s/? a/Mu ctiwcov) And. 1 in exsgefl. Conf. Var, 
 Ap.XIV. II. 
 
 4 477-Jo-ai' ) 67r«3-or Com'^. And. ^ s/xoiTiTsa-Ta^?? Tr^so-Z^t/Vefo; ) Al. And. plu- 
 refve , Lat. in mlf. Primajiiis & alii. tt^jo-zSi/tj^o; c/ ihoJiTia-cra^iQ Conqi. &.C. ^ tso-- 
 craps? ) Fif. cum plurimis. xa* T«(7o-a^s? Er. ed. poll. 6'/fp/f. edd. f ( rw g^crw ) y^/. 
 5ar. Hunt. L. Pet. 2. Sin. Arelh. ^ d/^.nv) edd. mff. And. Arm. Cop. Lat. Primaf. 
 Syr. Ex cap. V. 14 hue traduftum videii poiiit. ( ~- ) Cov. Ap-ing. •{J dMnAaia) 
 
 •.. Primaf. 
 
 5 a-TTo) Al. Cov. Hunt. L.^ Sdd. Sin. Fff. plurefve. Sic cap. XVI. 1^. ( U) 
 tdd. And. in textu , &c. ^ t« fi^o/a) tS ii^avS L. Lat. in nif. Pift. Primaf. ^ As- 
 7«3-a ) - Er. ed. i. 2. 3. Pet. 3. fl t« 05^^) Al. Hunt. L. Pet. 3. plurefve , Lat. 
 nam cum in Luca & alibi conflanter dicat laudare Deum , lioc loco habet laiidim di- 
 citi Deo noftro. Eadem mente Andreas commentatur , onines jnbcri TMNEIN , HY- 
 MNO celehrare Bemn. Vid. Gnom. ( tov Qiov ) edd. &c. Primaf. Differentiam banc 
 imitari non potuit Cop. ^ cl SSXoi )fan£ii Iiabet Lat. in Char. & alibi , pro fervi: 
 quia utrumque vocabulum compendiofa & affini piftura per tres exprimere literas 
 foliti erant librarii , vel etiam quia Pfalmis aifueveraut , qui habent , Pfallite Do- 
 mino fmUi ejus : Diligite Do7Hinmn omnes fanUi ejus. Quo rarius autem lioc loco vel 
 Latina Apocalypfis habet fanUi , eo minus ell audiendus Emferus , qui neque 
 Greece neque Latiney^ri-Y effe contendit , {qA finUi. vid. Sauberti Prolcg. var. left. 
 Matth. p. §8. ac potius Raithii Vind. verfion. Luth. p. 613. % ol tertium ) Comf. 
 Al. And. 2. Fff. cod. plurimi , Lat. zai ol Er. And. t. 
 
 6 ( — ft.; ) Er. ed. 1. 2. 3. And. Bar. Pet. 3. Sin. Ticon. Primaf. Angl. "^ w? 
 alterum) — Al Pet. 3. Ticon. ^ Xi'yowac,) £r. &c. Ticon. ed. Amorb. Le6lio 
 media, unde Xi-yovnc, Bar. Cov. L. Sin, MycvTO).' Comf. Al. And. z. TLaf. A^^x'-wc 
 And. 2. M-ynaZv ed. Rihel. ^ ( -- x,C^m) Er. ed. i. 2. 3. And. 2. Pet. 3. Sin. 
 jEth. ^ i 050? ) ^ Primaf. If — mVwv "> Er. nefcio an M. cum AL, Lat. in mf. 
 Pitlurato , Cyfrianus. (h.uojv) Comp. And. Sdd. Fff. & 06I0 alii , Areth. Arab. Lat. 
 Syr. Primaf. 
 
 7 dyctX' 
 
V A R. A P. XIX. S'7S 
 
 '' V «•> a>-^ 'o'"?-^^ ■) x^jdMiuiuiv ylh yfnd. Pet. ,^. uti Luc. T. 41 ^■yu>Xita-i. fed in 
 reliquis N. T. &LXX inrcrpretum locis omnibus MeJium eft ; & hoc loco videtur 
 j-hytlimus /_at,uuiVf a.'^a?^iv;j.v i <ia.fji.i:. ^ Jw^tic) (Jairouw Al. Ani, 2, lrji):j(it. 
 /uiv ?a. J. II ( ■- fl'^''^^ ) £'«"• '''^- '• ^- •?• Cot'. Pet. 3. Vff. 
 
 8 'meiiat\»Tui) 7ri^i^d,?^t\rai And. I. L. P(t. ,^. Sin. Lat. ^ Xau.'u^hi Ka^'J.- 
 pcO Al. Cor. L.it. in nilt , licbnius , Primnf. Anfb. liuynt. Angl. Mog. ?.u.y^7r^:'V^ 
 K^ xa6a£b;' Comp. Sfii. Fff. & fcx alii, Areth. ^ti. Lat. pkrique, Syr. xx^a(i>'' *.9\ 
 ?au-^i.v Er. Ani. ncfcio ;in Pit. j. Vacat inargo Stepli. ^ tmv a-) a>v «=-< ' Omp. 
 ^/. And. 3. Fff. cod. pluiiiui, Lat. in mil. Ticonius & alii, is"! twc cfi/ay £»"• Siqih, 
 idd. And. i. Lat. niulti. 
 
 9 yva-^cv') Ccnif. & aliaz edd. mff. rrimnjius^ Caffwd. Arm. Ccvt. Si;r. Si.:. Ex 
 cap. XIV- 13 hue tradudtuin vidcri pollit ( — ) Er. ei. i. 2. 3. Aii. i. Lat. \i\ co- 
 dice Gemblaccnli apuH Zegcnim. Doitnitat Kufterus hoc loco. Pnni is eoiiiones 
 Erafini fecutus eft Luthivus: uuJe fufpicio typographici fphalniatis in Hibliis Gcnna- 
 nicis exiinitur. Rcccntiores BibhorumGermanicoiumeditores idver'uuin inleiuerunt. 
 ^ to) tqv yff. ^ rS yauu) — Er. ed. i. 2. 3. And. i. Fff. A f ring. ^ Ao7c><) Ao- 
 yot fXH Syr. 51 0' tertium) Al. ■^ idd. ike. Poll: Xc^oi , 51 facile omiffum eft, 
 ^ T« fli» eiVf) Al. Fjf. plurefve, Lat. ila-l t« 6e5 tdd. And. Prirnaf. 
 
 10 iTTiaa) Er. td. 2, Al. And. 1. Fff. & alii. l-Tio-ov Ccmp. Er. ed. 3 &c. ^ T^otr- 
 yvvr^ai ) kol) 7r^ocrix.vvyfra And. J. Hoc certe niinium. ^ TaJv ix6vT0)v ) xai t£v 
 iXovro)',' Er. td. J. 2. 3. And, j. Pit. 3. f[ loov i/^orrw ■ Tm fi-i^ru^iav <«'«' t&) Sico 
 7r(>o7xvrncrov') Itfum Dorninum adorahiii)et Cy}irianus. Vfus eft exeijiplaii, quod, iu 
 rhythmo tuvrum, oinifcrat hfihtntium tfJliniuHium. inde, pro Jtfu, Itfum. ^ — t3 
 poll fxx^ruriav) Ccmp. Al. Ani. Fff. plurefve. t« Er. ^ T^sffxiy.MJov) tt^ojkui'k- 
 (7aT6 5yr. allqui. Ex cap. XIV. 7. "(I )i 73(5 ufque TTfoiyiTiiai;') — >f/. ^ -^ t5, 
 poft //.agTu^(a) £r. <i. /. 2. 3. And. Pet. 3. th Comp. &c. 
 
 11 y'.icc'^fjciTor) Al. And. in cod. Pal. & in comni. Hiyfolyfus. ivtayuivov tdd. &c. 
 Athannfi fynoplls. ^| aJ-.o-) i/T-i) Anii, (nianu feounda in cod. Aug.) ciJtk Hip- 
 fol. % xaAK/Ufvoc) Comp. & alix ed. mff. Syr. nee non Aral. Lat. Inn. Cyprian. 
 Hiercn. ( ^ ) Er. td. i. 2. 3. A!. And. Bar. Pit. 3. Hippelytus c. Noet. cap. XV» 
 Aiith. 
 
 12 - to? ante d)>o?") Comp. And. Seid. Fff. & fex alii , Hifpol. ( '}>c ) Er. Lat. Inn, 
 Syr. nefcio an P*(. 2. Scid. Sin. cum Al. Ex cap. I. 14. Vacat inaigo Stcph. 51 stti 
 T>v )c€:pa>)i'.) t:' TM }t'r^a/>>i i,. ij oust "yiy^uuui-.or 6) Er. And, i. Hippol. Areth, 
 Armm. Ccpt. Lat. Irm. Bieron. in Efa. 66. nefcio an PH. 3. cum Al. Bar. Gov. lie 
 ncmen magnum frif turn qucd Q\[\2it apud rrimtfium. {ovofxcLra yiy ^a.ii/.uiva, kui bvojua 
 ytyctuuivov 0) Cinif. And. (in coJ. Palatino; haud fcio an ctiam in comm. in quo 
 Chriftiis diritur rac oUovouiaic ■no'Avmvj.cc-) Steph. n. Syr. nee non L. M. Fet. a 
 inarg. Sin. Pluralcm propere arreptum librarius, ut videtur, noluit deleie, neque 
 iingulucm cxpuii5;ere: itaque conjunxit. conf. Var. Ap. XVI. 14. m^a.7 a yiy 9 afji.' 
 fttrat a Hunt. SeiJ. Fjf, 
 
 J 3 0t3ai^ 
 
5-76 V A R. A P. XIX. 
 
 13 0i/BcttA/uLfrov ) rppavriTfAi'ov Hifjpot. Orig. ^ alustn^ h o^fxan Bar. Ttt. A. 
 Anih. ^ (yJ;tA>jTa{;) Al. Barb. 2. Hunt. L. Sin. Hi}ipol. &. vocahatur habent Lat. 
 multi. \y.'iX,Ki\ro OHg. 
 
 14 rd ^^ctriufxctTa ufque avTa ) g-QaTiviu,ct.Tci avTcS jixoAaSf fa iv rS ^pav^ 
 And. z. il Ta alterum) Comf. & aliae ed. Sttfk. s vel potius n' (iia.!n ?, hoc loco 
 & Ap. in. 18 in margine Stepliani notatus, Apocalj^-pli caret, ut demonftrat lac. 
 Le Long P. I. biblioth. facrfe pag. 371.) Anth. Lat. Syr. - Er. Sttyh. edd. And. x. 
 f^ff. &c. Syllaba, bis legenda, lemel foripta. ^ moA-iQ&i') moAiiQi^v Er. ed. i. 2. 3. 
 And. I. % ?<p') JTT-i Cutnp. ^ ivSiSLfj,-oi) Si addit Al. % Mvkov) edd. Seid. Sic. 
 Arm. Coft. Iren. Hisron. Nulla non alba byfTus eft', & ex albedine dici bylFum, do- 
 cet Martinius in lexieo: itaque plane ex alliteradone ad Mv^ok Mvx.ov videtur exor- 
 tum. Ante (ivjaivov ell hoc in Al. & pod zaQx^ov apud Syrum. ( ^ ) Grig. Cy- 
 frian. lib. II. Tell. cap. uk. in edd. ante Panielium. Ledlio media, unde Xa.[A.7r^6v 
 And. I. Etenim in exegel'l memorantur ab Andrea ctl n^dviai ra^&tc tw Xafj.7i^ci 
 Tcov c'^iriiv x.:iTyiyAci'i7y'f\'a,t. '^ — xai ante xaQaQov) Conif. Al. Scid. Sin, f^ff. cod. 
 pluiimi, Areth. /Eth. Lat. in mff. Irert. Ticon. Primaf. Cyprianus (in textu Pamelia- 
 nseeditionis,^ Hieron. honiil.llin Cant.^«/i. Rupertus , Syr. x,a.] Er, Steph. edd. And» 
 
 15 ^ Ji<;-suoc) Er. And. i. cum Al. Pet. 3. Lat. Lrnaeus, Hieron, Caffiod. Be- 
 da, (^,fi^o/uiO(:) Comp. And. 2. Seid. Fjf. & o(^to alii, Areth. jEth. Ar^b. Lat. in edd. 
 vet. in mf. Char. &apud Cyprianum aliol'que, Syr. Ex cap. I. 16. II. 12. ^ ^a- 
 rd^ri) Comp. Al, And, Bar. L. M. Seid. Siti. Orig. Areth. Primnf. nee non Hunt. Vjf. 
 TTci-rdaa-n Er. nelcio an Cov. In paufa iunt Petaviani & Stephanici. ^ ;ta; poll 
 c-iSrQci) ~~ Ticon. bis, •[{ a.vroc alterum) edd. mff. Iren, Cyprian, ike. ( ~- ) Lat. 
 in Bibiiis Lugd. A. J515, & Venet. A. 15 ly. & alibi. ^ t« (iv,uS) ^ Grig. Cy- 
 prian. Primaf. Habet & omittit Ticonius. ^] — zxi ante tm?) Comp. Al. Vff, & 
 o6to alii. Grig. Areth. /Etk. Arab. Lat. Iren. Cyprian. & alii, Sijr. x,y} Er. And. Ti- 
 tan, vel etiam Cov. pet. j. ^[ t« ante TrcLwoz^aTo^o^') ~~ Er. Syr. aliqui. 
 
 16 Itt; to ifxdriov zai) edd. mjj. Iren. &.C. - Al, ^th. ot/ recurrente. ^ ^ 
 TO ante ovoua ) Comp. Al. And. 2. Vff. cod. plurimi , Grig, to Er. Steph. edd. And. t. 
 Ex Andreae comm. ^ ltoixa^edd.k.c. Iren. Cyprian. Ticon. Primaf. - Lat. Caf- 
 fiod. fl ic'j^iccv) edd. mjf. Primaf. Ciifwd. &c. Kuiinuovrcov Lat, Bar. Irenaeus in ed. 
 Erafmi, Cyprian. Tioon. Ex i Tim. VI. 15. 
 
 17 ( -- ha. ) And. i , in textu certe , Bar. Hunt. L. Pet. 2. Sin. Fff, Ticon. 
 
 Syr. unde alium lupplent Haymo, Rupertus. f t«) -■ Er. ed. 1. 2, 3. % U^a^i) 
 
 iz^a^iv iv Cov. L. «|I Aijcov) - And. 2. Pet. 3. Anfb. in comm. nee non Haymo. 
 
 II Tmofj-ivciQ) Comp. Al. And. Fff. & alii, tutwij^ivok; Er. Steph. edd. ^ f^icr^^a- 
 
 Vf)uccTi ) (MO-HqaviaixaTt Er. And. i in texfu. *[| auvcixQuTi ) Comp. AL And. 2. 
 
 Fff. & novem ceteri, Areth. jEth. Lnt. in mIT. Anfh, Rtipertus, Syr. act) cruvdji- 
 
 £&£ Er. nelcio an Pet. 3. - And. i. &, alio loco , And. 2. Primaf. ^Hoc ante ve- 
 
 nitt liabet, &; altero loco omittit Ticonius. ^ to Sutivov to yt/.67a t5) tov ^iijvov 
 
 Tov f^ci-ycLv tS Bar. Pet. 2. Fff. nec non Areth. ^ to f/.iya rS ) Comp. At. And. 2. 
 
 & lex alii, Lat. Syr. (tk fM-ydXa) Er. And. t. nefcio au Sttph. codd. cum Pet. 3. 
 
 A£th. Rupert. *^ T« (ija) - Lat. in edd. vet. 
 
 15 (ra^xa? 
 
V A R. A P. XX. $rf 
 
 18 ^dcJidC altcriim) — Er. eJ. I. 2. ^ avT«') ctCrr^ Er. id. x. 2. 3. aJra? At. 
 L. vel ctiain Tkon. j rim^if. ^ xe) Comp. AL And. in cod. Aug. & in comm. L. 
 Sin. f^if. &.aIv. ^ Er. Suyli. edd. And. 2. ^ <a^ ^KPifoiv) jutx^m ts Comp. >(^ fxi- 
 K^uf re i^. & alii. Non inepte. 
 
 19 rurr;:»: auVs ^/. il>ir. Pff. i. nefcio an And. in comm. ^ (tov) >^/. Co*,' 
 /fufit. L. 5iB. ^. yfrffA. Ex cap. XVI. 14. 
 
 20 Mtr' aCri) - -^t&. ^ ^utr' clvth 0) Cow;>. y^rti. 3. Athmajius in SynopQ, 
 Armtn. Lat. nee non L. //tT* t«th Er. And. i. nefcio an M. Fit. j. (i ,aeT' ai/ra) 
 ^iir. C&u. //m^u. ttt. 2. Slid. Sin. Steyh. n. Vff. Arnh. Arab. Syr. nee non Hifipoi. 
 cap. 49. cl /uiT ai/TK Al. Ex cap. XVII. 14. vcl ol ex allit. ad x.ii oi ^st' cl-jth ng\ 
 ^''F'- U i!i^}Br7ai ) /?AK6>j7orTa/ £r. fi. /. 2. 3. And. 2. % o\ SOo ) ^ ^th. 
 ^ T« 7ri*poc) ^ L. Giigneius. ^ tmv xaousFwv) tw'c xauouEfHe y^/. nee noil Lat. Id 
 non continuo rejiciendum. U Jv) Comp. ^/. And. 2. Hunt. yg. & alii. \v ra Er, 
 Sttfh. tdd. And. t. 
 
 21 tS primum) ~ Er. td. t. 2. 3. ^ j^jA^hVm ) Cow/?. Al. And. Slid. Vff. 
 & novem ceceri , Artlh. Pin>iaf. Hatjmo. {UTroQevcfx'm)) Er. ^ ra ) -- Er. td. i. 
 ». 3. Pet. J. ^ s* alteruin) -^ And. i in comm. Lat. aliqui. 
 
 CAP. XX. 
 
 1 a')'y'>cy) aX>.oy pnniittit Jiconius , Anft. Haijtno ; cx c. XVIII, I. fubjun- 
 git ^If' 11 Ji^^Ta^a/rcvra) Hoc poll Hfav« ponit ^»i. 5. Caffiod. ^ xAer^ ~i Comfi. 
 Al. hunt. M. Ptt. 2. 3. Sin. x?i:da, Er. Steyk. edd. &.C. x.?.u3'av Fff. Priori teirai- 
 natione ad alteram adjecU. ^ tiTc a7?t/a7x) t« »/ia^tA. ^ ^<s7aA>!x) ^ Augu- 
 jiinus (qui 1. XX dc Civ. a cap. VII ad XV copiofe commcntatur ad Ap. XX. ) 
 Primafius : nefcio an dij^od, Hinjmo in comm. 
 
 2 (0 ocpK *t;/t*oO Al. vcl ctiam cod. quern fcoutus efl: Mthiofs ^ tcv SQctx-ot' 
 TO, oniittens. Vid. Gnom. ^ (0) Conip. Al. Hunt. M. ^ ~ TiAcLviv tyw oIkh- 
 fji'f nr cArv ) Er. And. i. Lat. vcl ctiam Pet. 3. cum Al. (0 vrXxvcvv xtA.) Comf. 
 And. 2. Gov. Hunt. L. M. Pit. 2 marg. Slid. Sin. Sttj^h. n. Fff. Artth. Arab. Syr. 
 Videiitur hue colhta , (juae cxllant c. Xll. ij. Nam lioilis , cceIo cjedhis , gtntts, 
 non tolK«» orhtm , fcduxit. 
 
 3 iK^eio-i) iS>f7tv Er. td. T. 2. 3. And. 1. Pit. 3. Stiph. 1^. ^ — avTov poU 
 iy,Mt7't) Comf. Al. Ani. Seii. //J. & fcptem alii , Athmifii Syiiopfis, Artth. ^tk. 
 Arab. Lat. Syr. aJrov addit Erafmus , invitis mlf. & ipfius Andrtat textu. Er. ne- 
 fcio an Sttfh. cod. ^ i-ndyu) ovth) iuuivcoQ avrov Al. ^ -rAarwo"))) Er. And. I. 
 Aihannfii Synopfis , nefcio an Al. L. Pit. 5. ttXclyS. Comp. And. 2. Seid. yff. & fcx 
 cetcri. ^ st/ ra ?3tm ) Conif. Al. And. 2. Cov. Hunt. iM. Pet. 2. Seid. Sin. yf. 
 {Td i^vti) And. t. L. Ticon. rd i^rn Wi Er. nefcio an Sttph. cod. cum Pet. 3. ^ t4- 
 A«c&H ) TtAi:d-w7i And. 2. T'tAi Jyi7orTctf Aid. ^ ( -~ ra ) Er. Sttfh. ed. i. 2. And. 
 ulurciVe. ^ ^ xa/ ante fjn-xd ) Al. Qov. Hunt. L. Sin. yjf. Lat. in mlf. & apud 
 
 Dddd An- 
 
5^8 V A R. A P. XX. 
 
 Jluguflinum ^ Prinifijiatn ,y^prmg. aliofque. uncle Js poilca fupplet Sijr.{yJ^) aid. 
 Seid. &c. % auTCV Av^iiyat/) ^^vdiivai aJrov ylL Fff. 
 
 Tisc) uiiTccv And, 2. ^ TO!? -il/vXac) TaTq ^l/vXctK^ And, 2. ^ Tm: i?.izi7 uv:coy) 
 vfiTiMxi^fAvav Er. yriMzKTfj.hcov Pet. 3. Tn-TroXifArfAvo'v Al. ^ cPid alterum) ^ 
 And. I. Cyprian. ^ c'l) ^1 And. i. Augujiinus ^ Primaf. ^ Tr7 S-n^/oj) to 6))P'ov 
 ^/, //wwf. L. Sin. Areth. Ob tmi- thcvct fublequens. ^ rro ^^k >;■« &' rnv ilyj.-a ) £">•. 
 Stifh. M. And. i nianu prima, vel etiam Cov. M. Leftio media : de qua conf. Var. 
 Ap. XIV. 9. tS SnQia & Tvi i^x-cvi Comf. And. to 6«g'ii' & tj; cum fpatio , py. 
 ^ «{) ^/. Hunt. Sin. yff. pliirefvT. ^Ti edd. , And. ^ to ijatm tc-) vavuivJ- 
 'TTccv And. 1. Fjf. Lat. qui fubjungir manihvs , plurali numcro : fed Cyfrianus , Au- 
 gujlinus , Primiijitis'i\uguhrem utrinquc retlnent. ^ — avTav) Al. And. 2. Cw. 
 Hunt. L. Pet. 2. Sin. P'jf. Areth. Lat. pleriqne , Ct'frvm. AnguJIin. PrimaJ. Syr. 
 (awVo)!') edd. Ayid. i. &(:. ^ Jti/ ante I-tt)') tdd. mff. Sijr. w And. ed., P^at. Vtrum- 
 que Primnjius. ^ y-o] 'iCiicruv ) edd. mj]. Cyfrinn. Ticcn. &c. ^ Augnfliu. Prininf. 
 iff -■ T« , ante ;tf/rS) Er. Stefh. edd. And. 2. nefcio an Seid. Sin. Pet. & Stefh. bi- 
 ni cum Cov. L. t5 Comf. Al. And. i. Bitrb. 2. Hunt. M. Seid. Fff. Ex v. 6. '^X^i- 
 ^y.) lefii habet Augajlitms. Vtrumquc Prinuifius. <^| — tu) edd. principes , (eti- 
 am Cotnp.) & Millii, And. &c. {-ra) Stifh. ed. 3. Al. M. Pet. j. Fff. Ex V. leq. 
 De Syro ., incertum. nam pro illis verbis, quae inter ;:*;f;?-5 ,vel , ut Syrus habet , 
 X^t'^^ avTwv, & inter at/TH v. 5 intcriacent , tannnnmodo retinet hoc , td x;iA/a 
 sTw , articulo tcl per relativum cxprellb , qui in hiatu vidctur ex poilcriore poti- 
 us milk annurum mentione , quam ex priore traduftus. 
 
 5 01 ufque iT-A ) -- Cov. Plunt. L. Pet. 2. Sin. Et flc Fff. fed reflituit in mar- 
 gine. Ho) Al. Lat. Leftio media, kcci ct Ccwf. And. M. Pet. 3. Seid. Fff. 
 Areth. Lflt. aliqui. 01 SI Er. Lyrim. nefcio an Stefk. cod. ^ twv vx,-c?i) eorum 
 habent Auguflimis , Primoifins. % ii^nrav) Conif. Al. And. in cod. Pal. &.in cc^nm. 
 M. Pet. 3. Seid. Fff. Areth, Lat. dvi'^ncrav And. i. ( d'.i^ho-av) Er. folus , aut cum 
 "Stefh. cod. H d.X('i ) cod. omnes iuc Er. Et tamen Er. pofl jt« habet dxcf id 
 fortaire typothcta debuerat loco iu-c infercre. ^f t^/s'^h ) ^i?\ir^w<7i And. in cod. 
 Aug. & in comm. ^ a'C-TY) ) on avm Ccv. Fff. item S /'«fc habet Rufertus. 
 
 6 Kdj\ ci-ytoc, ) ~~ L. Tn-cn. fed habet editio ejus Amorbacliiana. ^ ^V rji dm- 
 <;di(H TJi 7j-()&!tji ) Verflo JEthiofim , apud loanncm de la Haye , in iflo die . qui 
 praecedit aduentum ejus. ^ Tf^Twv") txto) L. tPtov Hiff^l. Ticon. ///Vrow. in Ez. 37, 
 H 'hvT-coc Sdvaroc) Comf. Al. And. in cod. Pal. & in comm. 6"??^. ^'/T'. & quinque 
 alii , Hiffol. Areth. Qdvaroi; StunQoc Er. And. r. nefcio an Stc]'h. cod. cum Z,. 
 ■P''f' 3- 'H K^ tS ;t^'5'« ) ^ Fff. at ejus Addunt Lat. aliqui , Syr. Ex cap. XT. 15. 
 XII. 10. H SciTiAi'jtJuo-i ) /Sa7/Aet/f^o-;i' v^/. H /A'tT ^ut5) ^STa Tat/Tst //?o/f. Sin. 
 Stefh. li. Vff. % yj^ix) rd X'l^rj. Sijr. 
 
 7 oTotv nXiS-ri) oTs iTiXiS-ncrav Er. Stefh. edd. f^^rd Ccv. Hunt. L. Seid. Fff. 
 Areth. Ex V. 3. ots , pro oTav ,, Pet. 3. ^ stm ) - And. i. 
 
 8 Ta/l ) 
 
V A R. A P. XX. 579 
 
 8 ToT?) - Ef. ^ - Tovante fMiydy) Er. ed.i. 3. j. Al. And. in cod. 
 Aug. & in comm. fere femper. tov Valln & alii. ^ Tvva.y(x.yHv) xoo avvcLyayeiv And. 
 Ptt, a. 3. % — Tcv ante TrcAt^of) Er. Sttfh. tdi. And. bic. (tov) Coinf. Al. Coo. 
 Hunt. L. Seid. Sin. i^f. % a^ro'v) AL Cov. Hunt. L. Seid. Sin. Fff. { ^ ) tdd. 
 And. &c. ^ ft»« « ^ as"" '^"'^' ^S- H 'ti/xAajav ) ix\j^M\jffoLv Comf. At. Hunt. 
 M. Sin. Monachus KvuMvrric , locum fubindc mutans , occurrit apud interpretein 
 Epiuaiini , fol. §<?. fed KVKXiCu nufquam legitur* xuxAso) paffini, ctiam apud LXX. 
 
 9 €>t Ta 8fixp« aTTO TK SiS ) Comj? . .^Mi/. i?. Ticoti. Augujlinns , plurefve. nam 
 dyro Ta a'^^ava aVo ra 9jk ^. aVo th 6«k ix. tS y^etvx Er. Stefh. tdd. Lat. Syf, 
 ^ ( - a-Tv T« Sja ) ///. yftti. in cod. Aug. vel etiam in comm. Lat. in mf. Pi- 
 chirato , & in Sckclh. manu prima , Ticcnius altcro loco , Primaf. Rufirtus. Ex 
 cap. XXI. 2 vidctur'liio reprjelcntacum , & quidem ab aliis ante ilia verba, 4x t» 
 i^avS , ab aliis poll. 
 
 \o K3\ poO: TTi/foi; ) TK /^X <*) Ta ^(li. r. ^ jcsh ante to) Comf. Al. And. u 
 Cov. Hunt. L. Ptt. 2. Sin. Vg. Artth. Lat. Sijr. ( ~- ) Er. Steph. edd. erat Jiabec 
 Hitronymus. ^ <a^ ante e ) -- £f. «i. r. 5. 3. Vff. ^ 'L'4 ante (liuctvt&movTtM ) 
 - Luf. Iiodic. fed l§ habct mf. Schelhorn. & Ticonias in ed. Amorbachii , Anpifii- 
 nus , Huron. inEz. 38. & alibi , Haynio ,&,«_/?■ prxmillb, Anfhertus. unde pro 
 ffeudoyroyhitii ^ 'pfeudoprophetae imhcnt Lat. multi ; p/eM>i^opr6|iAeto , indidcni , Ruper- 
 tus. Vid. Gnoin. ^ sjc Tag aidvaQ rcov almutv ) ?ii?(i'. fnj/I & flc Arnunica Iiabet edi- 
 tio ; fed minuto cliaracl:cre , ut additamentum Armcni editoris Vfcani. in familnnt 
 Jaeculi Iiabet Copt. ( j/c aicova. alco:n^) And. in cxegeli , ut earn exhibet cod. Au- 
 guilanus , non line ftudiofa extreme literae pirtura in aiwra. Sane fcienter, noii 
 tcraerc , Innc lecHoncm olfcrt : tcrtius enim hie locus ell, coll. cap. XIV. il- 
 XIX. 3. quum in claufula five doxologia XXIV fernionum , inquos commcntariujn 
 fuum divifit Andreas , & in reliquis tcxtus locis , pluralem numerum , r^c aloov^tt; 
 rcSv aiwruv , conflantcr adiiibcat. Neque tamen hypothefeos ullius ornandse ratio 
 fubclt. nam eos , qui finem tormentorum Itatuunt, (w.aTan:p5oi'ac appellat Andreas ; 
 librarius , a/(i5T/x»i; addit , in ipfo codice Augullano. Pro aicovcav , a/wro: Iiabet 
 y/wi. in exegeli , ut earn exiiibct cod. Augiillanus ; ex rlivtbmo vyxToc. Librarius, 
 qui in Fet. 3. totum illud , fit; tx? a/'ira? rwv aimcov omifit , in eadem ilia ledlio- 
 ne , cic aiMvx, lijefitalfe videtur , coll. Var. Ap. XXII. 5. Deniquc pro Tac.Tw 
 Iiabet f^ff. FortalFc in antiquiore codicc aliquis ligma nominis aivuQ delere vo- 
 Icns , in folum articulum inoidit. Nil tamen his tribui polhilo fiifpieionibus : uno 
 Andrea nitor. ^ to-k ctia.Yuv) *- And. 2. tuv aloorm dixh Fff. fed hoc totum 
 fecunda delevit luanus. 
 
 1 1 Xwxiv /j.iyav ) Er. Sttvti. tdd. And. Iren»cus , Efhr.iim Syrus : nefcio an 
 Ptt. 3. Seid. MvKov x.aj jutyxv Ptt. 2. Vacat margo Steph. {tiAy%v 'mvx.ov) Comp. Al. 
 Cov. F/f. & quatuor ceteri , Anth. Mth. Arab. Lat. Syr. wwAn., pro Aju;to!' , i^can- 
 didum habet Tr. ad Novat. apud Cyprianum , Anfbertus , & cod. Reutl. "^J aCrQ ) 
 £r.ncf-io an Siiph. cod. cum Al. Cov. ret. 2. a.\)-rl\ Comp. And. r. Stid. P'if. & quin- 
 que cetcri , Ephraim , Areth. avro) Ani. 2. ^ tt^otcotth) aura addit EphrrJm Sy- 
 
 Dd dd 2 rus. 
 
gSo V A R. A P. XX. 
 
 rus. t5 -ytpoTcoTTy j^L ^ w yyi K^ o i-^ctvo;) o js'^avs? Kdi "'^m C<>r)tTp. And. in comm, 
 jl/. Efhraim , ^/A. ^rflZ>. Lat. aliqui. 
 
 12 Tb? u-vyaT^ac jj^ t»c f^tx^f^c) Comf. Al And. (etiam in comm.') Vff. & fex 
 alii , ^th. Jrah. Lat. Iren. Syr. ij.ik(^hc, koj^ /j-iyiAac Er. Hurvn. Prima/, in comm. 
 nefcio an Sin. cum Hunt. Vacat margo Sreph. f s^wrac ) ~- Lat. in mf. Colon, 
 ^ ecwrac 5!ii)77-/»r tx (j^ovy.) ^ Angiijlin. Primaf. ^ flpov^) Cony. ^r. (in mar- 
 line fuo recentiori , ) Jl. Seid. Fg. & odto ceteri , Areth A^ih. Arab. Lit. St/r. 
 (^ iji-^. ) Er. And. ( fed non tangit in comm. ) ^1 r.vcixSnra: ) Er. ed. i. ^. Al. Pet. z. 
 Areth. dv'tCfX'^*^^^^ Com-p. Sin. riviaixi'>^7av Er. ed. 3. & alise , And. i. rvciyr,: av 
 And. 2. moi^i'' ^unt. Seid. Fff. rivoi^ctv Or. de fide refurr. apud Amhrof. *, a.?7 
 /2/^Ai v) Comf. Al. And. ^T/f. plurefve, Lat. /Sjl-Abv a'Mo Er. Steph. add. %'m'oiy- 
 £r) Er. ed. J. 2. A I. And. i. Cov. Pet. 2. Areth. mio.'^h And. 2. n's'i;<^&,! Er. 
 id. 3 &c. aifW'-S-n ComjK ^ t?c ^w^ic) « ^&)« Cov. Ad cjti« , uniufaijufque ad- 
 dit Augujiinus & alii , ex Ticonii comm. 
 
 13 5v auTM YiK^iii;) edd. And. nefcio an 6'f?ji^. cod. cum j^/. r«f, j. Sin. yfx.o;\ 
 «r«? {V at/Tvi Al. Cov. Hvut. L. ret. 2. Seid. Fff. Areih. *1; ccu-ry, ) uv.oqEr. ed. 1. 
 e feq. ^ y&'Z(zv) ;J&'>i;v Al. e proxiiiio. ^ i^x, ^'c t--c iv aCrdc) Al. And. 2. 
 Hunt. Pet. 2. Seid. Sin. Fff. Areth. iv aCTcTq vix.^>^c Er. And. in mfT. Bavar. & Pal. 
 nefcio an Steyh. cod. cum M. ret.j.\a.vTwvvix.qi^c Comf: Ticcn. ExMatth. VIII. 22. 
 unde iat/T« \iKpyc Cvv. L. Mcdimi utriufque in-::li Icdtionem textus nofrcr cx- 
 liibet , ex And. 2. Sin. ^ aCTc^v ) avri y.nd 2. Ccv. 1 et, 2. Sin. Ste^ h. /j. Ex 
 Rom. II. 6. 
 
 140 Sa'vaTOC Kct} a,Src ') edd. rnff. /nd. ( etiam in comm.) Ticon. j^mbrof. An- 
 guftin. Trimnf. &c. infernus y mors liabent Lat. mulli. «j] ( ~- i^-^y) Lat. in mf. 
 Colonieuii. unde mox alio & alio loco infertum cernemus. ^ jV« Jjurspc; 'jd- 
 yaroO -E"»'. "efcio an Pit. 2. 3. Steph. cod. cum < ov. L. Sin. Lst. in mf. Piftuvato. 
 (jV'V ddvaToc SiVTi^oc) Conif. Hunt. M. Seid. Fff. Lat. ijuvatoc; hiv 6 SivTt- 
 coc And. 2. fjdvarcQ ^iun^^cc --?-/y Fff. ()dva.TOQ ^'iVTi^cc Wiv At. And. i. Lat. m 
 mf. Reutl. Anfb. ncc won Rufertns. ^ - m Ami;) tk ttv^:^) Er. Lat. nefcio aa 
 Pet. 2.3. ()j AiotvM TiT -TTv^^-c) Comf. At. And. Cvv. Hunt. L. M. Seid. Sin. Stcph. n., 
 Fff. Arith. Mth. Arab. Lnt.'m cod. Reutl. & in textu GloHis veteribus iuftrufto^ 
 Eulgtntius , Anfb. Stjr. vel etiam Hijfd. cap. LXV. AHdetur iuterpretanieatuni 
 ledtoris perantiqui , caventis , ne quis pronomen Stoc referret ad a^v aanv. 
 
 15 T>1 /Si^Aw) T« /S/oAjo) Hunt. L. Pet. 2. Seid. Sin. Fff. Ex V. 12. 
 
 CAP. XXI. 
 
 1 n' TT^ct'Ti]) edd. rnff. Tertull. Au^uflin &c. - Iren. Ticon. Trimrif. ^ tto-^ 
 rXh ■) edd. &C. ' d-nrAhcv ) hlunt. Sad. ^iii. Areth. Iren. Tertull. Ticon. nee noQ 
 Augujtin. irimaf. Ulud ex A attli. XXiV. 35. vel hoc ex v. 4 n:0X. i-TinAbav 
 Al. dynnAbi let. 2. Lat. \ n i^c'hstjs-a, tsx- es"'/) tkv tidAuaffaj ta \dov M. 
 
 2 Koi 
 
V A R. A P. XXI. 581 
 
 a Kui-, &. f^oov pc.fl narr:') Comf. M. Aid. Cot;. Hunt. M. Pet. 2. 3,'Sdi. Sin. 
 Sltvh. i. f'ff' yirnh. ^ih. ylrnh. Lit. in nilf. Irm. Ticvn. Augujiin. Pr'wwf. Haliy 
 Jinjh. Hatjmo , Ruftrt. Syr. ( "> '-vw (a.<3tvi'»ic f^Jov) £V. Z,3t. hod. Ex ulli , UC Zc- 
 ptriis exilliniat , lt(^Honis ecclcfiaUiciE ; ctenim leftionaria Latina in alns quuque 
 ncricopis apocalypticis hanc foimiilam initiilcm adhibcnt ,_ex cap. XXII. 8. c]uaii- 
 quani lc<ftio Laiina vctus remanet ciiani in Brmario nif. ncc non amid Afrins^ 
 Tcxtiis ipfe caliim novum , terrani novam , Icniliilcni novam , ardiilime^comie- 
 ftit. Vid. Chwm. ^j d-jia-) vw^thim liabent Augitftin. Primaf. ^ % ik t^ ^.^%vS 
 uTih T» (i;H ) Al. And. 2. Stid. f^'ff. cod. pluiimi , Lat. Syr. a-no t5 dtiC k tjJ 
 ^Qavcv edd. And. /. 
 
 X «f avoG 1 tdd. mjj. Anibrof. Ticon. Primaf. Stjr. (Q^ova) Al. Lat. Ireii. 1. 5. 
 c. 55. Hoc ex V. §. vel illud ex v. i. 2. % OK-Ata^j^) JtoivmriTei And. i. Atque 
 coninicntarius habet , 6 rr? diwda X^'Q'^ Xo^ffyo^ tw oQatS-of ttSci AX1PH2ETAI 
 Toic dyioic rr,v !'f(p('OTM>iv tvv o''?^ry.To . ^ K^ ante durot ) ^ Syr. aliqni. fl Aato?) 
 Comf. And. 2. Cov. Hunt. M. Stid. Sin. Sttfh. n. F'ff. Aretli. A^th. Arab. Lat. Syr. 
 (;\a:/) Er. And. i. ncfcio an Pet. 2. j. cum Al. Rhythnius duTo'i. I1 «5"«t/ a^jt av- 
 Tm')tdd. And. AHs,7iftin. Frimafus. ( /ust 9vto<v hcu) Fff. plnrefvc , Lat. Syr. 
 ^ ( — 6eH dvTcav') Com}\ And. 2. Cov. M. Sin. Fff. Arelli. Ajnhrdf. Aiiptjlin. Pri- 
 tnaf. Hiatus, rccuncnte ayraif rclata cnini liint , Aaoc at/VotJ , 6«:? avrav. av- 
 Tcov 0:6(; Al. Lat. plcrique . Iren. Cum eis , in tirris ., habet, Idacii Cl.iri nomine, 
 yigilius llh^pfeufs. Ex coelo a Lev dcfcendentem urbein vidit lolianacs : led non 
 addit , in tcrram. 
 
 4 i^a.Mi-iJ/&t Contf. And. i. &^ fcrtcm alii , Iren. gr. & lat. .^jL Arab. Ambrof. 
 pafllni , Pritvapus , nee non Augiijlmus. nnde rxM.\l/€^ Areth. Syr. aTr avim ad- 
 dunt Hunt. Seid. (i%!z?M-^c-i 6 Sfk ) Er. And. a. Lat. vel etlam Al. Ex cap. VII. 
 17. ^ V-ri) 'ix Al. Vi ^T'prius) ^ Er. td. 1.2.3. H a-^O idd.mff. JEth. Lat. 
 \n cod. Pirtiirato , & in mnvgine Lovan. Iren. Auguftin. PrimdJ. Anfb. InnocentiHS 
 in ike. -- Al. unde quae lupplcni Lnt. multi. Facile , poll hi , oniilTum or/. 
 ^ d7n^.^ov) d-VYiK^ar Al. aTrij^.Siy Fff. Pet. 2. Areth. 
 
 ^ x.ciBriixivoi; Itt] t« fl^ovoj) Al. And. 2. Hunt. Pet. 2. j. Sin. Fff' Areth. Le- 
 flio media. iv tcS Wirrw Kst^wf-oc And. z. ( KaS-riuivoc. ijil tx 6^cvk) td-d. Seid. 
 iiel'cio an Seid. Sttfh. cod. cum Ct. M. ^ /oV; ) "jj^ ISi Al. Sx^r. IS^ iS" Arethas. 
 '^ x.3t.vat TravTo. Tro/i) Er. And. Lettio media. kchvI -voicS yravrx Comf.Al. plurcfve, 
 Lin. -na'irrt K-ivd -jcrti Fff. Sijr. ^ ( - uoi ) Al. Cov. Hunt. Sin. Fff. Arab. Lat. 
 in mir., TicoH.FriiKif. Syr. vel etiam Iren. ^ -ypd-d/ov , or/) «. Primaf ^ tti- 
 coi K!^ aM,^ivc}) Fff.phwdvc , cum Al. Lat. Iren. Sijr. dhv3ivoi yJ^TTi^o, edd. And. 
 IP texru. Anf^m forfiile dedir exceclis ciiifdcm. ^ sjV;) tk 045 thh Gov. Hunt. 
 Pet. 2. Seid. Sin. Fff. Areth. Arab. Sijr. Ex cap. XIX. g. 
 
 6 y -iorf ) Er. ex uno fno codicc, & alia? cdd. vel etiam cod. recentiflimus M. 
 Sic plane /i£?WOT eft hnbcnt Arab. Arnien. Lat. Primaf Hiymo. Confer cap. XVI. l^. 
 Acccd'r par f.-riptorum anti(p)iirm)orum. nam apud Iren.mtm (ic delinit citatio hujus 
 loci, P^Uitfunt: & a^)ud Cy^rianum non Tcmcl fic iucipit, Ego furnA^ D.. N"ii 
 
 Dddd 3 habcut 
 
§82 V A R. A P. XXI. 
 
 liabent 7;7:;rc Copt. Ticon. ^Horav Iiabet Al. pro y'iyoviv. Et haec literulx miitatio eas 
 vitlctur, (juas mox memoramus, varictates dcdilFe. ^ {yi^cvcc) Faila {e\ quo E- 
 rafmus iwnc leftionem notat,) Comp. And- 2. Hunt. Sin. Fff. nee non Orig. t. a. il 
 21. vel edam SUph. /?. 75'yov<:x 57^ And,!. Cov. Pet. 2. 3. Sdd. Aretk. Syr. 1| «V') 
 jS'r. ex uno iuo codice, & alije edd. Al. Lat. Ticon. Priimf. Caffiod. vel edam M ( --) 
 codices ad 757ova &7a73va \yw modo citad, Z.aL ed. reg. Habet & non habet Cy~ 
 primus. ^ aA(pa) ^/. Szid. Sin. Lat. in mil'. Ticon. & alii, 5.i/r. (A) edd. And. 
 Foilln ^Q. % ^0)700) Sco7Cd avTu> Hunt. Pn. 2. Sin. Areth. Ex cap. II & III. f[ t«c 
 w«7«?) ^ Al. ^ tS) -- Er.'ed. 1.2.3. H tm; ^&))i5) -. Fjf. 
 
 7 xAMgoi'0/^Ma«) J'(i)'(r&) at/Vfii P^t. 5. 5a'fl?. ^'m. /^. Areth. ^ radra.') Comp. 
 Al. And. in cod. Pal. & in comni, Vjf. & quinque alii, Anth. Lat. Tertull. Cyprian* 
 Syr. nee non ^th. {Travra) Er.And. i in textii, neicio dcaSt&ph. cod. cum M.Pet.3, 
 Copt. Ex V. 5. Et quidem verliis g & 7 in And. i e regione exltant, ut facillima fu- 
 erit in Andrea, quern Eralinus fequitur, alliteratio. tolOtcl Travra Armtn. fl ctuToi) 
 
 < aurav Al. ^ at/Tw ulque vio<;) avruv &S8C, za/ auToi i7QVTajj fxoi tioi And. i. Tir- 
 tull. ^ ai/-ro?) -■ Al. Ticon. ^ /mo<) fxu Hunt. Pet. 2. Sin, Ticon. t; arreptum ex 
 vioc. ^ vik ) Comp. Al' And. Cov. Hunt. Vff. vice, Er. Stiph. edd. Ex alliteradone 
 ad commcntarium Andre^e, continuo ab incipientem. 
 
 8 roTc, S\ Se-i?^o7q') Comp. Al. And. VjJ. & fex ceteri, Areth. Sc-i^^oT^ S\ Er. nefcio 
 an Sdd. Steph. cod. •[} — z.a| cc/j.a^rcoAoTi;') Er. And. i. Armen. Cupt. Lat. TcrtulL 
 cum Al. (zcLj a/xagTwAor?) Comp. And. 2. Fjf. & leptem ceteri, Areth. Arab. Syr. 
 GJofTa vidctur ad i/2h?^vyuivot^. ^ x.cu ante ^f-iSiAwy/Avoiq) ^ And. i. Pet. 3. Ei- 
 con. ^ (^oviva-i zcLJ ttoqvoiq) edd. mjj. Ann. Copt. &c. (-77-6(;i'o;c , x.a^ cpovivc-i^ Ter- 
 tulliamis de Pudic. c. XIX, ubi enumerationem banc per Paria incedentem pulcre ob- 
 fervat. Sic c. XXII. 15. ^ --ta^ tz-o^vo/; ) ^ Ticonins. ^ x,ai 0cL^ua)coiQ ) Comp. 
 AU And. Slid. Fff. & lex ceteri , Areth. x.2; (pa^/xay-iva-t Er. nefcio an Steph. cod. 
 
 ^ Arab. ^ -^ivSi^i) il^iv'^aic; Al. Neque ignota ^r^t^ae hsc iiiit leftio. enimve- 
 ro earn improbat. % sv & ;ta< fubfcquens ) -- Fff. "^ 6 (jaiva-ToQ 6 J^6^■^(>oQ) Comp. 
 Al. Seid. Fff. cod. plurimi, Lat. plerique. ^iCn^o^ SavaroQ Er. Steph. edd. And. i. 
 nam praifigit And. in cod. Pal. nee non in comm. 
 « 
 
 9 •-• T^oi; ^i) Comp. Al. And. Seid. Steph. n. Fff 81. quinque alii, Areth. /Eth. 
 Lat. Syr. (tt^o? /^s) Er. Lyranus, Lat. in mi'. Pidturato. eii; /ni Hunt. ^ ;;t) Comp, 
 Al. Seid. Fff. & fex ceteri , Areth. ( -^ ) Er. And. nefcio an Seid. Steph. cod. 
 ^ TaQ alteram)* ■- Comp. And. 2. Fff' ^ Ta? 72,w8a-a?) im yi/x6vT0)v Al. Pet. ,5. 
 ^ ( -. TYiv vy/^(p«0 Lat. in mf. Pidlurato , Ticonius , homil. 15 & 18. Videtur 
 gloffa , alio & alio loco indutta. Habet Arm. Copt, fed nefcio quo loco. *i| t»v 
 yvvMx.a') — Lat. in cod. Reurlingenli & in excerptis cod. Moguntini ad nos niiffis, 
 & in comm. Apring. Poll agni id habet Liplienfis unus. ^ tw vvy.(ptiv tkV yuvM~x.jt 
 tS d^via) Al. Areth. Lat. Syr. Etlic legilfe Andream, Jisec docet exegelis, xctAp; 
 TW vvfA.:^nv , tS a^via yvvMud maiv. & paucis interjedtis , « yvvvi tQ d^via i\ avra 
 ii^dora,A>-ix, Adde Hieron. in lefa. Llill. ( T>ii/ vvf^t^nv t» agv/a t«V yvvaikct ) Er. 
 
 And, 
 
V A R. A P. XXT. S83 
 
 yltid. in textu, nelcio an Suph. cod. cum JJunt.'.Ptt. j. rm '^vvaJxa tjiv v6u(Phv t« 
 upvin Coiny. Ou. Af. Pit. a. Sin. FjJ. rw ')nvauKa. xai triv vvf^^nv rS afv<« Seid. 
 
 10 «t') t^< /^/. "[^ tai altcruni) - Pet. 3. f xaj uJ/hAcv") td/i. m(f. y^rtn. 
 Ccp. /Imbr. 1. -i, de Virg. /Vj/i/.t/. ^fring. &c. Vti v. 12. ( - ) Ciiyriaaus , 
 Euronymus, luiius Pumicus. f - rrr iutysi?,n) j4t. Cov. Hmit. Sin. Stej<li. n. f^,f. 
 ^rtth. JEtk. /Irnlnn^ C(ftic,n, I^t. Amlri'f. Syr. Oniittit ed. Londin. j^qAo.,? ,;. 
 Conf. V. z. & cap. XXII. ly. (t^v Ms-yaAKv) fii. y^na?. in textu, Sei,i. ncirio an A'f. 
 a. 5. cum M. .irmtn. Ek prscvio iJ.-ya.. ^ tmv a7/xr ) xa/ a-)iiv Ani. r. Pet. .j, 
 /•)-(»;■ Qmj<. Sic adjertivum Mt7a;Arv retni'hvcrc libmrii. f aVo) -x, F/. & alii. 
 ^ aV. Ta 6ib) - 1(1/. in cdd. vet. Jicon. Hitron. in Pf. 44. Cajjivd. 
 
 II 6;;t«5'c"' T'-i' 8-%oLv T« &£«) - ^/. Hiatus, codcni nomine rccurrcnte. 
 I|| ^ yjj ante ■-' ) Ctwp. Al. Hunt. M. Pet. 3. Sin. Vff. Lat. in mil". Jicouius , Anfb, 
 Aping. RuYntus ^ Svr. ('Ci") Er. And. .in textu per lianc particulam cum piaevia 
 cxegcl'l conncxo : ntfciu an Stcfh, cod. cum Cor. Pit. j. x.'Xi pro i Stid. ^ ( ~- oS? 
 X-^tM) ) £r. *rf. /. 3. J. y^nrf. 5. Cov. Pet. j. ^ x._y<fctMil^ovTi ) xgi/5-flA.(^orT< 
 Cf»»f . -^M^. '• f^f- qui etiani c. IV. 6. habct x,^v^d\cf. 
 
 1 2 iX'^^.^a & 5;:^:«Ta 'j -,^/. ( in quo tanicn altcruni iX»7a. Icgi negnt Fclliis , "^ Cor. 
 Hunt. M. Pit. 3. 3. Stid. Sin. Vff. ^f^r.nccnon Lat. in ml". Rcutling. /injh. Rnyirt. A- 
 fring. Lertio media, unde i^^HTav & eTK^-av Conif. Picon. Mog. ■■x^'^<^ t8 & 'ixn' 
 ca Er. Stfj^h.jcd. Ann. 154^). nee non Zegerus., &. Lnt. mf. Schelh. 'ix.y(7dv t« & «'- 
 X'^crav Slqh. ed. Ann. 155© , vacuo hie marginc. iX^xa-u tj & noj And. 3. 'ixxo-a 
 Tt & xtij iXj-^c^ And. I. H TTuAQivac) TivAicovxc Aud. 3, Pit. 3. Forma poctica. 
 ^ tj-kAwjt.' I -TTv^iU'o-n Er. ed. j. s. 3. And. 2. Sic ctiam infra. ^ xct) i-ri tok tu- 
 A«o-<v ■-/•y-yf/vc ^w'J'fxa j ^ Al. Syr. ^ (JWexat altcruni) (J'txaJt/o Civ. Hunt. Sdd. 
 Sin. Fff. Ex nota ,5 , vcl fludio variandi. f a, Wi ) -- Priniaf. ^ — ra oVo'ota- 
 Ta ) tdd. And. &.c. Prima/. ' ra oycfAara ) -^/. Z?jr3. :?. Coc //wnt. ^f^ 3. Artth.Lnt. 
 Syr. Of fiara Vff. f tcov alterum) - At. Fff. ^ rav u&v) ^ Pft. 3. tS And, 
 in textu. ex comm. Ctw Al. 
 
 13 inir. i-r- ) Qm^n AJ. And. Fff. afi Er. % ara.To?,S:) Comy. Snd. Vff. & 
 quin(]ue alii , Artih. Re('tc : nam (J~vt«'o~i' fcquitur. dratoXft Er. Aud. ncfcio an 
 Seid. Stefh. cod. cum Al. Pit. 3. Rliytlimus Tff/f. ^ xa} tria) Omy. Ah Fff. cod. 
 plurimi , Lat. multi , Hiercn. Syr. ^ Er. Steyh. tdd. Twk. & alii Latini. ^Jiora) 
 /xirriulS(iia.c Er.id. i. 2. 3. Ex glolfa apud Andreain in fine verliis adjefta.' ^ vo- 
 
 tfH — r?v-(i/ •") -V-uw v6t» Al. Vicillini notum aquiloni prsriiittit Ruyertus; 
 
 at occidfnttm utrique , Mog. 
 
 14 t: ■) -^ Er. ed. I. a. 3. ^ «V avrav") Corny. Al. And. Fff. & fcx ccteri, 
 Ticcn. Primaf. ( 1 dutoTi; ) Er. ncfcio an Sdd. cum Cot;. ^ SaSix.x medium^ Cc/ff/p. 
 
 pto Schelh. ) 5^r. 
 
 rtium ) ^ Ticon. 
 
 ad Ap. XXI. 21. 
 
 '15 y.tT^ov') 
 
 liccn. rnnmj. { 1 au-roii ) r.r. ncicio an ^intt. cum Lot;. ^| dadix.x 
 Al. And. Slid. Fff. & quatuor ccteri , Areth. Arah. Lat. (except 
 ( •- ) Er. Prinidf ncfcio an Pit. & Stiyh. bini. % SuSi-/.x tcrt 
 ^ TK d^v'm ) ^ Htu iiabcut Lat. miro conicuru. Excipe Primafium s 
 
584 V A R. A P. XXI. 
 
 15 /uir^sv) Conif. Al. And. 2. Vff. & lex ceteri , Anth. Arab. Lat. Syr. ( ^ ) 
 Er. yhui. i. nelcio an Sufh. cod. cum Pit. 3. FoitaflTc ijuia in coinmentario tiao- 
 ^\Xm /indrms. 51 otJiJi- prius ) — ^nd. a. F&t. j. Arab. ^ x.a] to ' e<^;:o? aoTii!;) 
 
 ^ Coni}). yff. &. kx aln. awTMC recurrentc. «j| auT«c alterum ^ — Lat. plei'ique. 
 
 16 xa^' fecuncium ) — HaywA , Rii^erU Ex allir. ad to lu'i'Koc fublequens. 
 ^ ff'f T«c prius ) ai/T« £"r. c^a?. /.a. *[i ^ Too-ai ' sg-zv "i Conif. Al. And, 
 Fff. & feptem ceteri , Arah. Syr. ( too-xtoj' ^V/i' ) £r, Lat. nefcio an Steph. cod. 
 % ojcv) oirSrov Er. ed, i. 2. ^ -- x*f) Co?Mp. ^wi. yff. & (]uiii(}ue ceteri , Mog;. 
 {aoj) Er. Lat. Syr. nelcio an Stej]h. cod. cum Al. Fit. 5. iS'iH. ^ if ) Er. Stefh. id. 
 t. 2. And. Pet. 2. 2.{ -- ) edd. Scmff. complures. Polt ;'7 facile omilFum ?■• ^j im) 
 a.7ro Primafms. ^ <^aSiuv ) Er. And. nefcio an Pet. 2. 3. cum Al. Lat. Primaf. 
 C <^aSiHC, ) Conif. Cov. Hunt. M. Slid. Sin. Slepk. n. Fjf. Areth. ^ ^aidnca.) SiKaSCo 
 Elunt. Pet. 2. Seid. Sin. Fjf. Vide Var. v. 12. H yj^^'-^^'^^^ Er. And. ( ctiam in 
 comm.) Armen. Copt. Lat. Hieron. ad Marcellam : credo etiam Pet. j. Stcph. cod. 
 ( certe folum Complutenfe exemplar marge Stcpii. hoc loco in diverfum citat, ) 
 cum Al. Cov. Areth. Arab, nee won ^th. -^ Pritnafius'm fummario libri V, & A- 
 fringius conlhnter. Lineam fuperduftam , in A//, (quani niillenarii noiam fuilfe 
 conllat , ) omilere librarii. {^'/jAtd^a>v SwSiy.a,') Comp. Hunt. M. Pet. 2. Seid. Sin. V^ 
 Syr. Supplementum , coultrudtione non intelledta. Latinus iTrl <^aStuv SuiSiKO, 
 Xi^niSm legit, habet enim , fer fladia duodecim millia. quodli I-th ozj'/fe? ^coS'fza. 
 Xt^ici^ojv legiilet , interpretari habuerat , per fiadia , duodecim millium. Stupcnda 
 magnitudo. Vid. Gmm: 
 
 17 ilMT^ni7i') "^ Hunt. Pet. 2. Seid. Sin. ^ ix.arov Ti7<7ci^ax.ovra.ri(ra-d^av) ^ 
 Kui i^arov Tia-a-a(>dx,ovTa Al. Confer Num. III. 46. ^ 7ryiX'^''o f^'iTQov) /u'iT^a 'tt^- 
 Xm Syrvs. Si ea, quae mox dicemus , perpenderis , 7z-«;(^ai' de fuo adjecilTe, alie- 
 no quippe loco, videatur interpres. % ttuX'^v) edd. mff. Cop. Lat., magna co- 
 dicum antiquorum confenlionc. ( — ) Primafius , in fummario libri fui quinti : 
 uwAq milia n\ textum ejus furrogavit aliquis. porro mlia cubitorum , conjunftjm, 
 cod. Argentimnfa Ercambaldi. Et quidem prscipuus Latinorum patrum , qui hunc 
 
 ' locum rarillime ab aliis tradtatum atrigerit, clt Primafius ., (de quo fupra, p. 783.) 
 pervetulluni ilium Latinnm liic utique fecutus interpretem. Ncque vn^x^v , fed 
 ^ajim habet Armen. ex antecedentibus : ut exemplar Graecura , quo is interpres 
 ell ufus , eandem videatur habuilfe ledlionem , quam Primafius. nam cum Prnna- 
 fio congruit illud etiam in I'ariffima leftione Ap. Xlll. 5. Legitur cuhitorum apud 
 Hieronymum in epiftola ad Marcellam , quae incipit Mmfuram : fed longam ibi perio- 
 cham lohanneam librarii non femel inferpolarunt. Antiquum teftem non unum 
 lioc vocabulo carere , ollendimus. Hanc ipfam haud dubie ob caufim Latim in 
 mir. & in edd. vet. & apud commentatores , magna confeniione , pro muro , qui 
 faepe memovatur , nmros , plurali numero , hoc uno verfu reperias : quia videli- 
 cet , antequam cuhitorum gloffa adjiceretur , aliqui centutn quadraginta quatuor mu- 
 res ( quam perite , nil refert, ) conilruxere, mumerum indeclinabilem , centum quadra- 
 ginta 
 
V A R. A P. XXI. 58s 
 
 ^ntd qintuor , accufativo item cafu accipientes. Ccrte apud Trimajiutny c|ui Ita- 
 lain veilionein fequebatur , in fuminario libii V lie legitur , ^ muri ejus cett- 
 turn qiMdraginta quatuvr , wtnfura hommis quae ffl mgdi. Sic ipfe quocjue commen- 
 trivius , quan(]iiam , yi 'A quatuor ^ miUm nelcio quis inferuit, prima fortalFe lite- 
 ra proxima: vocis Mmfura pro Millt arrepta. Murum cum glofla cuUtorum liabet 
 Jpingius. Vicillim ctiam verfu 15 fWMrwni, folus , quod lei am , Pnmafius , in 
 muros mutat , propter eaiidcm , ut apparet, tot murorum opinioncm. Non vm- 
 ros , fed unius muri menluras notari , certum eft : ac polFciu fubaudiri etiam cala- 
 mi. Sane cuhkoram glolFa clt , eaque alienior. nam quot cubitos vel etiam cubi- 
 torum partes calamus Iioc loco Iiabcat , definiri noii poteft , fludluantxjue intcrpre- 
 tuni opiniones , quas notat Hoc lib. VIII in Ap. XXI. quxft. 82. pag. 135. ed. prim. 
 Porro tnenfura , (juani habebat angclus , non crat cubitus taiitummodo , fed cala- 
 mus. V. 15. 17 fin. Supcrcft , ut calamus ipfe , quemadmodum apud Ezecliiclem 
 iuterdum , flc hoc 1-oco fubaudiatur. alias £fl/flw«j non elFct mejifura, qui tamcn a- 
 pcrte vmifvra appcllatur. Porro difpunfto 7rY\xS)v glolTcmate , ambigi poilit , quo 
 cafu loliamics perfcripferit numcrum iiunc , quem librarii ^tx^ vd (in cod. Alex) / 
 y.xi iKXTcv TiTTaQuKovTo. fcripforc. Accufativus apud Ezecliiclem in hoc genera 
 frequens eft : fed tutius hoc loco retinetur genitivus. Sxpe Hebrsei adjedtivum 
 iiumcralc & fubftantivum plurali &. fingulari numero conftruunt , v. gr. rM'STNT 
 mo D'D'^N Ez. XLVUI. 30. 33. Et lie lohanues, iiutToy TUJo^diMira. Tta-jd- 
 ^ci)y uir^ov. Vid. Gnom. 
 
 18 (. -^ h) Al. LiU. In mf. Pi6>. Ticon. ncfio an etiam Vnmafius , qui fuit fup- 
 plet ; & Syrus , qui vcrfu2i vcrbum Kr item praetermittit. ^ »V(i'6,a)iT/c ) ivSuu^- 
 ff/C yil. ^ cfjL-jio:) Comp. ^l. y^nd. ' etiam in comm. ) Fff. & quinque alii, y4retk. 
 Lat. Sijr. ( oy.o'ia) Er. vel etiam Pet. j. cum Cov. M. ^ t/aA«) u«A<u Comp. And. i 
 manu prima , Hunt. M. 
 
 19 ( ^ xflu ) j41. Sin. Fff. plurcfve , Artth. Lot. in mfT. Anfb. Ajiriug. Rupir- 
 tus. unde , ynf^ futfdammta , aitttm fupplet Prmafius. Itamox, ^ifx. ^ Z^A- 
 zi-Jw.) KitAxiScci Er. 
 
 20 (rao^ovv^) Er. And. z. Fff. &c. Ac corripiunt Latini poets. cra^Scavj^ 
 Comp. And. I. (TacJ)ivv^ Al. Yj% allit. ad o-o-qSiov in proximo. <P (^ad^jiov) Al. 
 Hunt. Pit. 5. Sin. Fff. Artth. & , cujus fortalTe lingua non aliter tulit , Syrus. Sic 
 
 fivfo? ) dui-^xjaoc, Er. And, 
 
 21 d\'i)lva Al. xai And. T . % i/'aAo?) veAo? Comf. Cov. Hunt. M. Sin. Fff. 
 Arcih. f (d'-a(pav>)c) Er. Steph. edd. 
 
 22 xve/jco) - Artth. j^th. ^ Sio?) - Syr. vel etiam Arah. ft (ovaoc) 
 Al. Conler v. 23. 
 
 Ec cc 
 
 23 av- 
 
 i 
 
586 V A R. A P. XXT, 
 
 23 a'l^Tw} Er.fd. I. 2. 5. Al. ret.-~3 (an Pet. 5.) Pritnef. Syr. Leftio media, 
 nnde dwrv .And. 2 ex feq. (Iv auTvT) Cowjj. -<^»ii. i. Z-flt. nefcio an Sttfh. cod. cum 
 M. & , pro dviv} « 7(2^ 5 at/T)i 725 >i Cot'. Hunt. Pet. 5 ( an Pet. 2. ) iS'«i. 5Jw. Fff". 
 1J at/TwV ) at/Tii Er. td. i. 2. 3 ex anteced. 
 
 24 •^£f<'7raT)iV«ir< ra s^fH <?/ 2 t£ <::|;«tc? ofVTfic Cotnf, Al. And. in textu , Ccp. 
 Bwwt. M. Pet. 2. 2- Slid. Sin. Stifh. a. Vjf. Anih. Mtk. Avah. Armtn. Cojit. Lat. 
 Primaf. Anfb. Heiymo ., Rupertus , Syr. in cod. mf. Scalig. & edit. Gutb. ( Ta iOrw 
 'rcov acet^Guivui iv tw c^wt; ^vtyc TupiTT-ocTro-yTi'.) Er. & inde Syr. ed. in poly- 
 glottis ; & Pi^nvTM textus , fubinde quippe ad Evafmi vedionem refidlus. Exege- 
 iis Andreae ( qualem habet etiam Alfonfus Conradus, ) arrepta pro textu interje- 
 fto : cujufmodi errorem notavimus inodo ad v. 13. Saepe adliibct Andreas vuca- 
 bulum Tcov ucoi^o/xbuv & hoc locopotuit refpicere illud Ici'a. XLV. 20. oi crceCc- 
 /uivot cLTTo Twv iSvMv. Tutv <T(i:'CofjL'i\cdv adjccit Erafnius , & innumeii editofcs , euni 
 videlicet line ulteriore examine fecuti. Erafnnis fi hodie viverct , Andreae com- 
 mentarium , quern pro textu ai'ripuit , protinus , opinor , expungcret. Idem , & 
 alii , qui primo recenfncre N. T. Grscuni , li copias his diiobus ieculis colledfas, 
 cum ea paucitate , qua ipfi confliftabantur quondam , compararent , veritati Itiben- 
 tes cederent , & cupidiliimum quemque leftionis ab ipiis tarn sgre interdum con- 
 lUtutae defenforem ad lefe in meliora vel fequendos vel ducendos hortarentur. 
 ^ 4)?P«iT/) ($5e«o-/y dvTcc Hunt. Pet. 2. Sin. Stefh.n. Fff. Arripuit phantalia libra- 
 riorum ex rubrica notiflima Marc. VIII. 22. ^ ~- Kai rw t/a/kv ) Er. ed. i. 2. j. 
 Aid. Colin, ed. Al. .^nd. M. liuonius , & magis aperte Amhr. de obitu Theodolii, 
 Primafms. ( nai rrw tijuw ) plerique ex v. 26- Hoc enim poll fttam inferit Ltit. & 
 pro (pipaai , oiaacri praefert Andreae commentarius ; & pro dvxm , 'vm i^\ci\ Comp. 
 Hunt. Pet. 2. Seid. Sin. Vjf. reprsfeutant : & poll dvrcev , zctl Ttiv rium Tm i^vav 
 addit Syrus. Omnia ex v. 26. 
 
 25 oj) - Er. 
 
 26 Jtai oiTiiTi ufque duTw ) — Er. ed. i. 2. 3. ^ at/Tiiv) "Ivct ihiX^curiv ad- 
 dunt Hunt. Pet, 2. Seid. Sin. Fff. Areik. GlolFa , IbrtalTe ex aiargine verfus prEece- 
 deutis. 
 
 27 init. xai) -- Lat. hodie. Inerat £f in nee, ciijus particul^e nota , n cum « 
 impolito , (quae exlt^t in mil'.) in non abiit. ^ iIc-i?Sii) -hiA^oi And. x. ^ zonov^ 
 Comp. Al. (ut videtur,) And. ( etiam in comm.) Seid. Fff. & quinque alii, Areth, 
 Lat. Iren. Ticon. Primaf. (xo/vSr) Er. neicio an Hmit. Pei. 3. Rhythmus Troii^v. 
 ^ TJoiav) Al. nec non Lat. Syr. 6 Troicvv Cov. Seid. Sin. Fff. Vt Icdlor de partici- 
 pio malbulino admonerctur. (tto/Sv') edd. &c. Ob neutrum in proximo : vel ex al- 
 lit. ad TTOiSv c. XXII. 2. ^ il t^yi oi) ol yS Pet. 3. \ tiS" d^via) ^ Iren. 
 
 C A P. XXIL 
 
 I — nctBapov ante 770Taiu6v ) Al. Hunt. Seid. Sin. Fff. & tres Gallioi apud Ri- 
 shardum Bmikium (qui Jxoc caput X.XII Ap. tanquam Si)ecimeo recenfioius N. T. 
 
 cum 
 
V A R. A ?. XXII. 5gf 
 
 «om crlticis notis prid(riii edidit; undc nos curatiore Speciniiiiis edicione . qus an- 
 no MUCCXX cum dcfenlionc cxiit , adhibita , fuffra^ioium fupplementa hue trant- 
 tulimus : ) item ^th. Ar.ihs Erpeiiii , Copt. Lnt. Hilarius , Au6lor libri XI ad 
 Thcopli. inter opera Mharyjifii -, Sijr. (^x,ci.<^aQcv) fr. ncfcio an Pet. & SUfili. bmif 
 cum Cov. M. Gloira (ck Andrea fortalTe , ) ad aolutt^ov , quam idcirco poll -ro-va- 
 /Mv liabent Cbmp. And. in textu , ( cui etiam xai port (fw«c inferit cod. Palatinus,) 
 jlruhas : ante AauTgor , cod. alius, rrorauov) y.ciba^6v qui addunt , propter lura- 
 main propinquitatem pro unico tefte funt habendi : & tanieii diverfis periochE locis, 
 claro gloir* argumcnto , hoc adjcitivura intulcrunt. In nicntioue veftitus , xotfla- 
 pov AauTfo:' jimdini dicit Apocalyplis non femel : ceteris in locis , vel xaS-ag^v 
 feorfum vel leorfum ?a;x-r(6i , uti hoc loco pars tellium longe ponderofilTima. 
 ^ K(iu<fa>^ov ) xgi^g-izAov And. i. f^ff. 
 
 2 ( 'iv fxi-ca THC TrXttTiiat; durti^) Hoc prajcedentibus jungunt And. , Tkon. 
 ^Primaf. Afring. Qiffwd. aliique Latini. ^ x-eti iv^nJ^iv) tdi. And, nefcio an Pit. 2. 
 
 cum Hunt. M. Adjuvat Pet. tirtius , qui oniittit. namlhcillimevocula poftfe ipfara 
 omittitur. ( ^yq ly.uhiv^ Al. Cw. Seii. Sin. Stcfh. n & alii tvcs Giillid , yff. Anth. 
 & (coll. loh. XIX. r8) St/r. Ex alliteratione ; vel ex opinioue elcgantis , He- 
 braifjno prieferenda:. ^ htt) Er. And. 2. nefcio an Stepli. cod. cum Al. Hunt. Sin. 
 Conf. cap. XXI. 21. ( ^ ) Cowp. And. i. Ff. &. qninquc ceteri. Facile oniiHuni 
 inter fxha, ixctfov. ^ Vxa$-or cLvro^i^'Sv) Er. ed. port. Stej^h. edd. &c. Ledtio me- 
 dia. ix.a?ov fitTTOtJJsi? Coniv. Rhythmus xa^-ra'c. aVo^J»C ix.a<^Q(*,Hunt. M. Stid. Sin. 
 HOi, d-roSiS^c 'sx.a?-o? V]f. txafoy aTTohSovTct ( oiniiro tov, ) Er. td. i. a. J. Lat, mf. 
 Schelh. Hitymo. 
 
 3 x%rd^ifj.cL') Corny, cum aliis AntvcryiiU Gmnaiquf cxcufis cdltionibus : Al. 
 And. (& quldcni difertiliinic in comm. ) Bivh. j. Vff. & quinque alii , imo yliri- 
 que omnes , Anth. ( x-aTxyddijuct) Er. & (]ui Erafmum in Apocalypfi penitus refeit, 
 Sttfhanus^ & Erafmum Stcphanumque fecuti cctcri editorcs. nefcio an Pet. 2.3. 
 cum Hunt. Etiam Match. XXVI. 74, quern locum CI. IVolfius hue confert , x»- 
 Ta3itt«Ti(^«v codices tantum non omnes habcnt. Vtroque loco librarius unus al- 
 terve propcrans ex tritiihmo apud G\-x.cos, anathtmntis vocabulo (ne de Erafmo ipfo 
 talc quid ccnfeamus,) praepoiitionem inferuit. Aufcultemus Andrtam h. 1. T«to ev- 
 radS^a xar i7Tirx(7iv ii^ro^(tf vcfxi^o/xtv xard^f/ua.' toJ yag ovrt to toihtov h* 
 dvari^iTiti , a'Ma xcLVciTi^iTau\ , tw ^ict^6\u> C rc.TafroiMfov xaJj (rvyxxTciSizcii^o- 
 fji.t:av. % (^'t'^n Coffip. And. Cov. Hunt. M. Pit. 2. Arab. Ex v. 5. in ta amplius 
 
 liabet Hnymo. ^ 6^oro? — !5"sLf Vrfi. (Jtc. thronus trit leg\t Primajius , mo- 
 
 mcntumque fingularis numeri agnofcit : & fic Ticonii editio auctior, nee non A- 
 fring. comm. Jedts — trunt liabct Lat. hodie. ^ avT» ) t5 Qii Cov. /Eth. ^ Aa- 
 Tgiu(7"Ka(i') A(iT^i{i/aT<p Pet. j. i'm. 
 
 5 ( ~ {x«7) Hunt. Scid. Sin. ac Bentlejo fUrique. Ex compenHitione , coll. 
 V. 3. (5T() v^/. Lat. Sijr. Ex V. 3. ^ ;<:(jw3t!' «x fX«^0 «i^'^. And. in ed. Sylburg. 
 & in cod. Augudano , vel etiam M. Ex codd. Pet. & Steph. nil notatur. (k ;;\:(;e<a) 
 Cov. //M«t. 5'tJi. Sin. Fff, Primi%f. vel etiam And. in comm. Leitio media. iiX «?«- 
 
 Ee ce 2 «•« 
 
sss 
 
 V A R. A P. XXII. 
 
 eiv y^i'iav Al. Jnd. apud Eentlejimi , Lat. Syr. 8 x^l^i'^J «^««^' ^'i^i. apud Mil!. 
 *| (4)wT0(; XvXv*<) ■^^- -^w^* "'I cod. Aug. & apud Bentlejum , Gngorius P^ilamas , 
 JEth. Arab. Lc^t. Syr. (pxTo^Cop. E proximo, ^k^ cpcoroc) k^($£q Al.Fn.2.3. 
 W^e Syr. in polyglottis. *[I ( ~ 'ia/«) Cov. Hunt. Seid. Fff. Arab. ^ KLi()/o(; ") 
 •^ ^th. ^ cJ)wT/(7u ) ^/. Pd. 3. Grt^ortus Falanms , Lat. multi , etiam Primnfius. 
 Leftio media, unde ($&)T/a7 Co?w^. And. Cov. M. Siid. Sin. Sttfh. /?. Fff. ( ip^^JT/iCe/ ) 
 Er. nefcio an /'ff. 2. cum //w«t. Lat. hodie , Syr. ^ i';r' ) Al. Gngorius Palaiiuis , 
 /r^n. Anibrcj. PrimaJ. Antiquitas telUum ivi particulam defendit. ( — ) edd. 
 And. &c. "iU TK? dlZvac, rav aimodi ) <r6» a/avct t« aicHvoQ Pet. j. conf. ^i/i. a-iii- 
 ya? aicovcov And. in comm. 
 
 '6 sTs^i) A87e< Comjj, Cot;. Hunt. M, Fff. Ex allit. ad Xoyoi fubfequens , vel 
 ex V. 9.10. ^ KJe/oc ) 6 Kt/e/o? Al. Bintkius. ^ -Tniowarwi' Tar) Conif.Al. Fff. 
 & feptem ceteri , iino fen omnes , Areth. Mth. Arab. Copt. Lat. Syr. vel eti.iin 
 jind. in comm. Rcfert enim hue locum Ilebr. I. 14. (^dyicov) Er. And. in texcu^ 
 Pet. 3. 
 
 7 init. -^ >w') edd. 'And. 2. nefcio an Pet. r. 5. cum M. nefcio an Primaf. 
 Haymo. ( xay) ^/. ^ma^. i. Barb. i. Seid. Fff. & alii quatuor , imo flerique omnes ^ 
 Arith. JEth. Arab. Lat. Syr. £x v. 6. o. vel ex cap. I. i , ubi eadem verba prEece- 
 dunt. '^ TM? wgotfHTs/ac) — £flt. apud lo. Hai-lemium : nefcio an Cajjlodorus. 
 ^ t5 /S/^Aia T«T«) TauTu? Syr. in polyglottis. 
 
 8 init. ;ta<) — iaf. aliqui. ^ jca< 7&^ ) £r. And.i, &c, xa'-^dJ Comf. AL 
 And. 2. Hunt. M. Sin. Fff. Dionyfius Al. ^ dy.iwv v.ai (6M7!m rauTu) Corny. Al. 
 And. 2. Pet. 2. 3. Fff. cod. f lures , Syr. fiXiTrav^ ruvra xa} dxiton' Er. Steph. edd, 
 ^XiTTuv ;ta/ dy.itm tclvtcl And, 1. Dionyfius Al. bis. Variant inter fe Latini. ^ i- 
 /SXf^a. ) 'iSov Fff. & lie , vel ilhv , Cov. Hunt. Sin. 'HSM-ttov Al. Bmthius. ^ stts- 
 Va) i7ri<xov And. Fff. & alii. ^ ( 77^0) y^/. Bmtkiiis. Ex allit. ad ■ygc.o-xfj'iiaa/. 
 •0 ^eizvvQVTo^') Se-iKvvvToc, Conif. Hunt. M. Fff. Areth. 
 
 9 ^ 735 ante f />•/") Cowf. y^/. y^wo?. Sdd. Fff. & fex, inio opines ceteri , y^tAcr- 
 na/jwy , Areth. Mth. Cop. Lat. in mlf. Cyfrinnus & alii , Syr. "jajj £r. Sijnvffs 
 Script, facrae , Lat. Iiodie : nefcio an Stefh. cod. Sed pulcre animacfvertit If'olfius, 
 orimem hanc nngeli orationem concifam ejfe ^ ellifticam , qualis ifft conjiicvit illvrum^ 
 qui aliquid graviter avirfantur. Simillimuni exemplmn 7 ig omilfi exllat Adh XIV. 
 ig. fl Tcov medium; - Er. % x,cii tcrtium) - Comp. And. 2. M. Pet. 2. 3. 
 Primaf. 
 
 10 kcl) Xi'yii fAoi) - M. ^ As7f( /uoi ) - j^tli. ^ on 6 }'.aioh^ edd. And. i. 
 nefcio an Stefh- cod. cum M. Pet. 3. Cyfrianus ,' frimafi 6 xa/^o? 72^ ^;. Cef. 
 Hwrit. P?t. 2. Seid. Sifi. & j^/wrfj apud Bentlejum , jSth. Copt. Lat, Syr. yaQ x«'- 
 poc Jnd. I. Ex cap. I. 3. (0 ■'la.i^oc ) Graeci caeleri apud Beutlejum : & lie Fff. Le- 
 clio media. Idem afyndeton , iifdem niodis obliteratum, c. XVI. 6. Conf. Var. 
 I Cor. Vll. 2C). 
 
 11 y.ai 6 pvTT. pvTT. 6T<) - Al. & dao Gain ci. ^ w-ra^o'; pi-^aQiuJiiTO}) Conif. 
 And. Cov. Hunt. M. Pit. 3. Seid. Sin. Fff. & caeri fere omnes , Areth. pvTraQk fv- 
 
V A R. A P. XXII. 589 
 
 7raY^rir(^ Oiig- ad Toll. bis. Idem ibidem aliud membrum addit, wc 6 Jwavvn? jpn- 
 o-i x.ai xxSfam xaba^i'di\rfa in ( ml'. Oxon. x.ct'^anBnTui ) x.al 6 aytcc iyiv.- 
 ««Tw. f uTTWf pvyruaaTto tr. dc quo inox. Dc Trt. 2. & S'tfj^fc. cod. lilcntium e(h 
 «T ( - x«» c/ixa/o: iifquc a'/iasiHTW irt) yind. I. Rccurrcntibus iil'dem iyUabis 
 & voculis. Cum ylnd. r multum congruit cod. Oifnionms : ( coll. Var. Ap. XXI. 
 24.) unde colligere fas eft , non folum his diiobiis inrilis , fed etiam illo , y.cL] 6 
 cuTT. xT/^. eiim codicem caruilfe , & hiatus ab Erafmo ex Lat. elVc fuppletos. ita 
 hoc loco a Gr^Ecis difcrcpar. Conf. Var. v. 16 fcqq. Neque pv-rroM , fed pv-rdcoy 
 Graeci ut neutrum ponunt. Vid. Giwm. >,> Siyf.u.iG7v\yiv -no r -drco) Comp. y-fl. (in ap- 
 pcndice iMillii, j^nd. Cov. Nunt. M. Pet. 2. 3. Slid. Sin. Steyh. lu If. & ceteri 
 etimes, /Ireth. Jrab. Lat. ( in mf. S. Aiidrcae, in Reutling. in Schelh. in novcni llen- 
 teniaiiis , & apiid lo. Haiicmium , ) Cij^rian. non fcmcl , Tuon. honiil. \'ll bis, 
 Primaf. (qui tics , quuin , pro ayit^.nco , fanitio r a (cW. fuiaty fubjungunt, coii- 
 ftru(^tioneni accommodant ad hoc, juftiora faciat : ) fed plane , ,;M/^/(n»» /tii-jflt, ha- 
 bet y/n/tfrtwf , Ruiiert us cum miY. Latinis. AAA<i ^nfdnium ., ikSurum. De Cojif. 
 awiplius conliiieranuuni. {^^.■H.a.'o^ynco) Er. & inde al. edd. Namquc ;w_/?/^rtf«/- lia- 
 bet Lat. hodic , ex \\\yx.Yimo fanUifiatur. uti i loh. III. 10 pro Graecis , //« -rroim 
 iuaioTuvm' , Lat. li;ibet , qui non ejl jujius : ex allit. ad fcq. non eft ex Deo. Euf. 1. 5. 
 H. E. c. I. Uujus lectionis lluuio Erafiinis etiam apud Cyprianum de Patientia 
 edidit , juftus autem adlnic jujlior fiat : fimiiher ^ qui JanHus eft , fanBior. nbi Pa- 
 nielius reltituit , juiitis autem adhiic juftiora piciiit ; fimiliter £5* qui fmUus eft , fan- 
 ti'ora. 
 
 12 init. ~- yjj) Ccmj\ Al. yJiiJ. i. Seid. Vff. 6fc fcX , imo flerique omncs cete- 
 ri , Jreth. Arnb. Cop. Lat. CijYrian. Stjr. ( ''^ ) ^f- ncfcio an Jnd. 2. Pet. 3. E 
 proximo. ^ ■c t. i(.y9' uvtS i^cvi) Jnundum oyera fua hahet Lat. Cj/pian. ^ (i5"'f 
 duTH^ Al. GalUtUS unus , Syr, 'i^oj aW» Contf. Hunt. Fff. Ex v. 14. 
 
 13 iyco ) Comf. Al. And. Cov. Hunt. Pet. 2. 3. cod. fere omnes, Alhanajiiis, Areth. 
 Valla , Lat. in cod. 5. Gt rm. veterrimo , & in Schelh. manu prima , Cypianus in 
 mil. Primaf.us. unde ^yw Si Seid. Fff. i-yoo uixi Er. iiefcio an Sin. Steph. cod. cum 
 ^f. ()rigenes L<is , Li^t. plerique. ^1 a/ifa ) Cowf. /II. Cov. Hunt. Seid. S?n. Lat, 
 in uilF. Primaf. & alii , Syr. a Er. And. & alii , Athannfms.. FalUi, ^ 7rf<WToc x«i 
 f^jToc , « aji'/t' Kai TO tjAo? ) Al. Cov. Hunt. Sin. Gallici duo., /Eth. Arab. Lent. 
 Cijl^rinnus f I rimafns, Cajfuid.'m Pf. non femel. d tt^wtoi; kcii 6 s^aroc 5 h dqX^ 
 xai TO Ti. ^. Seid. ///. Alhana/iiis , Si^r. ( u d^')'>i nai to r'iXoc) Coyt. Lat. in mf. 
 Britannico , apud Artcmon. in x\ddendis & in Praef. pag. XXVIII. Huron. 1. i c. 
 lovin. f. 1.V ( nifi fpei^tavir locum Ap. XXI. 6.) Purvaeus , Dionyfuis Carthuf. Vi- 
 cillim dccli hoc iplum m Ambr.Y,^^. i.(ai>»i xx( TfAoc , -rpfcrcc x.ai 6 'Xxtoc') 
 tdd. ( quanquani . altemm omittit Er. ) And. Arelh, Armen. Hieron. in Mich. IV. 
 ncfcio an Pet. & Stcfi, bini , cum JH. codices quidam apud Bentlejum , excufos for- 
 taffe inniicutcm. « a(/ « x.xi to ti/o: Origencs bis ; fed ordiiie , ut -Andreas , in- 
 quit Bcntlejus. In textu And. fupcradditur , »t{ ttqo tu^i kts /ujt' i/ut dioQ i^iv' 
 exlefaa. conuncntarius autem in cod. Augnftano lie habct , kt« ')(X(5 fxn T«e c^- 
 
 Eece 3 <?« 
 
590 V A R. A P. XXII. 
 
 ^i dot; Ka] dvuTi^ci) ii^HTcti , nPriTOS 6 X^"^o<^-> ^"^ ''""'' SiiTviTct' ESXAT02 
 ^i , (J/a T«v di'3-vc»7r6Tyira. Totuiii verfuiH Artemonius in libro de Initio evan?. 
 loll. Part. I. cap.XLIV. ad Deum Parreni transfeiTe , & incifuni lecundum , primju 
 ^ uUimus, (]uafi proprium Ciiridi , & Patre iiiQ^iguuin , difpungere conatur. Non 
 habct id incifum Coptn-a cdido WiMnfii , quam Ammomi Addenda citant : fed 
 ipfum interpretem & Grscuin interpretis codiccin eo incifo caniillc, inde coUigi 
 necjuit. Non liabent Latini quidam recentiores , faku videlicet in Latina verlione 
 a primus a.d principium ita lubrica , ut mirum lit, non plures hiatum prius admi- 
 flffe. Apeite hoc loco Dominus lefus loquitur. Vid. Gnom. 
 
 14 TTOtSvTiq Tic, si'ToAa? dvToO) idd. And. mlF. fltriqiie. omnts , Falla , Arab. 
 Copt. TertuIL Cyprian, nee non Ticonius , S^r. & lie i,uov pro dvrod pofito. 
 And. 2 in textu , Artth. (ttAi/vovtj? rac s-oAa? duTcov) Al. Cov. Atkanajius, Mt/i. 
 Lat. Caffiod. Ex cap. Vlf. 14. Nil a Valise & Erafmi uotis divcrlum hue confert 
 Zegerus. Hanc ledtionem & Specimen Bentleji & editio N. T. Lond. (Jz-jAaTTo? 
 in textum adniifit. Vtranique le6lionein tangit Priinafms , & inde Haymo. Latini 
 recentiores addunt ad alteram , in fanguint Agni. ^ rnv ) rw dylav ^th. TertuU. 
 Frimaf. Rupcrlus. 
 
 15 -- li poll: ;0a) ) Comp. Al. And. Seid. Fff. & fex , ^c ceteri fen omnes , Hip- 
 folytus , Athimafius , Aretb. Lat. Cyprian. Sijr. SI Er. Lyran. & al. nefcio an Sin. 
 i"l 0/ ante tto^ko; ) — Er. And. i manu prima , Hippol. ^ ^ ) Cvmp. Al. M. 
 Fff. cod. alii , multi ; Hippol. Athanafius. 6 Er. Steph. add. And. ^ {^tioi'mv x.ai cpi- 
 Xciv) Pet. 2. codd. quidam a])ud Bentlejum , Hippol. Athanafias ^ Areth. 
 
 16 ^ iT!-}) Er. ed. i. 3. 3. And. 2. Pet. 2. g. cod. miilti apud Bentlejum, Areth. 
 vel etiam Syr. qui aorarn adhibet. Leftio brevior , media , geniiina. unde h AL 
 And. I. Galilei duo , Athanajiu!; ; nefcio an Lat. cujus lingua in priEpoiitionem pn- 
 ftulavit. Primafins tamen alio loco m habet, fuoloco non habet. {'.yn) Corap. &c. 
 Vtramvis particulam , iv vel ivri, fi initio fcripta fuillet , librarii non tarn faciljC 
 aut commutairent aut oraifllfent. Vid. Gnom. ^] « ) ^ Er. ed. i. 2. 3. 4. ^ « pi- 
 <f a -.toA TO 7?i'o? ) genus ^ radix habent Lat. aliqui. ^ — tS ante Savi^ ) Al. And. 
 in textu , M. Fff. cod. multi , Athanajius , Anthas. tS edd. And. in comm. ' -Ji 
 aV»e) Jt^' ° <^?''^<l And. (textu & commentario per librarios confulb, ) Cov. Angl. 
 m dg-ii^ Syr. ^ ante AafATr^oq) -^ Er. ed. 1. 2. 3. ^ 6 vr^col.'oc,) Comp. And. 
 Seid. /^jf. & lex alii apud Millium , ceterique apud Bentlejum, Athin:ijias, Areth. 
 /Etk. Arab. Ticon. apud Millium , Figilius nomine Idacii , PrimaJ. Angl. Syr. zcti 6 
 TT^o'ivoqAl. apud Bentlejum. Non male per 0. £# inferit etiam Lat. {x,<ti o^G^/ro?) 
 Er. nefcio an Pet. j. Multa ab hoc loco Erafmus ex Latinis farfiire videtur. 
 
 ^17 TO 7rviii,ua) fponfiis habet Lat. in cod. minus correftis , liconius audlior. 
 ^ Xijuaiv) edd. mff. Arm. Copt. &c. "(A67«o-a ) Athmiafms , Lat. aliipii , nee non 
 ^th. And. I in comm. Ait enim , Sponfa five tccUfi^a , ^ Spiritus , Chrifti 
 
 Tra^Ha'iav EniKAAEITAI. pro quo verbo alii i-^uctA^vTai fcripfcrunt. ^ i^X''^ & k: 
 Xa & i^Xi^fj) Comp. Al. And. Seid. Suph. it. Fff. & fex alii apud Millium , ctteri^ 
 omnes apud Bentlejum , Athanafius , Arethas. iA^i & ^A^j & saS-jtw Er. ^ koa 
 tertium) - Lnt. aliqui. % -- Jti] ante fijAojy) Comp. Al. And. Seid. Steph. n. 
 Fff. & quinque alii apud Millium , fen omnes apud Bentlejum , Athanafius , /Eth. 
 
 Lot. 
 
V A R. A P. XXII. 591 
 
 Zat. in itifT. Trim'/if. Hcujmr. xa'i Ft: ncfcio an Sin. cum Syr. f Aa/SfT«) Comp, 
 jil. And. Seid. rff. & quinque apud IVliHiuni , & fere omms apud Bentlejum , A- 
 thamfius^ Arethas. ^^afji^uviiai to £r. ncfcio an Steyk.coA. cum f ft. j. 
 
 18 ^ta^Tv^o) i-)c») Coriifi. Ah And. Ccv. Hunt. Seid. 5ff|i//. /f. Vff, &.alii fiferigue, 
 J£th. Lat. in mf. Rcutling. & Schclli. liconius audtior, rriwaj. Anfb. Mug. 7a- 
 gtrvs , Sijr. unde fj>.i^rv(cua^ iya Pet. f. apud Milliuni , fauci apud Bentlejum , 
 Artthas E\ Gal. V. 3. Cvuteftor tnim liabcnt Latini reccntioves : ex quibus crvi/.- 
 ptaorv^HuoJi 7ap Erafmus , quum mutilo Graeco utcrcfur codice , finxit. SevcrilFi- 
 nia efl: verfu 18 & 19 tcfliticatio , gnniiUma admonitio , ad omnes Apocal3'-pfeos 
 muditorts. Qui affi'futrit , fuper cum imfonrntur plagK : qui ndimtrit , ei adimen- 
 
 tur bona. Talio. Giavius cil , ut ex adjcdlis comniinationibus patct , addcrc , ', 
 
 quara demere, fecus ac plcrique cWtni, I'e cxiltimare,re ipla demonllrant , timidi- 
 , ores in delcndis gloffimaiis , quam in adinittcndis. IMutarc ell liniul & apponcre 
 
 & adimcre. Peccare in lianc partem potelt primum auditor quitibct, quum pro ^ 
 
 apocalypticis venditat , qux talia nou luot , vel ca , qu;E vcre apocalyptica funt, 
 fupprimit. Peccat traftator imperitus , caecus & temerarius , maxinie fi lb fingului 
 quodamdouo &. munere prophctico inlh'ucJtum pcrhibet. Pcccat velicmcutcr me- 
 tafliiajlcs infidclis , ac iibriirius , tcxtum perperam delcribens. nam indelibato tcx- 
 tu , prjefertim in fonte , tradtatoris & auditoris peccatum corrigi poteft : corrupto 
 textu , muko majus dctrimentunLcn'. Omnibus tamen hilcc niodis , plus minulVe 
 peccari poteft, impcdimcnto tidelibus allato , quo minus difcant audire Domini re- 
 two , & refpondere Jeni, adeoijue vcritatem fructunKjue libri totius iingularumve 
 partium & particulorum percipcre , &. gloriam I. C. agwrcerc. v. 17. 20. Ncquc 
 levis eorum culpa cit, qui myiteria perverfe, linilhc , intcmpcftivc proterunt, in- 
 vidiani(]uc & fuipicioncni regno Dei apud mundum ejufquc proccres pafiunt. Non 
 damnatur hic conarus modcuus , cum voluntate proficiendi conjunctUs , veritati 
 aliunde exorienti viam nou obllrucns : damnatur profana audacia , ex leul'u carnali 
 provcniens. Maximequc Cerinthum , qui pollca ui iianc ccnfuram incurrit , lolian- 
 nes prarmonuit. Convcnit hsec claulula in omnes Scripturx facrae libros , coll. 
 Deut. IV. 2. Prov. XXX. 6 , fed maxime in ApocalypHn , prophctis apiccm, cui 
 fingulare immincbat pcriculum , & cujus fubtilcm admirabilcuKjuc nexum vel unius 
 voculae mutatio turbare vel obfeurare putcrat. Magni momenti funt lingulc par- 
 tes liujus libri, tarn grayi intcrdido muniti. Non femper omnes rcligiole in hac 
 parte cgiire , fmgubiris in "Apocalypli varietatum multitudo clamat. Gratia Deo , 
 qui vcltigia nobis indagincf()uc linccrae lettionis per tot feculorum difcrimina fcr- 
 vavit ! Verfu 1 8 & ly plane in paula clt ret, 3. ac varictaies liujus loci plenius no- 
 tare necellum duximus : unde apparcret, vix ullamScripturae partem ncgligcntius a 
 quilufdam ell'e liabitam , quam Apocalypfin , at<]uc hoc ipfum , de nou liiutando, 
 intcrdictum. "[j tu) prius ) yll. And. i. Cov. Hunt. let. 2. Fff. ac flures apud Bent- 
 lejum , Arethas. ( - ) edd. And. 3. ^ tkc) - £r. f tkc 77^o?)«T«/ac) - ^th^ 
 Auxb. ^ T«) - £»-. ^ T« ^/GV/k) - yff. ^ ictv) ii Er. idf t/£r. poltea. 
 ^ s77i-irH iTi aiiTct ) (^ynif. ((ui nullum mf. addit margo Stepli.) Al. And. 2. Fff. &, 
 fex alii apud Millium , fUrii^ue cniHts aputl Bentlejum , Areth. iTn^ma '-tt' aCtd 
 -dfnrf. /, cx feq. tTTm-^j? Trgoj iiiura, Br. ^ 47? aura) <* jicnn, «| {iTri^.-sxi) 
 
 dnif 
 
598 V A R. A P. XXir. 
 
 Cump. Hunt. M. 3eid. Sin. Vff. \-7Tt^Yi And. a. & lie apponat efl: in mf. Pi£l. & Reut- 
 liiig. & Scliclli. inanu prima. Sed indicativum plane defendit verbura /uluqtv^u. 
 TJ SiOQ i-r' avTOj) iTT avTo:' Qioi; Conif. Ani. z. Lat. aliqui. avTa 6 9soc And.t. 
 ^ {■tt' avTO'.') — Al. Vnde Bentlejus has voculas in prima Speciminis fui cdiiio- 
 ne oraifit , fed poftea reftituit. stt' avra Fet. a manu recente. ^] ( iTita ) Cowji. 
 Ani. M. Fet. z. Anth. Ex cap. XV. i. XX i. 9. fl tm akerum) Camp. Al. And. 
 M. F'jf. cod. phirimi , telle Millio & Bentlejo. ~- Er. Stiph. edd. 
 
 19 init. ;ca() -- And., certe in mf. Aug. *\ idv) ei Er. Wv ii Er. poflea. 
 Haec periocha , de non demendo , deflderabatur in cod. Capnioneo. itaque ex La- 
 tino Erafnuis in Grascum idioma traiiltulit, vide rvliil. Proleg. f. 112. Sed ex Grae- 
 cis codicibus par fuerat poltea reilitui genuiua Grseca. « -u^'iAri ) Comp. Al. And. 
 Stepk. Ii. l^ff. ik lex apud Millium , pknqiit apud Bentlejum , Anth. a'lpa/ m Er. 
 ^ T» /2iSAi^ T»c 7r^o(jinTiicti; ) tm"? 7r(.o(?5«Te/a? tk fii^A'ta And. I. Lat. mf. Berolin. 
 jDmiyJius Carth. Ex v. 1 8. ^ tS fii&?uii ) Comp. Al. And. Cov. M. Pet. 2. Seid, 
 Sin. Fff. cod. fere omnes, Areth. /3i^A« Er. In paufa clt Jjunt. Steph. cod. fl tjT? 
 'TT^c./p-fiT'tiac) -- Mth. ^ d(pi?\ii) Er.ed.2. Al. And. i. Cov. Fet. 2. cod. plurts 
 apud Bentlejum, Areth. LecVio mcdi.i. unde acp^ci Comp. And. 2. M.Seid. Sin. d(p - 
 Xctj Hunt. F}J. Ex pronitate GriEcorum quoruudam ad imprecandum. conf. LXX 
 Deut. XXVllI. 2ofeqq. & Var. Rom. XVI. 20. i Pet. V. 10. aufern liabet Lat. 
 auferat mf. a eutling. & Schelh. raanu prima , dtpai^yiau Er. Steph. edd. ^ t^ gv- 
 A«) Comp. Al. And. i, Cov. Hunt. M. Fet. 2. Seid. Sin. Steph. it. yg. codd. fert 
 omnes apud Bentlejum , Areth. /Eih. Copt. (La Crozii lidc ) Lat. in cod. Argmiin. 
 Ercambaldi , Berolincnfi , aliifque , & in margine edd. vetcrum , Ticonins au(^lior, 
 RiipertMS ahique Lmm J Syr. {/S'i^Qah) Er. Arab. Armen. Lat. Co|it. Wilkinlii , 
 niulti , Anihrof. de Parad. c. 12. T5/3;gAia /^nd.2. Quanquam de libro vitie r\on pars 
 cujufpiam demi , fed nomen deleri dicitur ; (unde etiam pro d(piMi', delebit habet Am 
 hrojius 1. c. & pro ,ot;poc , bvoua, efl in Arab.) tamen mirum efl , non plures lie 
 aberraire. nam & lihri vocabulum in contextu ica frequens efl , ut valde procli- 
 vis fuerit alliteratio : & Hbri vitae locutio obvia : & Latine in ligno & lihro limil- 
 lima efl pittura , pr^efertim ubi lioc per compendium fcribitur , quo hie utuntur 
 mir. Colon. & Pift. ^ tm? ante (^wmc ) -- Er. ed. prlores. <!} ^^ -x.) Er. ed. 
 priores , Al. M. Liomjfius Carth. ( i;c plerique. 'W tHTioXiwc. nritc.) vioXicoc vel 
 tJ)c tioMwc, Er. ^ — TLcti ante tm ) Comp. M. And, Cov. Hunt. M. Pet. 2. Seid. 
 codd. fere omnes apud Bentlejum , Areth. j^tb. Armen. Copt. Frimaf. Syr. ( y.al) Er. 
 Lat. interpolat. Fff. manu, ut videtur , fecunda, eaque titubante ; nelcio an Fet. 3, 
 Sin. Steph. cod. "jji tcS ) Comp. Al. And. Fjf. codd. multi apud Millium , fere omnes 
 apud Bentlejum , Arethas. -- Er. Steph. eM. 1] t«tw) ^ni ergo habet oculos, vide- 
 at : ^ qui habet aures^audiataddit Arab. IFolfius m^vuli d-no ^vaov tyic, (^coyic,, neti 
 TK? TToAsMi; TM? iy'iai;-, y.11 Tm yiy^nf^/Avcov ztX. Primum redte probat (pro/S;/3A«) 
 ^vAov etiam a libro vitae remotior ell civitas fanUa , quam s. ligno vitae , cuieajun- 
 gitur etiam verfu 14. Deimie k prjepolitionem expunxi , Alexandrini prxdpue 
 codicis auttoritate : quanquam Erafmus quoque eam in Grxco textu ed. /. 2. 3. 
 nefcio quid lecutus , pra:termiiit. Poflea idem ad Complutenfem Apocalypfiu ac- 
 cellit. Qui Ii k conltanter pnetermiiiUet , hodie particula, ut credere liis efl,. 
 
 line 
 
V A R. A P. xxn. s^i 
 
 line dubiratione prsterinitterctur. Librarii talibus in minuriis , ut'eas reputabant , 
 fere erant ddideo^oi . ilaqiie \k vcl animi caufii fuppleveiunr. Tali in cafu non 
 tam numerus codicum promifcuus , (quanijuam hie codices pufiUa paiciciila k oa- 
 rcre , & a collatoribus , ut ipfe Altxandrinus in cd.Oxon. minori , negligi potue- 
 re,) quam antiqua linccntas paucorum & ratio idonea curari debent. Sane quuin 
 illud , iwrcov jiy^aiufXiTm' ^ Ut IVolfins tertium legit incifum , pracpolkione caret, 
 etiam fecundum , cum prinio longe ardlius cohserens , ea percommode caret. Ne- 
 qiie incommode fubauditur aVo Sic cnim occurrit Match. XIX. i. A61. I. 4. 
 Hebr. XI. 15 : imo unice congruit antithcto liujus iuterdifti : Itt' dura , i7r doTov 
 
 aTTo rci)v , atTo t«. 
 
 Poflremo <yM ante ruv yiypttu/uirm adco paucis nititur codicibus, ut inirumflt, 
 non pliires librarios pro fua indole earn particulara infcraiire. lohannes iple , fl kA 
 fcripn(ret,fubjeciirct Tccvdya.d-mruv ytypau(/.'ivmaut tale quidpiam. nam parseorum, 
 quaffcriftafmt , funt fjugae. v. 18. ToUit <» particulam Appofitio, non improbata 
 a CI. IVolfio. Etenim ipfum %nMw nfa«, & ipla urhs fanEia, funtprimum & extrc- 
 mum, (cap. II. III. XXII. ) imo etiam fumma , egngiaram ilUrum '^rMrogativarum y 
 quarum in hoc libro fpes facfr. ifi fidelibiis. 
 
 20 Ycii prius) - Primiif. ^ i(iXo.ucti ) i^X» And. r. in textu , Lat. in mf. Pi ft. 
 Ex feq. ^ TctxO' d^YWy) Er. Steph. cdd. raX^^ ' dy,r!r, alii. ^ •*. va) alterum) 
 Al. Fet. 3. cod. flur. And. Bentlejo ( voculam cxpungenti , ) Arah. Mth. Armtn. 
 Cop. Lat. Sijr. Habet etiam , amm omittit , Primafms. {vau\) tdd. And. in cod. Ger- 
 manicis, Fallnlkc. Ex anteced. yjt, Bcza. In Fff. quad dc induftria ambiguc piclum 
 eft, ut X & r internofci nequeant. Editio Londinenfis JqAwttoc per errorcm va] 
 expungit ante ((iXo.uiv. ^ l^x** ) i""'o habct Mog. vel etiam Primaf. in comm. 
 Ex antcccd. ^ haS) wan Xi"^i And. Pet. 2. Seid.Areth. Primaf. 
 
 21 - liwaJv) Comfi. Al. And. i. Cov. Fff. cod. f lures apud Bentlcjum , Anth. 
 /Eth. Arab. Lat. in cod. Gall, vetufto. ( i\um ) Er. And. 2. Armen. Coyt. &c. 
 U "^ Xe"^^)-^^- Arab. Lat. in cod. Anglico : nefcio an jEth. {x^"^^) M. &c. 
 Armm. Cop. Syr. ^ -. Cfj-^iv ) Al. /Eth. Lat. in tribus cod. Gallicis. Lcftio me- 
 dia , probata Bentlejo & editori lyXcorrcf). {v^av) Er. Lat. Interpol, rium Htr- 
 vagh cd. Mos;. ruv a.y.m- Coinp. And. Cov! Hunt. M. Vet. a. 3. Seid. Stiph. n. Fff. 
 Areth. Armen. Cofit. Sijr. Quiefcit Sin. ^ - duw) Al. And. i. Lat. in tribus 
 cod. Gallicis. Omittunt iidcm Britanni. ( dfA.riv ) tdd. mj[. plcrii|ue , jEth. Arm. 
 Coyt. Syr. Ex ufii ecclcfiaftico. du.rv '/>.>)v Syr. in pol^glottis. Fltimam vocm 
 aptifiv , quae in codmbus manu exaratis fkrifqra , ^ tditis omnibus legitur , omitti re- 
 cufat Ci. U'olfius. Quam impigri fucrint lihnirii ad y/«?«particnhm , ufltatiirimani 
 quippe , ni Doxologiis & Claufulis votivis iiiculcandam , patet ex plerilque omni- 
 bus N. T. hbris , m extrcmo , & ex annot. CI. fFolfii ad Ap. I. 18, ubi auy.v 
 incpte interpolnerc Iibrarn fere omnes. Vnus librarins earn omittcns pluris 
 eft, quam deccm, earn, utlibct,addcntes. Ad ultiraam ufquclineam Altxandrinus 
 exccUentem fuam limplicitatem obtinct. Difceptant eruditi , utrum hie, an Fati- 
 canus prseftautior fit codex , ut nupcra V. C. 7b. Adami Ofiandri Prof. Tubing. 0- 
 rationuin Tiiga copiofc docct. Primum quxcunque eft vel vetuftatis in utronuc, 
 
 Ffff \el 
 
^tji V A R. A P. XXII. 
 
 vel opinionum de umufvis setate differentia , tanta ea non eft , ut finccritatcm 
 mutet ledtionis , in qua indoles cujulque codicis efl: fita. Deinde in V. T. potio- 
 rem elTe y^lexandrinum , evicit Grabius : idemque in N. T. certe urilior eft , quod 
 le6liones ejus accurate excuffas novimus , & quod Apocal^^pQn aliafque complu- 
 res partes liabet , quas amifit Faticanus. In aliis partibus N. T. quas uterque re- 
 tinet , uter fit potior, definiri non potell , quanidiu excerpta Fatkani aut pjene nul- 
 la , aut a lituris iplius & ab aliorum codicum cxcerptis baud diftindba habemus. 
 
 Redeo ad IFolfium ;, qui folerti reprehenlione ad coniplura loca , Apocalypti- 
 ca pleraque , ubcrius declaranda aiifam mihi dedit. Gratum id milii eft : utinam 
 vero iatis illi otii obtigilTct ad inonita generalia , qvix fupra in Fund. Crif. Afoc, 
 praifertim § XVII , & toto illo loco , pofui , penitus cognofcenda, & ad iingula 
 "jnde denium loca in Curis examinanda. Nam tx its , quae ad fotiora loca monuity 
 intelligi voluit , quamfeHciter y^pocali/pfeos vccognoi'ceudx mgotiiim mihi cejj'cnt. Nunc 
 quid difa-iminis inter utrumque noftrum exftiterit , pace omnium, mii merita ejus 
 expendunt , fummatim declarabo. Supra typographiam cvolat Cnfis N. T. & ad 
 ultimara antiquitatem fe recipit. Qui editionibus obviis & guftu fuo ad eas accoin- 
 modato ducuutur , ingentem interpolationem in textu N. T. primis temporibus fa- 
 ftam , reapfe , nee line periculo , llatuunt. nam plcrafijue lc6tiones , quas ii de- 
 fendunt , antiquiHimi telles & ignoraut , & aliis ledtionibus rcvincunt. Non tara 
 cito I'ub manum apoftolonnn temerata corum fcripta funt : fumma textils , quam 
 Latinus interpres & alii teiles cum eo congruentes a Seculo illo II in hoc Sccu- 
 lum XVIIl derivarunt , fincera diu & a mutationibus fere omnibus , quae nos exer- 
 cent , inta^ta manfit : fero ac paularim perverfa quorundam ll-dulitas liuillerital- 
 que turbas dedit. Nunc fi quis talem textum v. gr. Apocalypticum , qualem ple- 
 rique amant hodie , penitus delcribat , le6tionem plenam , planam , parallelitmo 
 tin^tam , id eft , interpolatam , & ex paucillimis recentiffiraii'que teftibus fere ubi- 
 que conflatam habebit , qnse , ad editiones collata , non multum abeat a textu per 
 Henr. SUfhanum & jE/^piwcj propagate Mea recenlio, in margine qtjidem , raa- 
 iore item teftium numero deftituitur interdum ; fed hoc iis fit in locis , quje a pa- 
 tribus minus fepe citabantur : nee tamen idoneis teftibus caret , (juoruni antiquitas, 
 cum rationibus exegeticis ipfi textui innatis , numerum compenfat. Talibus locis 
 exceptis , (namque per exceptionem aliquantilper traftanda ftint , ) textus meus 
 cerpetuo tenore ad monumenta longe plurima , a temporibus lohannis in omnes 
 xtates & regiones didica , live Grjecos codices , five verfiones , niaxime , Italam 
 illam five patres , Innaeum , Hiffolytum , Origmtm , Athamfiiim , /Jndrtani , 
 J'tniillianum , Cyfrianum , Hiiromjmum , Prinmfium &c. Ipeftes , accedit : nulli 
 editioni , Comflutmjium , Erafmi , Buat , SUfhanorum , Elzevirionm , unice ad- 
 difta , & tamen raro ad folos codd. mff. fe recipere coadh. Brevior ea Icttio 
 pievumque eft ; & ubi multiplex varietas erat , in medio ambukt : ubique priCcum 
 auftcrumque , id eft, nativum colorem obtinet. Hoc cujufniodi elfet , in Stiff Imm- 
 tis Curarum luarum , ut arbitror , diipcxit Wolfius,(li co ufjue progreiiiis eft,) 
 & vcritati liquidins indagatas manus dedit. ^quitatis ille in me liis Icmper me- 
 mor fuit : omnelque , ut fpero , intelligent , me quoque raodeftise le^es accurate 
 
 "'"'"" APPA- 
 
 I 
 
APPARATVS 
 
 C R I T I C I 
 
 PARS TERTIA, 
 
 S I V E 
 
 EPILOG VS, 
 
 QVO 
 
 DVBIA GENERALIA SOLVUNTVR, 
 
 SIMVL OPERIS HVTVS CONSTITVTIO VBERIVS 
 
 DESCRIBITVR, 
 RATIOQVE SCRVTINII CRITICI N. T. AD SVOS VSVS 
 REFERENDI, ET DEINCEPS CONSVMMANDI, 
 EXPLIC ATVR. 
 
 >> 
 
E 
 
 S V M M A R 1 V M. 
 
 xciftionts contra hoc Ofus comtrumoratai ^ refutat.M. § i. 
 Symytrafma dt Summa hUionis N. T. tvta acfana: Objectio ultima fobua. S 2. 
 
 Flus tamm ultra nktndum. Cautio tdhoris, S 3' CvnfiHum dt Penore critko amflmr 
 Hmando ^ amylificmndo : & qjiomodo it , qnibus cedicum mjf. Gr. Lat. ^e. 
 fottfiiis f/l, Y^rvo hbori muhum p-odejj} fvjj'mi. § 4. 
 
 f^uomodo rtjligja Sajnentifte &? Firtutis divimi fnh Wionis varidate fin*, olfervatult. S 5' 
 "^ Huumodo tracinndM l(i:iiones adhuc dubiae i £ 6. ^ reftitutae. § 7. quid dtm- 
 
 que fftrandum. § 5» 
 
 § I- 
 
 uum adornandi Novi Tcftamenti Gracci opinio , idea , fpccimcn exi- 
 refit, operam dedi, ut judicia iKiminuin cognofcerein , & per ea era- 
 direr: gratiamque habeo familiaribus, qui & fuas & alioiuin cogitati- 
 ones , rcprchcniiones , admonirioncs, niihi fidclitcr apcrire non re- 
 cufarunt. Erant , qui Icholafticas criminarcntur niiuutias , facile t'ercndi , li non 
 ipfius verbi divini latet contcintus. Krant rurlum, qui hoc inccptuiu fcrio proba- 
 rent, cum bonafpe &giiHu profeftuum in vcritate, nee line grarianim aftione er- 
 ga Peum : quibus infervilFe , merces mihi clt oper?e (|uanilibct diutinse lautiflima, 
 rlerique varie de crifi ipfa, cjufque necciFitate, Hilubntate, firmitudine; vaiie de 
 me & de inltituto mco exiiVimarunt : quorum ju(bs deflderiis ut quovis luodo , quo- 
 vis loco, quoad fieri poiret, ipfum opus fatisfaceret, diu elaboravi. Prasfcns igitnr 
 opeiis adfpo(fhjs, & cum ceteris cditionibus collatio, non paucas dubitationcs Icito- 
 
 liii I ribus 
 
5y8 - • -'^ E M L G V S. 
 
 ribus eximet, iis prKfeitim, qui prsfationem hujus voluminis & P. I §|, XL. lite 
 pLn-peiKierint. Multas vei-o reraanfiire exceptiones , vel nunc demum exftiuirasctVe 
 arbiti-or: quas omnes & exputare jam & anioliri, meuin fentio non effe. Quaruu- 
 dim tamen copia eft, qu?e, vei-eor, ne magjs etiam apud ignotos lixfeant. Qiuave 
 coufultuin duxi, non eas exaggerare quidem triftius & ambitiofius, fed tamen comi- 
 ter conimemorare & candide refolvere. Ego omnia in bonara partem accipio: acci- 
 piant, quaefo, etiam leftores. tum valde fruftuofa haec erit difceptatio : maxime- 
 que, li qui poftea exluigent adverfarii, anticipata liaec defenfio vel iplis, vel aliis 
 ceite, fine Ipecie acerbitatis fatisfecerit. Praecipuas earum per Paria recenfebimus. 
 
 I PAR EXCEPTIONVM. 
 
 Apparatus nimis parcus eft. 
 Apparatus nimis eft prolixus. 
 
 RESPONSIO. 
 
 i 
 
 Defiderium explere omnium, qui nimis parcum putant Apparatum, non unius 
 voluminis luijufce negotium fiierat. Criticis notis , opinor , ftdmifceri dcbuerant 
 txegetjcae: argummta lingulis capitibus praetigi: tabulae Geografhkae pingi & Iculpi: 
 sritka Millii farrago tota recudi , fupplementilque quain copioliilimis & ()uam maxi- 
 me firffiads augeri.^ Exegeticis quidem aunotationibus plerique magis taveut, quanl 
 recognitioni textus ipflus : quae tametii minus fpeciofa , at certc magis neceflariii, 
 diffufa & fruftuofa eft, & paucioribus operariis apta. Hanc ergo prius expediendain' 
 ftatuimus: deinde nos ad exegefiu recepimus. Sepsiratim vevo e^.m em'iiinms; idque 
 multis de caulis, & ex monito venerandi D. I. H. Michaelis,qm prseclaras annotatio- 
 nes & feorfura edidit in Hagiograpba , & quas aliis libris V. T. adjecit, feorfuipi 
 editas candide optavit in Bibliorum Hebraicorum prjefatione. Eadem exegefis ar- 
 gumenta quoque dedit. divifio librorum N. T. in capita, varia olim fuit : hsec, 
 qua nos hodienum utimur , Grsecis ignota erat , & in Latinis codicibus a Seculd 
 XUI, deinde in editionibus Latinograscis , poftremo etiam in Gritcis , Germani- 
 cis &c. invaluit. & quoniam a vera analyll paffim abludit , Summaria luiic divi- 
 fioni fuperftru6la , non polFunt eife accurata. Rich. Simonius Gallicae fuse verfio- 
 ni 5 ex Latina fa6te , argumenta non putavit addenda ; cujus confilii rationem ipfe 
 in prsefatione fua expofuit. Nobis potius Graecum textum continuum , nuUis quaint 
 libet fpeciolis interpolitionibus interpellatum prsftare , certum ratumque fuit. 
 Solus ejus in editione nollra adfpedlus ledlorem de ferie & fumma periocliarum ad- 
 monebit. Tabulas Geographicas , Palaeftinae , Aliae , vel feorfum , vel in Bibliis 
 vernaculis , vel in alia editione N. T. Grseci , vel in fcriptoribus Geograpliia; ve- 
 teris , facrx prsfertim , vel in auftoribus claflicis Latinis , nemo non liabet. Mil- 
 Hams notas , fateor , multas ptcetermili : quaecunque videlicet uil moineiiti in re , 
 
E P I L G V S. 599 
 
 Hut nil fpecici a codicibiis linbeicnt : quas , fi apud MiU'ium cvolvcris , ficile ex 
 iis , quae ill liuro.'iK^Hone (liircriiiimis, revinces. Etenim ad fententiani nil diireit 
 suf>?^.of , }\ui>^oy ' dnwX-^*^ 7 yivtepX^ff' ci'7rov.a.ri<^ddv\, a7iiY.a'Vi<^(i^v\' 8t&)c , xtW 
 *?■''' 1 Wi' Sfvjs? , fVfoc ' x(ja/3aTT0C 5 x^a'/S/3aToc • appctipot; y a^acpoQ' o-aJJ-xaK)/) 
 o"*<?tf*2roc •vvppdQu , TTv^d/^ai' ot; idv , o: ai' • TTtTQCt; ■, 6 TTirqot;' Ih ■> iS>i' tiSov, 
 IJo*' r^u(i\iov , T(;<;SAiov c-z/Sat? , ^oijidc' ^aXdwiov , /2aMavT/iV* {/3aM.{ , €/3aAe' 
 tTTETct , eVurop* SiSwKa , fiJwxa' {')'f(f ot/ , {"yfif^f dyd-Tnaobi , ava-ni^f raCra s?-/ , 
 raujTct iht' uvtS rcciprocuiD , iavrZ' atavrliv ^ iavTov cum verbo fccimda: pcr- 
 fone : (Ja^w cseilo , Sa-tf^u)' kt'ivui ■, xtjiiw , xTfirw* iyiKct , c^rf^V Af-yei , As^tt ot<* 
 vel eriain n^] in mimcris conipofitis &fepe alibi : a'M', iMa* jca'-yw, ijtiH i^^'* Trac, 
 aTrac" ft) f/ , ft>c- 8 , h fjLY)- & pfifl « /;t>i indicativus vcl fubjinKJlivus : ortliograpbia 
 vocum pcrcgrinarum , & noniinum propriorum , quum etymon aut ipfum non fpe- 
 ftatur , aut per variam ledboncm non obfcuratuv : nonien , vel pronomen relati- 
 vum : vocativ'us vcl pro eo nominativus : vcrbum iimplcx & compolituni eodem 
 fignilic.uu : fynonjma niera , cetera cjulinodi plurima , quorum clalFes diligenter 
 Whitbius tertio Examinis lui libro digciiit. Quibus dcdiidtis , quanta qusefo jam 
 pars varictatum cxempta ell '? Ne in his quidem piumifoiium quidquam nobis elTe 
 debcrct, fi conflaret , quid efiet a manu apoflolorum. nam liinc quoque appareret, 
 quibus ii panibus fermonem elegantiorem vel quotidianum , dialci^lum politiorem 
 vcl rudiorem tcnuiircnt , atijue ipfa divinoruni idiotarum orthograpliia legentcs 
 oblcrtaret. fed quum ii , qui defcripfcre codices , vel ctiam varias ledtiones ex- 
 ccrpfere , hse minima vix curarunt, ne nos quidem curare poffumus. elto. Uuic- 
 quid in liujufmodi diflcrentiis luadcbat audloriias codicum potior , fumfi : diHeren- 
 tias ipfas aut attigi icviter, ant plane omifi ; tiutumniudo ubi lilebat Millius , eas 
 quoque notavi , nun ut illi advcrfarcr , led ut vcl hinc conilaret , nil gravius elFe 
 a Millio prjetermiirum. Magnum hoc compendium plerilque IcLtoribus gratilfi- 
 mum tore confido. In multis leftionihus , quas pofui , codicum enumerationem 
 abrupi , uni altericjue , nominatim citato , adjiciens, alii, nomina illorum alwrum 
 Icrc habet Millius ; fed vix unquam ah uilo lectore evolvcntur. tani parvi momen- 
 ti funt cse ledliones. Etiam ynfivnts intcrdum omillj ubi videlicet variant! le6lio- 
 ni non magis,qnam tcxtui fiivere vidcbantur. Interdum attiMKus duntaxat adfpe- 
 i\\i% eorum , qus dicumur , defid>.rimii t;urum , quae dicenda iiiilFe viJentur , re- 
 ftinguet. V. gr. in Specimine , quod Notitia N. T. adornaU ( iufva , P. IV. N. II.) 
 habuit , quibufdam non fatis I'uit , quod Hebr. IX. 28 particul<e xii abfentiam in 
 ed. 3 Stepjj, fphalma dixi : ( quod rurfus alii ne notatu quidem dignum putariintO 
 atijui fatis f'uiiiet , fi animadvertillcnt , omnia uionumenta , ne Stephani quidem e- 
 dirioiiibus pr'oribiis exceptis , ibidem ad paiticulam Kai a nubis fuille allegata. Gra- 
 viorcs lcdti(iies , id ell, quse & momentum a re , & fpeciem a codicibns habcnt, 
 omnes , ut confide, etiam in margine iudicavi ; codicefquc in aj)pardtu pleniiVune 
 fubjeci. Sic leflori & compendium it fupplcmentum iVliUii pra:l)to : Millianum 
 opus totum inferere meo , & illud iplum tali modu anriquare, nuntjuam in animum 
 induxi. illuc redcant , qui minutiova &. copioiiora requirunt. Cunonitus harmoni- 
 
6oo E P I L G V S. 
 
 m , titulis . ftUicniLUS , hijfotTtefibus & frologis patrum perpauci hodie utontur : & 
 qui utuntur , non foliim apud Millium , led etiani apml Erafmum , Stephanum , 
 Pelargum , Heiniium , Boeclerum , alios , poirunt evolvere. Au plures hinc iude 
 codicis , verjtones , patres , ad fupplendum Millium requiruntur ? Adjiciat per nos 
 quiLibcC , quod potent, lioc nunquam exiiaurietur , & paucis locis etianmum opus 
 eft. Editianes debuere frequentius allegaii ? Recentiores, ubi a nobis non citantur , 
 fere cum Beza conveniunt : & He Beza cum Stepliano , Steplianus cum Erafmo. 
 Patrum etiam libri & capta ubique allegari debuerunt ? quid juvaret , toties incul- 
 cari Chryf. hi h. I. Otcumm. in h. L Artth, in h. I. Ambrof. in h. I. Pritmf. in h. I. 
 Multorum locorum fides eft penes Millium : quis enim omnia patrum loca ab eo 
 allegata evolverit? evolvi tamen permulta : ea certe , quae Millio fuperaddidi, 
 prsenabo. Ssepe varia ledtio minoris eft momeuti , vel fcriptoris fulTragium non 
 valde pertinet ad decilionem. Sa:pe liber alicujus patris unicus eft , aut Icripta 
 ejus tarn pauca exftant , ut locus inventu lit facillinius , adhibitis prEeiertim Indi- 
 cibus , quibus veterum fcripta ab editoribus fuis ornantur. Vbi vero maKinie 
 opus elTe intelleximus , loca accurate indicavimus , uti Ikpe fecit etiam Millius. 
 Interdum leftor , ubi aliquid a nobis dicitur , quo confilioiA dicatur, requiret. id 
 vero nee modum nee finem habuilfet. Qui Eralinum , Bezam , G. a Maftriclit , 
 Millium, Whitbium , criticorum tomos a nobis exlcriptos totidem verbis vellet, 
 is adeat ipfos potius. Ab illorum ledtione quiiquis in lisec noftra incidet , caufas , 
 cur quidvis dicatur , non line deleclatione & utilitate perfpiciet. Tum notari Tk- 
 pius , opinor , debuit , qus leftiones quibus critkis arrilillent , majori , minori ju- 
 re. Sane juvaret, omnium lapientumjudicia de quolibet loco in numerato liabere : 
 led quis judicia omnium, qui Icribunt ; omnium vero etiam, qui nil fcribunt & fxpe plus 
 fapiunt , numerabit ? paucorum vero lententia , pr^eccps non raro ac iubita , quid 
 ponderis liabet V Nulla fere eft emendatio nobilior , qux non aut in adverfarios 
 aut in dubitatorcs incidat : nulla interpolatio , quse non aliquem inveniat admirato- 
 rera : neque ab liominum arbitrio nominumve claritate res pendet. quin etiam mul- 
 ti , quo majore fcatent literatura , eo minus ficci luminis iiabent ad veritatem per 
 tot inftrumenta , quibus gravantur, comprehendendam. Non eft velocium curfus, 
 non fortium bellum &c. Eccl. IX. ii. coll. Pf. CXLVII. lo feq. Rationes , ii 
 quas illi produxere , attigi : nomina quidem , ubi leftiones multis negleftas Turn 
 amplexus , adjeci , ne viderer Iblus incedere. Summam interim iententiarum indi- 
 cabo. Latinam le6lionem fere defendunt , qui Tridentini concilii tenentur aufto- 
 ritate , Grscam Protellantcs. Habet porro Latina , Jiabet Grsca le6lionis varie- 
 tas in bonafruge paleam fuam. Paleam Latinam , ab omnibus hodie diiplofam, 
 defenderunt antehac nonnuUi , qui quicquid in luo exemplari Latino habebant, 
 protinus pro ipfa Latini interpretis lediione amplexi funt. Vide exemplum in Var. 
 Ap. XIX. 5. Paleam in Grxcis complures defendunt lane eruditi viri , qui tamea 
 vix unquam , id quod ipfl optime fciunt , a le impetrant , ut quicquam , quod 
 cum quovis exemplari ipfts familiariflimo congruit , abarclietypo apoltolico difce- 
 dere agnolcant , non tarn partium ftudio , quam conlufo retenti numero codicum. 
 Sunt tamen ex utraque parte , qui fincero judicio bonam frugem & gulfcnt & tue- 
 
 autur 
 
E P I L G V S. 6oi 
 
 tntur, paflim a nobis laudati. plura nomina, fi opus eft,dabuTit MilHus, Reineecius, 
 Wolfius, Rulius, Stockius^ alii, nosrfuidem libenter memoravimus eos , qui Lad- 
 I'.uin intcipretem , cui alioqui addidi funt , aliquando jure deferunt , vel ledtio- 
 nem Grnccam minus receptam rerte amplcftuntur. 
 
 Dcniquc mult^fermom ubtriori , magis ftrfficm^ ediflcrenda fiiiffe vidcbuntur. 
 Non cquidcm iguoro , quid fcqui , quid vitaie debeat , qui perfpicuus habeii velic. 
 debet abjicere clliplin , afyndcton , zeugma, oiationeni obliquam & pendentein, 
 multa verba proprie flgiiKicamia , vimparrlculanim, & coniplurcs loquendi modos, 
 nienti expriniendae ceteroqui aptiflinios. in lumnia , nil eorum imitan debet , quae 
 in fciiptis Latinoium Gi secoi-umque , & in ipfo Novo Teflamento Greco librarii 
 obfcuia putarunt , & ideo p.ifiiin planiora ftccrc auli fucruut. Vciuntamen in liac 
 dilcuflione perfpicuitari ipfe opcram dedi , & aniicos adiiibui , qui oblcuriores me- 
 as locutiones levere notarent, eifque juxta mecum medercutur. Sed vel optimus 
 in qualibet facultate ac difciplina libei- niulta per fe facillima habere potell , quae le- 
 ftori hofpiti, quanivis aliarum rerum pcrito , a;niginata lint. Ea quoque natura 
 elt inultaruin rcruni , uc akillimo , qupin ipfse fcrunt , perfpicuitatis gradu expo- 
 fitJE , letlorein & atiditorciu tanien f-igiant , qui gravatur co^itare. unde iniquus cfl:, 
 qui in opere inultorum ncxuum poftulat , ut quilibet articulus , (j^ui primuin attiii- 
 ^itur , lit illico pervius. Mininie vcro omnium in materia critica mtricatiffima , & 
 m nova ejus metliodo , plana protinus cuncta poftulari debcnt. Si quis id pollu- 
 lat , ipfe experiatur , quibus verbis quaevis noftra cogitatio, in hac ipl'a vel in qua- 
 libet Apparatus liujus parte , clarius poHit exprimi. Intcrtium alitpia iucidunt , qu« 
 utilitatcm habeant , led ad eos proprie ledtores fpedlantem , quos verborum mul- 
 titude , fcriptorcm alio(]ui non deficiens , potius obtundcret atque diltraherot : in- 
 terdum fcriptor lc(il:oris intcUectui nimium confilus , minus explaiiate diircrit,qu,un 
 poterat. Eft etiam lex quacdam , quie obfervata laudem perlpicukatis conciliat : 
 Omtus rts y \y(trtts , qua! ^er fe exfUcatu funt diffidliores , diJJiiiiuUto : fed lie non 
 proricitur in vcritate. Meque tamen aliis, qui lingulari perlpicuitate pollent, egrc- 
 giam dotem derogj'.raus. ISoftrs quidem confiderationis fumma omnibus , qui earn 
 cognofcere diguabuiitur , facilis erit , & opera; pretium , ut fpcramus , iifdem red- 
 det : cetera iu progreiRi lucidiora fiunt , prEfcrtini li P. 1. § XL. monituni VIU 
 obfervabitur. 
 
 Qui toto ajyf^aratu critko JuftrfediniHm fuiire cenfent , cum iis non contendam. 
 utantur minorc cditione noftra, \\ placet, aut qualibet alia. Qui vcxonimisfro- 
 kxum ajunt clFc Apparatum , ii copiofiorem ponderoliinmorum aliquot locorum 
 conliderationem , velim , hie afpiciant. banc , ut fpero , non moleftc lerent : re- 
 liqua autem , parvam utique molcni faciunt. Atque hie poftulat xquitas , ut qui- 
 libet rem non ad fuum unius votum , fed ad ccterorum rationes plurifarias exigat. 
 Egomct fl in meum proprium ulum haec elaboralFcm , quanto uti compendio potuif- 
 feni ? Quod unum non juvat , alios juvat : fortairc is ipfe , qui hodie nimietaiem 
 acculat, eras utibtatem lentiet. Supervacanea inprimis videri pollbt in indiculis 
 
 G g gg codicuni. 
 
6o2 E P I L O G V S. 
 
 codicum, qui MattliKO , Marco &:c. in Apparatii pi-a:fi<i (mt .edkionum & verfiemm 
 mentio ; nuippe quae totuin N. T. complettantiir. arqui nomuilla; verfiones veriio- 
 numve collatioues partem duntaxat N. T. habent : caitiuiierquejux.ta cum verRom- 
 bus poni neceire fuit , ut earum recordaretur leftor fuirragia pro textus marginifve 
 leftioue perpendeus. Ssepe aliquid per fe indignum notatu erat : ad quod tamen 
 \ct\oY ex alio loco fe a nobis non fine caufa reniilfum deprehendet. quare qui hunc 
 delcdtum decurtaret , multa ellet turbaturiis. Multuni fane tempwis in hunc im- 
 pendi laborem : non video , cur panitere debeat, nee tamen mihi plaudo. Si 
 quid viricularum horularumque periit , eos niiror , qui bus ratio fua melius con- 
 Irat. Bonum & divitem habemus Dominum : cujus gratia compenfabit omnia. Qui 
 MiUianas editioni , praefertim per Kullerum retraftatse , alTueverunt , dicere pote- 
 runt , ab ea ita difcrepare nofiram , ut in Apparatu aliqua omittanius , nimis mul- 
 ta aliunde adjiciamus. Plurinnim fane a Millio & Kuftero difcelFi in citandis codi- 
 cibus : fed non fme caufa. Multas Kufterianje editionis mendas ex ipia Milliana 
 fuftuli. Multa , qufe in Millii notis & appendice , quara Kuflerus prteclaro labore 
 in notas illas rctulit , non habentur , habentur in Millii Prolegomcnis , v. gr. Eu- 
 thalii & Euthymii lertiones. itaque ex Millii Prolegomcnis nonnuUa per Kulterum, 
 reliqua per nos in notas quoque relata funt. Ex Complutenfi editione ipfa, & ex 
 aliis , non paucas ledUones , ialfo iis adfcriptas , correxi : ex editione Oxonieufi 
 niinore coniplura , a Millio , qui Waltoni , non Felli excerpta fuis intulit, prse- 
 termillii, rellitui : Methodium & Optatum , quos accuratius fublegit Clericus, fuis 
 item locis inferui. Permultas allegationes alias Latini , Gutlii , Saxonis , Syri- 
 que recognovi : in aliis linguis , lac. Ca])pellum , L. De Dicu, De la Haye , Mare- 
 fchallum , Simonium adliibui : noviilimaique fuppetias a M. V. La Croze impetra- 
 tas adjeci. item Irensei , Clementis Alexandrini , Athanalii , Ephraimi , Cbryro- 
 ftomi , Cafliodorii aliorumque fcriptorum ecclefiallicorum citationes , ut res poihi- 
 labat , vel delevi vel fupplevi : neque Confeilionem ecclelia: orientalis prsetermifl. 
 Verum ergo elt , a Millio Kulteroque longe difcrepare noltram editionem : difcre- 
 pat vero etiam ab Examine Whitbii , qui multa ex Millio parum accurate repetiit, 
 V. gr. f. §5. g9« quare qui aliquid volet reprehendere , prius examinare rite debebit. 
 
 II PAR EXCEPTIONVM. 
 
 Omnes notae criticae in margine fub textu poni , & textui quam diftin- 
 
 ailfime annedli debucrunt. 
 Ne leQiones quidem variantes ullas , vel certe non multas , nee literula 
 
 a a y ^ i ftipatas , marge habere dcbebat : ncqae textui circellus 
 
 aut lineola interferenda erat. 
 
 RESPONSIO. 
 
 Si oftentationi inferviflem , qnamfhirima in margine debuiflem exhibere. At- 
 qui Stcphanum prje Beza ob id ipfum laud'at Simoiiius , quod alter vai-iantes le- 
 ■■ ^ dbones 
 
■»v* 
 
 E P I L G V S. 605 
 
 6Uoncs in mareine exliibuerit , alter eas notarum copia obruerit. Hift. crit. N. T. 
 p. 340 r. NiMtrac quoque notac, li margint cas Iiabereimis fuperingcftas , deleftum 
 var. left, obtegerent : ac tani prolixsc lubiiulc funt , qua; xgre fpatiuin in margine 
 invcniaut. Etiam Grabius in LXX , Gcr. a Mafhicht & alii in N. T. notas fuas 
 tcxtui univcrfo vcl prsmifcrunt vcl fubjunxcrunt : Wolfius & alii eas plane fcpara- 
 tiin cdidcrunt. quanquani fi quis niinorem ciiirioncm noftram volucrit adhibere , qusc 
 cum hac majore in tcxtu & in notis marginalibus congiuit ; is notas omnium com- 
 niodiflimc cum tcxtu confcrct. Fimia deniijue agitur & inoflcnfa Scrinturai N. T. 
 ledbio ; cui nil eft inimicius , quam pcrpetua mentis ad criticam difquiUtioncmper 
 varictatcs nimis multas irritatio. NotK nee ab omnibus, nee fempcr infpiciuntur; 
 textum Icdlitamus omncs : praeftat igituv , notas iiitcrdum cum moleftia legitima 
 procul cvolvi , quam leftioncm tcxtus promifcuo illarum intcrjeftu impcdiri. Pro- 
 ve61iorcs Icdlores juvabit, ctiani ipfam nine inde vaiictatem libcto ante judicio ex- 
 pendiflTe , quam numcros codicum pro ea militantium refpiciaut. Ipfum textum nu- 
 meris , litcrulis , ftcUulis , ad notas marginis remittentibus, pridcmadrpcrfcrcmul- 
 ti : fed ea confuetudo nupcr a nonnuUis lapienti confilio eft antiquata. Rurfum aliis 
 fl aufcultare potuilFcmus , textui favcnthtfes & alia figna adjici dcbuere. Adtis 
 enim Eruditorum A. MDCCXXIX. nienl". Ian. infertse I'unt Admonitioms amkai. ^ 
 vtodtftae ad futures N. T. Graeci edit or is : ubimultum commendantur figna, quibus 
 facer textus diftingui poHit & augeri , ur leClor mox internofcat , ubi lit fwreHilu- 
 fis , difiiim cardinak , ohjeiiio , faralklifmus rmlis , fiartillelifmus verbalis , Hebraif- 
 mus , fermo ex antiquitate , chronologia , geogroiphia illuftrandus &c. Sane farmthe- 
 feon obfervatio , prasclarum interpretationis eft adminiculum : cseque per connnata 
 & cola , veterum exemplo , vel per annotationes funt exliibendse. Signum autcm 
 ( ) neque in m[\. ncquc in libris primo typographise feculo excuUs apparet : ex 
 Cliryfoftomo quotjue Montefalconiano deletur : neque Grsecis magis, quam He- 
 braicis , convenit excmplaribus. Redle igitur verllonibusid relinquit cl. Wollius itt 
 traft. quem ex profelFo fcriplk deParentlieli lacra, p. 24. Ceteris admonitionibus, 
 non impcdio , quo minus ohtcmpercnt alii : mex quidcm limplicitati textus quain 
 maxime merus placet , qui cor magis cxpleat , quam ingenium & memoriam exer- 
 ceat. ligna fuo quifque cxcmplari iua nianu allinat licet : aliis ea leftoribus raro 
 apta & utilia funt , ac plerifque textum ejulque vim indies libi notiorem reddenti- 
 bus obfolcfcunt : idcirco res per ea denotandae commodius in aunotatioues exegoti- 
 cas conjiciuntur. 
 
 Leftiones variantes vel omnes , vel plerafque , qnas quifque in viargine po- 
 fitas nollet , quifque vel tranfiliat , licet , vel deleat. Nonnulla filtem loca tanti 
 funt momcnti , ut nemo verbi divini rcverens negligcre ca aut negligcnda exifti- 
 mare poHit. Optandum erat , ne varictatcs tarn odioik unquani nata; cFent -. nunc, 
 quum & natae pridem & in apricum produdts funt , male confulunt integritati fcri- 
 pturx; , qui cas calHde dillimulant ; qui vcro eas cxaminnnt fidcliter , amore , non 
 mvidia , digni funt. LiKtnhu faltem , a. ^ y S i ^ fi cui molcft^ funt, rclin- 
 quat cas aliis , quos fortalle juvabunt. Ab arrogantise certe crimine immunes ha- 
 
 Gg g g 2 beri 
 
 j'i 
 
6o4 E P I L O G V S. 
 
 beri debent : quod majori fpecie in omnes eos conferri poffet , qui unquain textuni 
 N. T. ex plu''i'5"s codicibus fine lectionis varietafe concinnatum ediderunt. Mode- 
 fliam potius liabcnt hs literals , judicium liberum omnibus relinquentes. Q,uid 
 item utilitatis litcrula ^ ad notas reniittcns , leftori , fi noftram editionem terere 
 coeperit , allatura lit , expertus recogitabit. Muko minus circelli & lineola; in 
 textu offendere quenquam debent. circelli a Maforctliis pridem , non difTuiiili infli- 
 tuto, funt adhibiti 5 & commode monent , vaiietatem ledlionis non obelFc integri- 
 tati fcripturs N. T. quemadmodum integritati fcripturse V. T. non obeft Ken & 
 Cethib. Lineola , verfuuni fines indicamus. alii, ubique veiTum ligno dirimunt: 
 nos , interdum. plerumque enim titeraz majtifmlae , vel inter'punSiicms ( in quibus 
 inierrogationem fere colo aequiparamus , ) eundem ufum prsltant. 
 
 Ill PAR EXCEPTIONVM. 
 
 De variis leflionibus editor nimis confidenter pronunciat^ 
 Nimis timide pronunciat editor. 
 
 Nimis confidenter pronunciare videar vel in indicandis caujis variarura ledtionunv 
 quum eas paffim ex faralhlifmo , ex alliteratione &c. oftas non folum puto , fed 
 categorice dico : vel in aifignando firmitndinis gradu , quum alia IclWo in textu, 
 alia in margine , prsiertim cum litcrula a vel 4 , alia demum in Apparatu ponirur, 
 alia plane prstermittitur. Ego vero etiam atque etiani hoc agnofco atque edico,me 
 eumelFe, qui LECTORI GlVlCQVAM PR.ESCRIBERE INEGIVE POSSIM NE- 
 QVE VELIM. Non poflulo , uni ledlori meam omnibus de locis probare fen- 
 tentiam : non arbitror , ad meam de uno loco fententiani omnes le<5lores addudlum 
 iri. viciirmi ne una quidem fententia omnibus difplicebit : ne iiinus quidem le6tor 
 omnia improbabit. Vtatur quilibet , quoad volet. nuUam mihi fententiam temere 
 eripi patiar : nuUam meam fententiam , nifl rationes permoveant , quifquam fanus 
 accipiet. Eandem modeftiam declaravit in Prolegomenis Millius , in limine , f. 33 : 
 Cum iffa o^tris hnjujce ratio pofiukt ^ ut , ingruentihus undiqiie textus facri klliunihiis, 
 quafl quidam arbiter fedeam , uti de fe olim dixit Hieront/mis , ^ ex ifiis , quae fub- 
 dititiae videantur . quae cum textus gemiini apofiolici. confentiant veritate , decernam : 
 fcias , leEior erudite , ineatn de iffis qiialemcunque fententiam , feu malis coujeiiuram , 
 uti frivati duntaxat hominis eft , ita ejus certe ejfe , qui iffam ^ £5* omnia Jua , Tl^O 
 IVDICIO hbens fuhjidt. & in extremo , f. 167. (168. ed. Kufl:.) Nojlram de va^ 
 riationibus fententiam , utcunque ^oyf^ctTiKcoc, , ad evitandas verhorum ambages , fortt 
 frolatam , nolim alio a me loco habitam futes , qiiam conjeciurae viri in his rebus hand 
 tnediocritir verfati , ideoqne nee male forte ut flurimum de iis judicantis ; frivati tamen, 
 fcf reUiora Juggerentibus C E D ERE parati. ^c. Hanc declarationem omnes meam 
 quoque cllc velim putent. fa:pe animus recenfentis firmam iatis penes fefe habet 
 tententiam , dimino intcrdum labore partam : nee vero poflulare potclt , ut lertor 
 protiHus eaui capiat ; vicitlun auteiu iettor squitatem iili pritllai-e debet. Taracn 
 
 IViiilius 
 
E P I L G V S. bo^ 
 
 MlUius tanquiim f<raitor de irihimjli pronmician poflea diftuseft: tamen fortafTe ego 
 qiioimc dicar. Quid faciendum eft ? feianius. Videant autein , qui confidentiam 
 hoc in gencie caufantur , nc ipli niinia dubitatioiic ftdidiove laboi-enr. Etiamti 
 oinniuni varictatuin inccrta cITct manerctquc dcciflo , tanto magis necefTarium ef- 
 fct , difcrevilTc cas a ceteris , (jiise omni carcnt & varictate & varietatis fufpicione: 
 fed non his finibus arftatur utilitas tantarum collcftionuni. multorum ex iis loco- 
 riini datur , qu» aiitehac non dabatur , decifio , fl accipiatuv. Sed fi propheta 
 hodic exiilerct , prini!evani(]^uc ledHonein , omni varictate ad apicem ufquc deter- 
 fa , reftitucrct , nullam is hdcm invcniret , niiUam giatiam inirct a litcrionibus , 
 otiuni iibi f;i(^luqi indignantibus. Iiic ftiifus in eis dominatur : volunt habere quod 
 ludant : maluiit movere & cxerccrc fe , quam promovcre & acquicfcerc : ubi reni 
 vidcnt ad ferium ufum converti , tergiverfantur. Rigidilfuni funt in lioc gcnere , 
 qui Icdtioncm fyf^V excufam , nullius limae indigcre putant. fed typographia uni 
 lertioni prae altera non addidit infallibilitatem. an , ubi unius loci du^ilex eft excn- 
 fa ledtio , utraque eft infallibilis ? Sane vercor , ut paucularum receptiorum lertio 
 num fcquioruni fcgregationcm , defcnfione innumcrarum receptiorum Icdtionurai 
 bonarum , fim rcdemturus. ita pleriquc & fe & alios adca, (]uibus femeladfucvc- 
 re , nituntur adlh'ingcrc. Video , quid in aliis laudari , quid reprehendi folituin 
 fit : non ignore , cjuid mihi faciendum fuitlet , li auram populurem captare licerct; 
 fed pluris efl Veritas ; & omncs , ipii reile fcntiunt , hi ex paucis locis , in quibus 
 libcre egi , eo magis agnofcent , me tot aliis in locis ex aninio & bona fide defen- 
 dilfc textum communem , necj^ue partiura temporifve caufi quicquam flatuilFe. Cele- 
 branda ert vel hcc longanimitas , qua tractat Dcus lionunes verba majeftatis Xue 
 trafbantes : earn , quifquis facros recenfet libros , & implorave debet , in depre- 
 canda fua imbccillitatc ; & iniitari , in ferendis proximorum judiciis. In rebus 
 omnibus , viam quxfivi ad proficicndum : in milla , veritatem pertinaciter refu- 
 gi : typis autehac excufa , uon cupide expunxi. 
 
 Nimis timidf mc incederc dicent , qui fepe /3 , ^ , vel etiam y , ut i)o{h-a fcrC 
 methodus, in margineconfpicicnt. Vtinam potuilTem textum per omncs apices 
 fineci-um ac foliduni , fine ulla varictate , lertori praeftare. Sed hoc nemo adhuc 
 editor reccpit : ac prscipue ego infirmitatem meam fentio cum dolore , & cum 
 pudore confiteri neceire habco. Progrelfus fum , quoad poteram : fuppleant , in 
 meum & fuum & aliorum ufum , alii , quod opus eft. Tnterdum tamen propter 
 paucitatcm tellium , qui adhuc pro ledtione milii probata prsfto crant , verebar j 
 xit raultiseam probarcm le(^t:oribBs : ac talia loca vigilans Icrtor facile internofcet' 
 niaj.)rcm(]ue fibi pallim anfam elfe datam expericnir , cjuam appareat prima fpccic! 
 Comiter me admonuit eel. Clericus , ne pra^fcrrem leCliones , qus polfcHt vidcri 
 faverc fententiae corum , qui jfuguftanae Confiffmii funt addirti. BihU anc. &f mod. 
 T. 2(S. p. 420. Talc quiddam videlicet vifus ei cram fccilfc in Prodromo N. T, 
 «rforM,wiY»,deloco Hebr.IT. y diflcrcns : at nunc accuratiorcm plenioremque ejufdcra' 
 loci conlidcrationcm dedimus fupra. Plures fortalfe didhiri funt, rectrtam Icv-^tlo- 
 ncm luc plus , cpam Veritas linat , defendi. Ego autan veritatem d.-tendo • vera, 
 
 Gggg 3 le^io 
 
6o6 E P I L G V S. 
 
 leftio ubi eadem efl (juse recepta , tanto id optatius accidit verecundiae nofh-ae. Ex 
 iifdem autem pniicipiis modo emendatio receptai leftionis , rnodo defenlio fluit. 
 utrumque jeque gratum debet elle filiis veritads. 
 
 Multse varietates fenfiin & repertje & expedite funt : multse hac metliodo , quse 
 nunc propoflta eft , expedientur : aliqua vicillim dubia eruuntur poftlirainio , quo 
 ipfo ad fiituram eorum decifionem via munitur. paullatim ut in omnibus , ita hac ia 
 re proficitui" : neque ob tot difficultates, partim exemtas partim reinanentes , pro- 
 tiuus aut omnia ablbluta poftulari , aut omnia repudiari debent. Religio ac pietas , 
 quse crilln falutarem animat ac raoderatur , media inter fuperllitionem & inter li- 
 centiara , media inter au6loritatis & coufidenti^e praejudicia, docilis & patiens, am- 
 bulat. Hac lege , omnibus , maximeque iis , qui timorem Dei & aliquem his in 
 rebus ufum habent , neque tam humanam curara , quam donum cffilefte in tali ope- 
 re qujerunt , liberrimum eft raanetque judicium , de ledlionibus omnibus, in tfxtw, 
 cum circello , fine circello ; in margim , cum qualibet literula ; in y^pparatu de- 
 mum , cum qualibet epicrili ; vel m in Afiwratu quidem politis , quamvis in iingu- 
 las varieoates id monere atque inculcare putidum liiiiret. 
 
 IV PAR EXCEPTIONVM. 
 
 Nulla emendatio in ipfum textum receptiorem debuit admitti. 
 Melior lectio ubique textui debebat reftitui. 
 
 RESPONSIO. 
 
 Egregias commoditates uniformis liaberet exemplarium leftio. ea fi effet , fine 
 publica fententia quidquam ejus corrigere nefas poterat videri. Nunc in omnium 
 manibus verfaiitur exemplaria opinione vehementms inter fe differentia. Nemo mi- 
 hi credat : t^xtus Grsecus verfione Latina interlineari comitatus , iane tritus , cum 
 qualibet conferatur obvia editione : vel infpiciantur exemplaria in auditorio , 
 ubi N. T. Grscum frequenter tra6latur. differunt inter fe , qux hinc uide recepta 
 funt. Non longe abiero. In prsefenti , Denkendorhi , unus alumnus Arise Mon- 
 tani editionem , ex Complutenli deduftam ; alius aliam , Erafmi vel Bezse, domo 
 allatam habet editionem. abs quavis harum trium fubiude differt editio noftra , & 
 eodem tempore ad ceteras accedit. quam ob rem ? ipfe inter fe permultum diffe- 
 runt. Nunquam videlicet unum exemplar priE ceteris publica audtoritate rece- 
 pcum eft, nullum reprobatum. qui ex omnibus optima defumit , is editores proba- 
 tiliimos imitatur reftiiliine. 
 
 Generofius fuadent , qui omnia meliora in textum protinus reftituenda effe, vel 
 etiam eundem totum ad unum quendam manufcriptum codicem , Alexandrinum , cow- 
 formari oportere cenfent. At ue Grabio quidem in LXX int. cura erat , ut hbro- 
 
 rum 
 
E P I L G- V S. X Cot 
 
 rum ficrorum F. T. tditionm vcl Runnnam id A\e%2.nAY'm^m , fed ut gemindtn, quan- 
 tum fiiri fotuh , ac yrote tnundatam , in lucem tdereL LXX int. ed. Grab. T. II. 
 Prolcg. c. II. § 17. Ercnini quid jurat tcxtus pi-xcile ad unum quoddam exemplar 
 cxtiiliitio , quod non niodo lectionibus fepc corruptis , led ctiam hiatihus laborat? 
 nil tameii in mcliovibus textus Icrtionibus aliunde repetitis , ex conjedtura datur : 
 nil , in Alcxandrino codire notabile , Apparatus nortcv non indicat. In intro- 
 duftictne oilcndinius le(^l;ionem gcnuinam per duas codieuni quail nationcs disjedam 
 & dillraiftam : cam in ununi recoUertam exhibcre lluduimus. hoc lane prslhbilius 
 clt , quain unius codicis ex bonis & mails mixta leftio. Nil refeft fcire , qualetn 
 textuni hie: vcl ille librarius habuerit : pr*cltat , habere infum textum Mactiicei, dfec. 
 Nullus editor princeps line libertate eclertica fecutus elt unum codicem manufcri- 
 ptum : rari librarii unum preffe codicem in defcribendo lecuti funt. Majori I'pecie 
 deflderatur textiis ex cundtis monumentis quam linceriirune coagmcntatus. Equi- 
 deni legem mihi banc pridcm babui fixam , vt ne fijllahnm quidem ullam , a prifiinii 
 tditoribus in ttxtum non admiffam , nunc pimum admitterem, Apocnlyplin poflmo- 
 dum , jufta de caula , lijo loco indicata , ac non niii paucas ejus ledHoncs , ex- 
 cepi : neque exceptionem ulterius potui extendere. Porro lougc aliam legem fibi 
 propofitam , anoiiymus novilHme promulgavit his verbis : Nihil p-ohitet , liFiioncm 
 a tvyis edita ^ vutgo ncepta diverjhin in lextinn redpere , mn tantnm uhi idoncis ar- 
 gumentis ajpri yotfft ., verumetiam ubi adhuc dubitatur , utiui utri (it yvaeftnndft. Pro- 
 leg. W'etlt. ]N. T. p. Hj6. Satis differtntiiU \nter utrumque noftrum eife , mox in 
 AtV.s literariis Anillclodamenlibus notabatur. Differentia minus turn quidem po- 
 tuit pcrlpici , quod ad iplam certc varietatum decilionem attinet : illudque potilR- 
 mum agitur , utrum in textu an inmargine lintponcndie Icctiones genuinas vcl etiam 
 prubabiles , quas nidnulcripti prse exculis habent libris. Non abhorrct anonymi 
 coniilium a fpecimine Br^ntlejanu ; & ab cxemplo illius , qui N. T. Greece & Angli- 
 ce cdidit : ne dicam de Grabio , qui limiliter LXX inteqiretcs edidit excod. Alex. 
 nam in interprctes illos & plus utique licet, & minus nnilti incuiTunt , quam in 
 texrum N. T. originalem. Ego autem cnr minus longe fnn progrcHus , dicere nc- 
 ctile habeo. Muita quidem Complutenlium , multa Erafmi, multa Bczas propria effe 
 condat errata : fed non multa poterunt demonflrari menda , quae illi communia in- 
 ter fe habcant. Quire utrum textui infcrantur gcnuina; Icftioncs, qux illos pcrpau- 
 ca: conjunctim lugcrunt , an in margine nalam repr;iientcntur , vcntatis nil interell. 
 Rurlus commune quiddam elTe patet editionum omnium , abs cnjus tcnore ac co- 
 lore ubi dilFerunt niinufcripti codices , in dubiam ii fa»pe , vel ctiam deteriorcm, 
 eandcmque fpecioliorcm aliquando , literam abcunt : maximcquc Alexandrinus, 
 cui pvlma d\ri folct , anti(]uus ille quidem eft , & aliquando unuslinccrus ; fed non 
 rarius anceps variufque : cui quid ni utramque partem tribui ddieat , fuo loco often- 
 dinuis. Gtuare nonniliil intereft , le(5toribus , prxfertim imbccillioribus , qui cri- 
 ticum ctiam re»^te fcntientem non ftatim alfequuntur , omncs eximicaul'as timendi, 
 ne nova recfjgnitio textui ulitato plus aflricct labis , quam detergat. Omnino pri- 
 flmis recenlioncs, fingulas , conjunctas , per fe non mcliores tirmiorefquc IcUjui- 
 fccularis ufus fecit ; nequc ad cas line cxceptione tucndas ulla pubiica aucitoncas 
 
 fuccef. 
 
6o» E P I L G V S. 
 
 fucceflbi'es alligavit : fed tamen commune illud , quod diximus , edkionum , fiv* 
 claflicae leftiouis live alio vocabulo notetur , tacita omnium confeniione ita adhuc 
 celebratur , ut id a me Ibllicitari , Iioc crepero ctianmum & fublulln tempore , 
 non jjutarim oportere. ludices capitales , in re diibia , tutius cenlent , mul- 
 tos Ibntes dimittere , quam uuura innocentem jugulare. non diffimilis ratio 
 in foro critico valet. Liberale ell , alias editiones ex aliis ; libera- 
 
 lius , univerfas ex mff. limare in textu : alterum quia fieri poUit , ne- 
 mo dubitat ; alterum majoris ell coniiderationis. Vbi & codicum pars aperte po- 
 tior , &ratioues idonese, accedrnte probatorum hominum judicio , emendationem 
 aliquam textui vendicant : modeftiam nemo violatam dicet. Qui vero le Iblo fre- 
 tus , & prsjudiciis criticis vcl etiara dogmaticis , uniufque & alterius codicis novi- 
 ter reperti adlpeftu & favore abduftus , ledlionem ulquequaque fultam eliminat : 
 nullo molliore, quam temeritatis nomine I'uum olim ipfe fadtum poterit repreheude- 
 re. eteniin lec^iio , qua? hodie editori valde placet , ea protinus leftoribus & cen- 
 foribus , ut recens docet expcrientia, vel pofthac etiam ipli editori dilplicere pot- 
 efl : vel li hie ci faltus quam pulcherrime cedat, alii tani curiolb tamque teuiera- 
 rio tempore cxillent , qui ejul'dem juris obtentu turbent omnia, paremque prope 
 editionum ac manufcriptorum diicrepantiam invcliant. Q,uare prxflabilius eft, le- 
 ftiones non confeife ianitatis lantilper arceri , quam poftea iterum ejici. Grada- 
 tim in tanta re procedendi locus eit , ut genuinse , ac potius , ut ancipitcs le- 
 6tiones , quse adhuc extra textum typis excufum jacuerunt , aliquantifper in pro- 
 ximo , in margine , eoque latis vacuo , collocentur : idque ipfis illis leftionibus 
 ell conducibile. fic enim in omnium oculos incurrunt , ut leorfum examinentur, 
 & , ubi probatae fuerint , fuam lalubritatem guftandam prsbeant. quod ti protinus 
 in textum abdantur , periculum eft , ne a rixofts homiiiibus co magis impugncntur. 
 Kos non contendimus : in omni re modus libertatem , libertas latitudinem habet. 
 ad unam nietam non una iemita ducit : publica ego , quod nemo prohibet , via 
 ivi. Gluum aliis in tempore fuo lux & animus crefcet ad textum ejufmodi & emitten- 
 dum & admittendum , qui omnein lertionis gcrmanitatem , abforptis marginum re- 
 liquiis , liquido exhauriat ; non verecundiam eis noftram obftare , fed curam prodef- 
 fe cupimus. Interea unum dicam : Hodie , divino beneficio , id agitur , ut 
 fcriptura , novi maxime teftamenti , in varias linguas transferatur , ad nationes 
 quam plurimas propaganda : tanto religiolius curandum eft , ut textus Grscus pri«- 
 cipuis in locis , quorum differens lectio ex Grscisin verliones dimanat, apoftolicse 
 manui quam limillimus , vel certe le6tione recepta nufquam deterior , fubminiftre- 
 tur interpretibus ejufmodi , quibus non vacat difTerentias Graecae le6tionis operofe 
 difcutere. 
 
 Gluatuor Paria exceptionum refpice , fodes , Leftor , ad quas modo refpon- 
 dimus. quam vehementer ipfs inter fe pw^nawt , in contraria atque extrema omnia 
 digredienies ? quam pulcre vero methodum noftram , qua; pridem inter omnes mt- 
 dia dmbulat , comprobant? 
 
 Prseterca vero Latinitas mea reprehenfa eft , quanquam hie non agitur ex epi- 
 ftolis Ciceronis. Nonnulli requifiverunt hominem nefcio qua amplitudine confpi- 
 
 cuum. 
 
E P I L G V S. 60^ 
 
 cuiitn. fcdi five hifulatoinim jM-imus five hypodidafcalorum ultimus cITeni , quid 
 ad hanc crilin intcreflet ? qui Wirieinbcigicaium reruin baud ignarus eft , nul- 
 1am ea (htionc , in qu\ hoc opus elaboravi , ad id agnolcet accommodaciorcin. 
 So^Uuum potius dclidcrcnr alii, fane phira excu'ere porcit atque coUigere Ib- 
 cictas numei-ofa , & plus vidcnt oculi , quam oculus : led ipfa Veritas airenforum 
 multitudine non iiititur, oc in decilionibus, ubi v. gr. novem homines unam lectio- 
 nem , o(Jto alteram pr< bant , ca Icrtio , quae nuiuero piobantiuni prsvalct , non 
 plus pondcris l\abet, quam ii unus earn probaffet. Si necelFaiia Ikfocietas, neque 
 Eralnius, ncquc Stcpliaiius , nc(iue Beza prodiie debuciunt : quanquam & illi & 
 alii , adjutorcs ccrtc fuos liabucie. Vna per ibcietatem condita c(t editio Complu- 
 tenfis, qua non fegirter uli liin.us : cujus cxcmplo utinam nova focietas cxiltat, 
 
 3uam pluiimum piofedhira. Taiuifpci- autem finguli cellhrc non debemus. Equi- 
 em focietateni colui cum antceeltoribus hoc fludio pridem defijndtis : cum ami- 
 cis, coram & per litcras : cum auditorum grege non uno. hi nccelVariam minillra- 
 vevunt editionum N. T. copiam : his , quail iibrariis & anagnoltis ulus lum : his 
 certe docendis didioi. 
 
 Quid vero dicenduin tandem de inortalium judiciovuin varictate ? quis omni- 
 um delideria cxplcat V De iplo verbo Dei Iciipto , Novipr<efertim teftamenti, di- 
 verfi funt hominum fenfus : quanto magis de cura unius lervuli in eo elaborantis? 
 Omnibus placere minime podulat , (]u'; Dei veibum & hominum ingenium novir. 
 Hoc ipfum mc adegit , uc opus , citni ai/^aSaiv , ad unum divini beneplaciti in 
 mca conlcientia dittamcn co magis exigerem. ibi duleem inveni requiem, didici- 
 que hominum , etiam jvoborum , rcpi-ehenlioncs fuavius , quam applaulum , exci- 
 pcre. Probct quilibct , qua: probanda cculet : defeftibus autem , hujus quoqu6 
 ipfius apologia: , veniam , rogo , tribuat. Hoc quilquis dat nobis , is reliqua 
 etiam , quse de tinibus hujulcc Icrutinii dicenda funt , dextre accipict. 
 
 § II. 
 
 LccTwncs variantcs , quas Parte II Apparatus hujus vidimus , five pauca: vi- 
 dentur , five mulfa: , ex pcrmultis edudlx funt. Millium enim ll evolviis , turn de- 
 mum appareat , quo paueitatis nunc Tint redaclae : & tamen huic ipli paucitati detra- 
 Iiere pollis niajori jure multas, quam aliquas ulla fpecie adjiccrc. In his dele6Us 
 rarae funt , extra has nulls , ut confido, & momento llmul & ambiguitate notabi- 
 les. Ingens benefieium , tcdimonium Chrilli in literas rclatum. Id l\ non exftaret, 
 dicercnt homines , utinam fcriptum elfet : nunc quum cxflat , olfenlionis eaufas 
 iidcm qualefcunque cantant , niliilo magis credituri , quam ii, qui iplam olim nianum 
 atque OS apollolorum habuerc iVultra. Mifericordia quidcm & auxilio digna; funt 
 inibecillcs bo.i^juc animx : fed rclinqucnda libi ell protervia empxi'tarum , qui, 
 quum lac & vlmim bibcrc nolint , tamen eulices libraries idcirco percolarc videri 
 vol u lit , ne pcrfidis riialitia:que fu<e camelos fine ratione videantur deglutirc. Hoc 
 Tcrbum , quod ridcnt , illus judicabit. Tu, religiofe ]e6i:or, recog a. fee nieeuni 
 ventatem ejulquc firnniudineni. Supra ad lingulas var. ictt dceidciidas adhibui- 
 
 H h ii J] mus 
 
6io E P I L O G V S, 
 
 mus & origincni ipfarum & diverfitatem codicum : harum utrnque fack etiant ad 
 univerfam lincci-itatcm llbj-orum N. T. demon (Irandam. Oii.'iies cnim varictates 
 vel cal'ii vol coniilio I'unt exoitje. cafu , ut pluriinuai , qmim Hbrarii niAgisinves 
 quam in verba, clfent intenti : itaque non res , fed verba uiutatiouem iubiere. con- 
 iilio iiiveftae funt deteriores quasdam varletates vel pravo vel incpto. at hxrccico- 
 rum vim Scripturis allatam oblervavere pii patrcs ,CSc loca ab iis lullicitata , eo di- 
 ligcutius , li vel reliqua minus curarent , def'enderunt : itaque cum hxreticis ipiis 
 coiTuptelae eorum ad niliilum venerunt , pnctcr pauca , quie Ip^iminis indar in re- 
 liquiis librorum a patribus contra eos editorum remanent:. Varictates ab honiini- 
 bus non malis interdum in locum ledtionis Tanioris , quae offendere videretur , in 
 nonnuUis codicibus fubltitutse , eo etiam ipfo minus periculoik funt , & veritate 
 vindicata ultro difparent. In codicibus li quid labis ell ; id vel has varietates iiili- 
 cit , quas recenfuimus : vel ceteras omnes. Nou eas , quas notavimus ; ut res lo- 
 quitur per omnes verliculos. lin autem ceteras ; qusnam funt , & ubi gentium V 
 Moniunenta , quse a literatis hominibus accuratiilinie funt excuira, tarn late patent, 
 quam univcrlitas rerum Chriltianarum , & cum ipfa fua varietate ad setatem apo- 
 flolorum allurgunt redeuntquc, per codicum, climatibus , dialeftis, feculis diver- 
 forum, confenfum inter fe , & cum verfionibus etiam antiquionbus , & cum pam- 
 bus antiquilfmiis , atque adco apoftolicis. Ego vtro falmn firofiteor , inquit Lud. de 
 Dieii , nunquam mihi niagis cotifirnimtam fuijp fidrm , qnnm uhinonmodo vtttrem ilium 
 interpret em Latinum , fed ^ Orhntnhs illos , Syrum , Arahem , Mthiofimni , quiqut 
 Evangdium Hebramm dedit , cum Graeco Uxtu ita ad amufjim in oninibus comenire vidi^ 
 ut , ft res fidei fyeUes , ortum Oinfti , nativitatem , edacationem , miracula , fennones , to- 
 tam vitae Jl'riem , mortem^ riJurre£iionem , afce?i/ioncm dtnique , mm ubiqut confenfum 
 invenias qiii de- rerum geftarum veritate non nifi imfrobo dnhitare. fermittat. Quod ev- 
 angelium conftituit , quod Chrifii notitimn exhibet , quod fideiii falutarem generat , quod 
 mores format , quod confcientiam ira Lei fercitam trayiquilkit , apfd omnes idem eft. In 
 verbis nonnunquam eft varietas, quae quidem in qtiibufdam- narrationum circtvnftantiis 
 non eimdem fenfum frmbet , rem tamen credendivn non Ypjjhndnt , fed mira quadain Dei 
 froddentia ^ cura , fidei integrmi relinquit. Praef. Comm. in IV Evang. Nullus in 
 omni literarum genere fcriptor vetultus reperitur , qui non permultos contraxcrit 
 riEVOS : nee tamen ita fcepticus quifquam efl , ut luri civili , ut Hillorise ( nam 
 rcliquse difciplinx facilius ex lumine naturali farciuntur ) a veteribus ad nos propa- 
 gafsE peuitus diffidat. Ntque exeuiplum teltamcnti luimani aut diploniatis regii , fi 
 lurte fcriba pridem aut typngraphus nuper erratum admiferit , totuni conloditur 
 nices ■ Monumenta , quihus nituntur varietatum dccifones , funt ab humana manu : er_ 
 go decifiones non funt firmae.KQ^^. Tarn firmte (iint certe , quam in omni auftorum 
 veterum genere, qni quid in toto fcripferint, panels locis vexatioribus apud quem- „ 
 libct cxceptis , nemo dubitat. Si ilia ratio deciliones infirmaret , iifdem monu- I 
 ■mentis ne lis quidem in locis , quae nulla varietate alliciuntur , niti polTcmus. Ke- M 
 ceres : Viique fieri fotuit , ut omnes codices defcmderent (x afi^grafho imo (/cut nos '^ 
 tmnes defcendimus ex Noacho , qui tamen non fuit frimus homo:-) id aycgrafJium , fi ad 
 i/iefam v. gr. i^auli matmm fuit defcri^tum , tamen ^otuit a Pauli manu dijjerre aliquan- 
 * turn 
 
E P I L G vs. 6ii 
 
 turn ^ Vifftrnniam in otntus cnJu-es f'ofleros tranfmuere : ex It^icnihus , quM hoxiit 
 rxjhnt , oftimit inter ipjlis fer crifin legitnmm educi fiotejl ; Jed fer eandem cri/in non 
 fotefi dimonjiinri , nullum alutm tillius loci genuinam fuijji leUionem. Vltima liaic du- 
 bitationum eft : qua cxpedita , foluta eiuut omnia. Earn autcm dil|)eilit 
 
 I. iyfi codicum conjhiutio. Nullum eniui tam proletarium cujquam inter manus 
 verfari exemplar potell , cui non congruant omnia , pro audoiitatc Sciiptuvae la- 
 cijc & pro vcritate religionis Cluiniana; , lapicntiflimorum horainuni argumeuta. 
 Perreclio , liarmonia , fymmetria fcopi totius m quolibct libro & fingulaium par- 
 tium , & lanus ubique & ex omnibus membris rcfpomlens iibi color elucet. In- 
 lignem hoc lo(.o ufiini nra;bcnt Catenae , five Exegcies , ex monumentis quam pluri- 
 morum patrum , lere acpcrditis , in unum colledta: : (]uippe plane eandem vetu- 
 ItiHimoruni ex omni orbc Clu-ifliano doCtorum retinentes nieduUam , quae eft co- 
 dicum N. T. hodie fupcdlitum. Si duas reccnfiones liaberemus , quarum una 
 ipfam litcram apoftolicara , nuUo apice dubitabili ; altera omnes ledtiones lequiores 
 pro veris in unum conriatas oftcndcrct : certum eft , ex ilia non plus , quam ex 
 Jiac profccluras clfe animas ftultas ; bonas , ex Iiac quoque fummam ejus , quod 
 fcriptum eft, hoc eft, voluntateni Dei Patris in lefu Clirifto cilc cognituras , & 
 ad vitani seternam , quam anhelant , latis adjumenti habituras. Prseterea quilibct 
 Novi Teft. fcriptor tcnorcm fibi proprium ac narivum hodie retinet , in locutioni- 
 bus etiam minutiliiniisobfervatu. ex Evangeliftis plnrimas unns varietates nac^lus eft 
 Marcus : & tameu idiotilimus ejus remanet. vide Gnomonem ad Marc. I. i6. VI. y. 
 IX. 20. Xlll. 2(-). Omnium plurimx varietates invevHse I'liiit in Apocalypftn : & ta- 
 mcn ^■-M'li.u ejus liba lectio coioi"cai fervat ubiquc lui iiiuillimum , lii iiebraiimo 
 aliifquc rationibus. 
 
 II. Brevis £f? indelibata mius doSirinae falvificat Summa. Ignatius quum incidifTct 
 in quoldani contentiolbs , unam commendavit Xf^i^^ouxSi^v Chiijli dij'centiam. ifxol 
 di^X^ia i<fiv inri^Q X(l"rk Ta dOmra. (Ibrt. aTnx.ra.- coll. iTa/tHTav , luu. XV^. 14.; 
 xtA. i. c. ego in nullam me committo litem : mihi archiva interire nefcia funt, le- 
 lus Chiiftus; arcliiva, crux ejus & mors , & rerurredtio ejus , & tides per cum. 
 Pariter iiuilibet plus idiota omnes , qui literam facram fugillant , hoc uno fupera- 
 bit , ft dixcrit , Mihi jiru anhito ^ ar7nario eji fijmholum afcjlolicum cum reliquo ca- 
 ticbifmo. Ilumile hue compendium fupra oinnem leclionis varietatem coliocacain ik. 
 evciitum eft. conf. Abbad. P. II. dc verit. rel. Chrift. p. ^^S. edit. Koterod. Uuid? 
 unica bnptilmi formula , qua- ot in Uteris plane invariata /& continuo Hdelium ulu 
 icccpta ocrma:ilii , omnia compenfat , ne ponderolillimo quidera loco dc Tribus m 
 calo teftantibus exccpto , qnem nulla mutatione attingi , ob id ipfum minus ne- 
 cellarium iuit. 
 
 \l\. Scnflurae facrae ubertas. Gluse ad lidem, amorem, fpcm pertinent, non 
 fcmcl , fed ubi iuo exlubjntur. In uiuiin conferaiitur onnii i loca N. T. (]uoruin de 
 ledione cu.u ulla rationis fpecie ainbigendum putes. nil non cxpediri , & , quicqnid 
 intercft , larcin ex iis pntcll , ipix niillam plane mutatioiiciH fubierc. Fac , in 
 uno alteroquc nnraculo , banc illamve drcumftanuani per iciitiouis varietatem in 
 
 II h h h 2 dubi- 
 
5ia E P IL G V S. 
 
 dubium vocari , aut etiam totum aliquod miraculuni effe dubias leftionis. nil obert. 
 Multa miracula ne perfcripta quideni funt : line detrimento fidei. non uno miraculo 
 nititur fides jioftra , fed multis : nee his quidem unice. SyroplKEniflTa ilia ex fama 
 de lefu Iiaufk fidem , etiamfi alii aliis ei verbis viftutes lefu praedicarent. Fac , 
 unius alteriufve doginatis probationem per leftionis varietatem in uno alterove loco 
 Inipeditioreni reddi : ipfum tamen dogma firnunn & inconcuQum manet. 
 
 ■ '■ • IV'. Viimrfa ratio ac via , qua agnitio veritatis , in Novo Teft. maxime , homi- 
 nibus invjjjtrtitur. Solo quidem literarum beneficio omnes difciplina". hurhanse , atque 
 ipfa , tota Uteris conltans , pliilologia , & linguarinn facultas , earumque prifci 
 au6lores , ab setate in aztateni propagantur , fuamque finceritatem tuentur : Deus 
 vero quibus niodis notitiam Filii fui tribuat nobis , id Chrj^foftomi primum Luthe- 
 rique verbis , quos nemo , fine injuria , infcnfos Scriptur<e fuilFe dixerit , expone- 
 mus. Cluyfoltomus in ipfo Frooemio ad Mattli. adeoque ad totum N. T. , plane 
 confiderate , fie intit : Litiramm nos qnidr.m bono nil uti cportebat. , fed vitcim ita 
 mundam fraeftare •, ut Sfiritus gratia fro libris ejj'et animis noftris , £/ qimnadnibdum 
 lihvi atramento , fie corda noflra Sfiritu infcripa. ejjmt. Ouam gratictm qtium rifuli- 
 mus , (hioi >tav rov Siunoov r/Vvraj-w.as-S'a ttAk'v , temamus tamen eum curfum , quern 
 pofjumus. Ncim frius illud fraeftabilius fuiffe , ^ verhis £# faUis oftendit Deus : qui 
 ^ Noe , & ^brahamo , &? fofieris illius , S lobo ^ Mofi non per literas , fed per fi 
 ivfi •> pt'f'^ eorum mmte riftrta , fit locutus, Fcftquam autetn in iffum malitice fiiudum 
 incidit cuntius Hehraeorum fofulus , neceffariae demum literal fuerunt tahtlneque £<? fer 
 eas admonitio. Neque id in veteri folum , fed etiam in novo teftamento fanUis accidijjt 
 vidias. neqiii enim apoftolis fcriftiim quicquam dedit Deus , fed jto Uteris gratiam Sfiri- 
 tus fe daturum promifit. ille vos , inquit , monebit omnia, ^tqtie ut fcias hoc longt 
 melius effe , audi , quid fir frofhetam dicat : Dabo leges meas in mentem eorum , 
 & in cor fcribam eas , & erunt omnes do^H a Deo. Fau/ufque hanc oftendens 
 txcdkntiam , legem fi ait accefiffe , non in tabulis lapideis , fed ^in tabulis 
 cordis carneis. Omniam aiitem frocedente temfore alii in dogmatis , alii in 
 
 vita &? tnoribns dcfecerunt , literarum rurfus fuit opus admonitu. Confideru ergo , quan- 
 tum/it mail ^ qunrn ita fure vivere deberemus, ut ne indigermms quidem literarum, fed 
 fro libris exhihcremus corda Sfiritui ,• nunc, amiffa ilia gloria, ^ harum indigentia con- 
 iraiia, m fuhfidiario quidem remedio {^ivr'ifM <$ap/^c^z,«) rite uti. Si enim culpa eft, 
 literarum ("ere 1 neqtie Spiritiis gratiam capere ; vide, quantum crimen fit , ne f oft. hoc 
 auxiliim quidem velle froficen. Non hoc ex Chrylbilomo , ut opinor , luiufit Lu- 
 therns : qui tamen hoc ipfum in Poltillis eccleiiafficis , & (|uidem in vividillimis 
 operis ipfi carillimi hoi-niliis primis , copiofe , & , ne ei excidiiie videretur , fje- 
 pe traftavlt. Mihi omninc ita videtur , inquit , ideo SanBum Sfiritum tioluiffe , apo- 
 ft^olos atque. (vangeliftas fntmtias fcrifturae fUrumque decurtatas adducere — in novo i»- 
 ftnumnto , ut in vetus , quod &f fanctam Serif turam vocant , remiltatit , ^^ eo impel- 
 lant hi^onm-. Cujuscaufa eft , quod Novum ttftammtwn vocalis tantum pfaedicatio , 
 vivufque fermo effe debuerat , non fcriptura , nifi aliud cum pfeudvprophetarum improbi- 
 tas 5 turn fidd noftrae infirmitas fopofciffet , quare &f Chrijlus nihil omnins fcriptum re- 
 
 liguit J 
 
E P 1 L G V S. 6is 
 
 liquit , ih quo dictmus in leciiontm nmngclic/im ftriarvm, quas tkc ^vriec/.n'cic, vocant. 
 In Evapg. I Advent. I'ol. 7. edit. Lat. Iterum , Non fcribn lolianncs Biptifta , 
 quci infuturo Untfort impkiUwr ; fed prciedicat ore £5? demonftrat digko Eum ^ dt quo 
 reliqui vatrs fcriffcrunt. Jn Ev. Ill Advent, f. ^j). Efi, vox clamms , non fcriftura 
 tft, libris comfrehtnfa : Ev/ingelion oportet effe vivam vocem. quart lohannes jigura , ixtm- 
 flum ^ inciftor ac frimus j^raedicatorum evimgclii , nihil fcripjit flam , fed tantum vi- 
 ta t o.« cUimaviu In Ev. IV Advent, f. 47. Plenillime vcro , ut deftinavat promi- 
 fcratque , in Ev. Epiplian. f. 141 feq. Quid ftellam , mqmt , facienms P nliui nihil 
 quain novam iV.am laceiii , Chrifii fraediintionmi , quae ore in univerfo orhe fpiirgeuda 
 fuit. Duos fiquidem teftes fuae nativitalis £?* regni habet Ckriftus : alter Scrifturae(l, 
 »ut verbum Uteris conij<rtkenfum ; alter verbum ore foilam fraedicatum. quod verbum 
 Pttrus ^ Paulus hcernam affiUant : fine qua luce ScrifUira hand foteft. intelligi ; per 
 tvivigtlion enim vroflutae refcrati funt , quare prinium Jlellam oriri Ofortuit ^ videri. In 
 Hovo namque tejiamcnto debet gloria Domini ore £5? falam depraedicari , ac viva voce pro- 
 ferri ad omnium audientiiim , quae ante oircanis vifis ^ Uteris latebat. Efi namque no- 
 vum tefiamentum veteris exflicatio quaedam ^ afcrtio. wide in Af. l^ fribitur ^gnns 
 librum fiftein fig^illis ob/ignatum ajeruijje. Et quidem in fermonibus apojlolorutn videmus, 
 fummam oferam eos dedijfe , ut Serif tur am froferrent , ^ quae de Clirifio tefiabantur £5? 
 dccebant , illius craculis confirmarent. Hctc caujj'a , quod dekeat Evangelion , Serif turae 
 ifj'e per vivam vocem exflicatio ; Chriftus fua Uteris nequaquam mandavit , ut Ahfe , fed £5" 
 iffe ore ilia fraedicavit , £<?/c fraedicmda mandavit , fcrihinda nun mandavit. hide fa- 
 Eium , ut tarn f,;uca ApoftoU Q tarn fauci ecrum fcrifferint. — Quare quidvis reciius 
 doFiores Novi Teft. dccet , qnam libros de do^rina Chrifti Jcribcre. (Darum ijls gar nickt 
 Ncutfflameniijch , Bikkcr fhrciben von ChrifiUcher Lchre , ) fed Ofortebat ubique effe 
 fios , eruditos , reUgiofos ac diUgtntes verbi fraedicatores , qui vivum verbum e Serif tu- 
 ris frolatum , fcfulo fine intermjjfume inculcarent , uti afofioU fecerunt, qui ante quam 
 fcriberent , viva voce h( mines Chrtfium doiuerant, (die Leute mit leibUcher Stimme bepre- 
 diget^ ) ^ ad veritattm convrrierant. id quod vert ^ germane efi of us afoflolicum^ if fif- 
 fma ftell.i , index- Chrifii nativitatis , vcrnmque angelorum evangelion , mittens ad frae- 
 ftfe '^ fafdas Chrifti. ^ Quodavtem ^ libns firibere cfortuit , id argumento eft, Sfiri- 
 tumhaud parum def\ifje , qwd praetcr naturam ^ raticnm novi Tefiamenti, ad obvi- 
 andim pernicicfis erruribus , ^ integritntcm doUrinae Chrifti fervandum , hoc remedii 
 res iyfi poftularit. Nam hujus tiecejftateni aUud nihil fecit , q?iam quad loca veracium 
 Chrifti praedi.atcrum , qui verbum ejus fure fCfulo profonercnt , furrexerant impii hae- 
 retid^ ffudafoftiU.qni pro pafcuis uvito.tis, toxica (rrorum, ovibusChriiii afferelmnl:; 
 fro verba vita/ , ffftilentiftima dvgmata fertbant. Sic fgitur pericUtante pietate , ^ in 
 difcrimm addit^ispiis mentibus , aUud remcdium rcUquuni non fuit (da mufste man das 
 Lezte verfuchen: id Clnyfoflon.iis vocat Js-Jrarov -ttXhv , Sivn^ov <$cipuax.o') quam. 
 ut velfriflis, aiudpafcua jcrifturarum , qui fmceritatmi fidci vokbant defenfam ^ <*- 
 Bos retinerent , ^ a lufis rapccibus mifiras Domini ovicnhs fervarent ^c. Itaque iii 
 dmiinviri quihus Ludotici Dnnte Buccina evangclii addi pollit ) fcriptioiicni non cen- 
 fucrc prxcipnuni , nediini nnicu.n falviiics doftrin.t veliicuhiin ; (cd Spiritii niaxi- 
 nie , ac voce niagis quaiu Uteris , rcclcfiam , novi prxfcrtim tcflamenti , cfTe e-c- 
 
 iilihh 3 fli-uftam. 
 
6i4 E P I L G V S. 
 
 Jlru(5bim. Poflulat inflitutum noftrum , ut amoenam utilemque hancce confidera- 
 tioneni paiilo diitinctius , & tauieii Lrevius cjuoque, evolvamus. Lador & dvu-abi- 
 lior eil ratio iiillruendi per liceras ; fed prtelentior & vividior ( quaiujiiaiii efticacia 
 interna, eadem utrinque ) per vocem & pra^couium. unde dodlrina ipfa Ao-jo? 
 potiiliinum appeilatur , a dkmdo ; & dilcipulus , auditor ; auditus , fenfus dilcipli- 
 na;. quin etiam omnes natura audiendi , noii legendi vim habent : unius prsconis 
 vox millenos limul idiotas sedificat : dortores , qui coiitroveriiam per literas cora- 
 ponere noii pollent , colioquia Ixpe inftitueruut : & eos , qui auimam agunt, ocu- 
 lis ante aures deficientibus , piorum aIlo(]uia profequuntur. Tencnt liodie legentem 
 homili^e Luthcri & liilpiria ; fed multo plus libi gratulati iuin , quibus pntdican- 
 tein eum & orantem audire contigit. Pauluin libenter legit Auguftinus : fed idem 
 prsoptabat Paulum in ore. Vide lef. XLI. 27. Aft. VIII. 30 feqq. Rom. I. 11. X. 
 14 feq. Gal. IV. 20. I TlielF. II. 18. HI. 2. V. 27. i Tim." II. 7. loh. £p. II. v. 12. 
 Ep. III. v. 13. & confer Million. Danic. Contin. XXill. p. 933. Itaque apoftoli 
 primum habuere , priedicare quain plurimis , exemplo juiluque Domini: fecundum, 
 icribere ; quum ablentibus & polkritati alitcr conliilere non pollent : ac niii fcri- 
 pfilfent , quem articuluin ccnfes dottrinx illocum per tot perverlas states ad nos- 
 perventurRm fuilfe ? nil enini , nili quod fcriptuni exltat , liodie certo ut apoilo- 
 licum probari poteft. Sed fua ipli fcripta per vocem anagnoltie potius , quani a 
 iingulis Icgenda curarunt. Eadem tamen fcripta , id quod necelTarium erat , pro- 
 pagavere librarii : fed librarii , mercenariis non fempcr gencroiiores , ut in his 
 minus , quam in liumanis peccareut libris , max'tuic quidcm providit Deus , fed ta- 
 men ipfa quoque ecclelise conllitutione inferviente. nam fcripta apoflolorum ledti- 
 tarunt anagnolts , enarravej'unt homiletx , vindicavcrunt hxreticorum mallei, 
 tranftulerunt metaphrafts , cullodiverunt epifcopi. atque ira adducli fuere librarii, 
 ut multa fcmper pararent exemplaria ; & ooerciti , ut erratis folito paucioribus ea 
 obfufcarent. Situ , mortalium libri corrunipuntur : Scriptura facra , continuo ufu. 
 nitidam integritatem retinuit. Neque litera line voce , neque vox fine litera , ex 
 vicio hominum , firma in longinquum : utrumque conjuuctim dcmum fulturam prs- 
 Itat invicem firmiilimam , conilituitque Traditionem veram , qux finuil bonum li- 
 terarura comple6litur , & mutuam fcriptur^e & ecclefix propagationem denotat,ab 
 elem.entis illis , quse traditiouum nomine phalevata limt , peiiitus abliorrentem. 
 Vtroque modo , voce ac Uteris, primsvi Chriltiani veritatem initio fufce^tam, 
 aliquandiu cuftodivere fincerius , & per continuam diutinamque lidei, amoris,fpei, 
 catechefeos , charifmatum, difciplinse, exercitationem communicationemque inoinui 
 vita excoluere , cum potentillima operationis divinse expericntia in ipfis , & ollen- 
 fioiie erga alios. Olim terra fandta in omnibus fuis partibus & monumentis , & 
 fcrJptura V. T. tanquam liber originum & chorographia {L'-gir-Buch ) fe mutuo 
 comprobarunt : pariterque delude ecciella chriltiana & fcriptura N. T. Hie ribi 
 propone ecclellam v. gr. Thellalonicenfem , epiilola Pauli abfentis recreatain : co- 
 gita anagnolin live leftioHem ejus publicam ab apollolo adjurante injundhim :,ppi"- 
 pende Hdelium ad earn invicem communicandam obfequiuni : nuUus , puto, lulpi- 
 cabcre , labcm illo aevo obortam. Atque hoc loco juverit totura TertuUiani de 
 
 Praeicii- 
 
E P I L G V S. ' ^15 
 
 Prsfcriptionibus librum adiiibuifle. Ilium vigoris apicem fi retinuiflcnt, do^lriua 
 ex ore apoftolormn haufta fatis diu potuilFcnt & fc ipfos fuftentare , & fuccefTores 
 poftcrofqHc infhucre , & reduetorcs rcpellcre , Rom. XV. 4 f. i Thcff. IV. 9. 
 Ikb. V'JI. 11. 2 Pet. I. ly. i loh. II. 27. & infideles convinccre & lucrifacere. 
 I Cor. XIV. 24 f. lidem vcro etiam Scripturas pluris fecilTcnt , & ex ipfo ufu 
 fpiriniali penitius intcllcChm, dexterius fideliufque ( Sapientia enim ad parvas res 
 xnue atque ad magnas reddit idoncos ) dcfcriplillent , quam pofteritas magis ma.- 
 gii'quc dclcifceiis : quum fere fimilis quovis tempore & Scripturae & Ecclclis ha- 
 bitus cITe folet. Nunc pleriquc nolhum liabciit Scripturani line vcgeto ufu fcfmo- 
 iiis & a(^tionis , ad fcfe convincendos , uti Ifraelits canticum Mofls : & tumcn per 
 Scripturani ad vigorcm reliquum unus datur receptus. Interea criminatio de cor- 
 ruptis texribus homini contra fidem obftinato negotii longe plurimum faceffit: inr- 
 becilli , aliquantum ; firmo, ni'liil. nam Deo plenus , iple libri inftnr eft. 2 Cor. 
 III. 2 f. XIII. 2 ff. Etiam cos fcrmo Dei , in quos primum incidit , per fe com- 
 inovet , illuminat , convertit eflicacia fua , etiamli pra;co antehac penes audientes 
 nullam liabuerit au6loritatem : unde ipfa dcnium clficacia auftoritatem illi apud hos 
 conftituit. loll. I. 49. IV. 4?. VIII. 30. A^. Vlll. 36. XIV. g. XVI. 14. XVH. 
 34 &c. par autem eft ratio Scripture ; cujus efficacia per fe primum fentitur , eti- 
 amfl integritas adliuc minus lit agnita. Atque hue jam pertinet , quic(juid de illu- 
 minatione , de obfignatione , de teftimonio interno docemur. In fumma , vox & 
 litera , per vividam in corpora eccleliafti( o circulationem , fe invicem fuftentanf, 
 & funt Spirittis vehicula : i>piritus vicidim brec omnia vegetat. Laudabile alimen- 
 tunijetiamfi adr.iixta: fine particulx tjua:dam hetcrogeneae , non impcditur , pra:fcr- 
 tim li quis non fit faflidiofus : habct Iiomo internus , unde pafcatur ; cetera com- 
 penfat vis Sniritiis digelHva , apud eos inprimis , »;ui largiter edunt ac bibunt. 
 Hsc omnia li cxpendas ; vidcas , primum, nullam fuille rimam , apoftolorum quo- 
 que temporlbus , qua temerarentur feripta eorum : deinde , minime opus fuilfe, ut 
 omnes apices in omnibus exemplaribus line uUa mutatione cuftodircntur. Quae 
 quidcm ex toto etiam ad verfiones Scriptural S. qualcfcunque applicari polTunt: 
 quarum lc<^torcs alioqui fine fontium pcritia miferi forcnt. Indidem auicm differen- 
 tia quaedam exiftit Si-ripturae Novi teft. a Veteri. Obrepfit etiam apud Hebrseos 
 qua:dam ledlionis varietas . fed multo minor, i vide hfeyhum contra Apion. f. 1036 
 Op. cd. Lipf.) Erant enim omnia turn adftriftiora , & fub infantia tirocinioque 
 munitior dcbuit cffe litera proplietica ; quo clarius poftea cerncrctur implemen- 
 hmi. Gluo fubfecuto , uberrima Spiritiis mcnfura prsvalet. 2 Cor. 111. 6. Heh,. 
 VIII. II. Alpbabetarius facile lijeret m errato , quod vir doftus Ikpe ne aiiimad* 
 vcrtit quidcm. Vnus Novi tell, liber eft, qui eandcm cxceptionera requirit, apok. 
 calypticus. nam ceteri gratiam in Cbrifto prsfentillimara commemorant , commu- 
 nibuljue pra.fidiis , qus laudavimus , fcpti fultiquc funt: hoc autem libro , qui le. 
 fu Chrifti exaltati proprius eft quodmimodo , loiianncs , ultra ceterorum apofto- 
 lorum & fanrtorum omnium mcufura.n , futura defcribit , id(]ue nervoliflime. It*- 
 que & fingulari juifu f:riplit , (.'t libnim tarn gravi claufula, de non addei'do ac de- 
 ■lendo , munivit. nam dctruncntum , li quod fadum diet , aliunde farcue fideles. 
 aon pollciit, § f^L. 
 
6i6 E P I L G V S. 
 
 § III. 
 
 Tain firma quum fit integritas monumentoruin N. T. uiiiverrorum : tameii ad 
 lingula niagis magllque viuclicanda couniti dcbemus. (]uem lineiii quuin opera nollra 
 propofituni libi habec : onines , velim , in quos hsec cura caiiit , omnia examinent ; 
 ex omnibus ea , qua: improbayerint, corrigant; qux approbavennt, tucantur. Ne- 
 celTe liabeo , monere aliquid. Saspe fit , ut recenllo operis alicujus prifci adorne- 
 tur fludio non quotidiano. poflea alia alicunde feftinatur editio , qu£e illam totam 
 referre videatur , & tamcn vel maximam vel magnam bonae IVugis partem prster- 
 mittat ; cetera fphalniatis , etiam fonticis , obfulcet ■■, & hsc detrimenta accelfione 
 tamen , aut mantiira , aut nitela quadam redimat. turn ledlor facilis , germanam il- 
 lam exhaultam luipicans , tralatitiam arripit uovitatis gratia, hujui'que crrores vel 
 vcteri imputat vel ipfe anipleftitur. denique qui inter polteros cundem denuo li- 
 brum recenlet , fraude ilia mifere impeditur , ne per anteceil'orem , & ultra, & ju- 
 vetur tantum & juvet , quantum potuiiFet germanum naftus exemplar. Quod ne 
 in banc receniionem , qua lyllabatim, longo tempore, ex^minata liint omnia, ali- 
 quando eveniat ; in tanta materia fubtilitate & methodi brcvitate vix latis caveri 
 poteft , & tamen non mea , fed aliorum caufa , quibus mera Veritas cordi ell , cau- 
 tum velim. FaciUime equidem patior , opellam mcam -abs quovis vel adhiberi vel 
 praeteriri vel etiam reprebendi, quoad e re ell'e duxerit : unum rogo, ne quis cer- 
 te editor quicquam vel mali commatis vel boni, quod non fciat meum elle, promeo 
 babeat aut venditet; neve quidquam animi duntaxat caul'a convellat, generatim que- 
 relas inltituens , fi placet , de libertate critica , qua vel abufus vel non fatis ui'us 
 lim ; iedjuflis omnia exemplis , ii pote , comprobet. Relidua quoque babeo ex 
 niir. ex edd. ex verllonibus patribulque annotamenta , que compendiarix crifi no- 
 i\vx nil nervoi-um adderent , fed novam Milliani penoris editionera non male de- 
 cerent. Ea , fi ufu venerit , in commune coaferre non reculabimus. 
 
 § IV. 
 Enimvero dignum efl: Millianum Opus, quod Temper confervetur , limctur, au- 
 gcatur: nili conlultius ell , formari ex eo uuam Colleftionem aliquam , quie tex- 
 tiis expers ipfa, omnibufquetcxtibus applicari apta, ex codicibus pnecipuis, (quo- 
 rum vetcrrimi luam jam statem xgve fuilentare dicuntur, ) varietates plane omnes 
 etiam minimas ; ex reliquis , omnes ,lantum non niinimas , exhibeat : & pro utraquc 
 femperledlione codices, pntcipuos certe, nominatim, ceteros per faturam; pro utra- 
 que etiam patres verfionefque alleget ; notatis etiam codicum biatibus atque defe- 
 clibus : ac lubinde conjunftis omnium lludiis limetnr acque augeatur. Controverfia 
 eil, quoulquein curaulandis variis ledlionibus lit progrediendum: & funt, qui ardo- 
 rem bunc colligendi magnopere rellinguendum putent ; luntrurfum, qui de codd. 
 adbuc excutiendis veliementer laborenf. Verit.s medium tenet Ibbrie , cum ufu , 
 line abufu. nam varias le(5t. ex codd. etiamnum reperiendis vel iimt esdem cum jis , 
 qns exllant, vel diverfae. fl diverfae, redarguentur a tot generibus codd. antea col- 
 latorum: lin eiedem, in plerifque tanta jam ell aut firmitas , qme augeri per codd. 
 non polllt ; aut tanta ambiguitas, cujus decilio non nili per autograpba apoitolorum 
 aut per novum lumen propbeticum fieri queat , aut certe ab ulterior! Icrurinio & a 
 
 temporis 
 
E P I L G V S. 617 
 
 tcmporis maturita«:c, pofVerisdiviniius rcfervata,ritpatienter exfpeftanda. Sunttamen 
 tliqualoca, ciuorum gcnuiiia ledtio paucioi ibus adlnic fiiflTiagiis codicum firmata efl; : at- 
 
 aue hic dcnium inajorcs codicum fuppetiie,apiidiniliccilliorespraefei-tim leitores, pro- 
 cruiu. Cetcroqui nimia codicmn aviditas valde iniinica fideicft: ea (1 ablit, nulla di- 
 ligentia potcd clFe nimia. nam varietas lc(^tionis, quo niagis, femcl produci ccKpta, 
 augetur, eo melius minuetur. Multsque utilitatcs alise , li fcniper in inundo nobis 
 erunt cxcerpta codicum quam copiolillima, fpcrari polFunr. nam CK minimis velligiis 
 propinquitas codicum accuratiflinienofcitur : & minims apertillimsquc aberrationes 
 caufas cafdem liabcnt , quas maKims impeditiflimaequc : minima item dilTcrcnda rcli- 
 quam veibi locivc fui partem comprobat : dcniquc ubi minima curantur , eo magis 
 conftat , majora non clFc ncglerta. Quod li quis omnes omnium nionumentoruin 
 variefatcs , qu^ unquam exrtitcrc , in numerato haberet ; liic , fcio , nuUam of- 
 fenfioncm , mirificam confirmationem icnfurus elFet. Redte ergo facicnt (li e\ ufu 
 tarn longi tcmporis fas efl: milii monira quxdam profcrre)re6te, inquam , facicnt, 
 qui fphalmata editionis Millianse per Kuflcrum itcratae , in textu & notis , ex pri- 
 ma , Oxonienfl , corrigent : qui ctiam prims errata ac prxtcrmilFa ex codd. in ea 
 citatis , & ex editionc Oxonicnfi minore , corngcnt ac fupplcbunt : (jui ex prole- 
 goracnisMillii , notas ejus amplificabunt : qui cavebunt , ne codices finguli , fs- 
 piusexcuUi, v. gr. Roniani , Parifini , Oxonienfes, pro pluribus numerentur;qui 
 nomina codicum Itartcnus exculforum non mutabunt , & noviter repertos nomini- 
 bus potius, quam notis numcralibus, diflinguenc : qui codices Cla/fis noflrae II auc 
 ita jam collatos cHe docebunt , aut ita poltliac relcgent , ut in ClalFem I produci 
 mcrcantur ,• qui codices adliuc non exculFos , Graces, Latinos &c. dextre profe- 
 rent : (ctcnim optandum efl:, ut Vindobonenl'cs illi , quorum ununi Gerardus a 
 Maflricht pracclaro cxemplo delibavit , & Mofcuenfes , quorum unus nobis excer- 
 ptus obtigit , plurcs vcro jam catalogus Schiada: habet , & Italici aliique , quos Le 
 Long recenfet, matiiro tempore jubar fuum in orbem elFundant:) qui leaiones , 
 quarum codicibus adjccimus jtlurtfve , pluribus codicibus fulcire ciignabuntur : qui 
 vcrfionum patruuKjuc audtoritates non Gtlum pro ledtionc marginis , fed ctiam pro 
 ledtione tcxtus , Whitbii more, notabunt : qui docebunt , (]uis iit cod. Lu.qucm 
 Millius frepe citat , nulquam defcribit. Hsc omnia fuiit cjufmodi , ut ad nitorem 
 pcnoris Milliani pcrtincant : maximum vcro opcrx pretium fucrit, Latini interpre- 
 tis antiquillimi rcconditas Icdtiones pluribus fullilFc codicibus , ( cujus rei fpecimcn 
 non unum in hac editione Apparatus recognira dcdimus, ) & verlioncs abflrufio- 
 res , Copticam prsfertim , accuratiuscxcuHilFe. ac linguli quidem ciniditi liomines 
 lingulas verfioncs , citra carcum crga eas favoreni , quam pulclierrime polFent cxa- 
 niinarc. talcfquc ego fnppctias ctiam poflhac grato animo accipiam , & fidelitcr in 
 ufus publicos producere conabor. Deniquc omnium optime facicnt , qui in liac to- 
 ta re ita rcligiofe vcrccundcque verfabuntur, ut ne Veritas aliquandu amplius cmer- 
 f\na , cos de fefe & teniere & longe rclidta redarguat. 
 
 § V. 
 
 Omnis vocula a Spiritu Dei profecta, fpiritualem vim habet : eo minus dubium 
 tft, quin omncs liters N. T. fiut iiumerats , ut de capillis fuorum loquitur Do- 
 
 li ii minus. 
 
^iS E P I L G V S. 
 
 minus. Magnas ergo rationes fubefle oportet , quod tanta lit nata leftionls varies 
 tas. Quamvis eiiim pro mukitudine iniidiarum , quas omni tempore Scriptura tu 
 ftinuit, intcgriorem earn omnibus Icriptis humanis , fi ea pari cura excutiantur , rc- 
 perturi fimus: tamen opinio humanadignius Deo putat, omncs prohibuille diffeven- 
 tias. Niinii"um qudd ftuhum eft Dei , fapmtius tft hominibus : ^ quod infirwum tjl 
 Dei, fortius t ft hominibus. Vt homines , natura mendaecs , idonei tamen Hunt pr^- 
 cones veritatis evangelicje : licmanus liumana , tarn lubrica , fit tamen organon ejuf- 
 dem veritatis propaganda. Si quis multitudinem variarum leftionum in omui ge- 
 nere fcriptorum ; li caufas earum , inN. T. etiam proprias , expenderit ; agnofcet, 
 iniraculuni futurum fuilFe omnium maximum , li tot exemplaria N. T. omni labilitati 
 manus humanse fubtradta effent. Imo id miraculum adeo fuilTet raanifedum atquepal- 
 pabile , ut fides Scripturis habenda , jam non elTet fides. lUud autem , (juod inter 
 textum manus apoftolicae, & inter textiim cujuivis temporis intereft , fane lanti non 
 ell , ut providentiain Dei ad id miraculofe avertenduni commoveri oportuerit. The- 
 faurum gellarunt apoftoli in valis figlinis : virtus divina renolita ell in litera labili. 
 Sermo eorundem iple eratoratoribus nmndi Ipretus: ipli videbantur dhm/xoi &7rA«- 
 voi. 2 Cor. VI. 8. I Cor. IV. i©. Totaeccleliagloriam iuam habet in abfcondito : fo- 
 ris , cruce & fcandalis obruta contemnitur a mundo. Chrilhis iple habebatur in- 
 firm us , fcandalura & ftultitia. lefa. LIII. 2 f. Mattli. XI. 6. iCor.I. 23. 2 Cor^ 
 XIII. 4. Talem ergo colorem etiam Scriptura N. T. induit. Ipfe Chriftus eltSignum,. 
 cui contradicitur: & liters de illo I'unt notje , quibus conrradicitur. Oportuit hie 
 quoque i'candala exillere ; ut manitelti fierent holies Dei, Clu-ilti, Scripturse & Fi- 
 dei. Non ell litera I'upra Spiritum : qui Spiritum repudiant , digni fiint , quibus li- 
 tera videatur efle corrupta. lis vero , qui Spiritu reguntur , etiam varietas litcrse ad 
 bonum conducit. Vniverfam Scripturam ad jedificationem univerforum fanftorum 
 dedit Deus : alium alia pars ad lalutem ducit : nemini uni totum ell necellarium. Exi- 
 ili mare ergo licet, multa loca iis , qui pridem vixeruut , fiia integritate prsecipua 
 profuilfe ; & tum demum varietatem contraxilTe ; & rurfum a varietate liberatum. 
 iri, quum alii erunt nati, quibus prodelle debebunt : multa , quorum genuinalertio- 
 ne oblcuris eccleliae teniporibjs animae piae minus retie , minus opportune fiiillcnt 
 ufe , tantilper fijilFe obtedla : ledliones, quarum vera ell materia, quamvis a verbis 
 primaevisdiflerentes, tamen virtute lua vegetalle pios : varietates in locis difficilio- 
 ribusprohibuiire, ne infirmi Icftione genuina abutereutur ad errorcm ; m locis ele- 
 gantibus infervire , ut ipfarum oppolitu magis illullrctur nativa leftio : in prs'didtio- 
 nibus, fecille ad oblignationem , dum maturse fierent ad intelligendum. Suis tan- 
 dem temporibus onmia emergunt : & ipia certamina critica ab irapiis conimota , si 
 piis compoiita , funt ce^mi; veritatis novo tandem vigore erupturae* 
 
 § VI. 
 
 Vbi nobis interea dubitationis plus minufve remainct, non debemus urgereac 
 ilimulare intelleftum ad aliquid definiendum , neque obllinate conllituere de hac 
 vel ilia iedVione : fed imbecillitatem , tarditatem CKciiatenique nollram liumiliter 
 agnoicere; ex curiolkate incuriaque veterum librariorum,pcrfcrlitarcni ingenli hu- 
 mani conliderare; Deumque orare , utipfe magis magilquc Volumen fuum vcndicct. 
 
 Id 
 
E P I L G V S. 619 
 
 TJ <Tuo(l conforo, juftiirnna fpcs cfl ; &eo quLdeniordine, ut qua: orlumunientoque 
 pnm« crairt varictatcs, p^rtrcnio exiniaiitur. Exemnlis equidem noii iuucilibuspaf- 
 \\m in Imc feminda editione declaravi, quomodo leaionos noviter ei-ucs, telliuiii- 
 qiieadlHJC iiiopia laboiiiucs , fcovfuin examiiianda; vcniant. nam etiain cum valdede- 
 lertas cas exilVimares, nitori paulatim, &, ubi gcrniaiiie fuiit , audtoritad luai reftitu- 
 untur. Iiilimul juvat expeiidcre gradus diflcreutiuin ledtionum , qui varii luiu. 
 
 I. pro Hatu leftoris, nam una eademque varietas unum leftorem poteft valde 
 commovere, ab alio indifFercnter haberi : uni ledtori varietas aliqua, levior vila 
 prius, in prsfcnri poteft gravior fieri, &deinde, loluta, eumpafoere, unum le^lo- 
 rcni alia leCtiopotcfl folicifare; alia aequo tranfmitti animo. Et plane ubi noneftprae- 
 fcns urilicas ac neccHitas , fides fandtorum ftrenue praeternavigat omnia bievia, &, por- 
 tum petit. 
 
 II. pro ratione temporum. Initio evangelii, genealogiam Chrifti multo expe- 
 ditiorem haberi opus fuit, quam in progrctFu ejus. GralFantibus antiijuis lij:relibus, 
 finceritas diftorum eas rctundcntiiim multo magis fuit uecelFaria, quam deinccps. 
 Hodie quam expeditidima convenit cUe locailla, quse ad controverfias recentioies, 
 & ad lludium prophcticum pertinent. 
 
 III. pro Pcrlbna loquentc. nam pluriseft; differentia, quae cadit fuper verba 
 Dei, Cluidi, Paracleti, angeli , prodromi , apodoli, evangelillse; quam quae cadit 
 fupcr verba difcipulorum ante AKrenfioncm Domini; fuper verba aliorum hominum, 
 l.Vjmino &. apoftolis occurrentium, boaorum,alieiuoruni,advei'rariorum; fuper ver- 
 ba Pilati, Lylia:, TcrtuUi &c. 
 
 IV. pro materia fermonis. Sic vol pronomina nos & vos tres habent gradus diffcren" 
 tiae,pro eoacloquentis & audieutium conditio vel pareft, vcldiverfa,vellongediverfa' 
 interdum magni , intcrdum non magnircfert, particulam aliquam, v. gr. negativam' 
 Alt epitheton, legi vel non legi. Aliadifferentia fermonem attingit, in folo idio" 
 mate Grsco perfentifcenda ; alia ad rem pertinet , & in verfionos quoque manaf 
 Alia minus, alia magis tangit rem propolitam, ut cum in parabolis alia protafin » 
 aliaapodofin afticit. Minorcs funt , quae fynonymiam, ordinem verborum promi" 
 fcuum , phrafes aequipoUentes , cpithcta, particuUs, circumftantias fecundarias iu 
 hilWia Ipcctant: majorcs funt, qusc finem Scripturae uUo modo , vario rurfuni a;ra- 
 du, impcdjunt. Vbi fcria qu^dam omnibus his dc caufis incidit dubitatio ; vide, 
 Quid iutcrfu. Ham in qualibet varietate lectio utraque quiddam proprium liabet, fed 
 CKjuiddam commune: quod commune efl, id teiie, v. gr. Match. IX, 36 exltat iio\i- 
 ^v'Mvoi , vel 'i7 KvAuf vol nuovum verborum differentia facilius fenfu quam fermone 
 BOtatur: commune tamcnhoc habent, ut notent ddiqnium virium. id cepilfc , fatis 
 erit tantifper. Matth. XXVII. 35 aequilTimo animo pollumus judicium fulpendcre, 
 utrum allegata fit prophetia de divifione veltium, nee ne. nam lohaanes plane alle- 
 f :n. Ncque quicquam ed dubiorum , quod non ex parallelis locis ab omni varietate 
 iinmunibus, ex aaalogia Scripture totius , ex lumine communi polDt expleri. Hxc 
 eadcm ratio rcligiolas animas retinebit, quo minus coHJttiuris aurem prsebeant. Rte 
 mm duo funt, quje praellare conjedlor debet : primuni , Icdtionem aliijuam elfe certo 
 meudofara; alterum, curredhonem hanc, quam ipfe profcrt, uuioe gcnuiiiaai elfe , 
 
 li li 2 aec 
 
 i 
 
fco E P I L G V S. 
 
 nee meliorem alteram repertumiri. illud, vixiinquamobtinebitquisquam; hoc,multo 
 minus. Msgnam coujeclurarum filvam habent Proleg. Wetftcn. apag. 170. ad pag. 
 174, fed doclus collector vixullam earumlibiplacere, prasclarefateturp. 179. Ac 
 milii aliarum, quse nihilo magisplacerent, tantamukitudooccumt, ut coUigere de- 
 fierim. Etenim taliainquemlibetveriiculum commimfci latagens potefl ingemum: fed 
 quid jiivat V iiili ut textus foUicitati recondita fsepe elegantia , vis ac fanitas eo 
 magis elucefcat. 
 
 .§ VII. 
 
 Ledliones vero , corruptelae fufpicioiie libevatas , jeque pro verbo Dei dcbemus 
 ample(Sti , & ad noftram aliorumque sedificatioiiem in fide,fpe, aniore adhibere , ad 
 ceteras ejufdem Vcrbi paiticulas nulla unquam fufpicione taftas. Neque id ramen ad 
 fimpliciores fieri debet per apertam vulgatioris contextus reprehealionem aut va- 
 uam fcientise oftentatioaem. qui lapit,niliilominus fuccum lalutareni omnibus, ctiam 
 infcientibus, fuo modojloco , tempore & ordine fuggeret. Prsterca nemo auttor 
 fuerit, utquotidiaua exemplariaplerifque, nedum omnibus varietatibus codicumque 
 noraiuibus onerentur: iisduntaxat ledtionibus , qus contextum vincunt aut squipa- 
 rant , marginem dari squum eft. Rurfus quemadraodum in loco mundities adliibe- 
 ri debet, a menfaabellc ialtidium : fie in opere critico faciendo debcmus elfe accu- 
 rati ; in gullu & frudlu verbi divini ad falutem , liberales & animofi. 
 
 § VIII. 
 
 Quod li Iiac fobrietate , tranquillitate , fedulitate , Scripturam tra6hbimus, ha- 
 hentibus dabitur : linceritalque ejus in dies magis magifnue quali revivifcet, ut ne 
 de minimo quidem dubitatio Iwperiit. Totam quidem le(5tionis divcrfuacem jam eru- 
 tam cil'e , colligere licet ex iis , quse diximus : fed quafdam leftiones adhuc paucio- 
 ra, quam infirmioribus fuflicit, monumenta firmaut. Venire vero dies -^cteft, cum 
 Irena-us grscus totus , cum Origenis plura , cum alii patres antiquilfimi, cum grjeci 
 codices ad confirmationem codicum adliuc collatorum idonei eruantur. Quod fl 
 fummam facias hillorice monumentorum N. T. prima quseque & optima prius excon- 
 fpeftu vejierunt , quam cetera : & inverfo ea ordine iterum exoriuntur. Media qua- 
 li ecliplis fuit , in occidente certe , ante captam Conltantinopolin. Tum fola vigebat 
 Latina veriio , eaque in codmbus mquinatiffimis. Eruti funt delude codices Graeci 
 quakjamque per Vallam. Alii , crefcente literatura , ex inutua codicum & patrum 
 utriufqiie lingua, ut tum loqucbantur, coUationc progrelli funt , qua dabatur, guftu 
 eriam quodam orkntalium verfionum fenlim accedente. Novum jubar attulit Ahxan- 
 drinus codex cum aliis non diilimillimis , virfmus antiquiffitmt , faifum nntiquijjmo- 
 rum opera aut fragmenta certe. quid fupereil , nill ut relidua: leftioncs pauculs , 
 quas primitus viguilie certa jam indagine apparet , vim fuam per plures, mcliorcs, 
 autiquiores paulatim codices Graecus recuperent ? Ipfius denique manus nfoflt'lkat 
 nullum jam diu v^fligium remanet : neque tamen nulla fperandi caula clt, fore, 
 quum autographa illorum , fuis criteriis pr^tdita, in lucem redeant. vid. G?k>«. ad 
 Att. XIX. ly. Certe omnes fines fuos Vtrbum Domini allcquetur : idque fines 
 fuos allecutum cH'e, conflabit. Lvmc tranfectt codum & terra , jota urunn aut uniis 
 apex non frmierihit a legt , donee omnia fiant, Codum ^ terra tranjikmt ; verba autein 
 Lhrijii non vraeteribunt, 
 
 PARS 
 
 1 
 
PARS IV. 
 
 S I V E 
 
 APPENDIX 
 
 C E T E R O S 
 
 BENGELII 
 
 L A B O R E S 
 
 IN K T. CRITICOS,SEPARATIM 
 
 ANTEHAC EDITOS, COMPLECTENS. 
 
\ 
 
 i 
 
APP. CRIT. PARS IV, APPENDIX. 623 
 
 Habentur hie cetcri critici in N. T. labores b. D. BENGELII, 
 lecundum feriem temporis, quo prodierunt , vel argumenri, 
 
 de quo agunt. » 
 
 N. I. Prodromiis N. T. Grsci rcfte cautcquc adornandi. ed. Smg. m. Apr. 1725, 
 & cum Chryfojlomi de Saceidotio Libris VI recogniris , & feorlum. 
 
 a. 11 Notitia N. T. GrjEci refte cautcquc adoinati, Tub. m. Febr. 1731. 
 
 N. III. Pratfatio minori cditioni N. T. Graeci praetnifla , Stutg. 1734. 
 
 N. W. Defenfa frior , excufa cuin Harmonia Evangeliftarim , Gerraanice , Tubin- 
 gae , A. 1736, &Latine, fcorlum , commodius, pauUo audior, A. 1737, 
 Lugduni Biitaiorum. 
 
 N. V. Admonitio , editioni minori , Anui 1734 , poftlimiuio adjeiita Anno 1733 
 nicnfe Aprili. 
 
 N. VI. Comfaratio loconim prccij nonim N. T. , in qiiibus Verfio Luthtri , tex- 
 tus grecus Reituccri , & textns grscus a Bmgdio revifus diffeiunt , addita 
 Anno 1740 ad Biblia original! a Z' llkhavimfia. 
 
 N. VII. Ordinatum, modeltum, venim Examm finguloruni XLIIlCanonum criticoruin 
 Gerardi a Majlricht , datum in prxf. Gnom. N. T. ed. 1742 , § VIII. IX. X 
 ( Quae in ipfo Gnomone N. T. paflim critica Iiabentur , ea fuis fingula fccis 
 intuliraus , in App. Cr. P. II. ) 
 
 N. VIII. Curriculum virae b. Bmgtlii ; inprimis , quod attiiret ad labores ejus criti- 
 cos ; coUata Rathkfi hiftoria Eruditorum, 1743, & b. Tafingeri Serin, fun. 
 1752- 
 
 N. IX. Nectjfaria refponfo , Ed. III. Flmnt i:'45, cui tota ineft Defmfio altera , 
 Novis literariis Julingtnfibus inferta, A. 1739, &eodein anno feorfum re- 
 cuia.. 
 
 N. X, 
 
624 APP. CRIT. P. IV. 
 
 N. X. Elenchus adverfus Berghautrum , datus iii Homiliis LX Apocalypticis , ed. 
 Stutg. 1748 i una cum Excerptis Criticis ex confirmato TeJlimoniQ { Bekr. 
 Ztugnifs ) ed. Stutg. 1748, & ex Appcudice GirmankatYQ^{^ jy, 'p^ ed.ibid. 
 1753 » & c^ A'j^ologia i^ro honort Scripurae facrm i^Ekrenrett. der h. S»hrift) 
 ed. Liffiat 1755. 
 
 N. XI. IraUatio de Jinceritate N. T. Grseci tuenda. HalmMagd. 1 750. 
 
 N. XII. Admonitio ad praefationem minoris editionis N. T. Grseci Ed. II adje61a 
 A. 1753- 
 
 N. XIII. Ex Clavkula, N. T. graeci , quse fuperfunt , calanio b. Auftoris cufa, fed 
 non plene abfoluta. 
 
 N. XIV. Catalogus prxcipuarum leBionum vnriantium , geuuinarum , ancipitum , fe- 
 quiorum , olim in tnargine textus facri pulitarum , nunc leorfum hue 
 tTanfcriptarum ; ud cas , pro diverfo firmitudinis gradu , falvo prorfus ledto- 
 risjudicio, iterata recognitione taxavk b. ^ew^e/iuj, in ed. Tub, 1753. 
 
 itemque , Catalogus locorum faralhlorum , eidem editioni in margine fubjundlorum, 
 
 itemque , Notulat criricae , liermeneuticae , quas vel ilia ipfa editio Tub. 1753 ha- 
 bet , vel fua manu b. Auftor exemplari privatis ufibus deftinato adlbripfit. 
 
 Hsc tria in unam nunc tabellam folicite coUefta Leftor inveuit. 
 
 APP. 
 
APR CRIX P. IV. 
 
 Nro I. 
 
 PRODROMVS NOVI TESTAMENTI GR^ECI 
 
 RECTE CAVTEQVE ADORNANDI. 
 
 EDITVS MENS* APRILI AnNO cId l3CC XXV. 
 
 s y M M A. 
 
 S I. Confiliuni adornandi Novi Teflammti Graeci. 
 
 § II. Leges duodecim. 
 
 S III. Textiis qiiam liniafifTimi pretium fubtile ndoi oftendit. 
 
 S IV. Quibus rebus adduftus banc criiiii fufceperit editor , & nunc promulget. 
 
 S V. Quid a benigno leftore petat. 
 
 S VI. Petita fex. 
 
 § VII. Qua conditione haec petantur. 
 
 § VIII. Preces mutuae. 
 
 LECTORI CHRISTIANO SALVTEM PRECATVR 
 
 M. 10. ALBERTVS BENGELIVS, V. D. M. & Preceptor 
 in cdnobio Dcnkendorfmo. 
 
 § I. 
 
 >Tovum D. N. I. C. Teftamcntum , idijucoriginalis lingua;, b.e. Gnccum, divina, 
 ^ ut modcflc confido, gubcrnationcrenfim adduftus, & Illuftris Confiflorii Wir- 
 tembergici au(itoritate coufinnatus propcnlilllma , recenfeuduni interpretanduimjue 
 fufcepi. 
 
 § H. 
 
 Lfges , nuas mihi fixi , earumque rationes , ut nunc funt (nam indies fub ma- 
 num explicatiorcsfiunt^lic Ic habent. 
 
 LEX I. Dechrationem N. T. Grsci dato brcvem , fed continuatn. 
 
 Ea videlicet i Notis conftat per omnes N. T. libros & tmemata decurrentibus. 
 2 pcrtinet ad fontein Grsecum , & verborum , quse is habet, noematumque vim ad- 
 
 Kk kk mira- 
 
62b p. IV. P R D R O M V S 
 
 mirabilem ; petita primum ex ipfo contextu, periocha, fcriptore , deinde ex foto 
 N. T. (fic non defiderabuntur loca jiaralleh ) deinde ex LXX Int. turn ex patvibus 
 Graecis Itilmn Novi Tefh iniitacis ; poltremo , ubi aliqua necellkas flagitat , ex 
 profauis fcriptoribiis. Emphales falfas refutat aut diffimulat ; veras indigkat. 3ex- 
 pcdit fiias partes nervofe ac breviter , adhibitis etiam alioriim vel defunftoruin 
 vel florentiuin commentationibus obfervationibiifque liermenevticis, Habebit hie 
 fedulusN. T. ledlor , quod meditetur, & quo fuas raeditationes & excerpta refe- 
 rat. Nolim levis promiiror exiftimari : non jam fub pfima incude totus hie Gnomon 
 (fic enim infcnpll , rotunde) fed Tub lima eft. 
 
 L. n. Seorfum edito corpus ipfum N. T. Grxci, five textiim, quam 
 religiofilfime rccenfitum , 6c Crifi compendiaria inftrudum. 
 
 Dum in Notis illis , quas dixi , verba accuratius fcrutabar , identidem de ipfa 
 
 eorum leftione (fepe enim ab articulo autparticula , a cafu , tempore , modo aut 
 
 numero , ab ellipfi , a vcrborum ordine & deleftu pendet res) penitius difpicere 
 
 neceile fuit. Vndc ad ipfum contextum recognofcendum incidi. In quo li quis 
 
 forte dttbitat , an poft tot laborcs tantorum virorum falutare quidpiam per organou 
 
 minime fpeciofum navari poflit ; & an ab homine temporis pretiofitatem agnofcen- 
 
 te tantum operae impendi ,_ ab alufque fublidia librorum & fida conlilia ( id enim 
 
 agitur) fuppeditari conveniat : hip velim tantifper eo patientius prsfenti mijadtet 
 
 prodrome. Contextus igitur modico volumine cum criii edetur , ut vel Gnomon 
 
 ille vel hie contextus feorfum habcri , hie etiam in pcra commode circumferri 
 
 poflit. Semel N. T. Grjecum in Wirtembergia prodiit , cum interpretatione Lati- 
 
 na , accurante abavo meo, Mjj^^z* Hafmrefftro , piae memorise Theologo • cujus 
 
 exemplo facrorum cupidis librorum infervire , maximopere juvat. 
 
 L. III. In contcxtu medullam exhibeto editioniim probatiflTmarum : 
 nullam fyllabam antehac non receptam recipito. 
 
 Ecquid agnofcis , leftor, verecundiam & cautionem meam ? Oro te, ut tcr- 
 tiam banc legem , quotiefcunque nefcio quid folicitudinis procedente fermonc nollro 
 tibi oborietur, recordcre. ne fyllabam quidcm , inquam, etiamfi MS. mille,mille cri- 
 tic! juberent, antehac non receptam , adducar ut recipiam. Porro recqitnm Icc^iioiiem 
 non appello eam , qu:e in una alterave editione vetufta & ignota hsret : fed earn 
 demum , qusin exemplaribus hodie vigentibus leftitatur. vigent autem , quai pri- 
 dem typographi Bafileenfes , Parilini , Argentinenfes , Lipficnfes , Francofurtani , 
 Genevenfes , Witebergenfes , Londinenfes , Amftelodamenfes aliique excuderunt 
 & recuderunt: turn , quae Arias Montanus , Beza, Cafaubonus , Scaliger , Bfficlc- 
 rus, E. Schmidius , Curcella?,us , Fellus, Leufdenus , Rechenbergius , Frankiiis, 
 Millius , Pritius , Majus, Kufterus , G. a Maftricht , Reineccius , Cyprianus, W'i- 
 lifchius, oeteri , vel ft-udio recognorunt , vel coniilio adjuverunt , vel notis auxe- 
 runtjvel pi'jefationibus ornarunt. Omnia extribus foutibus, ad quosipfos recurrimus, 
 
N. T. GRAECIADORNANDI. 6«f 
 
 Comfituttnjjum , Erafmi £5? SUYhanorum propagata funt , vario quidem tetnperanien- 
 to : undc illud oritur incoinniodum , ut duplex , i"i attendas , jiiultorum locoium 
 reccpta iiivcniatur lc(?lio. Hfc quid confilii ? alteram videlicet contextus, alteram 
 oiargo noiler cxliibcbit, utleftoribus, cuicunque editioni alTueveriut , fatisfiat. Primac 
 autcm partes R. Stcphano , quaft prsefcnptionisjure, inanebunt. Itapaci , opiiior, 
 & iiifiriuioruin confcieiuiae conrulitur ; veritati cjufque cognitoribus , deiiiceps. 
 
 L. IV. Interpun£lionibus , fpiritibus 6c accentibus non mediocrcm 
 curam impciidito. 
 
 Haec figna litcris N. T. primitus non fuifTe adfcripta, fatis vel una confirmat 
 Oxoiiienlium przfatio N, T. Bene, nam li fuiiFent , quis ea hodie polTet dijudicare? 
 ita flbi indulfere ; hac ipfa forralFe dodhina abutentes , librarii ; vellem , nc etiam 
 editores interdum. Etenim qui libros MS. verfant , in verba potius , qtiani in has 
 epiplij'llidas intenti cHefolent: ceteri unum potius exemplar, quod refcrant,quani 
 antiquie veritatis obruilam tuentur. Illud certe mirum, qu$ iple R. Stcpiianus cor- 
 rigi Tub calcem juirerat libri lui , ea ne nunc quidem mutata , ex editione in edi- 
 tionem propagari. rurfum nimia fedulitas pallim ea , qua: fana crant , folicitavit. 
 Non eadem igitur ubique optima I'unt , qua; vulgatillima. Atqui praedabat , nu- 
 dum relinqui textum , quam fallis intelligentix adjumentis pcrplcxum dari. Fere 
 tamcn ex codd. MS. ex interpretibus & dodloribus bonis invenias alicjucm , qui 
 veruni vidcrit. Eigo ubi novitatis fpccics elFe poterit , audlorem appellabo ; ubi 
 temcritatis , in margine me continebo. Dc dijiinUionibus , parco producere loca , 
 ubi alius editor pundum , alius colon , alius comma , alius ne comma quidem lia- 
 bet : ac ni lailor , unius I'auli cpiftolje majore illarum varietate afficiuntur , quam 
 omncs in Hebra:o codice accentuum myriades ; quibus Ocnlum divinum , tanquara 
 altioris originis apicibus, invigilalFe , hoc iplb non contemnendo vidctur difcrimi- 
 nepolfe convinci.^ Plane per omnes libros N. T. & per omnia capita mclior ho- 
 dierna fucrat divifio in periodos , cola «& commata , ante R. Stcpliani divifwnem in 
 ttrjiculos : quam turn ille fubito , partim etiam in equo , non exiflimans videlicet, 
 tanto earn confenfu receptum iri , confeciOet ; accidit deinccps , ut verliculus five 
 fuo five alicno terminatus loco majorcm obtineret diflindlionem , relicjua ad earn 
 cogercntur. hie miid yetat ad MSS. editionefque vetultiores didin^Huncm rcvoca- 
 rc, adiiibita in allegatis V. T. in figuris patlieticis , in particulis quibufdnm analo- 
 gia accentuum Hihrauorum ? & tamen diviiio ipfa tarn in verficulos , quam in capi- 
 ta , cxacte , in margine tamen , ut fubaftiinmo cuique Scripturarum cultori placet, 
 repisfcntabitur. Sine acantihus nonnunquam excufo N. T. Grsco plus vel vcniie 
 vel gratis dcberetur, quam Bibliis Hebraicis non pundtatis ; a peritis certe, quo- 
 rum multi hodic in fuis Icriptis loca Graeca , etiam e N. T. cleganter line accenti- 
 bus exiubcnt. Scd hoc aliis relinquimus. 
 
 Kk kk 2 L. V. 
 
6a» P, IV. P R D R M V S 
 
 L. V. Criticam f^nraginem Millii, & quos is vel anteceffores vel imi- 
 tatores cenforefque habuit , fcrutator. 
 
 - Controyerfia eft de eo , quod juftuin nimiumve fit in congerendis variis leftio- 
 nibus : led in verbis divinis nulla diligentia nimia efle potell , duni ne perverfa fk. 
 Qui Ipiritu cai-ent , litera quara firmiliima segre nituntur ; qui Ipiriiu valcnt , lite- 
 ram quandoque fubleftam concoquunt : & tamen literae azpiQucc juxta cum fpiritus 
 fervore & tideliter retinetur & leviter amittitur. Non dubium ell, quin prima ma- 
 nus apoftolorum primis ledtoribus longe amotniinma fuerir , iplb orchograpliise mo- 
 do i^ioonictv illorum referente. ea manus , li fupereiret , fine ullius literse arbitrio 
 fervari deberet , ut credibile eft earn a primis librariis fervatam ell'e. Sed pridem 
 cum cultura fpiritus etiam literae curatura refrixit : quare opera danda eft , ut apo- 
 grapliis faltcm inter fe coUatis & conciliatis , archetypon (juam proxime alfequamur, 
 neque quicquam , quod huic rei conducit, pne majorum fcilicet reruni ftudio, alper- 
 nemur. Tantum abeft , ut Milliana methodus uiK^oP^oy/ctc acculari quear, ut major 
 etiamnum accuratio optanda lit: plurimumque refertChxiftians rei , unum quoddam 
 inftitui corfus vel cum contextu N. T. Grseci vel fine eo excufum , in quo notata 
 iit & fubinde luppleatur omnis ilia niajor oranino , quarn natam velles , led tamen 
 eo fufpicioiior , quo occukior , ledtionis varietas ; codicefque pro leftione fmgulo- 
 rum locorum utraque ( perraro enim multiplex eft) pro utraque, iuquam (ne alte- 
 ra alteram falfo codicum vincat numero ) adjiciantur ; pahr.arii \'ero duntaxat ad mi- 
 nimos ufque apices cxcerpantur. Nam lertionis, quse v. gr. in unica litcrula va- 
 riat , reliquae literse omnes non variatse , eo ipfo indicio conlirniantur : & a Iplial- 
 niatis manifeftillimis certillimse coUiguntur oblervatjones , quarum ope impeditiili- 
 niK ambiguitates demuni expediuntur : tum quo abl'urdior minutiorve eft difcrepan- 
 tia fcriptionis, hoc magis ea prodeft vigilanti leClori i'n obfervanda vi & elegan- 
 tia lettionis nativse : quod vero fupervacuum fexcentis leftoribus ipiique varieta- 
 tum coUeilori vidotur , id tandem aliquando aliquem nee opinantem javare poteft, 
 lit aliquid etiam ceteris line labore profuturum elieiat. denique ex ejulinodi peno- 
 re innumerabilibus dubitationibus & difficulldtibus occurri polfet. Vtinam priftini 
 editores , qui codicibus MS. ufi lunt , quicquid in illis ibit , id priEciie notandum 
 putalfent : lunt , quae , qualemcunque ii dedere contextum , cum laetiore fidel fru- 
 <ftu haberemus dertnita , de quibus nunc , quod ad illorum codices attinet , ful'pi- 
 cando fatigamur. Hodie certe alios dcterrere ii non debent , qui ipfi hujul'modi 
 iaboris iitilitatem , prse gratiori vel diviniorum vel deteriorum rerum leni'u minus 
 percipiunt. Equidem, li quis MilliumKufterumque yMp/^/cr* cogitat , variantes ei 
 lectiones ex MSS. excerptas ieque libenter , ac MS. codices accipio , impertiam. 
 Sed enim editioni quotidianis ulibus dicatie , qualem ego paro , potiora duntaxat 
 adjici par eft : quae ut educantiir , tota debet farrago perquiri. Nam primi edito- 
 res nee liaguli nee conjundti habent omnia. Maneat fua cuique verlllima laus : fed 
 vincat rei Veritas, £a proprie pro genuina agnolci debet ledtio , qua; ab apoftolo- 
 rum ore ac manu in omnia cliinata & fecula manavit ; & ad banc quam plunmis ve- 
 tuftis monumeatis quam peiiitiliime cogiiitis cjuam proxime pers'eaitur. Trcs autcm 
 
 leceii- 
 
N. T. G R ^ C 1 A D R N A N D I. 629 
 
 recenfioncs illne non fane omnia exliaufcrunt. Rob. Stephanus contulit XV MS. 
 Coti. Grxcos , varic indolis statif(]iie ; Eralmus primo IV, delude V: Complu- 
 tenlcs , (]iiuin haberent nefcio c]uam iiiultos , praecipue unum quendam probiuunt 
 & exprcirerunt. At(|iic hi nudum tcxtum dederunt : Eiafmus eas potillimum le- 
 ^tioncs iiidicavit vaiiantcs , ubi a Graecis Latina difcreparent. Stcphani copiolio- 
 res videantur ; fed tamen loca f^lus feiniu^tnta cditionis Complutenlis^ao 'ptde Ro- 
 berto yrtntfiita Millius notavit : quid cenfebimus factum in MS. Codd. quibus edi- 
 tioncm illam aiitcrofuit Robertus , quum totas fspe paginas fine vana leClione 
 Kanfmittat ? nam Ilciirici coUedanca ex X plus minus aliis Beza demuni non tarn 
 adjccit , quani fublogit. Primum igitur nulla liarum cdiciununi ita anipledenda ell, 
 ut non leiitiones excetptave reliquaium duarum & omnium illius ztatis diverfum 
 quidpiam pra:fcrcntium adhibcantur : prsfcrtim quum Complutenlibus Erafmus of- 
 fenfior , K. Stephanus in Erafmuni , qucm tamen , invidiam fortaife fugicns , noil 
 nominat, propenfus niniium fuerit ; ufque eo , ut ne dubitationem quidem iplius 
 Erafmi in annutacionibus indicatam , nedum paucitatem codicum ejus morarctur, im- 
 mo ut TT id elt, ttuvtclc , cmrus fuos codd. in his ipfum Complutciifem , qucin ta- 
 men prxcipuc laudat , Erafmo pollpunercf. PoiTu qu:s cit, qui I'pondcre poUit , 
 eofdcm editores gcnuinas lecbiones omncs & in illis fuis MS. vidilfe , Sc rcrto dele- 
 ftas judicio in editionum fuarum contextu notif\e produxilfe ? prxfertim illo re- 
 nafcentis litcfaturx diluculo , fub quo Coniplutenfcs & Erafmus degcbant ; illai^ue 
 tanta occupatione , qua Erafmus Stephanufjuc dillridti fuerc. Includuutuf illi ab 
 A. 1 51 4 ad 1550 annis 36 ; at annorum 175 , qui interim elapli funt , quanto eft 
 provcntus uberior V Apparatum illoruiu omaem lunge fuperavit apparatus Felli O- 
 xonicnfis , longe utrumcjuc Millianus, tot MSS. Grxcis invciitis & ex intimoOrien- 
 te Chriftiano advectis, ipfo()ue illo ^l}<ha AUxandrino adiuncto, cui etiam ivAa/Si- 
 <;aToc in criii Gerardus a Muftricht plurimum omnium tribuit. tum , lingus orienta- 
 les fufcitatse : verliunes antiquse limata; & cullatae : nionumenta patrum Latinoruni 
 Gixcorumqne cruta & pcrpolita : folertia codicum excuticndorum auCta : regulr 
 a-itica: exftruvtx : fcrutmium fcriptura: aire evcctum. Complutenfcs , Eralmus, 
 Stephanus fi ui hanc vitam rcdircnt , niajuri cis miraculo foret , quam nobis clt, 
 ttntus hie divinitus oblatus profettus. Adhuc enim collcdk plura, quam delcfta 
 funt; quin etiam plura obfervata a Ihigulis , quam in unum collerta locum. Vaide 
 quidem multas n n folum ledtiones variantes , fed etiam crifes fubadurum homi- 
 num Millius ilk fuis auirhs dcdit: fed non omnia exhaulit. ncque enim putuit. v. gr* 
 Saultrium uuunciue Jummo ftudio qiuffitum nt videret , negat fibi coiuigilFe : cre- 
 do , ne cctcros (juidem Gcrmauos. Ordinatiorcm crilin condidit Gerardus a Ma^ 
 ftricht : fed fere codices ab Oxonienfibus ciratos fpciStavit ; quo fiictum efl , ut 
 fstpe lettionem aliquam quali uno alterove codice male nixani rejiccret , quse non 
 niudo MS. fed etiam imprellurum librorum numero valet. Apud utrunniuc bunaiu 
 frugcm infinita aliarum (juamvis bonarura rerum copia , quo minus appareat im- 
 peciir. Multa pod hos duumviros alii , neijue eorum pauci per hos ipfos excitati, 
 Ikpe etiam ver-ora eaque vcl liberiura vel tutiora , quam horum urcrvis, viro vi- 
 rum acucuLe , die Uicm dotcutc , produxerunt , ut iu liac i^uoque parte cuiii lum- 
 
 tli i-K 3 ma 
 
/I 
 
 i>ZO P. IV. P R O D R M V S 
 
 ma laude verfatus , meunique inceptum liberali colioitatione profequutus Cancelk- 
 rius Tubingeiifis , C. M. Pfaffitis , turn , Whitby , Clmcus , Bajerus , Rnmccius , 
 ceteri. Bintlejum aliofque exCpeftamus. Ha-c oongeri , hsc digeri , lijec augeri 
 & Iambi , expedit. id again pro virili parte : agant etiam paratiores. 
 
 L. VI, Alios codices manufcriptos fuperaddito , alia fubfidia, quo- 
 rum copia eric. 
 
 Nullo , nullo modo id agitur , ut variantium le6tionum fine difcrimine cumule- 
 tur numerus , fed ut ad paucitatem quam Istiirnnam redigatur : neque ut de plerif- 
 que le^tionibus , quae jam liquido verse aut falfse nofcuntur , fine line laboretur ; fed 
 ut de iis , de quibus per teftimonia codicum adliuc prolata in utramque partem di- 
 fceptatio remanet , certius aliquid defiuiatur. Fotuit v. gr. prseclara leftio quac- 
 dam & a Complutenfibus praeteriri , & ab Erafmo ignorari , & a Stephano poftha- 
 beri , & a Millio debilius^ confinnari : hie denuim novorum codicum fuppetis non 
 polfunt non elfe exfpe6tatiUim£e. Dctur exeniplum. Hebr. II. 9 legitur , X'^^i'^' 
 O't?. Notat Millius , X^Qk 0i« 5 Cvdd. aliq. tefte [^praeter iliexonymum) Ov'igenc, 
 Theodoretus haudjhml , Ambrolius libb. c & 5. de Fide ^ Vigilius Tapfenfis , Ful- 
 gentius ad Jhrafim. ^ de Imam. Ferfm Syr. in MS. Cod. at. tejk Troftio {eaque fo- 
 la) kttionem utramque rep-aefentat. Hscigitur & Syris , & Graecis , & Latinis 
 cognita leftio , qux Bez'^ quoque placuit, illam nobis receptam , li non vincit,at 
 certe xquiparat. nam Chrirtus mortem X<^^k 0iJ5 yiujay.ivo(; idem elt quod /.w at 
 'iaa. &iu , Phil. II. conf. C. Corneri Allegor. Pf. VIII. idemque quod Filius hominis, 
 fnortuiis proinde , ac Ji is non ejfn Deus. cz^^rhsi2 'oyo inionnT hoc enim Pial- 
 mi VIII apoltolus refpicit , uti to y'ivjytTcti ex '^^^ deducilum indicat. hac ledlio- 
 ne nee Nefloriani ( quos tanien qui ea abuti videbant , v. gr. Theophyla6lus & 
 Oecumenius , ;3:a5'T/ libentius retinuerunt) quicquam adjuti funt , & Ariani poten- 
 ter revidli : de qua plenius in Gnomone. lam jVlillius : Edkis congruh , qukquid 
 ufpiam hodie efi libronim MSS. Gr. ^j' Lat. Inimo vero ;t«C'? ^^^^''^ habent ( vide, 
 quidc odices juventi perveteres membrane Vffenbachiance. 
 
 Namque vir ilL & exc. I). Zach. Conr. ah Vffmhach , Senator & Scliolarcha 
 Francofurtanus , lingulare in orbem litcrarium liberalitatis exeniplum, primus omni- 
 um Codd. fuos N. T. MS. Grascos & vi^ & mihi commifit , unde non mediocre opc- 
 rse pretium le6lor me inferviente feret. Porro Baiileenflum codicum & inligniuin 
 & multorum fru6him hue paratuni elfe , pro antiquo & perpetuo illius urbis in 
 optima tludia favore conlirmarunt I. C. Ifelius & 1. L. Frey. Tiguro 1. E. Ottius, 
 Augulta Vindelicorum F. I. Crofhius limilem humanitatem detulere. Ad hos vi- 
 ros cclebcrrimos aliis ex locis alii , quos appellari fe nolle fufpicor , accedunt, 
 ipforuin cimeliorum , vel excerptorum certe data fpe optima. Manet tamen hoe 
 in ccfctibus Chriftiani nomiuis ceteroqui divifis , ut quifquis ex ulla parte quidpiam 
 aliis confcrt ad iacrorum nitorem voluminum , apud optimos quoique etiam I'use 
 partis fine invidia gratiam ineat. Superaddidit Millio Codices XII. Ludolphus Ku- 
 
 Jlerus : 
 
N. T. G R JE C T A D R N A N D T. 631 
 
 fttrns : non pauciofcs mihi jim in numerato funt : atque hunc munerum non jejuna 
 & inrolcnti pii'lumptione projertus , hoc prodromo emilTo , augere Ihidco. Ger- 
 ni.iiiia no(h-a , in reliquis Hudiis fiicris cxcellens , ad Grscum contexfum , cuiu 
 ab Erafmo difccUcrit , adhuc non plurima contulit : nunc codicum pa(Rm jaccntiuni 
 udlitateni ut ii , qui liabent , vcl fua , vcl cuJHfvis altenus,vcl mea denique ope- 
 ra in medium proferri vclint, optandum e(h Fecit aliquid , dextcrnino conlilio, 
 /. C. U\>lfius. Vtinain vefo faciat pro fiicultate multo maxima ex V. C Aihamfu 
 ^c/j/.i/jf Arcanis sllimanda , in Iianc (juoque nixa laudcm RuHia. Faeiet ctiani for- 
 taflTe Italia , per Sc\\^. Mjjftjuin , qui jam CiJfioJori Coniplexiones in F.piflolas , 
 Afta & Apocalyplin , Veifionis Latins vetens velUgia fervantes, Florentise, ma- 
 joris , vellemus , gazae pignus , edidit. 
 
 L. VII. Manifcfta fphalmata plane ncgligico : qua: leftiones aliquid 
 funt vel eRe videntur , harum Syllogen facito. 
 
 Hac lege vix quinta pars variantium leftionum , quarum citius confpedta mul- 
 titudine quani levitate pcrfpefta , plerique perterrcfiunt, remanebit. Deo gratia. 
 Qu£e autem voUnnini N. T. in extremo adjicietur critica Sylloge , lisc ledUones 
 compleftetur vel minimum moment! a re , au{^l:oritatis a codicibus liabentes , cuin 
 ipforum codicum lulFragiis. Hue recurrere poterunt , qui vel niajora vel minu- 
 tiora quccrunt. 
 
 L. VIII. Eadeni Sylloge clavem pra-fixam habeto crifcos N. T. ge- 
 neratim. 
 
 In ea clave agitur de tuta fanitatc leftionis N. T. quod ad fummam rei pcrti- 
 net , in omnibus exemplaribus ; alTeritur to Quov fub ipla lec^tionis varietate latens; 
 oltenditurque tamen neceffitas fcrutinii critici ex Thcopnevftia vevborum linens! 
 Agitur de conftitutione lec^tionis per editiones receptas ; deque apparatu mo* 
 numentorum , unde tota le(?tionis varictas colligitur. Codices , Vcrliones, patres, 
 ordine facili cnumcrar.tur ; iingulorumque indoles , conjunftorum aflinitas vcl dif- 
 ferentia , & inde proveniens varia vis iiotatur ; veriionum autem patrumque ubi 
 minus , ubi majus lit pondus , expcnditur. Agitur inde de rationc utendi illo 
 apparatu : datur fcala graduum probabilitatis & momenti , lingulis letlionibus faci- 
 le admovcnda; & unicm Canon , non tamen cothurnus, ver^ lertionis ab omni alia 
 dignofcendx. Atque hie canon jam fixus & quatuor verbis comprehenfus ell ; fed 
 proferre nondum maturum , quia line jufh declaratione minus fidei inveniat: com- 
 pleftitur autem omnem potertatcm canonum XLIJI Gerardi a Maftriclit ; & omnes 
 IcCtionuni vel conlilio vel cafu variantium caulas •, veraruni falfarumque criteria. 
 wbi multitudo codicum major vcritatem le(ilioni3 fequitur ( fequitur autem ut pJur'i* 
 mum , ) corum auctoritatem canon conlirmat : ubi alia interdum leclio vera ell, de 
 fcftum codicum liipplet : ubi anceps ell: decilio , caufam , cur anccps fit , aperic 
 Kotata mode damus aliqua , qux idem camn ambitu fuo comple(ititur , ad Chnjfojl- 
 
6^2 P, TV. P R D R M V S 
 
 dt Sacerd. pag. 460 & Sti. Pag. 460 funt hate : Non alienum fuerk hoc loco fon- 
 ticam coiTuprarum Icftionum caufam Lxplicare. Pleruiiique ubi laplus accidie ill 
 fcribciido , o/'mdiculum in medio eft : hoc otlendiculum fere Temper eft in ipfo cok- 
 tixtu , c]uum librarius non tain in ea , quse Icribenda erant , intentus , quam in ea, 
 quae minora , interdum etiam mnjore intervallo prscedunt aut I'ublcquuntur , in- 
 currens , horum aliquid arripit. Adolefccntiam inflituo : literas iple tero : paro- 
 raniata mulra dilpungo : jam pridem ad hanc offenlionum caul'am attendo. autim di- 
 cere , ea d'midism fartem variarum leftionum in omni Icriptorum genera , atque in 
 iplis N. T. libris (quo nomine copiollor Turn in hac re ) coutinari. Quaeres li di- 
 ligeiitius atteiidatur , dici non poteft, quantum adjumanti ad exiniendas dubitatio- 
 ncs allatura fit. De lupervacuis nfithionihus liinc natis nil dubium ell ; de noxiis 
 omijftunibus conqueruntur omnes : fad & commutatioms plerafque iiiec caufa dedit, 
 ut vox aliqua ejufve initium , medium , linis , per aliiterationem aut parechcfm 
 niutaretur in fonum verbi pr^vii vel fequentis. ex. gr. Apud Htrodianum hodie lie 
 fcribitur : »? Kt)eA«Tav jui^'iTcti T>iv ct^X*'^ y ^? A**' TTuXtv i>iaav t^^iaizv hi; TVi>a,v- 
 viSot '7rci?\iv i^oK-ciXvi. 1. 7. c. 10. leg. -na^ m ^(rav aut funile quidpiara : ttcIAiv ir- 
 replit , quia vrdAiv fequitur. Sic Bafilius StU Or. VI line dubio dixit : Tac S\ t>i; 
 
 Twv xi£o)t6v. at loco K^ijico^ obrepfit 4;t;crsw? , quod mox fequitur. Et jfiag. 511 
 hate habmtur : Fit perfsepc , ut librarii elegantiam , quam non capiunt , corrigant 
 fcilicet , alius hue , alius illuc euntes : — Talium locorum media fere lettio pro 
 genuina ; extremae , ob id ipfum , quia faciliores , pro gloffis habendae funt. — . 
 
 L. IX. In eadem fylloge , quolibet libro Novi Teft. ineunte , indi- 
 cantor codices in eum collati. 
 
 Ita omnium rerum quam expeditiffimum erit judicium : neque folum pro leftio - 
 ne variante , fed etiam pro leftione contextus computari codicum poterit numa- 
 rus , ne hsc , ubi del)ilior revera , & tamen centenos codices habere credita eft , il- 
 1am opprjmat ; ubi fana , a variante codicas item multos oftentante iufirmetur. 
 
 L. X. In fingulas variantes Icftiones allegato codices. 
 
 AUegabuntur Codd. MS. Graeci , prsecipui nominatim , ceteri fummatim : edi- 
 tioncs , ubi quaelibet in prsefenti ex MS. confticuta videbitur : veriiones antiquge: 
 Patres Graeci & Latini. Subinde etiam ad evolutionem illius canonis clavemque 
 Lege VIII memoratam leftor remittetur. 
 
 L. XI. Ex hac fylloge lecliones variantes potiores etiam fub ipfo con- 
 tcxtu inmargine reprxfentato. 
 
 Hoc cum aliorum editorum probatorum, turn Theologorum probatiffimorum , 
 M. Hafmrefferi , ^. Rechenbergii , /. G. Pritii fiet examplo , qui fuarum cditionum 
 
 margi- 
 
N. T. G R ik C I A D R N A N D I. ^j| 
 
 fnarginilnis varias addidcre leftiones , earumque raukas in nullo contextu excufas: 
 quaie i\ iniUam ipfi vcram clTc poire exIftiinalTcnt , talem dclcftum non habituii 
 tuciant. Noniiulla , qux illi praetcimifeie , poilentur : mulca , tpa: ilU pofucre , 
 prseterraittentur ; ut maigo nollcr pauciorcs fortalTc , quam pavcifllmus quifque, 
 virias piis le6lioncs objecturus lit. Et habcbit tamcn contcxtus , led magis con- 
 textus cum marginc , fcrraonein N. T. quam proximo , ut confidere fas ell , cum 
 prima maiiu hominum Dei convenientem , refiduumque locoium, do quibus adhuc 
 confiderarc operse pretium cfl: ; reliqua molelliUima fcobe varietatum iiihili aman- 
 data. quid V ne codicum (luidem hie mcntio erit : quos qui requiret , ci fylloge il- 
 ia de Imgulis refpoiidebit locis. Longe multoque plurcs lei^liones receptE quaiu 
 neglet^tx dcfendcntur vctcrcs : gemma; tamen quxdam predofiffims fciifus divini, 
 m nullo adhuc contcxtu excufac , in locum ei , (]uem racrebantur , proximum, 
 eumque confpicuum , id ell , in marginem , protrahcnrur. Bonitas ledlionis in 
 margine , ptsefcitiin fi inteipundlionem , ut fit , aliam fecum vehit, minus quidcm 
 ab iis , qui coiitcxtum margini Icmper anteferre alluevcrunt , pcrfpicitui- , prae- 
 fertini , li quicquid reconditum ell , oblcurum putant ; ledlioque contextus perfepe 
 & ex hac ipla lede , & ex indole lua , ubi interpolata efl , majori facilitate blan- 
 ditur : fed hie nil remedii tantifper ell , nil'l ut leftores adnioueantur. Id quod 
 fiet. Omnino jequuni erat , aurtoritate communi & twv Sojchytuv judicio contcx- 
 tum Grscum rccognofci , quando verlioni vernaculs tantum curs tribuitur: at hie, 
 qualis medio Relormationis fceulo per hominem privatum eonllitit , talis , ctiain 
 penes Millium , nianet. Faftum ell id tacito longi temporis eafu , non conlilio: 
 Stephaniquc xtate li vixiiTct Millius , & contcxtum talem , qualem longe abeuntia 
 ejus prolegomena formant , cdidilfet , in eandem vcnilfet , credo , poirclfionera ; 
 Steplianus 11 hodie cam, quam olini,editioncm prolerret , Millii difficultatcs expe- 
 riretur. Indc quanquam editores primi multa dubitanter , ut ipfl non diflimulant, 
 in contcxtinn , quippe duas funul Icftiones quamvis ajque probabilcs non fcrentem, 
 admiferunt ; tamen pollerior jetas adhuc fere omnis , quafi plus illis lidei quam 
 ipla iibi deberct , acquievit. Vulgatam verlionem Romano- catholic! ingenti flu- 
 dio curaverunt , ut vel ex Henrici a Bukmtof tribus in earn libris difpalcVcit : apud 
 eofdem , U nos non maturamus , exllllcnt, opinor , qui etiam in Grsco fonte pal- 
 mam banc nobis prseripiant. Viderint ergo , qui valcnt : de nobis , Ledtor , re- 
 cordare legem HI , & marginem tcnentes excufa. 
 
 L. XII. Ipfas denique marginis Ie£lioncs in clafles difpefcito. 
 
 Non ell omnium , omnia femper expendere. plerifque igitur grata fore vide- 
 tur opera , fi pcrpenfis codicum rationumque momentis , quid (juoUbet loco fta- 
 tuenduiii fit , fidclicer & falvo ipforum aliorumquc lignificetur judicio. Hoc pai^lo 
 is demum fruiJlus percipitur , cpii li abfit , omni jerumna critica fapientius fuperfe- 
 deretur. iraque omnis le(^tio contextus , cui varians in margine refpondet , iis di- 
 (linguetur fglis , qus duplicem vim compendio non inepto habeanr. Initium le- 
 dtionis dcnotabit (loco altcrifci*) litem la rotunda a, c o. j , ut limul iudiccturv/i- 
 
 Ll 11 ditiOf 
 
634 P. IV. P R D R O M V S 
 
 ditie , Commutatio , OmiJJio , Signum interpundlionis , fpiritils accentufquc varians. 
 Claufulam lecHonis denocabit ('loco lineolarum ) nunierus i. 2. 3. 4. 5 , ubi nume- 
 rus I fimul iiiiiuet , leftionem margiuis jplune digncim elTe , quie exflet in contex.- 
 tu , quamvis adhuc nufquam vel rare admiirain. Humerus 2 iniiuit , leftionem mar- 
 ^nis faltem p-obahiliorem e{![e ledlione contextus. numerus 3 innuit, utramque le- 
 dtioneni aequalieiTe momento. numerus 4 innuit ,le(^tionem marginiswmMJclTe pro- 
 babilem , led tamen in multis editionibus receptam. numerus § innuit , leftionerat 
 marginis ncn videri genuinam , fed tamen nonnullis talem clPe vil'ara. 
 
 §. III. 
 
 Capita quidem fenfuum coeleftium in omnibus exflant periochis N. T. quaruni 
 tanta Dei heneficio fanitas eil , ut in quolibet obvio exemplar! fcripto aut iniprelFo 
 anima fahitis cupida, abunde, quod quaerit , inveniat : immo, fi duo I'umas exera- 
 plaria , & omni varietate percurfa uni meliorem cujufque loci , altcri vitioliorem, 
 quae unquara exltiterit, leftionem inferas ; ex lioc (juamlibet vitioliilimo exem- 
 
 J)lari ( aniniam oppigneraverim meam ) fides , ipes , amor nalci alique poilit. Hac 
 umma qui contenti I'unt , his lane nil obturbari debet : nam 01 Aoyoi k^ to. Tra^n 
 manent. Eft autem per omnes N. T. periodos diffufum , quamvis parum animad- 
 vertitur, l^o^ quoddam delicatillimum ,& fubtiliilimum decorum, cui qu^vis (juam- 
 libet exilis immutatio tanquam fumus officit : neque unquam nil intereil inter di- 
 ftamen cctlefte & inter aberrationem humanam. lalis enim divini niicam iu minimis 
 quibufque invenias,vel etiam inlciens guiles bonus Icrutator , qua: primum tibi,de- 
 inde aliis det gratiam. Hue jam contextu quam limatiiilmo & criii quam impcH- 
 flHima opus eit : ut & in iis , quse fublella funt , caute incedas eatenus ; & iis , 
 qu£e firma , firmiter nitare. Equidem ex quo hoc negotium fiifcepi , abunde com- 
 peri , quam timide & diffidenter , etiam cum minime putares , bonx mentes fuccum 
 exprimant facrarum literarum : quibus corroborandis li juvante Domino iufervie- 
 ro, maximum brevis vits pretium tulilFe me exillimabo. Cetens anriquorum li- 
 brorum rcliquiis , line ulterioris operae criticce impcndio , mundus tantilper uti 
 polfet : Domini librum perpoliamus , utpolFumus; legamufque & comedanius, duni 
 £cet ; ut poenitentis , fidei , conilantiae iru6tuni feramus. 
 
 §. IV. 
 
 Habes , candide Leftor , leges noftras , non ad convellendum , fed ad idi- 
 ficandum & conlblidandum comparatas. Res ardua, fateor , & religionis horro- 
 rifque plena : neque tamen temerario aufu me hue irrupilfe velim putes, Dicam 
 aliquid de me , non mea , fed divinas glorise & piorum caufa , vel cum exiilima- 
 tionis mcx periculo. Plus viginti abhinc annis , antequam Millius exilfet , fub ini- 
 tium vitiE academicas , cum in exemplar Oxonienfe in Germania recufum inodif- 
 fein , varietate le6Honis mifere raaceratus ; fed eo curatius Scripruram jam turn 
 
 pro 
 
 i 
 
N. T. G R iE C I A D R N A N" D I. 63S 
 
 pro tenu'cula facultate fcrutari coaftus , deinde per gratiam illam cofda firmantem 
 rcfe(5>iis fum. SubliHia , quibus carcre , qua:que nancifci nunc non poirem , obve- 
 nire mihi ctiam turn , cum de hoc ncgotio no cogitareni quidem , divina fecit Pro- 
 videntia , curfuniquc mcum ita gubernavit , ut fplendidioia , ainosniora & utiliora 
 10 fpccicm , his poftponerem lludiis , quse me infcientem hue prsepararent. Ipfura 
 denique munus monadicum , quo exigence jam XII annum N. T. Grsecum inter- 
 pretor,huc nic pcdctentim perduxit : & ad pernofcendum manus humanx lubvicum, 
 earn facultatem ruppcditavit,quam non facile in vcniuntillufties critici. Cumqueope- 
 ri me accinxilfem , infignem bouoi'um lioininuni confeiifionem perfpexi in me & 
 cohoitando & adjuvando. Quae divini ductus vefligia animara vol dccuplo infir- 
 nijorcm excitaie polTint. Abhonco equidcm piaematuros ambitiofofque liicpitus, 
 & valde mihi placeiit , qui omnia prius cxcoquunt, quam apponunt : fed etiamfl 
 ante confertum iaborcm ad quieccra Domini transfeiar, ( quanquam bona jam pars af- 
 fetla eft , 6c facile a fuccellijre aliquo pcrfici polfet;) erunt fortalfe alii, quibus 
 ha;c promulgatio utilitatis nonnihil ^ fic cnim inftiuxi ) praebeat : & hsc ipfa eo no- 
 mine niaxime neccllaria eft vifa, ut , qusecunque abs te ad opus, quod fub raanu 
 eft , proficifci polFcuc , invitarem atque impetiarem. 
 
 § V. 
 
 Rogo igitur , & per commune facrarum litcrarum ftudium , quo omnes & 
 Chrilliani & literati continentur , omnes oro , qui ad fefe banc rem ullo pertine- 
 re modo cenfent , ut eadem voluntate , ac fi ipfos fingulatim conveniirem & ap- 
 pellalfem ; ut eadem fide , ac libi , ft idem rogarent , fieri cuperent , hue confe- 
 lant , quicquid potuerint. Non onmcs eapiuut daplile hoc oilicii genus , ut homi- 
 iii lenioio & iguoto , Dei & proximi caula , qux tamen caufa totum orbcm, maxi- 
 mc Tub Novo Teftamento , &. eo arc^Hus , quo longius progrediuntur fecula , eom- 
 pleftitur , gratifieentur , tametfi opera c<jnjim(^Hs viribus exftnifta quivis fpec^h- 
 tor etiam fui deinde juris elTe vclit. Sed tamen aliqui reueriii folent , qui fubli- 
 dia , ut ufu venit , arquo animo & accipiant & dent. Is fi tu es , Lertor, abs tua 
 humanitatc , quinque funt , qus nominatim peto. 
 
 § VI. 
 
 I. Vt rem cognofcas penitus. 
 
 Facile fit , ut ex Idea operis nondum apparentis , quo ea eft apertior , eonlus 
 dubitationum nafcatur. has prsfentibus eximi polfunt , abfeiitibus non pollunt £0 
 acrior igitur ledio elfc debet, ne quid injuria: tiat , ne quid benefieii claudatur 
 praelertim tali in re. ' 
 
 II. Vt hums moliminis finceram notitiam ad alios, qui adjuvare oof 
 lunt , pro tua facultate profcras , & , ut ad)uvent, perfuadeas. 
 
 Non quiro famam. Li oculis meis parvus eft mundus hie, incendio proximus • 
 magnus Dominus, qui ad/eauc. Si diabolo celebriorem me facerem, nihilo fol 
 
 ^^ ^^ ^ rem 
 
636 p. IV. P R D ,R M V S 
 
 rem beatior : fi apud omnes ci-eaturas deleta fit mei raemoria , modo agmtus fun 
 Domino, acquiefcam. Si poUem , liaec agens , delitcl'cere , eo certior apud il- 
 ium elTet pleuitudo mercedis mex : nunc aliter id agi non potefl. tu, fautor, opi- 
 tujare , ut dixi , & confilia vel lubfidia contice , ut dicam. 
 
 III. Vt squitatem » fi adverfarium videris , retineas. 
 
 Antifcripturarium me , quum fumm£e Scripturarum integritad ferviam ; nova- 
 torcm , quum antiquiliima qusque verilfima elfe contendam ; curiofura denique, 
 quum etiani minima in iacris curanda elFe contendam , iivocitare poterunt, qui rei 
 propolkae cognitionera zelo ac llilo ancevertunt. Equidem jam in animum induxi 
 meura , infamiam pati , modo leftio N. T. in fuis quafi venis primis recognolcatur, 
 fruftuique vel ad praelentem aetatem vel ad pofleritatem , cujus ratio in utramque 
 partem longe erit alia , redundet. Sed cavendum eft , quicquid caveri poteft. Si 
 erunt fermoncs conrrarii, non audiam , felix equidem rerum mearum caufa : fed 
 tamen idem rcfpondere non potero. fi forte etiam pagellae ac libelli : baud fcio an 
 ad me perventuri fint : turn li pervenerint, refpondere non erit integrum , ne res, 
 dum defenditur , omittatur. porro non femper typographi poteftas eft, non femper, 
 quo querela , eodem apologia perfertur. Quicquid erit , bunc prodromum refpicias 
 rogo. multum expendi , quae pofui : cum amicis piis , cautis , doctis confideravi : 
 qu;e raoveri contra poffent , occupavi : non vereor , ne falfus , quod ad fummam 
 rei attinet , coarguar. Aliquando tamen prseterlabitur talia & perrumpit actor : 
 mihi hoc jam contigit, ut fine caufi, iis in locis , ubi ipi'a verba errorcni provi- 
 iijm przciderant , tamen reprehenderer. Hic fcriptori patientla opus eft , leftori 
 prudentia. lufta aut filtem benigaa monita fufcipiam lubentiifime : quicquid inirai- 
 ce oppugnabitur , id an hic jam defenfum fit , velira requiras. 
 
 IV. Vc fubfidia critica imperdare. 
 
 Multahujus generis habent multi. Fuere v. gr. penes BcEclerum membransc 
 Grazes antiquilfimse , quarum ipfe non tam le^liones , ut app.iret , quam laudes in 
 fua N. T. editione exhibuit. (juorfani ill;e pervenerint , ne Argentinx quidein lio- 
 dieconftat; nee tamen eas interiife credibile eft. Seiielimos codices duos excer- 
 ptos dedere Kulterus & Woltius : reftat tertlus , quo Evangelium iohannis conti- 
 netui- , adhuc non excufus , qnem etiam Celeb. Iiblonf lei in Praef. Bibl. Hebr. lau- 
 dat. Taceo alios , quoru.n notitiam & fermones peritorum hominum & liters at- 
 tulerunt. Vtrfiumm Gothicam MS. in totum N. T. ( adhuc eaim non nift Evangeli- 
 lta£, neque hi integri, Gotiiice funt editi ; in bibliotheca Hermanni Comiiis Newena- 
 rii ex;titiire , Maraixii fide conhrmaut erudki. Commemorantur etiam paffim cri- 
 tica virorum doftorum excerpta : multaque H. Stephani , H. Ernftii , Guil. Cod- 
 dad lauJaiit Th. Beza in Dedic. edit. fa:e A. 1564 , & G. a Maftricht Proleg. p. 22 
 & 29. PMrum monumenta nunc demum eruta , aut monumeiitorum antea cogni- 
 torum exemplaria recondita certatini produeujitur : unde Mv^^wc emolumcntum in 
 
 hoc 
 
N. T. G R ;E C 1 A D R N A N D T. 63? 
 
 hoc gcnere capi poteft. Si quis igitur aut hoiiim quidpiam , aut aliud quidvis ha- 
 
 bec , quod ad apparatum prKicntcm , Millii niaxiinc , ex Codd. Gr. ex vcifioiu- 
 
 bus amiijuis , ex patribus fupplciiduin coirigenduinquc uUo modo pertineat : nequse- 
 
 fo id tain magnum aut tain parvum putet , ut ilbi foli habeat. Praecipue Graeci 
 
 AfSS. qui novum tcftamentuni , cjufve partes , particulas aut periochas denique 
 
 complc(^hintur , aut Excerf ta e\h\sf\rma., quaeruntur: roganturque , utindagent, 
 
 ii qui poffuut; ul impctrent, ii qui valent;ut niittant,ii qui habcnt ,Iine uWiaetatit 
 
 indolifvi cxccptionc. Excerpta deduci poterunt ad editioncm aliquam obviam, &in 
 
 iocis infigiiioribus convenientia etiani nianufcriptoiumeditionifque notan;codicumau- 
 
 tcm Ktas , materia , litcratuia , indicari , & , fl uno loco plurcs iint , dillindlc al- 
 
 legari. Longe veio cxfpeftatiorcs fucrint ipll codices. Scio , non ubique inoris 
 
 eile , cimclia ejulmodi, publica pia:fertim , in viam dari : veruntamen & domi aqua 
 
 ignivc corripi ilia polFnnt , & illxfa pcregrinari alicjuantifpcr , oculo Domini , cui 
 
 levviunt, invigilante. quod igitur regis mortalis commcndationc faciendum cIlc \n- 
 
 deretur , id divini honoris caufa pii homines faccre qui dubitent ? Sunt taniLMi ali- 
 
 quando impedimenta Icgitinia : & tum alia fupcreft ratio latis expcdita. lallilumus 
 
 incuntc legis fexts expofitione , loca N. T. non inulta elle , dc quibus adhuc diLe- 
 
 ptandi caulk lint, qua; ergo inter recenfendum prascipua in hoc gcnere elle videii- 
 
 tur , eorum paulatim ciUalogwn facio : hujus catalogi apogr.iplia, cum maturuin erit, 
 
 bibliopola: Stutgardiano nundinas petenti committam. id quod anno proximo , vo- 
 
 lente Deo , cont'orc arbitror. Tale apograplium tum pol'cat velim , (juilquis va- 
 
 rias ci Icdiones voluerit appingere , & tuta fide , nomcn fuuin protellus , delude ' 
 
 remittat. 
 
 V. Vt fubfidia exegetica & monita impcrtiare. 
 
 Frequentes inveniuntur annotationes explicationefque , quas Theologi & Plii- 
 lologi cxcrcitati in lua adverfaria, vel in margines exemplarium fibi tritorum con- 
 jedas reliquei-unt. ex. gr. Chmnitii Notas ad N. T. Grscum Jaudat apud Raphcliuin 
 PolycarpusLyfcrus: /•/aiimriubfervationes in cvangelia doniinicalia,cultioris dodtn- 
 na: copia refertilllmas , E. S. C3^prianus in Catal. Codd. mf. biblioth. Gothan.p. 62. 
 Talia Ii habes , Ledor , vel fi tutc ad recenfionem , interpuni^tionem intcrpreta- 
 tioncmque N. T. totius autaliquurum locorum,rmgularia quxdam oblervalH , quo- 
 rum in communes ulus proferendorum praelentior nulla fit occalio : prsaerea li de 
 legibus Xll lupra propolkis & cxplanatis , & dc delincata in lis utri'.vis incepti 
 parte lalubrc quidpum moncndum occurret: confignata omnia, idque ijuam nervolif- 
 limc, ne obrmr, mittas rogo, obiter adjedo rariorum editionum i\. T. aliorum- 
 vc librorum minus obviorum , (juos habeas, indicio duntaxat , ut, fi ueque iu prum- 
 tu mihi lint, neque breviore via comparari queant, te iplum deinceps pace tua 
 conipcUcm , & quo tempore quaui celerrime uti poliira , fignificein. 
 
 § VII. 
 
 Quicquid fchcdulnrum, literarum , fafciculorum , mandatorum dare libitum 
 fticnc, nui.d.nai-un, aut quovis tempore vel ali.s hoaeltis homiaibus^ vel slutgai^ 
 
 Llll 3 'dia- 
 
638 P. IV. NOTITIA NOVI TESTAMENTI GRiECI 
 
 dianis , quae merropolis nos vicinos ac paene fuburbanos habet , bibliopolis , I. B. 
 Mizkro & C. Erhardo , redte committetur : iidemque fatifdabunt , omnia , que 
 remittenda erunt , juflo tempore , fine detrimento ac fumtu remiirum iri. Codices 
 religiofe allegabimus : Notas fuis locis quam commodiilime inferemus : Monitis, 
 Quoad licet , obtemperabimus. Fautoribufque , quorum prsecipua erga totum in- 
 uirutum merita exlhterint , gratiilimum deditiiFimumque animura cum ceteris re- 
 bus , quibus poteriinus , turn novo exemplari ocyus miiro demonftrabimus. 
 
 §VIiI. 
 
 Confido fore , ut uni certe alterique ex fili'S heredibufque Teftamenti probe- 
 tur lijec caufa. qui fl fanftificatioaem nominis , fl advencum regni , li luccelfum vo- 
 luntatis Dei optant ; fl fentiunt , hue conducere lludium Scripture facra? quam flo- 
 rentillimum ; li agnofcunt , hoc pailo quiddam ei ftudio conducibile navatum iri: 
 precum ardore hoc inceptum prolequentur. Ego vicilfim oro Dominum , ut tuum, 
 Le6lor,omniuraqueanimos verbi fui gudu ac frutlu impleat, vobifjue, qui fanftam 
 hanc fufceperitis caufam , prsemia quam lautilTuna ex MaLth. X. 42 & 11 loh. v. 8 
 xltimanda perfolvat. 
 
 APP. CRIT. R IV. 
 
 N T 1 T I A 
 
 NOVI TESTAMENTI GR^CI 
 
 RECTE CAVTEQVE ADORNATI 
 
 Q^V O D 
 
 PERBREVl PVBLICANDVM 
 
 IVSTIS CONDITIONIBVS RECIPIVNT 
 
 10. GEORGIVS & CHRISTIANVS GODOFREDVS COTTiE, Bibliopole. 
 
 ( Edita Tubings A. MDCCXXXI menfe Februario.) 
 
 TJ ecenfio Novi Teflamenti Grseci , cujus Prodromus anno MDCCXXV Chrt^fo- 
 JA. ftomum di Saurdotio , Graece Latineque editum Stutgardi^ , comitatus fuir, le- 
 gitimam nunc maturitatem , ope divina, efl alfecuta : gravilhmifque Ilhiftris Con- 
 liflorii Wirtembergici & Veneranda; Facultatis Theologicae Tubingenlis Cen/uris 
 luperiore anno approbata & munita , quam proxime excudetur j lioc titulo : 
 
 H KAINH 
 
RECTE CAVTEaVE ADORN ATI. <)39 
 
 H KAINH AIA0HKH 
 
 Novum Ttftamtntum ^ grata ^ita adornntum^ utTQ\tM% ^ frobatarum eilkinnum 
 mtJullam ; Margo , variarum ItUkmum , in funs clajj'es diftributarum , locoruthqut fo- 
 ralltlorum deliTlum ; Apparatus fubjunEius , crifeos facrat , Millianae fraejirtimf 
 tomftndium , limam , fufflemtntutn ^ fruEiutn exhiteat , infirviente lo. Alberto Ben- 
 gclio. 
 
 Leges hujus rccenfionis piiikm , ut fe turn habcbant , promulgata; cxftant '■, fed 
 intcrea m operc faciemlo noniiullE commoditates accclTei'unt ultcriores : prsfenteni 
 igitur ejus rationcm modefte placideque cxplicare , non alicnum fuerit. 
 
 I. Auftovitas (juidem publica prohibct nulla , quo minus editiones communes 
 ex manufcriptis codicibus eracndentur : fed nihilo magis id jam fieii res ipfa poftu- 
 lat. Longiorque ufus & quail prsfcriptio Icdtionem aliqu.im multitudini infigere , 
 fed non ex fequiore genuinam flicere potcll , uti Prodromus illc pridem agnovit; 
 lingulae autem editiones, Comylutenfium ^ Erafmi , Bizae^ ex quibiis reliquas dofti 
 juxta typograplii atque indoi^fi propagarunt , manifcftos liabcnt na^vos , uti novil- 
 fime demonftravit lagacillimus I. I. IVetflmius : veruntamen exdem tarn diverfls e 
 codicibus dedudte funt , ut fano conjundtejudicio eum conficiant if.vtaw (hoceniin 
 verbo uti liceat ) cui vix aliquot emendationes incontroverfas limul & momento- 
 fas acerrimus quifqwe criticus poftliminio habeat reflituere. Itaque prElens re- 
 cenflo textum ex probatis illis editionibus eck£iica ratione conflatum habebit , ne 
 fijUabam nuidcm ex folis manufcriptis nunc primum admittens : emendationes vero 
 ex manufcriptis erutas , que non nuiltje funt , fed interdum egregie fcintillant , in 
 marpnt aliis rebus non impedito dabit , quo magis in omnium ©culos incurrant, 
 & fuam germanitatem explorandam , falubritateni fuani gulbndam oiFerant. Sic 
 Veritas & verecundia, lalutari his tcmporibus exemplu , copulantur ; donee, lu- 
 ce apud poileros crefccnte , textus reliduas marginis micas abforbeat. 
 
 II. Corpori librorum N. T. fubjungitur ^yfaratus criticus ^ in quo ea poti/Ti- 
 mum conliderantur , quae ad deddendas varietates univerfas lingulafcjue conducunt. 
 
 I. Enumerantur woHMmmf/i , unde lectt. van colliguntur : iundamenta dcci- 
 fionum ex caufis abcrradonum & ex codicum familiis , climatibus , statibus mon- 
 ftramur ; antiqiiitntis & novitatis , hvniUMis & vitii , muhitudinis & paucitatis inco- 
 dicibus , ufus dcclaratur & abufus redarguitur : Akxanirini codicis minor in Novo 
 Tclh quam in LXX interpretibus linceritas afleritur, & propria ejus cum f^ulrrato 
 ncc fufliciens ad decilionem congrueiuia notatur ; ejufdemque codicis & codicum 
 grarcolatinorum , prsefcrtim Cantahrigienjis non tarn codicis quam florilegii pondns, 
 interdum ingens, mterdum pcrcxiguum oftenditur : potiorum ver/ionum , potiorum 
 jpatrum \'alor , modo minor , modo major , dcfignatur : Sijriacae verlionis ortus 
 poltChryl()Ilomum,ejufque obitum , oblervatur : ^(^itiowMwj principium dotes labes. 
 que cxplicautur. 
 
 2. lis 
 
 / 
 
640 P. IV. NOTITIA NOVI TESTAMENTI GRiEQI 
 
 2. lis, qui Canonem unicum , in Prodromo propofltum , ex quo decidi pofTent 
 omnia, comiter in dubiura vocarunt , ica obtemperatur , utomnes , qui tale com- 
 pendium nou deliderant , aliis id polfint relinquere. 
 
 3. Ex his principiis multo maxima pars varietatum ultro evanefcit : quare po- 
 tiores duntaxat per libros & capita fingulatim indicantur. lueunte quolibet fere li- 
 bro , codices in eum cellati , per duas Chrjfis ( ut mox de Ep. ad Hebr. dicetur) 
 enumerantur : claffemque I conftituunt ii codices , quos librum totum line hiatu 
 exhibere, & ah idoueis hominibus coUatos effe conflat; clafiem II, codices muti- 
 li , aut quos accui-ate coUatos efFe minus conftat. In claile I quovis loco fic fas 
 eft argumentari : Non citantur hi codices pro variante hUiow ; ergo fianta textu : fed 
 in clalfe II vix quicquam in utramque partem paufa valet codicum. Quod difcrimeu 
 qui tenuerint, ii demum iiquido judicio vel repudiare quamlibet varietatem , vel 
 defeudere poterunt. 
 
 4. Infertur hinc , quid de celeberrima crili Gerardi a Maflricht ex vero fta- 
 tuendum lit. Editio Oxonien/is , quam pro fundo habuit , mulcas leftiones notabi- 
 les prsetermiferat ; codicumque numeruni vix fufficientem , excerpta ex codicibus 
 minime accurata dederat : ipfa vero ilia crifis ingenti laxitate laborat , auftorque 
 ejus textum Bexae , quern in Prolegomenis refte reprehendit, tanicn infcius per Ca- 
 nones fuos defendendum cfl: nathis. cumque plerique codices Evangelillas folos, 
 multi Adta & Epiftolas,perpauci Apocalyplin habeant ; multique n]utili,multi fegnius 
 coUati fuerint : tamen idem pauculos codices pro marginis fui leftione citatos de 
 tota femper codicum N. T. fumma fubtraxit. unde faftum eft , ut multa etiam cer- 
 to mendofa , a fuo fibi textu oblata , cmttnis , ut loqui folet , codicibus nixa cen- 
 feret. Sic enim defendit Andnat Caefariinfis Exegelin ab Erafmo pro interjedto lo- 
 hannis textu an'eptam ; Ap. XXI. 24. fynonymon , quod librarius ex parallelifmo 
 verbali fumflt ; Ap. XIV. 5. erratum typotheticura manifeftum , Ap. III. 12. Eraf- 
 nii couje61uram , ex Hilario diacono male intellefto , Kom. XII. 11. & ex ineenio; 
 1 Petr. III. 20. Btzae notam ex Stepkani margine non redle percepto , Adi. XXV". 
 20. denique meram Bezae fufpicionem , loh. XVIII. 20 &c. Vicilfim ledtio in 
 margine ejus , quotiefcunque genuina vel etiam a priftinis editoribus recepta fue- 
 rat , raro aut nunquani jus fuum obtinere potuit. Qua; cum ita lint , ne ubi 
 refte quidem Bezae fe textus habet , idonea eum ratione nofcitur defendille. Hscc 
 line imminutione laudis , quam fidelitas eft comraerita fummi viri , at ex urgen- 
 tiffima neceffitate allerend^ veritatis, niultis apud multos pr^judiciis obrutx, dicmi- 
 tur , eo raodo atque animo , quo praefens editor ab omnibus , quotiefcunque mere- 
 tur , reprehendi optat. 
 
 5. Proeter gazas MilHi , & prater codices XII , quibus eas Kufterus locu- 
 pktavit , duobus codicibus , quos /. C. J^^olfius , & uni , quera A. G. Gek- 
 lius poftmodum contulere , fuus nunc datur locus. Ravianus , quem 
 ad Matthsum Saubertus citare folet , exauftoratur , ejufque rei caulTe pan- 
 duntur. VicifTim complures alii codices manufcripti Grsci , recens cellati , & in 
 his aliqui valde iniignes , accedunt , Jugujlani fejptem , Bvjzmtimis Pofonio milFus, 
 
 - hirjaugietifis , Fj^enbachiani duo , reliqua. Quibus ([uidem in codicibus ( Ii ab apo- 
 
 ftropho, 
 
RECT£ C^A\^'t£(JlVE ADORN'ATI. ' 641 
 
 r.ropho, augmcnto , articulis, verborum ordinc, quas Mi/iw^ quoque miniitias re- 'I 
 
 I'.utavit, dilccireris) psnc uil rcpcrtum clt, ciii dccidcndo Millii tanago iion aeque ^ 
 
 iuftccillet. Hocipfuni autem , pisclaro uperic pretio , Millii fidcm coniprobat , le- 
 ^toriquc ciifcos fobri^ rcgulain adliibcnti pcrfuadet, a bonis rationibus exfpc6«:ari 
 oportere rcfiduam varictatuin tantifpcr qnali fcijuclho poficarum decilionem , noa 
 a pluribus cod. ; nil'i earn auguflioris vetullaiis luppetise ck pcnctralibus adhuc te- 
 stis & claulis exons , tandem appoiteiit : interca non in fuigulos nuncios litera- 
 vios ab alia grcgarioiuni codicum luperaliam invciitione fufpenruni fc nianere , quan^ 
 quam coruni fuiiiagia prilhnis iiullo non tempore , lupci'pondii loco , adjici poilint. 
 
 6. Nomiuativus ille , ccelu terraque firmior , Q-.oi; , loh. I. 1 , & alia loca, « 
 foucicis conjcctmis L. M. Artcmonii , id efl , Samwlis Crellii , ex profelFo dcfcndun- 
 tur. Dittum de ltil>us in carlo tejhntibus i ioh. V vindicatur, <& nati\'o loco luo 
 inter verl. B & y , magna cxceptione expundtoribus ejus prscifa , rellituitur. Pri- 
 msvus tenor /Ifocalyfjhs lefu ChriJH , ex optimis documentis , limulcjue ex editio- 
 nc Cfmi'luUtifi , quam ante Rcforniationem niedituUiuni Hiffaniae tulit , & eX f^ul. 
 giita correftiorc , contra unum Grscura codicem Caj)nioneum , quo nixus eft Eraf- 
 miis , flatuniinatur. 
 
 7. Graviores varietates copiofius , leviores brevius expcdiuntur. quanqunni 
 euim nc(]ue ulla tarn gravis eft , ut indc rcligionis iunima uendeat , noque tarn Icvis 
 ulla , ut dcxtcritas apollolica non lit prsefercnda liiiilleritati librariorum : tamen gra- 
 ins cll'e niomenti , eofque permultos , omncs verliculi loquuntur, ut in fpccimine, 
 quod mox danius , graviores funt varietates llcbr. IX. v. f & 14, quam v. 13 & 28. 
 iiaquc gradui monienti reipondet Iblicitudo crifeos liujus , ut magna niagis curet, 
 led lamen cum candore & Hue ftudio partium ; utparva minus operofe proponat, 
 led tamcn fine negligcntia. Et^dcm nicntc pnecipui codices nominatim, idque or- 
 diue alpliahetico ; ceteri , quali per faturam , adjiciuntur leftionibus plerifque. 
 
 a. Ratio hujufce Icrutinii ad fiios ufus refcrendi , ab omni offmfiom liberandi, 
 & dcinccps ftrficiendi , in Eyilogo quodam declaratur. 
 
 Hi. Ex hoc Apparatu lelcctiorcs duntaxat rurfum varietates, cditionum &raa- 
 iniforiptorum , Tub textu in war^me reprjelbntantur , ruigulifque gradus fuus, I'alvo 
 lc(!'ton5 judicio , allignatur : at que a denotat , marginis ledtionem q\\q ginuinnm : 
 /S, 7, S iniermiiivs probabilitatis gradus dilcriminaiit : t innuit varictateni Jnjuio- 
 rtmy led tamen ejulinodi , qua; nonnuUis aut placuerit ant placere poliit. 
 
 IV. Loca faralkla notantur non multa, led ca , que potillimum evolvi folcnt, 
 ad Allegata V.'I .in Novo , & r.dE\angclillarum harmonica loca inter fe coiifcrcnda. 
 
 V. Ttxtus ipic quam maKimc mtrus ac couiinuus , & fcdulitatis humans: Icita- 
 uientisquam minimeinterpellatusrclinquitur, qyalem apoftulos , qua crant limpli- 
 citate , cum iplosdedillc, & a poltcris fervari voluilFe exiftinies. tantummodo cir- 
 ullum tKiifurtthtcum tiabet , ubi valdc luaabilis eft varietas Icftionis; & lineolam, i]ual\ 
 f c/iT; , ad dclignandos verliculorum lines intcroum ambiguos. Argumenta live I'um- 
 maria capiium , ^Vf^r/j , de qua iiilia , libi veudicat. 
 
 yi. Uuis rtcmjivnis iplius tenor fit ; tum qux fagimrum forma , quae marginis 
 amplitude , qua; veijuum digeftio,qu2e denique corraturae vigilantia ; hoc ipliim fo- 
 lium , ft veneris , documcuio cnt. 
 
 Mm mm riPO-2^ 
 
 / 
 
 ■Bite 
 
649: 
 
 P. rV. NOTITIA NOVI TESTAMENTI GIUEa, 
 
 nPOS EBPAIOT2 
 
 X-J (/.(frcL hctr^ua^ , ro Tt a'yiov 
 
 »' TT^UTyi , iv ri li n /WX^'ct K^ » T^at- 
 
 2 T<? ytytTctf ayia. fJHTo. ^\ to ^suts- 
 
 fOf XaTa7TeTa3"Wa (7X>1VM W A470/^JI'>1 
 
 4 a7/a at'7;&)i' , X^^'^^^ iXo^<^oL Bvfxta- 
 T«e/ov , kA tyiv KificoTor rnQ ha^yiK-M 
 
 •Ttl^tKiKaXvfXIxfiVm ^TTCtVTO^iV X^'J^'"^ » 
 
 iv V <fciiuvo<; X5U(7« 'ixovaa to ixdvva, 
 Kail Y\ pcL^hc, da^cov m ^Kd^ma^rct , ;t««^ 
 
 5 aj{ TrXditic, rtig iia^mxi' v-ni^mu) Je 
 avT«c X^^o^fi'M' <J''^?>i?i jcaTaa-Ktci^ov- 
 Tct TO »Aa5-Ke^ov' ^sg) tov ei;» «5"/ vvv 
 
 6 Aj7eiy xaTa ^iJ^oc. Tovrav SI ovra 
 
 JCCLTifTKiVCLT/XiVUV , «? iwW TMV TTgW- 
 
 THf crx.>iv>iv af/aTTctrTO? eijiaaiv ol h^^(; 
 •7 Tac AaT^eiatc I77<t?Aoi;vt«i;' fi? (Ji th^ 
 ^evTe^ay cltto.^ tov Iviclvtov ixmoc, o 
 a^:J:/{P8t;? , « /C«C'C ai/xcLToi; , o •ygoo"- 
 (p?^« w^Tj^ ictuTit kA rSv t£ Aas dyvoti- 
 
 8 lAO-IOif TOVrO ShASvTOQ t'h TTViUf^Ct- 
 
 TOQ t£ o?7iot; , WMTTO) •^'s^an'Sfox&a^ 
 
 TJir Toiir dyici)v oSov > «Ti tJi? Tiqaryi^ 
 
 e 0-jcnv^c iXov<7Yic, <rdaiv' 'J\ tk Tra^a- 
 
 fiohii eic, TOP xa/^ov tov erifuxoTaj jtaQ' 
 
 oV Ja^a T4 fo^ QvaicLj '7rqo(7(pi^ovTaj_, 
 
 fxri SwduivcLf Kara cvvei^no'iv TiXc-to)- 
 
 la (Trt^ TOV AaT^et/OPTflt , jUovof «77"i /Sga- 
 
 II Xg/?-o? (Js 7ra5a7Sv6//fvo; , d^X'i- 
 ^ivq Tuv fxO^QiTcat dycLQwv , hd T«e 
 
 IX. r tt^^tm) TT^uryi ax-nvri fc' 
 
 9 6v ) MV <? 
 
 ^o'^o;«'t« , Tur'i^iv , ou touth? t»)C 
 XTiViw? , »'(?{ St aif^aroi; T^dyuv ng] 12 
 (X9%m , ^/a (Je tov /Jliot/ diixcLTQC, 
 iiVJJA^ev i^dwa^ ik Ta a7ja , a/&- 
 v/av AvTg&)0"/7 iuoduivoc. ilydcToaJ- 13 
 ((/fit Tawg&'v <5y T^a'-^wv t«^ aTTCidlc, Sa- 
 f*d.Kiwq pavr'ti!^ ou<rci rcO^ xizoivcofxi- 
 vovq dyid^ii tt^oi; tmv th? cra^x.6(; xa- 
 Sa^OTHTcL' TTOfTop fxaT^o'i TO a;«a Tot> 1 4 
 X^'TovjOg Sid TTref /WaTo; o aitoviov iav- 
 TOf TT^oariviyziv d,uco/Aov ra Qi& , xa- 
 6af/4rTm' (rvv6;J«3"/v «'|Wa)i' aVo vjxpwv 
 «g7a)r ik TO Aar^sve/f flsdJ ^wt/ ; Ka/ 15 
 J<2 toi7to StaQmy^Q xccithq jUicriTtji; ii^iv^ 
 OTTUQ (javaTov yivo/u.ivov ii^ d-TToAvrQCi)- 
 aiv rwv Itt) rri Tr^corri SiaOmyi 7ra^a~ 
 /SaaicDV J T>iv iTra'yyiAiav XdlBaxiiv ol 
 Kix.Xytf/,iVQi T>)? aicoviov }c?^yi^ovouict^.. 
 oTTov yd^ S^rt^mjA , SdvaTov dvdyxn 16 
 <Pi^i&cLi TOV SiaSi/Mvov. SiaQriKii yd^ 17 
 
 iTTt ViX^oTt; /SijScticl,' iTTii lAYITTOTl tX^il 
 
 OTi ^n SiaBii^'tVoq; oBiv QvS" Y\ TT^cc- 18 
 T« X^(lk aifjLoLTOi 'iyxixcLivigat. AaA>;- 1 9 
 Biitjyii yd^ Trda-AC, {vtoAm? xarar vo'f^ov ., 
 vTrl fMtsvcy'iuii; ttuvti ra Audi , AajScov 
 ro aiixa tuv fjioXav xa^ T^dyav , /ui- 
 rd vSaroc, xetj iq}ov xoxxivov X(tj vrr- 
 awTTOv^ aura rt to 0iSAioVy xccj •n-dv- 
 Ta TOV Aaov ippdvTiaz Xiycov , Touto 20 
 TO aijLia TMC StaBwfic, , Ji? IvETsiAaro 
 TTfo? CixSiti 6 BioC xcLj Trv axYivtiv SI 21 
 xa] -TTavTo. rd <Txivy\ tm? XeiTov^yictQ 
 tS aijuari ojuoiox; fppdvriTf. xaJj %i- 2a 
 Sov h ui/^aTi Trdvra xxSaeil^iTcn x.it~ 
 Ta TOV vouov , xa^ X'^Qk »tA.. 
 
 14 aicovifi ) dyin 7 
 ^ n'jMWv) vjucev S 
 
 IX. 2 fcqq. Ex. 40, 3 fcqq, 
 20 Ex. 24, 8-- 
 
 VIL 
 
RECTE CAVTEaVE ADORNATI. 64J 
 
 VII. E\ Apparatu critico hue pertinct nunc 
 
 1. Enumcrado codicum. Habent ciiini Epiftolam ad Hebrxos 
 
 EDITION ES , Cuniplutenris , Erafnii , ceterae. 
 
 MSS. CLASS. 1. Alexaiidrinus , Augiilhnus 6 , Barocciamis , Cantabri- 
 gienfis 2. 3 (delinens in cau. XI. 27. ) CoveliAUus2. 3. 4. Huiitiagto- 
 nianus i. Laudinus 2. Lincolnienfis, Magdaleuiauus , Novi collegii 2, 
 Petavianus i , Roci z , Vffenbachiainis 2. 
 
 CLASS. 11. Barbcriniani odb , Bafileenfis 2 , Claroraontanus , Colber- 
 tiuiis 7, Gcnevenlis , S. GcrmanenQs (qui nil a Clar. diveifuin va- 
 let, ) Leicclhcnlis , Petavianus 2. 3. Seidclianus , Siuaiticus , Ste- 
 plianicus S. u <f. 6. /. /at. ly. Vicnnciifls. 
 
 VERSION. iEtliiopica , Arabica , Coptiea , Latina , Syriaca, 
 
 PATRES , Cliryfodomus , Euthalius , Oeeumenius, Theopliylaitus &c. 
 
 2. Explicatio fignonim. namque in Notis eriticis verba ttxtus uno unco elau- 
 
 Quntuv : marginis verba, duobus uncis includuutuv :qu3B non nifi in notis 
 ponuntui" , unco carenr. porro — obelus, omijjiutum notat : commutatio , 
 per I'c patct ; additio paritcr. ^ fignificat todan verfu. Pauca hsec 4 ue- 
 cellaria ligna qui tenet , is in toto opere expedite verlari poterit. 
 
 3. Notse criticE ad periocliam fupra exfcriptam. 
 
 H E B R. IX. 
 
 Vcrf. I "j'j) -• P'ff. 2. (ineuntc pericopa, ) &aL, 5t;f. ^ -- a-Knvy) Er. Beza, 
 Jkx. Barb. 2. Cant. 2. Colb. 7. Cov. j. 4. Gen. Hunt. I. Magd. N. 2. Pet. i. j. 
 Cant. 3. & Sin. manu prima , Chryjljl. Photius apud Oecumeu. Euthal. Lett. & 
 Graecolatini , Syr. unde <J';a^>ixM fupplcnt Barb. r. j¥th. Arab. &, ttjbmmtum 
 tnf. Lat. Colon. & verlio Angl.vcK. imivYi Lcic. c\ c. Vlll. 7. (t/,>iv*i) Comf. 
 Stifhanor.tdd.Aug.6. rff. 2. pleriquc eodd. apud Bizam &. alios , Arabs. Ex 
 V. 2. 6. 8. __Legit & non legit Stafuknfis. «Q J<»»(«^arir) Comina addit Ca- 
 mero , & alii. 
 
 i jcxtiTKiva^ti) Colon addunt edd. recent. % ayii) Comf. B(za, Aiig.S. Cov.». 
 Rot. Gvxca. Scholia omnu. {ayirj.) Er. &.c. Atqui ucutra Ivarum tnbernaculi 
 partium recM-fum tabernaculum dicitur. Proparoxytonon ell , nil oflicicute fe- 
 iniuino 'r^nc,- nam lie quoquc niox , n Xiyofxifn ayia, ay'im: Adde Gnom. 
 
 3 ayia ) 07 Ja Er. 
 
 (J fv«?-H»oT*) KT<if<r>iKi addunt Stap. & alii. Verbwn ex antccedente & confequen- 
 te conflatum. IT Sv^edJ. mj). Cynllus Al. Scholiaftae , verfionts. (^Hv) Al. Clir. 
 Colh. 7. & alii apud Bezain ," L»t. Mutianus. VtrauKjue ic(ilioiiem intcrprcca- 
 tur Oicumtnius. 
 
 Min mm t 10 ( *. >(^) 
 
644 P. IV. NOTITIA NOVI TESTAMENTI GRiECI, 
 
 to ( ^ K.^"^ ^1. Colb. 7. Cov. 2. Sijr, '^ {SiKUicojusLTa) Al. Cot;. 2. Sttfh.i, St/r, 
 Clur. in Lat. Ob iTj-inu'iui'Jcc. 
 
 12 Ivpaf^ivoc) iv^c/Mvoc, Er. Aug. S. Ctar. Stap. Oecumm. 
 
 1 3 TdvQet)V kA r^ciyav ) r^dyuv zai rdu^ccv Al. & alii , nec non Chryf. 
 
 jA (^icavi'ov) tdd. wjf. ( etiam Seid.) Arab. Armm. Si/r. Athanaf. Theoderitus y Thte- 
 fhyl. Otcuminius clare in Aug. 6. ConfiJJlo cccl. or. p. 69 &c. Ambrojius 1. I 
 
 ' de Spiritu S. c. 8 , cujus capitis haec ipfa fumrna eft , ^lia fimfhernus Dei Sfi- 
 ritus: & Commentarius impcifedtus in Ep. ad Hebra;os , inter opera Mihro- 
 fii , fere ex Chryfoftomo , hac quoque in parte , translatus ; ( ut obfervat 
 TwMs Part. I. Exam. p. 46.) & Chryfoftomi intcrpres Mutianus in texva & 
 comm. unde patet, Latinum intei'pretem fie olim habuiffe. (dyicv) Aug.6.- 
 in textu , Barb. 4. Bar. Cant. 2. Lin. Fet. i. 3. Roe. Cop. Lat. & Graicolati- 
 ni , Cyrillus Al. Chryf. Idem Epitlieton v. 8. Vtrumvis in cod. fuis legit 
 Stapuknfa. Alibi quoque a librariis fcribitur tt iu/ a dytov pro vri s?,ua aya- 
 Sov, ut Luc. XI. 13 in multis cod. & Pfalm.CXI III (CXL!I) 10 in cod. Alex. 
 ^ Mth. ^ Yif^cov) Conif. & al. ed. AL I/unt. i. Pet. i. Ru. Steyh. S. ^. 
 Athanaf vs , Lat. in cod. pkrifque , £5? Graecolatini , Mutianus , Syr. ( u/jlSv ) 
 Er. Aug. 6. Staf. &c. Chryf. 0mm. 
 
 16 iJ/a96jWSVov ) <J/aT/5«/-*8voy Cowj?. Aug. 6. N. 2. Vff. 2. 
 
 17 SiaOi/^i^oc; ) Heinfnis , Grscos citans , qui certe c. X. 2 interrogationcm agno- 
 
 fcunt , hoc loco a plerifque , illic a multis praetermilliim : & L. de Dieu. 
 
 18 oW) ovSi Fff.2. Chryf 
 
 19 fii^A'iov^') Er. ed. i & al. Etiam Arm. Cep. hoc cum Aa/Sdv conlh-uunt. 
 
 (/3//SAiov ) plerique. Vid. Gnom. 
 
 22 »aTa ) Sic Comp. non to? x-ard , ut earn editionem habere ajunt alii. 
 
 26 TraQiTv ) d7ro9a.vi7v Aug. 6. Pet, 2. Roe. Ex v. 27. 
 
 28 <£w) edd. frincifes , w.fj. & in his Aug. 6. Staf. Fff. 2. Chryf Theodorit. Etithd. 
 
 Lat. Syr. - Stifh. ed. 3. & inde recent, edd. Sphalma. ^ auin^iav ) ^td « 
 -nkic^t, addit Al. & alii , Lat. aliqui. jH 
 
 Vlll. Tali modo textus e communibiis editionibus coagmentatus omncm fere^^ 
 leftionis germanitatem exiiaurit , neque eft quod multas in niargine corre6tiones 
 aut fperet quifquam aut reforraidct. Annotationes vero fuinmam futrragiorum pro 
 textu & pro variante leftione exhibent innuuntque, & vel decilionem ipfam expe- 
 diunt , vel facultatcm ejus adjuvant. Quod ii quis textui fuo codices Aug. i. Boeim. 
 
 Fff.i&c. . ' ' ^ 
 
 haud habent . 
 
 numero codicum pofthabere : at quum verus in iingubs partibus numerus codicum, 
 quern ipforum copia in toto obruerat , explicatus datur, vanetatis ideju decilionem 
 
RECTE CAVTEQ\'E ADORNATI. 64J 
 
 dat explicatnm. Tota opera intcrdura ad limMrfum , iit plunmuil ad viniikmium 
 vere tcxtum Comfluli , Liiutiitt alibique excufum peitinet : Lutheri veriionera ali- 
 ijuando a cafligationibus fedulormn liominum cxemplari fequiore nixis defcndit : 
 fed & ad antiquifrmium interprctem f^w/^rn""'" fatis propeaccedit ; uteaomncs, qui 
 iplam Novi Tellamenri Scriptiiram accipiunt , cuicunqne ecclelix aut conteliioni ad- 
 dUW funt , citra offtnficaum uti poilint. 
 
 IX. Subfcrifinmis viam , liis tcmporibiis perfreqiientcm , decern abliinc annis 
 in ^^ T. GrjECO & Latino edendo propofuit Ccl. Bmtkjus ; eandcnuiiie miper ia 
 LXX. interprctibus iDilkerc Jigurini &. Lipjitvfes : quorum exemplum nobis ia 
 edendo N. T. Grsco feqiicndum elFe , graves cenliicre liomines. Idque co condu- 
 cibilius vifum eft, ut y;</fT?ao;M omni adverfus exadtam recet)lionis hujus cum cete- 
 ris editionibus convcnicntiam occurrcrctur, libcnlma flicultatc totius rei pernofcen- 
 dse omnibus (juam primum oblata per opportunitatcra fubfciiptionis. 
 
 X. Sciunt pcriti , quantas impenfas prscipue & charta pura , nitida, fpatiofa, 
 & Ujfi varionim gcncrum , integri, Grsci prsfertini , re(]uu-;int ; unde politi rite 
 calculi volumini huic , quod a nobis paratur , quodque non longe infra centum fla- 
 gulas , ut nunc acdiniare licet , conllllet , pretium quntucr fionmrum^vurGuldtn) 
 lixerunt. Quifquis igitur aut mine , aut ante Cal. juaias , tres Horenos i'olverit ; 
 is paucis polt menfibus , hoc certi anno , & quartum florenum perlblvet, & ewmykr 
 Novi Teftanicnti Grsci tale, quale modo defcriptuni clV, libi paratum habebit. 
 Vltra fubfcribcntium numerum aut nulla aut non multa vcnalia erunt excmplaria : 
 certe eorum non prius , quam fubfcriptoribus , ut convenir , latisfaiitura luerit , 
 facultas aliis erit ad emeudum. 
 
 XT. Eiunt fortalTe , qui excmplaria requirant quam minimoe molis & impcnfre, 
 & quam commodiflime circumfcrenda: quorum in gratiam eadem textus Grsci re- 
 cenfio , cum eodem variarum lc(^lionum dclcdlu ac difcriniine , fuhtiliorihtu tyvis 
 cxcufa emittetur : fed line Apparatu critico , & citra fultlcriptionera , & eo tem- 
 pore , quod adhuc definiri non poteit. 
 
 XTI. In codem Fndromo mcntio eft fafta pcrbrcvis (neque enim inflitutum 
 illud alitcr fcrcbat, ) Annotationum ^xegeiicarum ; qu£ nil jam criticum habent, 
 fed ex toto ad vim textus ita recogniti declntutndam oertinent. Fridem c.e funt a 
 
 ad Lettionts Leg;s <5l f rophetarum m labbatis & leltis djcbus lapier,tilhme aJhidcn- 
 tis , derivat.im nc confolidatam exbibent. Seorfum vero , uri DO. Haknfium l:iofx. 
 uberiorcs ad Hagiographa , eaque forma , qua Nots illae Halmfium , qua l.XX in- 
 terpretes Tiguriuorum , qua Novum Teftamcntum liac nofha opera, prodibunt, 
 quum Dei voluntas fcret. 
 
 Mm m ra 3 APP. 
 
APP. CRIT. P. IV. 
 
 N. III. 
 
 PR^FATIO 
 
 Anno MDCCXXXIV 
 
 DATA AD EDITIONEM N. T. MINOREM, 
 ET A, MDCCLIIl REPETITA. 
 
 SVMMARIVM. 
 
 Edhio N. T. Gram minor majorem fuhfequitur. § i. 
 Prejpria utriiifque. utilitas. § 2. 
 
 Documenta , unde varietas UUionis in utraqut jittitur ; £^ Dicifwnis fundanientum , 
 
 metliodusque gradatim procedens. § 3. 
 Confiitutio textus i^us. § 4. 
 Capita £^ verfus. § §. 
 Interpundtiones. § 6. 
 Orthographia. § 7. 
 LtUionum marginalium ddiUus. § 8. 
 
 Earum in utraque editione convenieiltia ^ differentia. § 9. 
 Eariim necelfitas , § 10. 
 
 ^ Ufus. §11. 
 
 Siimma kgitimat traUationis N. T. § 12. 
 
 §r. 
 
 >"^ovuni Teflamentum Graecum , CHRISTIANE LECTOR , religiofo annorum 
 ^ raukorum lludio recognitura , cum Affareitu critico , edidi tnajori volumine, 
 yere proximo : & nunc idem, line apparatu illo , minore forma fuLmitto , ut moles 
 libri manum peramve non gravet , & tamen hebetiores quoquc cculos expleant 
 fypi. Vtrum(]ue uti fum pollicitus pridem , lie hoc anno , Dei bcnignitate , ef- 
 feftum dedi 5 maxima penfi critici , neceffarii, fed aerumnofi , taudem parte per- 
 fundtus. 
 
 S It. 
 
APP. CRIT. P. IV. N. III. 647 
 
 Non decrant , qui majprtm , prsfertiin pofl(]uam ipfam viderunt , probarenC 
 editionciu : rurfuni minor ad quotidiaiios ulus aptior fore exKtimabatur. Omnina 
 ubtrior apparatus iitilitatciii fpondet , prinmni apud eos , qui in textu facro fubinde 
 rccognoK-endo operam collocant , fruihiofam inagis , quam popularem: delude 
 apud ceteros , qui vcl caufas reruin illico in Iioc gcncrc cognofcerc curaiu , vel 
 certc tranquilliori funt auiiuo , i\ fciant , unde caulk ilia:, quoties ufu vcucrit, 
 
 ftoIRnt requiri. Intcrca citra anxii ambages cxaminis , prarcipuimi reconfionis no- 
 Irae fru6tuiii ii vd infcicntes capieut , qui tnanuaUm banc ediuoneiu bona fide, & 
 tanta ccrto fimplicitate , id quod sequilfinium fucrit , rradtabunt , quanta ceteras 
 ejufmodi finguhnim tra(itarc funt foliti , prselcrtim quum vimiium fuccuui hsec uua 
 imbibcrit. 
 
 § HI. 
 
 Quibus tamen auftoritatibus , quibus rationibus , rccognitio noftra nitatur, 
 funimarim liic direnduni puto. Gluie Millius, & ante Millium alii , ab eo vel prae- 
 terniiin vel adliibiti , qu^eque cenlbrcs & fucceirorcs ejus in lioc genere congelTe- 
 ruut , ca excufli , limavi , conipcndifeci, auxi. Gra^c-oj manufcriptos codices un- 
 deciin de intcgro contuli, & aliorum ()uatuor exccrpta aliunde corrogavi. Lati~ 
 nam verflonein omnium anti(|uilUmam non pcrfundtorie rccenfui. Leftienes Cofti- 
 401 8c Arminas , quas non per omnes N. T. libros babebat MjlHus , in nniltis iocis 
 eximiis a MiUuriao Fey(Jiert La Crozt , quamlibct grandxvo , impetravi. Multa 
 ccterarum vcrfionum , Gothicae prasfertim & Syriacae , loca , partini ex mea , 
 
 fiartim ex aliena obfcrvatione rctraftavi. Neque nil fpicilegii Patrum 
 
 cripta prcbucrunt. In omni bac niultitudine antiquiorcs eofque graviores teftes 
 ceteris antcpofui , Graecolatinis codicibus , vel rbapfodiis potius , exaudtoratis. 
 Mtxinirmi codicis & Latini intcrpretis coUationcni , fnlFicicns gernianae lc(^tionis 
 vel agnofccndx vel * ;ni.7y?i^/rH-/,M fum naftus adminicubim : quo parte (crutiniuin 
 boc alioqui intricati/bnuim non modo fitis firmitudinis, fed etiam plurimum facilita- 
 tis acquirit. Initiuni autcra fcrutinii non eft faciendum a dubiis vexatis , fed ab 
 ejufmodi leftion.'bus , quas in uno tantum aut fn-pauds codicibus rcpertas , nemo 
 unquam editor aut critirus probavit. inde apparet , & tal:s & fpcciofiores aliquan- 
 to abcrrationcs ab iis caufis elfe profcrtas , quas vel caius aluerit vel conlilium. 
 turn demum enafcitur earum varietatum , quas aequus fere numcrus codicum in an- 
 cipiti relinquit , dccifio. poftremo ad ardua loca , quorum germaaia leftio tnjepur- 
 to nititur numero tcftium , defcenderc licet. 
 
 § IV. 
 His macbinis , hac mctbodo , gcrmanam ubique lertionem extraliere conatus- 
 film, cique vel in textu vel ni marj^nc dedi locum. Textus nempe nofter florem- 
 
 delibflC 
 
 • Hoc N-crbo pridcm cavi , nc tali collatioiu , ubi niuUa alia documenta adfcifcaiimr , plii? iuflo' 
 uibucre viderw. 
 
X 
 
 649^ APP. eRFF; P. I¥. N.' Uh 
 
 delibat editionum receptaruin , quae lingulte Cuis utique laborant naevis , conjunft 
 vei"o & cclcdlico iludio coiubciatse nialco plus iliicerkatis habciu , quani pleiilque 
 Videarur. IJiiic Legem feiuel nobis fixnm tiicile Icrvaviiiius : ut nefvllaiiam quidem, 
 anuhic nvn aJmijJ'amy nojhr textus admUeru. la fola idem Apocalypli , ob caulas 
 fuo loco^ciplanatas , manufcriptos codices pixfcrt , ea taiaen condicioue, ut rece- 
 ptiorem anteliac ledllouein luggerat margo. 
 
 § V. 
 
 Divifio in capita , haec quidem, qua liodie utiraur , Graecis ignota fuit , & ia 
 Latinis codicibus primura , iiftjue mauuicriptis , delude in imprelJis exftitit. deliiac 
 in editiones N. T. Graecolaiinas 'nv.mgnvh : polh'emo mere Graecis adhieik. Di- 
 viiioneni in \cvi\cu\os a. Roberto Sufhano intfoductam eiVe , conltat. Eorum nos 
 & captum & t'M-yttMw numeros, nil mutatos , in margine repoiuinius -. textum , ut 
 ipfiiis poflulat feries , vel intervallatum vel continuum reprxfeutamus. id quod ad 
 totam lenteutiani exadtius capieudam t'onducere , periti homines magno conleufu 
 decent. 
 
 § VI. 
 
 Minorcs quoque diviliones , five iruirfuu^lionis , cura noftra compleftitur. 
 confer, fi placet , editionem noftram cum aliis , Luc. lY. i. 2. loh. VUI. 25. 
 X. 14. 27. A6"t, X. 41. prajfertim in Paulo, Rom. 111. 25 f. VUI. 33. IX. 4. 
 
 I Cor. II. 14. VIII. 1-4. iX. 2i". 2C0C. VII. II. F4ih. 111. 1-14. V. 2. Col. 11. 
 
 II f. III. j6. 2 Tlieir. 111. 14. 1 Tim. I. 3- 18. Hebr. 11. 9. 111. 7-12. VII. 18 l". 
 IX. Ji> XII. 22 f. nee noa lac. Ill 5 leqq. i Petr. IL 8. 2 Pctr. 11. 4-9. lud. 3. 
 7. 12. Ap. IV. 8. VI'. sfeqq. De reliquis locis notantiir quifdam in Afjp. Crit. 
 ad Mattli. Xlil. 15. Nee tamea omnia fpeciofa , vel antiquis placitavel novis in- 
 terpretibus , avide arripui. Vid. ibidem notata ad Mattli. HI. 3. loh. I. 3 f V.27f. 
 Vll. 22. 37. 2 Cor. IV. 4. Interdum ab expreffiore diltinftione abftinui , veraiii 
 vel ledcori rcllnquens, vel Nutis exegeticis refervans. Aft. XXVII. 40. Rom. I. 
 17. II. 14. Ap. XIU. 8. Ruri'us Interrogationis lignum vel delctum ell a nobis, vel 
 politum , vel tranl'pofltum , ut res poltulabat. .loh. XVI. 31. Aft. II. 8-11. 
 1 Cor. XII. 15 f. XV. 29. 32. Hebr. IX. 17. X. 2. Nequc nulla fyiritmim , 
 1 Cor. XV. 25. Col. II. 15 , & accmtuum ratio ell habita. Macth. Xlll. 23. loh. Vil. 
 34.36. Hebr. 111. 16. 
 
 § VII. 
 
 Vt quam emendatirfima fifieretur editio , folicite elaboravi. Quare fphalma- 
 tis errorilVe fufpicionem reprimi las erit , fl cui dvToZ reciprocum &; aty\ cum 
 Ipirituleni , i\^')a. fxou cum duobus accentibus , ^d'yoi & dyccTrav fine jota fublcri- 
 pto , li ttTroJCTsvo) line t , ivcLTo^ per v limplcx > i-^h cum v ik ovtooc, cum ? ante con- 
 i'onantcm interdum , ac potius , fi <sfc( « /SaVo? , li e5"*c ncutrum per co , & alia 
 cjufmodi , occurrent. major editio , fi quis earn evolvere dignabitur , minutiarum 
 quoque taliuin , non modo graviorum rerura , raiiouem reddct. Abbnviaturas , 
 
 quas 
 
A?P. CRIT. P. IV. N. m. 64% 
 
 quas vocant , articulorum pixfertim , • ccterafquc ferplexas & juvenOiti molelbu» 
 amovimus. 
 
 § VIII. 
 
 Marg« variantcs ledliones habet , eafque , falvo prorfus leftoris judicio, t*- 
 xatas , pro divcrfo lirmitudinis giadu. Et exreceptis quidem editionibus varieta- 
 tcs Iiic dantiir fere onirics ; led ex manufmptis codicibus , lelertiores dunuxat, 
 ecque potillimum, quas quainlibct gcmiinas Lex § IV meraoiata a textu imerini 
 fegitgat. Quivis igitur , cuicunquc editioni ex omnibus all'uevit , earn totam in 
 hac nolha iuveniet : iiniultjue courtdere poterit, texuiin , addira mcliore margiiiis 
 frugc , quam proxiinc ad cam fc recipeie ledliouem N. T. quae fuerit ab ore ic 
 niauu apofloloium & evangcliftaium. 
 
 § IX. 
 
 Minim elTet , nifi fentcntiam , ex quo majoris editionis textus cxcudi coeptus 
 cfl , pauculis in locis, die diem doccntc , mutall'em, quam quidem libcrtatem re- 
 fervavi milii App. P. I, § XL n. Vlli. led in locis louge plunmis , atque adco in 
 xinivcilb liocce Iciutinio , confirmata ell Icntcntia mea. tluaie ucque necellari- 
 um neque confultum diico , te , Ledlor , Iccundis tarn cito * curis obtundcre. 
 Tuum cnim cllc Icis , liberum juxta mecum excrcere judicium. Hoc potius de- 
 clarandum arbitror , cum majoii cditione minorcm in textu & in lectionibus mar- 
 ginis earumque ailtimatione pciiitus con^ruere ; tantummodo ledhoncs quafdam mar- 
 gin's , & momcnio & audtoritate Icviori , in tironiim gratiam in liac yrcmennitti. 
 Ac plures quidem pra.'termiiii poteraut : led fepe lectiunem quaiulibet tcnuem in- 
 dicavi , quia alise eani editiones in textu fuo habebant , & quia noller textus line 
 tali indicio per Iphalnia ab iis dil'cedere interdum viderctur. 
 
 § X. 
 
 Dices : Mallem talein cditionem , quse tcxtum mtrum & in co gcuuina oninia» 
 line ulla variantc Icc^Hone , nobis inliiuiaret. Relpondeo : Vehementer milii quo- 
 que optata clVct talis rccognitio : fed cam producere nemo criticus polFct , nili & 
 infallibilis, & a ceteris pro infallibili agnifus. Sxpe editor iie fibi quidem ipll la- 
 tisfacit : fspe ledio , de qua ei certum ell , & paucioribus tellibus & minus ob- 
 viis rationibus nitifur ; quo nomine raros ac tardos aircnlorcs , promtos multolque 
 oppugnatorcs cHct habitura. Itaquc \nmarsint , dum lucidius lirmiurque judicium 
 cxoritur , pisllat fublillcrc : id quod lecimus, lie taraen , ut inligniora loca cir- 
 
 Nn na cello 
 
 ♦ Sccunda? vero curss , XTIII annonim nfu intcrpofito , novi hujus editionis margo (nam tcxnis 
 liaud iiiiitatur,) cxhibct , ira , ut rcgiilaruin criticaruin applicatio interdum cmcndctur, ipfae 
 egulx molto magis ooiidrmcntiu-. 
 
 \ 
 
 I- 
 
650 APP. CRIT. P. IV. N. III. 
 
 •e//o diflingiiercnnis , qui in Hebraicis codicibus V. T. frequens , ludseis occurrere 
 potell 5 ue Scripture N. T. ob varietatem leftionis detrahant. 
 
 § XL 
 
 Quod fupereft , quomodo uUndum fit margine , dicemus. Sajpe varietas , quse 
 contemnenda videtur , in recefiu aliquid liabet , ut in Exegeli , ^ 11 prelum obti- 
 gerit, demonllrabinius : fed quocunque quifque loco, quidnam interfit , baud per- 
 fpicit , varietatem quietus in legendo prstereat licet, ubi ledtor fua aliquid inter- 
 elfe fentit , codicum filva in majori editione prsefto eft : plerumque vero etiam fi- 
 ne codicum fcrutinio earn leftionem , quam poltponimus , ex faralkUfmo , gloffa, 
 alliteratiotu , rhytkmo , homveotelmto &.C. videbit efle natam. quje caulk quid lint, 
 quid poflint , eadem demonllrat cditio : & qui animo lemel eas habebit inipreiliis, 
 magnam in hac difcuffione facilitatem confeguetur ; profedluque crefcente , nume- 
 rum varietatuin in fuo certe margine quotidie imminuet , exllantiorelque textus li- 
 bi confueti emendationes , atqiie adeo vindicias , in contrac^tiorem Istus iubinde 
 funimam coget. In Schola prelTe textum fequi expedit , nifi forte do6toris fert ani- 
 mus , ad marginera , inligni emendatione fulgentein , aliquando deicendere. 
 
 § XIL 
 
 Corticem , qnaecunque prasfati fumus , videantur magis fpeftare , quam nucle- 
 um Scripturse N. T. fed tamen ad banc ipfam enucleandam funt necelfaria. De ra- 
 tione digne & falutariter eam traftandi li quis aliquid requirit , fumraam hano pri- 
 dem habeo mihi aliifque propolitam : Te totum ajpjilica ad textum : rem totam a'pflica 
 ad tt, neque plura , etiamli hie locus caperet , addi necelTum elfet. Ipfa Scriptu- 
 rse N. T. Veritas & virtus fe omnibus optime & commendat & coimnunicat. Beati, 
 qui experiuiKur : hsc vero experientia atque adeo beatitudo , per gloriofifllmum 
 TMC ^icLivH haL.(]mm Sponforem lefum Chriltum , omnibus hac N. T. Scriptura, taur- 
 quam divino Inllrumento , legitime utentibus obtiugat. 
 
 , ♦ Exegefis , Guomonh titviJo , exiit A. MDCCXLU , lecufa A. MDCCLK, 
 
 
 APR 
 
APP.CRIT. P. IV. 
 
 Nro IV. 
 
 D E F E N S 1 
 NOVI TESTAMENTI GRAECI 
 
 TvBiNGAE Anno MDCCXXXIV editi, 
 E X C V S A 
 
 LVGDVNI BATAVORVM 
 
 APVD CONRADVM WISHOFF, 
 
 MDCCXXXVII. 
 
 (De liac Dffenfone , qua b. Au6lor ollendit , fe non egifle timide ^ ipfe in prxf. 
 
 Gnom. N. T. § VIII , Prior , inniiit , Dcfenlio jiwi p-oyemoelum antiquata eft. nuin 
 
 £5? is iyfe , tJii rijyondi , crifin Mallriclitianain , qu(n jfarte correxit , ad totam ratio- 
 
 ntm nitam confirmaiit : ^ quid alii de caufa illius £5* tiua fmftrint , enarrat 
 
 D(j&iJJ'. Liliciitlialius in Biblioth. exeg.f. 1263 fiq.) 
 
 Adfpcdhi tuo , quifquis veritatcm amas , digncre velim , qux dicere ingredior : 
 11011 line frtidtu to difcclVuruiii ell'e , confide. Poftcaquam Novum 'liftamen- 
 tum Graecum , opera nica recognltum & critico y^ffaratu coniitatum , Anno 
 MDCCXXXIV cxiit , conipliircs eruditi , & , quod me plus conlblatur , fani^ii liomi- 
 nes , laborein nieuin libi gratum atque utilcin cire, niultis modis , etiam cum laude 
 diviuse Bonicatis , dcclaravcrunt. Vna Bibliothtca , qus Gallico fuo feinione, Rai- 
 fonnee , infcripta , Raiionalii , commode Hilcem , fi nonexarte, dicetur infra, earn 
 edirionem ita decoloravit , ut multi leftores , qui & cenlbrcni & mcnoirent, f^ifP- 
 </»\wj mihi fcribendas elFe arbirrarcntur. E.is igitur in prxlatione Harmoniat Evan- 
 ^tliftarum , Gcnnaiiica lingua fcriptse, hoc anno mdccxxxvi exhibui. 
 
 Uuum itaomni me defenfionis laborc pcrfuiK^tum fpcrarcm, cognovi, illas 
 yindicias ab inligni quodam viro , multum Chridi caufa laboranti , leftas elfe, cui 
 opcr^ prctium vidcrcfur, cil'Hcm in L.TJifjM/» traduci fcrmoncin , & ex eo loco, un- 
 iic Ceufura exillct , ylmjUUedaino , vel faltcm Holbndia , ceufurs lc(^toribus item 
 
 N u u n z Icgen- 
 
Cga A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 legendas ofFerri. Plane hoc iinprovifum mihi accidit : necelTaiium videbatur conli- 
 lium, laborein vero forinidabani. Critici penfl tandem exantlati opiuione Istus, 
 cogitavcram in Exegefi N._ T.eaque duplici, morari. Altera, Gnomonis titulo, La- 
 tino Ici-nione , litcratis inferviet, & Chronologiam (ncram fecum traliet, ubi periodi 
 hiltoris ac propheticse concatenatse dantur , &. hx. quiieni partiin ex radice diei apo- 
 calyptici inter dieiu annumquc communem, id elt, inter hypothet'es adhuc donii- 
 natasintennedii, partini per feptenarium in temporibus vnrie Icintillantem, refol- 
 vuntur. Altera, Germanico fermone , cum verlione vernacula novae recenlioni 
 Graeci textus attemperata, etiam illiteratis le accummodabit. De utraque in prasta- 
 tionibus N. T. Tubings editi & Hatmouice Evangeliilaruni plura dixi. 
 
 Turn, fi quid ex eodem opufculo harmonico recoquenduin fit, longe malini 
 ex ipfa Domini ac Redenitoris niei vita in mundo arta aliquid recenlere. -^'e<]ue 
 enim metis opinationibHs , quibus multi tempus miiere terunt , nixus lum , led ex 
 idoneis frincipis illam quatuor Evangelillaruin coagmentationem ileduxi. Sapien- 
 tiflimas i>alvatoris alluiiones ad kcVones Mofis & Proplietarum in labbacis & fellis die- 
 bus erui, & his critcriis ununiquemque annum a vicinis annis liquido dilcrevi, mo- 
 tus cctleltes in feltis diebus oltendeus ab ludceis line vitio obletvatos. De Liuae 
 Evangelic Alexandrias fctipto teltimonia ultimse antiquitatis collegi , atque ita obti- 
 nui, ut neque mortem Hei'odis invito lolejiho prorogare, ncquc iinperium libtrii 
 ante obitum Augudi incipere, neque uuHtJ qua/t triginta hju Chrijli bapizuti aunos 
 aliquot addere neceil'um haberem : quorum incommodorum unum certe adhuc omnes, 
 qui a chronologia liarmoniam evangeliilaruni iejuugi non oportere , ex vero Itatue- 
 rent, fubire Iblitos elFe, ex Clariiiimi Vhringm IJypotypoli hiiloris lacrje N. T. 
 Sec. I. Part, i commode peripicitur. Simul vcros Chriiti, nati , haftizati, exalta- 
 ti annos; jpafihata inter baptilhium ejus & mortem, nonnili tria; annum Domini ac- 
 eepum, proprie diftum, in Galila^a; Ma.vci ac Luc?e. trujetdoius , lane modicas; |)ti- 
 fcha , a Redemtore & ab ludsis uno die ccimelum ; rationem LXX lubdomadum apud 
 Danielem, adliibito Ptolemari canoneprotinus emicantem; & lineamenta chrondogint 
 paulo ante memoratse , demonllravi: coiKpluraque de ifhnniyiis iaeerdotibus , dc/o- 
 to conceptionis , & de die. nativicatis lei'u Chriili , de qtiatuor mmfibus ante melFem, 
 de fmtecofie apud lohannem , de die expationis ik fabhato Jtcundo frinio apud Lucam, 
 de tridiio mortis lei'u Ciirirti, dejerie duilrinat & de dtcvro a'ciiofium ejus, deque uti- 
 litatibus gemiucK harmonise evangeliitarum , conlideranda propolui, quje animas pa- 
 catse veritatis, quam dilceptationum, avidiores palcerent. 
 
 Verumtamen non temere, fed divina gubernatione faftum credidi , ut defeufo- 
 ni N. T. Gneci per me recogniti fpatiolum iter , me dormiente , pateheret. Elt 
 hoc quidem Almamwrum inprimis, qua; vel per naturani vcl pergratiam exteris da- 
 ta videaut , ea potius mirari , ampletti, & in I'uum vertere pruiectum, quam ea, 
 quaeipfis obtigerint , ad alios in longinquum venditare: quai a n^jc^yix (k limpli- 
 citas, luperveniente fidei virtute , corrigitur atque landificatiu-. iXe quidem divini 
 judicii revereutia , divini amoris guitus, a curadune laudis negle(itulve non mode 
 
D E F E N S I O N. T. G R iE C I. <;53 
 
 apud remotos mortalcs, fcJ ctlam apud vicinos, libcrat. Sed fan^la res efl Veritas, 
 & quuni cam mea caula eininus violatam video , bonis monitonbiis ad defcnfionem 
 me impcUcmibus moicm gcro. l/lndicl^e igiriir ills , quarum mihi leftores propo- 
 no Ktrbn fcrkmqm'i^i\vLS Ctnfuvae identidcm lefpicientes, lie /«»« habent. 
 
 T. Auftor cenfurz uniciis , vel certc prxcipuus , efl Clarinfimus Remonftran- 
 tium Dodor h. ItKobus JVctftenius: id di/nmiilare miUo modo pollum. Hie enim 
 cll , cujus diutimim Zelum adverfus operain a me in N. T. Graeco poficam raulti no- 
 runt. Prodi omum N. T. Gneci reftc cautcque ndomanii Anno mdcckxv Dialogo 
 Chryfiijhmi di Sacerdotio Grscc Latinequc cum annotatiunibus edito coniitcni dcdi. 
 Eum prodi-onuini Cenfor in Pt-okgomenis N.T. Graci Anno mdcckxx emiilis pallim 
 pupugir. De primis Matthaei capitibus, quse is aliquajito ante cum annotationibus 
 liiis criticis cxcufa air, dicere diOero. Anno mdcccxxi cdidi Notitiam N. T. Gr«- 
 ci rerte cautcque adunmti , qua Iclieda fubfcripciones Bibliopola invitavit : & An- 
 no MDCCvXXiv prodiit tditio iplius N. T. Turn vero Cenlbr impetum in mc fecit, 
 in Bibliothcca ratienuli, deque fua iplius recognitiom nicntioncni intulit, qux nam 
 onmino exitura , vcl qualis i'urura lit, non babeo dicere. Intcrca illani editionem, 
 qua; criflu pcrpctuani G. D. T. M. D. id elt, Gerardi a MiJIricht cxbibet , ita rccen- 
 tavit, ut me non intaiylum diniitterct. Sacri textus recognitiu negotium ell ejusmo- 
 di , quod veterum monumcntoruni copiam, liniulque otiuni , patientiani, ufuni & 
 experientiam requirit : atque itannilti , ceterarum reruiuperitiilimi , in hoc gcnere 
 liolpitcs elVc polVunt. Magna igitur elt oirenlio , ubi inter eos, qui huic parti in- 
 cuuibunt, dilVcnliis intercedit, & alter akcrius labores line caula contemnit vel ob- 
 terit. Equidcm in y/pj^iratM critico de iis, qui in textu N. T. aliquid navarunt, ve- 
 rum judicium promendum exiftimavi: led id feci religiole, modeile, circumfpedle 
 prxfcrtim ubi ad IVnjitnmm ordine veneram. Unde uullum vcrbuni efl:, quod ho- 
 die lenius reddere pollim, quanquani aulas non Icvcs iiabucrim xgre ci faciendi. Ac 
 qucmadmodum illc in Ctnfura me tra(^l:arit, omnes vident. Relpundeo igitur, fed, 
 ut antea, cum manluetudine, ea, quse leclorem juvare poHlnt, uberius explicatu- 
 rus , quam cetera , ne Icriptionum vanitas nimium accuuiuletur. 
 
 II. De accentibus Hcbraicis in Pro(/ro»io ita fum locutus : Ni filler^ unius Pmli 
 tjiiftvlat iiiitjort difiiiuiionum vnrietau afficiitiitiir, qucim omms in Hebi\uo r.odke accentu- 
 urn myriades ^ quibus Oculum divinuin , tauquam altioris originis apiabus, invigilajj'e , 
 hoc iyj'o Hon ajutemncndo liiietur difcritnine jnijj'e convind. Nemo dilliteri potelt , iie- 
 braicos accciitus cini ubique Icntcutiam inlerre, qua; textus verbis congruat, Oiilon- 
 ge fupra ca:ciiatcm poflniudum ab llrael ex parte contraetam Uta lit : at eomn.ata, 
 cola, puncta, qux librarii codicibus N. T. appinxcruut, hunianam originem mulco 
 magis redolent. In Apparatu ad Mattli. Xlll. 15 id ex allegatis V. T. ni Novo de- 
 monflravi : (conf. cqLRus Inirod-gener. in N.T. p. 78 feq. ubietiain DacJifeliumhu- 
 dat : ) ne(]uc doclus quifquam in tlebra:is accentibus earn libilibertaieni,jure, fumcre 
 potell, (juic in GiJecisdiftinitionibus N.T. quotidie a multis, perite, inipente, ulur- 
 patur. In rrodromo non crat inlUtuti mei , de Hcbraicis accentibus diilerei-e : lis- 
 
 N n n n 3 que 
 
6S4 A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 que verbis ufus fiim , quae merito omnibus, vel plurimi cos vel minimi Kftimantihus, 
 larisflacerent. Interim verba niea Cm/or pag. 204. feq. emphafi quadam auxit : quae 
 autem in feciionibus'!^. T. niajoribus, & in dijlinUionihus nunoribus , quas iblas cum 
 accentibus Hebraicis comparaveram, nou olcitanter prselliti, minor tdkio N.T. Gr. 
 in pr^tatione §. V. VI explanat. 
 
 III. Qui Prafcripionis jure ex fequiore lefkione genuinam fieri diceret, valde 
 ineptus effet. Equidem in Prodromo his verbis , ad mentera infirmiorum non line 
 mimefl accommodatis , ufus eram : Primae fartts , in concinnanslo textu , Rot. Stt- 
 fhano, OU^SI firaejcriftivnis jure, mambunt, Ita pad, ofinor, ^ infirmiorum con- 
 fcimtiaz confulitur ; veritati ejuj'qm cognitoribus , deimifs : & necellitatem pardcul^, 
 quafi, in Nutitia, & in Jffctralu P. I §XXX1X, n. 13 declaravi. At Cenfor & ia 
 Prolegomenis & in Ceniiira Praefcriftionem mihi ablblute tribuit. Le6liones margi- 
 nis textui alligare volueram, non per literulas a. b. c.d. & reliquas, led per lubti- 
 lijlimas a. c. 0. s. qusefimullignificatus quofdam non ineptos habitursef'uerant: ac polt- 
 ea omnes ejulmodi literulas a textu abelle juHi. Ettamen Cmfor unum S, idque un- 
 ciale , quod textum valde deformallet , Prodromo mco adlcribit. Mitto alias mi- 
 nutias , quibus quanquam animum fuum Cenfor allatim oltendit, tamen neque refe- 
 rendis iis neque refellendis moleltiam ledtori exiiibebo. Si quis ineptum quidpiam 
 mihi adlcriptum fenfcrit, judicium fuum fufpendat, rogo , dum mea(& Cenforis ver- 
 ba inter lb contulerit. Aequumeil: audiatjtr ^^ altera fars. Ulud mcmorabile ed, 
 quod (]uuni opus aliquod, tandem confcdlum , unice confiderari debeat, &dcfcri- 
 ptiones ejus, quae prEecellerant , deinceps antiquatse reputentur , D«ybri tamen col- 
 libltum fuerit Frodromo Notitiaeque diutule immorari : qua arte conlecutus elt , ut, 
 qua: in cojiatibus meis immatura initio viderentur , exaggeraret, & qua; deinde me- 
 laora feciirem, iraminuerct vel reticeret. 
 
 IV. In manufcriptis codicibus conferendis, etiam pofl: praiclariffimos lo. Millii 
 labores , operse pretium inelFe, demonltrandum in Prodromo fulbeperam , ejufque 
 rci exemplum pra^bueram, quod Cleriais in Biblioth. ant. & hod. Tom. xxvi, pag. 419 
 memorabile ( un exempk remarqtmhk) appellavit. Nempe Hehr, II. g pro /cd^niy 
 Xo'f'k olim ledhim , prater ceteros notarat Millius , fed idem addiderat: Editis con- 
 grnit, qiiii-quid uffiam Iwclie eft lihrerum MSS. Gr. £5' Lat. Ego autem membranam 
 vetulliilimam , in qua clare exllat ;;t'^P'?5 produxi : cumque. eidem ledlioni patres 
 Grsci ex variis jetatibus, ( quibus nunc Anaft^afium AhbaUm adjeci, ) & , exverfio- 
 ne videlicet Itala, Latini, quin etiam Syriaca verlio antiquior , ingens pondus ad- 
 derent : expofitionem , certe non abfonam , modefte protuli. llasc non potuit pla- 
 cere iis, quos etiam lirmiora pro Deitatc lefu Chrifti argumcnta urunt. Egomet au- 
 tem in Apparatu fcripli: Interpretatio hwjus leElionis , in Prodromo tintata, neque aliit 
 neque mihi fatisfecit : judicium quidem de kUione if fa , ilidtm frofofitum , mutare vetat 
 farallelifimis flam fingulmris 1 Cor. XV. 27. Vid. P. II, ad 1. c. nee nou P. Ill, § I apud 
 III par Exc. Ledtionem ;:t«/='? » & interpretationes ejus varias vel cum allenfu vel 
 certe fuiecontemtu traftavere, prster veteres & recentiores multos , TUcud. Btia, 
 H^lXX. Htinfms , P, Cokmejius, R. Simonius, quorum quibufdam ipfam Prodromi mei 
 
 expo- 
 
D E F E N S I N. T. G R iE C I. 655 
 
 expofltionem fine uUa dedignatione adfcribit Rev. ^'oZ/axVoLIII. Curar. in N.T. 
 pag. 620. Unus Onfor me ununi non uno loco exagitat, niuiiruui ut icieam dt guftu 
 mto c;;£;co farwwj /iioni/'/'/rw apud alios nutriat , p.205feqq. Anagrarama frigidiili- 
 inum ^vo ex CVO milii imputat, de quo numjuain cogitavi, nam ipla noeniata. 
 
 io, Lector verba ejus, oc reputet , talifuc animus, (]uem hie Cenfor in me prodit, 
 iiiiceritatem trai^lationc Scripturse laerae dignani liabcat. 
 
 V. Idem ait pag. 6, fpatium milii fuilFe ad penfitandam operis mei ideam &ad 
 proficicndum ex Frolegonienis fuis. DilUnrte notare debebat, quid per trnvLam^ 
 
 m mum qmdem attuigunt. Anno mdccxxix opus meum , cujus fumnia jam ea ell'e 
 debebat , qus liodie exllat , lUullri Conliilorio Wirtenbergico i'ubniiire repnefen'" 
 tavi : infecjuente anno ProUgomma exierunt, quae & ad Prodrvmum a nobis vri dim mi?- 
 Jump-aecifuis in }hinJbus accejjerunt, ^ nobis mciffiin nd firfolitnda nofira an/am dede- 
 re. Sic cnim locutus Cum in Appar. V. 1 § xxxix n. 13. & in Prief. Iisc fcripfi- Qme 
 foBvirifufn Millii finore, fufer Bcntleji fyecimim, fuper Anonijmi uxtu Graefe F^ 
 Anglici excufo , fuyir Proltgommis Wctflmimis frimifqut editionis lUius inchoatae Mis 
 id ejl, fuper yraecifuis aetatismjlrae aujibus in hue genere, ultro citrpqut difputavirunt 
 omnia ad me commonendum pertinere , ^ tamen veritati primas partes, fecundas moded' ' 
 deheri , exiftimuvi. Non igitur Tola funt ProkgomejM , Ibd multa quoque alia au» 
 excuffi, «& ad limandum ultima manu opus adhibui. Sic videlicet facere del r 
 oranes, qui maturum aliquid producere parant. Sj)eciatim ex Prolegomcnis alionnr 
 tiofculos antiques deccrpli , non fine liberali mentione Prolegomenonim in Ar,L . 
 P. 1 § XXXII. Obf. XX. Confid. VIII. item P. „ ad loh. viii. i & ad Zoc xn o' 
 Cumque fcircm, quantopere me obiervaret auftor Prolegomcn jrum , omnia eo vi' 
 gilantius fepll: nee me operam pcrdidille, Cenfura, nil agendo, oltendit Ti 
 bertas veroiUa, quae in Prolegomems dominatur, Ihne periculola , nuse maximefV. 
 nonem lUum p. iy6. pepent , Nihil prohibet , Leriiontina ttjpis edita ^ vuho recnit^ 
 iivtrfam tn Textum recipert , non tantum ubi idoneis argumtntis alVeri v»tetl \(riJ,r 
 tamuhadkuc dubnatur, uira utn fit j>raefnenda: ea vcrecundiam nieani \^r\nZT 
 a tcxtus recepti mutatione ab.iorrentein valde confirmavit. Tales utilitltes&eJc^ 
 ex Prolegomems pctii, & omiies religiofi critic! .ir,ue qiuque debent netere T 
 fex capita a Cm/ore iwtata doceiit, ntiones mei penii interiores lempcr eafdem i.^ 
 neo hrmitudm.s argumento, minhire : formun duntaxat externaji pauScom 
 modiorcmfaaun: &«, qux in Prvdromo d^chv.lY^m, fatura ki^e eTpJLftkt 
 
 yi. Af.iyWmi voluminis formam crefcens indies Apparatus poflulavit • & umc 
 
 COtt- 
 
r 
 
 656 A P p. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 congruunt , ut £ihtia Graeca uno habitu adornata in forulis fuis dofli reponaiit. 
 De maori editione niulto incertius loquitur Cenjura p, 206, quam Apparatus P. m § j, 
 apud iiPai'Ex^ quanquaiii egomet de ca minus promiii,quam prseihti. Nam eodem 
 anno mdcckxkiv, textus cum le(^lionibus niarginis,rme appaiatu, folicitecorredtus, 
 prodiir, parabili Cliaita , pro tenuionbus, Candida pro lautiorlbus, & hodie inCoe- 
 nobiis & Scholis Wirten.bergicis aliifque tracitatur, & a ledloribus commode circum- 
 fertur. Stuttgardim & Tubin'rcuAi quis quaei'it, adhucaliqua exemplarium copia 
 eft. Oecumenicum leftionis INl.T. conftituendje arbitrium fibi fumere, periculolura 
 eft: meum conlilium crat , iis prs:cipue , qai me nollent vel etiam audirent, infer- 
 virc, &. do6hs poftbac textuni rccognituris praelervire. Quod optavi, Dei beni- 
 gaitate fum conlecutus. Si quis alius uti vult, tanto magis me juvat laborafFe. 
 Frolit qui/que, quod f cleft, ^ qiiodhonum cernit, ainfleEiatur , dum aliquid exoritur^ 
 qiiiid ntn Julum recetitius /it, Jid eiiam rivtra, ^ qiiidem in fartt memorabili , melius 
 rejptriatur. 
 
 Medullam editionum omnmm, ecleftice dandam, & Ch.jjis tnatmfcriftorum , non 
 Notitia demum propoluit, led Frodrvmus , §11, Lege iii & ix. Robertitm Stephanum 
 minus Itcpe appellandum ftatui , poltquam eum cum Erafmo cam valde congruere de- 
 prehendi. Utrum ClaiFes codicum, quas ego habco, an Clailcs, quas Cenforis 
 Prolegomena fecerunt, plus ad Decilionem laciant, periti judicent. 
 
 VII. Non folum Auguftams Sepim, Byzantinum, Hirfnv gknfem , Mofcmnftm, 
 J^ffmhachianos duos MSS.coiWce?, comvXi, quos , duodeiim, CaiJUra -p. 2o(; memoiMt: 
 lunt- prsetcrea ^(i//cmyM tres , Bbdhianus unus apud Walionum, Camerarianus , Dio- 
 wf^'/anaj apud Gagneium J Gehliatms, F arifinus vnus a^ud Simonium, Wolflani duo, 
 comf hires apud L. Vallam & I. Fabrum Scapuleniem, Fragmenta alia & Excerpta, 
 quje Millio & Kuftero intaUa,, in Apparatu meo congelli. Anciquiliimse & longe 
 gravillimae trauslationi Latinae tantundem facile operse dicavi, quantum ipli textui 
 Graeco: multafque ejus leftiones ex manulcriptis Germanorum praifertim rcftitui. 
 Unde ex Notis meis , ft quid refer t, Recognitio transhnionis FulgatM N. T. fermt 
 firfema colligi pollit. Vid. Apparat. P.i, § v. vi. vii. xxxix. XL. P. 11, Fund. Cr. A- 
 poc. § XIV. &'ad Apoc.xxii. 1 feqq. P. in, § i ap. i Par Except. Accelfere vcr- 
 lionis Copicas & Jrmmaz, in libris N. T. a Millid hac parte prsetermiliis, a eel. L* 
 Croze rogatu meo revifts , & multa alia Fnfionum Kummqui fupplementa. H;ec 
 omnia Cmfor dillimulat. Facile patior , Millii coUeftanea cum meis, in quolibet N. 
 T. libro aut capite conferri. Neque tamen , pro genuina le61;ione dnirmimnday 
 duodecim illis , neu Auguftanis folis ( de quibus Cmf. p. 224.) ceteroqui prsclaris 
 MSS. nedum uni eorum , adhsft, uti Cenforis fpecimen non raro uni Balileenft, uiii 
 Pariftno le dederat. Quicquid alii congelferunt, quicquid adjiccre potui , adhibui: 
 nuper repertis non favi prae priftinis. Tali modo multse varictates , quE anteliac 
 ambiEUsfuerant, ixfeditM^mM: viciifim aliquot Icftiones magni momenti, quarum 
 nulium aut pevcctiue apud ipfum Millium fuerut veftigium , funt trutm , & iter ad 
 tuturam earum Deciflonem praeparat^m. 
 
D E F E N S I N. T. G R ^ C I. -697 
 
 MIT. Arlinonitioncm dc Cgnont unico ad Dccilionem apto non foliim narravi , 
 
 ut Onjura reloit p. 207, fed etinm , ut adinonitioni fatisfiicercin , opcram dcdi in 
 
 Aj'pir. H. iSxxxiv. Iple Caifin fic liabct: Frodihifcrif'tionipracjliHarduii. Ibii'cni- 
 
 qik rulifcquitur declaiatio : Sane pruclive eft , ut librarius velcaju vd cun/i.iu^ vc! cafu 
 
 £5" iotifiiu, uvn mutanda muttt. Hoc Ceiilor ca !eni paraplinili orna", atijue e;i,i) in 
 
 Aftpar. P. i§KN.[. ^cd co non exiiaulhis cH Cnnon. ita(iiie adjiinxeram. /pi^ pro- 
 
 clive etiam fft, t(r. codicts twvi frae antiquis , ^j Codices Grater vel Latini frae Graicis 
 
 ^ Lfititiis , & codices ftauci firne multis, y codices inter Je pofinqiii fnn codicibus va- 
 
 rivrum climaium , idlnmuum ^ fccuhirumtiuihent. Onincs critici, ubi k'dtiuiicin ali- 
 
 ijuaiii refucant, verbo jtoJ/w, yronum ^ facile y utuiitur. Ulus co pridcin c[\ Irt- 
 
 %aeus: vid. Appar.P.ii ad Ap. \i\\. 18. Ilepilliine veio Millius. Hoc dicunt , /Vo- 
 
 clivtm leFlionim fvftponi opartere kUivnl non fioclivi. id efl, per sequipollentiam , Fro- 
 
 tliii iMiom fratfttU ardu.i. /Enigmatic^ luuc verba Cf?i/c/rappc]lat. Knimvcro ()iije- 
 
 libet regula oblcurior ti\ dcclaratione fua : aliter dcclarario nulla locum iiaberet. 
 
 Scd dcclaratioue Icnicl confccih , intcHcdtui iiicnioris(]UC conducibile e(l, fentciiti- 
 
 ain ejus in fiin)mam (juandam confcirc. Ai-giinicntum rcgul^ line controvcdia la- 
 
 lubre cfl , quanquam earn infjilililem nufriuam dixi: id li quis comniodiore or.itio- 
 
 nc comprelicndcrir, gratiani liabobo , u iinirabor. Sin alicjuis line regula non uti- 
 
 tur , in Apparatu P. i paragraplnini xxxiv pva;tcrear, licet. Tutaibi prjegrellaevo- 
 
 lutio vcl taniiuain interprttatio canouis, vcl per le tauquam diileriatio a cauoue 
 
 iilo alieua, conliderari poti-Il. 
 
 IX. Oircmcntanum codiccm Roin. X"T. It. xl'p;&) habere, Simcnius fcripfit, 
 Kftipo Millius. ijinionio mepotius, quam Millio cjulVe amicis me hie duntaxat ere- 
 didilTc, nemo mirabitur, qui utriufqu ! verba inter fe contulerit, praefcrtim cum ad 
 ledtiuncm x.ino: ne in Fellianae quidem ediiionis niargine cod. Qar. ik inJe dei'cri- 
 iHus G^r. citetur. Millio palmam vendicat Cenfir \). 2od. Gaudeo: fic enim ex 
 iniprovilo contirmatiir oblervatio non levis niomcnri, in Appar. P. 11 ad in'tium ep. 
 aii Rom., iJc ad Rom. XII. ii poflta, Tres codices GrcCColatinos Boern. Cltir. Ger. 
 prsec pue ad ////iJHMw diaconum , qui temf on h. 1. habet , eiie refiftos. Ledlio ku- 
 ()«, quam iV»wonjttJcodici Clar. line dil'crimine adfcribit, quaaivis hoc lecunda tan- 
 tummodo manuscffecerit, aliis tellimonii^ tirmiljime uititur. 
 
 X. Gerardum a Afaftricht accuTAte legiflTe codicem Caefar cum five f^iennnijem ^ 
 nnn dubito in Appar. P. i ^. xxxix, n.8. Sed t]uia is in Prolegonienis I'uis lett. 6 
 fe(]q. vchemcntcr recufat, ne variantes Icdtiones tarn numerolc publieentur, imo 
 tola fua criii id ipfum prohibcre conatur , nefas fuit fufpicari , cum omnia codicis 
 f^ien. cxccrpta in luceni protuliHe. Revera a Matth. I. ad Luc. XI. ea perparcc de- 
 dit, & Marc. XI. 3. Icdbonem variantem aVos-fMs/ Oxonienlium exemplo fuppref- 
 l"it. Hxc fi culpa cfl, mea non eft : quin etiam in Apparatu P. II ad Marc. X '.3 
 caute Cs: dubitanicr fcripfl aTrort^w habent Er.tdd. ^EL etiam t^ien. ^c. Triplicem 
 crrorcm duni mihi tribuic Ctnfor p. 208. triplicem injuriam raihi fecit. Ipfe hoc 
 padlo egrcgic conliruiat , meriio me ilium codiccm, ut niultos alios item lauuabilcs, 
 
 O o o iui 
 
658 A P p. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 in ClalTe IT reponere folitum effe. At cur ille neque banc , neque ceteras , fi quas 
 poftea repent , ledtiones cod. Caef. in nupera crifeos Maftrichcianz editione , ubi 
 vel niaxiine proprius fuilFet locus, fupplevit? Si fidem feccrit, nihil fupplementi 
 fupereiie , protinus codici illi in prima Claile locus obtinget. 
 
 Mirum eiV, tarn ampla Cmforem prxfatione duo hsec allegata ad Rom. XII. & 
 ]\Iarc. XI. ornaire, & in ea virumintegerrimum G. a Mafhiclic, intcrpolito tameii 
 R. Simonio, pro tnfideli duct p. 207 declaralle, neque in tanto iuo advcrfus merigo- 
 re ex omni fua copiaponderoiius quidquam depromplitre. Muka ego cjufmodi alle- 
 gata, qus apud alios raendofa erant, vel tacitus, vel certe line tanta cere- 
 monia, quanta Cenfor utitur, correxi. Ipfum indicium, ab eo ilirtum, lau- 
 dabileefl: &optamus, utei omnia ejuirnodi, apud Millium aliolque reiidua, fanare 
 contngat. Hoc vero elt, in quo navandi aliquid oecaliones non quotidianas lia- 
 buit. 
 
 XL Per aliam illam regiilam, quam Dw/or p. 209 fecus refcrt, ego Icftoribus omnera 
 metum, de textumutato, abilergere volui. Summa reguh'e erat, nil inviris omni- 
 bus editionibus in tcxtum admittere. Id lervavi , fulpicionemquc, quam Cmfor p. 
 210 infcrt, prscidi. Ubi editiones inter I'e difierunt, libcrum milii per regulam 
 manebat , genuinam le^tionem, uti quolibet loco videbatur, vel in textu vel in niar- 
 gine antefcrre. Editiones, unde Cenlbr aliquot loca allegat, funt dclitE, &iuPro- 
 dromo Lege III excepts. Q.ux Cenfor hie profert , ad perturbandam rem faciunt: 
 ego autem mcthodo mea innocenti & libera tranquillitaci aniuiurum conrului. 
 
 XII. Prudenter contradiciioms metum Cenfor p. 210 illico niilTum facit. In mar- 
 gine Rom. XVI. 24 litera /3 lalva eil : tantummodo pro to) Icgendum elt r. Id &cir- 
 celli;s in textu, & unius verliculi 24, non verliculorum fublequentium , numerus 
 in n argine (ne minorem addam editionem, ) iatis indicat. Q.uare non opus fuic in 
 Erratis poni. 
 
 XIII. In Erratis nullum earn rationem habet , quam Qnfir p. 210 memoratr 
 tria lunt loca, Matth. XVllL 7. Ach XVIII. 21. Gal. IV. 25, dequibus fervente 
 prelolententiammutavi. Omaino pauciora funt errata, quam quilquam putet , qui 
 Cenfuram acnon Opus ipfum viderif. NonnuUa in Apparatu iphalmaia minor retra- 
 ftavit editio : qua; dum excudebacur, nulla amplius in textu r.'.ujoris criitioiiis men- 
 doik litera eil deprelieni'a. Pneterea confirmare Icdlori pulRim, marginalcs literu- 
 las it /3 7 <J f , a me accurate revii'as , in imprellione libri cum niente & manu mea 
 congruere. Pridem in re critica lignis & iiglis opus efl, ncijue I'liper cjurmodi a- 
 picibus alter iblet alierum folicitare. Libertatem, quam Cmfor p. 218 tuctur, idem 
 uiihi relinquere debebat. Ille, prelo proximus , in omni iua cura, im^editnm &lle- 
 gationem habet p. 209 ex Matth. XIIL 
 
 XIV. Si Grscam Senarii notmi ignorarem, plane a crifi N. T. arcendus efflm. 
 Ego autem clcmeritumillud & pridem m NotisadGiv^'-orii Tkamnaiurgi Pancgyncum 
 
 On- 
 
DEFENSION. T. GRiECI. 659 
 
 Oriffcniamim p. 216, & faepe apud Chnjfoftomum de Sacerdotio atque in ipfo Ap- 
 paratu tra'tavi : nc()ue taincn inter litcias a. /2y S i ^ quicquaiu tranlilii , ut Cm- 
 luv litcris in numcros line caula mutatis confioit. Etiam in rhapfodiis Homeri E- 
 pilcnuin abcft a titulis. tiui lub litera (^ folcnne libraiiorum C»t{/, i, e quaert^ 
 I ill Apparatu videlicet cjuxrc , ) I'ubaudire vult , qualecunque ineinorije adiuinicu- 
 lum fencict. Certc lioc iplinn (^ ad Apparatum reniittcns , aliain fignificationcin 
 habct , atque a, ^ y S i conjundtini, Utiare (i laltuni commiliircra , couimodus ef- 
 fec falcus. 
 
 XV. Quinquc hifce tenuiculis litcris Icdliones marginalcs taxavi , & quidem 
 falvo aliorum judicio , & aptilllmo , qiianqnam Cmfori p. 2ioalitcr videtuf , coni- 
 
 £cndio. '^\mqutielib(tvtirutas^ quetid quovis temjwre conjHtiii yoteji , aut in aequiti- 
 rio efi , aut altera leUio alteri anlijlut , £5* hoc rurj'um vd ntiigis notnbili difcrimim , vet 
 minus notabili. Sic ledlioncs iirniie , plaufibiles , dubise, in texcu aut inarginc col- 
 locate , analytice ad qumqut gradus , (pios alioqui ntwwwfroj elFo expertuni luibeo, 
 reducuntuf. Et hos gradus , quinqiu illis notavi litcrulis, utgudum leftori pi-ve- 
 bcrcni , donee annotatiunes & teihmonia codicuni in loco cvolvilFet atque exami- 
 natlet. Si quern ill;u litcrulx non dclectant , cradat eas vel certc pnutereat , ut in 
 Appar. P. HI § 1 apud 11 par Exc. dixi. Erunt lameu , qui utilitatem carum ma- 
 gis niagifque lentiaiit, 
 
 XVI. SftcimtH rerenfionis N. T. iinprclTuni Ctnfor agnofeit, fed ipfaniN. T. 
 editioncm Chjmatram appcllat p. 210. Mea pace editioncm ille a fpeeiminc fuo 
 quanilihct longe icmovcrc potcll : ncque rcfert quicquam , quo prelo aut Ipcci- 
 inen iniprclVum , aut cditio iniprimenda fuerit. OlTieinam (juidcni Prolegomena 
 in piselationc § In frocincln , cuUato tituli tine , indicare videntur. (iu;e in Ap- 
 par. P. I § XXXlX, D. 13 dixi , in iis ^[{a Bal'ilca; Anno mdccxxx cdita , hoc ti- 
 tulo , Handlun^itn betreffend die Jrrihumtr uad anjl-ffisf Lehren H. I. 1. IV. & lecu- 
 tus i'uni bona iide , & candide citavi. Uuam exinde Cenlori fententiam de alicjuoc 
 locisN. T. adlcripii , ca turn ccrte, quuni Ipecimen impiimcretur , Cenforis ien- 
 tentia luit : nccdubium ell, quin ex lifdcni prineipiis crilis ilia, ad initium Mat' 
 tliaei , Ik. ad reliquum N. T. Iluxcrit. Uujnuiin is deinde , brevi multove poll, 
 ie mut.wic , tanium mibi adl'entitur. Veruntamen , veritatis caufa , non polFum 
 intcrcipere , quae viv inlignis lialileas prid Non. Febr. Anno mdccxxxv ad me 
 fenplit : Diet nonfotejl , quanta cum indi'^natinne kgennt heic loci omnes boni iiiiquifji- 
 mam cenfuiatn , qudm in . . . tuam N. 3. editiomin . . noj'tcr . . Jjiario nuvcro Ba- 
 tavico inj'eruit . <>uod Ji nondum abfoluiafuijfet edilio Apologcticae noftrae Epiflolo:, 
 . . . adjfcilfemus et protinus Corollarium , quo calumniam ejus de faHa nobis denuncia- 
 liijne , quakm ibidem fingit , refutaremus. Ille veto , id quod fan:1e omnes de Colleglo 
 affirmant , n^que Jignificavit aliquid cuiquam nojirum , de mutalo a J'efe injlituto , ac in 
 diverjam a .schsdis Magijlratui traditis fvrmrxm deincrj^s reconcinnando ; ^ e contrario 
 itaS.iicdas Hits ad editionem inde yroiurandam adornatas efj'e prae fe inlit , ut yri uo 
 jam eQt in manu Cognatorum Biblnifolarum , inttrroganli fvlUcite Magijlratui refpon it- 
 
 Oo 00 2 ret; 
 
 J». 
 
66o A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 ret ; diinde rtiraherefmo jujfus , yoft aHqtiod tempus , nonjine ifflagkationt fritii Cur-' 
 forihus pihliiis i-eEiiime nomine ^erfoluti , quod & nnumtratim ei di publico efi , Ordi- 
 ni amyli/fuiw exhiberit. Variaverat is qiiidem , ^ tnagnofin varinverat in exvontn- 
 do illo fao (ditionis confilio anteit, qmimdmodum tu ex A^ViS , iffiiij'mtt verba ^ longif- 
 fime ab invicem abeuntes fentmtias declarantia intelligere fotuifli ; quimquam ne turn qui- 
 dem ilium vere ^ ex intimis fmfibus lomtvtn effe , quifquam cordalns exijUmacit , cum ni- 
 inis muhis argumentis indiciifque ap^areret , pro temfore hominem , quae in rem fuam 
 iffe videbantur, imfudenter fingere. Sed vera fofl, eas , quas dixi , Schedas fro exem- 
 flari novae editivnis ad Bibliojwlas miffas , nee niji gravi ^ itevato Smaius mandato re- 
 traUas ^ denuo fefe novum aliquod conjiliiim cepjje ^ atque idcirco etiamillas Schedas , il- 
 lud exemplar Oferis , abjicere , £5' nulliiis pretii haberi velk , neqm dixit , neqiie did cu- 
 revit noftriim cuiquam-. Haec tibi .... fignificanda ejje putavimus , fi forte Findicias 
 tdere . . tui operis atque infiituti velles , ut pro hibitu tiio uli , ac nomine atque au^ori- 
 tatt Ordinis nofiri ad te perfcripta , affirmare pojj'es ^c. Queniadinodum cctcroqui 
 opis noftrac neutiquam egent graviirmii viri , ad rjuos id ncgotium percinct : lie to- 
 to orbe remota elt ^ Bnfdcii controvcrlia , quani in Apparatu P. I § xxxix n. 13 
 Politicas potius ccnfui , quam criticas rationes habere. Aperte eiiim hxc verba refe- 
 runtur ad Londinenfe fpecimen animndverfionum in Prolegomena in editiomm N. T. An- 
 no MDCCXXXi cmillbni. Sed ne id (juidem curai'c ego dcbco : alias caulam lufpi- 
 cionis meas ex Prolcg. pag. 34 repeterem. 
 
 XVII. Eadem iidque Prolegomena funt , in qiiibus Cenforem 1 Tim. III. 16 
 oc, pro Bik approb:dTe , ad oculmn patet. Ibi duodecima ejus Cautela lie habot: In- 
 ter duas variantes Le'ttioucs eii, quae magis OR THODOXA videtur , non eft prctinns 
 nJteri praeferenda. pag 1 88. Ibidem & iu pag. feqq. lubjicitur declaratio , his inter 
 alia verbis : OR THO DOXI contra pugnant loco i Tim. 111. 16. unde infert , na^- 
 rationem yidoris , qui miitationem ham ( i-ji'c; pro 0? exliibentem , 1 ^naftafw atqut 
 Eutychianis tribuit , effe PROBABILIOREM. Optimo jure l/^olfius ad h. I. I'cribit: 
 Leclionem oc approbat auBor Prolegordenonnn ad novam N. T. editiomm pag. 4. Confer 
 fag. iSp & 193' ^o*^ igitur non ex Adbs illis hauli , ut CenJ'or me pag. 2JI in- 
 limulat , quancjuam do61rina ejus ex Adtis colligi uberius potelt. Codicem ClarO' 
 wmtanum jeque ac Fekfiim liic quoque latinizare , notavi in Appar. P. II ad i Tim. 
 ill. i6,linrulL]ue addul)icavi , num re^te allegarctur Ml". I,i«co/M. Tantum abell, 
 ut hie liber m.e impedierit. Ccnforine alias in mentem venturum fuerit , Polyglot- 
 ta hie refpicere , nelcio. Si quis ipfum cod. Lin. evolveret , erratum editionis 
 Oxonienlis melius redargueretur. Quanquam non/unt hx tanra; difficu'tates, quan- 
 tfls Ccufor llicit p. 212. coll. Prsf. ed. N. T. Anno mdccxxxv. Ad Vulgatam to- 
 ta fere difficultas hoc loco recidit. 
 
 XVIII. Gothica quatuor Evangeliflarum interpretntio originem fuam abunde 
 prodif. Qus in Appar. P. 1 § XXXll , Obf. XX, Conlid. Ill, dixi , non reperam, 
 ied explicatius conhrmabo. Dux translationes , Anglka antiqua & Coihica , Am- 
 ftelsedami Anno mdclxxxiv juxtim funi excufe : anibas ni:pcr ad \ erbum relegi ; 
 
 cur 
 
D E F E N S I O N. T. G R iE C T. 66i 
 
 cui" tantopere difcrepant ? ilia ex Latinis , bzc ex Gi'Ecis immediate eft deiivata. 
 Ipfa Gothicnrura literarum piduia , ex Graecis eft , r, i, n, X pro cJi, TV pro 
 ugi Al pro at&.c. numeioium item, B pro //, A pro A'XX, P pro C&c. 
 & abbrcviaturx , ut vocantur , obvine. Tantiimmoc'io ubi Grseca deficiebant, Lati- 
 na f // ^ ^ imitatus ell Gotlius. Eadem indoles translationis Gothics IV Ev- 
 angeliftaruin. Interpres Gra:ca pra^cipuc fecutus c(t : fed cum idem Latinc fciret, 
 Latiiiam translationcm in locis arduis coiifuluit. Qua: Graces LatiiiEquc lingiic con- 
 junctio & in translatiunc &in litcraturaGothica idoneum prxbct argumentum, tranf- 
 lationem coa-vam elle litcraturse. Et quidem utraque Flfhilae adfcribitur. Sed Grsca 
 longe prevalent. Sumamus primum, abfque callido delertu,MattIisei caput V, & lo- 
 Iiamiis XIX, quia tragmenta Gotliica in altcro incipiunt , in altero dcfmunt : Marci item 
 Xi,in Apparatu citatum, & Luca; IX, quod Q»/o>- allcgat: iSiexUngulis tanturamodo 
 capitibus lingula dcicribanius excmpla. Matth. V. 15, at lucent habet Lat. >ta.i Xifx- 
 vru Goth, cum Grate. Marc. XI. 11,0 Inaic, x/t^ , Gra;cc legitur & Gotiiicc : noii 
 legitur Latinc. Luc. IX. 44, iorda Lat. aures Goth, cum Gnecis. loh. XIX. 3 , ^ 
 vinnbant ad mm exltat Latinc : omittit Gothus cum Gra;cis. Sed nil attinet tam 
 inulta exfcriberc. Si cui vacat , evolvat in iifdem & in aliis capitibus hxc loca : 
 Matth. V. 22. 27. 30. ( Coll. V. 29. ) 35. 41- 44- 4^' Iqq* VL i. ( Coll. r. r. ) 4. 
 (■). 15.21. 2§. 32. VII. 15.24.2y. Vlll-so. XXVIl. 46. Marc. L 5. VIL 2. IX. 38. 
 XI. 10. 23. 32. Luc. H. 2. 9. IV. 19. Vil. II. 22. IX. 3. 4. 10. 43. 48. 52. 62. 
 loh. VII. 40. VIII. 29. XIII. 25; Xyill.20. Omnibus his locis Gothus cuniGrse- 
 cis excmplaribus vcl omnibus vel quibufdam ita confentit , ut a Latinis omnibus 
 diicrcpct.' Ilxc qui evolverit, & alia in Apparatu 1. c. notata expcnderit , vel 
 perpctuam Gothiei cum Gra:co Latinoque tcxtu collationem inftituerit, niaxime- 
 quc nomina propria (v. gr. BteUciul , Beihjfagciji, Nam, Kujiifin,) articulos, pro- 
 nomina perfonalia , particulas notarit » is omni dubitationc liberabitur. l^m ratio- 
 cinii Wetflcniani perccpi : fed f<epe plures intcrpretes in exprimendis locis diffici- 
 lioribus eadem nancilcuntur clTugia, quamvis nullus ab altcro difcat. Talia funt 
 luca in Prolcg. p. 85 citata: locum vcro,quem Cenfura p. 213 additcx Luc. IX. 43, 
 quid vetat exiflimari Grsece olim ledum , ne dicam , ex aliquo Gothicorum exem- 
 plariura , qua: Rheni tradlushabuit , in Latina Corrertoria , collcc^ta undiquc, elTe 
 ira(lu(5tumV Omnino limilis textus Gr;«cus fuit, quo Vlphilas , quo alii mctapiira- 
 fta; , quo complures Grsci Latiuique patres ac librarii funt uli , & ex uno eo fontc 
 omncs haufcrunt , quanquam nonnulls Gntes le(!:l:ioncs , (j-uas illi legcrunt , in no- 
 ftris Gra:eis cxcmplarilnis non cxdaiit, ut evici in Appar. 1'. I § X>vXiI, Obf. XX, 
 Confid. I fs. His pcrpcnfis , omnia complananrur , qux Onfir p. 2i2leqq. nro- 
 tuiit. Ncquc vcro a C«?i/'rf poflulo , quod iilc polhilari putat p. 214, nequc yj/i- 
 tum quiiejlionis dcfero. i\am live uhigne. Gothica u i Grseca, ut onnies antehac agno- 
 veruHt , live aliquot duntaxat in locis contbrmata iint , legitima elt oppolitio mea 
 contra Ccnforcni , cui Gothica translatiu NIL eft NISJ vcrfio vcteris Latin<e - 
 quo fadhim ell , ut in Prolcg. pag. cit. Gothica: conliderationem whiter in capitc de 
 Latina darcf. Quo plus virium upinio de Gothica ex Latinis deducta acquircret, co 
 niagis plaudcrcm. Sic cuim ca ccmprobarcntur , (jux dc influ'iu Latini intcrprctis 
 
 Oo ou 3 V 
 
662 A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 in tot alias translationes , atque adeo de ejus antiquitate , ^n'Opa^atione & auftori- 
 tate difpuravi. Legitur Luc. XiV. 19. Lat. alter ; Goth, anthar. & vf. 20. Lat. ali- 
 us ; Gorh. Sumf. Graece bis , iTi^oc. item cap. X.X. 3f. Lat. Op^ram ejus dcfiderat ; 
 Goth, this gairneith : & vf. 34. Lat. m,'» majfarium hahtt ; Goth, thimrfts this ijl: 
 Grasce bis , avT>< xp<^''<^v 'ixn- Hic Iperabani , ine certo reperilFc vedigio , Vlphi- 
 1am juxta cum Grcecis etiam Latina expreiriilc. Scd novam dubitationeni mi hi in- 
 jecit Tho. Marefihallus in Obf. ad Goth. p. 472 ita fcribens : Nihil novi eft in veifiont 
 Gothica , vocahulum aliquod Graecum per varia Gothica eoiiem in loco transfzrri. Idem 
 mos Latino : unde Lutini & Gothi limilitudo, 
 
 loh. Vllf, Adulterae liiftoriam in ullo unquam codice Latino , etiam apiid Af- 
 ros , nedum iis in locis , ubi Vlphilas vixit , deiideratam fuiire , line pertinacia du- 
 bitatur. Cyprianus , quern Cenfor p. 214 allegat, de ca nil habet: fed non idcirco 
 eam non legit. Ne reguli quidcm five regii citat hilloriam : quis earn propterea 
 Cypriano ledlam negaverit ? luvencus ex capke VI loliannis in Xil facit faltum: 
 ne mirere 5 fi is caput VIII cjufiue principium prteterit. Hieronymus hanc hillori- 
 am indillintte ait , in muhis^ Graecis ^ Latinis cadicilms inveniri : neque inde infer- 
 tur , Latinos Hieronymo , nedum Gotho , ell'e vifos , in quibus ea non invenire- 
 tur. Eos, qui Jianc penocham, ut Auguftimis ait , de codicil tts fuis abftalerunt, Mil- 
 lius Graecos fuilfe Itatuit : & iane in eadem pag. 215 Cenjor refpe(51um Auguftini 
 ad Graecos codices ex alio comprobat loco. Pndeni ccrte legitur ea in Latinis 
 exemplaribus omnibus , & fine dubio etiam in iis vetuflis omnibus , qus per Cen- 
 foris Prolegomena p. 85 Italam veterem retinent , eoque plus hac in re valent, 
 quia pagina ibidem fequente anciquitas Gothicje translation! ab aliis tributa impugna- 
 tur. Procul dubio Gothus Grjecanico exemplo eam hilloriam pra;termifit. 
 
 Matth. VI. 13 illud, Quia tuum , & reliqua , jam tum , nuum vetufliffimus 
 cod. Goth. Argenteus defcriberetur , in Latinis quibufdam exltitiire , ut Cenfor 
 p. 215 putat, nemo evincct. Neunus quidem Latinorum Patrum illam habet clau- 
 lulam , quanquam innumcrabiliter ex profelfo Orationem Dominicam traftarunc. Ci- 
 terioribus temporibus ca claulula in Correftoria , & inde in perpaucos cod. Latinos 
 ex Grsecis immigravit. Vlphilas Matth. VI & ante , & poll , Grsecis refpondet. 
 
 Gothicorum ordintm verborum non penitus enervare Cenjor potell pag. 215. Inj 
 Apparatu non quaslibet , fed Itudioie delcdtas protuli formulas , qua; in textii 
 faepius recurrunt , ubi Gothus niodo hunc, modo ilium Gr^corum verborum ordi- 
 nem , a Latino nuitatum , pra:cile tenet : taliaque loca citavi , ubi Grajca ver- 
 ba eleganter & concinne mixta Gotiius item pra; Latino fubfequitur. Plura Leftor 
 line labore colliget , unde agnofcat , non temere Gothicam verborum feriem cum 
 Graeca tantopere congruere , fed id a religione interpretis prolicifci , neque in- 
 anem elfe hujufce ohtQXVdXioms. fuUilitattm. DD. Benthji & Middktoni lis ad nie non 
 pertinet. Hieronymus & Auguftinus , ipfeque interpres Latinus mediam hic viam 
 infliterunt : ac ikpe Latini codd. MS. melius, quam imprelii , cum ordine Graeco- 
 rum verborum conveniunt. 
 
 Luc. Vil. 
 
D E F E N S I N. T. G R ^ C I. 663 
 
 Luc. VH. 2;' eft r^v(prr Lar. tfutatione^ in Cant, uti lac. V. 5 tT^vtpuVar? , 
 »l»«/.iti ejlis , in Vulg. At Gothicum fodeinii , quo etiam Mattli. VI. 25 TQot^ri reddi- 
 tur illo Lucx loco iion eft: idem quodLatinuni efnlatioiie^ ut Cenfor Itatuit p. 216, 
 fed Gotlius pro Tfi/<:p>T , 'rQotv arripuir. Nam cciam aliis aeque memorandis in locis 
 veiiia apud Grxcos , non a'pud Latnics , inter fe (imillinia , pcrmutavit : ut Matth. 
 
 X'. 16 tTttf^C/?, fTi^a/? • loll. XVi. 6. 21 TTiTT^ri^WKiV , TiTCB^COX.iY ' ^m'tlV)! , ^JVfnQJl. 
 
 •Quicquid haftcnus dixiinus, id non tam de Gotliica translatione ipfa, quam de 
 Fra^iientis cod. illius Argentci , aut , i\ forte in magno Vpralienli incendio An- 
 no MDCcri abrmi.ta ea line , do cKcniplaribiis e\indc iniprelhs vel dclcriptis , va« 
 let. Gothica in iis leCiio , il loca fupra citata & alia fpertentur , modo cum vetu- 
 ftilliniis & rariiliniis , modo cum aliis fat recentibus congruic Icftionibus : undo 
 cxillimare datur , translationcm ab Vlphila quidcm Seculo IV elFe facitani , fed in 
 Argcntco codicc , qui , ll ex fcntcntiis in Neupclii dilfertatione de Vlphila pag. t^ 
 valde dilfulentibus medium fumere licet, fecnlo VII fcriptus eft, paflim interpola- 
 tam. Uu;e ipfa ell'e caufa videtur , cur Luc. II. 2 illud , My!UoviuovTo(; t«? Tv^inq, 
 duplicitcr reddamr in Golliicis cxculis. Uuod li plura Gothica fupcreirent exem- 
 plaria ; nonnuUa , credo , alitcr in iis legerentur. De his fragmentis , qua; rema- 
 nent , ni crill facra non niagnopere laborandum eft : fed fieri poteft , ut aliquando 
 plura Gothica recuperentur ; & cavere nos ea quoque decet, qux in pofterum otli- 
 ccrc veritati pollent. Ideo venia mihi dabitur , qui huic capiti paululum imniora- 
 tus lim. Pulihac ea de re baud eontcnJam cum uilo mortalium. 
 
 XIX. H. SttYhanum non modo poft patrem fuuni R. Stfi'h.mum , fed etiam 
 fub eo , Grsca MS. N. T. contuliile , ipfe docet apud Ccnfvrem p. 216 feq. Qnan- 
 quam Robertus in Grseca & Latina pr^fatione N. T. Anno mdl nullam Iiac de re 
 nientionem fecit. Solius Henrici opera Robcrtum ufum ait Cenfor : Robertus auteni 
 in eadcm praefatione fecundum certe exemplar (7/; ^'iM fC IS in Italia ( avrfSAnOh) 
 ccllutum ait. conf. Prolcg. Wetft.p. 22. Alioqui prima perfona plurali Robertus lo- 
 quitur , I arias IfUioms addidimus ofc. 
 
 XX. Non levis qusftio eft , Firum intexttt confithius, an in tnargim editor N, 
 T. GrOiXi ens rcyraefeiUet hodie leHiones manufcrqtorum , quas ipfe genuin.is j^utat : & 
 hsc demum quxflio Cenfaem valde folicitut p. 2 id. yEgre fert , nic nonfacere, 
 quod ipfe facerc gcftit. Atqui jam Anno mdccxxv Legem mihi , tcrtiam in Pro- 
 dromo , de irargine tcneudo y dc tcxtu non niutando , poiwcram , antccjuam 
 vel ego de Wetftenii rationibus (juicijuam fcirom , vel etiam iUe ipfe ad fu- 
 am ediciuncm induchis fuilfct. Gerardi a Maftricht Canon XXXVIII hie 
 hie eft : Si quae dtfrtheiidiintur aut iibprvaniur variat liitiunes y nulla aifutnatiir in 
 tcxtum , j'ed rclinquatur lectio editorum nojlrorum exfmfil.irium , frihjenim Ctimylutcn- 
 fis , ant Sliphaniiitiii ; de varia kWone doceant notae ohfenatoris. ^Vtque hie canon , 
 quern aactor fuis in Pruleg. fc(JL 131 , Wetftenio non intcrcrdcnie,y-i/u/'i'jnm.v;M 
 vocat , prxclarc me defcndir. Moleftum mihi quidem , fed aliis lortalVe nun inu- 
 tile crit , il ca , qusc in Appar. P. Hi §1 apud IV Par E\c. de iiujus rei furama 
 
 diflerui , 
 
.664 A P P. C R I T. P. IV. N. IV. . 
 
 diflerui , totidcm verbis liic repofuero. Ego cur minus longe pm frogrifjus , r^'n-en 
 nece[jii habio. Multa qtiidmi Covifhitctifiim, lunlta Ernjmi , muha Be.ae fiuyrin t'-f't 
 conji-^t errata : fed non tnultn fnurunt dunonflrari mendti , quae illi commmLi inter ft 
 h(ibtcint. Ouaretitrvm textui injtrantur gnuinae ItHicnes ^ c^^tae illos ferf.:uciu. conjiin- 
 tiim fttgerunt , im in margine falMn refvaefntmt'ur -. veritiH/s nil inl.erejl. Rurjus com- 
 mune quiddam ejje yatet editioiimn cmnium , ahs cujus tenore ac colore ubi diffenmt mimu- 
 frifti codices , ii% dubinm it ftape , vel eiiam deteriurcm , eandemque ffccit^furem aliquan- 
 du , liternm abmtit : maximeque Alixandriims , cui faJmn dim folet , antiquus ilk qui- 
 dem ejl, ^ aliquando unus Jincerus ; fed non rarius ancefs variufque : cui quid in utram- 
 que Ynirtem tribui debeatj fiio loco oflendimus. Quare mn nihil intfrejt , kStvribus ^ frae- 
 fertim imbecillioribus , qui criticum etiam rclh fntientem non jiatrm ajjcquuntur ^ omnts 
 eximi caufas timendi , nt nova recognitio textui tifitato flus ajfticet labis , quam detergiH. 
 Onmino firiftinas recetijifnes , finguhu , ccnjuntias , fer fe ncn meliores firmiorefque fef- 
 quifecularis ufns fecit ; ncque ad eas fine exc/pivne tuendas ulbn Yublica niiUvritas fuccef- 
 fores alligavit : fed tamen cctnmttne illud , quod dixiraus , editiinum , fve clnfficae le'ciio- 
 nis, five alio vocubiilo notetur , tacit ii omnium conjenjione itn adhiic celebratnr ^ ut ii a 
 tnefnUicitari , hoc crefero etiamnnm ^ fublvjlri tenifore , ncn futarim of ortert. Jtidi- 
 ces cafitales , in re dvbia ^ tutius ccvfcnt , multos fontts diniittere ., qunm unum innoceH- 
 ttm jugular t. Nin dijfwilis ratio in foro critico valet. Libcrale eji ^ alias editiones ex 
 aliis ; liberalius univerfis fx Mfj. limare in texlu : altirum quin fieri fo([\t , mmo dubi- 
 tat ; alterutn majoTis eft confidtrationis. VH ^ codictim fars ayerte fotior , ^ rationes 
 idoniae , accedente prcbatorum hcmim^mjud/cio , emendationem aliquam textui vendicant : 
 modeftiam nemo violntam dicet. Out vero fe folo fretus ^ ^ frneJHdiciis cr'tticis vel etiam 
 dogmaticis , uniiifqia £? altnius codicis mviter rejierti adffe'Hu ^ favore abdutius , /e- 
 Eiicnem nfqiie quctqne fiiltiun eliminnt : nnllo molliore ■, quant teineritatis nomine Jtiiun dint 
 ijfe fnE!um fotC7-it refrehendere. etenim leBio , quae hodie editori valde flacet , e» protinus 
 ieSiorilus ^ cenforibns , ut recens docet exferientin , vel fofthac etiam iyji editori dif- 
 flicetefoteft: vel fi hie ei faltus qvam ftdcherrime cedat .^ alii tarn curiifu tamqiie temern- 
 rio t em fare exiftent , qui ejvfdem juris ibtentu turbent omnia ^ faremque froyt editivnnm 
 ac mntmfcriftorum difcrefantiam invchant. Oriare fraeflabiUus eft , kctioriesnon confffae 
 fanitatis tuntifpir arceri , quam foftm itcrum ejici. Gradatim in tanta re frocedendi lo- 
 cus eft , ut genuinae , ac fotius , vt ancifites iBiones , quae adhuc extra textum tijfis 
 t.xc7ilum jacnerunt , aliquantiffer in proximo , in margim , eoqnefatis vacuo , collocenlur: 
 idqne iffisillis leEtionilus eft cotidiicibile. Sic enim in omnium o.ulos incur runt ^ ut Jeor- 
 fum examinentur , &? , vbi probntae fuerint , fuam falubritatem gufiandam praebeant. 
 ^iiod fi protinus in textam abdant.ar , fericulum eji, m a, rixo/is hominihiis to rintgis im- 
 fugfientur. Nos non contendinius : in onini re modus libertatcm , Ubertas latiludinem 
 habet. Ad unam metam ^ non una J}mita ducit : publca ego ^ quod nemo prohibet , vin 
 ivi. gw?/m aliis in tempore fuo lux £ff animus crefcet ad textum ejr.fmcdi &f emittendum 
 ^ admit tendum ^ qui omnem leSiionis germanitatem, abforptis margim^m reliquiis^ llqui- 
 do exhauriat : non vtrecundiam eis noftram cbft'tre , fed curam prodefje cupimus. Tnterea 
 unum. dicam : Hodie ^ divino bmeficio ^ id agitur ^ ut Scrifiura ^ mvimaximetcftamen- 
 ti , in varias linguas transferatur , ad nationcs quam plurimas propaganda, tanto reli- 
 
 giofus 
 
D E F E N S I N. T. R JE C I. 6(^5 
 
 giifus curaniium t(l , ut te.vtHs Griccus ynii'ci'puis in loeis , quorum dijftrms k- 
 Hill «.v Grmcis in vcrfioncs dimtmnt^ apojhlicde momui quam Jmillimus ^ vil certe 
 i'i^'ii'Hf reccf'iti nufquam deterwr ^ fiibminijlrCur interfretibus tivfmodi ■, qnibus non 
 fifjit iijJtrcttUas Gmecae hWcnis cferofi dijciHtre. \[x.c quoniodo rctuleiic Oti- 
 fcr p. 2iy , aut quid ffjiii loiigo luo ferinone refpondciit , alii judicent. Ipie, 
 li infer fpccimcn luuin & inter ProIcgonien;i feiuentiam itn, iiti p. an Icvi- 
 bic, mutavit : tiiiomodo mcdevetm-, il totus illico tCvUis talis exiir.t, quakm 
 etiin ill Ipecimiiic dandum putarac V Facit luic experientia & adinonitio Lecn, 
 TK'.'/tt: laudata in Appar. P. i $ xxxvnr. Homines noviilima quacque niaxime ap- 
 pctiinr. Cras forialle N. T. aliiui (cilicet evolabit, atque hodie. Ergo craiiiuuin 
 eric melius. Anno vertente , riuiiim aliuil: quidni id quoquc melius "? Poft fccu- 
 Jum , niulto niagis. Interea cnipxclis eo N. T. cujiis copia ei\ , luperledere com- 
 niodum crir. Veruntamen mulci hodie tenierarii homines nianum textui admovcnr. 
 li,xcniplum anonymi Aiigli in Appar. P. i § xxxix, n. 1 1 nocatum , jam ab Anno 
 MDCC4XIX damnolum ellb potent, mil yint. Bl<ukwiillns aiuqu^ obWdei-ent. Quod 
 ii res eo tandem evadit , lit cuiljbet pro arbitrio textum tra;5taro & vexare fas lit., 
 Iwco recenlionnni probararum, quae /rw fiint potiinmum, (nonjI'.Vtvi/H, ntCenfordi- 
 cere tolet, ) quazqiie ingentcm RclinTiuuifjnismoicm Uiltincnt, promta hominumne- 
 lariorum opera , qui in eiiiico lludio culices pcrcolaut & camelos deglutiunt, No- 
 vum rcilamentum Graecum , & ex Grxco in alias linguas translatnm, in minutiis qui- 
 bufdam ibrtalle politius, led in graviliimis moruemis Socinianum, Bcktccrianum, 
 libertate cogitandi & omni enormitate niaceratum, in manibus eorum videbinius, qui 
 nierces ita phaleratas exoptant. 
 
 XXI. Guibus anceps ifta libertas difplicet, eos Ctrfvr p. 220 in animas /m- 
 Itallis ^ & m Zclotas duros difpefcit. Mulri , five imbei ides ceteroqui lint, live 
 robuili , iifitatis tencntur editionibus: & quum editor novus Ipundet, le ab illis nou 
 difccdere, actjuielcunf. Medieina llrenuillima, quam Cenfcr imbecillibus dari vult, 
 in graviores calus rclcrvanda c(l. Rurliim non rigidillinios r'cmura adverlarios & 
 in'juilitores nobis proponcrc dcbemus: lUnt ciiam alii, quorum rationem habcanius, 
 ne ad jultas querelas commoveiuiur. Nemo non tranquilliorc animo textum legic 
 uniec ex notillimis editionibus manantem, quam eum, quern velnotus & animofus, 
 vel ipwtus & eonliderafus promit criticus. Alienam libcriatem non prodit , qui 
 prjcmaturo libcrtatisabulu abllinet. Quis ad abufum ilium cogipotcft? PermeCen- 
 lor Iheiat, quod vult: experietur, vel jam cxpertus ell, multorum N. T. le6torura 
 Illiquid interelVe , ubi ipfe quicquam interetl'e negat. 
 
 XXII. Singiili manufcripti , finguli excufi libri manifclla habenf Sphalmata. 
 Quid rcliquum elt , nili ut vmnui congerantur , & ex omnibus ufUma febgantur, id 
 quodolim & librarii generoliorcs, & primi editorcs fa(ititarunt ? Nil ergoprotici- 
 unt, quae Cm/«fa p. 220. 221 rhetoricatur. 
 
 Pppp XXIII. 
 
666 A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 XXni. duos ibidem in me incitat , quod fubinde a textu ad marginem, a mar- 
 gine ad apparatum , ab apiDaratu ad gnomonem remittam , iis fadsfeci in Appav. P.m 
 § I apud I & II Par Exc. imo fatisfecic etiam pro me Tomus XI cuius partem non 
 mininiam Cenlbr fert, ) Bibliothecx rationalis, pag. e,48feq. Confiijione m taWs me- 
 thodus non parit , fed tollit. Ipfa crilis Gcrardi a Maftricht remiiiionibus Icatet : 
 cujus reprehenfori quicquid Cenjhr hie lit rcfponfurus, id fibi a me refponium puta- 
 bit. Gko/«o» lucem parcim jam videt , partim videbit, ut fupra declaravi. 
 
 XXIV. Akxandrinum codicem in virtutibus & in vitiis excellere , conflat inter 
 erudites. Ex optimis nempe exemplaribus per manus non aptiilimas dedudlus eft. 
 Baccas ejus mrms ( vid. Cmfur. p. 221. ) cur non teneamus ? putamina cur non ab- 
 jiciamus? Hsec ab illis quomodo fecernenda lint, in Apparatu copiole ollendi, 
 P. I § XXXII Oblerv. xi &:c. 
 
 XXV. Haeretica & periculofa qui profert aut proferre cenfctur, etiamfiin no- 
 tis , \it Erajmus, vel in margine, ut Stephanus , ea cxhibeat , repreheniionem non 
 effugit. Sed hoc ipfo multum decedit de iis , quse Cenfor pag. 217 feq. ad qu^lt. i 
 dicit: nequc propterea non major eft confidentia, ll quis in tcxtum, (]ui per Cen- 
 furavi, pag. 221 leq. aecjue patet, ingrediatur. Sed tamen importuni Zclotte, qui 
 Eraiinum , qui Stephanum circumcgerunt , iis in locis, quo meas ego curas por- 
 rigere non poftulo , non ftint, fed tuerunr. Q.uod vitio vertcbatur Steyhmw, poftea 
 Lovanimfes ipli fecerunt: & quod in EruJ'mo reprehendebatur, permilit Cknmts l^Ill, 
 cujus verba exllantin Proleg, Wetft. p. 199. 
 
 XXVI. In Apocalypli quemcunque textimi receptum fecutusfuilTcm, ceteros 
 textus receptos neglcxiile dici poll'em. Ita Apocalyplis in iplis receptis textibus 
 variat. Gliiilibet in prima c]uaque ipfi occurrente pcriocha cum Get. a Maftricht v. 
 gr. AriamMontanum conferat. Hanc dilcrepantiam ante nos natam non elt noitrura 
 prasftare. Cenlbr in Prolegom.-cap. XllI Bezam vakle deprimit, & Bezam ad apicem 
 fequitur Geranius a Majlriclt: quomodo igitur Cenjura p. 223 textum Gcrardi a Ma- 
 ftricht tanq lam ordinarnim unice allegata' Sane lettiones Apocalypieos genuinas, 
 quum major vis manurcriptorum eas tuebatur, in textu dedi ; lequiorcs , hactenus 
 exci'fis , in margine indicavi : nc(]ue iidem ea re fcfelli. Semper enim limitatus 
 fuel at fernio mens. In Prodrome : Ltgcs^ ut nuncfunt, nnmindiesfuh manum exflicatio- 
 rts fiunt ^ ^cfc hihint. ln^'(»titia< Rationmi T^vxkm<:m ofevis exf Hear e non alimutn 
 fueiit. Solain Apocalypiin aperte excipere, nil attinebat in tarn bievi delineauoiie: 
 6i Kvera hacexccptio feroin mentem miin venit, neque aos q.-oquamndliuc,quod 
 fciam, i\p(i^a:ypfeos vel Icudiofo vel negligeuti eft reprLlienla. Ccitroqui per 
 totum N. T. pi uiiiijm euit.onum textum Vtrvavi. Nulla ab iis diverla Syiiaoa mi- 
 hi obj'ci puter.i. 
 
 XXVli. r-e Bmtkjo SiWetJlmio^ omnes ad veritatem eniendam invitaturus, 
 feutenii^ia u.x. m ^.^ppar. P. i §. xxxix, u. 14, atque iia tuai eis cgi, uti oiunes 
 
 mccuin 
 
 i 
 
D E F E N S I N. T. G R yE C if T. CGo 
 
 meoum agcrc libcnter patior, riuanquain Ctnfura alitor accipit p. 223. KAxVCtintrM^. 
 Bciulejus 111 niutantlo tcxtu progredi.itui- , ex Apoc. XXlI, quod ille caput fcoifuin 
 cdidit, parct, SI tx fytcimim dudum tmiffo^ iiK^uam in Appar. P. I § xkxik n. 10, 
 adhuc licit judicium j'iceie. Wctlteniaiiae crilcos fjudamcnta, non dicam in Ipec'.mi- 
 ne, & intcnlHra, led inProlegomenis, ubi omnes editiones muko prolixius re- 
 prchendic, quam ego, inlignom mutadoncni intentabant, non luluin in Apocalypli, 
 li;d per totuni N T. de quo in Appar. nuineruillo 14 leruio ell. ^unc id uegat: 
 itaque qus de eo turn vere dixi , nunc dicere del'mo. 
 
 XXVIII. Autograplia Apoftoloruni pridem amifla funt : & qiianquam nosffe- 
 rart noHfudet, ea pulUmiinio rcperiuni iri , tanien nunc certe nun apparent: ne- 
 quc talia habemus apographa , quse Notarii vel Aftuarii Iblcniii ilia formula mu- 
 niillcnt, i uncordant cum originali. FluCluatio ilia , quam Cf»/or pag. 224 leqq. ex- 
 aggerat, nos in portuin compcUit, ubi mox conlillemus. 
 
 XXIX. Nam ncque editionem uUaui , nequc uUum ex Mjf. integris , neque reli- 
 qu\c.s vttujtivnim librorum, quorum non tani vetultasj quam dillantia a uianu pri- 
 ma iiidoklque pendi debet, ad ncgotium expedicndum fuilicere , redle quideui Cen- 
 /t»r ftatuit p. 224. Sed quK idem pag. ieq.dirputat, limitationis indigent. Cum /co- 
 j'o & cbutextu m\ non conciliare iugcniuni potelt: fed tamcn genuina ledtio non mo- 
 do nunquam repugnat fcopo & contcxtui, fed etiam propriam fsepe , quanquani 
 non Icniper maniiellam , cum eo convenicntiam habet. Onhodvxiae iludio llbrarios 
 plerafquc mutationes tecilfe, ita, utis, qui Iccliouem maxime orthodoxani fcmper 
 priticrre velit , tcxtum ordinarium ad minimum in locis 200JO nnitare eogatur, 
 Crnjor dicere fullinet p. 225. Omnino ab orthodoxis, ut idem ait, profecta fere- 
 luiu exemplaria, (juse hodie exllant ; fed ipfas mutationes quxvis Caufc ftpius dc- 
 dcrunt , quam orthodoxiae Ituiiium. Porro genuina lettio, qujcut plurimum peran- 
 ti()uillimum intcrpreten) Latinum aiiofque tcltcs dignofcitur, forms fanoruw verbo- 
 ruui numiuam certe potcll rcpugnare. Saepe etiam a fatticuliiri caula proficifcitur 
 varians lectio: & turn p.irr»c^^M/.ir/.finecliodus, ut in morbis cerciscerta mcdicina, locum 
 invcnit. Hoc non »m ?'«/«?/«;« tcndit , ut Cenfor p. 226 timet, fed per modum Ex. 
 eeptionis tra(5tari, atque ita tacile cxpediri putell. Utut eit, Cenfor in rationibus 
 decidcnda; let^iionum varietatis infuHicientcm admittit Enumeratioiiem partiuni, & 
 id prsterit, quod unum omnium maxime ad decilionem conducere jam jamque vi- 
 debiUiUS. Ad fluralitattm Mff. rem deducereproperavit. 
 
 XXX. Ifla vero demum Pluralitas Mff. ut a Ctnfort p. 226 promulgatur , la- 
 byrinthu-s cit inextricabilis. Rcgulain ille libi in Proleg. p. xy5 feq. pofuerat banc: 
 LtHio yhirium codicum., ceteris paribus, rjl }->nuferendti: commodequc cam explica- 
 rat. Nunc «x regulam & cxplicationem toUit: imo, li pluralitati MlF. tantum tri- 
 bui debet, quantum Ccnfura ei tribuit , omnes copis, quas Prolegomena illi pcr- 
 cenknr, dimitii pollunt. i\il vero xrumnofius, pcriculoiius , iucertius excogitari 
 potell, quam talis pluralitas, pr<dertim li Orthodoxi omnia fere exemplaria, qu.c ex 
 
 Pp pp 2 Uriente 
 
666 A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 ^ii^ite apportantur, corrupenint , & inanufcriptoruin vel mediocris antiqiiitatis 
 ( nam quJcciiid Carolo M. citeriuscll, mediocre eft, ) tanta cfl raritas. p. 224 feq. 
 Er2;o rntitjuilinnus Larinus , antioui oricnralcs Interpretes , acParres, quos Cenfor 
 in Proleg. p. 194 tantopere extulit, onini jure luilragii exiiuncur V Nullum plane ma- 
 nufcriptoruni dcinceps dilcrinien valcbit? Accuratum eoruni numeruin quis quuli- 
 betinibit loco? Dua^ unius loci ledliones, uti altera pra: altera unius lubinde duo- 
 rumve codicum fuflragio augeiur, aliematim genuinai erunt ? Iiifinitas ejufmodi 
 qusefliones buUire ientiet , tjui decern duntaxat veriiculorum varietatcs ad j-ilurali- 
 tatem jlkni cofpcrit exi^cre, 
 
 Scdicneell: Cew/or in Praefatione i\\ T. Grxc'i Anno mdccxxxv cdiri earn 
 plumlitatcm infe "mprobat; atque ira. ut mirabili celeritate in alrcrum cxtrenuim 
 jncurrat. llludjam addo ^ inquit , quod, quamvis forte p'inui fronts nuvusn videatur. 
 Us tanim , qui reaftae vnlgataequz leFlioni ah ijlis viwietatihtts tnetnebcint , wow poterit non 
 efj}. grntiffvmuw , nimiriitn Trxtus reccpti auEfoyiiiitein vt. 'phiritnum n^c ccnfinfii citatoruin 
 Mj). Codhjim mc'^is firmari , wrt tofundem dijjenju debilitari. Froducunlur, fateor, te- 
 ftiuiH /olo centum Codices, ttfithis in locis (t recepta Lellione dij]eniitntes. Cweautemex- 
 ijlimcs , fui^ulus i'i'ligiojos, grnves, idonevs, omniqitf exieptivne viiijores efj'e; quin potiiis 
 hotnm Tfflium Catahigummicum iittmtis oailisftylujlra,) Aleves, corruptos, imo fidos 
 falbfqfie, nivehementer fal/or, deffdmides plurimos. Hoc dic^to , exauctorantur ab 
 eo Cant. & rcliijui Gn-ecolatini codices, & Mvnt. & cod. Noii collegii Oxon. & Fe- 
 Itf. & IVcch. tjuorum lacilis jactura. Sed eodem numero Comfhumfnn habec editifj- 
 nem , quae uno quidem altero'.jiie loco Latinizar, fed ea ipia loca iiidicat, & toto ce- 
 teroqui teaore luo cinn fiaceritate codicis Fai'if. i. Sndd. & liniilium apevte con- 
 I'plrat. Addit cociices Ronic.nos five Barbmnimios. Sed horum diam inEvangeliftis, 
 oSo in Actis & Epiftolis , quatuor in Apocalypfl, fuis difcreti nunieris citantur, 
 inultaiqiie ex iis leftiones, exiniias , anemine prius notatas, poftea A'ero alibi quo- 
 que repertas prorulit Ciruifbilus. Omnium vero minimc illud ferendum eft, quod 
 Cenfor Akxandrinum codiccm , quem tantis eruditorum praeconiis cdibratum confi- 
 tetur, Alpha codicum Gni'corum Biblicorum , divino provifu per tot fecula & pe- 
 ri cu la nobis fervatum, fine exceptione repudiat. Sxpe illud quidem exemplar hal- 
 lucinatur: fed ubi cum verlionibus ad deperditos Alexandrinos codices exattis, /E- 
 tliiopica & Ccptica , ac priecipue cum Lntiim congrtiit, pluris eft, quani vel triginta 
 codices Gr^ci gregarii ex regione Conilantinopolitana. Turn enim non fua proprie 
 gloilcmita, fed Alexandrine ecclefix lerticnem exhibere dijudieatur. injuriam in 
 {^odiceiw Jln-andrinuf!i Cenfor, nili earn retractat, nullis in crilin iacram meritis 
 conrpeufaveric. ^miquai^inta nunierat hos Cenfor codices: fed Steph. a ^ S pro bi- 
 n's falfo habcri, noiat j Romanornm porroXX'I & Fdifiamrum XVIcodicum, //'«- 
 cheliquc marginum, ob paucitatem locorum , aliafque caufas , nunquam in cenfu co- 
 dicum magna eft habita ratio. Itnque oilo funt potius,_ quam quinquaginta , qui de 
 fumma codicum deccdant. Fac porro, tarn leves lios ciVe couices o?n>tihis line dilcri- 
 mine locis , quod taraen nemo dixcrit, ut ncque pro cditionibus obviis, neqiie 
 contra eas qaicquam valeant : plurcs ftiuerfunt iu iaterculo Gerardi a Maftridit non 
 
 con- 
 
 I 
 
 4 
 
 ] 
 
D E F E N S J O N. T. G R iE C T. 660 
 
 contemnendi codices; in Apparatu autcm ineo, P. 1 § v, circiter centum vrgintiMf^. 
 Gr«ci occurrunt, a quinquaginta illis penitus diverfi. Quid liisjiimfiet? Dimidiam- 
 Htfui farttmingoHS ilU teftiumtxercitiis amifit'? an fan cho illc cxci'citus frofijgari po- 
 f'-'rit, <]u.\n pi\tlatii) Ccuroris pdlliccturi' Minctno in his phu-alitas line ultenori 
 riilculliuue V lin minus , quid jam pluralitati aut fubflitui debet aut adjici? 
 
 XXXI. Diverfas orbis regiones , unde MiT. apportentur , comineniorar Cmfor, 
 phiralitatcin dcfcndens , p. 22^, ar'jue ita do iniprovifo confirmat produ(^i:am a me 
 jn /itjipar. pag. 429. telliuni Dhcrfitaum. Quod li pluralitas valorem pra.'cipue ex. 
 Diverlinte traiiic, nvAw pkis valet Diverfitas ipfa per le. Rurfum caterva codicum, 
 qui cirerioribus Icculis Cuiiftantinopoli & in iila vicinia fcripti funt , minus valet , 
 etiamii in oniiicm Europam & ultra tuerint dilFeniinati. Totuin genus documento- 
 rum , e\ quibus variie leciioncs colliguntur & deciduntur, in duas quafi nariones 
 didrahitur, Afi.nicam &i Jfriciinoim. Nili tarn pauca client cxcmplarii Gntca vetu- 
 lla CN. Africa , quorum cKccUentiam vulgus Aiiaticumlblo nuniero longe viucit, ali- 
 c]uauto plus niti liceret iihipluralitatc. 
 
 XXXII. Tcmporis caudi , ad Ccnfuram tantifpcr comendam, fubito eani pln- 
 ralitatem arripuille videri Centur potcrat, prsel'crtim tjuuni paulo poft ( vid. Biblioth. 
 ration. Tom.XIII. p. 235. ) in ilia prsiatione N. T. m alia omnia iverit. Sed ipla 
 C««/»rii p. 227, $ I'arceite I'e^le, indicat, I'crio turn cum fcripliU'e. At nunc omneni 
 cnticuni laborem, fobrio ul'u necelfarium & ialubrem, una litura toUit. Vereor, 
 ne iplius editioni remora; nov£ inciderint, quas tali patilo conloletur. 
 
 XXXIII. Qu3e Qfi/or p.227 do G. a A/uy^ncA^ judicat, refte Iiabent. Quum ve- 
 ro editionem N. T. crill excellentis illius luriscoaiulti comitatam milii toties obji- 
 cit , cogir me , ut eandem editionem, (\uimquiim j^bft unhuaiherfiones in ^p}'>ar. P. I. 
 
 5 XXXIX n. 8 datas libenter ^cquiefcercm , f.epius tangam, acpraecipue de nova im- 
 prellionc Anno mdccxxkv, cui Centbr prsefationcni & alia quaidam adjecit, aliquid 
 moneam. Ha;c impreiiio , qus:priorem prideni dillraclam ait, cur non tarn I'ubito 
 
 6 fufcepta & confefta lit, non laboro. In ipfo texta priilina remanent fphalmata , 
 Luc. XXIV. 4i> loh.IV. 6. AchXllI. 2cj, &c. Fundamcntum Gerardj a Miftricht, 
 crilin Sacram ad jus civile revocantis in l^rulcgomenis iiiis, Seft. '62. lo'S. 1 14, reti- 
 netur line admonitione. Totam liluni crifeos ejus , cum variis lectionibus editio- 
 nis Oxonicnfis minoris, nulquam fere nili in nova prx'tatione cniendatur. Singula 
 loc.ili l";io, tcs , prillinus error Hianet, ifque , i]uod ad codices, v. gr. G. pro^Go. 
 id ell, Gonvill. jpro Goth. Mattli.XllI. 32. Luc.l.7.5. Aft.IlI. 22. c^c. atrinet,per- 
 frcquens; quod ad canoncs in margine allcgatos , perpetuus. Sola tbrinula de «»- 
 few/j codicibus, ubi rcvera aliquot tantuir.modo erant, aut \i\ unus,deleta clK Ma- 
 net \\£c crilis perpetua, pei-petua de!i.nlio unius textus Bezae. Bexam merito re- 
 prehendit in I'roleg. Gcrardus a M.ijlriM ; & tamen in ipla crili lua , quippc tani 
 laxa, nefcmel quidem contra i;c!oi7/«judicat.^ Neniu melius, quam Cenlbr, exem- 
 plo ullo , li quod eliet, redargucre me pollct. Scptcm codices Bodhjani in Prol 
 
 i'Pin^ 3 Mam-. 
 
670 A P P. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 Mafl:r. feft. 42 foJos Iiabeiit Evangelifhs, & tanien in Notis v. gr. ad i Cor. femper 
 pro textu Bezie inilirare jubentiir. (Juare cjiiicquid in Appar. P. i § kxxik n. 3. 8, 
 Item P. II ad Luc, 11 4. & ad Apoc. III. 12 de editiaiie An. imdccxi. dixi , Iiodienum 
 de editione_ Aiini Mi)Ccxxs.v d ftum piitari vclini. (iuae vero Gcrardus a Mailricht 
 in Pro! eg. kth 53 & 58 dc Lomeiero &. de Gotho-dit, in novo margine reprehendi 
 non opurtuit.^ In virus hiec omnia icribo: led veritatis amor cavcri pollulac, ne le- 
 ttores , qui Ipecie rerum capiuntur intcrduin , omnia perlanata putent, prseiertim 
 quum haec edicio in Bibliotli. ration. Tom. XIII. pag.235, &Tom. XV. p. 27 leqq. 
 tam ipeciole defcribarur. Decantatos illos XLIII 6'(^?io«Mcriticos Gtrardi a Mafiricht 
 lingulatim, ordinacim , modeite , vere examitiaios, alio tempore dabimus. (Vid. 
 infra P. IV. N.VII.) 
 
 XXXIV. Pluralitati MSS. codicum favere me , abfolute ncgat Cenfir p. 227 
 feq. & citat Appar. P. i § x. xxxii, Obf. xxvi. Vei-ba niea erant : Multitudo codicum 
 per le nonmultum valet. &rur(\im : Sekclis monu mentis non vjjicit promilcua cudicum mul- 
 titudo. Cur non allegar P. i § xxxii, Obi", xxxi, ubi I'ub Diverlicate tc[\\\x\\\ fluralitct- 
 tern, exctftis fithgularUms quibiifdoim cmujis , comple^torV item § XXXlll. Resipla 
 pro me loquitur, nullam temerc le(i:tionem varianrcm , in pluribus obviam codici- 
 bus , prorliis prstermili ; & vix quinque ejus generis de mille Cenl'or monllrabit , 
 quas non genuinas agnolcam. Ciuare ipondeo , nullum tijfls adlmc excnfam ncmfionem 
 repertum iri , quae toto fuo tenore cum tniijore numero codicum aeque conveniat , atqm mm. 
 INon eil: iitec controverlia tam levis, quam prima fpecie vidcatur. Paucaiunt, led 
 in his momentofiilima loca, v. gr. i lob. V.7. 8, ubi germana ledlio non tam multis, 
 quam antiquis nixa documentis, religiofe tenendaeil. 
 
 Quod eft igitur palmarium ad li(]uidam Decifionem ? Primnm , plurima ilia, 
 
 quE nuUo unquam leftionis dilcrimine affedlia fuerunt , normam prsebent horum,quaj 
 
 dilcrimen aliquod , & quidem cum momento conjunrtum, contraxere. Porro ex his 
 
 gemina le6lio nunquam mero hominis arbitrio, ut Cenl'or p. 226 redeait, & ego 
 
 in Apparatu P. i § x. xxxii, Obf. xxvi declaro, dignofcitur. Ut dignofcatur autem, 
 
 reguliie fobriie muitum utique adjuvant , per quas ImcerK leftiones a furrogatis, &, 
 
 in quibus momeati plurimumell, glojjmatii atque hiatus invicem dilcernuntur, uti 
 
 in toto Apparatu P. i, ac potiiiimum § xi ad § xxxi expofui. At(]ue harum regula- 
 
 rum diiiamt^npluralitas teftium plcrumque, rfvwr/jtaj ferel'emper, ant/'^wetaj Icniper 
 
 fuffulcit. Ab omnibus tamen ejufmodi adminicuiis res tandem abit ad nmnusdivinse 
 
 gratim. I Cor. IL, Hoc magillerio chmracier ille fingularis, quem quiEvis genuina 
 
 ledlio, lucefua, fuofapore comitatum, gerere folet, me vdum ciniitur , liepiusg-M- 
 
 fiatur: hocjubare, qu:cquid morcalium mos, fenfu , voluntas , focordia, curioii- 
 
 tas, olim vcl nuper, in multis vel paucis libris, plerunque addidit, & int^rdnni dem- 
 
 pfit vel permutavit , tanquam fucus difcutitur. Vcruntamcn non omnia fniiul expe- 
 
 diuntur, fed fuo quidque tempore. Nequeis, qui aliquid percipit, protinus ceteris 
 
 omnibus id prr bare potclh Captus valde diverll funt , & impedimenta cognitionis 
 
 nuiuuaria. Filios DEL bonus fimftr mamt fanis. ^ 
 
 aXaV. 
 
 ^ 
 
DEFENSION. T. GRiECI. 671 
 
 XXXV. hitricatam dinerendi rationem Cmfor milii tribuit p. 228 , & hoc co- 
 lore diiriciiltatein dcfendcndK fu?e fhiyaUtatis Mil', clcgauter tegit. Multa partiin 
 capita , pixllrtim illud dc nunicro codicum , in paragraplios & pofitiones dilhi- 
 bui : id ^juod facilitaicm nv.ctitionis non mcdiocritcr adjuvat. De (lilo mco , li 
 quiii icl'ert , dixi in Appar. 1'. Ill § 1 apud 1 Par Exc. & alibi. 
 
 XXXVI. Quicqiiid Ccnfor adlnic dilTcruit , ine petit ; me igitur eundcm petit 
 in cxtrenio : Tirons um CONCLFSION de tout cf que nofts vtnons de dire , cejl quun 
 hotincte Iwnime doit avoir nutant de COMPASSION de ceux , qui , ayres avoir extvni- 
 ne cestwitieres de Uur niimx , unt m k tmlheur d en ju^rer mal , qja d AVERSION four 
 ceux , qui trouvoms mauvnis , quun autre Je ferve dt J'es yeux , exigent a toute force , 
 qtCon ftjoumetle ttvmgUment a lenr de'ci/ion , comme sils etoient ahfuhnnent incoifMes ok 
 j't troinftr, p. 228. litweni, at \ ibraiitcm, Cenlur, Claufuhitm rccogiiolcc. Noiifani 
 male tc ipllim de nic exillimare , iirma funt indii:ia : led id labi.ras , ut alii (juun 
 pelfime de nic exilliiricnr. Si vana ^jejuna animi indtiWione recmjionnn N. T. Grae- 
 ci fiifi-tyi , merito tneo (ic muhor, Srn aiilein res fer tentntionem aftid tiic iit, divinoqut 
 ego duhu ac muyiere ea frincipa £g' julfidia , quibus hoc Ofus innititur , naHus fum , 
 Cenfor mamhus filiorum veritiUis non excutiet , quod eis frvdc^e debet ■, ifpufque^ ulio- 
 rum in me incurjio eo nuijoretu of eri vigorem , tiiam fojl obimm meum , Ji minus apud 
 doUos , at etrie ayud Saii'dos ^ ctindliabit, 
 
 XXXVII. Cauram , cur miferandus fini , lianc memorat , quod tantos comtui 
 mtes botms deftiiiitrit J'uccejjus. Id ccrncinus. Quoniodo lufTnigia codicum colligi , 
 expcndi , dilccrni , nunierari , atqiic adco teftes audiri dcbcaiit, palmarium cll in 
 re critica , prslcrtim i'l quis plumlitatem codicum tuctur. Dc ca parte Prolego- 
 mena Conforis nihil Iiabcbanr. Viam patcfecit , & quidcm in iingulas N. T. par- 
 tes , in fmgula faepc loca , Apparatus nudcr , P. 1 §V1I1 Icqii. XXXIX. n. 8 &c. 
 Id Cenfor prardare adoptavit in ilia fua Prtefiitione : ne(]ue majus quidquam ipfe 
 profitctur , quod in editionem Maftricluiinam contulcrit. Porro in Apparatu cgi ; 
 Dc iignis codicum in cd. Oxon. minore confuiis , P. II ad Matth. XV. 19 &:c. De 
 codd. Grajcolatinis , P. 1 § XXVllI. De notis Wcchcl. P. 1 § XXXIX. n. 3. De 
 Stcplinno Erafmum iecutu, P. I § XXXVI. De Curcellxo, P. I. § XXXIX n. 6. 
 Dc diftantia codicis Alex, ab cdd. P. 1 § XXXIl Old'. XI. De cod. Lin. altera & 
 Magd. 2. P I § XXXIX. n. 8. De k;co Mattli. IX. 36, P. II ad 1. c. De GlolFa 
 ex Epiph;uiio , ad I Tim. IV. i. Hjec diverii ponderis capita Cenfor ea , ()ua mo- 
 do recciil'ui , fcrie , partun in Prxfationt fua , pag. 2. 4. 5. partim in Stri^uris ad 
 Prolcg- Gerardi a Mallricht p. 17. iij. 34. 48. 82 , & ad Xotas cjul'lcm , p. 33 
 rclcrt. Sine arrogantia dice : multo plura his confcntanea ex Apparatu mco in 
 editionem illam , nili propcralVet , dcrivare potcrat. lam {]uid Cenfori ^ a 
 me noil prius didum , rcmauLt V quauium cll ? quale cfl ? Ipfe oficiuiat. Si- 
 ▼t iiiiulit opiima quxquc ex Apparatu mco , five non fumiit, ccrtc mccum con- 
 gr. I. Et conHrmarc tpiiutm kclores haec potcll congrucntia ; gaudeof|iie cgcmicf 
 {^enforim feverum , in niji exeniiatum j dum eos ^ qui faant , multa ^ quae proyifui 
 
 fu^tunt , 
 
67a A P p. C R I T. P. IV. N. IV. 
 
 fuginHt , tao/trn iyfum £-f affrobiuz £f? fvcfct^art , icqnt p.mpUorcm ^ iiherntm tct- 
 borimto fruclum yrocurutn: liimil vero per luijus congni,i.iJ£ iiu;iduni htn fiis & 
 veri lludiofis lioniinibus dokremde opera niea perdita compenditacienJum exiii mavi 
 qiiiiin Cciilur p. 2C7 , ainequam aflldiis eiiin tarn longc aifcnvt, de ediucLC jnea 
 fcripleric , qu'elh jmyajji toutcs ks fvicidmUs. 
 
 XXXVIII. Podrcmiiin illud eft , me fjojlalan , ut alii clangs oculis dedjiotum 
 miam fubfant , frv'mde ao fi falli nejlius ejj'r.n. Katio iiUjUS aL-culaciuii.s ex ^ XX 
 ftipra colligi potefl : qute ii vera elil't , plane ellem averlandiis. Atqui modelliain 
 toties dedaro nieam , in Pra:f;itione edition s N. T. & proxinie ante praefationeni , 
 & P. I § XL, & prsecipue P. Ill § I apiid Hi Par Exc. uc verear , ne ii , qui xqui- 
 tatein amaiit , obtundantur. 
 
 XXXIX. Tot annorum operam pra:clare politam ducereni , fi alii pcritiores 
 in adornancio Dei verbo qualcmcunque me fubtidjuvam patercntiir. Tantiini abelt, 
 lit luininibns cujiilqiiam olFiecre emicr. Gluaiis autcm liitura Ik rccognitio CtnJ'ufis, 
 ii ea etianinuni lit exitura , iliimiinuti leclores tiini deniuni jiidicabunt. Q.uos a 
 adliue quidem praelibandos dedit Irudtus , horum caula Theologi cordati paliim ju- 
 vcntutcm in antecelluni adnionent. Si priniuni Ipecimcn ejus , ut & Prolegomena, 
 deinde lianc ejus Cenluram, pollremo ea , qus ad Gerardum a Madriclit contulic, 
 examines; depreliendas , eum intra yex annos rati ones iuas , typographoruni dun- 
 taxat opera proniulgatas , ter retexuille , & quidem in iis partibus , quK ad intc- 
 riora rei pertinent. Vndecunque hoc proficilcitur , firmitudo eordis dcell, & ca- 
 fus externi varios affeftus, linceruni judicium obnubilantes , pepererunt. Q.uare 
 omnes prudentes , quicquid Cmfor , ab aliis baud di(^tuni , venditat , quicquid ab 
 aliis flabilitum convellit , prxl'ertim ubi ?m vel tacite vel aperte petit , folicite & 
 vigilanter examinare decet. Ego in omni hac defenfione vix quicquam novi lu- 
 bui , (juod producerem : tantumniodo nervos editionis majoris , ut in ejus prsefli- 
 tione dixi , ciere neccllum habui : ex quo Ledtor perlpiciet , conflderationem il- 
 iam non male fibi conltarc. Vno vincit me Cenibr, latyrico & jocolb ftilo, quum 
 ego gravitatem Novo Tellamento digiiam migrare non poilim : led religiollLetto- 
 res, quibus potillimum & prodelle & placere cupio , momenta cauls Ipertabunt , 
 nee veritatem ipiam , dum a me rcmillius det'enditur , inerraem arbitrabuntur. Non 
 pefTinii ominis railii ei'l , quod tarn lubadus tamque rigidus Cenfor , ex omnibus 
 anccdotis & ex reli(]ua lacuitate iua nil a me vendicavit, quod ad ipfani unius dun- 
 taxat loci , vel majori vel minori niomento , Decilionem pertineret. Uuare nou 
 diiticile milii fuic , xquo & placido animo relpondere. 
 
 XL. Habes, Lertor benevole, Defenfionem meam , eamque Lathiam. Qu« 
 fi non ad omnes, qui GaUicoim Cenluram legunt , pervenerit , eus , quorum credu- 
 litas perfugium Cenibris ell: , ego curare non poilum. Neque polthac alii« nie ifi- 
 rcrpellatioues , quarum nulla hiijus Cenfune vim facile aequabit , protinus ad bonas 
 horas ab opere iapjdo & lalutari averteiidas commovebunt. Cordati Jiomines noii 
 
 quavis 
 
D E F E N S I N. T. G R ^ C I. 673 
 
 tjaivisnura impclluntur, fed potiu5 , quotiefcunquc ufu venit , ipfi fccum hjec re- 
 nutaiit : Vtiinn adveiiiiius aiiquis fenfuni linceruin , & ad verba Dei viva iinmu- 
 tatum , an n^ituralem , vcl ctiain ciuduin fciifum habeat ? utrum bonaui an inalara 
 deflinatioiiem alat ? urrum ad cjufniodi pcurum & judicium aptus an incptus lit? 
 utrum in opcrc aliijuo , de quo judicium facit , ea tantummodo , quae fublclla vi- 
 dentur , exqirirat , non fine eoruin , quse ab auftore jam occupata crant , exagi- 
 tatione ; an ea q^ioque , quae fruei lunt , agnofcat ? Multum , paruranc momcuti 
 in iis iofit , quae ille reprenendeuda vel emcndanda cenlet ? utrum adveifarius foli- 
 dum ipfe fundum liabcat , an iiac iliac , etiam in fumma rei , titubet ? utrum idem 
 ea , qus avorum noflrorum niemoiia vigere cceperunt , quail ipfam antiquitateni 
 tueatur , an mere novitatis avidior lit ? Ceterura lupra humanani facultatem ell , 
 omnia veritatis impedimenta apud omnes praecavere ac removere : totum Deo com- 
 mitti oportet , ut Ipfe verbo I'uo , fupra aurura & obryzum pretiofo , ubi , & 
 q^uando , & quomodo , & per quos , & apud quos vult , aicidiorem iadies yidto- 
 riaai pareu 
 
 LECTORI 
 S. 
 
 MllTa fuit hxc derenfio a Kcverendo Auftore in Hotlaniiiam , ut MrfctUaneis Cri- 
 ticis , qu£ ^mjlilatdami per quadrinieftre fpatium prodire folent , inferere- 
 tur. Cum vero liarum Obfervationum Curatores lias partes , nefcio ob quas cau- 
 fas, declinalTent ; ne diligentiflimo Viro fuu5 periret labor , traditK fiieruut iliac 
 cliaiUE Jiuic Lugduaeali Bibiiopolse feparatira excudendsc. Vale. 
 
 aq qq APP» 
 
^ 
 
 atz 
 
 (^) oTa 
 
 APP. CRIT. P. IV. 
 
 A D M N I T I O 
 
 EDITIONI MINOR! 
 
 ANNI 1734 POSTLIMINIO ADIECTA. 
 A. MDCCXXXVIII MENSE APRIL!.. 
 
 Fropofitio. § i^ Corrigtndorum fpicilegium. § 5. 
 
 Dtfmfio opei-is. § 2.. Margo ad i hh. I/'. 7 declaratus. § 6.. 
 
 Diverfitas exemplarium , & homiuum ^ Ratio Gmmonis , & cAvdo Harmoniae Eu- 
 qui eis dant operam. §; 3^ anselijUrum. § 7. 
 
 ifca frudluofe recenfionis. § 4^ Concluiio. § 8.. 
 
 § r. 
 
 Quartus aginn- annus , ex quo major editio N. T. Groeci cum Ap{)aratu critico >. 
 . & item haec minor, mea opera exiit , quotidianoque Juijus teinporis ulu 
 complura coUegi , quorum aliqua tecum , religujl LeEior , in pritlenti couiniuni- 
 canda exiltimo , fperans , fore , ut etiam ii , qui frius exeniplaria nadli funt , utili- 
 tatem facile percipiendara ad fe rcdundare libenter patiantur- 
 
 § II. 3fff«laboris eft lixe,non ut alius fiat textus, quern non nulli fpcrare autti- 
 mere videbantur , fed ut obvii textus fanitas firmitudoque y pauculis gcmmis , quie 
 obrutaejacuerant , pofUiminio rellitutis , qurfm explorati/lima praeltetur. Q.uam ob 
 rem etiam minutilfiraa quseque excutere dignati ferael fuimus. Eo enim magisiis, 
 qui fua intereife putant , probamus , nil ponderofius nos fugiffe. Exapmifs \m\c 
 inde exortas Apparatus nofter , in tertia pnefertim parte , occupavit : & pollca 
 Defenjio operis , Gtrmariia y cum Harmonia Evangeliuarum , Latim , ali<]uaiifo au- 
 dtior , feorfum efl edita ,, (juse raihi , ut fendo ,, idoueos taliuni rcrum arbitros fa- 
 tis conciliav.it.. 
 
 m\ 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. V. 675 
 
 §'111. Abundat stasnodni, divino, Mfm^widiurino acpcrpetuo bencficio, edi- 
 tior.ibus Sciipturx, praefcrtiin Novi Tcitanienti, ctiam Gratei. Siimma omnium 
 utique exemplarium noii potcfl non cadem eirc: led accijjoria , qine fuum nuoque 
 poiidus liabcnt, non funt cadem. Eiitores multum pallim, quod videlicet iplis pla- 
 citum ell , & quod placitunim aliisputant, polliccntui- ; fed prudentes , quid reve- 
 ra abs quovis conim prjellctur , difpiciunt: tmteres elegantes fpecie libri externa ca- 
 piuntur, qus, quoad potcfl , ab Jionellis editoribus curatur: U^res \er'\, interio- 
 rem nitorem multo niagis requirunt. 
 
 § IV. In I10C genere , quid editio N. T. Grxci , eaque quotidianis omnium 
 ulibus apta , Jiabere debeat , proponam. 
 
 1. Non debet merum unius cujuffiam edkionis priftinae textum referre, fid omnium 
 viUrum codkutn exhibere llugeni , line palea. 
 
 2. Sine palea , inquam, Phno tnim volumim tctam farraginem variantium ItEtio- 
 tiHtn , ttiiim in minntijj\mis , contincri exfedit , in vfum criticorum : Jed communia exem- 
 Yhtriii Diuhitudinefu kaorum fds non ejl iis turbare difcrejpantiis , qua: a codicibus iiiliil 
 audtoritatis , nil monienti a re ipla habent. 
 
 3. Fvu^cm vero omnem rep-aefentan debet-, itaut,qiiafvislettionu., qumjalttm ati- 
 quid in recefju habere poUint, fiut in textu aut in marline referat, judiciumque leUori ^ 
 txjpeditiivi offerat ^ liberum refervtt. 
 
 4. .Se6tinnes niajores , quas Je;;itima dificrnit analy/is , conffimis qiiibufdam inttr- 
 inllis dirimi, fed \\cy\odos, cola, commaiamterye connuli decet,ut fiutentiae tenor quant 
 iommodiffmie ferdinatur. 
 
 5. Interpunftioncs, accentus & fpiritus, in quibus magnum pcrfiieftefcndusinefiy 
 ita ccnfiitui detent , ut iyfi verborumfinfui refpondeant: ab aliis numerorum, liter iirum ^ 
 Kjlerifcorum notuHs textum quam niaxime immunem relinqui , ^ abbreviatui'as , quas 
 vocant^ intricatiores arceri coitvenit. 
 
 6. Ttxtus requiritur qtinm cmcndAt\Pi\m\}Sf £5? Errata, /jmim /a»t, ita indica*' 
 da funt , ut ne tironts quidem quidquam imfediat. 
 
 luftas elFc lias atque fufiicientes leges, nemo non agnoverit. Ad eas quilibct, 
 quern dcligcndi exeniplaiis cura tangit , mcam & quaralibet aliani editionem vclpec 
 fe vel per alios examuict. Mea non oltcnto : aliena non vitupero. 
 
 § V. lifdcm egotegibus tencor , ut etiamnnm Errata quaidani, quam vis Icvii, 
 profitcar. Lcgcndum igiiur Marc. I. 44 o-saoTor, per t- Luc. V. 21 Ixf^o-^ (^i^cciy 
 per^' c. XVUl. 10 erfPo? , per f -loli. VIU. 58 •){ t '-fai, per ^- Gil. I. 14 rvr\\r 
 KttpjcLc, I inferto: lac. I, 7 ar(3ga-zro? , per . Accedunt iu quibuflun excmpl.inbus 
 
 <i'l qq 2 ' tria 
 
676 A P P. C R I T. P. IV. N. V. 
 
 tiia loca: loh.XVII. 18 dvrcCe;, per c-jy A61:. XVI» 37 lK$d>^ov<Ti", pev/3' Hetn, 
 I.. 6 o^xov/ji-ivrv , per ov, NuUam major editio iroftra vocnlam omiflam, nullain li- 
 teram liabet nieiidofara , quae fub calceui non lit retradbta. Firmus hujus rei te- 
 ftis ell CI. Andrtas Buttigius in Prsfatione N» T. Graeciex raajore ilia (nam mino- 
 rem , opinor, non viderat) recufi. Nunc haec minor eandem dotem liabet: vigi- 
 lanti enim raco & familiarium Itudio coiKjuiflvi , quse corrigenda remanfiffent^ 
 Qua de re ledtores rogo , ne fequiores ex,emplavium ex meis deduftorum ledlio- 
 nes, quasprcdere & exaggerare parco , mihi attribuant, fed meas. Ledtiones unice 
 ex meis dliment exemplanbiis. De circellis Adh XXVI. 20. i Cor^XiI. 28. 2 Cor. 
 X. 12. tJebr. XII. 22. majorem editionem conferendam relinquo, dum alibi plur* 
 dicara. In margine Ap. XI. 8 poit aurw , inleratur altemm^ 
 
 § VI. Ad fulgidiffiraum locum 1 Toli. V. 7. 8 margo nieus fie Fiabet: Btkatut 
 hate fars ( f v t&) cv^avoi - - h tyi 7)1') vtl fotius trajeEio utroque verfu totus locus fie li- 
 gatur , oTi l^uc. ihiv v.rX. Hanc cenCuram laudatte illius prtetarionis Scriptor & mecim 
 eire , &mmis duram expaitefibi vifavt fuijje ait, & in editione fua paginam hac cen- 
 fura prxditam mutavit. Nimis equidem duram cenfuram efle affentior , quas verfum 
 7 omittendum efle edicat : fed ipfam oniillionem Graecis folennem dillimulare neuti- 
 quam debui. Quid codices , n nuraerus eorum banc rem corificeret, dehrijubirent, 
 indicare volui tantum raodo: eniravero continuo fubjeci, f^EL POTiys trajtUo' 
 ^c. & huic pai'ti licerulam /3 dedi. Haze demuin potior pars meam cenfuram habet; 
 & iiuic unice parti jlffuratus in margine allegatus relpondet. Itaquc marginis mei 
 verba , fl quem ofl'endunt , ex conftanti fenfu meo lie mitigentur : Omittebatur haec 
 jiars quondam : fidfotius ^c. Bi caufa omij[jioms minus kboro.. Pleiique dcfenfores 
 verficuli ad homoeoteleuton confugiunt , 6l in homoeoteleuto quidem quam multi 
 hiatus per incuriam librariorum admilli fint, egomet paffim commonflro : fed in prac- 
 fenti caufam iftam non valere , evici, nifallor, in Apparatu, adiJlum locum §xxv:. 
 fimalque aliam caufam , nequeiis, qui morem Veterum tenent , difplicituram , ne- 
 que Veterum lionoriiraraicam, furrogavi, DifcifUnam arcani, quin etiam lignificavv 
 iaud.folam me efle ant primum, cui hsec in mentem venerit. Ceteroqui elHifam li- 
 teratilfimi Viri humanitatem grato animo agnofco: quas vero idem aliique de Matth.. 
 VI. I ^. Luc. III. 36. Col. IV. 8 aliifque locis notarunt ,ea in Affaratu , li is redleper- 
 pendatur, yel in Z)</f«/owi fupra memorata, vel in Gnoviom liermenevtico expe- 
 diuntur.. 
 
 § Vir. Hicipfe Gnomon, iT quasris , Ledlor , me occupatum hodieque habet:: 
 fed munia publica praevalent; locusque a typographis remouis, valetudo non firmif- 
 fima, & multje aliae cauik , me retardant. Partes aliqus ubi jam exflent , pra;fatio' 
 i/i»mew2«e Evangelillarum docet: atque ipfa maxime i/armnra A. 1736 edita, pars, 
 ell Gnomonis, de qua parte hoc loco aliqjiid inculcari ^ magnitudo rei pollulat.. 
 
 Ihnu- 
 
A P p. C R I T. P, IV. N. V.' 6ff 
 
 Innnmeribiles funr, fateor^ Harmonis condi tores Evangelice : fed fei'e omnes, 
 auum Tfw fueriiit revera ParchatainrcrBaptifmum v.^Exaltatioaem Domini, ^aatMor, 
 ne dicam plura , fcccrunr. Gluod difcrimen majorein opioione mutationem hiltoriae 
 omnium momcntoliHimx imporiar. Noviflime, A. 1737, quatuor Pafchata, majoii 
 folertia, quam quifiiuam antca, Ehtrhnrius David Hauberus S.T. D. defendit ,amaQ- 
 tilfime milii contradicens ; tria veio codcm tempore Timothtus Fhilnddfhtu Monotef- 
 faro fuo fubrtravit : Gcrmanico litcrquc fermone. Res igiiur nunc certe in aequili- 
 brio elt penes cos , qui vatioues noniUim examiiwrunt ; & hanc differentiam, in hoc 
 genere principalem, abs quovis poltliac fcriptore , cenibre, ledtore, a%-,;^i5t7«-7rc- 
 A*i7t1cK obfervari con\ enit. Dupliceni Harmonia genuina cavdinem liabet : IhnraUt- 
 rts hifiorkos, qui Mattli.ll. 1.T9. Marc.XlV. 12. Luc.JII. 1.23. loh.ll. 20. XHX. 
 28 & alibi, noil fane Iruflra, figuntur; & conltantem allulionem Domini ad publicas 
 Molis (ScPropUetarum leBionts in iabbatis & feftis diebus. Hinc tria ilia obtinentm.' 
 Pafcitata , caque ccrtis in /Era Dionyfiana annis firmiterannexa. Hinc celer einicat 
 curlus Salvatoris, &deceiitHrimus in eo curfu aduum ordo. Hsc qui conlidei-averit, 
 is, me non temcrc, & pofl tot alios in hac parte laboraire , & hanc partem ante alias 
 expediilVe, confitcbinir. Nam quo tritior eft materies, eo minus conterani debet 
 reaa ejus tradatio : & quo plures fuut , qui errorem ibvent, eo magis netellai'ia 
 ell vindicatio veritatis. 
 
 Atque \\7t partes, quas comraemoravi , fi tibi, Le6lor , difplicent, non poHu- 
 lo, at iplum Gnomomm totura defidercs : fin auteiti , ut coufido, probantur tibi, 
 peto abs te , utne, li opiniones nefcio quaeineptz, imo temerarie, mihi adforiban- 
 tur, I'ubita crcdulitate moveare, fed dc me ex meis unice fcriptis judicium facias, 
 maximequc, ut ad telam alinaando pertexendamdivinum auxilium mecura imploi'es. 
 Turn Extgifis a cA/i, Crifis ab txtge/i nervis radiifque augebitur. 
 
 S VIII. Faciamus vero Dei voluntatem fine cundatione : intelligentiae intejim 
 profedbii modelle ac revereuter operemur. 
 
 IT m $ APR 
 
APR CRIT. P, IV. 
 
 N. VI. . . 
 
 YERGLEICHVNG 
 
 MERKWVRDIGER STELLEN 
 
 NEVEN TESTAMENTS, 
 
 DARIN 
 
 D. MARTINI LVTHERI PEVTSCHE VEBERSEZ\^G, 
 
 DER GRIECHISCHE TEXT DER ZVLLICHAVISCHEN AVSGA- 
 
 BE, VND I.A.BENGELII REVISION DES GRIECIIISCHEN 
 
 N. TEST, VNTERSCHIEDEN SIND, 
 
 Mit £«fAm Veberfezung kommt bald unfcrs Tlemfa/i , h:\\<\B(ngdu griechifcliei* 
 Text, undin dciTlauptfache diefe beydc durchgclieiids , Ibniten aber audi 
 biswcilen keiner von beydeu , uberein. Die Viiache i ft diefe : Lutkerus hatte je 
 nieht ^eit zu critilclien Vnterfuchungen ; Er uberfezte das Neue Teftaraent , wie 
 er es theils in der uralten , ihra vorhin gewohiiten lateinUcheii VeiTion , theils in 
 dem griechifchen Text Erafrai vor lidi Faiid, Hernach ifl Erafmi Text durcli bey- 
 dc Steplianos und Bezaiii , hiii und wieder geiindert , und nicht eben allemal ver- 
 belFert worden : Daher Luthero von deiienjenigen , die ihn gegen cinen Iblchen 
 Text halten , biswcilen zu viel geichidit. IndelFen find folchem ge-indertenTex- 
 te die Elzevirii , und uuter vielen andern , leztens auch Rdneccins gcfolget. 
 
 Diefe alle , und dazu Ben. Arjam Montanum , ( der lich nach der editione 
 Complutenfi, welche die allererlte gewefen , gcrichtet, ) hat Bmgdius zufammen, 
 und aus einem jeden das bcHe genommen. In der Otlen,barung lohannis hat er ct- 
 liche nial deui unfch'azbarcn Alexandrinifchen iVlanufcript den Vorzug gelall'en : aber 
 in alien andern Biichern des N. Tefl:. ill nicht eine Sylbe zu Hnden , da delfelben 
 Text nicht mit Montano oder andern bewahrten Editionen Ubereinkaine. Das iibri- 
 ge hat er auf den Rand der grolFern Tubingifchen , und etwas Iparfamer auf den 
 Rand der kleinern Stuttgartifchen Ausgabe geiezet , von allera aber in Apparatu 
 critico Redieulchaft gegeben. 
 
 r '''' . Difs 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. Vt 
 
 ^7^ 
 
 Difs Oits liabeii wif niclit bcgeliret , allc eilicLliche vftrinntc Left'onen zu 
 erfoliopfcn , als wclclics cincnijcdcn amlerxvcrts zu fuchcii ubcrlaircn \vii\l : Sui- 
 liat man craclitet , cs werdc cinigcf riiirinarifclicr Entuuif des VnterlcliL'ids zwi- 
 fclicii Luthcri , unfcrn Gricchilchen , und Bcngclii Lcsarten , diefer deutlc.'jen 0- 
 riginalbibcl gar eigentlicli anflchen, und den Licbhabcin dcr Wahrheit eincn Ibl- 
 clicij Niizen bringcn , dor bey dera erilcn Anblik geringcr , als bey reil'em Nach- 
 fluiicn I'cyn moclice. 
 
 Alfo bedcutct in folgendcr TabcllcL. Lutherura, M. Montanum , /i. Reinec- 
 ci'um , und zulezt yll. codicein Alexandrinuin. Die Buclifhben a $ y s' i ze'eeu 
 an, vie Bengclius feineleClioncsniarginalcs, unvoi-greiHicli, IhilFenweife holier 
 Oder geringer Icliazcu Das (^ weilet aut" den j4ffaratiim , wclcher den Grund 
 dor Lesait critice dartbut : und das G auf den lb genannten Gnomonem , da dieWich- 
 rigkeit mancJicr uiilclieinbaren Stelle exegeticc wird dargeleget werdeii. 
 
 Match. 
 
 T K X T V S B E K G E L I I. 
 
 1, 18, 
 
 
 R 
 
 II, 6. 
 
 ?2, . 
 
 R 
 
 111,8. 
 
 xa^TTOv al^iof 
 
 M 
 
 IV , 1 £. & palTIm 
 
 6 iKjfi? 
 
 L R 
 
 V, 22, 
 
 tUii 
 
 R 
 
 47' 
 
 tiXSvitf 
 
 L R 
 
 VI, il 
 
 t?,ir]y.o<Tvvn»' 
 
 L R 
 
 13' 
 
 en uft]. ciuiiv 
 
 L R 
 
 IX, 13^ 
 
 K? fXiTsiyoiay 
 
 L R 
 
 3^' 
 
 iajcvAuivoi' 
 
 M 
 
 XII, 35. 
 
 abcft.. 
 
 M 
 
 XVI, i3. 
 
 i"* 
 
 R 
 
 XIX, 17. 
 
 Af-)?;; ufq. ©es?. 
 
 L R 
 
 xxr,7. 
 
 'iTTiKci^KriV 
 
 M 
 
 XXIII, 3^ 
 
 /:(]'s"oV.- 
 
 L R 
 
 XXV, 13. 
 
 tv « Ciig Ta aVO-^WTa 
 
 
 
 , ^-*'^f 
 
 L R 
 
 XXVI, 26, 
 
 tvAcyyo'ctc;^ 
 
 R 
 
 XXVII , 9. 
 
 lifif^'i^f 
 
 L R 
 
 64. 
 
 abeft-. 
 
 L 
 
 Wine. II , i7» 
 
 {/« yirdvotaf 
 
 L R 
 
 HI, 29. 
 
 Xflio-fuu; 
 
 L R 
 
 VU, ?- 
 
 ifA.-iiA.l/'xyr^ 
 
 LR 
 
 i J 
 
 MARdO E 
 
 JVSDEM. 
 
 non legitur. 
 
 aL 
 
 ')2^ UOi 
 
 £ L 
 
 JI/^OV 
 
 « L R 
 
 xa^T«c a^iKc 
 
 I L R 
 
 fubauditur. 
 
 /3 
 
 non legitur. 
 
 ,3 L 
 
 iUvMol 
 
 ;3 G 
 
 J'lX.CllOO-UVUV 
 
 ^G 
 I' 
 
 abcft.. 
 abelt 
 
 iKAiAvuhat 
 
 i^LK 
 
 i L R 
 
 non legitur. 
 
 •-. /3 r. 
 
 i^wTa? -TTi^l rS 
 
 dyaQS-j ut; 
 
 Wiv ct'^aBcc 
 
 a 
 
 i'7iX.ySl73V 
 
 I L R 
 
 non legitur. 
 
 ,/3 <- G 
 
 abeiK 
 
 7 
 
 f J' 
 
 ivXa^K^ri7a.(; 
 
 ncn legitur. 
 
 ^ /- 
 
 tfxTir 
 
 ■ } R 
 
 non legitur 
 
 JC- 
 
 ff^tat, T(ac 
 
 /3 
 
 non legitur;. 
 
 Ifarc. 
 
680 
 
 A P p. C F 
 
 LIT. P. IV 
 
 ^ N. VI. 
 
 
 Marc. 
 
 TEXTVS BENGELII. 
 
 MARGO EJVSDEM. 
 
 IX, 40. 
 
 v/uav , V7n^ vuar 
 
 R 
 
 fifxuv , vTTi^ iy.Ci)i 
 
 t L 
 
 XI , 10. 
 
 it oro/j-cLTi Ku^ia 
 
 L R 
 
 non legitur. 
 
 iS 
 
 XIV, 22. 
 
 Ct^dytTi 
 
 L R 
 
 abeft. 
 
 k 
 
 XV, 8. 
 
 dvafiowaJi 
 
 R 
 
 ttfct/Sac 
 
 XVI, 8. 
 
 abeft. 
 
 M 
 
 vaxv 
 
 tLR 
 
 Luc. I, 35. 
 
 non legitur. 
 
 R 
 
 iX. (7« 
 
 t L 
 
 111,19. 
 
 abelh 
 
 L 
 
 (PlAlTTTni 
 
 <R 
 
 IV, 8. 
 
 ihrafyi OTrio-a //.a , 
 
 rarari" 
 
 
 
 
 
 L R 
 
 non exflat. 
 
 a 
 
 ibid. 
 
 non exflat. 
 
 L 
 
 ydp 
 
 tR 
 
 vir, II. 
 
 TM 
 
 L 
 
 
 ^R 
 
 IX , 50. 
 
 i/btSv , uTTi^ >i/A«r 
 
 L R 
 
 v/^fflv , vTriq v/ucS)) 
 
 a i G 
 
 X,ii. 
 
 1$' yVae 
 
 LR 
 
 non legitur. 
 
 /3 
 
 so. 
 
 non legitiir. 
 
 L 
 
 fxaP^or 
 
 « R 
 
 Zi, 
 
 aon legitur. 
 
 L 
 
 <je) S-^aKpf<? 7rgo5 Ta? 
 
 f^aQn- 
 
 XI J 2. 4* 
 
 44- 
 
 rfJiMv ufque «^avo~?" & , yf 
 vfiQriTo ufque 7>iif &, aA- 
 Aat ufque TTOvJtgS L 
 
 faq iiTTi S R 
 
 R 
 
 non legitur. 
 
 7C 
 
 
 UTroZ^ITOj 
 
 L R 
 
 non legitur. 
 
 /3 G 
 
 XIII, 35- 
 
 i^yifAo; 
 
 L R 
 
 non legitur. 
 
 /3 G 
 
 ibid. 
 
 Xrwu) it 
 
 L 
 
 dum Si Myco 
 
 «CR 
 
 XV, 17. 
 
 ha s\ 
 
 L R 
 
 iyco Si uSt 
 
 /3 
 
 XXIV, S3- . 
 
 d[/.m. 
 
 R 
 
 abeft. 
 
 *L 
 
 & aliis locis. 
 
 
 
 
 
 loh.V, 16. 
 
 ^ i^mnv ay'rov dfroxnT- 
 
 
 
 
 vauf 
 
 L R 
 
 non legitur. 
 
 7 
 
 VII, 8. 
 
 vyca ivat 
 
 L R 
 
 iyci) i$% 
 
 iS 
 
 34- 36- 
 
 ilfA.1 
 
 L R 
 
 ^G 
 
 X, 8. 
 
 abeft.^ 
 
 M 
 
 
 ^ L R 
 
 XIII, 30-3I* 
 
 0T€ «0JlA9f. 
 
 M G 
 
 "OnZv 9?«A94, 
 
 eC L R 
 
 XIV, I. 
 
 non legitur. 
 
 R 
 
 »yti iiVe TO?? /uafljfTar? awTa 
 
 XVII, 17. 
 
 
 LR 
 
 abeft. 
 
 /3 
 
 XVllI, 15. 
 
 oMo? 
 
 L 
 
 6 aMo5 
 
 ^R 
 
 20. 
 
 vavTii 
 
 L 
 
 TravTOTfc 
 
 J R 
 
 XIX, 14. 
 
 
 LR 
 
 <r£<T« 
 
 /3^G 
 
 AdLlI, 30. 
 
 to KCLTct a-d^x.^ 
 
 av^rnVdv 
 
 
 
 
 R 
 
 non legitur. 
 
 aL 
 
 38. 
 
 
 
 
 
 & faepius. 
 
 ;te'5-2 
 
 LR 
 
 nou legitur. 
 
 /3 
 
 .A«a. 
 
VERGLEICIIVNG MERKWVRDIGER STELLEN DES N. T. 68 1 
 
 III, 20. 
 V, 41- 
 VII, 35. 
 IX, 0. 
 
 XI, 28. 
 XIII, 6. 
 
 17- 
 33- 
 
 44. 
 
 XVII, 25. 
 
 XVIII, 5 
 
 xxr, 15. 
 
 XXIII,9. 
 XXVll,i4. 
 Rom. 1,16. 
 JI, S. 
 VIII, II. 
 
 XII, II. 
 
 XIV, cj. 
 XVI, 5. 
 
 I Cor. VI, 20. 
 VII , 3. 
 
 XI r, 2. 
 
 ,XIV,2S. 
 
 XV, 20. 
 
 31- 
 
 4^. 
 
 sCor. Vlir, 4. 
 
 0(\\.ni, I. 
 
 IV, 25. 
 Epii. I, 1 3. 
 
 111,9- 
 
 V,y. 
 Pliii. IV, 3. 
 
 I Their. V, 13. 
 
 I 
 
 TEXTVS BENGELXI. 
 
 etuTU Jj R 
 
 aC^"'"'"* "^"^ AtvTpwT;iv L R 
 a'Mff onincs vetcrcs ( ut 
 
 ortcndit Beiigelii Dcfen 
 
 iio II. ) nee lion 
 
 non legitui". 
 
 (oliui) 
 i^Xo'-'-ivco 
 >l^ Tat 
 
 7ti(>i TK xyj^r^ 
 l7r;7x:-t/aTau5'.'o/ 
 ji4« ^iofxctXioy-'tv 
 
 )£aii cAxat/ox^/T/'ac 
 Hi i^at 
 
 L 
 L 
 JM 
 L 
 R 
 L 
 I\l 
 
 M 
 R 
 R 
 L 
 L 
 
 R 
 R 
 R 
 R 
 G 
 R 
 G 
 R 
 G 
 
 L 
 M 
 
 jyLJ 5'/ ufq. t5 0s5 
 OipJ/As^tsvwi' sv/o/av 
 
 OT/ ors 
 
 »7?V-T0 
 VUJTEfSSV 
 
 oly.o:'oulct 
 TTvajuLctroc, 
 
 R 
 
 L 
 L 
 L 
 L 
 L 
 
 L 
 L 
 R 
 L 
 L 
 
 R 
 R 
 R 
 R 
 R 
 M 
 R 
 R 
 G 
 R 
 R 
 
 L R 
 
 L R 
 M 
 M 
 
 L R 
 
 L 
 R 
 
 r r r 
 
 margo ejvsdem. 
 
 rr^ox.ix.tj^uy/xivoi j ^ L R 
 
 abeft. ^ / ? G 
 
 (TxAn^iv 0"a/ TT^cc xhr^a. 
 AaxT/i^«yx.T.A. s ^ L R 
 
 abclt. 
 
 y 
 
 /3flt^i>i« 
 
 [6 L 
 
 ijQai-A 
 
 S R 
 
 TV Sivr'i^ca 
 
 S R 
 
 Neutrum legitur 
 
 /3 
 
 iXoy-ivca 
 
 /3 L 
 
 Kcird 
 
 Sh 
 
 X:y'o 
 
 /3 G 
 
 TTiQI t5 i»73 
 
 /3 
 
 dvrozni'JcKTcitxivot 
 
 e C L R 
 
 non legitur. 
 
 ,5 
 
 iVQa.KvAct)v 
 
 7CL 
 
 non legitur. 
 
 /S 
 
 iiy.xioy.QtTiai; 
 
 ) L R 
 
 Jld ryi hay.HVTo^ 
 
 avTn 
 
 TTVcUiXHTOQ 
 
 <J R 
 
 y.ti[}ui 
 
 eC'L 
 
 Vtrumvis , 
 
 R 
 
 non cxftat. 
 
 a. 
 
 djiaQ 
 
 yS 
 
 non legitur. 
 
 a 
 
 o^wAh? 
 
 c& 
 
 nou legitur. 
 
 /3 
 
 0T6 
 
 t L R 
 
 Tflt 
 
 a G 
 
 non legitur. 
 
 /3 
 
 r'fji.'tri^av 
 
 eC'L 
 
 dSifx 
 
 /3 
 
 non cxflat. 
 
 a G 
 
 non legitur. 
 
 /3 
 
 nou exlht. 
 
 /3G 
 
 Siavoia^ 
 
 6 L R 
 
 KOivwict 
 
 « L R 
 
 d'<JTCJ 
 
 a 
 
 "-'^ 
 
 e R 
 
 avTo7i; 
 
 I L 
 
 I Tiia. 
 
682 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. VI. 
 
 I Tim. 
 
 I, 4. 
 
 17. 
 V, 4. 
 a Tim. II, 19. 
 'Ill, 16. 
 Tit. II, 8. 
 Philem. v. 7. 
 
 20. fin. 
 iPetr.I, 4.5. 
 
 11,21. 
 
 Ill, 8. 
 
 ao. 
 aPetr. il, £. 
 
 18. 
 
 111,7- 
 10. 
 
 1 loh. I , §. 
 
 11,7- 
 12. 
 
 23. fill. 
 V,7-8. 
 
 10. 
 Hebr. 11,9. 
 V/, 10. 
 IX, I. 
 14. 
 XI, ji. 
 
 XIII, 9. 
 lac. 11 , 18, 
 
 Y, 12. 
 lud. V. 1. 
 
 4- 
 
 22. 23. 
 
 TEXTVS BENGELII. 
 
 xaAo* Kctj 
 xv^ici) 
 
 C(A.aV J V/MV 
 
 avTu 
 
 iv vvy^r) 
 i'Trary'YiXia, 
 
 ypdcicj 
 deeft. 
 
 R 
 L R 
 L R 
 M 
 R 
 L 
 L 
 R 
 
 L 
 
 L 
 
 L 
 L 
 L 
 
 L 
 L 
 
 L 
 
 R 
 R 
 M 
 M 
 R 
 R 
 
 R 
 R 
 R 
 R 
 R 
 
 ot; t^s/? .... a^ava . . . 
 ff T)i 7>) ;£. T. A. Edd. 
 Germ. A. j 576. &c. R 
 
 rS aoTra 
 Bon legitur. 
 
 VTTO x^'taiv 
 riyia7/MvoiQ 
 
 0iOV 
 
 L R 
 LR 
 
 LR 
 L 
 
 R 
 L R 
 
 M 
 R 
 R 
 R 
 R 
 R 
 
 L 
 L 
 
 L 
 L 
 
 ae 
 
 L R 
 
 R 
 L 
 R 
 R 
 
 R 
 L 
 
 R 
 R 
 L 
 
 R 
 
 L 
 G 
 G 
 
 MARGO EJVSDEM. 
 
 non legitur. 
 de^ft. 
 
 d-nai, i^iSiXiTO 
 dTt uMicLic, 
 dyaTTcLn; 
 
 avTw 
 
 non legitur. 
 
 ayyiKtii 
 
 dyUTT^TOt 
 
 6 6/^.i?^oyiM» Tov v-iiv , 
 
 Mulri verl'um 7 omifeiunt, 
 & L ipfe : led legendus 
 ell , & quideni poll ver- 
 fumS. /3 < G 
 
 ;t«e/? ^ G 
 
 non exflat. yS 
 
 ay'm S 
 
 abelt. ^ 
 
 ;ta^ TTUiBiyTit; ( L £v 
 
 an, X^Q'i P 
 
 ih OTTOK^ta-lV ^ L 
 
 riyccTrnf-Xivoiq 
 
 non legitur. a G 
 
 KOj Si y.iV iAiyXiTi SlUK^i- 
 VO/UiVH^' Sq dl adii^iTi i)C 
 
 TTv^oc; d^Trdi^QVTic,' b^ St 
 iAurt iy (^poji^ yS G 
 
 13 
 I L 
 
 i 
 i 
 i 
 
 iS 
 t 
 
 i 
 
 /3 
 
 t L 
 
 i L 
 
 I 
 
 /3 
 
 i 
 
 /3 
 a 
 
 R 
 L 
 
 lud. 
 
VERGLFJCHVNG MERKWVRDIGER STELLEN DES N. T. 683 
 
 lu'. 
 
 V. 25. 
 Ap. I , 6. 
 ii. 
 
 18. 
 
 11,5- 
 
 9- 
 
 14. 
 
 16. 
 
 V, 14. 
 
 VI, 8. 
 II. 
 
 VII , 14. 
 
 vm,i3. 
 
 iX, 16. 
 
 XI, T. . 
 
 2. 
 
 8. 
 IS. 
 
 17- 
 
 XII, a. 
 10. 
 
 XIII, 5- 
 
 7- 
 
 XIV, I. 
 
 .5- 
 ibid. 
 
 6. 
 
 8. 
 
 XV, 3. 
 
 XVI , 7. 
 
 xvii, 8. 
 16. 
 
 XVIII, 13. 
 
 XIX, 17. 
 
 XX, 12. 
 
 XXI, 17. 
 24. 
 
 ibid. 
 
 TEXTVS BKNGELII. 
 
 fxiva 70^(0 05iJ L R 
 
 fixTlAiiotV M 
 
 lion legitur. M 
 
 non cxflat. 
 rcLX^i {rotxi/ R) 
 non legitur. 
 
 TaXO _ • 
 non legitui". 
 
 Wc'9« at/TM 
 
 KV^Ii fXH 
 
 a.':Ti< 
 
 SvO jilV^txSiC R 
 
 ncc non 
 non legitur. 
 
 6 x.v(^io^ avrav 
 iy'lv^To « fioL7iXei(t 
 wV <*) hv 
 
 b'k l%VTiV .... OlCtCO 
 
 TioiHa-oLj L. nee non 
 
 )ia\ Adov 
 
 TO ovo/xct oLvra nai 
 
 abclh 
 aMov 
 abeft. 
 
 TK 
 
 xa? TO ^r^Qi'cv 
 KCLI afxu/uiov 
 TO /ue^at T« 
 
 non legitur. 
 non legitur. 
 
 L 
 L 
 
 Al. 
 
 L G 
 
 L R 
 
 M 
 
 M 
 M G 
 M 
 M 
 R 
 L 
 L 
 R 
 M 
 M 
 
 Al. G 
 
 M G 
 
 L R 
 
 R 
 
 Al. 
 
 M 
 
 M 
 
 M 
 
 R 
 
 L 
 
 M 
 
 Al. G 
 
 M 
 
 M 
 
 Al. 
 
 M 
 
 M 
 
 L R 
 
 M 
 
 L 
 
 i L R 
 
 i R 
 
 3 
 S LK 
 
 S R 
 
 7 
 
 maUgo kjvsdem. 
 
 fxiva 0«'w * 
 
 ^a.7iXi7<; xai 4 L R 
 
 j-yo* i'lM TO aA<pat kok to Ii, 
 
 6 TTQ^TOC xa« ?%aTOC 
 
 »a< 
 
 Neutmm legitur. 
 
 TO. i(>yoL nxi 
 
 non legitur. 
 
 (^a>vTi ilq Tf«C aiciJi'ac T«7 
 
 aicovcov 8 L R 
 
 iJoOn a^To/c » L R 
 
 ;^56vov fxiK^ov « ^ L R 
 
 xiy(j('« d L R 
 
 a.'yyiXn <J L R 
 
 cha-juvfiiciSii; a ^ G 
 
 i(a\ ei'^yx.it 6 ayyiXo^ i R 
 
 lJ-Ci)SiV t L 
 
 d Ku^ic^ ri/uccv t L R 
 
 {•ybrofTo ctj /SttaiXfiuJi t L R 
 d ay K^ 6 iiv Kj d «^;^o'wevo? f L R 
 8X i^ucav .... avTur J L R 
 xaTM-^wo a G 
 
 abcft. fi C 
 
 deed. t L R 
 
 declt. I L R 
 
 JoAoc ^ « L R 
 
 tr«T/ov Ta Qpova tk @ei s L R 
 
 ,y R 
 
 6 L R 
 
 iK T« M. aM« sx t« 
 
 nee non 
 
 deeih ^ 
 
 dyicov 
 
 Rr rr 
 
 ITT/ TO SvQIOf 
 
 deeft. 
 
 T« /j(.iya,Xu 
 
 0j5 
 
 abeft. 
 
 T&)V (TCoi^OfAiVCaV 
 KCtl T«V T/|Mti» 
 
 R. 
 L 
 
 L R 
 L R 
 L R 
 LR 
 L R 
 
 <f L R 
 ^ R 
 
 A poc' 
 
 L 
 
)684 APP. CRIT. P. IV. N. VII. 
 
 ApOC. TEXTVS B E N G E L I I. MaRGO EJVSDIM. 
 
 XX[J 6 TTViv/uccLTav Tav M dyiav t L R 
 
 '19.' T« ^i/'Aa M iSf/SA^ ? L R 
 
 Ein jeder kann bey dem Text felbft fui- die rcflituirte Lesartcn ein beliebigcs 
 Signura fezen , und audi dicfes Verzcicbnifs nach feinem Gefallen vermeliveii. 
 
 APR CRIT. P. IV. 
 
 Nro Vir. 
 
 ORDINATVM, MODESTVM, VERVM 
 
 E X A M E N 
 
 SINGVLORVM XLIII CANONVM CRITICORVM 
 
 GERARD I A MASTRICIlT, 
 DATVM IN PRiEF. GNOM. K. T. § VIII. IX. X. 
 
 §. 1. 
 
 Spiritui fc pierique fubducimt cruditorum : qiiare ne literam quidem fuam rite tra- 
 ctuit. ilinc de variantium leitionum dccifione , e'cque decilionis cum textii 
 fecepto conjuiii'tione , coiiiuiiiiinise adhuc dominantur opinioncs. nam alius anti- 
 quionbus niaiuircriptls iiititur , alius p/?<nZ;yj, ita quidem, ut ctiam folfum jadlct nu- 
 meruui: alius Latinam veriionem, alius urimtahs eveliit: alius Schvliaftas Graecos 
 laudat, 7^l\\ls vnuporesfoitrRs: dms context urn , ('qui fane pluriraum^ valet , ) itade- 
 fendit, utplan.ora omnia & pleuiora lequacur; alius expungit, quicquid ab uno, li 
 placet j£ihwfico^ non dicam , interprete, led librario , lemel cmiirum eft: alius 
 rtctfthrm iixuim capide reprehendit; alius eum line uUa exceptione tuetur. Nun 
 Qmms, qui ckharam hahmt , fimt chharoedi. 
 
 Nos re diu mwltumque agitata , omnein le6tionis varietatcm his Monitis & 
 difceroi & digeri poffe confidimus* 
 
 I. Partis facri Uxtus kngt flurimat remanent nulla notabili varietate ( Grati» 
 J)EO ] ajfiUm. 
 
 IT Totdititae docirinam falutarem omnibus criteriis jiraidham continent. 
 
 JIL Ad eas ctmcia hciionis varietas , tanqmm ad normam , exigi £f dijudicari dt- 
 
 Ut ac foteft. . ' r ■ ■ r ■■ 
 
 ly. Leii-Jonem N. T. eitmque vanantem , habent comes manulcnpti, ex mavujcn- 
 ftis impi-etli; Gr-£ci,Latini, Irraccolaiim ( de quihus non ihicv Jhifiin Afforatu, F.L 
 Y XX fX ^ 1^- li admit, ep. ad Rotiu, ac de frmcip eoriim li^Lrncriaiiu LudAiu- 
 itqvus in fxatf'. N. X. ) iiyiiaci ^c. Latinizautcs Gnmi vd aliarum linguanm : liqui- 
 
 i 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VII. 685 
 
 da alltgnti Trentei ^c ut cuivis gtntrationi largkur divina frovidentia. Omnia vocabu- 
 lo codicum litt inttrdum acctfto comfUciimut: 
 
 y. Fll tamen coriictsftr nckfias omnium fecnhrum ^ cUmatum diffu/i funt , ^ ma- 
 nvin yiifwtin itii fUfe attingunt, ut conjunilim , in ovmi ViHinatum muliitudiiie, Jinct- 
 ram U^icncin txhibetirU. 
 
 §. IIT. 
 
 rl. Ctrtt miUn urrqunm conjedtura audimda tji : tuliiis fqwnitur , quae forte /<»- 
 horan vi^eiur, fnrticuh} textus. 
 
 f/'IL Fnrverfi codices in decidmdo funt norma Jingulorum. 
 
 Fill. Gi'aeci Coiias , t^imoHinentes antiquitiUem^ quae ijfam leU-ionis varietatem 
 fupiret , valdt \n\.Kifunt: rdiqui fenniilti. 
 
 IX. Qumnlihn fnrvm vakimt veiTloncs ^ patres , tihi a Graecis txtmftaribus N. 
 T. difadiint; eerie ubi Graecti txemflaria N, T. inter fe dijferunt, ea p-aejpollent, qui- 
 Ins verjjoncs foitrefque confonant. 
 
 X. Lnrinx rer/^otMi M/o, uli cnnfcvfimc fatrnm Latinorum vel etimn aliorum tefti- 
 um iJbiieorum firmtHury eximium ibjinstdlarem anliquitatem pondus habit. 
 
 §. IV. 
 
 " AT. Teffinm niiinenis ji»'o utrftvis cv]uslibithci kWom vis;il:mter iniri debet: ^id- 
 eircofeccrntudi flint codices Evangeliitiruin ah m, qui Achi _&? Epj(h>Ias , cum Apoca- 
 Jypll velfnc ca, vel hanc fvlam habent : intcgri a inuiilis: n", qui ad Stefhanicam edi- 
 tioncni collatrfunt, ah 7'/^, qui ad Cowplutenfem, aut ad Ehevirianiwu aut ad ignotam ali- 
 quam funt cdUati: it-, 5M0J retle coUaros efje conjlat^ r. gr. Akxandrinns ^ ab iis, quos 
 reFlecolbitos ej]e noucnnjiat, aut qms conftatfegnius ejj'e cvllalos, v. gr. a Faticano , qui 
 glias vix fartm haheret, 
 
 XII. V\\ircs ita demumteflesf aucicribus ; ^, quad grav'ms eft , leftes climatihus^ 
 feculis , lin2,vis., diverfi, p-oyinquis inter fcj t?, quod gi-aviirimiiin eft, aaticjiii novis 
 vracfcrcndi funt. nam quum F(>ntis mmen pitna tueatur unice manut , Graeca utique ; ab 
 ta , quo yrcj-ius ahfimtrivi, id eft, ctdices exfrimaivis deduUi, Graeci, Latini ^c. hoc 
 vlus habent vonderis. 
 
 § V. 
 
 XIIT. Q.uas ItFiiones vel incuria Hbrariorum vel indifcreia curci admififft exifiimar^ 
 jure fdfft . ene foftpni debent IcUioni tali, quae, nou niniia quidem facilitate hlmuiitur, 
 fed niitira digmlatt nitet. 
 
 XJF. Iia fqjdorem leEfionem frodit nWitent'w, paralleliTmiis, cccMhdkx feFti'o- 
 f»V, ineimlis fracfcrtim vel exeuntis, nyfortunitas : liiatiim, verba recurrentia: gloffaiH, 
 facilitas a'pfarens. in varietate iniilliylici, media le^io gemtintt. 
 
 XF. GliiiiKjue »^?>Hr Momenta /«ni; Daifionum.' Antiqiiiras ieftivm , divcrlltag 
 tcrunt. £=? multitudo : i?<fw, leUionis (ei]iuov\s orig» , £5* gcmiiiiae color n<%tiv us: 
 
 XFL Naec ubi cvncurrunt , dutium nemiti , nifi ftepico , rtmanet. 
 
 Ki- IT I XFIL 
 
6S6 A P P. C R I T. P. IV, N. VII. 
 
 XFII. fljtothfviftiqm autim di his Mommtis fars fro una kUioin , furs fro attern 
 inilitat; critiius modohv.c^ inoolo illuc moveri fotejt , vel^ fiiffi acqiiiefcit, Meritardius 
 ajfentivntvr. Vl>i oiltus alio majortm in ocvlis vtl corf oris vd unimae aciem habet, friijlra 
 Sffutatur. Ahtr alter i uil uhtruden fotijl nut zr if in, iiifi furie ij>fn olim auivgrafhsi 
 riferiomtur. 
 
 § VI. 
 
 XVm. Ncn cftima crijis fft , qum hanc funimam fratfcrilit : Sic Erafnyjs , lie 
 Stcpliani , lie tj'pographi fere oir.nes excudenint: ergo lie legendum eft , apiciim 
 tenus, ad coufmnniadonemurque leculi ; & vetufta inonumenta , quatenus cum hac 
 leftione congniunt, funt admittenda; quatenus aliiid, (juomlibet magno confenru, 
 referiiiir, rejici debent. Dicendum, quod res efi: comfindiofoi ejl haec crijis , tfhthis di- 
 gna. Ohfiinatmn crcdulitatctn erga lictionem reccftiorem alit : £? adverfus antiqua docu- 
 mmta froi^fra^e fufficacemfefacit. Ojiimvque fnnt ^ qui fine ta firmitiid'imm textuuni 
 ab tmni varietate inmuiymm, atque adto ifjius Serif turae ac religion-is diEitant periclita- 
 ri, periculofe 7ji/?y?HfiM?!f , fideique vim i;rnorant. /Equiffimum Crtlovii judicium^ ab 
 hodicrna q^torundiim fuffrlliticiu lijfdgrnpliiat longe rfniotitm, ritulinms in Affaratu 
 P. I, S XXXII^ Ohf, XIX. Etiiun nnli tyfografhiiwi inifntnm iniegra crat Scriftiira: 
 non adtijfografhiam Seouli XFU cjij us intra limites, qu,fi n zelotis defmditur k^io,to- 
 ta conftata eft, diviuafe frcindeniia, Serif turae facrae iniigilans , alligavit. 
 
 XIX. Ti'fosrnyhica tiwun k£iio , {ltq lot^i , firmiter dtfmditur, non ex eo, quia 
 ufu invaluit ■) jed quia iis, quae h'c exflanamus , criteriis excillit : eoque nomine g.m- 
 dtmus. 
 
 § VII. 
 
 XX. Qui fir Trobenium £f? foft Lutheri obitum fer Stefkanss Elziviriofqne txcufiiS 
 tft •) ^ adhucfrofagatMr^ textus N. T.Graea., is a Lutheri verfione non raro differt^ «* 
 docit Tabula locurum N. T. Bibliis Hebraicis ^ Graecis Germanicifqne Zullichavienfl- 
 bus adje^a. {Aff, P. IV. n. VI, ) Oiuu mitein cum Luthcro c ngruit genuina If^io , 
 earn cum froluhio amfleEii fas efi. Sincents quidem textus citra ftudium fartium quneri 
 debet : quern tamen multi minus cur ant {indignum ! ) quam fartam chirothecam. 
 
 XXL Valde oftanda effet talis tditio N. T. Graeii , in qua ifft textus totam /fff/o- 
 netn germanam , omni varietate difpulfa., liquido exkauriret: fed noftra aetas id non afft- 
 quitur, ^quofrofius unus alterve noftrum adftimaevamfinceritatemft recifit^ to na- 
 nus afjentiuntur flerique. 
 
 XXII. Confvltum eft igitur , nt tantifper^ dum uherior lucis menfura, ohtingit ecck- 
 Jiae, textus ecleEiico judicio ex edicionibus frohatis quam finceriffnnus corrogetur. Info- 
 la yifocalyffi aliquid ex Mfj.fldfferfum dedi: caufamque faefius dixi. 
 
 XX J 1 1. Perpaucat tamen le^ioties vecepti textus, veltanquam dubiativeltanquam 
 J^quiores, ab rtliquo texttt fecernendae veniunt: &f, ut take, fine ullo veritatis detrimento 
 in iffo textu notaniur. 
 
 XXIF. 
 
 t 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. Vir. 637 
 
 XXIF- l'»f"0 "^ txctpiJ , £?", aliquantiffir duntaxMt, quaji fiqutfiratis , Ulo it- 
 mum reliquo tixtu firmiter nuuur ^ falnbrittr utitur lUam idnui. 
 
 § Vlll. 
 
 XXF. ^iaff'tn nofiHulliH leEtionesp-ttU'/iffmae, e /itu fuoextraitae, «f genuinse «- 
 tosmfcuniur, ai veriuuis iiurmintum. 
 
 XXFL LtUiones extra ttxtittn rectptum , vtl acqut yrolabiles , vet geniiinae, fraefer- 
 ijm fi mintisntultis codicihus fultae rejperiiintur, uon Lonfjiim texttii fimt inferendae, fed 
 in m^rgiue indicmdae. 
 
 XXF II' Id indicium fitri poujl, varietatilus marginis in claffes quafhm diJlinUis. 
 fiam quixdibetvarieias, quoad quovis teinfore ccnjlitui futejl , aut in aequilibrio tji , aut 
 ttltera ItQio alteri antijiat , (jf hd; rurfum vel magis noliibili difcrimine , vel minus notabi- 
 li. F'lide kiiiones finnae, plaufibilis , dubiae , intcxtii aut maygiiu ccllocatiu , an,ili/ti~ 
 se ad quinque gradus^ quos nliuqui ( uc in magiiituilinibus Itellannn , in cjuiilitatious, 
 frigons <!^c. ) innumervs ejj'e e fevtum habco , ndmuniur. Hos ego gradus Uttrulis 
 
 § IX. 
 
 Nemo reception Icrtioni, ut arbitror, ita ant infenfus efl: aut addidus , ut 
 his Monitis pollic rcfragari. Noonulla iiberins explanantur, additis cxcniplis, in- 
 fra, in ep. ad Rom. in ep. lac. & in Apocalypli, pallini. Nil antcni novi alR-ro : 
 liEC eadem antea teufi & fcripfi. Ncta Tlienphilus a Veritate ej]} ait, quae erudiii 
 cdnlra meam editiuneni N. I. tnoncnda inventrint. vid. Beleuihluu;^, p. 27. Eruditos ^ 
 opinoi', cos nanat, quibusDelcnlionc altera (. App. P. iv n. viii.) refpondi. Hano 
 ergovelim perpendatj; idomquc , qux iiiihi pag. 58, & pag. 64 in extrenio, adfcri- 
 bit, dc iis editionem' ineam rclpiciat. Exceptionem , qna uliis clt in sqnitate fua 
 erga nie declaranda , niillam lacict. ISon opcrolb nic pollhac dereiidendum mihi 
 puto, DC minus magni sefliniare fubfidiuin videar virorum pietate, zelo, ortliodo- 
 xia, literatura prsditorum , qui I'uis me judiciis & vindiciis baud ignotis tcgunt,.& 
 aliter animatos, me quicfccnte , & lullinent & vincuut. Atqucjam ego potius eo 
 progredior, ut , qualcs fmt duces, quos pltrique fcquuntur, olkiuiam. 
 
 § X. 
 
 Exiit videlicet Amflelsdami anno 171 1 cum ipfo N. T. Gra;co Crifis Qerardi i» 
 Mafiruht^ per canoncs XLIII criticos varias decidentis Icdiojies: cui crili nil nun 
 tribucrunt cruditi , non lulum iuGtrmania, ut 1. G. Bajerus in DilFcrtatione de var. 
 Icrt. N. T. ul'u & abulu, png.ia &c. fed ctiam aliis in terris, ut Ant. Bliukivallus 
 Britannus in Clallicis facris , pag.617 &c. Atqui yM»«/wflw crifeos illius a veritate 
 abclle, dcmonrtravi in Apparatu P. 1 § xxxix n. b: & i]uum A. 1735 cadem criiis all- 
 quantum mutata prodiillet Amltelsdami , altcrum examcn inlbiui in Defcnlionc il- 
 ia priore, § i6. 30. 33. 37. (App. P. IV. n. IV.) Ec Apparatujn & Defciiliuncui , las 
 
 eft. 
 
085 A P P. C R I T. P. IV. N. VH, 
 
 eft, evolvant, qui crili ilia nirenciuni putaiit. In ea Defenfione, Latineedlta, ad- 
 jeci hsec : DicantiUosillos XLl] I c^wowc?, critkos Qerardi a Afajlricht fingidcuthn., or- 
 ditiatim, nwJeJle^ ven exaiiiinatos , alio teiufore iLxhimus. Nunc fernie pctnitetpro- 
 miili: & talis hodie examinis labore riipcrlederem libenter , quum iiitelligajn, elFe 
 aliquos , quibus quani mminium crifcos quam maxime probe tur. 
 
 § XL 
 
 Sed quia comiilurts niamnum canonil-us iliis cajpiuntur, neque aptiorem liujus difcu5 
 iiouis locum prolplcio : in praifenti eain dabo, ica, utcaiiones iplbs referam ( quo 
 certe nomine ab eorum admiratoribus gratiam iniero ; ) animadveiiiones ad utram- 
 que editionem cfileos illius accommodem ; facilitati brevitaticjue dcm operam ; ne- 
 que inter aculcos 5 quibul'dara e ibmno excitiindis ueceffarioSjmodeltiE oblivilcar. 
 
 § XII. 
 
 CANON I. 
 
 F'liriantes Leciioms , quod omnes fateri coguntur , or(ji«y}/«t «.v negligentia, ofci- 
 tantia, feftinatione , aliqiundo ^ «x malitia defcriftornm. Eft nobis Varia Le(5l:io, 
 aberraiio defcriporis a Jcrifiiim vel menu Autioris., quern defcribit ; quai gineralis de- 
 fcriptio , oiiinem quidem , etiam mimmcie liurulae aberratmiem fro varia leWione recogno- 
 fcit. Commode tamtn friores caufae magis ad vitium, ,• fofterior vero ad malitiam referri, 
 ^ pro varia !e£ii.one haberi foterit. Non mim omnis ^herv^uo a fcriftura^ eft, aberratio 
 itiam a mente AuHoris: quod vndto major fars Imruni leclionum ( in ed. N. T. Oxon. 
 A. 16755 & iiide in ed. Anift. ) imo aujim adferere tres quartae partes demonftrabuut. 
 
 ANIMADVERSIO. ** 
 
 Verum hie dici, agnofcimus, fub ea cautione, qus ad canonem viii dabitur, 
 de fmfu live mente Icriptoris Tacri : at inde nuliius loci ledlio prie altera pra;roga- 
 tivam obtinet. Nufijuam in margine, quod mcminerim, ab auclore allegatur hie 
 canon, quanquam objirvationis potius, quam canonis tituluin meretur, uc coniplu- 
 res alii. 
 
 § XIII. 
 
 II. Befcrif teres errarunt ofcitmUer faepenumirn, quando in eodeiii ant ftqninti verfu 
 rejpHitiones vombulorum inveniebantur , putmtes fe anteriora vel pofteriorLt dpfcrirfift't. 
 Exmdz detraftiones , omiffa voce nut ftntentia inUrmedia, autfequente; aut variatio- 
 nes. Idem ^ a diclxmte proficij'ci poterat. 
 
 Canon bonus , faepe adhibendus , fed raro adhibitus ab auftore. Adhibcndus 
 erat, pco kaioue raarginis , v.gr. ad Luc. X. 11. 1 loli. n.23. 
 
 III. AHqnando etiam indefunt caufae additionuin, timque vox aut fententia bis re- 
 
 peti- 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VII. 685 
 
 petita, qusndo fc. (iefcriftor in landnn vnctm aut ftriodum inddtrat, aut quid neg^lt^ 
 xtrat. 
 
 Canon bonus, fepe adliibcndiis , fed rare adhibitus ab Auftore. Caufa in eo 
 allcgica non foli-'m additioms, fed etiani ffrmutaUonts vciboruni corapledlitur. Al- 
 ^egaudus igicur erat , v. gr. ad 2 Petr. II. 2 , pro Icttionemarginis, 
 
 IF". Dtfirif teres fiupe in eo errarunt aut variantem lellionem fecerunt , quando va- 
 etm fcriyftrant ante fraecedtntem , quam dekre nokhant , nt decor defcriftionis ftriret ■ 
 tilde tiMjertio vocum orla , quae variiuitem leciionem Jhifii fnno facert non debet, idtm 
 JaUum , fi quam vocem iieglcxcrant , quaw fojien addere nokhant. 
 
 Vera obfervatio : fed utra ledtio gcnuina fit , aliunde dignofoi debet. 
 
 y. Defcriftoris faife feriodum hgerant , £5* obliti vocis vet vocum originariarum 
 ttxtus , fuhftituebant ajquipollentcin aut fere sequipollcnrcm , aut aliam , ant fenitus 
 oniifirunt , quam foftea, 7ie exemplar miicuhrent , tuutitre, ddere vcl fuyi^kre nuluerunt. 
 Id fro variante ktVom non adfumendum , nee textus nmtandus. 
 
 Yic \oc\\\.\ox\\\>\i?, (lequifoUentibus , qux fit manils priirx , qua: Gntci librarii, aut 
 interprctis , hac obrervationc nou dcciditur : nequo eaiicin omiffwnein ab udditione 
 dill'fiminat.. 
 
 FI. Peccaruntfaeye defai\Hores in mutandis ., omittendifve Uteri's , yraefertim unius 
 organi : item in mutmdis fyWihh , quae quoiid fonum fili fimiks videl>,\ntur ; id quod 
 frequenter coiitigit in nominibiis propriis ex una in aliam linguifm translittis : quae cum 
 feH'iim faeye mn turbarent, ilia propter exemylaris nitorem mutitre nokbant : quod non pro 
 viriiinte leitione , fed pro negligentia dffcriptoris liaheNdum. Ita ^ judicitndum , qu.mdo 
 temponnn , inodurum , aut vetborum niutationes, vel generum a/it cafuuin contitt- 
 gebant. ^c. 
 
 Eiforum caufam ita lisec tangit obfervatio , ut ad decifioncra non faciat. 
 
 Fir. Defcriptores fupe peccnrunt in omiltendis vel addend's vel variandis particiilis, 
 pronouiinibus , adveroiis , prsei'ofKioiiibus , aliifque , quod ^ faepe ik verbis coin- 
 .politis factum : hoc tamen variantem lecVonem non facit , net pro ea habendum. Millits 
 ^ miUies fie peccatum. 
 
 Eadem ratio. 
 
 § XIV. 
 
 Fill. Q.i"Jt l*(tio additioiu vel detraFtione aut mutationt , item variatione conjiruHi- 
 o«u , non mut;it fcnfuin , eliamli'in tribus quatuorve codicibus manufriptis invtniatur^ 
 rro variante Id'iione non hwenda , nee admhtenda contra plurimos alios Codices , bonat 
 vel mtUoris notae. Nulla quippt caufa turn cogit , variantem leiiiinem receptat pratferre. 
 
 Cum a tril-us quatuorve codicibus , de quibus Canone XI, difcelTeris , haec ob- 
 fervatio niif(]uani Icftionem imam alteri prsfcrt. Raro ctiam additio vel dctradio 
 vel mutatio yojyjiw plane cunJcm rclinquit. Inrcrelle aliqiiid , fi ego non fentio, 
 alius fortalVc fcatit ; U hodie non video , heri fortalFe vidi vel eras videbo. Si non 
 
 S s ss iutcrell 
 
6()o A P P. C R I T. P. IV. N. VII. 
 
 intcrefl ad dogma , interelFe potefl ad elegantiain , ad finiplicitatem , »d emphafm, 
 ad connexionem , ad pavallelilinum qiialcmcimque. 
 
 §xv. 
 
 IX. Vnus Codex non ffjcit vnric.ntun hciionim , quia arguit incnr'urm defcrifloris, 
 maximi in omitUndo : fiwdo rccf'^'ta UHio fdfimndmn miulogiam fidii : alias canon XXII 
 habit locum. 
 
 Canone IX-XII & XL-XLIII, coll. Proleg. n. lo8, de numero codicum agit 
 Nofter : fed primum divtrfitas & muquitcs codicum pluris eft , quam nume riis ,(\\iem 
 fme difcrimine acci'pit : deinde ipfimi numeium ininime habet explicatum , multos 
 ratus codices , ubi pauci aut vix ulli funt ; paucos , ubi fat niulti funt, vel plures , 
 vel plurimi. Nam in laterculo codicum , canonibiis prxmilFo , plcriquc folos Evan- 
 geliltas, pauci Afta &Epitlolas , Apocalyplin aliquot tantummodo habent ; iidera- 
 que fubinde funt niutili , non pari diligentia exculli , ad editiones inter fe difcre- 
 pantes collati : at Nolter ledlioni m;irginls fui fulet concedere tantunnnodo codices 
 in margine expreffe citatos , & totam fere reliquam laterculi molem textui fuo ita 
 adfcribit, ut cmtmos fubinde codices , ctiara in Apocalypfi, a textus fui Icdtione fta- 
 re putct. Mawfiftiim hunc atque magnmn errorcm fecunda redte appellat editio cri- 
 feos MaltriclitianiE ; itaque iurmulam de cmtmis codicibus &c. delevit : fed rcli- 
 quum tenorem retinet. Eo magis adraonendi lunt, qui banc crifm jam perfanatam 
 putant. Siniili errore Ant. Blachvallus in ClalUcis facris p. 594. ad Act. II. 24 , & 
 ad 1 loh. IV. 3, allegavit CXX MSS : qutim hand XL fint codices, ad Adta & ad 
 Epiltolas lohannis , ante eum collati : idemque fdtcim (fic enim , opinor , legi vo- 
 luit, non/e:yff^/wta) Stephanicos , has illaiVe partes N. T. complexos , pro codici- 
 bus totius N. T. aniplexus ell , p. 600. 617 fq. 636. In excerptis Oxonienilbus, 
 quse Majlrichlius criii fubltravit fu^ , unus , duo , tres aut quatuor codices fiepe 
 dicuntur lertionem aliquam habere , quae multis teftibus nititur. Apud ipfum Ma- 
 firichtium ledlio textus , quamlibet imbecilla , nunquam poteft caufa cadere ; ledlio 
 Hiarginis , quamlibet genaana , vincere nunquam. 
 
 § XVI. 
 
 Quod ad Canonm IX feorfum attinet , unus fane todtx , ubi minor codicum eft 
 copia , variantem facere ledlionem poteft ; imo unus codex , v. gr. Apocalypti- 
 cus apud Erafmum , ipfum textum fullentavit : fed quo major copia comparatur , 
 eo rarius unus codex variam ledHonem cum fpecie poteft facere. Sape autem unus 
 dabatur Maftrichtio , ubi multi funt. Citatiir hic canon ad Matth. XXVI. 35. Marc. 
 IX. 40: at lettio marginis non «bo MS kA fere (imnihis nkkiw. Ap. III. 12 omnes 
 libri , etiam excufi ante Bexam , habent vct'j)' quare qui libros MSS. contulere, nul- 
 1am hic varictatem notarunt. Apud Bezam error typothetae dedit Aaco- id £eza cor- 
 rexit : fed unus Huijj'us , qui codiccm Alexandrinum ad textum cum mendo Aa£ 
 excufum contulit , law demum tanquam variam leftiouem codicis Alex, notavit. 
 
 Inde 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. Vir. 6yi 
 
 Iiule MdftricUius Icdlionerti vera , qiiafi in ««o tantum codicc rcperftini , hoc caiio- 
 (le IX rcpiobavit , (imini in (jtnnilus txdet ac plane gcnuina fit. ILvc non potuif- 
 fent accidere Maftrichtio , nili in jumma crifcos cirairer. Vltima canonis verba, 
 modo rictfta ^c. rcccptani Icctionciii line caula in difcrinicu adducunt. 
 
 § XVII. 
 
 X. N'i-gue duo Codices faciunt varianttm hWonim , contra rmftmr; ^ tiitam ^ 
 fini ffrifns kclicnem ; qiiij id duorum dcfcriftortim , forte fjufdem , dnarum drfcrijitia- 
 tiuiH ar^uit incurJatn , tnaximt in amhtendo : in quo fkrumque fufficit ratio tlla Jhla : 
 omilluin elFc. 
 
 Citatur Canon v. gr- ad Apoc. XIV. i. XVII. 4: at Icftio marginis non duobm 
 codicibus , led omnibus nititur , erroi-cm rci'utans ab Erafmo mvettum , & per Ste- 
 phanos & tot alios rcccptum. Et tamen funt , qui Stcplianico prelo divinam pro 
 intcgritate N. T. Providentiam inancipnre audeant , nee ddinant audaciam iis ad- 
 Jcribcre , c\m fua state omnibus liiblidiis a Piovidentia oblatis rcligiole ad coni- 
 rmncm xdilicationem utuntur. 
 
 AT. Neqtie faciunt varinntem h^ionnn trcs ant qtiatuor codices , timxime in omit- 
 ttndo , contra liginti &? quod excurrit alios mannjiriytos. 
 
 Citatur Canon v. gr. ad Luc. XIII. 35 : at le(^lio niarginis non tribus nut qum- 
 tuor , icd ■permultis , iilque prsccipuis tcfli bus nititur. Sic Mattli. JI. 11. XXV III. 
 jcj, lec^tio marginis non tribits qnatuorvG^kd it;i multis codicibus nititur, ut leftio- 
 ni textus ne uiiius quidem lirma rclinquatur opinio. 
 
 f-'bi Millius yhaes , inquit Maltrichtius in Proleg. § ult. codices , vtrjioms &? 
 r,^tres adducit, ibt yaria imitatiom numtrus codicuin , v^rbi gratia , triiim quatuorve ^ad 
 fex fefiteinvt augeri £5? exttndi potejl ; ut ntc Hit variant hciioncjn ficen ddnat contra cm- 
 tutn (,ed. 2 , fhrifqm') alios codices Jen tcftes. De cmtum feu fltrijque illis jam dixi- 
 nuis : trium qualNorve , & fex feptemvc , pufilla eft difTcrciitia ; led multo major in- 
 tcrccdit , ut margo Mallnclitianus ad Apparatum noitruin coUatus quenilibet le' 
 (^torem quovis docebit loco. 
 
 XIT. Magnus codicum inanufriportnn numerus velnti viginti aut fluriuni ^ firmat 
 £.=? yrvbat receptain £5* commnnan kiiionem fini finfiis , fotijftiimm in oinittendo. 
 
 Lectio fanifenfus , quae ante typograpliiam inventam vel ctiam deinceps recepta 
 ^ ccfnmunis tuit , julto codicum iirmatur nuniero : fed jultum numerum , variis ex 
 eauHis , niodo plurcs , modo pauciores faciunt codices ; & diverlitas teftium aiiti- 
 (juitalquc plus valet. 
 
 § XVIII. 
 
 XIII. Slefihani Curcellati annotationts variantium leUionum , yro varimtibus lecfio- 
 nibus wt.n habtndu , quia ilk non notat codi^is , wid: eas habcat^ an ex nMnuJhiftis^ 
 an vero tx impre^is txemplaribus. Pojfunt etiam pro uno codice luiberi. 
 
 Ss ss 2 . De 
 
69a A P P. C R I T. P. IV. N. VII. 
 
 De Cui'ccIlKO (lixi in Appar. P. I § XXXIX n. fi. Miratur Maftriclitius ia 
 Notis ad I Cor. VI. 5 , unum CiivccUveuin ab Oxomnjibus citari , quum vcl tri^inta 
 ilSS. Iiabeat Millius. Fugit ergo ilium , talia mnllis dari \oc\s , v. gr. Macch. V. 
 48. lac. 1 1. 18. Qui non videat , palpare polliuu excerpta Oxommfia-, qux cano- 
 nit)us Miirtricluianis lubltcrnuutur , neutiquani ell'e idonea : neque tditkms a Ma- 
 flriclirio jufla cuTa effe collatas. nam Curcellaeum Iblum aut psne foluin citari pu- 
 tat , iibi rextum Curcellseus f^^ifioHHw , interduni meliorem, allcgat, ut Roai. Vil. G. 
 iFetu il. 2J. Ap. XXli. 15. 
 
 XI f^. Verflones ttiam antiquiffunat ab cditis ^ mnnufcriftis diffennus , uti ntc 
 imprelii lihri , faciunt variant em Wiiwrnm ; fid magis ufimdunt ojcittrntiam inter^'rHis 
 aut corruftiomm exemjplaris , quo ujus fuit. Complutenlis frima edhio anno 1514, val- 
 dt exaFIa ^ ad varia nuinuj'crifta , etimi charaUin ad imtiquum Scripurae mannfirif to- 
 rum modiim exfrejfi , fere tantae fidd ejl , ac codex manujiriftus : quare ^ Oxonenfis 
 editio iC'JS (/'•'•f variantes leUiones exyrelJit. 
 
 Quid poiideris habeant icrfiunes , ab editis & nianufcriptis , quibufdam certe', 
 haud differentes , non docet Canon. Sane mtl". Grsecos , (juibus iiodie utiniur , vetu- 
 llate longe vincuiit , & vix unquam in lequ'urc Icdtione confentiunt. quare ad de- 
 ciliontm , ubi codices Grujci inicr fe ditrerimi , quam pluriniuin faciunt. OxonieH- 
 lis n.argu unani vnfionem Copticani cum fragmemis Gothicis , ad Evaiigcliflas tan- 
 lumniodo, alkgat. Magiais delectus. Neque nnprf^ libri non faciunt variantcm 
 ledtioneni , ubi cunftat , cciitorcs nianufcri}:ris ciie ul'us. Ccinflutenfem edicioaem 
 laudat auclor caaonum ; fed perlxpe opcinias ejus ledtiones rejicit, 
 
 § XiX. 
 
 XF. Ex genio Codiciim manufcriftorum cbfirvandus efi genius defiriftorum '£? dt- 
 fcriflionmn , anfulmnt vel omittere quid vd addere. Vidz £5* Canones XXX ^ XXXI. 
 
 Hie genius parum facit ad Decilionem , quippe quae nunquam uuius codicis 
 genio nititur. 
 
 XFI. Qjiodfi in aliis Evangeliftis , qmm ejus qui tegitur , aliite voces , aut vocum 
 muiaLJunes , mjlexiones ^c. oixtirrant , frobabik eft , inde variantem kUionem mmaJJ'e. 
 
 Hie canon nil a canone XX iV diverfum habet. 
 
 XFII. Citationes Pati-uin uxtus Novi Teftamenti raro fucere dehent variantem te- 
 Uionm , quoniam ex memoria fatlae , fnefz non if fa verba , fid nequ/folkntia addiicunt. 
 
 In margine Oxonienii nulla fatrum allegasio : quare canon XVil cum tr'bus 
 
 fequcntibHs in hac crifi (juielcit. Raro in notis quoque allcgancur patres. IViagnus 
 
 itcnim defe(5lus. nam ubi patres a codicibus difcedunt, verba eorum haud premen- 
 
 da funt : fed ubi codices inter fe ditferunt , ii pnevalent , qui cum patribus con- 
 
 gruunt; &(]uo auii(juiores funt patres, eo ponderolius ell fuHh?gium._ Sspe vix 
 
 app.aret , (juid uatrcs legcrint in textu fuo : fijpe lirmiter conlUt. Difcrimen ex- 
 
 pkn?tur in Appav. P. 1 , § XXXU , Obf. HI. IV. 
 
 Xrlilt 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. Vn. 693 
 
 XyiU. ]ta farye Patrts , quae ad inttntknem ncn faciunt , omittunt. 
 Tali in calu , qua: patrcs oiiiittunt , ea nemo prudens rcjiciet. 
 ATX P(jitres qmque , tx laffu mmoriat , uni adfcribunt , quat (ffui alium h- 
 guntur. 
 
 Talis lapfus memoriae miUi adhuc leftioni gcmiinse detrimentura attulit. 
 XX. Patns quoqin citatit aliquotiis , quae nuU'ibi rtftriuntur. 
 Fides fciuper ello penes citantem. 
 
 § XX. 
 
 XXL Otiat yro veris varih IrFiionihus a Criticis habintur ^ quae fcn/um mutant > 
 non ad hos Mnows exiiininandae ant dijudkandai , fid tarum origo , caufa ^ ratio invt- 
 fii^imda &f dij qui rend >i : ad quod canon vigtfmus tertius ai/f^Mf. 
 
 Schclion lioc mcthodicuin eft , non canon. 
 
 XXJL LcUio cbfurda t? qmm anteccdmtia vd ccnfequentia abfiirditatis conviucunt , 
 ffjidenda eft. 
 
 Lectio apcvte fl/'/7«(//T pleriimque nnius tantum eft codicis, adcoque hie canon 
 eft fupcrvacuus. Interdum abluvditas non eft in codice , fed in exeerpto , v. gr. 
 Mftttli. XVIII. 20, collate Millio : vel in interpretaciono var'ctatis , v. gr. Mattli. 
 XXI. 32.1 ubi juxta Cant, pliarifxos , conrva atqne alii interpretantur, credere voc- 
 Hituit. ?o;to ablurda iWpe eft lectio , i]ua: non videtur : litpe \idetur, tiu^ non 
 eft. In caiiwnibus XII rCilli.iuis , (jui dillevtatioiicm de var. Ici'h N. T. concludiinr 
 o(5laviis eft inlignis : Lciiio injfecicm abfurdi non eft ftatim rejicienda , nee ea quoqut 
 quae chfi:uritatem diUionis fecutn ftrt ; tales inim leEiiones non folent finp. 
 
 XXIII. Fide Nvtas. 
 
 Vide Apparatum. ibi enim Nottis illas , quoad opus elTet , confideravimus. 
 
 XXIK Cognita origine variatitis Le^iionis , petit fkrumqm varians letlio ; vtluti 
 ji tx MHO Eihingelifta in alium vox ft trimslniii vel periodiis. qubd finis ujhatum irat 
 ut fc. conftarent dwerfiae tnunciationes tvangeliftarum &c. * 
 
 Infignis Canon. Pro Icclione niargiiiis allcgandus crat ad Luc. III. lo ,«t^,. 
 quin etiam vxtra Evangeliftas , v. gr. ad Epii. V. q. * V - 
 
 XXF. Glojjcma. 
 
 Conrinetur hoc in Canone XXXV. Ibi ergo vide. 
 
 XXl^L Saefenumro defcriytorts , voces , quas cmfeb.int fuperfluas , aut non ne- 
 celTarias , comyendii caufa imifirunt , patfertim qmvidu fenjum mm turhabant aut nmttt- 
 ^ant : id .^uod fro variante Uct. non admiticnduin ; fed audaciat difriptoris imputnndumi 
 
 OwT^o plerHmque call! lit, rarius conlilio , nt rectc judical I). 7/,fa6,T«j , cii- 
 jus cct(.rot]ui crilis cum fcnteutia liujns Canonis congruit , ut notamus ad Ad XV 
 
 S35S3 ^^3^; 
 
694 A P P. C R I T. P. IV. N. VII. 
 
 34. Porro qiiomodo ea , quje omifla funt , ab iis , quae addita funt , difcerni de^ 
 beant , auftor crileos non indicar. Sic res in incexto raanet. 
 
 XXFII. Contra, qmndo kn'ias ellipticus nut obfcurus aut imperfeftus dtfcri- 
 floribus videbatur, addcbant vd nomin vel verbttm vet pranomen ^c. fa^p ex anttcedmli- 
 bus. flnae qnoque mtdacia ejl. 
 
 Continetur hoc in eodem Canone XXXV. Ibi ergo vide. 
 
 XXP^III. Chiando difcriftons faifinumtro anUrionm voccm , verbum , nmmrum , 
 tufum, aut tempvra miftaveriint , tunc in Jcquentibus , quum antiriora dekrt &f exwi- 
 flar tnacukre nolknt , ifii mutativni bCzatren cogdmtUur. Innunura ijlius contimmtut 
 mutationis exemfla occurrunt. 
 
 Hujus cauonis eadem ratio efl , qux quarti. Eum refpice. 
 
 § XXI. 
 
 XXIX, Efficacior leciio tixtus reciftl. 
 
 Genuina leftio femper efl: ejficacijjima. Efficacia autcm , native funplicitatis 
 conies , a fuco , Gmecis fepe placito, diicerni debet. Sic Match. XXUI. 8. 2 Cor. 
 VII!. 8. Apoc. XI. 17, canon hie a Maftrichtio pro textu allegatus , fortiter pro 
 margine militat. 
 
 XXX. Codex fokt quid omittere. 
 
 Canon inutilis. Plane fubordinatur Canoni IX. 
 
 XXXL Codex confuevit aliquid addere. 
 
 Ejufdem .valoris Canon. 
 
 XXXIL LiflinEiiones , feu commata ^ fimBa divirfimode. fopta , him conjnnUiones 
 &? disjuntVones vocum , in exmiflaribus manufcriptis non faciunt diverjitatem leElionis, 
 quia in antiquisfaepe dtfmit , aut voces cohaerent. hide aliquando coalitio , aliquimdo 
 difh'adlio ortff. Sed jpertinet hoc magis ad interp-etes ^ explicatores textus , quant ad 
 
 criticam, 
 
 Ne hie quidem canon efl:. 
 
 XXXIII. Omiffio velvariatio qiiaedam faife contigit , quando verbi aut fraefofiiio- 
 nis conlh'uftio remotis sque ac proximis potemt aftari. Multoties a deferiponbus 
 
 hac ratione fcccatum. 
 
 Vera lectio genuina fit , per hanc Obfervationem non deciditur , quod ad va- 
 riatiomm atcinet. De omiffione diximus ad Canonem XXVJ. 
 
 XXX] F. Refer quoque numerum vel numeros canonum y huic {fc. ^4.) adfcriptos ^ 
 ad froxime frmcedentem kilionem , £/ ex illo canom vet canonibus pete ratiouem vel cri- 
 Jin ejufdem kciionis. 
 
 Re6le Monitum appelkt auilor. Non efl: Canon. 
 
 § xx:r. 
 
A P p. C R I T, P. IV. N. VII. 69s 
 
 § XXII. 
 
 A'.YA'F. Di'fi'iptorfS ctariiit fuft quid frat recepta teciiont ixjmmere votuemnt: 
 quoii mn jiatim recifkndum. Sic multoiiis ftccaUim. Hate |)r glotrematis magnam 
 fijrtein kabcnda. 
 
 Hie vero Canon hnge eft excdlentijfimus : fed cum prstermifit auftor , ubi ma- 
 ximi ufuserat, v. gr. Marc. VII. 2. At\. X. 21. XXIII. 9 : imo contrarium Cano- 
 ncni XXVI pro co allegavit , nimis fepe. v. gr. iNIatth. IV. 12. Marc. Xll. 32. 
 Prxcipuc iiicuntc pcricopa Graci libravii liipplcvcre ihjSc & alia. Graviter Rci- 
 liecciiis in prarf. ad N. T. quadrilingue : Atimtiomm ^ cinumffeUionem nmgnmi , mn- 
 gnnm ipojlulat r(i,quae agitur, momentum , ne qua verba DEI inter homimtm Jlholit abji- 
 mntnr , nee hnec etiam Iwminum v^rba fro verbis Dei ven,litmtHr. Et qiiideni pcriculo- 
 fum cfl: , dcmere ; addere , ctiam peiiculofnis , ut oflendi in Appar. Parr. I. § 21. 
 Gluarc cti-un at(jue etiam illud iiiculcanduni Ilatuo : Fiicatae Irliionis critcrium fere ejl 
 bhni'i fermonis facilitds , mullos , fed rectntiores , laSans Hhrarios ; genuinae , hrevitns 
 ferinonis , cum anliquitate tefiium. Ita vcro ad glollcn-iata profcribenda tardi & fua 
 opinione rcligioli hint prKl'cntisxtatis homines, uc periculum lit , ne multi fonam 
 lectionem N.T. graviinmis in locis , dum emendandam putant, obliterent, & qiiem- 
 vis Mallrichtii canoncm potiiis, (jiiam hunc auiann^ aiidiant & fcqiiantur. Quod- 
 li fcriptores , quorum nnilti quam minimum iibi Ipatiumcogitandi indulgent, exiguo 
 fxutlu. admoncntur ; omncs prudentcs ledores in angulis luis cautius iliperc debent, 
 
 § XXIII. 
 
 XXX FL Enallage tmporum ^ cafiium , item modorum , fmgularis ^ fturnlu 
 numeric fofitivi ^ comyarativi , totits invenitur in defiriftionefiv^iit, ut maxima fire mars 
 variantTJim leHionum inde Jit orta : quod fcf ad Cammem l^I refirri jpoteji , nifi quod 
 hit JlriUior fit. 
 
 HiEC quoque obfervatio decidendi vi caret inter duas unius loci leftiones. 
 
 XXX riL Omifit fiuft codex mrtntifcriytus aliquid , quia vet in verba , vel anterio- 
 ribus defcriptor cenfcbiH id fatis exyreffum effe. Maltoties hac ratione a defcriporibas 
 veccattim , fraifertim a defirif tori bus dvUioribus. 
 
 Vide ad Canoncm XXVI. Nil enim ab eo differt. 
 
 XXXFIU. Si qune defrthenduntur nut ohfervmtur variae leUiones , nttUa adfumatuv 
 in ttxtum , fed reJitiquatur letiio editorum noflrorum excmflcirium , yraejertim Comvlu- 
 tenjis , aut Stepkaniana ,• de varin lettione doceant notne obfervatoris. 
 
 Non eft Canon decifioni infcrviens : Monitum appellat autflor. 
 
 XXXTX. Quando in textu edito nulla occurrit varid leciio , difficuhns tamen nyj'^a- 
 ret in'fenfu , rativne verborutn aut rennn , judicium non tarn Ycrtitut ad Critic^m, quam 
 od commenlatorum tx^lic*tionem aut conciliatiomm. 
 
 Par 
 
696 A"? P. C R I T. P. IV, N. Vn. 
 
 Par ratio. Sunt autem varise Icftiones infigucs , quarum nullum in editione 
 Ma/lriclitiana veftigiuni iiavcuirur. Vid. Appar. P. 1 § XXXiX n. 8 , ubi notatur 
 locus Marc. X. 14 cum aliis. 
 
 XL. Jniiicnt hie canon , quod mnxima pars msinufcriftofum hatlmus cogniterum ^ 
 (.oUiitorum habeat letiiomm variantem. 
 
 Nufquam , quod fciam , canoncm au^lor liunc allcgat , quanquam perfcpe & 
 optirao jure & fumnia cum utilitate pro marginis ledtione allegandus erat : atque 
 ejus loco paflim Canon XLI. XLIT. XL!!I , imo XII. XI. X , imo IX, allegantur. 
 Ne mii qnidmi leftioni genuinx , live tc\iu? Elztviriani , in queni incidit audtor cri- 
 Icos , live marginis , verum is numcruni codicuni adlcribit : fed feniper , ubi ea in 
 textu ell , jufto majorem ; ubi in margine , jullo minoi'eni. 
 
 XLI. Hie , quod aequalis pars manufcriptorum pro idita vel variante kEiiont fiet. 
 
 Hie Canon fspe potuifict adiiiberi commode ; fed raro adliibetur. Allegatur 
 V. gr, ad Matth. XXVI. 74, fed ibi MSS. fummo confenfu llant pro margine. 
 
 XLIT. Hie ^ quod ttrtia pars MSS. nobis cognitorum, feu XXX vtl ultra XXX 
 
 pro varia Jlent liEiione, 
 
 Pro tertia hie fajpe parte habetur , quse longe ell potior, ut Matth. XVII. 14. 
 Marc. VJ. 33. Luc. VJll. 43. Aft. XXIV. 20. Gal. V. ?■ Pljil- '• 23. 
 
 XLin. Hie tandem , qiiod quarta ^ minor pars MSS. feu XX vtl infra XXX 
 fro varia. ktticne allegari pojfmt. 
 
 Pro quarta denique hie & minore parte habetur , quae non modo non minor , 
 fed etiam longe major ell , v. gr. Aft. XX, 28. XXI. 15. 
 
 § XXIV. 
 
 H^c cum ita lint , examen variarum le6liouum , quod fpeciminis gratia ex 
 Matth. XXV dedif auftor crifcos , Prolcg. num. 94 feciq. quam paruni valeat , 
 patet. NuUius rei feverius examen elfe debet , quam Regularum ; nam ex 
 
 regulis cetera pendent. Hsec igitur Crilis , quam examinavimus , 1 lallif- 
 limo nititur numero codicum. 2 gravillimos genuinie leftionis telles prsete- 
 rit. 3 canones fuos applicac alienis locis : non applicat , ubi plurimum 
 ji valebant. &c. Eximii viri laudes non cupio imminuere : fed crilis ejus ell 
 r captions textus, ubi isfmuseft, vc^ga defrnfo , ejufdemqm elimandi remora decumma., 
 Vtinam tandem evigJlcnt, qui cam gregatim fequi amant , quum fuis poilent ocu- 
 lis uti. Tolcrabiliorcs fu]it , qui totum negotium criticum contennnmt , modone 
 itl ex contemtu iplius Verbi divini faciant ; quam qui hanc rem pro magna liabent, 
 fed & ipli finillre eam tradlant , & alios in errore detinent aut in errorem inducunt. 
 Hic quoque ingens fiducia praecipuum make caufae praefidium eft ^ fupplementum. 
 
 § XXV. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. Vn. 697 
 
 $ XXV. 
 Rtgulns etiam quftfdain propofuit Danid Whitby in Examine var. ledl. Millii, 
 prsf. fol. 8. inpriniis laudatus a /. G. C(if|ijoDJo in praef. comni. crit. Rumpaei. Eac 
 quatciius de tcltium antiquorum valore agunt , bonz funt : fed de locis N. T. fin- 
 gulatim auftor non feniper recite judicat. M/Z/ww fepe repiehendit jure : fed idem 
 ISEpe in alterum extiemum , ut lit , dclabitur. Hoc difciimine non obfcrvato , mul- 
 ti , qui irhitbium couimendant , Whhlio abutuntur : ut rcfte utaris , alteiam par- 
 tem , jd e(l, Millium , nun(]uam non audiri oportet. De Wliitbio notaviiuus aliqut 
 etiam in Appai". p. 443. 737 feq. & in Defenfione altera. 
 
 § XXVI. 
 
 NovifTime canones ofto defecatiorcs dcdit eel. Cirolus Gottlob Hofmiinnus ad 
 Pritii Introd. in ledt. N. T. cap. 29 , quorum etiam, ut ceterorum apud alios, po- 
 telks in iis Monitis , quz § VIII dedimus , continctur. 
 
 § XXVIL 
 
 Fundamenta recognitionis mcse , ut fpero , finna agiiofcent omnes boni : & 
 ex iis (juoque fundamentis aliud quidem aliudque de dilHcilioribus locis judicium, 
 fed conRaiis longe plurimarum varietatum decilio fluit. IS'amque mutands fententiac 
 libertatem intcgram mihi refervavi : ut autcm mutanda lit, raro accidit. Tali* 
 qujedam loca ( in hac App. editione nova ) facile invenient , qui fua interelfe exilli- 
 inaverint : plurcs vero ledliones , pridem nobis placitse , vindicantur. Ipfe textus 
 recognitionis meae , id quod etiam atque etiam contra falias fufpiciones declarari 
 oportet , in Apocalypfi plurimos optimofque codices , in ceteris N. T. libris etiam 
 editiones probatas , fine uUius literal exctpicnt , fc(]uitur : fincirae autem leftioni , ad 
 hodiernum ufquc diem indagatje , five in textu earn , five alibi rctuli , Extgtfis re- 
 cite fuftrfiruitur. Viciflim vera excgefis docet , non mcrae curiolitatis elle dele- 
 dtum talis editionis N. T. ^Grzci , qus textum habcat rite recognitum. 
 
 APP. CRIT. PJV. 
 
 N. VIII. 
 
 A. 
 
 CVRRICVLVM VITAE 
 
 b. B E N G E L I I 
 
 EX AVTOGRAPHO, 
 
 SCRIPTO CIRCITER A. CIDIOCCXXI VERNO TEMPORE. 
 
 § I. 
 
 Johannes Albertus Bengtlius luccm illam , cui committuntur vitsc vivonim 
 ♦ civiuin, nequc ita quseiit, ut fua fponte non fatis habcat, li Deo fit notus 
 
 Tttt ac 
 
 M 
 
698 A P #. C R I T. P. IV. N. VIII. A. 
 
 ac I'lbi: neqte ita fugit, ut requirenti editori *movem gerere cunftetur. In quo 
 quia neminem juvat illud diintaxat fcire , quo quifque loco quove tempore aut co^- 
 perit aut vifus fit , aut defierit vivere ; neque vero in vita quoquo modo expo- 
 neiida ab ingenii rationibus flatus animi ita fejungendus eft , ut Chriftianum obruat 
 literatus : facilius ipie patitur, aliquid de fefe dici, quod nonnuUi exiftiment reti- 
 ceri potuille , quam nihil commemorari , quod Gloria; Dei, & unius certe alterius- 
 ve fratris faluti, falva modeftia , iniervire poilit. 
 
 § "• 
 
 Natus eft igitur Winnmdni, & propter imbecillitatem fubito baptizatus domi 
 d. 24 lunii Anno mdclxxxvii. Patrem habuit M. Albtrtum Bengdiutn, Diaconum 
 Winnendenfem , pias, qus etiamnum in oppido illo viget, inemori^ : matreni, ad- 
 liuc viventem , Barbaram Sopliiam, loh. Laurentii Schmidlini, Theologi Stutgardia- 
 ni , filiam , raaterna ftirpe Hafenrefferiana & Brentiana oriundam. Uuum lex an- 
 norum elFet, patrem, a quo j;ini turn elementis religionis & rudimcntis literarum 
 & numerorum imbutus erat, quadrageuario non uiulto niajorcm amilit: codenique 
 tempore confumta per incendium bellicum non vulgari bibliotheca aliilque rebus, 
 qux maxime cducationi ac Ihidiis conducere viderentur, in cum ftatum rcdadus eft, 
 ubi cum matre vidua & cum fratre lofefho Bm'j^dio ^ Altcnfteigenfuim liodie prxfe- 
 dto, ac Ibrore pridcm mortua, curam & bonitatem Dei clarius perfpiccret. Iplbin- 
 vigilante, obtigit pucro paternus amicus, David Wcndelinus is'p?'«t//«7<j- ; qui apud 
 Winnmdam^ mox^^u^ Mar facum , nam combufla crantoppida, \^cmAc Schorndurfi 
 81. StutgardJae prsceptorem agcns, hunc comitem , convidorem dilcipulumquc, 
 cximia quadam humanitate complecleretur: neque ibluni inlitcris, ut eratniethodi 
 callentillimus , fed etiam in allidua Scripturae facrx trac^tatione contineret. 
 
 § III. 
 
 Stutgardiam ut cum Magiftro venit , anno 1699 novum quafi ftudium ingref- 
 fus, & primura in clalle V fub Seb. Kncerio , pra;ceptore literatilfimo, deinde in 
 Gymnaiio liiperiore , fub optin.is profellbribus , ex quibus fuperftites veneratur 
 Tob. Meurmm, nunc Rcdtorem & Abbatem , lo. Schuckardim, & Mattlisum Con- 
 radum hochfietterum. Unguis & artibus inllitutus eft : donee anno liujus feculi tertio 
 ineunte , quum paulo ante vitricum eifet nn(!-his & curatorem ad fua ftudia fublevan- 
 da promtiflimum, lobanncm Albertum Gioedlei-um, nunc Confiliarium Camera redi- 
 tuum eccleirafticorum , Serenillimi Nutritii munificentia Tubingam in illuitre Sti- 
 pendium transferretur. 
 
 § IV. 
 
 Optimum autem & maximum ineuntis statis fuze magiftrum Iiabuit Deum : id 
 quod vel hoc loco nun modo polfe fe pticdicare, fed ctiam debere arbitratur. Nam 
 cum omnes ejufmodi confeflioncs ad unius fidiilimi Patris laudcm pertinent : tumiu- 
 
 tervalla 
 
 * I, I. Mofero, £d. Wincmb. P.I. p. an. 
 
'apt. C R I T. p. I^f. N. VIIT.'a. ^9^ 
 
 tervalli aiiDorum non paucorum aliiiin c^ucniquc a fc ipfo reddiint, ut (jure olini bo- 
 na nmlave repetamur, ca line pudoic , line gloria, in pracfcntia foital]c aut nielior 
 Ic iplb aut detcrior pullit cloi]Ui. Dciis igicuiiubricum a;tatis illidua cultodiafcplir, 
 ix indel'atigaljili paticiuia I'uUinuit. Prietcr fchulam publicam alii laborcs idcntidcm 
 obveaeie, ut Temper aut niinoies pucros doceret, aut inipeiatis dillinerctur pcniis, 
 que aniiiium ab otio revocareiif. Quanquain ai) 3e(|ualibus& natu majoiibus dilige- 
 retur; taraen lempci- ardunm quiddam ac gra\o aniniuni clam crxjucbat: quure feiia 
 ludicris , & diviua omnibus icbus pra;optarcf , atcjue ea potius admiraretur, quae 
 pie, giaviter, modede, dich & fadh client, quam , qu;e pclulaiucr, vane, im- 
 probc, ca a:nnilarerui-. Ciilpas , graviorcs illasquideni, quam apcrtiores, prxlcns 
 intus in animo admonitio premcbat: facilcque prohibebat, ne coiTuptelx extrinfccus 
 afrnCtx adhxrclcercnt. 
 
 § V. 
 
 Ccvtiffimo ctiam Dei provifu in cjufmodi libros flicros vel ex pfopinquorum 
 donationc vel ex. puevili mercatu incidit, quos illico ita probaret ( quaiiquampodca 
 dcmum, (juanti ab aliis fiercnt, cognovit) ut eorum at(]ue adeo Icriptura; lacrx Ic- 
 Ctioni, (]uicquid icre vacui tcnipons habcret, impenderct Vnde odor gratioliisin- 
 fcdit animo, in medio deineeps vanOrum & impiorum icriptoruni uiu duraturus: 
 vicillim proleftus in Uteris ncetlet nuUus, Dei benignitatc & lelioht bonitate perl'c- 
 6tum c(h Sic prseparatus, illo tempore in Stipcndium Diicale pervenit , quum Do- 
 minus in veteranis illius gregis memorabilem pietatis ardoreni excitallct , in plu- 
 res magno durabilique cum frudtu diHiilum. 
 
 § VI. 
 
 Confeclo curfu propacdevtico , pofl: magifbn-ium philofophicum , Tlicologiam 
 capeHivit anno mdcciv, quam tum loliannes Wolfgangus Lvgams, Michael Foert- 
 fchius , Chriftophorus Rciuhlinus , loliannes Chriltopliorus Ffaffius^ tk mox , Fom- 
 Jckio Jenam protcdo, Andvas AAxnms Hochjletterus ; dcindc Reucklino piedcfun^o, 
 loliannes Chriftianus Kkmmius doeebant. Primum Thcologici lludii bicnnium valde 
 habuit xrumnolum &. animo & corpore. Nam priorem annum p<tnc perdidille li- 
 bi vifus eft, quum Tlieruim thcologicarum contirmationem eam, (ju-Eexplcretani- 
 muin , ex originali textu quserens, variis N. T. Icdlionibus ( quibus onuduni iuerat 
 exemplar , in quod inciderat , quodque terebat ) quanquam eadcin de re vix fciret 
 qucn(]uam mortalium laborare, milcre circumagerctur. Atque utinam verccundiam 
 illam , qux adoleicentes opinione plures impedit, quo minus dubitationcs I'uas, quali 
 indignas virorum prudentum auribus, expromant, primo (juoque tempore excuf- 
 mrct. Scd tamcn hoc quo(iuc multum ei profuit : quod duin lingula rimaretur, tcx- 
 tum non potuit non rcddere i'lbi fimiliarillimum, & attentionem all'equi ad multas 
 res perutilem ; cognitaqne varietatum levitate, didicit , ita vefcendum pra:renti pa- 
 ne , ut non curaret, qualis tuillct mola libraria, ex qua ille tarn fapidus tamcn ac 
 muiuius evaliiret. 
 
 Tttt 2 § VII 
 
7oe A P P. C R I T. P. IV. N. VIII. A: 
 
 § VII. 
 
 Pofterioris anni maxima pars in xdibus parentum , qui turn MauWronnut dege- 
 bant , tranfafta efl vario & ancipiti morbo. Iiide vitae & academiae reftiturus illis 
 prxftantifllmis doftoribus in Theologia Exegetica , Didaftica & Polemica operara 
 dedit : ad quos acceflerunt Matthaeus Hilkrus & Godofredus Hoffmannus ; quorum 
 alter in Hebraico, alter in Homiletico ftudio peritiffunum fe ducem prsbuit. At- 
 que hi dodlores vivi : de fcriptoribus , quos coluerit praeter ceteros , etii ita noti 
 funt , ita probati , ut fuum judicium nihil ad eorum exiflimationem addere , nihil 
 ex ea detrahere putet , tamen aliquid indicandum videtur, ut alii, qui fuis ducibus 
 melius fmt ufi, ad juventutem utiliter admonendara invitentur. 
 
 §VIII. 
 
 Methodum Theologise cognovit ex Spenero de impediraentis ftudii Theologici : 
 rationem tradlandse Scripture lacrae , ex Frankii praefatione ad N. T. grsecum & Ma- 
 nududtione : pro ipfis tellimoniis libriique divinis enucleandis cum textu primigenio 
 varias contendit raetaphrafes , turn Flucium, Glajjium^ Seball. Schmidium in CoUe- 
 gio , & Htdingirum. Theologiam Catecheticam ex Sfeneri Explicatione vernacula 
 haulit. Acroaraaticam ex iCocf%io primum , quippe quern lohannes Chriltophorus 
 Pfaffius explicabat , turn ex libris Sy mbolicis, Chemnhio , iterumque Sfenero. Mo- 
 ralem live prafticara ex Arndio ScSckomero : quos ipfos eorumve limiles , cum latis 
 evolverit , tamen pro viccnis aliis lingulos fspius a fe tunc evolutos mallet. 
 
 :§ix. 
 
 Poft examen illud, quo Stipendiariorum Ducaliura profeftus Theologici primo 
 cxplorariin Conliltorio Stutgardiano folent, Anno i'7o7dilputavit pablice, Prsefide 
 lohanne Wolfgango laegero ; ex qua dil'putatione , de Theologia myltica , trafta- 
 tus deinde exllitit : eodemque tempore , amplifllmae Facultatis Philofophicac juffu, 
 Direftore Excellentiffimo ProfelTore Roeskro, prslidiuminDilTertationelolenni Can- 
 didatis accomraodavit. 
 
 § X. 
 
 Non multo poll vicarias in ecclella praeltitit operas Metxingae. prope Vracum , 
 & priraulo dimidii mentis ufu didicit, quae res juveni ab academia ad eccleliam pro- 
 fedturo maxime eflent neceirarJs. Eidem Canceilario celcberrimo Imgero illud in- 
 primis debet, quod, cum lubinde aliqua ei, vel elaboranda vel elaborationi prae- 
 llruenda demandaffet, perfpicuitatem , qaae ipiius viri magna dos erat, fevere ex- 
 egit, eoque eiFeeit, ut eam orationis virtutem poilhac juilo colendam ftudio pu- 
 
 §xi. 
 
 Anno MDCCViii Repetentis munus in illullri Stipendio cepit & in quintum gef- 
 fit annum : cum quo poll vicariatuiu ecclefiallicum NUrtingenJem , Juhingenfis , pau- 
 
 torum 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VIII. A.- 701 
 
 corutn menfium, & Stutgardianus ^vo^c h'mwis conjundhis fuit. Inter haec Andrew 
 Adami Hochjltturi, piz memoris, fumma clt ufus ac continuabeiievolentia. Hunc 
 philofophiat moralis profeiTorem & audivit philofopluje cultor , & in novi/fima ejus 
 differtatione philofophica , de Pretio redemtiimis , pixl'idem habuit; Tlieologise 
 
 f)rofeirorem & Cateclietam, fanctiorisdifciplins fludiofus plurimum aufcukavit ; ab 
 10c, cum pro loco in Facukate Tlicologica Theles felec^tas proponeret, refpondens 
 ukro cooptatus c(t: hunc Paltorcm Tubingenfem, Concionatoremque aulicum Stut- 
 gardumum, Vicarius Tuhingenjis & StutgardianuSy quail Lunam igniculus minor, 
 comitatus eft: hunc in iludiisprol'equendis auclorcm, in ceteris rebus fautorem ha- 
 buit. De quo unum hoc , in le iplb expertus , non poteft; non rcfcrre. quum in ju- 
 venc conatus aliijuis clFct in (]uacunque materia bona quamlihct tenuis & inimaturus, 
 non eura, fibi patefadlum, ullo modo contempfit, di(tulit, abllcrruit, neque in pri- 
 ma herba fuirocavit : fed blande probavit , juHit urgere ciepta, & vclut in beneiicii 
 loco, ut iibi exhiberct, petiit. Q.ux ratio ad alliciendas erigendafque bonas men- 
 tes quantum laciat, nemo ell qui non pollit exiilimare. 
 
 § XII. 
 
 Anno MDCCXiii quum SereniffimoDuci placuilTet Mouafteriura Denkmiorfinmn 
 inllaurari , ut una elFet ex officinis quafuor, in quibus alumni ex Icholis oppidanis 
 delcCti ad Tbcologicum Stipendium Tubingtnft prsparantur, ipfe ex Vicario Stut- 
 gardianoy in variis gratis divinae experimentis, illius collegii prsceptor juxta atque 
 ecclei'ise minifter, praevio duplici examine, conltitutus , peregrinandi tacukateiu 
 obtinuit, ut tantifper, dum sdificaretur, celebriures Gtrmaruat I'cholas videret, fo- 
 iidafque ioHitueudse juvcntutis rationes cognolceret. 
 
 § XIII. 
 
 In hoc iter ofto meliores anni menfcs infumpfit; Ehan^nt, Norimbergat, Altot- 
 torfii, HailJbrunnae, Erlan;;at, Fiibehrgae , Coburgi, Ruioljladii , Ittuu, Naumbuf' 
 giy For tat, Leucof>etrae, Martijhtrgi ^ HaL%t, Lifjiae, Cixae , u^ltenburgi, in reditu, 
 yinariat, Erfurti , GuthM, Ifenaci, Gijfae , IVezlariae, Francofurti, HMoviat, Hei- 
 dtlbirgae, longiora, brcviora commoratus tempora, methodos Evangeliconira , Re- 
 formatoruni, lefuitarum , Scholafticorum artes , conlilia, delideria inveftigavit, 
 fcholarum ueconomiam, bibliothecas percontatus ell, viros doftos ac bonos luftra-, 
 vit in academiis aliilque fedibus, &. nominatim I. E. Stoltii , C. ireidlingii, loachi- 
 m\ Langii. H.C CreJJii, I. C. Langii, liolpitio ac mcnla i ceterorum humanitate 
 ac lamiliantatc, quos, fatis notos , deleChi liabito, nominarc anceps forct , omnes 
 enumerare , longum : inprimis autem Fsdagogii regii HnUnfis lahiberrimo eodcm- 
 uue intimo ac pci-pctuo aditu gavifus eft. In^ialutationibus hoc etiam fibi facien- 
 dum putavit, nonmodouteos homines, qui quam plurimis monumentis honoribus- 
 ve quam maxirac inclaruillent , fed etiam cos, qui latercnt, experiretur : ac per hos 
 non minus profici fcjdk, (]uamper ilios; quod alien , li ab lis, qus prodidilTent, 
 
 Tt tt 3 *^ difce^ 
 
-J 
 702 A P p. C R I T. P. IV. N. VIIT. A. 
 
 difcederes,non fempcr nimium conferrent; alrcri fepenumero aJ impcrtienda quRlia- 
 berent propria, ubi iaceirei'cntur , ellent alacriores. 
 
 § XIV. 
 
 Reverfus ante brumammigravit Zy^K^mi/or/aw; ^abita(]lle oratione aufpicali de 
 certilfima ad veram eruditionem pervcniendi ratione per ftudium pictatis , urriusque 
 officii partes obire coepit , quasetiain, conftituta Tamilia, hodieobit, prjepofito lo- 
 Iianne Eberhardo Knollio, Superintendente generali. Collega Andrea Clui(!:ophoro 
 Zdkro^ poft duos alumnorum maiiipulos nunc inflruens certium. Inter labores 
 fcholafticos e(l ei nata Ckeronis epillolarum ad diverfos editio , quam poll: tot alias 
 ut non temere fufcipi fperaret , amicorum effecerat cohortatio : ac nonnulli , dum 
 neque dofti/finiis neque imperitillimis aptam judicanr, pulchre confinnant editorcni, 
 quod in operis prjefatione libi propofltum fuille edixerat, ut medium ledlorum ge- 
 nus lublevaret, id cWe conlecutum. Eft etiam , fcliolis prscipue patriae monafticis 
 accommodata , & fuperiorum cenfura & approbatione jam inunita probatiilimorum 
 libroruni Chryfojlomi de facerdotio rccognitio , cum intcrpretatione Latina, notis 
 variorum ac novis, & indicibus : cujus voluminis non niagni editione una adhuc ffio- 
 ratur exfpeftatio Montfauconiani Chrylbftomi. 
 
 §xv. 
 
 Prseterea fubinde quae in leftionibus libi occurrerent, literis irandare confuevit: 
 unde complurcs orts funt ad N. T. Grjecum annotationes, ex emphall maxime & 
 proprietate iplbrum verborum edufta:, eoque nomine ad demonltrandam divincrum 
 eloquiorum admirabilem excelleutiam non plane inutiles : turn, li hoc flatim I'ubdi 
 licet, (etenim varium quiddam talis pra^ceptor eile cogitur, ) icholia ad Oma'm Tri- 
 llium libros V, quibus prseltantiflima ceteroqui Ferfoortmniana limantur. Li pri- 
 vatis Itudiis ad publica, utpar eft , attemperatis, cum fcriptorcs Lexicorum &idio- 
 tiimorum Graecse Latinseque linguae Supplementis (feaniniadverlionibusma^tavit, quum 
 ufu venit, turn bene multas in Parrcs alii]U0t , Grscos niaxiiiie , curas contulit : un- 
 de non defunt, quje Macariumm Germania , Baflmm Seleucienfem in Gallia, E'^hrai- 
 mumSyvumm Britannia editum, in ipfo lermone Grseco , partim ex codicibus, par- 
 tim ex conjefturis idoneis emendato ; inde eundem Bafiljum & Macarium in intcrpre- 
 tatione Latina , atque hunc etiam in Germania, adiperlis explicationibus , prjellare 
 pollint non folum dofto leftori planiores , fed etiam pio efficaciores. 
 
 § XVI. 
 
 Obfervationes de SotnRitau & Gloria Dei, qux perpetuo fcripturae facrae fermo- 
 neomnino Deitatem fignilicat, pridem quidem illas inltitutas, led incertum quo tem- 
 pore expcdiendas, tamen non addere, mentlo ilia prohibet publica, quam inicio 
 quidem auftore, led animo propenfliiimo , vir lumme reverendus fecit in Coram 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VIII. B. *ro3 
 
 *nni 1718 Tubingsevernaculo fermone edita. Cetera pleraque cum vix editurus fit 
 ipfe, ea mente hie coinmeinorantur fimpliciter, ut, l\ qui fuerint, qui in iifdem fcri- 
 ptoribus adoniandis verfentur, illiuf(]ue fymbobm fibi nonniliil profuturam fufpicen- 
 tur, lis fine inviflia, glorix divins &utilitatis communis ftudio, concederepoHit. 
 
 §. XVII. 
 
 Nefas enim ducit , aut non verfari in optimis, quae cujufque otium in fuo ferat 
 choro, aut in his ita verfari, ut aliis minus prodeilc, quam ipfum pafcere queant: 
 aut denique , quK firodcire poUint, claudere. 
 
 B. 
 
 p Y p A V S 
 
 E, L. RATHLEFS GESCHICHTE 
 
 lEZTLEBENDER GELEHRTEN, 
 
 6 Th. p. 429 fT. (ed. Zelle 1743.) 
 
 §1. 
 
 Da fezte es im innern viele Muhfecligkeit , die zu crfparen gcwefcn wa- 
 re , und dieSorgfalt im aulercn geCillig zu leyn ward vermindert. Gottliche 
 freue abcr Icnkete beules zum beiten , und wirkcte ein dauerliaftcs Gcfiihl von 
 der Wichtigkeit der unfichtbaren und ewigen Dinge. Diefes ward hcrnach durch 
 die hciufige , Ibnit manchem getahrliche Arbeit am' Buchfiabcn nicht crftiket , und 
 iTiachte , dafs das WiUeu , es niochte deffen mclu' oder weuiger feyn nicht auf- 
 bliefc. ' 
 
 § II. 
 
 Es ward ihm der Anfang dcsStudii Theologici durch eineAnfcchtung fchwcr 
 gemacht. _ Denn nidem er bey der Thefi die DiCta probantia forgfaltig b'etrachte- 
 te , und lich cnies griechifchen ncuen Tc(hments bediente , welches mit des feli- 
 gen Franhn khonev Vorrede , aber auch mit den Variancibus Icdionibus Oxonien* 
 fium neu aufgclegt war, lo gcncth er in groHb Vnruhe, und wcil er nicht me vn 
 te , dafs funll jemand nach dielcm Diugc fragte , fo bchielt er wiederum feinen 
 luimmer bci lich , und ward delfen nicht los , bis er fich an den ghuten Text ei 
 ncr andern Auflage gewohnte. Indelien ward er dcflo mchr gcdrungcn zu beten 
 die hcilige Schrilt zu forlchcn , iich in folchcr Jjiirltigkcit an ctliche llauptllellen 
 zu halren , die Bludigkeit des Bcgnfs , durch cinen begierig gclhnilcten Eindruk 
 der chrilliichen Wahrheit mdaslJerz, zu iiberwinden : wubci das Vertraucn auf 
 cigencn Vcrdand und auf anderer Menfclicn Aniehen machtig gcdiimnfet wurdc 
 und die Lull zu uunotiugcu AulfchwcifungLn wcnig Raum land. ' 
 
 s in. 
 
704 ^ A P P. C R I T. P. IV. N. VIIi; B, 
 
 §111. 
 
 An jindr. Ad. Hochftnurum war er gleiclilam gcbunden. Dann wie er bei 
 defien lezten pliilofophilclien Dilputation de pictio redenitionis Refpondens war, 
 fo naliin dedelbe ilm heiivdch bei fciner pro Loco in Facultate Theologica gehal- 
 tenen Difputation , die ex thefibus feledlis beftunde , von freien Stiikken zum Re- 
 (boadenten an. Vnter dellelben Pallerat ward er Vicarius bei der Stadckirche zu 
 Tubingen, und fein Vicariat zu Stuttgard, vom lahr 171 1 bis 1713, fiel in die 
 .^eit, da erOberhofprediger war. Alio konnte er lich dieles treflichen Tlieologi 
 zehen lalir , faft ununterbrochen , nicht nur als ein Zuhorer , fondorn audi in ei- 
 nem recht befondern Vmgange bedienen. 
 
 § IV. 
 
 Zur lezten Zeit feines Aufenthalts auf der Vniverfitiit zu Tubingen fclirieb er 
 cine Exercitation de ^Ip five Sandtitate Dei, wclche niemalen gedrukt , wol aber 
 der vornehmfle Innhalt derlelben an gelegenen Orten angebraclic worden ill:, 
 
 §v. 
 
 Vm felbige Zeit ward zu Tubingen eine deutfche Bibel aufgeleget , wozu er 
 das Exemplar vorher zu revidieren bekam ( wie er fich denn auch fonfl: nicht ge- 
 wegert , manche Correftur zu verfehen, ) und unter folcher Revifion richtete er 
 die Comraata vornemlich vom Buch lob bis au( den Makachi nach den hebraifchen 
 Accenten ein , fo viel ilch oline Aenderung der Veberfezungsworte Lutheri thun 
 lieffe. Die Suraraarien und die Vorrede machte jeztermeldter Theologus dazu. 
 
 § VI. 
 
 Vor dem Winter 171 3 trat er fein Amt zu Denktndorf an , und hielt bei 
 diefem Antrit eine Rede de certilTima ad veram eruditionera perveniendi ratione per 
 (ludium pietatis. Da er unter andern die grieehifche Sprache zu lehren bekam, und 
 an Chryfoftomi dialogo de facerdotio ein Belieben iand , fo ward er Raths , deu- 
 felben zum Nuzen der lugend auflegen zu lajfen : nahm aber inzwifchen auf eine 
 anderwertige Zurede die Epiltolas Cktronis ad Familiares vor die Hand , welche 
 denn im lahr 1719 heraus kamen. 
 
 § VII. 
 
 Sothane Arbeit rechnet er unter das , was dahinten ift , (weswegen er auch 
 einer gefcluiebenen deutfchen Veberfezung felbiger Briefe nicht gedenket , ) und 
 meldet nur , dafs die genaue Revifion derfelben Briefe ( bei denen Gratvius , durch 
 Verleitung feiner Vorganger , nicht Vidtorii , wie er nieynete , fondern einen 
 andeiTi Text gekriegt ,^1; wie auch bei deneu Scriptis Patrum , deren jezt gedacht 
 
 werdeu 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VIII. B. 705 
 
 werdeii wird , ingleichcn die hiiufige Coirertiones Speciminum ftili , ilim Gclegea- 
 lieic pjcgcbcn , zu bcmerkcn , aus was Vrlaclicn die akc Copiften fo vicles vcrdei-- 
 l)ct Iiaben : welches dean mancheii ilandgrilT brachte , mic dem reclit giddeocn 
 Text des griccliifcheii neuen Teftaiuents heniach dcrto gefclmieidiger urazugolicn. 
 
 § VIII. 
 
 Als Qctrbnis cpiftolac fcrtig warcn , fuclitc er Oiryfojlomum dc faccrdotio wie- 
 dcr herv'or, lies ihn aber niclit ausgelicn , bis aus dcs beruliiiircn P. Momfaucons 
 Aiisfcrtiguiig das dicnliclie eingctrngcn werden l^onnte. Indcllon ficng or au ncbcii 
 leinen Le(^tionen ijbcr tias gricchirdie ncue Tclhment die ihm vurkuninicnde exe- 
 getifche Anmerkungen zu I'apici" zu briiigen : Itcllete auch im lahr 1722 Gregorii 
 Neecaefjreenjis Panegijricum ad Origetmn an das Liclit , dariiiii Origcnis Lelu'art in 
 elei" Pliilolupliie mid Theoldgic gar eigentlich bclcliricbcn wird. in dielcr Aiifla- 
 ge wuvde das Belte aus f^offii uud Huefckdii Ausgaben zufaiunien gciiuimucii , uiid 
 mit vielen Notis veniicluct. 
 
 § IX. 
 
 rtcsglcichen fclirieb er Anmerkungen iibcr den Miicav'mm , darinn der grie- 
 cliifche Text und die larcinifche Veberfe/ung in violen , auch wichtigen Stcllen, 
 verbelFcrt , und in nianchcn philologifchen und thcologifchen Punkten erliiutcrt 
 wird. I). Pritins wolto lie in fcine vorgehabte neue und vermehrte Ausfertigung 
 des von ihm lb wcrrli gehaltencn Macarii eintragen , und nachdcm derlblbe dar- 
 iiber cntlchlafcn , To in. man bcrcit , Ibthane Anmerkungen ad Macarium , wie 
 auch ad LXX interprctes , & ad Ephrem Syrum , bey andern tucluigcn Gclegeii- 
 lieiten zuin geincinen Gebrauch zu i'lberlairen. 
 
 §X. 
 
 Bey den Anmerkungen uber das Ncue Teftament liefen bisweilen Critics mit 
 untcr , und unvermerket ercignete licli von diefcr Gattung lb vieles', dais ihm bey- 
 gieng , es mochte wol einc lUvifion des griechilclicn Neuen Tcllaments austragcn. 
 Die wcitliuligc Arbeit, welche aus diclem Gedankcn entlprang , und das Klolter- 
 priiceptorat , bracluen einander niclit nur kcinc llindernils, louderu wareu audi 
 einander lehr forderlich. 
 
 § XI. 
 
 Im Tahr 1722 beguntc er die Editiones N. T. Gracci gegen einander zu haltcn 
 und zu untcrfuchen , dcrcn cine Mengc durch gute Freunde , diuch alumnos aus. 
 dcmganzen Lande, und durch ctliche Proinotiones dcrfelbcn naclieinander , znlhm- 
 mcn gcbracht ward. Er bcwarb fich aber auch urn Manul'cripca , und GOti Icnkete 
 unter dcncn, die daruni crfudit wurdcn , viclc in dcr Aalic und Feme , iinn willig 
 
 V V V V an 
 
^o6 A P P. C R 1 T. P. {V. N. VIIL R. 
 
 an Hand zn gelien r immittelft «r hingegen auch Herrn JUttern zu Flacii Lebensbe- 
 fchreibung, zweiter Auflage, im lalir J724 eini^en Beytrag thiit. 
 
 § XIL 
 
 Vntcr der ^ten Hand GOttes u-ar Crilis & Exegefis elnander belililflicli , viel 
 beffer, als man licli in eigenem WillenhStte vornehnien kcEnnen. Eine varians le- 
 ftjo , Apoc. XXI. 165 gab Anlafs zum Auffchlufs dei' prophetifcheu Zahlen und 
 diefer Weillagung felbft : ein Marginale in der hebreifchen Bibel, i Sam. XX. 18, 
 dienete zur wahren Vereinigung der vier Evangeliften : Aus der Harmonie der 
 Evangelillcn und aus der Erorterung der prophetifchen Zeiten erhellete die 
 Tvahre Zeitreclmung der heiligen Scliriit von der Schopfuug bis zum Ende aller 
 Dinge. Aber eilen lielFe fich nicht. 
 
 § XIIL 
 
 Im lalir 1725 , als Chrijfvfiomus di factrdotio ausgieng , wurde ein Prodromus 
 N. T. Graeci rede cauteque adornandi zugegeben , * welche Promulgation fofort 
 auch befonder* gedrukt ward. 
 
 § XIV. 
 
 Nicht lange hernach wurde er veranlaffet , unter dem Namen Difcif)uli dt Tem- 
 mribus, Munitujn dt fraejiidicio hermmeutico ,accuratiorem y^fvcalyffevs explkatiomm eti- 
 smnum imfedimtt , offentlich zu ertheilen , als welches der berlihmte Herr Schd- 
 horn dem recliiien Tomo jimnmiuitum einverleibet hat, im lahr 1727. Doch die- 
 fes Monitum blieb in generalibus llelien. Ein anderer Freund nalim eine Abfchrift 
 voneinem etwas voUigern Entwurf, welcher erftlich , ohne des Verfaffers Wif- 
 ien ^Ei;£r%^ verbeirertem Zeitregilter im iahr 1729 angehanget , fo fort aber et- 
 was Ichiklicher eingerichtet , und unter dem Titul , iHfcifnli de Tmforibus , Grund- 
 fjxe mur genauen und dock ungezwungenm ErWining dtr Offenhahrung lEfu Chrifti , 
 bey ermeldtem Zcitregifter gelairen ward. 
 
 § XV. 
 
 Tlierauf entftnnd eine Gelcgcnheit nach der andern , dafs verfchiedene weitere 
 Auffxze dieles Innhalts an ii.n btgehiet xAurden. Man Ivat aber mcht ncthig, diefelbe 
 fu meiden , indem lie nicht gedrukt , und das Nuzbare davon anderwerts enige- 
 traeen v,orden ifl. 
 ^ § XVI. 
 
 Im Iain- 17" t kara Notitia N. T. Graeci reEie cautequt adcrmii zu Tubingen 
 hcraus. "* Das war ein Prjenumerationsbogen , wovon das vornekmfle auch 1 a 
 
 * Vid. P. IV n. I. 
 •w Vid. P. IV n. U.. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N.VIIT. B. 707 
 
 dem 55 Tlicil der aufcrlefenen Tlieologifchen Bibliotbec befiiidlich ift. Im lalir 
 17-^4 tolgte, init Approbation dcs FiirlUichen Conliltorii zu Stuttgard und det" 
 Thcologilcheii Facultat zu Tiibingeii , iVot/wni Tfjhmietitum Gratcum. 
 
 % XVII. 
 
 Von dicfem und andern Buchcm niangelt es in gelchrten Nachrichten an R&- 
 cenlioncn niclit : der Vcrfaller aber wild tblche nach leincr Idcc ant das eigendich- 
 fte befclueibcn konnen. 
 
 § XVIII. 
 
 In dicfer Aiifgabe des griecliifchen Neuen Tfftaments ifl vieles von A/j7/;'j. No- 
 tis , das bey Kujlero uni-iclitig war , aus Millii eigener Ausfcrdgung verbellcrt^ 
 und iibcr dasjcnige , was dicfe beede zufainmeu getrageu habcn , audi L. FciUMf 
 lac. Fubri und andcrer ihre Exccrpta codicuni Graecoruni nachgeliolct, und ionfl aus 
 liebcn xManufcriptis Iblclie Lettiones , die zerftrcuet gcdrukt) aus fiinfzehen Ma- 
 iiulcriptis aber Iblclie , die nocli nie gedrukt warcii , bcygcbraclit. Aut die Revi- 
 flon der uralten lateiiiifolicn Veberfezung ill: zienilich groUe Sorgfalt gewendet, 
 und viele lateinilche Manufcripta oder deren Excerpta cingetragen , auch manchs 
 Ledtioues andcrer altcn Veberlbzer und Patruni hervor geluchec worden. 
 
 § XIX. 
 
 Wie aus alle dergleiclien Vorrath die achte LedHon heraus zu lefcn fey « 
 wird tlieils dureli die Vrlachen , woraus die vcrfcbicclene Lel'arten entllanden , 
 tlieils (lurch die Verglciclning der alten Vrkunden unrcr einandcr , erorterc : Die 
 Vcbereinftimniung des codicis Alexandrini und der latcinilblien altcn Verfion wird 
 theils als das Kenuzeiclien der iicliten Legion , thcils als cine Bahn zur Entfchei- 
 dung angcgebcn, welches fiir diejcnigc, die die morgcnliiniiirche Vcberlczung niclrt 
 vcrltehcn , eine groHc Erlciclitcrung ill : auch wird die Bcfchaflenheit der vor- 
 nchmltcn gedruktcn Aufgabcn dcs griechilchcn Neyen Telkuiencs dargcleget. 
 
 § XX. 
 
 Eine befondere Zeugenverhor wird bey eineni jeden Theil des Neuen Tefta- 
 mcntsangellcllet , und die codices in zwo ClalFcn gctJieilcr. In der crllen ftchcii 
 coilices integri & rite collati , in der zweytcn aber die iibrigen. Bey diefcn kan 
 man nur fo viel fagen : Sie werden bey der leLiione mdirpnis ckirt , daium gthmfie.vom 
 Text ah. Bey jcnen kan man aber auch ib fagen : Sie tverdm hnj der letlimi margi- 
 nis nicht chin , darum kommen fie mit dem Text tibevtiH. Ohne dielcn Vntcrfc.iied 
 werden dem Text allezeit zu viel , und der leftioni margimszu wenig Zeugen bey- 
 gemell'en , uud der Sache nie auf den Grund gefchen. 
 
 Vvvv 2 § XXI. 
 
7o8 A P P. C R L T. P. IV. N. VIII. B. 
 
 § XXI. 
 
 Kic't alle IfdtJones variantes werden in deni Apparatu angefuhrt , fondern die- 
 jenige , die eine Betrachtung erfbrdern : iind von diefen werden wiederum dievov- 
 neliiiifte unter dcni Text aui cien Rand gclezct , und in funfStuft'cn ihrer grolleni 
 Oder riiigern Gl.ltigkcit , gar nicht naci dcs MiUH Ausfpruch , wie etliche fagen 
 woilen , Ibndeni nach lichern Principiis , unterfchicden. 
 
 § XXII. 
 
 Solchergeflalten gehet die Sumuia der Arbeit dahin , dafs etliche iichte und 
 auch erhebliche Leftionen , welctie bis.ier fait nicit geachtet oder aucli nicht 
 bekannt ge\^efen , wieder hervorgezogcn ; andere, bey denen man nocli keine ge- 
 wile Decilion haben kan , ohne Nachtheil der fo reichlicli geolTcnbarrten Wa..r- 
 heit noch eine Weile fequefh'iret ; und , welc.'ies das befte , der ganze I'lbrige 
 Text der heiligen Schrift Neuen Teflanients dclto gri'indlicher bekraitiget wird. 
 
 § XXIII. 
 
 Der Text diefer Ausgabe ifl in der Oflcnbarung bisvveilcn nach jenen Alexan- 
 drinilchen oder andern vvichtigen Manuf ript s i i^gcrielutt: aber in alien andera 
 Biichcrn des Neuen Tellanieiits ill kcine Sylbe, da dcri'elhe nicbt niit alien, oder 
 baid niit diefer , buld niir jencr von deu beheiten ii,d';tionen ubereintUmmete ; und 
 v\erzu dem Text die lertiones marginis nimmt, tier hac beyiammeuj was alle 
 undjede Editionen niit lichfuhren. 
 
 § XXIV. 
 
 So haben auch durch richtige Interpundliones & accentus viele Stellen ihre na- 
 frliche Deutlichkeit wieder bekommen: und wo in dem Text die Sachen an^ein- 
 ander hangen , da ifl: er im Dru < znfammen geriikket, hingegen werden durch aus- 
 geheude Verlicil die Real-Abtheilungen augezeiget. 
 
 § XXV. 
 
 Von locis parallelis find nur diejenigen gefezet , die zur Vergleichung der Ev- 
 angeliftcn gcharen, famt den Stellen, die aus dem alcen Teftament in dem Neuen 
 angezogen Iind. Im Befchluis des Werks wird gezeiget, wie der Handel bey 
 den Varianten Leftionen iiberhaupt anzui'ehen , und wie die Gemiither, die fich 
 daran flolFen ,, zu beruliigen fcyn. Ueber das ill der grieciiilche Text mit den 
 Marginal-Leftionen , aber ohne den Apparatum criticum , als ein Manual , heraus 
 gekommen, auch im lahr 1734, in Octav, zu Stuttgart , auf Weis und Druckpa- 
 pier. Im lahf 1738 wurde zu derMauualeditiou des griechiichen Neuen Telbuients, 
 
 bey 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VIII. B. 709 
 
 bey einer bequemen Gelegenlieit , eine neue Evinnerung gemacliet. An ficli felbfl 
 aber iit es annocli die Autiage vom lahr 1734, welches denen zur Nfichricht ge- 
 rieldet vvird, die etvvas currectes fuchcn. Vid.Giiom. N. T. ad i Cor. X\''1.5. In 
 den fri>h auf^dtfenen Friichten Anno 1737- p. ^'9 liciliet es, Hen M. Bidtig habein 
 i/<«^f//» Text eines und das andcre gebellevt, vvie er es in dcr Vorrede anzeige. 
 Es lit um dicier Stelle, und dazu um andcrcr Urfaclien vvillen, fehi- zu vviinlclien, 
 dais diejenige, die etvva bey kiinttigcn Auflagen des gricchilclien Neuen Tella- 
 mcms m Bnigflii odcv Buttigii Tcxte gcdcnken vverdcii, dicfe beede gcnau gegcn 
 cinander lialtcn , und Ii7Utigii VoiTcde rcclit crvvcgen iiuecliten, ob und vvasdar- 
 inn gebcll'ert Ly. Hicbcy ^\il•d befagte neue Evinnerung " denjcnigen dienlich 
 Ic^-n , die nac!i dcm Giund einer Sache fragcn. 
 
 § XXVI. 
 
 Folgcndcn lahres gab er heraus dm ncetkige und der IVaUrhtit zu fteuer ahgt- 
 fafstt Antwvrt. Dcr in dem Tinil diefer klcinen Sc irilt gcnicldte doppelte Augnfl' 
 hat vicle leic ^tglaubige , aucii Ibnltcn gelciiikte Leute eingcnoinmcn : und lb ward 
 die ^ntwori erlrlich in den Tiibingifchm gelelirten Neuigkeicen, und hernach befoa- 
 dcrs gcdrukket. Wer lie nicht nat , dor kan ctwas davon in Gnomone ad Aft. 
 IX. 6 und in Proctni. ad Apac. lefen : wolelbll auc 1 in Prxl. § VI 1 1 von der gu- 
 ten Wirkung diefer Antivort bey vielen Lefern eine Anrege gefclucht. Vni 
 Glimpfs willcn vvird dils Orts nichts weiter gelagt. ** 
 
 § XX VII. 
 
 Er hat fich , in Streitfchriften vornemlich , diefes zur Regul gemacht , kein 
 Wort zu fezen , dellen ihn im lezten Stundlein reuen moechte , und alfo ill ihra 
 durch die inaere Zucht nianchnial gewehret worden , leine Gegner fo abzuweifen , 
 wie es vor der Welt eine Art gehabt hiitte. Eine Iblche Gegenwehr ilehet der 
 Natur an : und ganz ichweigen ill leicht : Aber in der Furcht GGttes die Wahi- 
 heit vertneidigen , ill eine rechte Vebung. 
 
 § XXVIII. 
 
 Als die wakeren Arbeitcr an der deutfchin OnginalHbel in dcm erflcn Avtnif- 
 ftmtnt wegen ihrcs Vorhabens iicli crkliiret , zu dem griccliifchen Neuen Tellamcnt 
 Btngtlii Edition zn nehmen , und etliche dagegen zuwege gebracht , dafs mau Rti- 
 ntccii Ausgabe na/im , lb verGillete jencr cine Jahelle oder Ftrgkichung des Neuen 
 'Jfjlifinents , dirinn Lutheri deutfche Febirfezung ^ Reimccii griechifcher Text , und £en- 
 Stlii Rtiifion dts griechifihen Neuen Ttjlaments unttrfchuden find. ^** A us diefer Tabel- 
 
 Vv vv 3 le 
 
 * Vid. p. IV. n. IIJ&V. 
 t* Vid. P. IV. n. IX. 
 ♦** Vid. P. IV. II. VL 
 
7IO A P P. C R I T. P. IV. N. Vm. C. 
 
 le ift infonderiieit zu erfehen , dafs Bengetius oft mit Luthero ubereinftimme , wo 
 diele OyiginaUnbd dem erlt nach Luthero aufgekommenen , und auch von Reintcdo 
 beybehaltcncn gnechifchen Druktext hat folgeu mliiren. Die Tabelk ill im lahi- 
 1740 in der deutfcheii , wie auch in der ohne das deutfche gednikten Originalbi- 
 bel , bey dem Neuen Telbincnt angehanget , und dienet nicht unbei^uem zur LiH- 
 teruiig des griechifchen 1 eites bey dielem Ichoueu Bibclwerke. 
 
 c. 
 
 EXC. AVS DER VON 
 
 HERRN D- W- G- TAFINGER 
 
 DEM SEEL. 
 
 D. I. A. BENGEL GEHALTENEN LEICHPREDIGT 
 
 {Stutg. 1752.) fol. 20 fs. 
 
 § I. 
 
 Im lahr 1741, ward Ev zu einem Furftlichen Rath und Probilen des Clofters i7f»"- 
 brechtingen gnsdigfl ernennet , und kam im lahr 1747 bey loeblicher Laniifchaft 
 in den grollen, folgenden lahres aber in den engern Ausfchufs. 
 
 § II. 
 
 Im lahr 1749 ward ihme im Fiirill. Coniiilorio eine Stelle , und zugleich, an 
 ftatt befagter Probitey , die Prjelatur AlfirJ^ack , ohne fein Gefuch gnaedigfl aufge- 
 ti'agen: wobey es fich denn gefliget, dafs er feine Wallfahrt zu Stuttgart^ nach- 
 dem er den meiften Theil derfelben in diefer Stadt und in deren Naehe zugebracht, 
 vollenden konnen. 
 
 §: III. 
 
 Auf ermeldte Weife ward er einer von den drey Theologis Confiftorialibus, 
 welche von einer Icebl. Tiieol. B'acultjet zti Tiibingm von freyen Stiicken Anno 
 1751 zu Do6toribus Theologize ernennet wurden. 
 
 § IV. 
 
 Was feinen Lcbens-Wandel betrift , fo laefst er flch davon in folgenden bo- 
 fcheideneu Worten annoch felber vernehmen: 
 
 § V, 
 Diejenige, die in meiner Lebens-Befchreibung von raeineni Chriftenthum han- 
 delu mcKchten, will ich folcher Mlihe uberliebea, damit rair kein Lob, als deflen 
 
 ich 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. VIII. C. 711 
 
 ich nicht xx-crth bin, gegeben, und GOtt allein deflo haher gelobet werde. Ich 
 uijnfche hiebe}", dafs kcin Menfcli von niireinen einigen Gedancken faffenmoege, 
 der die Wahrlieit iibcrfcbricte : und dafs allcin die Eibarmung GOttes anmir, als 
 einerailuer GctaeH'c, den Ruhra behaltc. 
 
 § VI. 
 
 Mein ganzxs Chriftentlium bcfteliet darinn , dafs icli meincs Hcrrn lefu Cliri- 
 fli Eigeiithuin bin, und dafs icIi ebon diefes allcin fur mcinen einigen Rulim, und 
 fijr alle nicine Sceligkeit lialte. Von mciuer Kindlicit an bat GOtt cs gcfiiget, dafs ich 
 lein Wort ha'ren , Icfcn und lenien konnte , und die Kraft davon id unvennerkt 
 dergclbkcn in mein Herz eingedrungen , dafs ein kindliches Vertrauen zu Ihm, 
 ein Ernlt im Bcten , ein \'"erlangen liacli jenein bclTcrn Leben , ein Vergniigen an 
 den Sprijchen der heiligen Schrift, ein Gefchmack an denen iibliclien Gefltngcn, und 
 auch an den genieinften Kinder -Gebetlein; eine Bewabrung des GewilTens , eine 
 Scheu vor dcni Bccfcn , eine Liebe zum Guten cntlhind. 
 
 § VII. 
 
 Von eincr Zeit zur andorn mufstcn mir folche Biicher in dicHxnde kommcn , 
 woraus icIi eine geiftliolie Naluung erhiek , und allermciil ward icb auf nianclier- 
 ley W'eife vcranlaHbr, die beiiige Schrift emlig zu lefcn. Von der Tborbeit und 
 Leiditfinnigkeit der lugend felilte cs an leidigen , plozlicben , unbefonnenen Aus- 
 briichcn nicht, und die Gefahr zur Verfiihrung von aulfcn war nicht h;Euflig(weiI 
 icb auffer den offentliclien Lectionen auf vielerley Wege innncr etwas zu thunbe- 
 kani , und vor dem Mlilfiggang verwahret wurde , ) aber bisweileu dello fchnelkr. 
 
 § viir. 
 
 Wcilen der AVillc zwar folgfam war , aber im Verf^and mancbcr Zweifel cnt- 
 flund , den ich zu entdeckcn und mir nicht nur ira Exterieur eine be(ta:ndig nach- 
 geliende BIccdigkeit zuzog , fondern audi bisweileu das Venn«_tgen, nieine Mine 
 . zu regicren , fchwiichte, dagegen aber auch diefe Wirckung hatte , dafs oft unbe- 
 kannte angefochtene Leutc bey deni erften Blickdie Hofnung eines Mitlcidens und 
 ein Vertrauen gegcn mir faflcten und xulTbrtcn. Dazwifchen kriegtc ich doch von 
 der gottlichen I.cwtfeeligkeit die inniglle Friedens-Blickc, infonderhcit bey denea 
 erllen Gsengcn zu deni Abcndmahl des Herrn. 
 
 § IX. 
 
 Mit ciner folchen Faffcng kam icli aus dem hiefigen G^'ninalio auf die Unl- 
 verfitst und in das Frrftbche Theologifcbc vSti}icndium zu iul)itis:m^ da fo wohl 
 vor , als nachdem Magifterio dieGnade GOttes iniiner mchr an nieineni Herzcnar- 
 bcitctc , und mir auch den Uingang niit alteru ciiVigcn Studiofis fegnete. 
 
 S.X. 
 
^,« A P p. C R I T. P. IV. N. Vm. C. 
 
 § X. 
 
 Aiif meinen Vicariaten liefs micli GOtt gegen das GewiOTen der Zuhorer offen- 
 bar werden, welclies ich viel lahr heruacli bey unvennucheten Gelegenlieiten er- 
 
 fiilu'. 
 
 §XL 
 
 Bey meinem Clofter-uiid Predig-Amte fuclite ich der Gemeine, und vornem- 
 lich der (ludirenden lugcad , einen wahren geifllichen Nutzen zu briiigen , wobey 
 es nebenher auch manche Veraulalluiig gab , auf zerfchiedeiie Weife etwas zu dem 
 gemeineii Bellen beyzutragen. 
 
 § XII. 
 
 Was bey meinem Aufzug nach Denchndorf'm der erfteii Naclit zwifchen GOtt 
 tind mir vorgegangen , hat bey mir einen guten Grund meines ganzen Aufenthaks 
 dafelbft gegeben. Die Clollcr-Iugend luclire ich infonderheit zur Ehrerbicrung ge- 
 gen heiligc Dinge zu gewohnen , lie vor dem Ljtiigiien und vor der Unreinigkeit 
 zu bewahren, und fein triihe nach ihrer Ftehigkeit einen Saamen von denen Sachen 
 beyzubringen , die ihncn mit der Zeit bey dem Ivirchendicnfte am brauchbarfteu 
 fevn muechten. 
 
 § XIII. 
 
 Ich war niemahlen darauf bedacht, dafs ich mir gnte, bcqueme , vergniigte 
 Tage und Stundenmachcn, viel zeitliche Gliter lammlen und erlibrigen, und hohe 
 Elirenftelleu erlangen moechte : mein Fleifs gienge nur dahin , das , was mir vor 
 die Hand kame, esmcKchte wiclitig oder gering, anlehnlicli oder unfcheinbar feyn, 
 nach dem VermcEgen, das von GOtt dargereicht ward , treulicli zu verrichten. Mei- 
 ne Wege liefs ich GOtt befolilen feyn, und ialie nur auf jenes gute Ziel hin, ohne 
 Wahl eines fanften oder rauhen Weges. 
 
 § XIV. 
 
 In meiner innern Uebung ftellete icli mich gern in zwey Momenta oder Au- 
 genblicke. Das eine war, da ich in Adam ein Sunder vvorden bin: das andere a- 
 ber , da lefus Chriflus feincn Geifl: in feines Vaters Hsnde liberantwortete , und 
 auch mich zu GOtt fiihrete. Eine Gleichheit des Geml'iths machte , dafs ich unter 
 den Frolichen fur traurig, nicht vveiiiger aber unter Traurigen fur frolich geaclitet 
 ward. In mifsliclien Fallen Itellte ich mir gern das xufFerlte vor, und was un- 
 terblieb , hielte ich fiir Gevvinn. Ich verglich mich eher mit denen, die es rin- 
 ger , als mit denen, dices bell'er hatten , und alfo ward mir die Vergn'.'.gfarakeit 
 nicht fchvvehr. 
 
 § XV. 
 
 Als iph nach Herbftchtingen ka.me , und mehr ruhige Zeit liattc, als zuvor und 
 keruach, fuchte ich diefelbe mir und andern durch das AusgebenerbaulicherSchrif- 
 
 ten 
 
■ A P p. C R I T. P. IV. N. VIIT. C. . 713 
 
 ten und diirch andcre freye Arbeit zu Nutz zu maclien. So denn ward ich bey 
 der Aufn ilini in dcii Laudlcluftliclien Ausfchuis und in das Furftliclie Confidorium 
 erft rcclu innc, was es ifl:, lur das genieino Belle eines Landes und der Kirclicin 
 deiiifclbcn niclit niir iiberhaupt, fondern audi in Co vielen und vielerley belbnderii 
 Fscllcn vvachen und Sorgc tragen liclfcn. Die Vcrlseugnung dcs eigenen Willens 
 macht allc Ibnft befchv'verliche Aenderung der Gcfchxlten leiehte>, und meinc be- 
 ftsndige Ablielit war , Gottes Elirc zu befbrdern und zu retten. Gegen gnasdig- 
 fte Hen Ich aft war ich ibgeiinnet, vvie cs einem danckbaren Unterthancn, eineiu 
 getreuen Rach , einem gewillenliatten und fur das werthe Vaterlaud zugleicli ge- 
 fiilfencn Landlland zukoninit. 
 
 § XVL 
 
 Gegen Hoherc liielte iehmich als eincn geringern: Gegen meines Gleiclien lun- 
 delte ich je und je nach der Gleichheic : und Geringere falie ich an als folche , de- 
 nen zu Dienlle die GrolVere da iind. Bey dera alien hielte ich inich fiirverptiichtct , 
 nicht nur das Gute zu fordern, fondern auch dem Baden nach Mttglichkeit Alv 
 bruch zu thun , und dabey gait es niir gleich , ob ich es fclblt thxte , oder ob au- 
 derc diefen Vorzug lixtten. 
 
 § XVII. 
 
 Wer mich nun nach etlichcn befondern Materien , die ich in meinen Schrif- 
 ten abgehandelt habe, fchstzcn woke, der uioechte mich nicht von allcin Fiir- 
 vvitz losfprechen: Nun habe ich mir zwar angelcgen i'cyn lalFen, das, was mir 
 unter die Ha;nde kam , andern aut das gctreulichile mitzutheilen ; fur mich fclblt 
 aber fuchte ich beftsndig , vvie meine Bekannten wiircn, mcine Seelen-Naluung 
 in dengcineiireflen catcchetifchcn Grund-Wahrhciten mit aller Einfalt und ohnc 
 Griibeley. Glauben , Hofnung , Liebe, Sauftmuth, Demuthwarc die Haupt-Sa- 
 che. 
 
 § XVIII. 
 
 Hiebey vvird es heiOTen : Hat GOtt dich licb gehabt , fo hat cs dir an Trlibfal 
 nicht fehlen koinnen. Und daran hat es auch nicht gefehlet. Dafur aber rechnc 
 ich nicht eigentlich die Krankeitcn: f>a ich be}' mcniai" fchvviechlichen Leibes- 
 Conditution gleichwohl nicht viel fchmerzliciie und an der Arbeit hindcrlichc 
 Kranklieiten gehabt: nicht die Trauertxlle , da zum Exempel von Anno 1715 bis 
 J72fe fcchs mciner Kinder in ihrer zarten Kindheit gedorben find ; denn eben bey 
 folchcn Heimfuchungen jiat GOttfeincn Lebens-Troli reichlich verliehen: nicht die 
 unvcrdicnte Schmacli , womit mich etliche meiner Gegner ubcrfchuttet haben : 
 denn fulches ill bey der eitelcn gelehrten Welt nichts ungenieines , und vvie ich 
 es ihnen jeder/.eit vergeben habe , alfo ill es durch den Eingang , den ich fonlleu 
 gefunden habe, weit uberwogen vvorden. 
 
 § XIX. 
 
 Mcin Leiien war meiflcns gcilllich und verborgen, iachte und anhaltend : und 
 fondcrlich gab mir bisvveilcu cinen gefchvvinden Stich(/jf Eaii;k$it^ dicdcrMenfch 
 
 Xx XX vor 
 
714 A P P. C R I T. P. IV. N. VIII. C. 
 
 vor fich hat , da ohne peinliclie Furclit vor dem Weh , ohne vvirckliche Freude 
 jiuf das Wohl, die Eivigktit an fich fclbft mit ihrer groiren Wichtigkeit inein in- 
 nerftcs durchdrang , und Ichsrfer durchlsuterte , als keine ■Widervvsrtigkeit zu 
 rliun vermag. 
 
 § XX. 
 
 Als mit den lahrendie Gefchseften zu und die Kraften abgenommen, beflifs ich 
 niich , dafs mich nichts verfchlingen, alles aber mein Verlangen nach jener evvigen 
 Ruhe fcerdern mcEchte. Und folclies ifl nun erfiillet. Hintbrt ill es ausgelbrgt : 
 Hinfort id Friede und Freude vorhanden. Gebt unlerm GOtt die Ehre ! Die Gnade 
 des HEiTn lEfu fey mit alien ! 
 
 § XXI. 
 
 Donnerflags friih zvvifchen i und 2 Ulir ( d.2 Nov. 1752) hat er feine mit GOtt 
 im Glauben vereinigte Seele nach erlebten 65 lalu'en , 4 Monaten und 1 8 Tagen in 
 die Haende feiues himmlifchen Vaters zum angehenden Genul's der evvigen Herr- 
 Uchkeit iibergeben. 
 
 lOHANN ALBRECHTS BENGELS 
 
 NOETHIGE ANTWORT 
 
 AVF DASIENIGE, 
 
 WAS ETLICHE GELEHRTEN 
 
 WIDER DAS 
 
 VON IHM REVIDIRTE GRIECHISCHE 
 
 NEVE TESTAMENT 
 
 VORGEBRACHT HABEN. 
 
 DER HEIL. WAHRHEIT ZV STEVER ABGEFASSET. 
 * F I E R T E, 
 
 NACH DEM BISHERIGEN VERLAVF 
 
 EINGEK.1CHTETE 
 
 AVSFERTIGVNG. 
 VORBERICHT. 
 
 Was an einem ,'./•«.« Grundtext der heiligen Schrift, nicht allein des 
 
 keines BeweiVe? " ''' m ^/' """'" Teftamentes , gdegei^fey , bedarf 
 keines Bewafes , wievvoni der eine mehr , der andere vveniger davon 
 
 er- 
 
I' 
 
 APT. C R I T. P. IV. N. IX. 715 
 
 crkennet : iind was ich in dicfem Stiikke gearbeitet habe , liegt vor Au- 
 gen. AIs ich den Gnomonem N. T. im lahr 1742 an das Licht|ftelletc, 
 h.ibe ich alies , was bis dahin wider mein griechifches N. T. gefchrieben, 
 und mir bekannt worden war , anf das gelindefte abgefertiget , in Hof- 
 niing , icii wiirde dcfstalls in das kiinftige mit nicmand etwas weiter zu 
 thun habcn. Es kommt aber von gcwifen Leucen noch je und je etwas 
 daher , wodarcfi andere eingenommen warden. Weil nun folches nicht 
 ohnc Schiidcn abgehec , fo ift dagegcn noethig , dafs man in dieler hciligcn 
 und crnjihaftin Sache alien , die einiger niallen aiif den Grund zu fehen 
 begehren, die Sache nach Mocglichkeic erleichtcre. Zu dem Ende wird 
 die Vertheidigung , welche ini lahr 1759 zweymal , erftiich in den Tu- 
 hingifchcn gcUJirten Ncuigkeitnt , und hernach befouder, gedrukt worden, 
 und I'chon lang nicht mehr zu bckommen war, hicinit wiederholet, und 
 nach denen feithcr vorgefldlenen dringenden Vmftanden erganzet. Es 
 gibt Leute , die in ihren Tiikken nicht aliein die Wortc GOttcs , fondcrn 
 uch GOtc felbflen fiir nichts halten : und es gibtSccIcn , die einen guten 
 chaz in (ich haben , abcr (ich dabey eine folchc Geniige einbilden , dafs 
 fie ihr Herz ohne ihr WifTen neben die heiligc Schrift, wo nicht iiber die- 
 felbe, fezen. So weit dieie zuvo Gattungen lbn(t von einander entfernec 
 find 5 fo nahe kommen fie darinn zufiiminen , dafs fie cine gctreue 
 Sorgfalt urn die VVorte der heiligcn Schrift fehr geringe fchiizen , 
 welches zwar jene mit einem Spott iiber folchc Arbeiter , und diefe 
 mit einem Mitleiden , und dabey nicht ohne wiirklichen Nuzen von 
 der verachteten Arbeit felbft , zu thun pflegen. Difs Orts habe 
 ich eine dritte Gatrung vor mir , nemlich folche Leute , die fehr viel 
 auf einen zuverliifiigen Text halten , aber den Vnterfchied zvvifclien 
 dcni , was lauter oder unljiiter ilt , nicht trcffen. Wo nun die Lic- 
 bc ziir Wahrheit be)- ihnen die Oberhand hat , fo wird gegenwiirtige 
 Vorftellungfiir '^\z nicht unfruchtbar feyn. NachdemmeineGegnerdeutfch 
 oder lateinifch fchreibcn , fo miifs ich hier in becdai Spracbcn^ und zwar 
 'wechfclsvoeife darauf dienen , da cs fond fciner ware , wann man mit 
 dergleichen Materien , der Schwachen zu verfchoncn , ganz bev dem la- 
 teinifchen blicbe. Ich habe micli durcligchends aui cincn folchen Aus- 
 druk beflifl'en , dereines theils leh})aft ^ deutlich und der Wichtigkcit der 
 Siche gem^.fs , andern theils aber fo bewandt ift , dafs keiner von meinen 
 Gegnern fclbften das , was ich fage , foil befcbeidener gebcn konnen. Die 
 Wflhrheit durch Irrtimm , und die Liebe durch Liifterung verfcherzcn, 
 ift zvve)facher lammer : icli fuche beedcs , die Liebe und die Wahrheit, un- 
 
 Xx XX V ver- 
 
^,6 A P P. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 verfebret zu bevvahren. GOtt lafTc es zur FCrderung feines Worts und 
 feiner Ehre gereichen ! 
 
 ( In pr^ef. Gnom. N. T. § VIII dc hat; Defenjiom , qua b. Audlor oflendit, fe 
 non temere egifle, ipfe , alteram , inquit , velim ^ Dcfenflonem indagmt ^ cogno' 
 fcant , qui ^ a tmmtatt aheffe , &? tomin rem cognofcere cufintit. Onines certe , qui- 
 bus idfchediafma leEiumfciam, me Jincero texlui N. T. religiofe incumhere agnofaint.) 
 
 VERTHEIDIGUNG 
 
 D E S 
 
 GRIECHISCHEN NEVEN TESTAMENTS. 
 
 I N N H A L T 
 
 D E R 
 
 ABTHEILVNGEN. 
 
 I. Von einem Articul in den Friihaufgelefenen Frikhten > § i - 41. 
 
 II. Von einer gewifen Diffutation , S 42-88. 
 
 HI. Wie der Jnflofs an folchen Widerfpriichen zu vermeiden, § 89- 94, 
 
 IV. Von zwo Stellen in den A'omj AUis Erudkorum , § 95-104. 
 
 V. Von dem neueflen Ferlauf, § 105-122. 
 
 VI. Was ^iiinftighin diefer Sache wegen iiberhaupt zu bedenken fey , 5 123-133. 
 
 D I E 
 
 I ABTHEILVNG, 
 
 darinn cine in den 
 
 Friihaufgelefenen Fruchten 
 
 befindliche Recenfion beleuchtet vvird. 
 
 §1. 
 
 Wann meine Arbeit an dera N. T. fo bcfchaffen waere , wie untep dem Naraen 
 Etlkhir Dimer des goettlkhm Worts in den Friihaufgelefenen Friichten auf das 
 
 lahr 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 717 
 
 labr 1738 , dcr vicrtc Beytrag vorgibt , fo foltcn nit mir alle , die fichvor den 
 Wovtcn dcs Icbendigcn GOttes furchten , einen Greuel an dcrfelben haben. Dafs 
 aber iblchci Vbrgehm ungegrUndet fey, das wird nothwcndig , fonnenklar , und, 
 wo jeiuand blode Augcu hat , handgreiflich , hieniit dargethan. 
 
 'S 11. 
 
 Man gljubct gcrn , dafs von crnieldtcn Dicnern dcs goettlichcn Wortstnicht 
 jille an felbigcm Articul Tneil haben, bevornb da in dei" Samnihing von A. und N. 
 aiif das lahr 1735, ebcn diefelbe Albeit l^cllcr gefchxzct wordeu ill, wie zum 
 Exempel aus foJgeudcr Vergleichung erhcllct. 
 
 Erfte Recenfion : 1735. 
 
 A. Man fokt mnjncn, dir Text foht hur gar anderjl aujjiken , als in den bekann- 
 ttn Edkionibus SUfhani , Bezat , Er. Schmdii u. f. f. allein die Amdtrungm find 
 
 . nick lid , und betreffen meijkns einxde Buchjlahen., Artitulos u. f. f. S. 624. 
 
 B. TeutfMand hat Ehrt von diefm ITtrk , wttchis ^c. S. 623. 
 
 C. Er hat vid Modefiie gthraucbt. S. 626. 
 
 Zvveyte Cenfur : I73?. 
 
 A. Wann einjtdtr Criticus alfo vtrfahrm ivoht, fo wiirden tvir in wenig Tahrtn 
 n'n ganz anderes N. T. bekommen. S. 163, 164. 
 
 B. Man kan dazu nicht fiilte fchweigen , zumal tvir vernehmm , dafs nan aus ditftr 
 Avflage vid fi^erks machcn irill. S. 164. 
 
 C. ^ kuhne hat tJ noch keintr gemacht. S. 1 65. 
 
 § HI. 
 
 Hingegen riihret diefe Cenfur , (wo nicht rait ihrcin Befchlufs , doch mit 
 ihrem Innhalt, ) und diejenige Difputarion , die wir iieniach befehen werden, von 
 einer einigen Hand her , und bcede Aiiflkze find einander ganz iihnhcli. Defto 
 weniger wird jemand fich von dcni Anfeiien der Perfon vcrleitcn laden, ob gleich 
 die Cenfur immer fagt , mr. Icli will lagen , Er , der Ctnfvr , (ic. und mit dem, 
 was jezt gefagt werden foil , dcr Sucieta;t, darinn er fteiiet , nichts weiters bey- 
 gemelTcn iiabcn , als lie felbfi zu tragen bcgehret. 
 
 S IV. 
 
 Die Surama reinesVorgcbcnsift,KA k'ittedm tintnal dnnhdcn Gibravch eingefiikr- 
 HnJtxt^ohnt Nsthund gtnugfamt Gri.nde^geJndert. Antwort. Michtdasgeriflgite (ct- 
 
 Xx XX 3 lidies 
 
7i8 A P P. C R I T. P. rV. N. IX. 
 
 lichesiiider Offeiibahrung , wo von hernach, aufgenommen) habe ich geandert. 
 AUe Editioueii des griecniichen N. T. in den zwey voi'igen lahr!:i)ndeiten tbei- 
 leu lich in zwu Cluijjen init ihrem TeKf. Dev Text der Complutenfiiim , Ar «Mou- 
 
 tani , vielei" Genfer-Auflagen nach Bezs Tode &c. ijl durch den Gebrauck ei«|-«- 
 fiihrt : Der Text des Erafini , Rob. Stephani , Bezse , Heai". Stephani , Elzevi- 
 rii &c. ifi durch dm Gebrauck eingefhret. Dicfe zwo Clallen habe ich zulammen ge- 
 noiiimen : und in derm Sckranken bin ich geblithm. Was es mit jezternieldten und 
 andern Auflagen des griechifchen N. T. fjr eine Bewandtnifs habe, ill in Appara- 
 tu P. I. § II. XXXV. XXXVI. XXXVII. XXXVill. und P. Ill apud IV Par ex- 
 ceptionum ausgeflihret. Wer diele Sache griindlich zu erivegen begehret , der 
 wolle felbige Aurthiirung ja nicht ungelefen lafleu. Herr D. Benmr halt dafiir, 
 ein Veberfezer habe an einem einigen griechifchen Exemplar nicht geuug : ( die 
 Stella wird hernach angezeiget werden : ) fo wird man bey der Revilion des 
 Grundtextes mit einer eiuigen Auflage viel weniger die Sache beftreiten. 
 
 § V. 
 
 Der Ceiifor fagt , ich habe die Vcberfchrift , aVox3f'At/-4'/c iudvvov rod fl'toAo- 
 7ot> in meiuer Manualedicion gar tveggelajjen. Deni ill nrcht alio. 
 
 § VI. 
 
 Dafs ich niemals riuTow , fondern dvroi) , etiam fenfu reciproco , gefezet ha- 
 be , ift wahr. Die Vrfache !.abe ich in Apparatu gleich ad Matth. I. gemeldet : 
 ParticuliC cItt , itt , vtt , xar , fXir , avrou etiam reciproco fublequente , 
 non mutant -tt , t in <$) , S. Das Gegentheil wird man mit keiner Inftanz aus dcm 
 ganzen N. T. darthun. Denu das '1<jtov kommt rait dera fuffixo t/au hebraico ad- 
 aequate iiberein. Herr M. Biittig (detFen Ausgabe man nicht ohne Aufnahra tlir 
 mein zu halten hat , ) bekraftiget das a,vrou reciprocum mit mehrerem , und Ste- 
 phanus hat es Apoc. 1. i dreymal. Mir verarget es der Cenlbr , und bey jenen 
 decket er es zu. 
 
 § VIT. 
 Dagegen benift er fich auf ge\\ ife bUligi Erinnermgen , v/elche der er(>ere 
 gegen mic.i gethan habe. Meine neue Vorrede , darinn ielbige Erinnerungen be- 
 antwortet fmd , iiat der Cenfor in Handen gehabt : von meiner Antwort gedenket 
 er nichrs : die Erinnerungen erhebt er annoch : damit werden andere feni auf forg- 
 liche Gedanken gebrachr. Einer folchen Manier bedient er lich hm und wieder. 
 Kein Diener gott ichen Wortes foil mit eincm andern alio umgehen , und das am 
 weuigtten in einer Saclie , die er fiir v/ichtig hiilt. 
 
 § VIII. 
 An meinem Jyocatijpifiken Text fezet er das meifte aus , und niramt den ge- 
 mtinen Lefcr , ftatt des notliigen Erweifes , mit folgendem Imrtigen Auslpruch ejir. 
 Stephani Edition hat es fo und Jo. Bmgdii Edition abir hut es txnders , d^rum tfc 
 
 § IX. 
 
: A P p. C R I T. p. IV. N. IX. 7^9 
 
 § IX. 
 
 Dais er von den zwo ClalTen der gelnauchlichen Aiiflagen § 4 die zweyte, 
 und aus dielcr ganzen Cliire die einigc Auflage dcs Rob. Stephanii54 6 zum 
 Grunde giltgtt hac , ift einc pur willkulirliche Sachc. 
 
 S X. ^ 
 
 Wann cin Student eine folche Edition antrift , fo kan man ibm die Frcude 
 fiber der Haritit gonnen. Aber hier lit cbcu difs die Frage : Ob Stcphani Diuk 
 Oder Bcngclii Rcccnlion mit lohannis eigencr Hand aus Pathmos iibereinkoinme? 
 Dills (liclcr Cciilbr fchwerlich einen einigcn Text in zwo Auflagen von denen zwo 
 ClalU-n habc von Wort 711 Wort confcrirt gehabt , fpiirct man an dem , was cr 
 fchreibt : und doch ifl: cr mit dicfcr Sache , wozu eine langwierige Vnterfucliung 
 erfordert wird , fo gclchwiud fcrtig. 
 
 S XI. 
 
 Lurch GOttts SchikkuHg fuhret er folche Stellen an, (Apoc. T, allermein: 
 y. 4'. 6. 8. II , und weitcr Cap. II. 20, da er meinen Text nicht accurat darlcgcf. 
 Cap. ViII. 13. Xlll. 8. XV. 3. ) in wclchcn icii durcd alle Sylbcn die gan..c er- 
 fte jeztcrmcldte Clairem editionum , fonderlich den fo gebrauchlichen Ariam Mon- 
 tanum , und dabcy nicht nur einige Manufcrifta , wie die Ccnliir es verringeret , 
 fondern das mthr dor alten unverwerriicnen Docunicntcn , ja oft dicfc alle , fiir 
 niich habe. Ich bitte , man fchUge meinen Apparatum bey diefcn acht Stellen 
 nacheinander , und folgends auch den Guomoncm auf. Von der funften, und fechf- 
 tea wird uoch etwas hier in der IV Abtiieilung folgen. 
 
 § XII. 
 
 Wem etvvas hieran gelegen ift , der wendc doch cin Stundlein darauf, neh- 
 me ebcn dicfolbe Stellen, mache einc folche Lille, wie der Ccnfor, und feze dcu 
 Tcxtum Complutcnfem ( welchera Arias Montanus tolget) und Textum Stepha- 
 ni ( welcher Erafnio folget ) nebeneinander. Er wird einc vicl grLtilbre Mcngc 
 Von Dilfcrenzien bekommen , und die Kliige der Fn-Jiaufgilcftnai Fntchten auf foi- 
 gende Weifc tranfponiien mlillln: 
 
 „ Wir haben hier die unvcrgleichliche allercrfte Editionem Complutcnfem, wel- 
 „che A. 1514 gcdrukt , zum Grundc gclcget , und Stcphani Text dargegengc- 
 „haltcn. Hier bitten wir einen jeden unpartheyifchenLefer , Stcphani Aende- 
 „rungen wohl zu libcrlcgen , ob er denn genugfamc Grimde gehabt habe, den 
 „gcwtEhnlichen Textum Complutcnfem nach Anlcitung ciniger MSte zu ver- 
 „ltummcln. - - Wcnn cinjcdcr Buchdrukker alfo vcrlanren woltc, fo wiirden 
 „ wir ill wcnig lahrcn cin gauz audercs N. T. bekommen. W^ird man daduvch 
 
 jjden 
 
720 A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 „den Spoetteni nicht augenfcheinlich die Waffen ip die Hiinde geben , womitfie 
 5,uus hernach zu fcl:aflen maclien , als wiire unl'er Text des N. T. bishero fo 
 jjbefchaffen gewelen , dafs wir felber uicht wulsteii , ob wir fo, oder aiiders, 
 „ Iclen miifsten V Die Kuhntieit lit gewifs gar zu grofs , als dafs man dazu ftil- 
 „le fchweigen kosnnre , zumal man aus diefer Auflage viel Werks machec. 
 „ - - So geiiet es durch diefes ganze Buch fort, Man wird uicht leicht eia 
 „ Capitel iinden , wo uicht etwas weggelalFen , hinein gefezt , geandert , oder 
 „ verfezt fey. So kuhne hat es noch keiner gemacht. 
 
 AUes , was der Cenfor hierauf antworten koenute , foil ihm hiemit zur unum- 
 ganglichen Aiitworc gegeben feyn, 
 
 § XIII. 
 
 la wann man meinen Text mit jenen beeden vergleichet , fo wird man meine 
 
 Befcheidenheit uber Vermuthen erfehen , dennocli abcr meinethalben alle Frey- 
 heit haben , die Cenfur , wie ich felblt gern thiite , lieber aus einer guten Vrfa- 
 che, als aus einem Stratagemate oder aus der Vnw illenlicit herzuieiten, 
 
 S XIV. 
 
 Defswegeu hat alias , was man von grojjer Kiihnhtit , Vortheil fiir die Sjioet- 
 Ur , fchadlkher Nimrung ^c. daher fagt , kemen Grund , ja auch keinen Schein, 
 es ware denn das leztere bey leichtglaubigen und praecipitanten Gemiitliern , die 
 ein folches iiberhin fahrendes Schrcekwort mehr bey fich verfangen laffen, als die 
 allergriindlickfle Ausfuhrung , bey deren man ein wenig Itille ilehen foke. 
 
 § XV. 
 
 Dafs befagte zwo Clafles editioninn in der Apocalypfi fo weit voneinander 
 unterfchieden Tind , dafiir kan ich nicht : und durch den Geirauck ift , wie gedacht, 
 eine lb wohl, als die andere, eingefiihret. Daher hat noch niemand jemalenge- 
 wehret , beede zu priifen , und aus einer jeden das Belle zu behalten. 
 
 § XVI. 
 
 Wann der Cenfor fagt , man werde nicht leicht ein Capitel in diefem Buche 
 finden , wo ich es nicht alio gemacliet hiitte , fo fagt er noch zu wenig. Es ift 
 ?eem einiges Capitel : die vornennifte Stelleii hat er nicht wargenommen : es war 
 ihm eine neue Sache. 
 
 § XVII. 
 
 Er fezet hinzu , I. Millius Mbe dock den Text unverfthrt gtlaffen. Man fage 
 dafur, Millius hah den Text mverbejfert gelajjln. Dean das war feia Vorhaben nicht. 
 
 jidt 
 
APT. C R I T. P. IV. N. IX. ^711 
 
 Er hat anf inglich (eine pAcerpta aufRob. Stepliani Text geflellet, das war hei*- 
 nacli niche mehr zu andeni , und ehcii das hat eincn grofTen Nuzen. Demi gegen 
 eincii nic'it gar vie itigen Text iind die Vota fi'ir die achte Lcsaiten aul" dein 
 Rande de(lo deutlichcr hcraus gcJconimen. In den letl. var. abcr hat Millius niche 
 nur verfchiedfnes , fondcrn fehr vieles an:^tmerket y welches ich , mciltens zur Rct- 
 tung unfcrcr bisi.erigon gewahnlichcn j.csart, abgelehnct , und liingegen an man- 
 chcn Oiten fupplirct liabe. Denn w as foUe eine lb iibci luiufte Mcngc von varian- 
 ten Leftionen , wann man die daruntei" verburgene Pei'len nicht heraus luchet,, 
 Und zii ihiem Nuzen anwendet ? 
 
 § XVIU. 
 
 Es ift bey den Gelelirten , fondciiicli in der Critique , ciiic gfolTe Eitelkeit. 
 Dem Gfift entziehcn fic fich mciflens , und gehcn deswcgen nicht cinnial niit ih- 
 rcni Ruchfiahen recht um. VcileiI.et die gtertlic e Bainihci-ziglvcit einem cine Ga- 
 be , lb mufs er leiden. Weil man nun die decilivefte Momenict (b gar vorbcy ge- 
 het , lb mufs ich etwas , das ich in Appnram , Part. II. in Fiuul. Crif. Apoc. 
 § XVH, & in Gnomone, in Prooem. ad Apoc. n. 2, ausgefuhret habe, wieder- 
 lioicn. 
 
 § XIX. 
 
 Zu der Apocalypfi hat Erafmus , laut eigencr Geft'^'minifs, nur ein einiges grie- 
 chifches Nfanufcript , und zwar Andrea; Cselarienfis Exegefin , von lohanne Ca- 
 pnione gehabt,z\vifchen wclche der Text gelchrieben w ar. Diefen Text hat er extra- 
 hiren Idjjen , ( contextus verba defcribenda CVRAFIMP^S , fagt er, ) und, da das 
 Manufcript nicht gam war , denfelben aus der damals noch nicht rcvidirtcn l^ulga- 
 ta , eilinJs , vnd, weil er auf dicfe Wcillagung nicht lb viel hielte, ohnt grojjp Sorg- 
 falt , erg.inzct. 5tf|jAa»Mj',eingelehrter , aber mitGefchsftenubedadencr Buchdru- 
 ckcr,aul'dc(ren Auflage fich der Cenfor beruft , hat loth anen apocalyptifchenText 
 des Erafmi to« JVortzu /iorniachgedrukt , allcrnieid in feincr dritten Auslcrti- 
 gung , deren fo viel anderc getblget find. Difs gibt der Augcnjchin. 
 
 § XX. 
 
 Hingcgen i-or diefen bceden , und mithin vor der Reformation , ill in der 
 Editione Complutcnli eiu vortreflicher und zum Zmgnifs wider das Pabllthum ibn- 
 dcrlich krliltiger apocalyptifcher Text , den wir gcir nicht veiklejneni Iblten , mitten 
 in Spanien gedru » , und m andern europiifchen Liiiulern Itattlich aulgebreitetwor- 
 den. Nach der Hand hat man die oricntalilclie Sprachen und Veberfezungen ex- 
 coliret : die uralte lateinifclie Verfion wieder h.ergeflellct , wobey ich noch cine 
 folche Naclilefe , wie mein Apparatus aufweifct , aufgebraclit ■, viel gricchifche 
 und lateinifche Patres , und zwar folche , die die Apocal^plin lehr hauHig und zu- 
 verUiifig allegircii, hcrvor gefucht und gelaubert. Man hat vici und vielcrley grie- 
 chifciic Manulcripta apocalyptica , die vorlan fo rar gew cfst , erlangct , und untcr den 
 
 Yy yy zweyen, 
 
722 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 zw eyen , die mir zuHanden gekommen , hatte eiiies eben auch Aiidreae Caefarienfis 
 Excgelin , welches mir den Leitfaden gegeben , Erafmi Starke und Schwache de- 
 flo cigcntlicl-.cr zu initerlcheiden. Das vornehnifte aber ift , dais man das Ale- 
 xandrinifche Maniifcript , welches an y^/ter , und, Ibnderlich in der ApoCal^-pU, 
 an RickJg- und Wkhtigkeit ^Yon. wahren Criticis {\\x unvtrgldchUch crkannt wird, 
 in die Abendlsnder gebracht hat. 
 
 § XXI. 
 
 Alle diefe von GOtt verliehene Siibfidia wiirden Evafmiis und Stcphanus, 
 wann He heut zu Tage lebten,mit l^erwunderung undjF;vM(3?e,gewirs beirer,a]s alle 
 ihre fo gar devote Anha^nger , anwenden , und mit lauter Stinime bezeugeu , dafs 
 nicht die Editionen , die lie lb kummerlich , und andere ihnen fo piinktlich nacli , 
 ausgefertiget haben , fondern kede Clalles editionum zufammen , ja vielmeJu' auch 
 das ganzc chriflhche Alterthum ^ und das Mark von deffen Vrkunden , uns deu 
 apocalyptilchen Text auf das lauterfle antrage. 
 
 § XXII. 
 
 Dock habc icli den vorhin gcdruktcn iibliclien Text an wichtigcn apocalypti- 
 fchen Ortcn gar niciualm geandcri : und micli deiVen auch in ringcrn Stellen enthal- 
 ten , wo ich nicht neblt genugj'aiiien Rationibus cxegeticis eine auch gmugfamt Meu- 
 ge Zeugcn vor mir hatte. 
 
 § XXIII. 
 
 Den Reihen fuhret ordmnk]t\\Q& von dev Ahxandrinifchm Kirche allein iibri- 
 ge, und allb^iner ganzen bande Afiatifcher Codicum liberlegene griecjiifche 
 Exemplar , und zwar nicht da , wo es feine eigene , mir nicht unbekannte , Aus- 
 fchweiffungen machet , fondern wo ihm andere tiiclitige Vrkunden beyltinimen. 
 Etliche wollen nach demfelben den ganzen Text des N. T. eingerichtet wilFen* 
 welche gegenfeitige Extremitict ich eben lb wohl verhute. 
 
 § XXIV. 
 
 Sehr wenige mjferordentliche Stellen gibt es , wo mein Text lich auf andere 
 Zeugnifle des Altertliums grlindet. Dieielbe wsren bald Jieraus gefuchet und ge- 
 zehlet , wie denn zum Exempel Apoc. Ikeine cinige von Iblcker Gattung ill: und 
 es iblte mir eine Freude feyn , wann lie von Leuten, die die Sache verllehen, 
 belbnder und fcharf unterfuchet wiirden. 
 
 § XXV. 
 
 Alle i;brige VerbelTerungen habe icli befclieiden zwifchen den MarginaIle6tio- 
 nen bezeichnet : wie denn auch die Cenfur zugibt , dais dasjenige , was ich in er- 
 meldtem Capitel aud'er denen oben vertheidigten vier Verliculn gexndert habe, 
 nocli zu duldcufe^'. 
 
 S XXVI. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 72$ 
 
 § XXVI. 
 
 AUes , was von dem Fcntt, das ifl: , von der erflen Hand , aiirh im Druclc, 
 und fonlten noch lb lange Zcit liei- , abgelict , ift cine Neuemns , und iille Neut- 
 rung \i\ Ibnderlichin der Oficnbarung I. C. untcrfagt. Cap. XXII. 18. ig. dafs 
 tinjeder Crh'uus verfihrtn mOEchtc , wie ich , und lich eincr lb eingelchrenktea 
 Fi-ey licit bediencn : wir wurdenkcin anders, als das aclitc N. 71 in cincr immcr ge- 
 naucrn Aehnlichkeit mit der apoftolifcheii Hand einmiithiglich licrgcrtellet fehcn. 
 
 § xxvn. 
 
 Die RcviCion des Grundtcxtcs irt etwas nathiges , dem Gcnufs nach , flu; je- 
 derniann : der Arbeit nach , fiir die weniglte : der Priifung nach , fiir dicjcnigc, 
 die cin Vrthcil fa."]len. Wann cincr bey dci'jenigen Edition, dercn er cinnial ge- 
 wolnit i(t , lur lich blciben will , lb wird lie ilim gclallcu , was es auch I'ur enie 
 fe\ni mccchte : wann aber jeniand lich in die Crilin lacram cinlalVcn , und destalls 
 an'ierc heurthakn , peifen, yiigm , klehrcn, Wiirnen loll , lb gehorct was andcrs 
 darzn. Es ifl: ctwas lulFcs und gelchwindcs , cine langwicrige Arbeit ,_ ob auch 
 fchon cine Gnadcngabe darunter ftck.kct , durchihcichcn odcr darein blalcn : aber 
 der Schadc , der daraus entltchct, ill niclit fo bald gut gcniacht. 
 
 § XXVIII. 
 
 Ein fokli hihnes Vnttrfangcn h\n die ^uteres in Gefiihr fetzm , wttcht n^uh 
 Afoc. XXII terdinun geflyaft xu u'/fden , wo fie es niclit hufsfcrtig widerruffen : find 
 \Vorte der Friihaufgelefenen Friichtc , zunscchll vor dem Articul wider mich. 
 Diefe Gcfahr habc ich in Zeiten erkannt und vcrmieden , und deswcgen in Appa- 
 ratu , P. II. Fund. Crif. Apoc. § IV folgendcs gcfetzet : Nos omnia adjota ^ ayi- 
 ctm manus hhanmai conformare oytamus : Jl non eo ufqnt yrodibinna , huic fane nil 
 ffaejudicalum nos telle edicimus. Turn tuam , D0M1^E lESV , gratiam imploro, 
 ut , qux fervus tuns lohannes omnibus verba prophetic hujus temerantibus dcnun- 
 ciavit, a mc , vcrbi tui ferio reverente , ncque mutantc quicquani , led mutatio- 
 nes lideliter eximere conantc , procul abelle propitius jubeas. Sunmam qiiidem ceV' 
 te , «t confidimus , adfiqwmur , nique fubfidia , froximis tetnj^orihus eblata , ingrate 
 afftinayimur , fed fojltrttati ad Umatn quam exaEiiJfunam fraeftniimus, 
 
 § XXIX. 
 
 Wann man hingcgcn unrichtige Lesarten , fofcrn fic nur in Rob. Stcpliani 
 Aullage gcdrukket find , fur lauter goettlichtWonc , aller Entlchcidungs - Mittel 
 ungeachtet , annimmt und ausgibt , und noch dazu fothanen Herzenstricb und 
 Diinkcl fiir cinen tdknFleifsy Treue und Muth , und alfo fl'ir eincn ^-oetf/iL/i.-H Eifer 
 hiilt , fo ill entwcder nichts , odcr auch diclcs cin Fiinatiiifmus. 
 
 Yyyy2 § XXX. 
 
-724 A P P. C R I T. P. IV, N. IX. 
 
 § XXX. 
 
 Fur diejenige , denen der gelchikte 7. C. Z^o/j^mx bekannter war , alsichbin, 
 mufs ich zur guten Nachrieht iiielden , dais er in feinen Curis meine apocalypti- 
 Iclie Lesarten in Menge erwogen , und nirgend liber Knhnheit , Schaden &c. zu 
 klagcu fur noethig gehaltcn liabe : ja cr hat niclit nur bey einzelen Scelleii , als 
 Apoc. I. 2. i8. aV. 3 , fondern mit feinen Principiis felbflen, ad Apoc. XVll. i6 
 mir , und niclit meinem Gegner , beygeflimmet , und wiirde es noch nielu' gethau 
 haben , wann er T. IV. Curar. p. 564 wargcnomnien liaettc, wie in den Worten, 
 die er von mir anflihret , die Vnriclnigkeit der Maj^richtifchen Canonum dargcrhan 
 wjerc. 
 
 § XXXr. 
 
 Die Hauptfumma id und bleibet in alhn Exemplarien unverfeliret , fie mccgen 
 mit mehr oder weniger Accuratelfe gelclniebcn und gedrukt feyn , und alio ge- 
 winnen die Sfoetur nichts hiebcy , es fey dann,dafs man ilinen die Waffm, durch 
 die Verkleinerung ciner reclitniaiHigen Revilion des Textes , in dk Hamit gehe^ 
 und durch die Hemmung einer bedsechtlichen Frcyheit verwcgenen Leuten eril die 
 Thiire aufthue. Die Menge der varianten Ledtionen , die nicht bald jenianden 
 fseurer , als mir,wordenill , kan man vor den Spattern nicht verhelen : und die- 
 fe FeinJe kctnnen nach meincr Revilion nicht mehr , als zuvor , fondern nuch 
 weniger einwenden. leties , weil fie nichts darnach fragen , ob etwas in demText, 
 oder anderswo , ftehe : Diefes , weil nicht fo wohl der Gebrauck , als -v'ielmehr die 
 JVahrheit, fie liberzeugen , und fie eutweder gewinuen oder zu Schanden machcu 
 
 mufs. 
 
 § XXXII. 
 
 Indeflen find auf jeztbefchriebene Weife nicht nur viele geringere , wiewohl 
 nicht gar indifferente , fondern audi etliche hochwichtige , die gtKttliche Oecono- 
 mie betrelTende Stellen , in der Apocalypli , das ifl , in dem komiglicken Manifefi 
 lefu Chrifii , denen Liebhabcrn feiner Ericheinung einmal wieder vor Augen gele- 
 get worden. Difs erkennen fchon viele rechtfchaffene Seelen , danken GOtt da- 
 Jiir , und machen fichs zu Nutze. 
 
 § xxxiir. 
 
 Gar auf wasanders hat die Cenfur ihr Abfehen , welches fie durch oben an- 
 
 gezogene W'orte entdekket : Man kan daxu nick jiilk fihwimgm &c. Ich meines 
 Theils will nut Belclieidenheit nur melden , dais nicht alleiu gute Kenner und 
 Ga-nner , fondern auch derjenige ftrenge , aber geubte Gegner , dem ich in der 
 Vorrede der Harnionie der Evangeliflen A. 1736 , und hernach belonders A. 1737 
 peanti-ortethabe , diefir Juflage des griechifchen N. T. das Zeugnifs gegeben, /< 
 fevj alhn vvrhergekmdtn uhrkgin. Ob die Cenliir , oder ob hmgegen dils Zeugniis 
 wahr fey , will ich alle Lefer der gegenw^rtigen Erliiuterung urtheilen lallen. 
 Ich erkcnne mcine Nichtigkeit : gefsellt es aber mememGOtt, dat meme getreue 
 
 Arbeit 
 
 i 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 72$ 
 
 Arbeit an feinem "Wort in den GewifTen der Meufchen offenbar werde , fo wild es 
 niemand Iiindeni. 
 
 § XXXIV. 
 
 In ermelHter Vorrede miifstc icli die Klage , als ob ich zu fchUchtern wiire, 
 ablelincn : und fi'ir difsnial mufs ich davtluin , dais icli nicht zu kiihn veilaluen fey, 
 wiewcdil Riilmhcit gut ift , wo man vielcrlcy Mifsverftand zu beftreiten vor lich 
 findct. So kommt lieraus , dafs ich in dor Mint , auf dcm icchten Wege , ein- 
 heigelie. 
 
 § XXXV. 
 
 Zwar hat etwas gcwaget wcrdcn mnncn : aber der Herr hat geholfen, der 
 Herr hat es wolil gelingen lalTen. Nun llcliet jedennann frey , dcs Forthtils zum 
 geincincn Bcften zu gcniciren , odcr auch den wcgcn meiner Schwachheit noch 
 iibrigen Mangel jc Isnger je mehr nach dcm von GOtt dargereichtcn Veiimugeii 
 zu erfiatten. 
 
 § XXXVI. 
 
 AUe Wahrhcit gehet bey ihren Dicncrn felbfl crfllich von innen durch Ver- 
 fuchungen , und hernacli von aullbn durch WidciTpriiche : fic erhxlt aber docli 
 bey ctlichcn friih , und Ipar bey vielen , den Sieg , und indeflen hat man bey der 
 verachtctcn Criii facra Gelegenhcit , eiftlich den Eigenfinn , und hernach die ei- 
 gcne Ehre zu vevlacugncii , und die Gedult fame dor lloffimng zu iiben. Erafnius 
 und Stephanus haben erftlich grolTen Wideriland erlitten : jezt will man nicht 
 von ihncn lalTen. Was man jezt niclit gcltcn liiffct , wird doch hernach auf- 
 kommen. 
 
 § xxxvn. 
 
 Ta gcwifslich , die LauUrhh dts Grundtextes ^ wclchen die Chriftenheit iiber 
 vierzehenhundcrt lahr gchabt , ehe das gricchifclie N. T. in den Druck gebraclit 
 wordcn ift , wird in denen engcn Schrankcn , in die man zu diefcr Zeit eine «r- 
 taulkhe Critique , ja gar die Vorforgc GOttes iibcr die heilige Schrift fprechen will, 
 nicht immcrhin bis an der IVelt Ende eingefcliloiren vcrbleiben. 
 
 s xxxvm. 
 
 Nicht vitl hfjfer , fagt die Ccnfur von mir , ijl er mit dm vhrigm Biichern des 
 N. T. vmgrgangen , Wflchts genis zu bedauren ift , da mm mit Tieifs die Lesart dic' 
 fes heiligm Buihes vvnnkclbar wtachm will. Difs w are kcin guter Fleifs .• und dagcgen 
 liabc ich in den erften Ausgaben diefer Antwort eine Bitte gethan in I'olgcnden 
 "Wortcn : „ Jch Inttt diefe Dicncr des gbtrlichcn Worts gar fehr, fie untcrfuchen 
 „einhcllig mit allcr Schxrfc , und zeigen es in cinem tiaechjlkiinftigen Brytrng (das 
 
 Yyyys „PubU- 
 
726 A P P. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 5, Publicum mcrkc wohl darauf ! ) unfelilbar an , ob ficli in alien librigen Bllcliem 
 ), des N. T. eim elnige Stelle finde oder nielit , da raein Text nicht niit der eineu 
 ,,oder andeni Clalib der vorgemeldcen gebniucliliciien Editioncn in alien Sylbeii 
 „ iibereinlHinmetc. Findet lich nur eine folclie Stelle , lb (bile niit ihnen alle 
 „ Welt I'agen , ich woUe mit Fleifs die Lesart diifes hnligin Biuhs vvanhlbar ma- 
 yychn. Findet fich aber dergleichen nicht, fo ill niein alter billigjlesliegehren an 
 „Sie, dafs fie das falfchi Zeusnifs , welches unter ihren tr-eologilchen Namen in 
 „einer fo ernlthaftea Sache gegeben wordeu , unpartheyilch und offentlich zer- 
 5,nichten wollen. 
 
 § XXXIX. 
 
 Hierauf hat man fHlle gefchw iegen , und keine Sylbe angezeiget , noch an- 
 zeigen konnen , womit ich btdaurlkh umgegangeu wiire. Denn cs kommt meia 
 Text mit den bew£ehrten Editionen durchgehends iiberein, und aus eincrjedenbe- 
 hslt er nach vieler Priifung das Gate. Wer aber meineu Rand dazu nimmt , der 
 hat zugleich alle , etwas bedeutende , Losarten ermeldter Editioncn, auch da fie 
 von einander abgehen , ohne vielen unniitzen Zeiig , bcyianinien, und tlieils die 
 freye /^^^/ unter denlelben ., theils einen unmalsgeblichen Fingirxtig , welche ieden 
 Orts der andern vorzuziehen fey. Diefe eigem Bclchaireniieit nieiner Ausgabe,die 
 zu meiner Vertheidigung hauytfiuMkh gehoret , und in meinen Vorreden nach- 
 driicklich und deutlicii angezeiget wordeu ill , kan in keincr rechtmafligen Recen- 
 iion iibergangen werden : aber die Cenl'ur meldet iiichts davon. 
 
 § XL. 
 Wie diefe Sammlungen bey andern Gelegenheiten mit mir umgegangen ieyn, 
 liegt am Tage. Es arbciten Etliohi daran : wann der eine befriediget ill : lb findet 
 ein anderer etwas. Das Widrige will ich nicht anregen , das Giinflige aber er- 
 kenne ich mit Dank. Die Erklaerte Offenharung wird in meincm fogenannten Be- 
 hraeftigten Zeugnifs der if'aJirheit, wie von anderer, ib auch von ihrem AngrilFge- 
 rettet werden. Fur dilsmalwill ich nur eines lagen : Eilen thut Schaden, zumal 
 in heiligen Dingen : man fchweiget lieber gar. Wird dem Lefer etwas andoHi- 
 ges meinetwegen vorgeleget , lb fehe er immer meine eigene Schntten , Lehre 
 uud Worte nach. 
 
 § XLI. 
 
 In der Cenfur wird eine gewilfe RUge meines Ferfahnns ungemein gepriefen : 
 und wcil die lateinifche Difputation , darimi folche RiJge belindhch ill , und lolg- 
 licli meine in derfelben Sprache vertafste Antwort daraul , nicht die einige Stelle 
 Aft IX. 5, (welche nuninehr hoffentlich auffer Streit gefetzetill, aber doch ein 
 Exempel gibt, wie man die Nervos , die bereits in raemem Apparatu liegen, deut- 
 lichauswickelnkonne,) fondern den Grund der Critique des N. T. iiberhaupt be- 
 trift, fowUlich fothane meine Antwort in der folgenden Abtheilung wiederholen. 
 
 SE- 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 727 
 
 SECTIO IL 
 
 DEFENSIO N. T. GR.ECI ADVERSVS 
 DISSERTATIONEM 
 
 A D 
 
 Act. IX. 5. 
 
 § XLII. 
 
 ExfUt CI. M. la. Ciorgii Hageri DilFcrtatio Lipfise habita , ad Aft. IX. 5. XXVT. 
 ] 5 , i^e Graccorum Proverbio , ttqoc, nivr^a. Aa;tT/(^e<r* ciijiis tota fedtio prior me 
 petit per lex §§. Reiponlionis neccllitati noii panim ex co videtiir acccdcre , quod 
 in Rtcens colkSlis , {in den Friihaufgelefmeti Frtichten, ) nomine aliquot verbi divini 
 miniltroruni , lubrica Apparatus nici critic; fundamenta ab illo difciiti dicuntur. Id 
 vcio rccognofcanius. 
 
 § XLIII. 
 
 Defnifioncpi N. T. Graeci primum cum Harmonia Evangeliftanim A. 1736 ?er- 
 manicc, dcinde caiideni larinc , couimodius , ali.juanto aiidtiorcm , A. i'737 feor- 
 fum cdidi. Ea Dclcnfiojam viK eft .uccellaria. ^anl & is ipCc , cui refpondi, 
 crilin Mtfjlrichtimam , qua parte correxit , ad tot am rationem meam conformavit, 
 & quid alii de caula illius &mea fcnlcnnt , cnarrat Doftilfimus Lilinithalius in Bi- 
 bliotli. excg. p. 1263 Icq. Veruntamen ex editione aucliore, c\\ix Lugduni Bata- 
 vorum excula, & in noftris regionibus minus obvia eft , (Vid. P, IV. n. IV.) 
 Fundamenta mea in fuuimaiu rcdadta vf petiilFc juvcrit. fl«id tft palmarium nd'li- 
 quidam Dccifionem ? Frimum jolurima ilia , quae, nullo unqnmn IcWwnis difcrimim af- 
 ftUa futrunt , normam fracbent honim , quae difcnmen aliquod , ^ quidem cum mo- 
 mmto conjunRum , contraxne. Forru ex Ins genuinti IcEiio nnnquam niero hominis ar- 
 bitrio , ut egometin Afparntu P. I. § X. itcmiiuc § XXXll tlbf. XXVI dechvo,di- 
 gniifcitur. Ft dignojcatur autcm , rcgula; fvbriat muhum utiquc adjuvant per auas 
 
 \ 
 
 . - - . . , -i'umque , „^- 
 
 J/ERS 7 1 JS (quod ad kcula , clnnata , linguas attinct, ) Icrc temper ; ANTI^ 
 (^yiTAS , Temper fufukit. &c. p. 50 , 51. 
 
 § XLIV. 
 
 Haecclne lubrica funt ? Imo ita dcmum innumerabilium varietatum nulUtas ; mi- 
 nus liquidarura , quas in margines meos coegi , aefiimatio , eaque indies cxplica- 
 
 tior; 
 
*J2i A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 tior ; ac TOTIfS rdiqui textus , id quod unum eft omnium Jciluhrrimum , STyJ- 
 BlLITAS^zd confckntiam hominum deiiionllrantur. Jd egi diu multumque, re 
 cum aliis aflidue coinmunicata. 
 
 § XLV. 
 
 At cui obvia priniura , Rob. Stephani , li placet , iditio prora & puppis eft , 
 iscura, ut ajuiic , falliativa gaudct , neque oculatiorem pro gracco textu zelura 
 alit , quaiu pro lauuo quondam Emjerus , Dktenbergius , Zangerus, 
 
 § XLVI. 
 
 Hinc firmiter refpondetur CI. Hagiro. Atque ea quidem , qu;e is g/neratim 
 movet § II, fupra expedii. Quum vero ibidem ait, CJ. Buttigium in praefatione 
 ad editionem meam Lif/iae tyjsis refiiitam nonnulla contra me feiptnter monuijfe , id 
 cujufmodi fit , dilpici oportet. Buttigius i-ion lua ille quidem Iponte me tetigit, 
 neque exflinguendam editionem meam , led prupagandam putavit. Norat , ut upi- 
 nor , quam propitia turn in me fuerint Liy/ienjium Eruditoriim judicia , in Novis A- 
 Efis Erud. A. 1735 , meufe Dec. &c. Sed tamcn cavendum eft , ne, quod I'um- 
 matim exaggerat hagtrus j id ignaros auferat. 
 
 § XLVII. 
 
 Primus locus eft Col. IV. 8. Ibi ego legendum ftatuo , 'iva.'yvS) Tdyn^'i vf^S:; 
 Buttigius , ha yvuTi rd Tn^i rifj.m. Per verba lingularis numeri , tertije perfona;, 
 leniter fluit fententia , ;': a ^vw rd Tn^i v(A.m k^ TragaxaAso-Ji rdg xaqSiai; u^mi. 
 At hiulca ellet altera leftio , nili eam , invitis codicibus ', lie fbrmares , iVa 
 jvuTi rd TTifii Yifxccv J <j^ ha ATT02 Tra^aKaXian idq x.i!i,^Sia.Q vy.£v. Pluribus mea 
 leftio vindicatur lupra P. 11 ad Col. IV. 8 , & in Gnomone ad 1. c. exftatque in omni- 
 bus exemplaribus ixcvfis ^ a quibus dilcedere hand fcio an per Hagerum iiceat But- 
 tigio. Ergo hie locus niilii patrocinatur. 
 
 § XLVIII. 
 
 Secundus locus (nam dvTH reciprocum defendit mecum Buttigius , ut dixi 
 § 6.) exftat I loll. V. 7. 8, ubi cenfuram meam nimis durum exjiarte libi vilam fuif- 
 fe ait. Habebat margo meus : Ddecitur haecfars {iv ra oa^avcfi ul'que sv t« 7ii) vtl 
 POTIVS ^ trajetio utroque verfu ^ totus locus fie legatur , st/ Tf«c ktA. Penitus 
 expreili meam cenfuram his voculis , f^EL PuTIFS, quse demonftrant , illud, 
 ddecitur , non ex meo fenfu ell'e poiitum , fed per tot veterum perfonam, qui eam 
 partem deleverunt , adeoque initio legerunt. Hoc fi cui non fatisfacit , lubltituat 
 velim : Delevere multi : fed potius ^c. Hiatum efle , in honnKoteleuto admiirum , 
 cenfet Buttigius ; ac frequentiliimam banc equidem hiatuum caufam egomet pallim 
 inculco : led aliam hoc loco caulam prstennilli lubeU'e verficuli , raulta iunt indi- 
 cia. 
 
A P p. C R I T. P. IV. *N. IX. 729 
 
 cia , dc quibiis agit App. P. TI. ad i Toll. V. 7. 8 § XXV & Gnomon Ed. T , p. 
 loGo,P'd. If. p. 1183. Fiilgidiiriiiiuni hoc Diclum , quod tdta attinia anipledtor , 
 non pcilimc per me vindicatuni & explicatum elfe , agnofcunt alii , maxiine ITol- 
 fius T. IV Ciirar. p. 298. & multa docet gcnuinus oiuo duorum verliculoruin , 
 (juciTi , rcllitutum per me , adliuc pauci curanr. 
 
 § XLIX. 
 
 RcHant loca duo. Luc. XVII. 34 ediili f^' ut habet cditio prima SUflmni, Ilage- 
 ro carillima: Buttigius ^ «?. Ap. Xlll. 2 qIqzcv cdidi : Buttigius , a^x.Tov. II- 
 lud nativum eft : hoc librai"iis clegantius vifum. Sed hacc minutula lunt. Ceterum 
 in Apocalyptica mea recenlione nihil delldcravit Buttigius. 
 
 § L. 
 
 Nil diifimulavi de tota Buttigii opera : qucm tamen nonnulla in textu meo cor- 
 rexiffe, Rcccniio quxdam ait. Tali padto quodvis opus , cui H'riptov multos an- 
 nos iiivigilavcrit , tciT.is diebus horilVc corrcxcris , & iVu(?tum , qucm ille ipfe 
 Jiaud quserit , ad altcrum rcdcgeris. Vtinam alioi-um corrc(I:l:ionibus omnes mei de- 
 fedus farciantur ; id rfiihi maxima: fucrit laztitix : led tamcn vidcndum crit, ne ca, 
 qujc relate lint per mc exhibita , alius pcrpcram commutct. nam iiinumera; abcrra- 
 tioncs admitti polRint , ctiain ubi minimc putares. Iplb quidem Buttigius meam 
 editioncm iua correttioixMn candidc Ihtctur. Qui utramquc linnil adfpexcrit , judi- 
 cabit. Certc nequicquani Hagtrus Buttigium advcrfus mc allcgavit. 
 
 § LI. 
 
 Locus , qucm Hagtrns fumiit , Aft. IX^ 5 , duplicircr in editionlbu: eft ex- 
 hibitus. Longius quidem He , 'E-yii eiut Imovc , '6v av Siwrint,' (rK?\»qov coi tt^o? 
 
 6 xf^/o; TT^oq dvTov , ' Avd^nQi xtA. Antca vcro brevius , '£-}&) eiy-i it\7ovci07 o-il 
 J^uix,iic,' aMoi ctvd<fnSt xtA. IlUun lc6tioncm , compcndii gratia , farcipirafin di- 
 ccmus ; banc , textum. Tcxtum ego dcfcndo : paraplu'alin , Hagerus. 
 
 § LIL 
 
 Provocat is I ad Vcrliones , Lat. Sijr. Arab. Mihioyi. § JF. Rcfp, In ipfam 
 Latimtm veriionem yaraj>hriifis irrcpfit , longillimo poft Hieronymmn , non longo 
 intervallo ante Lyranum , nui plura ejulinodi loca in A6tis fuo tempore notavit. 
 Etcnim cum hie locus in fcfto converfionis Fault Icftitaretur , locus parallclus ex 
 Adt. XXVI. 14 , quo plenior cflet pcricopa , attextus luit , ut infra teftatum fief. 
 
 § LIIL 
 
 Ex latinis codicibus paraphraHs in Mthicficam baud pridem & ArM-Jtm addo , in 
 AriMmm verfionem , per cditorcs, ut conftat , Fulgato addidbs, non tamen line varie- 
 
 Zz zz taci- 
 
Pjyy A P ?. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 tatibus,eft propagata. Stjriaca, & altera -^ra/'^ca, hoc tantummodo ,Z)«r«w, fine illo, 
 Trtmins , admittunt ; neque id verfu g , fed verfu 4 , uti verfug medio alii , Eraf. 
 mo telle , Lttini , inferunt. Sententia tribus hie locis diverl'is infeita plane ex pa- 
 rallelilmo fe iramigraire clamat. Difcrepantias harum verfionum Hagerus , verbis 
 eavum ffiarfim ixhibhis , ac Latinse , quse fola iilud Tremms h^het , etiam abrupis, 
 quam maxime celat : iifdem tamen veiTionibus non plurimura tribuit § V. Refte 
 ille quidem li. 1. ob difcrepantias illas fofiticas. Sic caul'am ipfe fuam , nullo fir- 
 Biiore fubfidio fultam , jperimit, 
 
 § LIV. 
 
 Vulgatum interpretem fequuntur etiam nietaphraflaE Gcrmanici , Lutliero anti- 
 quiores. nam , pro ftimulo , alius vertit , dm Garten , id eft , gaerte , baculum ; 
 alius , dk Anftchtang des Beifches , id eft , libidinem. Minus negotii Hagerus p. 34 
 liabuilfet, fi cogitalfet , germanicas illas verfioues , coll. p. 14 j natales debere 
 
 """" § LV. 
 
 II. Provocat ad editiones. Refp. Ex latinis codicibus farapkrafis in editionem 
 Erajhii grsecam , ipfo Erafmo primum dormitante , deinde non valde reclamante , 
 eft illata. PIoc deprehendent , qui aunotationes ejus , & Prolegomena N. T. Am- 
 ftelsedanii A. 1730 edita , p. §8. 140. vel etiam Nova literaria Tuhingenfia gernia- 
 nica A. l739' num. 17. J 8. 19. contulerint. Emfinvm fequuntur Sttfhnni, Elzevi- 
 rii Curcellatus , alii niulti. Sed myriaits talium exeniplarium non plus valent h. 
 1. quam notula marginalis in uno illo codice , quam ad Frobenii prelum Erafmus de- 
 d'it & Bajilea hodienum cuftodit. Etiam profanam illam Grmco - Anglicam editio- 
 nem Londinenfem A. 17295 quia farafhrajin vtimtt ^ commendat Hagerus, quan- 
 quam ibi audaciam & negligmtiam iuvicem certare , inter peritos conftat. 
 
 § LVI. 
 
 Provocat III ad Oecummium. Refp. Is, Lutetiae excufus, ad Vulgatum hic qui- 
 dem refirtus eft , ut paulo poll videbimus. 
 
 § LVII. 
 
 IV Obiicit , illud , quod audivit Saulus , Durum , ad narratknm Lucae per- 
 tinere Refp Pertinet capite XXVI. 14- fed non idcirco pertinet capite IX. 5. Vi 
 ratiocinii Hageriam pertinerct etiam capite XXII. 7. Imo ifta Lege verba Dommi 
 ad Saulum & Sauli ad Dominum , apud Lucam ter memorata , atque omnes fer- 
 mones, qui'ab Evangeliftis bis, ter , quater memorantur , totidem ubiqueac pla- 
 ne iifdem verbis memorari debuilTent. Porro ll id ad mrratwnm Luca,-. h. J. ftrti- 
 mrtt, illi , qui hoc Diftum poft vcrfum 4 reprsfentant , prieferendi forent his , qui 
 verlui K fubiuneuiv. Illi enira cum cap. XXVI. 14 congruunt : hi orauonem pcr- 
 •* ^ ^ tmxaut. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 731 
 
 tiirbant. Non enim Saiilo , cum jam dixilTct , Quis is , Domint ? Domiiius illud de- 
 mum intcntiivit, Durum iibi^c. Hao auicm mterpolitionc femota , jynchyfis de- 
 mum , & reliiiux diflicultatcs , lane iiifupeiabiles , quas Uagcius § yi coUegit, 
 luorifact.e lunt. 
 
 § LVIII. 
 
 Texnim mcum habet editio Com^Iuien/is , nianufcripti codices gi'aeci OMNES ^ 
 flus qmJra^mta , ( vid. omnino Appar. P. II ad A(it. IX. 5. ) Chrijjoftomus , Eu- 
 thalius , Uicumenius (in mf. Augudano, ) ThtofhylaUus , veifio Latins fincera, & 
 ^pyptiaca , tam Coytica , quam SahisHcn. Itaquc mc tedium numerus , diverjitas , 
 cmtiqiiitas , de (juibus § 43 cgi , ita del'cuduiU , ut nil amplius puihilari puilit. Hsc 
 qui luhricii appellant fundamenta , videant , nc ipli unius noCbs glaciem , ut ell in 
 proverbio , pro fundo habeant. 
 
 § LIX. 
 
 Namque Hagero quid rcmanet ? Latina ayyindix , Iiaud pridem concreta. Tan- 
 tum. Figct opera; in ic manileila : led lertoiumetiam taidioium liabcnda eft vatic. 
 
 § LX. 
 
 Quo apertius occurratur omnibus cxceptionibus , qua; etiamnum produci h. 1. 
 pofliut , adjieiemus Monita qusedam , aliis pallim locis utiliter applicanda. 
 
 § LXI. 
 
 Primo , OVf«/i in textu Comfilutinfium, etiam h. 1. adhibiti , gi'aecas latinafque 
 exsquant lincas , non funt figna critica : rethus oklis , qmbus\^r ias Montanus 
 hanc paraplnalin configit , ea vis adlcribituf. 
 
 § Lxir. 
 
 Secundo , Erafmi codices filerofque quum Hagerus fibi adverfari audit , in rem 
 id fuam vertit , quail non omnes adveilentur. Omnium Eralmus , longis tempori- 
 bus diltvaifhis , recordari non poterat : itatjue ancipiti formula , ut fiepe , uri co- 
 a^lus eft. Hue coufugiens Bugents , dcfertuni fe confitetur. 
 
 §. LXIII. 
 
 Tertio , Litera <wy in margine Stefhani, tffivraq omms^\SS. fmihi fufli'agan- 
 tes) innuit. Si quis etiamnum dubitare poteft , eum convinccnt annotationes Bi- 
 z.« majores ad N. T. & ipfius Suyhmi ad BibliaLatina. Id Hagtrns valdc ilbi ub- 
 elle fentit , nee tamen enervare valet. Nimis quidem Stiylumus in prsefationibus lios 
 laudat codices , (]Uos poftmodum penitiuscognorunt eruditi : fed tamen , quo plus 
 ei praeconio tribuit Hagerus , hoc magis unanimi talium codicum confenlione refu- 
 tatur. Neque jam is Millii me fide deaytum dieet : iplum Stephmi exemplar fidem 
 
 Zzz z 2 mihi 
 
^32 A P p. C R 1 T. P. IV* N. IX. 
 
 mihi fecit. Duo arguraenta , fi quis niihi non credit , affero : habet Stephanus 
 literam isr ^ non 71' & habet parte I, folio 226. 
 
 §. LXIV. 
 
 Quarto, Codices quofdam MSS. Hagertts , Apparatii meo non rite infpecto, 
 fuos efle putat , & idcirco ex Hallete eos impeiil'e laudat. Cui licet , inqiiit , hf. 
 Halltt indicem Jnfficere , ilk objirvabit , fix fraeftantiffimos codices a nofiris fiart farti- 
 ius. &c. Dextre Jioc accipi debet. Six i^raijlantiffimos elTe codices docct Hdk- 
 tus : ab Hagcri fartibus eos jiavi , non ait. Imo vero mn fiint : contra Hagerum 
 me defendit Hagerus , quum tefizs eos vocat omni exciftiom majors ,, quanquain Ft- 
 tavianum 2 , quern in illis numerat , niancum h. 1. efle docui. 
 
 § LXV. 
 
 Quinto , NonnuUos niihi codices favere , ait ; cum fint omnes , qui quidcm h. 
 !• collati fuerint. 
 
 § LXVI. 
 
 Sexto , Si forte gr^ecum aliquando producetur exemplar Ivac pflraphrafi au- 
 dhim , videndum erit , ne concilio Flormtino recentius fit , & latinifmo tindtum , 
 neve ex Erafmi tenore aliquid trahat. 
 
 § LXVII. 
 
 Septimo , Nemo fatrum grsecorum , latinoi-um , qui hoc additamentum habe- 
 at, reperietur. 
 
 § LXVIII. 
 
 06lavo , Latina verfio ( cujus originem literati ad Iwitium feculi IT referunt , ) 
 hanc olini parapliralin ignoravit. Nam tantummodo illud , Durum tibi , cod. fer- 
 vetus Laud. J, grnecolatinus , exhibet , idque vcriu 4. Ne ibi quidem illud , J)u- 
 rum tibi y primitus ledtum fuilfe , patet ex Jren. 1. 3. c, 15. Tota paraphrafi ca- 
 ret Brevinrius ( fic enim librarius appellat) manuicriptus : unde non mirum , earn 
 in Glojja ordinaria non attingi. 
 
 § LXIX. 
 
 Nono , Verfionem Gotk. Perf, &c. nemo defideraverit : quia ultra Evangeli- 
 Ilas nou habentur. 
 
 § LXX. 
 
 Quicquid dubiorum in toto negotio critico vel fubafti liomincs movent ac re- 
 movent , vel inexercitati luccinunt , id pro paraphrafi inculcat Nagerut. Srene 
 feorfum abcrrat Akxandrinus , de quo ille § IF. Sua item feorfum errata Com- 
 
 flu- 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 733 
 
 dd 
 
 fjuttnfis Iiabet editio : habet vero item Erafmus, habet Sttjjhanus , (eas ob caufas, 
 de quibus agitur in Prolegomenis N. T. Am(h 1730 cditis , cap. XI feq.) quam- 
 vis plus noitrum aliqui Stephano tiibuunt, quam Sixto V Clemens VIII. Singulo- 
 rum coilicum proprias recitare culpas , quoticlcunque de varietate aliqiia decidcn- 
 da agitur , ut Act. IX, non modo al'nnum eft : nam h. 1. Akx. Comp. non feorfum 
 aberrant , fed & inter le , & cum ceteris documencis coni'entiunt , irrtfragabiU fa- 
 nitaiis indicio : fed etiam flant nocivum. Sic enim ilia duo monumenta , ctiam ubi 
 incomparabilem ufum prsbcnt , exaudorantur : lie Erafmus quoque , qui paritcr 
 nxvos fiios babuit , & SUfkanus , qui Krafmum recudit , abdicantur : irao jic cun- 
 Cba cxemplaria, au\Vic adco totam uhionfm N. 7. rcvera convellit //^i^'-o-mj. Labo- 
 rcnt fingula : conjuucta , v.gr. hoc loco , invictum robiir habent. Vbi unus liber 
 JUx. aut unus Cemp. aut unus de ceteris , declinat , alter ds: cum eo cetcri ilium 
 coargtiuiit & in t)idinem redigunt : ubi congruunt , vis unita fortior oil. Si 
 quifviam yraevalucrit conttaunum , duo refiflunt ei : funiculus trr})!rx ciiJfKili rumfUur. 
 tccief. iV. 12. Ciuamlibct fspe feorfum -^/f.v. Co«f . crrent , xgre unum , in 
 A(Xis •) fi placet j locum ollcndet Hagirus., ubi in crrande confpirent. 
 
 § LXXI. 
 
 In Froomio prxdicat incrcmenta philologise : in traHoiUom Erafmo , Stephana 
 tribuit , quod ipli fulVnicrc recufant ; quicquid poll Ernfmi , Stqihani rudimcnta , 
 ca enim tempus terebat , alii vere profecerunt , extenuat. § III. 
 
 § LXXII. 
 
 Sub fpecie zeli ad fcepticifmum in hoc genere vergit : & , milii quod gratias 
 agat , orthodoxus habet ; illi , empa.-6la. Nam incautt fufius a dodlis viris confar- 
 tiiiata dicit die ylrm/a .• iWWn errorcs ampliricat : ;n< negligcntise accufat. Cetera, 
 quic in me jecit , pr^tereo : veritatcm , non me , defcndo : patientiani , amorcm, 
 Itilum novo teflamento digjnum fervo. Id mihi apud fanclos , illuminatos , pru- 
 dentcs , quibus maxime infervitum per me cupio , nuUi fraudi erit. Quod ad alle- 
 gationts attinet, in tanta earum copia non minim e(t , firios &diligentes, fed tamen 
 homines, interdum dormitare ; id autem Eri^fmo Slq^lhmo<\\lc , quamvis minus mul- 
 ta haberent excutienda fublidia , tamen non minus accidi He , conftat. Ad Millium 
 res fere tota recidit. Sed qui juflam cum documentis veteribiis fainiliaritatcm con- 
 traxit , & ex ufu non exiguo morcm eorum callet , tenorem tcxtiis , qucm fequun- 
 tur , nnfcit, ctiamii non in iingulas allegationes Milliu niti poHit ; iplique Millie 
 nimium cercc derogatur a quibufdam , ut fuam fcilicet operam magis commendent. 
 DtfeHus £if trrores in oyirt Milliano obvies j'diciter a Whitbio ■pluriuus demonftratos 
 ait Hagcrus. Plus Whithius erra\ it , pro exiguitate Examinis fiii , ut hoc quo(]ue 
 loco At\. IX. 5 apparet , quam Millius, pro tanta mole. f2go & .l/tV/i/ demonftra- 
 tos a JVhiibio & IVhiibii a me deprehenfos errores vitavi. Nil quidem minus in me 
 deiiderant , quos adbuc quid(]uam a me emiirum attigilFc fciam , quam fidm £? cu- 
 
 Zzzz 3 ram; 
 
734 A P P. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 ram : & inea confcientia , maxime quod ad facras literas attiaer , plane tranquiUii 
 eft. Comfluunfium hiatus, quos prstenniii , ita ablbni liiut omms , ut ftatim pa- 
 teat, me fcientem eos prxtermiliire. In Apparatu meo illud iiotat : Multorum to- 
 corum fides eji iintr Millium : quis enim omnia yatrum loca ah eo allegata evolverit^ 
 Epil. § I ap. I Par Except. Sed omilrit , quod continuo iequitur , & , ut arbi- 
 tror , ncmini non fatistacit : ea arte ■, quai Mill io fuller a ddidi , jpraifiabo. Saepeva- 
 ria leiiio minoris efi momsnti , vel fcri^itoris fuffragium non valde pertimt ad decijionetn : 
 & paucis interjeftis , l/'bi maxime opus ejj'e intdkximus , loca fatrum accurate indica- 
 vimus , uti fatft ficit ttiam Millius. ^c. Aut li^c non debuit omittere , aut ne il- 
 lud quidem proi'erre. Multis me in locis Millium emmdajje ^ fwppkvijfe , judicat eel. 
 Eofmann. in Introd. in left. N. T. pag. 4. Quod fi , quse patrum loca a Millio ci- 
 tata evolverim ego vel non evolverim , indicandum iuit , nullus Hnis fuillet. Prae- 
 clare vero Hagirus fecerit , li & meos , & Whhbii , & Millii , li vero etiam E- 
 rafmi Stephaniqne eiTores , omnibus codicibus & patribus denuo excuflis , quoad 
 publici muneris ratio patitur , dextre liquidoque correxerit. Tunc fruftuolis alio- 
 nim laboribus , quos anteliac diflurbarat ., Colophoneni addet, 
 
 § LXXIII. 
 
 Sed quorfum hjec omnia ? Locus nofter , Aft. IX. 5 , planiffmus eft. Tefti- 
 Hionia & excerpta Fallae , Complutmjium , Erajm , Sttfhanbriim , Caryofhili , Cur- 
 cellaei , Waltoni , Fdli , Battierii , G. a Mafirkht , Millii , Kufteri , mea denique , 
 ita fefe mutuo confeniu corroborant , ut omnis dubitatio excludatur. Voluit Ha- 
 girus hoc in loco oftendere , qualem nie in toto N. T. gefliirem : uon reculb , quiii 
 omnes ex hoc loco , in quo tota crifeos mca; compages cietur , de tota mm crifi 
 exiftiment, 
 
 § LXXIV. 
 
 Quo tenaciores divinorum vcrborum , ad apicem ufque , nos efle oportere 
 judicamus , eo cautiores , feveriores , acriores nos iidem effe debemus , in I'e- 
 cernendis divinis verbis , & humanis interpolationibus. Nam humana prse divinis , 
 ac pro divinis amplefti , fuperftitio eft , uon fincera rcligio. 
 
 § LXXV. 
 
 Textus hodierno die receptiffiraus , quatenus ab antiquitate difcrepat , quid 
 eft ? Etiam atque etiam ut dicamus , res cogit. Eft eatenus confluxus eorum , quae 
 Erafmus , Stefhanus , Bexa, , alii iuper alios , depravarunt. Erafmus textum dedit 
 proillo tempore iatis probum , & tacile perpoiiendum. Sed quse apud Erafmum 
 lequiora funt , non emendavit Stefhanus : quse iana erant , interdum deteriora fe- 
 cit. Conjedturas fubinde Beza in annotati^ majoribus dedit , quas in ipium textum 
 produxit Henr. Stefhani prelum. Henricum Sttfhanum fecutte lunt editiones Elzevi- 
 riame , & in iis CurctUuam , mater omnium , qujc hodie vigeut. Pofcuntur 
 
 exempla ? exempla dantur. vwrr 
 
 § LXaVI. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 735 
 
 $ LXXVI. 
 
 Luc. X. 6 fcriptum eft , k^ iav « txeJ^ J/o? fi^n'ruc xtA. Ante tJ/oc in ed. Com- 
 flut. inferta eft o fiterula latina , ab artTculo eo minus dignofcenda , nuia editio 
 ilia fpiritu levi afperoque non utitur. Haud fcio an aliunde exftiteiit lectio o i/(og, 
 quae palFim excufa philologos exeicet. 
 
 § LXXVII. 
 
 loll. XVIir. 20: OTTOV iTcivric 01 iovSaToi av<A{>XovTiti. Loco Travni; , e pro- 
 ximo repetitum eft , a quibufdam , 77-41 tot?. Ego vero EXIS TIMO , inquit 
 Beza , vel ligtndum -TTOi^riQ , vtl -TravTobiv , ^uni fuilt fwtuit a librariJs muturi in 
 travro-f. vrarriQ , genuinuiii eft : mora conjectura , vrcivTodtv , certatim lecudi- 
 tur hodie. 
 
 § LXXVIIl. 
 
 I Pctr. III. 20 dTTi^iSiXiro , genuinum eft : ipfe primum Erafmus nil aliud iTo- 
 rat. Librarii a^ & sg affiui pidtura expriniere folcbant : unde alii , avra^ iSiXi'ro, 
 Mcra Erafmi/'M/j'K'jo, ex annotationibus ejus nofcenda , fecit aTra^ i^iSiXi'^c. II- 
 lud a-TTa^ftmtt nullo verfionuin vcteruni , nullo patruin veftigio nititur. Vnus fic 
 habet Of c;i/«».«?2</, exculus, puta, id eft , ^A Erafinum xc^tlns. nam in mf. yfugu- 
 ftano habet Occumenius d'Trt^'JiXiTO- Et tamen Erafmi cunjeiiturara pro Fttfi 
 mentc omnes editoies repetunt. 
 
 § LXXIX. 
 
 £r,T/njMJ in Apocalj'pft uno codice veteri , Rtuchliniano illo , partim adjutus, 
 partira pripeditus , cap. XVI 1. 4 tinxit , dx-aJ^aQrnTjc. Nemo unquam Grsecus 
 dixit , dx.a93.QTn' dKa^a(i7ia dicitur , vel , ut hoc loco , id dxaQaQTa. Et ta- 
 men daa^d^Trroc, leftionem vel lecentilliraa mihi cognlta f'ovet editio. 
 
 § LXXX. 
 
 Sequuntur graviora. Rom. XIF. 11 Tci Kv(ta> (JovAiuivT*; Iiabet hortatio Pauli , 
 cum tradtationc fuperiore propiie conveniens. lUud , zty(^/'« , legit dim aliquis, 
 ut fi elTet ;ta/5«. Vtrumque innotuit Hilario Diacono. Temfori , inquit , fenien- 
 tis : in Gratco dicitur fic habert : Dio ( Domino) fnvientes. Refertiir apud Ililaiium 
 fic ad id, quod fc(juitur : at Erafmus rctiilit ad id, quod prsccdit, & hoc potilfimum 
 crrore indudtus , Kv^^i'a mutavit in kchqu. Eum hodienum fcquuntur niulti. 
 
 § Lxxxr. 
 
 Rom. VIl- 6. Nun i\ KXTn^y^t^t\uiv aVo tov voiuou , d-TTo-^avovric, , iv a xar- 
 uyiu-.Ba. Pro aVoflavst-T?? , Cknjfoftomus Ernfmo & Ber« vifus eft lc£!;iire d-rc- 
 Ctti'ivToc- fed non refte ucrpenderuiu lermoneni Cinylud.mi. Et tamcn id Hna ad- 
 milit in tcxtuui. Apud Millium x-jo<;ciTOYToi dicitur eilc in cod. Fun. At jioc val- 
 
736 A P P. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 de dubinm eft : nam Ger. (i Maflyicht , qui codicem ilium evolvit , ipfe in fuis no- 
 tis tacec. Nufqiiain Lcgi , ubique homini , Paulus in talibus dictis mortem adlcvi- 
 bit : & aVc-S-ai'cKTec , etiam EraJ'ino & Btza fatentibus , Grseca habet aiitiijuitas. 
 aVoftacofToe tamen per editiones quafdam celebres adhuc propagatur. 
 
 § LXXXIL 
 
 Apoc. III. 12 pro vatffl apud Bezam Xctw per fphalma irrepfir. Id , a Bix* 
 corrcdtum , tamen rctinuere multi , hodieque negotium quibufdain faceilit hsec 
 iiicnda. 
 
 § Lxxxiir. 
 
 Ibid. cap. XIV. i injeftimabilis ledtio eft , totius antiquitatis teftimonio fulta, 
 
 ijcovaoj TO ovofJ-o, avTov k^j^ to ovoixa. rot/ ttut^oq avrov "yiy^af^uivov mi tccv jui- 
 fcoTJ-av duTuv. HiG in veteri codice oraifTum erat - to bvoua. dvrov >ia\, ut fit , 
 recurrente eodem verbo : fed cum id ipfum delude fubtiliore piclura fupplecura 
 ciTet, elliftum e(l in margine , y.ui6iJ.»ov , & infercum loco vocis yvy^auuivov , 
 lit cxprioribus iTm/w edidonibus patet. Agni Kowm legend urn agnolcit ^-^olfius: 
 ied editores ad Jiunc uique diem prstermittuiit. 
 
 § LXXXIV. 
 
 Si plura non elTent , tamen haec pauca , qu« tarn diu tamque lafe ferpferunt , 
 evincerent , propagationem textus ea quoque ex parte , qua lanus eft , quicquid 
 iiuerdum editores venditent , parum conmltam , parum oculatam tuiHe. 
 
 § LXXXV. 
 
 Atqui multo plura coUegi in Apparatu , P. I § XXXVIII. XXXIX n. 8. cu^ 
 jufmodi fakam in canone N. T. per tot generationes dilTundi , imo religiol'e defen- 
 di, non lane decuit. Nee tamen finis cernitur indignitatis iftius. Uui falia fovent, 
 in quadrigis & equitibus Uraelis habentur : qui medicinam , divine munere , naclii 
 i'unt , eamque vel cum clamore hominibus commendant , pledtuntur. 
 
 § LXXXVI. 
 
 Vtinam evigilent in hac parte , qui dormiunt , & aufcultent: utinara videant, 
 qui aut fanabili aut nuUo tenentur falcino. Revera uni prilo Elzmriano , quod 
 textum ex antegreffis editionibus coUedtum , in iubfequentes diffulum dedit , ple- 
 rique zelotae plus tribuunt inlcii , quam textui illi , quo Commune ecclefl^ qum- 
 decim ante leculis uium eft, quemque fefquiieculans poftea profedlus , levero exa- 
 mine inftituto , & fuperftitione typographica pulla, reftitui poftulat. 
 
 § LXXXVII. 
 
 7ey!eT oportebat audiri ( Zeugen verhoenn ) eo modo , quern pando in Appara- 
 tu , P. II. ad iait. Matth. Marc. Luc. &c. Hoc crac p-tmum : cetera fe facile da- 
 rent. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 7^7: 
 
 rent. Quos aiitetn quiih is potius , quam mctliodus adco flri6la juvat ^ hos alii 
 dtivium gregatim lequuntur, non modo ledlores , quibus vcnia debetur , led etiam 
 critici , eo ipfo tmerarn , ad quos , quod Hagcrus pag. 7 monet , pertinet. Plc- 
 rifque , fententiam dicore , quam cognolcere rem , commodius elt , priElerdm ubi 
 it applaufus multirudinis, & opinio obfequii DEO preltiti , aminos eorum acuuuc 
 
 § LXXXVIII. 
 
 Ill ea Defenfione, quam § 34 mcmoravi , & in prsefenti , nil fere occurnt, 
 quod non uccuparit Jffarntus meus , quern etiara atque ctiam ab iis , qui fojlkae 
 objici quiJinam liJtrint , rtfiuii vilim. iSam quia multi , ubi vevitatcm videntur pen- 
 fi habere , potius, quod cupiunt , aliis pcrluadere couantur , credulitas procul ef- 
 fe debet. 
 
 DIE III ABTHEILVNG, 
 
 DA DEM ANSTOS , WELCHEN MAN AN DIESEM 
 
 WIDERSPRVCH NEHMEN MOECHTE , ABGEHOL- 
 
 FEN WIRD. 
 
 § LXXXIX. 
 
 DC jezt-erUuitcrte Z';7j'?/f.itiV.K hat an dem Ort felbfT: , wo lie gehaltcn wurde, 
 dazu gedienet , dafs die Richtigkeit meiner Principiorum delto mehr Jieraus 
 kam. Man hat aber folche Blatter fonll weit aufgebreitet , und die Fruhaufgehfi- 
 ne Friichttn ( deren Vorgebcn dcr beriihmte Hcrv LilmitJml wicderholet,) werden 
 llreng gelefen. Das lut bey dem groiren Hauffen ( welcher in dcr gelehtten 
 Weit lo fchncll, als in der Policey , Ap. Gcfch. XIX. 29, aufgebracht wird,) 
 etwas nach fich Ziehen miiircn. 
 
 $ xc. 
 
 la cs brach diefer zwcyfache Angriff, (iiuiem die Difpitation am 24 Sept. 
 1738 gehaltcn worduMi , und dcr Articul in den Friihaufgdefemn Frixhten bald her- 
 nacli gefolgct ift, ) eben in den Tagen aus , als wegcn der Beiitfchcn Originalhibd 
 das cille Aviruffmtnt am i Oci. an das Licht trat , und in demfelben zum griechi- 
 ichcn Neucn Tellament meinc Recenfion vorgefchlagen wurde. Da ifl leiclu zu 
 cracliten , wo das Mifslhllen hcrgckommcii ley , welches unwiirende McnlchcH 
 gegen folchen Vorfchlag bezcugten : und da ill denn gefchehen , was der beriihm- 
 te Herr D. Benner fchreibt : Cauffai fuerunt frV/j oytrmis , qui hand fridfni facrum 
 codicein in litcim emifirunt ^ cur editum Bengtiii exemphwi, quod exfcribere cofjvniHt, mox 
 abdicarcnt. Lenu Zinz. p. 42. 
 
 Aaa aa § XCI. 
 
 ■•*>, 
 
538 A P P. C R I T. P. IV. N. IX. 
 
 § XCI. 
 
 Was anfangs widrig fcheinet , mufs oft zuni guten ausfclilagen : und das er- 
 fuhr ich audi in diefem Fall. Dann als man bey fotlianer feinen Ausfertigung det 
 heiligen Schrift den iiblkhften griechifchen Bnickuott des N. T. genommen hat, iit dcT- 
 felben Mangel durch cine von mir veiiafste , iind bey felbigera Wcrk befindli- 
 die Tabelli errtattet worden. ( Siehe oben N. VI. ) Da liehet man denn , wie je- 
 ner von der Veberfetzung Luthri , wo fie einem iiltern und richtigeni Text fol- 
 get , und ich es mit Liithero hake , fo weit abgehe : und folches triigt zu meinei* 
 Reciufcrtigung nicht wenig bey. 
 
 § XCIL 
 
 Wer i'lberdas Herrn Muthmamts Vorrede , und HeiTn Suinbans Vorbericht 
 bey deni Werk liefet , wird finden , dafs fie beede felblt , nebll andern Gclehr- 
 ten , meine gate Sache fiir fich grlindlich erkaniit , und nur aus Gliinpf nachgege- 
 ben haben , und dafs diefes NMhgebm bey cincr grieclufch - deutl'chen Aufiage 
 meinen pur -gncchifchen Auigabcu nicht prtejudicire. 
 
 § XCIII. 
 
 "Wo dlefe meine Antwort in ihren eilkrn Aufgaben bekannt worden ill , da 
 hat iie eine giite Wirkung gehabt , und vielen die Augen aufgethan. Man hat 
 auch an gewil'en Orten bedauret , dafs fie nicht balder gekommen fey , damit man 
 iie unwillendcii Eifercru hiitte vorzeigen konnen. 
 
 ■ § XCIV. 
 
 Etliche gibt es , die fich in die SacJie nocli nicht ganz finden , aber doch alle 
 lobliche Moderation beweifen. So liehet in den Snpplementis ad iVeua AiiaErud. 
 T. V. left. VI eine Recenlion von memex ErU'rten Offenharung , da meine Erkla- 
 rung, und famt der Veberfetzung mein griechifciier apocalyptifcher Text, nicht 
 ungeandet ausgeht. Die Erklarung wird in dem Lel^r fttgten Zeugnifs der IVahr- 
 htit freundlich gerettet erfcheinen : aber die Rettung der Textllellen wird lich 
 am bellen hieher fchicken. 
 
 SECTIO IV. 
 
 yiNDICATIO ALIQVOT LOCORVM N. T. QVO- 
 
 RVM SINCERA LECTIO IN NOVIS ACTIS ERVDI- 
 
 TORVM SOLLICITATVR. 
 
 H 
 
 § xcv. 
 
 inc inde m in Metaphrojin fmrurtt , iuquiunt A6la, tx textu autoris graeco inferta, 
 ^uat fuam autoritatem non fojjunt tueri, Ihntur ih'i fpcimina : ea expendam. 
 
 S XCVI. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX, 739 
 
 § XCVI. 
 
 Ttrtia equidem Dcfenfione uUa N. T. grxci nic facile ufiirum , nei^avi antea: 
 M ffcunJa Iixc etiammm cfl , ci'ni iis agcrc pcifeverans , (jui rcceptiflimo & re- 
 I'cniilUnio cc\tui plus julto addidti f-nt. 
 
 § XCVIT. 
 
 A(fla : Tn.ifum liajimum cafilis fecundi »utor fie tdiderat in Graeco : en d^iZ; 
 Twf ywaixa k(^ciSi\ , « Xtyovaa iccvrnv Tf^o^Hriv , ^ SiSci!7x,n Kfit TrXava. roue, 
 ifjiovii SovXovi;. A'fc cib hifct dtfctffH in vernacula vtrfiont. At d.tt'ilc, Grata haud drci^ 
 tur , fid d(()iM(; , quod etiam ihi krelas habet, Conf. I. C. H^elfii Curas criticas £5? jihi- 
 lologicas in Afoc. IT, 20, fag. 4/16. Rcfp. Vtrum ij^dc, , a'lt'irc an -.ru legatur, ad 
 metafhrafin nil intcrcll ; atque icper; aiialogia gnimmatica & LXX intcrpretcs fir- 
 nianc in Gnoinonc, p. 1102 (Ed. U. p. 1228 ) ubi etiam reliqua hujus loci verba 
 vindicantur. 
 
 § XCVI, I. 
 
 A(5la : Alitor AUxcmiifinum codicfvi in Vl-, lt^ ficutus fuit ^ cujus tamin tt^io- 
 ntm tntrito notiweriit loannes Millius in Pvok;^om. § 10^3. Refp. Non niodo cod. A- 
 tex. quein lolum Wolfius , & cum eo Adta Eruditorum citant , fed etiam alii miilti 
 in Apparatu laudati , Iiabent ivTok iKct^o!. Acccdit cod. SeiJelinnus , cnjns le*.Hio- 
 ncs bene nuiltns , apud Kufinum baud obvias , maniii eel. U fjkruumni , & lo. 
 Clu'iflopbori Schmidlini , V. D. M. (nunc apud Botblingmfts Snpevintendcntis Spc- 
 cialis) piopinqui mci , qui Francofurti ad Viadium conimoiatus ell , in acceptis 
 refero. Ccteri codices non niulto alitcr babent. Sic cap. 11. 23 , vutv iza^co, 
 Plura talia notavi in Gnomone , p. Tin (cd. II. p. 1238.) ;V////;7<w2 in Prolcgome- 
 nis iiciTO) expungcre , niiruni non cih nam is omnes fere omillioncs , ut conllat , 
 dLfentlit, & verba textiis fspe pro expofuionibus habet. Nee video, quo meri- 
 to alTentianrur ci h. 1. viri eruditi. Cum Aretha tantummodo quatuor codices, 
 iique inter lb propinqui , tyA-o) omittunt , quibus longc pra:va]et cod. /o. Mart 
 (qui hoc loco liiatum edicionis Comylut. I'arcit, tanquam ei gemellus alias, ) & ter 
 lies anticjuifTuni , Chmns AU Cypian. Syr. ^c. iK3.<;a legentes. 
 
 § XCIX. 
 
 Afta : Ad Fill,?, eonfer T. C. fVolfii cogitata pag. 511 fiq. Refp. Confec 
 etiam Gnom. p. iii6( ed. Up. 1243) ubi ifolfii eogitata expeduintur , & culpa 
 omiili incifi, ks^to r(>iTov th? yri; xolthlcivi^ in codioem Cnyniont'uni confertur , quo 
 uHis ell Erafmus. In prima Erafmi editione incifum rct**.^ Latinus texcus , & in 
 quinta id e Grxcis reponit annotatio. quare in gr<eco textu id videtur excidilVe 
 trafino dcmum ejulVe fociis. Sane incilum illud necellarium omnis habet antujui- 
 tas , quanquam editionum muliitudo eo caret. 
 
 Aaaaa2 §C. 
 
'?4o A P P. C R I T. P. IV. N.IX. 
 
 § C. 
 
 Afta : j^quilam exclamantcm £5" dkmtem autor dmuo exhihuk in p'lll , rj , cum 
 tnmm vox dtTov fro d'^y'iP^ou merito Jit fi(fpcE{a , co quod Bms nquila hand dicilur alias 
 unquam i^ro interprete fuo tifus ^ nee aquilae nlihi angelis interfretibus vufcenUir. Conf. 
 Wolfium mndem fctg. Sigfeq. Refp. Ad h. 1. ait Wolfius : Conferes Bmgelium in 
 uiffaratii f. 8iz. duodifi M'^olfio tantiim tribuitur, nioreni ci , par ell, in lioc 
 quoque geri , ut jiffaratus confircitur nieus , quern aniplius vindicac Gnomon, 
 p_. 1 1 17 (ed. II p. 1245. ) Aquilam vetuflas fere oninis habet. Muka in Scriptu- 
 ris femel tantumniodo occiiiTunc , & tamen fcripta exltant , ibique , ubi exlhnr, 
 eo magis oblervanda funt. Veriiutamen aquihi habctur etiain Apoc. VI. 7. coll. 
 c. IV. 7. Lto clamabat , etiam femel , lef. XXI. 8. 
 
 § CI. 
 
 A(5la : Qmittivius alia. Refp. Quum le61iones eoriim locorum , quK modo ex- 
 pcndimus , au6tontatem fuara , ut fpero , tuentur , etiam a/ioniOT locorum examen 
 fultinuero. 
 
 § CII. 
 
 Merito /To/^i memorise faveo : ubi vis eum adhiberi flicile patior, dummodo, 
 Ut altera pars , ego quoque audiar. Quovis coacroverfo loco , velim , primum , 
 u^pparatum meuni , deinde Wolfii Curas ( qu.c , ubi mecum agunt , felHnadoncm 
 redolent,) ac rurfus meum Gnomonem (aut iptum nunc j^pparatum denuo ) evolvi. 
 Excellit ITolfius ledlionis copia : ego nervos potiffimum & fuccum quxro. 
 
 § cm. 
 
 Eadem AUa A. 1741 pag. 493 , pollquam notarunt , Hebr. IX. i in editione 
 mea omitti crx-Avn , hoc fubnedlunt : Si dz kEiiom profani alimjus autoris agcretur, 
 non duhinm effit , quin e hgibus criticis aut o-zmvri omitti , aut iKiii « rcpuni , deberet : 
 nune , cum de libns divinis dgatur, ^ ii qiioqut aliquas rationes afferant , qui aKmti 
 retimndum cmfint , ns , ut in aliis locis , tutius in medio relinqiiitur. Non probo il- 
 iud iKiivi) , in uno codice recentiori vel ex cap. VllL 7, vel ex o-pfn' , altini pi- 
 Chira , dedudum: fed o-y.m'i) quoque utrum genumum lit, necne, facile dijudicatur. 
 GlolTa ell antiquillimis teflibus omnibus ignota , a Gritcis recentioribns illata _, & 
 quidem inepte. nam to ayiov zoTfMKov erat Totum, idque /^aifial , ceu Partes fuas, 
 & aK.y,vw priorem , (non li^ec illud , ut glolfa putat, ) & fandlum fandorum. Pla- 
 ne JiciOvKt, fubaudienda efl, & a (juibufdam sque inferitur. Videatur iterum ^p- 
 faratus & Gnomon. Pler"jmque tutior , contra ac multi cenfent , ea leftio ell , quae 
 rem in medio relinquit , tanquam brevior. nam qu^e fcnfus divini vel funt vel eSe 
 videntur , tamen fubaudiri , ex contextu , ex parallelilino , polfunt , ut h. 1. aut 
 iiafjmn aut aumyr at quje fenfus humanus & graecula liaiid pridem fedulitas allevit, 
 I'mceiiiati adverlautur , ut crumn h. 1. Uuilibet fariuse aut iiquori falubn particu- 
 
 laiu 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. ^41 
 
 lam libeiitius finit detrain , quam furfuris-aut faecis quidquam admifccii. Hoc lo- 
 co (jy.nvri deiinim per Stcyhanos late cfl: propogatum , ut hic quoque comprobetur, 
 quod diximus § ^75. Noii liabet Ernjhius azm-ii , neque Lutherus , queni hoc iplb 
 ill loco nonnuUi, Sie^hanis niniium aulcultantes , iiuiuerito reprchendunt. 
 
 # § CIV. 
 
 Hxc pure verltatis (ludio di(fl:a fuiito. Nam Aiia Eruditorum ita mecura age- 
 re fuiit folita , ut iiumanitatcm milii prEititam lubcns agnolcam. 
 
 D I E 
 
 V ABTHEILVNG, 
 
 DEN NEVESTEN VERLAVF BETREFFEND. 
 
 § CV. 
 
 In die Strittigkeit liber des in geiftlichcn Dingen fo ungemein gefchsftigen Herrn 
 Grafen von Zmzcndorf neuer Vebcrfczung des N. T. bin ich iiach iind nach 
 eingeHocliten wordcn. licrr Graf bczog licli anflcnglicli , i'eincr ganzeu Arbeit lial- 
 bcn , auf meine gricchifchc Edition , wicwol cr niclit feltcn davon abgienir , wel- 
 clies ilnn auch frey llund , wami nur dcr Gebrauch diefcr P'reyheit zugieicli ange- 
 
 zeigt wordeu wsere. 
 
 § cvi. 
 
 Da kam denn bey Thwphilo a Verhau in fcinem Zinzcndorfifclien Bibeljerffer- 
 nifs, und bey andern , wclclie des Herrn Grafen Veberfetzung reclit krsftis; \vi- 
 derlegen woken , meine griechifclie Ausgabe von neuem in das Gedrsnge. 
 
 § CVII. 
 
 Herr Graf geflehet , fo ftgen die FrPhaufgelefme Friichten , dafs tr bey der gan- 
 
 ztn ylrheh die Edition Bmgelii gebraiichct ; iviniohl nint Theologi fchon lieles 
 
 an diefcr Edition auszvfczm finden. V Beytrag auf das lalir 174 1. f. 220. 
 
 § CVIII. 
 
 In dicfen lezten Wortcn ift viel gcfxhrliclies auf einmal gcfagt : und nach- 
 dem ich cine geraumeZcit fehrgernegetchwicgen habe, fo mufs nunmehrwegender 
 neuen dazu fclilagenden Vnilknde u-iederum etwas genicldet werdcn. Ermeldte 
 .Wortc Iind oluic alien Beweis , mid nur i'lberhaupt gefezet. 
 
 Aaaaa 3 § CIX. 
 
-\^ A P p. C R I T, P. IV. N. IX, 
 
 § CIX. 
 
 Durchgehends liabe ich micli an die ieitefte , bekannte , bewaehrte Vrkundert 
 der luorgen- uiid abendlaendifchen Kirclie gehaken , diefelbe gerreulich angezogcn, 
 and uur die zu neueni Zeiten eingefchlicbene Lesaiten beyleic gethau , und alio 
 kail unmceglich etwas unterloffen le^'ii , das wider die reiwe Tluologie wxre, wel* 
 die mail dem ganzen clu-ilUiciieii Alterthum niche wird ablpreelien woUen. 
 
 §. ex. 
 
 Doch was lie von nimn Theologen fagen , das komrat aiif einen einigen j««- 
 gen Arhiter an , dellen oben gedacht worden , § XLII , der fich niclit berchaeraeC 
 achcen wird , wann man ihin zutrauet , dais er jezt einen riclitigern Begritl' von 
 der Sadie liabe , als damals. Iminittelll lalFen diz Friihaufgekfmt frichten ilire Le- 
 fer niclits von dcm Innhalt nieiner Antwort, und zi:tlieiicrlt niclits von derenDafeya 
 willen , und wiederholen niir die fchwere Belcliuldigung. 
 
 § CXI. 
 
 Bey ilirem Eifer fur die Eh re GOtces, und bey ihrcr Wschfamkeit fi'ir die 
 himinlifehe Beylage, folten lie nicht zulehen, ob man Tiber das'cnige , was man fchon 
 (ja in vielenlahren endlicli) gefunden haben lull, noch etwas weiter finden werde, 
 fonderneine ungefemnte,durchg£engigePriifung furnctthiger achten, als noch lb vie- 
 le Satnmlungzn anderer Frikhun , -aheY auch bey folclicr Pri.tung nicht diefe und jene 
 Auflage zur freybeliebigen Richd'chnur nehmen , Ibndern eben diefe niit in die Prii- 
 fiing Ziehen , und das Mark dcs Altertliums , delfen jungfte und ringtle Vota um 
 viele lalirhunderte seker liiid , als Frobenii und Stepliaui Prelfe , den Ausfchlag 
 geben lalfen. 
 
 § CXII. 
 
 Mit einer blofen Anklage id es nicht ansgcinacht, und wann fie dielelbe ki'.nf- 
 tigliin wider Verliolfen wiederiiolen folten , lb v ird ihnen , als meinen Gesnern, 
 iiiemand beypHichten kcennen , bis lie es beweifcn , und von eimr SulU zu itr m- 
 d&rn auf das piinftlichlle zeigcn, v>o dann reine I'heologi fchon fo vielcsan m.einer 
 Edition auszufezen gefunden haben follen. 
 
 § cxiir. 
 
 Aber dazu wird es nicht koramen, und dabey lafle ich vielmehr die Hoffnung 
 des rechtfchaffenen Herrn I). Hauhrs , die er vorhin wegcn diefer memer Autworc 
 gclchcEpfet , bey gegei^v^rtiger noch vergnl\glichern Vordellung auch menie Holt- 
 nung feyn , da diefer reine Theologus fchreibt ; Es werdtn dk hyde Hernt Lenjo- 
 r^uoder der Herr Ceulbr und feme Mim-heiier) fMfi , wbjl Men nikchm uni 
 
 virjtoKn^ 
 
A P p. C R 1 T. P. IV. N. IX. 743 
 
 wrl^atHdigtn Mamntrn , von mfintr guten Sachi nothwtndig pitmlich i^btrieugn vverdm 
 miijjin, u.°f. \v. Betrachcung liber die Ilandfchiilt , lb wider uns war, S. 302. 
 
 § CXIV. 
 
 Ditjcnige , die nach ihrcnVorurtlieilcndas incifle an meiner Edition auffezen , 
 find die Antitrinitarii , welches je kcin ba:fes Zeichen ift. 
 
 § cxv. 
 
 Wann ich niclu dafiiv hielte , dafs vcrn^ndige Leute fi'ir ficli auf den Grnnd 
 fchen , lb kannte ich vicl wichrige , miindlichc , gcfchriebcne und gednickre 
 ZcugnilVc rechtfchafFener Lehrcr und Gclehrten , welchc zufammen eine anfehnli- 
 chc Societ;et ausniachten , darlcgen , da lie an nicincr Arbeit luchts auszulczen 
 gclunden haben , vielmehr aber nieine Retenlic und Bcicheidenheit erkenncn, und 
 bezeugen , dafs der txgliclie Gebrauch meiner Edition ihnen und ihren Auditori- 
 bus je knger je bellcr zufchlagc. 
 
 § CXVI. 
 
 Eine cinzcleStelle wird in demfclben Beytrag S. 201 angczogen , indein ich 
 On'ciib. XI v. 13 die PHHcintion ohne iVoth geMndert , und das wn nun an ( hupti) 
 niit dcni nachfiil^mden terbuudin Jiaben'ibll. 
 
 § CXVII. 
 
 Die vvahre PunUinkn habe ieh an viclen , und theils vvichtigcn Stellen des 
 N. T. vvieder heryor gcfucht , und ungcfcliickten Neuerungen , die mancher be* 
 
 ficrig und unvorlichtig anniinmt und ausbreitct , vorgebogen , auch die vvahre 
 annihefes (ohne das ncue und fo vvcnig dem griechifchcn als dcm hcbrEJIcIien 
 Text anltaMidigc Zcichen , delfen ich mich eben jczt bey diefer deutfchcn /'aren- 
 thtfi bcdicne) durch cola bemerkct. Vicic StcUen , vvornach man nieine, und 
 andere, auchncucre AuHagen , dcsfalls gegeneinandcr priifen kan , vverden an- 
 gezcigct in der Vorrede meiner Manualcditiun dcs gricchifchen N. T. ( S. oben N 
 111. § VI. , denen idi nun aus gevvifen Vrfachen beyf ge loh. I. 5 feqq. -> Cor' 
 V. 7. 8. II- Hebr. V. 8. 1 loh. 11. 12 feqq. &c. Etlichc Verbeircrungeii Iteheii 
 in Gnoin.ad 2Cor. XIII. 5. Col. 11. 13. Ilcbr. 11. y. Man nia-chte diefes fiir ei- 
 ncn zicmlielien Tlieil memer ganzen Recenlion lialtcn , ob fchon vvenig dariuf 
 gcaclitet wird. 
 
 § cxviir. 
 
 Von der vvichtigcn Stelle O^enb. A7^. 13 vvollen vvir fordWltig handeln. 
 Es find da drcyerlcy Lesarten , -.TaeT* Myn yrtj , ct-rx^n ycu Xiju , d-Tra -n At. 
 -yir und nach der Lesart nehtet lich erfl die Punfiation. Die tr(}e Lesart fiiidet 
 man in den meiilen griechifchcn Excmplarien , auch in dem Seideliano , die xnvo 
 
 andere 
 
744 A P P. C R I T, P. IV. N. IIT. 
 
 anderc aliev in den jelteften Vfkunden. Die zvveyu gefsUet den Friifumfgttifenin' 
 FriiJiuii, und die dritte habe ich angenommen. £s bleibt andern , und inir nocli 
 felblten , die Wahl , ob die zvveyte oder die dritte Lesart die rechte fey. Bey 
 der zvveyten kan man , und bey der dritren mufs man das von nun an mit den 
 nachfolgendeii Worten verbiuden : uud f(.)lclies thun die meifte von den Alten. 
 vid. Affarcrt. P. II. ad Apoc. I. g. In der Hauptfache lauft es auf eines hinaus. 
 Die Stimme vom Hinimel fagt : Sdig find du Todtm, dk in dnn Herrn Jlerhen, dufs 
 fie nilmi u. f. f. Auf das Stcrben in dem Herrn folget die Seligkeit unmictelbar : 
 das erkenne ich von ganzeni Herzen. Difs bekriefnget der Geill : daher heillet 
 es , durch einen Zvvifchenfaz : Der Geift fagt es, oder, er kjakt es. Da bleibt 
 die Frage librig , ob das von nun an zu der Stimme vom Himnul , oder zu der Redt 
 dts Geijtes gehore ? Nun heiffet es in diefem Buch fo oft : Selig ijl,fe!ig find u. f. vv. 
 und niemal ileht dabe}^ , von nun an , vvievvohl die Seligkeit fur licli allemal un- 
 niittelbar mit derjenigen Sache verbundcn ift, die dabey gemeldet vvird , alsvvie 
 hier mit der Ruhe u. f. vv. Darum gelioret diefes voti nun an ohne Zvveifel an- 
 dersv\ohin , ncmlich zu gemeldtem Zvvifchenfaz : aber nicht in dera Verftand , 
 den niir die Fruhaufgeleiene Friichten zufchreibcn : von mm an ffrickt der Geift: foa- 
 dern in diefem Sinn : Fon nun an find fie felig, nach des Gcifles Auffage, als durch 
 vvelche das , was die Stimme vom Himmel fagt , vcrf t'drkct vvird. Ich feze be- 
 ftsendig : /-^o« nun an , fpricht der Geifl. Es fleht allemal ein comma dazvvifchen : 
 aber das comma ill in den Frifhaufgehfenm Friichten , vveifs nicht , vvarura , auffen 
 gelairen. 
 
 § CXIX. 
 
 "Von denen oben angezogenen Worten § 107 ill: noch der erllere Theilzu- 
 riicke. Zvvifchen Herrn Grafens Veberfetzung und meinem Griechifchen haben 
 andere denjenigen Vnterfcheid befunden , von vvelchem nur die Fri^haufgelefene 
 FriicUen nichts melden. 
 
 § cxx. 
 
 Wo die Veberfetzung von meinem Griechifchen abgehet , da ill auf meiner 
 Seite I ) Herr Gra/felblt , fo oft feines Sinnes im Abfchreiben oder Abdruckeii 
 verfehlet ill : 2 ) fein Apologete , Herr Pohjcarpis M'ulkr , mehrmal : 3 ) beeder 
 ihreGegner, Theofhilus a Veritate m\<\B.en^. Benner , NB. allemal. Dils lezte- 
 re gibt eine unvviderfprechliche Probe von der Lauterkeit meiner Arbeit, und ein 
 Vrtheil wider die Friihaufgekfene Fn/chten , von vvelchen (ohigeDifputacion ihres 
 Mitarbeiters mit eingefchlolfen) alle gegenvvsertige Blicke wider mein griechi- 
 fches N. T. einig und allein herrl'ihren. 
 
 § cxxi. 
 
 Wo aber der Herr Graf mein Griechifches verdeutfchet , das trage ich billig 
 und willig , vvenn man nur die Zeugeu in meinem Apparatu zu horen niche 
 
 § CXXII. 
 
 verffifiet. 
 
 ^6 
 
A P p. C R I T. P. IV, N. IX.) ?. 3 745 
 
 § CXXH. 
 
 Wo ctwas bedenkliches vorfellet , und wo ichauch in das kiinftige von dec 
 eiiien odcr anderii Seitcn her in diefc Sadie vveitcr eingcmenget , odev lonften au- 
 gegriffen vvei'den Ibltc , da lehe man doch immer nur nicinc Arbeit lelbfl: an. 
 Was ich in Gnomone , pr^^f. § VIII , und in Hcrrn Rnhkfs Gelehrtcn Gelchich- 
 ten Th. 6. S. 440 gcnieldet habc , das kan noch ein Licht von der ganzen Sachc 
 geben. Dafs ich mich fo oft auf meinc vorige Schriftcn beziehe , das hake mau 
 mir zu gut, und crkcnne die Standhaftigkeit meincr Size , mit vvelchen die lb 
 vittfoertnige BelcLuldigungcn gkichfoermig abgclehnet vverdcn. Meine beede Aus- 
 gaben vom griechitchcn N. T. iind nun zclien bis eilf lahr ait : in diel'er Zeit liud 
 etliche Lesarten durcli einc belFcrc Application incincr Principioruni andcrs ge- 
 Ichsczet , aber die Principia fclbit find vielnichr bcitacrket vvorden. Ich vveiGs 
 niches neues zu fagen. 
 
 D I E 
 
 VI ABTHEILVNG: 
 
 WAS KVNFTIGHIN DIESER SACHE WEGEN 
 
 ZV BEDENKEN SEY. 
 
 § CXXllI. 
 
 Das heutige Riihmen von cincr hell fcheinenden Literatur i(t grofs , und doch 
 iicrrlciiet hin und vvieilcr manchcs Vorurtheil, welches dcr Wahrhcit fehr 
 hinderhch fallet. Ks erfordcrt kcine durchdringende Witzc, der Sache auf den 
 Grund zu felien : es ilt (ich nur zu vcrvvundcrn , dafs man es fo fchvver nininit. 
 lea will cinen Vorfchlag tinin , welclien alle unparteyifche Gelehrtcn leicht faf- 
 fen , und gcrn billigcn werdcn. 
 
 § CXXIV. 
 
 So bald man wieder etwas von alien , bishcr unbekannten griechifchen und 
 lateinifchen Manufcripten, von andern alteii Vcberfetzungen, und von den Schrif- 
 ten der Kirchcnlciircr aufbringt, fo hake man beedes , die Lesarten , die in deni 
 heutigen Lblichllcn Drucktexce lichen, und dicjcnige , die ich fiir a:cht hake, 
 dagcgcn , bey alien , und infonderlieit eben bey denen Stellen , die ich in diefei* 
 Ant'.vort erwogcn , odcr nur remilfive beriihret habe. Wcni fulche Vrkunden 
 auf die eiue oder auf die andcrc Seite bfter beyltimmen , der lulle Recht haben. 
 
 § CXXV. 
 
 Esifl, 7un) Excmpel , eine geraurae Zeit nach meincm griechifchen N. T. 
 tadas Licht gertelletlo. Lamii dc crudkione apoltolorum liber iiugularis, A. 1738. 
 
 libbbb Da 
 
746 A P P. C R IT. P. IV. N. IX. 
 
 Da wii-d cine Menge von griechifchen , lateinifclien unci fyrifchen Mauufcriptcii 
 zu Florenz belciiriebeB : mir folte nicht bange darauf fcyn , wann die Lesaiteu 
 dcrfelben l.eraus gegeben wiirden. Obeu ifl dergleichea etwas an dem codice Sei- 
 dtliano zu fpiiren geweleu : und im lahr 1741 !;ara lieraus Syrus inieqn'es cum 
 fonte N. T. Giaeco coUatus, auftore lo, Guil. Rmfck. Solche Syrifche Exccrpta 
 ftimmen mit meinen griechifchen Lesarten hxuffig uberein. Es ward gewis noch 
 mehr folciie Proben geben. 
 
 § CXXVT. 
 
 la wann man die alten Vi'kunden , die bereits mit einetn ziemlichen Fleifs 
 durchfuchet find , nacheinander vor die Hand nimmt , lb wird lich zeigen , was 
 fur einen Auslpruch diefelbe zvvifchen meinem und dem tiblicliern Drucktexre tkun. 
 
 § CXXVII. 
 
 Indeflcn drucket man das griechifche N. T. einmal iiber das andere , und, 
 wiewohl cs dabey alleri^and annel.mliche Schminkc gibt, fo Itellet man es doch 
 an dem welentlicliftcn , nemlich an einer griindlichen Kcvilion der Woru des Tex- 
 tes felblt iehlen. Vngeblihrlich iil es , wie etliche mit der heiligen Schrift um- 
 gehen , es mag die Auslegung oder die Critique, in prophetifchcn oder andern, 
 in kleinera oder grbilern J^tucken betrelfcn. 
 
 § CXXVIII. 
 
 Gerardus a Maflrkht war ein Liebhabcr der heiligen Schrift : aber die Manie- 
 ren , womit feine Vorgsnger die Lesarten des Pv.andes aul'gezeichnet, und er feine 
 Crifin perpetuam daraul'gellellet hat, find mit einer folchen LuxkH behaftet, dafs 
 bey denlelben ein jeder anderer Text eben fo wohl es durci.gehends gewonnen 
 hscte , als der Elzevirifcr e , wclcher dem Hcrrn von Mafrriciit unter die Hand ge- 
 kommen ilt. Diefes habe icb durch alle feine Canones erwieien , in Gnom. prsef. 
 § IX. ( S. obeu N. VU. ) und vicle , auch von feinen Frcunden , erkennen folchcs. 
 Mich freuet nicht, dais ich es wiederholen muls : cs gibt gleich\\ol noch Lcu- 
 te , d?t an folcher Crifi hangen bleiben , und dem iiblichitcn Drucktcxt allemal zu 
 viel von den alten Vrkunden , den sc:iten Lesarten aber allemal zuwenig beymei- 
 fen , oder ubcrhaupt in dieler Sache vom rechten Begrifl" cntfernet find, ob'liein 
 andern Wiffenichaften noch fo fehr excelliren. 
 
 § CXXIX. 
 
 Bey einzelen Vihnfetxungm kan man die Liebe zum Frieden bisweilen mehr 
 gelten iaflen , als die Accurately. Denn jene flihrcn doch allezeit die Summa 
 der heiltamen Lehre mit lich , und ein icharlfichtiger getreuer Lehrer ivaa die 
 pundtliciie Pvichtigkeit des Veritandes feinen Zuiiorern oder Lefern allemal in fei- 
 ner Auslegung , unvermerkt oder ausdriicklich , beybringen, wann man nur dea 
 
 Grund- 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. IX. 747 
 
 Grundtext 'u\ Aclit nimmt. Die Apoflel konntcn nach ilirei- Weishcit die 
 griecliifche Veberfctzung des alten Teltamcnts auch darum lb frey anfiihren, 
 weil man den liebrseilclien Text dabey behiclt , wie cr lint dev Proplieten Zeiten 
 gewcfen war. Aber flir den Grundiext, auf den man ininicr und i'lberall zuriicke 
 iclicn muls , kan keine Sorgi"a:ltig.vcit zu Icliaif fcyn : und wcil niclit ein jeder 
 weit nachluchen kan , To muls man denen , die etwas andcis zu timn , und keine 
 Zeit zu critifclier WeitliiuHigkeit Iiaben , die rcchte Lcsarten nicht vcrftccket, 
 fondcrn , wie man ini gemeinen Lchcn dgty gebutzct und gefihelet ^ vorlegen , docli 
 oline Maasgabe , und mit eincr folciicn AuslVihrung , dais lie es nicht blindlings 
 auiiehmeii dorfcn , fondcrn die Vrkundcn und Vrihclien , lb oft fie es gut befin- 
 dcn , crwegcn konnen. Dafs ein einiger Arbeiter bey weitem nicUt fur alles lic- 
 hen konne , delfen habe ich niich allezeit zu bclcheideu gcwufst. 
 
 § cxxx. 
 
 Man pflcgct in den Auslcgungen , mlmdlich und fcbrifclich , bey einzclea 
 "Wortlein und ihreni Xaclidruck auf das auUerlle liinaus zu gchen , abcr aucli, oh- 
 ne einen genauern Grundtext , wie ich fehen mulk , oft in dicLuft zu llrcichen. 
 
 § CXXXI. 
 
 Es id die Saclie , allenncifl: zu diefer unfcrcr Zeit , von eincr gar t^roffm 
 Folge , da nicht nur die vorige in dcr Chriflinheit iibliche Veberfetzungcn iiin 
 und wicdcr einmal iibcr das anderc vevidiret und hiiuflig gedrucket werdcn, fun- 
 dcrn auch die Millionarii die hcilige Schrift in lb vielerley , allermeill indiiinifchr. 
 Sprachen, erllmals uberfetzcn. 
 
 § CXXXII. 
 
 Ein merkwiirdigcs Excmpel liaben wir , nuv bey eineni Pronomine , da es 
 das Wortlein it/V Oder j7;r gilt, i Petr. IV. 3 , a'gxjrc? 70^ vT-at^jAMAyQ&'c y^6- 
 loi vov (iiov , TO (jiAnuci, ru'v i^vm x.rX. Kacii yd^ liaben etliche v/juy , ctliche 
 abcr CuTr hineingeletzet. Difs leztcrc ftehct in cincm FiTenbachifchm und in andem 
 Manufcriptcn , wie audi in zcrfchicdcncn Editioncn , und fo legt es Oecuuienius aus, 
 ihr. Dcr uraltc Vulgatus gibt cs in tertia pcrlbna , und las alfo weder das cine, 
 noeh das anderc Pronomen. Die kiirzere Lcsart ifl reclit : § 103. wie He flcli 
 dcnn auc'i in den belten griechifchen Vrkunden bcfindct. Cajfwdorius deutct es fo : 
 Sufficere , dicit^ MyNDO. Es fehickct ficii nicht , dafs man den Apoltel fchrei- 
 ben Iieilfct : da IV I R ivanddunin Fnzucht u. C w. und in unerlmhttn Goetztndien- 
 jlm. Hingcgcn diefes, Es i ft genus; , dafs ihr die vcrgangem Zeit , oder, wie der 
 Herr Gral von Zimendorf es fein gibt , dafs man u. f. w. diefes , fage ich , gchet 
 jeztbckchrten Indiamm gerad auf das Herz. 
 
 Bbb bb 2 § CXXXIII. 
 
748 A P P. C R I T. P. IV. N. X. A. 
 
 § CXXXIII. 
 
 "Es ift lin^f ^i'^f't darum tiichtig , dafs irfich ftlbfi kbit , fondirn dafs ihn der Btrr 
 iohet. Ich mache alfo , oline Eigenliebe , GOtt zu Eliren , dicien Befclilufs : ll^tr 
 ouf den f^nUrfchtid zwifchm den IVortm des kbmdigen GOttes, und den Aenderungm ^ 
 tvtkhe durch der Cofiften Fnfleifs oder unzehigen Fleifs damit vtrmengit find , l^einen 
 Sfott legen , vielmthr aber bey feinem Fehtrfetzen , Revidiren , Erklaeren u. f. w. ficher 
 gehen wilt , der tmifs , nkht nack menfchhchim Anfehen und Forgebm , Jondtrn nach 
 jext befchriebmim Grunde , in einem heitern Gewijfen , ein Frthdl ahfajjen , welche Aus- 
 gabt des grieckifcken neuen Teftametits dtn g:ddenen Text etufdas lauurjit mitfich fnhre P 
 
 1 
 
 APP. CRIT. P. IV. 
 
 N. ^ 
 
 x\. 
 
 A. 
 
 E X C. A V S 
 
 DER NACHLESE 
 
 zu DER 585 )9VND 60 REDE 
 VEBER DIE OFFENB. lOH. p. 1301 ff. ED, 1748. 
 
 § I. 
 
 Die Warnung , Sojemand dazu , fo jemand divon tbut u. f. w. OfFenb; 22 , t8. 
 ly, habe ich vorlasugd belierziget , ehe lie niir vvcgen mciiies gncc;iilchen 
 N. T. und inlbnderheit vvegen meiner apocaiyptifdicn ReccnGon vorgchalteii 
 vvard in dem Buch , welches erft A. 1746 herausge; cmimcn , initer deniTitul: 
 Mblifcker Ftldxxig und Mufterung viekr j ''mmerlich verplJlhtenBiheln , vurgeJleHet vtm io- 
 anne ThomaAdalberto Berghauer. Haette ich die Offenhalirung hannis in eimnme grit- 
 cbifihe Formgegojfen , mid den Grundtext derlelben mit miinm Morddokhm ffhr jtwm- 
 merlich zerhacket , zerfetzet und zeniickM , vvie diefer Duml'.err redet , lu \va;re ich 
 mit deuen auf folchen Text gegr^indeien Reden und Anmeriiungenfehr iibel daran.. 
 K-achdem ich aber auf feinen Feldzug erfflich iiherhmift etvvas vveniges vverde 
 geancvvortet haben , (vvie es nachdrlicklich an juicli erfordert vvurdenill,) la 
 vvirii dem , was mich Itfmder angeht , bald abgeliolien ieyn. 
 
 § II. 
 
 Diefe Bi^XtouiLXiK^ (foil lieiffen B//3? io/.taA^(a ) fuhit v\'oI i'lber zeRentau- 
 fend Schekvvovte und Schmaclu-eden mic fich , wo von vvir aUbereit ein Murter 
 gefehen haben. Der Herr VerfaiTer gibt lich in eiiiem heroifdieu Grad als einen 
 
 voa 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. X. 749 
 
 von denen zu erkennen , welche die Incivilitset fur eine Virtutem Theologicam 
 (wobcy abcr del- Glaube , die Hoffiiung , die Liebe nicht ftelien konnen,) ver- 
 kelirter Weife lialten. Es ill bekannt , dafs lulche Leute biswejlen wiHentlicit 
 liigen , nur die unwilTcnde eifciige Seelcn in den Harnifch widei- die Vncatlioii- 
 fciiczu bringen. Aus was fur einer Bew egung dicfer Mann alfu fclireibe , ftelit 
 dahin. Man folte nicht denkcn , dafs eincr , der nebrt dem Chrillcnnanien auch eiii 
 Tlicoiogus , lurifl und Pfaner heilfct , aus einer folci.en Herzensflille fulcheWor- 
 te ergieifen follte. Aber diejenige , die keinen guten Schaz m _/?.■/! fclbft luben, 
 fuciien iin-cn Riilmi an dcm grolfen HaufTen , den fie aujjir fich herum fehen. 
 Difs id am eigentlic:,/lcn eine Sette oder Kiizerey , wiewol folci;e ver- 
 fuhrte Verflilircr am meillen luit Razern urn iich v\erfen. Was thun abcr docli 
 diejenige, welche bey der Cenfura publica folchen contra bonus mores handeln- 
 den Streitern fo viel Lobes beylcgen ? Sie entdecken , was fie felblt von ihrer 
 Kirche und deren Intereffe fur einen BegriflT liaben. Uenn das Reich Gottes ill es 
 nicht , das durch eine folcie ungottlicnc , unchriftlichc j ungeillliche Sciireib- 
 ai't vertheidiget oder getbrdert feyn wollte. 
 
 § in. 
 
 Thut man die Scheltworte und zugleich die unnothige DigrefTioJien bey feit, 
 fo geht das , was real und doc i fk(l durcliaus filfch ift, aiif etlich wcnige Blatter: 
 darunter aber ill im gcriiigllen nicb.is neu , als etliche Particularumftande , die gro- 
 ften Tlieils aus gele irten Tagebiici^ern ohne Vorliciitigkcit enticiinet find. AUes 
 ift vorlaengll , iaullig und grindlidi beantworter , v, ann die arme Leibr diefes 
 Feldzugs auch unfere Scariften Icfen diu-ftcn und k .nnten und woilten. 
 
 S IV. 
 
 Ic!i racincs Orts fage nur diefes : i ) die Frage komnit eigentlich auf den Text 
 felbll an , ( wiewohl Herr Berghamr iich oft bc}^ den Vorrcden , Glolfcn , neuen 
 Auflagen &c. aufnalt , ) und z \ar auf denjenigen Text , welcher bey den 
 Protellanten in offentlicnem Gebrauch ill : ob derfelbc nemlich zuverliilfig fey. 
 AUes , was er dagegen vorbringt , konntcn die Fcinde der chrilUichcn Religion 
 wider ale hebr;£ilcne , griechifc le , und andcrc morgcn- und abcndlxndifclie Bi- 
 bebi , und wider die Vulgatani felbll vorbringon : und was er ihncn mit Grund 
 ant\vorteu koniuc , das foil inm hiemit gcantwortet feyn. aj Die V'^ulgata hatte 
 vor dem tridentinifcien Concilio viele DifTcrcnticn , die fich in vicle nach der- 
 felben geinaciite Veberfctzungen ergolfcn : und wie die gauze abcndlandifche Chri- 
 tlealieic fich folcher Bibeln dennocu fo langc Zcit zu ilirer Erbauung bedienct 
 hat , chc eine befonderc Reviflon approbiret ward, fo bedieneii wir uns auch uu- 
 ferer Bibeln , welche fchon eine grolfe Mcnge Seelcn in den Himmel gelicferc ha- 
 ben. 3) Man nehmc (ad hominem) das, worinn die Vulgata und Lutheri Ver- 
 fion nuiciuaudei; Ubcrciulvommcn : fo Iiat ra.m geuug z\xx Luticheiduag der Strit- 
 
 Jibbbt) 3 tigkei- 
 
750 A P P. C R I T. P. IV. N. X. A. 
 
 tigkeiten untereinander , und zur Vnteru^eifung in dem feligmachenden Gkuben, 
 Wir I alrens niit dem heiligen Ignatio , der alfo fchreibt : Ich hoertt etlkhe fagm ^ 
 waiin icii cs nicbt in den Originalbibeln fiade, lb glaube ich dem Evangelic nicht: 
 uttd als ich zu ihnen J'agte : Es ftehet geichrieben , antwortetm fie mir , was jizi gt- 
 dacht. Mir aber ijl das unverfehvte. Archiv lEfus Cliriftus : miin Archiv iji fein Kreutx 
 und feine Auferjiihung , und der Glaube an ikn. Ep. ad Philad. § 8. Bey allem Vn- 
 terfcheid zwifchen den Catholifclien und Evangelifchen Bibeln , hat man die Arti- 
 cul des apoflolifchen Glaubens unverlehrt. Der Vnterfchcid zwifchen denen 
 bey der romifchen Kirche beliebten Bibeln in allerley Sprachen ill viel grotrer. 
 Mit allem Recht heifst das Berghauerilche Buch , Bibliomachia. Der Streit wider 
 die Bibel ilt fein eigenes uafeliges Gefciiafce : und unliiugbare Blafphemien iind 
 es , welche er wider das fo wol in unfern Bibeln , als in den ihrigen , befindli- 
 che Wort Gottes hauffet. Er wird Reckmfchaft gtbzn Dim , dtr btreit iji zu rich- 
 ten Ubendige und todte. So hat der heilige Petrus die an ihn gerichtete Zufchrift 
 des Feldzugs vorlangfl: beantwortet. 
 
 § V. 
 
 _Wie nun diefer fViyMg- uberliaupt fruchtlos ablauft , alfo trift mich befon- 
 der im geringrten niclus davon. Ein Catl;olicus, der ein wenig Billigkeit , und 
 vender Sache eine nothdiirftige Willenfchaft hat , kan diefeniDomherrn anmei- 
 «er Statt folgenden Befcheid gcben. „Dufagfl:, w ami von Bengelii Novo Telta- 
 mento gneco , Tubing. 1738 dir ein Exem-plar w'ire -zu handen kommm, fo haetteft 
 du die Make angewendet , dajj'elhe mit dzr Fulgata und beficn griechifchen Edition , oder 
 alien Manufcrifto zu collationiren. „ Solchen Falls wia'deil du befunden haben, 
 5,dafs ilim nicht alles, wie du fagfl: , fondern dais ihm gar w'c/zfj gleich gelte , dais 
 „er durch die gauze Apocalyplin (wovon infonderbeit die Rede ifl,) eben mit 
 „ denen Vrkunden , die du vorfchliigll , nemlich mit der Fulgata (auf die ermehr 
 „Sorglalt, als vielleicht wenige der Vnferu in langer Zeit , gewendet hat,j mit 
 „ der griechifchen Editione Complutenfl (welche die bejh , und noch vov Lathers Ve- 
 „ berfetzung initten in Spanien auf Veranftaltung des Cardinals Xtmemz gedruckt 
 „worden, ) und mit dem alteften Alexandrinifcben Manufcrifto auf das allergenaue- 
 „i\e iibereinftimme, und dafs erkeine Sylbe hinzu oder daven githan habc. Du 
 „ hatteft wenigftens die Textllellen , die du in den Fri'.haufgelefenen Fr''chten ange- 
 „zogen fandeft , in ermeldten Vrkunden aufTchlagen follen : daran hatteft du auf 
 „die i'lbrigen einen Schlufs machen konnen. SolltelT: du feinen Apparatum criti- 
 „cum dazu nehmen , fo wiirdell du fehen, wie er von alien Wortlein die llrcng- 
 „ fte Rechenfchaft gibt , und wie es immer bey ihm heiilet , Ccmflut. Alex. La- 
 ,,tin. (oder Vulg.') &c. Warum halt du aber bey der Stelle Adl. IX. 5 keine 
 „ Collation vorgenommen, wofelbft Comflut. und Alex, (von der alten Fulgata 
 „nichtszu fagen,) es eben fo , wie diefer Editor, haben "? Hiemit erklarelt du 
 ,,die Complutenfes nicht weniger fur Bibelmoerder , Bihelfchinder , Bibelfehaeuder , 
 .^■jBibdthoerichte Ltute. Das wird dir keine Seele in der catholifchen Kirche gut 
 
 heif- 
 
 55 
 
A P p. C R r T, p. IV. N. X. A. 751 
 
 ,,l'ci(rcn. Du hiittcfl: dicli untcrdrjfen iiicht mit den Friihaufgelefmen Frikken vtr- 
 „g-n ^CK folleii : du fef/ed ja Ibiift lb vicl an iinien aus , und dais lelbige Rccen- 
 „icntcn ficli in diefcs Manncs Arbeit nicht ziim bcflen zu linden wilFen , hiictell 
 „ du daran abnehmcn konnen , wcil lie ihin , in leiner von dir angezogenen Har- 
 „»jom« dtr Evangtlifim , undimlkhe. Mtijnungm zufchrciben , und doch niches der- 
 „gleiclien in fpecie angcfiihrct liabcn. \m Eccleiiaflico llcht , Non omni verbo 
 „creiias : und iberall heillct es , Jludiatur £«? a/ferj furs. Hiittcit du nur ilicles 
 j,Spr'.;ch\vort in Acht gcnomnien , dcflen Billigkeit cin liebenjiihrigesKind begrcift, 
 „foh;itte es dir in dcinem Fcldzug dicfcn und inanclien andeiu Fehlftreicli crfpa- 
 „rer. Was du aus den Friihmfgtkftntn Fritchtm angezogen , das hat dielbr Cri- 
 „ tieiis in feiner Antwort auf dasjenige , ivas etlicke Gelchrtm wider das von ihm ri- 
 ,,vidirte grifchifche Akue Tefiiimmt vorgehnukt hahen , J>lm 1J45 edit. 3. ausgefliiiretj 
 ^und zuglcich den von dir mit angezogenen Buttigium beiuhiget. 
 
 § VI. 
 
 Diefeni catholifchen Befcheid liabe ich nichts bey^ufiigen notliig. Aber, mein 
 evangelilclicr Lefer ! was liaben wir zueinein folcben Biblifchn Feldzug zu fagcnV 
 Wird nicht dasjenige dadurch beki-aftiget , was lohannes in der OHenbahrung vom 
 Tliier und von Babylon fagt ? Kt dieler Bibelfcind nicht voll vom Babylonifchen 
 WeinV WieblutdiirlHg fcrcibt nicht diclci- E;l"erer,in leiner gt'ilUic]ien'l>unken- 
 lieit, dk Ceitholifck Kirchi koennt alle mit ngenkoepfigen Irrnifynungm und Bilnlmtzenden 
 Hochmuth widif die Catholijche Lekve rehellirmde Kinder und Ketxer , mit gevvaltthcieti- 
 ger Hand durcli das geiftlkhc und leibliche Schvverd^ zum Gelwrfim biin^m. p. 660. &C, 
 Wie gieng es aufdielc Stundc zu , wann es unter den Catliohcis vornemlich ho- 
 hen weltlic'.en Standes niclit Leute g-ibe von einem gefclilachtern Sinn , und wann 
 nicht viehnchr der gctrcue Gott den Grimm jener Eilerer uoch bezaumte , denen 
 die Graufamkeit , wobey man fonll im Gewillcn eine Anklage leidet , vollkommen 
 fiilVc fchmeckt , weil lie bey ihrem eingebildeten unendlichen Recht wider uns 
 vcrmcynen , lie tluien Gott einen Dicnlt daran ? Nun die W^iilagung kan nicht 
 unertiillet bleibcn. Wir mtigcn uns wol mit llarker Gedult und mit dem wah- 
 ren Glaubcn der Heiligen wapnen. 
 
 § VII. 
 
 Den giildenen Grundtext des N. T. betraflf ehcdelTen meine erfte Defenfion : 
 und ich wunfchte , dafs cs der lezre Vcrrhcidigungspuiirt ware , den ich hiemit 
 zu Rcttung folchen Grundtextes habe llcllen muHeii : Friedi'anien Seeleu \i\ cin 
 «och lb nceth'ger Streit um die Warheit doch miihfam. Gal. VI. 17. Der Herr 
 Icfus breitc felnen Friedcn , feine Gnade , feine Ehre aus , jc niehr und mehr. JEt 
 licrrfchc auch untcr den Fcindcn , bis Es ihm fclblt alles untcrtlian macliet. 
 
 B. EXC. 
 
 
752 A P P. C R I T. P. IV. N. X. B. 
 
 . ' R 
 
 EXC. AVS DEM 
 
 BEKR. ZEVGNIS 
 
 (ED. STVTTG. I748)p.48. 
 
 Editiones principes nenne ich , Ilia und wieder , uud niclit nur hier (App.Crir. 
 P. II ad Apoc. XX. 4) bey dem Articul Ta, die altefte , deren Text aus Ma- 
 nufcripten , meiflens nocli vor der Reformation , in den Druck gebracht , und 
 niclit nurnachgedruckt ill. Dergleichen lind vornemlich die Comjluunfis , und des 
 Erafmi , wie aach Roh. Steyhani ^ wo er nicht jenen folget : bey welchen beedeu 
 leztern der HerrKohlreiff wider fich felbfl: flreitet. Millius cknt die Coraplutea- 
 femfur den Articul : ich habe fie aber felbft diirchfuchet , fie hat das tu nicht, 
 und daher hats auch B. Arias Montayms nicht. Erafmus hat das to. gleichfalls nicht: 
 und darinn folget ihm eine Menge von alten Auflagen , zu Bafel u. f. w. Rober- 
 tus Stejkanus hat das to, in feinen zwo erflen Editionen nicht , fondern nur in der 
 dritten, und zwar ohne Anzeige,wo er es her habe. Diefe Edition bekam deun erfl: 
 Bexam und viele andere Editores neuerer Zeiten zu Nachfolgern. Beza gab es mit 
 f7/w(iiiille annis: ) aber das N. T. Latinura ex foftnma Theod. Bez?s interpretatione, 
 Genev. 1616. hat iltis wieder ausgelalfen. MiUius , der fonlten den Text der drit- 
 ten Edition des Rob. SUfhani beluilt , hat doch das ra. hinausgethan , als welches 
 er in den meiiten Manufcripten nicht gefunden , wie denn Andnns Cmfarkn/is in 
 edd. & in MS. Auguftano es auch nicht hat. Siehe , gewillenhafter Lefer ! alles 
 diefcs habe ich in meinem Apparatu Critico , auf einer einigen Linie , fumma. 
 rifch , pundllich , deutlicli angebracht , ehe ich wufste , dais ich alfo wiirde au- 
 
 gegriAea werden. Doch begehre ich nicht , dais man mir i/n der Beurtheilung 
 
 tram , fondern nur die Vrkunden erwege , die ich viel genauer anzeige , als E- 
 rafmus , Ste'phnnus und Beza , denen doch mancher blindlings , auch bey Conje- 
 (Sturis und Schreib- und Druckfehlern , lb viel trautt , als ob lie Apollel gewefen, 
 ja Petro und lohanni , vvann diefe heut zu Tag erfcheinen , und ihre eigene Schrit- 
 ten recenfiren folteu , vorzuziehen waren. Doch man mag in Beurtheilung der un- 
 terfchiedemn LzsarUn mir viel oder wenig xu trauen habm , lb kommt mein Text in 
 den Evangeliften , in der Apoltel Gefchichten und Briefen mit jenen editionibus 
 p-indpibus lb genau iiberein , dais meine Gegner , meiner fchon ira lanr 1739 ge- 
 thaneu Fordcrung ungeachtet , keine Sylbe zeigen kcennen , da ich etwas anders 
 hatte : und in der Otfenbarung habe ich die VebereinlHmmung meines Textes theiis 
 mit eben denfelben , theiis mit andern tiichtigen Exemplarien ibrgfaltig dargethan. 
 
 Das Tct V. 7 bezieht fich auf v. 3 , weil in diefen beeden Verfen vom Satan 
 gehandelt wird , welchen in der ganzen dazwifchen lauffenden Rede niclits ange- 
 
 hef. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. X. C. 755. 
 
 hef. So tliut Cap. XIII, i7 die vis rclariva articuli einen viel wcitcrn Spnui:5 
 zunick;iiif V. I , wiewolil das Wort Thicr im 11 vers di7Avilchen kam. So gilt 
 es 2 Sam. XXllI drey uiui aber drrjlleldcn , und v. ic). 23 hiipfet die Redeiibcr die 
 andern difij hinubci' , und Le/.iehc lich auf die erjlcn Drey. Vergl. i Chrou. Xil 
 CXI) 21. 25. 
 
 c. 
 
 EXC. AVS DEM 
 
 ANHANG DES BENGELISCHEN 
 
 TEVTSCHEN N. 1\ 
 
 (STVTG. 1753.) 
 
 D I E 
 
 ERSTE ABTHEILVNG, 
 
 BETREFFEND 
 
 HERRN D. HEVMANNS VORREDE ZVM ANDERN 
 
 THEIL SEINER VEBERSETZVNG 
 
 DES N. T. 1748. 
 
 § I. 
 
 \/'oii nicincr neucii Vehcrret/ung dcr Oirciilianiiig loliannis fchreibt Hr. D. Heit- 
 »j(j«?{ I'olgendcs : ^^Ausdiefer yiherfetiun^ hahi ich die nwinige an nlichen Sltl- 
 „/e« verbfjjert. Sotift aber ijl fie von der meini^eH in xweij Stiicken unterfchieden. Erft- 
 ^,lich hat Hr. Bengel infciner Ansa;abe des griechifchen Neiim Teflamtnts den Text nach 
 ,.,etlichen HnndJ'chriften an vielm Orten graendert , und diefe Aendtrungen audi in feint 
 „ Feberfnxunfi; gebracht : ich hingcgen fvlge in meimr Feberfettung dem gevvoehnlichcK 
 „ grieihijclien Textt , theils meil eben diefes Textes Feberfetzung von den BibelUfern ver- 
 „langet vvird , theils , tveil ich mit demjel. fVolf glixuh , dafs der groej'ste Theil der 
 ,^ ton dem Urn. Able gemachten ylendcrungen unnoethig feij. Zum andern ^ habe ich 
 ,,muh d,r Reinigkeit unjirer SjiraJie befitffen : dem Hrn. Able hn hingtgtn gefalkn , 
 „beij den gritchiJ'chiH fi'ortenfb ndii, als nur moeglich, zu bluben. A'fo hei(j'a es beif 
 „ ihm C. I. 7. ^c. 
 
 ccccc ^ ir. 
 
^^4 A P P. C R I T. P. IV. N. X. C. 
 
 s n. 
 
 Die Exempel, welcheHr. D. Hmmann hier anfuliret, werden wit hernach 
 fcefehen : unri mdeireii antworte ich I , dais ich den griechifelien Text niche nur 
 nach ttikhm Hanifchrifien gmmdirt habe. Ich bin andern gdriicktm Exemplarien , 
 vielen griechilchen Handfcliriften , ahtn l^tbirfitzern und Kirckinhhrern gefolget, 
 lb, dafs ich allcmal 63.S niichfle Altcrthum nach den Apoltehi , und dabey gandni- 
 glich die Majora , hiswdlm auch gar die Vnanimia (wann gewiie Gelehrren end- 
 lich bey einem lb hochgeriihrntcn Glanzc der bluhendcn Wiffcnfchaicen aiifwa- 
 chen, und ineme auch eiuem Anfengcr fal'shche Erarterung vernehmcn wollten, ) 
 vor mir habe, undihre Ausfage nicht nach einer freyen Willkiihr bey einzelen 
 Stelleu, fondern nach durchgasngigcn Principiis geken lafle. OfF. I. 11. V. 14. 
 VI. II. XI. 8. 15. 17. XII. 8. XV 11. 8. i(). XXl. 24. XXII. 6. 11. Bey welchen 
 Stellen man doch meinen Apparatum P. II , ad Apoc. I. -ti-XXII. ii pro & con- 
 tra erwcgen , und zugleich ibid. Fund. Crif. Apoc. § I die ringe Zahl der apoca- 
 lyptiiclien Ilandfclu'iften , die Majora recht zu treffen , bedenken woUe. Solche 
 Verbeirerungen find denn a:chte , und daher ncethig , ( Off. XXII, 18. ) dazu auch 
 bisweilen fehr ^^iclltig , wie meine deutfche Erkhcvimg und mcin Gnomon hin 
 und wieder ausweifen : und dafs ich lie , mit richtigen Interpundtionibus , nudi in 
 meint Feberfetzung gebracht habe , ill •inauchem lieb und angenehni. 
 
 § III. 
 
 Hr. D.HeMWrtBwdringet darauf , dafs man die hseufigcn Hulfsmittel der ncuern 
 Zeiten , die man bey dera Forfchen der Schrift hat , zu einer guten neuen Ve- 
 berfetzung anlegen , und dadurch die gemcine Erbauung befctrdern foil. So hat 
 man denn vor alien Dmgen iich folchen reichen Vorraths zu einer recht pUndl- 
 lichen Revilion des Grundtextes (da man ehedefTen bey der Einrichtung des im 
 Druck bis auf diefen Tag gewcehnhchen griechilchen Textes felbll: fo wenig Hulfs- 
 mittel gehabt) zu bedienen, und denfelben Ibdenn ferner zu einer genauen Ve- 
 berfetzung ( wobey ohne einen reinen Grundtext die ganze Auslegungskunfl , fon- 
 derlichbey der Offenbarung, an ihremNutzen fehr gehindert wird) weisiich an- 
 zuvveuden. 
 
 s IV. 
 
 'Ke'm Bikllefir hat fonderliche Vrfache , und keiner meines WifiTens erachtet, 
 VrfaciiC zu haben, vvarum er eine Veberfetzung nach dem gitviisknlichm griechi- 
 fchen Texte , vvie diefer von der erften apollolifchen Hand , und zugleich oft 
 C zum Exempel, Off. XL i. XIII. 5. und fonft, Luc. VII. 11. Htbr. IX. i. &c.) 
 von Luthtri Veberfetzung abgehet , verlangen folte ; vvievvol , wann je- 
 mand dergleichen Verlangen hat , Iblches nun durch Hrn. D. Heumann der- 
 niaffen erfuUet ill , dafs ich bey meiner nach der Lauterkeit des uralten Textes 
 eiugeritjjiteten Veberfetzung dello niehr bleiben kan. 
 
APT. C R I T. P. IV. N. X. C. 755 
 
 § V. 
 
 J-VtlfiiCurx fiihrcn cinerciche Belefcnlieit , uiid inanchinal cine giite Entfcliei- 
 dung mit lich : aber es ill darinu niclit alios crfcliipfef , und iiicht alles unvcr- 
 beirerlich. In bcfagteni Gnomone trcflbn die Liebhaber delTelben , ohue Ruhm zu 
 mcUlen , niclit wenig neue excgetifclie Iliillsmirtel an. Dafs IVolfius fiir die iib- 
 lichlle griecliifche Lcsartcn zu vicl Neigung liabc , zeigct niit tiichtigen Exem- 
 pcln Ilr. h. David Michadis in annot. ad Ge. Benjbu ex eg. epifl. lac. p. 114. 128. 
 Audi kanicn gar bald nach meineni gncchifchen N. T. leine Curaein Apocalyplin 
 S. loannis beraus , und inzwiichen war dcr gelchrte Mann mit Libanio, Plwtio, &c. 
 lb befchsltiget , dafs er meinc Raticnes nicht crwcgen konnte. Die ihn nun wi- 
 der mieh allcgiren , die konnten und foltcn dabcy wilFcn und meldcn , dais allc 
 IcJne ELnwcndungen in nieinem GMc«;c/Kf abgclelinet , und in der ^niwort , App. 
 Crit. \\ IV. n. IX , wegcn des griechifchcn N. T. nocli etwas nachgeholet fey. 
 Docli flimniet IVolfius noch oft niir , und niclit dcm Pfrn. D. Neumann bey. UlF. 
 XIV. I. 12. XV. 3. XVI. 5. 7. XIX. 17. XX. 12. XXII. 19. &c. 
 
 § VI. 
 
 II. Bty dm griechifchm Wortm bin ich fo nahe , als nur motglich , gehlieben: 
 und (tuf die Reinigkeit uvftnr Syrache litibe ich iiiich bejlijjtn, fo fern cs ohne Ab- 
 bruch der Sachen , an denen weit nielir liegt , i'eyn konnte. Zur fre^^en Vebung 
 cincr reincn Spraclie liaben wir fonll Gelcgenheiten genug. Hr. D. Htumann be- 
 incrkct in dcr \''orrede zum erften 'i'hcil feiner Veberfetzung reclit wohl den Vn- 
 terfclicid 7.\vifdicn der rcitun Syrache der altcn Griechcn , und derjenigen , welcbe mit 
 liidifchtn Zungm geredit ward. Demi ucr mit Pfochenio glaubit , ts fey an alien Orten 
 dis Neuen Teftaments das reimjie und bejh Gricchifch anzutnffen , und es feyt nirgends 
 line hehraeifiht Redtnsart mit griejhijchen If orten ausgedriicket worden, der nird fich 
 (fagt Hr. D. Heumann ) nicht nur , Jolches zu kevveifen^ vtrgtbtnt Miihe nuichen , fon- 
 dern auch tnanchi. Stelk unrecht verftelun. Gleichv.ie nun die griechifehe SclireibarC 
 des N. T. cine groiTe Achnliclikcit hat mit dcr Grundfprache des A. T. , alio 
 darf und foil nach der Grundiprache des N. T. unfcre deiitfche Sclneibart einge- 
 richtct feyn, dainit dcr kra;ftige Eindruck , den die Apoilel von himnilifchen Din- 
 gen batten , und der yJusdruck in unfern Vcberfetzungen , ohne einige gar zu ge- 
 riillenc Reinigkcit , fein ubereinrtiinmcn. 
 
 § VII. 
 lezt will ich die von Urn. D. Ihimmn angefuhrte Exempel crlseutern. 
 
 Cap. I. 7 : Es vvird Ihn fehtn alles Auge. Im Griechifchen hitte es eben fo 
 wohl hcillcn koennen , Alk Augen : und da es nun docli heiilct, Alles Auge , lb 
 mag cs nicht glcicligiiltig fcyn. Man fagt auch : Aller Mund , alle Ordnung, allts 
 Folk , Okc. und Herr D. lleumaiiH i.berletzet lae. I. 17 : io» dem i^iUer alles Lichtes. 
 
 Ccccc 2 Cap. li. 
 
756 A P P. C R I T. P. IV. K. X. C. 
 
 Cap. II. 7 : U^tf tin Okr hat. So heiffet es oft : Du haft das Ohr diim Knechts 
 geoffntt : Er tvecht mr das Ohr : Was ihr hmrtt in das Ohr. 
 
 Cap. III. 5 : TJer Fdnrvvindmdi , diefir u. f. w. Id cin bcfonderer Nath- 
 clruck ( wie Paul Gerhard lingt : Gett der vvirds vvM machm , ) zum ViUerfcheid 
 von Cap. II. 11, da das Pronomen hie nicht ftehet. 
 
 Cap. IV. 4 : Zvvanxig vier Throne &c. Bey zufammengefezten Zahlen w iid 
 bisweilcn die grceflere vor der kleinern ausgefprochcn. '' 
 
 Cap. XVIII. 2 : ^llis imreinen Geiftes u. f. w. Difs verliselt ficli, wie alUs Augt. 
 
 Bey diefen Stellen ifl: die Veberfetzuug nirgend uiideutlich , und die Sprach- 
 Ecinigkeit gekt hoffcntlich audi iiocli init. 
 
 § VIII. 
 
 Es waere wol etwas wenigcrs hinlsnglich gewefcn , den Hrn. D. Hmmann zu 
 befriedigen : doch wird dcnil'clben iiidit mislicllig Icyn , dalsich, ungeiibten Le- 
 fern zu Uienfle , diefe zwecn Punfteii urn etwas ausllihrlicher beleuchtct habe. 
 
 § IX. 
 
 Sonften wird es in erraeldter andern Vorrede dn grojfes Ferfihen genannt, dajs 
 Rom. IX, 22. 23 in etlichen muen Ausgitbin des griechifcken Neuen Teltaments das 
 Sigr.uin interrogationis weggelajjm vvordtn. Solches lignum interrogationis hat Be- 
 xa aufgebracht , da andere , lb wol aehere als mmn Ausgaben famt der meinigen, 
 dalfelbe weglalFcn. Der gelehrte Mann , auf welchen iich Beza beruft , ifl: Came- 
 rarius : aber diefer fezet keine Interrogation , und wann andei-e , auch in W^'olfii M 
 
 curis, etwas aus dem 20 Vers darunter verltelien , das fte interrogative ausdrii- M 
 
 cken , fo gehbret das fignum interrogationis felbit in die EUipIin. || 
 
 § X. 
 
 Hr. D. Etummn hat in Commentatione in III Epiflolam lohannis den Zufai 
 avro'u V. 7, und in Dill', de Chrillo filentium injungente, {\Qn Zulaz <?J| ^pa^ti? xtA. 
 Luc. X, 22 gegen midi gut geheillen. lenes ill ini Zeugnifs p. i6z und ini App. 
 Crit. P. I! ad 3 loh. v. 7 beantwortet : bev diefeui aber kommcn mir Eralini An- 
 notatioDes uud Lutheri Veberfctzung ^u llatteu. 
 
 DIE 
 
A P p. C R I T. P. IV. ^'. X. C. ^57 
 
 DIE 
 
 ZWEITE ABTHEILVNG, 
 
 DA DIETHEOLOGISCHEN ANNALES BELEVCHTET 
 
 W E R D E N. 
 
 § I. 
 
 Von den thKilr>:!,ifchen y^nnalilms trat das vicrtc Dcccnnium dcs iS Scculi A. T'-48 
 an das Licht : und da wild auf das lalir 1738 aus den Frtihaufgelefenm Frhch- 
 tm folgeiidcs w icdcrliolet : i.9o grofs IVerk wan aiick von der gvojj'cn unikleimnBiH- 
 gelifchcn Edition des N. T. machet , jo iwenig iji xu hilligen , dnfs dtrrinncn von dey ^t- 
 meinen und yrohaten Lesart fafl durchgehends ahgevvichen , 7ind der grifchifche Text des 
 N. T. oft ohm Noth gmmdirt vvordm. Gegcn die Fr'uhaufgdifcnt Friichten liabe ich 
 micli deslialben ini lalir 1739 verthcidiget in dcr Noithigm und der hnligm M'ahr- 
 heit zu Stmtr ahgtfifstin ylntvvort auf dasjinige. , mas ctlklu Gele/irten wider das voh 
 vtir revidirte gyiechifche Nme Tefiamnit vorgtbracht hahen ; und fondcrlicli in dcr drit- 
 ton nach dem ncuern Verlaul' cingerichtctcn Ausfertigung, Vim 1745. ( App. Crit. 
 P. IV. n. IX.) Vnter andcrn Ichrieb ich : „ Ich hitte'dkfe Bicner dcs gocttlichen 
 ,^ Worts gar jihr, fie unterfuchen fmhelUg mit aller Schatrfc , und zcigen es in einem 
 ,,naechftkiinftigen Beytrag {dis Fuhliium mnkt vvohl darauf ! ) unfehlhar an ^ ob fich 
 „in alien v.hrigen Bruhfrn des N. T. aulTcr der Apocalypli , die bcfondcrs vcrtliei- 
 „digt wordcn ) c;mc einige St elk finde odcr nicht , da mein Text nicht mit dcr cinen oder 
 ,,andern Claffe der ( vorgemeldtm) gebraeuchlichm Editionenin alien Sijlben i:bercinfiint- 
 y^mete. Fmdet fit-h nvr eine fokbe Sielle^ fo folk mit ihnen alk IVeltfagcn^ ich vvolle 
 „mir Klcifs die Lesart dicfcs hcilic;en Buclies wankelbar machen. Findet fich nber 
 , dtrgkichen nicht , fo ift mcin allerhilligjks Begehrcn an Sie , dafs Sie das filfcht Zeug- 
 „ nifs , welches unter ihrcm iheologifchen Namen in eititrfo ernfthaften Sacht gegiben wor- 
 fyden , tm^farthetjifch und oeffentlicLzernichten rio/Zw.,, 
 
 § II. 
 
 Ob cs nun fclion in der Sanimlung cben aufs lahr 1741^ S. 419 beifst: Wir 
 fxud nach und nach niemanden ylntvvort und Grurid zu gebcn fchiildig blichen ^ werden 
 auch ki.nfttg mit Gott unfere gctadelte Anzeigungen retten ; fo blciben doch diefe Leli- 
 rcr auf inein allcrbillicRes Ccgelucn Antworr und Grund zu gcben gar zu lang 
 fchuldig : und ob fie fclion durcli cine bloIcMcIdung mc'mci- yJntvvort ^ oline Ver- 
 fehrungihrei- Rxijlimation , ihrcnLcfcni Anlafs gcben koniucn , nieine Vnlciiuld 
 zu vcrmcrkcn , fo liabcn Tie doch bis .er von nicincn Schriftcn nur diefe eiuige 
 Antwort , die Sic infondeilicit angiengc , mit Stillfchweigcn tibergangen. 
 
 cccccs 5 ni. 
 
758 A P P. C R I T. P. IV. -N. X. C. 
 
 § III. 
 
 Beedes moeclite nocli hingelien , und durch ihre andere gi'mftige Zeugniffe 
 von meinev Arbeit crltattet leyii : aber dafs bey deni alien die ake uagegriindete 
 fclion fo lang widerlegte Befchuldigung fo blofs und lb (leif wiedediolet wird, das 
 foil denen , die einen reinea Grundtext , uud ibuit iiberail die WahEheit fuclien, 
 lur Wizigung dienen. 
 
 D I E 
 
 DRITTE ABTHEILVNG, 
 
 VON DER STELLE Ap. Gesch. XIII, 20. 
 
 § I. 
 
 A lie ake VrTcunden haben hetj 4^0 lahr : wofur andere aus einer purcii Mutli^ 
 nialFung htij j§o geuommen kaben. 
 
 § II. 
 
 Herr Tohann George W^dthir , fjechfilcher Rath und Prof^lTor zii Ti^htenhtr^ ^ 
 fucliet in feiner Abhandhing von drni Zeitraume zvvifchen dem Ausgangi dtr Jjraditen 
 aus EgtjfUn und dem Biiu dts Salemonifchen Temptls ( im ztveiten TheUe der Ztifactie 
 zur H'-'eUUfioru 1748) die Stelle Ap. Gefch. XLll, 20 niit feiner Zeitordniwig zu 
 vergleichen , § 106 u. f. 
 
 § iir. 
 
 Er fchreibt liievon alfo : „£"i koiti gar vvohlfei/n, //.r/} Luthero Himdfchri/ten 
 ,^hekannt gevvefm ^ in vvelchin 350 lahrc geftunden. Denn es ijl aiisgemacht , dafs 
 5, Theodoriis Bi^zs. eimn fehr altm 7i\id aechtin Codicem gehabt , darinn dii Zakl jjo 
 ,,geflanden. Die f^ebereinftimniung dir Lesarten nner Stilk in alien b.-kanntui Handfchrif- 
 ^■)tendes Grundtextes in der Schrift zvvinget tms , unumgnmglich bey dsrfelhm zu bki- 
 3, ben: vveil die goettlizhe yorfehung bey den geojfenbartea Sihrij'ten nicht hat zugehen koen- 
 ?,«?», dafs iiberhauft alk Handfchrifttn vvatren verfaelfchet vvordtn. So bald jich aber 
 i^eim doppelte Lesart in fehr alien /jandfchrtfien zeiget , btjonders in dunkeln StelUn der 
 5, Gefchiclite und der Zeitrechnung , vvekhe vveder die Abfchreibtr noch die Auffeher iiber 
 5, dii Abfchriften oftmals verjlandm ; fo ghich hat man die Freyheit , diejenige Lesart 
 5, von bcyden zu voehltn , vvekhe nach forgfaeltigfter Friifung der Saclic felbjlen am bt' 
 i,quemjlm ijl. „ Dieles ill; einer Erlsuterung wertli. 
 
 § IV. 
 
 LwtAcTMibezieht lich auf keine Handfchrift. Bezix fchreibt ausJriicklich: iV«- 
 merum annorum 450 VB1Q.VE iaveni : und wean es bey ihm miinittelbar heiist : 
 
 Sed 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. X. D. 759 
 
 Stivaria ^ ftrdiffidlis tfl tiorum annorum fuffhtatio. Primnmigitur de ricipta fcri- 
 ftura dicamus , quam in Gratcis codicibui , unico tuntum txcifio , comfir'nnus : fo be- 
 trift die Lesart m dein einigen codict ixcepo nicht die 450 lahre , als ob darinn 
 geflanden \va.'re cJc in^'m tqicdcotwiq xtA. ibndcrn , wie cr gcgcn das Endc dic- 
 fcr feiner weitlseufigen Annotation nicldct , die Conftruftion der 450 lahre lelbil 
 icit dcin 11) Vcis, 
 
 § V. 
 
 Den Beta hat irgend feiner Lefer einer nicht rccht angefchcn , und dcHclben 
 Worte auf 350 labrc gedcutct , \yclchcs dcnn[andere grolle Oclchrtcn nacbgc- 
 fehrieben Iiaben : wiewol , wenn cin Exemplar TiT^ictKocrioK; gehabt hxtte , man 
 ncbcn der bej^behaltenen crden Sylbe ( w elchc difs Orts keine belbndcre Conjun- 
 ction feyu kann, ) in der andern Sylbe an kcin 1 , ibndern nur an -einoii iiblicjieu 
 Zierrath des Bucliftabens ^ hsette gedenk.cn follen. 
 
 § VI. 
 
 Ich lebe der gnten Zuverlicht , dafs, was Herr Wahhr in feincn jezt ange- 
 zogenen Worten und noch ausfuiirlicher S. 383-397 Ichrcibt , von der unver- 
 fsUchten Laiitcrkcit der heiligen Schrift , nicht denen 350 , fondern dcnen 450 
 lahrcn zu ilatten komnien werde. 
 
 § VII. 
 
 Man mag die 450 lahre Ap. Gelch. XIII mit dem 20, oder nach altcn Vr- 
 kunden mit deni u; Vers verlcniiplen , fo mufs man lie ebcn von der Ervvehlnng 
 der Vxter , und infonderheit von dcni gegebenen Bund der Befchncidung , bis 
 auf die Austhcilung des Landes rcchnen. 
 
 D. 
 
 EXC. AVS DER 
 
 EHRENRETTVNG 
 
 DER HEILIGEN SCHRIFT 
 
 (Lei?z. 1755) 
 I A B T H. § X. n. 3. 
 
 Es gak gleich , ob ich in j^yjparatu ad Marc. VIII, 25 die altcn Vcrlioncn , die 
 an llatt Trdvrai das ncutrum omnia hattcn , zum Grieehifcben aTravTo. oder 
 vrdvTci feztc , und alfo zertheilte ich lie. Diefe Gleichgi'iltigkeit ill: in meincm 
 Arparatu kJxrer , als in des Urn. D. Muhaelis tradh erit. p. 46 \vahrzunehmen. 
 Ich machtc aber hernach , und maciic auch jezt, bey einer variante k(Stionc, die 
 
 kaurn 
 
76o A P P. C R I T. P. IV. N. X, E* 
 
 kaum geringer feyn kccimte , mit Bedacht iiicht viel Worte. Wer daran nicht 
 gemig hac , deiii Ichadet es iiiclits. An der IVeuiidlicheii Communication zwilcheii 
 uns beydcn , daran viel \\ackcrc Maenner eiu Wohlgefallen bczeugen, hsttedei- 
 Hr. Problt {Kohlreif) vielmehr ein guics Exempel nehmen, als von eincr iblcheu 
 Kleinigkeit eiiien widrigen Schlufs aufmeine Sciireibait erzwingen Ibllon. llr. D. 
 Mi>;haclis mit leinem gelelirten Hrn. Sohn zu Gontmgm , und aadere Kenncr, lelieu 
 mejne Schriften vicl anderft aii, als der Hr. Problh &c. 
 
 E- 
 
 EXC. AVS DER 
 
 EHRENRETTVNG DER HEILIGEN SCHRJFT 
 
 I A B T H. § XX. 
 
 Vm das Anfehen Ttolitr Ferdhnjh ifl mirs uicht zu thun : doch glbt cs wichtige 
 Kenner meiner Arbeit und ihres Nutzens , niclit allein , was die manclier- 
 ley Lesarten des griechill-hen Neucn Tellamcnts , fondcrn auch , was bey deml'el- 
 ben die Abtheilungen und Interpuiidtionen , auch die Auslegung der ganzen Iieili- 
 gen Scbrift anbelangr. 
 
 ( Oxonii e theatre Shddiniano impcnlls E. -Broughton Bibliop. prodiit A. 
 MDCCXLII , edente V. C. lommt GcmihuiJo , Novum Teuameimnn 
 Grscuni Texfu per omnia Milliatio , cum Divitioue Pericoparum & Inter- 
 pimdtura I. A. Bense^^i-) 
 
 Maine Arbeit mceclite noch fo Ichlecht kyn, fo zeigt fie doch einenguten Willen , 
 die heilige Schrift zu zieren, und nicht zu verkleinern. In einer jedcn nlizlichen Ar- 
 beit foil ein jeder i'lch aller Vorgsnger bedienen , lb viel er vermag. Infouderheic 
 mufs man in crilicis die Aullage alter Abfchritten von dcnen , die folclie untcr 
 
 Hsenden gehabt , entlehnen. Doch ift ungemein vielcs (Herr zwingt niich ein 
 
 vvenig ruhmhcli zu reden) darinn ich amiere Gelehrtcn nicht konnte zu Vorgsn- 
 gern haben. Zu einer niizliclien Arbeit an den niancherley Lesarten geha-ret 
 zweyerley , neiulich die Smimlung und die Entj'ckiiiinng derlelbcn. Zix^ Samnt- 
 lung habe ich mich nicht nur Miliii, Kujleri und IVhitbjj, fondern auch anderer hiiu- 
 fig bedienet , und uber alien ihren Vorrath , ( worausicii manchc Ynrichtigkeiteu 
 ^x'eggefchai^er, ) viele vorhin nicht durchluchte gricchilche Manufcripre , und 
 namhafte Excerpta aus den alten Veberfezungen und Kirclienlelirern zufammen gc- 
 bracht. Bey der Entfcheidung aber , woraut' es hauptfechlich ankomrat , habe 
 ich keinen Vorgxnger gehabt , fondern erll gewife Fundamenta gelcget , und die 
 Dccilion darnach eingerichtet. Die Vergleichung eincs jeden Blattes widerlegt 
 den Hrn. Probft {Kohlreif)hey mir und bey jcaen, die er mir vorriicket : und Man- 
 net" 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. X. E. v^ 
 
 ner 'on Eiiificht uiid BiUigkcit crkcnntJi , wa? ich "von neueni zum gemeinen Ce- 
 (Icn beygetmgen habc. — Dcr- Hcrr Probft thut fo^eliden critifchm Vorfchlag: 
 
 „MciiHs Eraclitcns ( a) konnrcn die Bibelfciiide am ehften mit dcr Antwoit 
 „zum StilU'chweigen gcbraclit weidcn : dais die uiitcrrcliiedene Lesarten gu- 
 „ten'I'hcils (b) voii dam Heil. Geiflc fclWl ihren Vrfprmig liiU)eu ; iiidein 
 „die liciligen Menfchen Gottes, da fie von ihrcii Scliriftcn mchrere Exempla- 
 „ re vciil'itiget , und aiis Eingeben des Heil. Geiiles eiuweder felbft gelcliiie- 
 „ ben , oder anderu diftiret , bisweilen nacli BerctiafTenbeit derer , tlir wel- 
 „chc Iblche Exemplare bedimnit , einige Worte auf aiidere Wcife ausge- 
 „ druckt , oder crklxret liaben. ii. 1". w. 
 
 (a) Wer folches erachten kann , der HI in deu verfchiedcnen Lesarten des 
 
 griechifclicii N. T. nicht wohl bewanderr. Mit deujciiigeii Texceii , die in der liei- 
 Iigen Bibel felbft zweynial ftehen , hat es cine ganz aiidere Bev\ andnifs : und ein 
 Apoltel oder P^vaiigeliit hat einerley Brief mehrnial fchrciben oder didtiren koen- 
 ncn ; aber dais cs wiirklich gelchehen , und der Text von iluien felbfl: uiucrfcliicd- 
 lich gcgcben worden ley , das mulste bewiel'en , und niclit nur i'lberliaupt , fon- 
 dern auch bey alien einzelneii Stellen erortert werden. In tolgcndcn Zeiten ha- 
 ben chrifllichc Lehrer ihre Brieie an viele Gemeinen niclit vieltaca ausgeterciget, 
 fondern fie cintach herumgelchickt : daher fie cpillul* encyclicac oder Circular- 
 britft lieilien. 
 
 (b) Alfo nicht alle. Wie foil ciner denn die untcrfchicdcnc Lcsirten , die 
 eineii gctttlichcn ud -r nicnfciliclicn Vrfprung iiaben, uach der Belch itfculicit de- 
 re;" , tlir welchc die Exemplarien bcflimnict waren , unrcrfcheiden , und wic IVdl 
 
 er andere, Frcunde oder Fcindc von folchcm Vnterfcheid iibcrzeugen V Die 
 
 einige iichte Lesart kann man noch herausbringen : wenn nun aber an niancheu 
 Stellen zweycrlcy Grundtexte vorgibt , fo wird niemand jcmais fertig werden, 
 — W^as lohannes in Patmo fahc, ward in ein rini^ts^uch gefcliricbcn. Otlciib. I , ii. 
 An einen jcdcn von den lieben Gemeincngeln hat er felblt fchreibcn miilfen, c. If, 
 I. H. 20 , und zwar er allein. Dcnn dieles einige Buch ill den licbeu Gemeinen in 
 Alia durcli einen einigen Lcfir gefandt worden. c. I. 3. 
 
 EXC. AVS DER 
 
 EHRENRETTVNG DER HEILIGEN SCHRIFT 
 
 II A B T H. § XXVI - XXXI. n. 7. 
 
 i?s wird Drufilla Ap. Gefch.X?iIV- 24 in alten Vrkunden nicht des Felix Weib, 
 _> fondern nac,idenis.lich nur tin IVeib genannt , mir welc icm abgebrochenea 
 Ausdruck , wiewol bifsweilen A^xor an ftatt uxor fua ftehet, ) dife Ores (vergl. 
 Mattli. IX 1 10 im Haufi , welches nemlich Mattliaei gewefen war: ) angedeutet 
 wird , dafs ihr voriger GcmiUl Azizus im Anfang der Zwey lahre Piuli unter deni 
 Felix noch gelebet habe. 
 
 Ddd dd APP. 
 
APR CRIT. P. IV. 
 
 N. X[. 
 D. 10. ALBERTI BENGELII 
 
 TRACTATIO 
 
 D E 
 
 SINCERITATE NOVI TESTAMENTI 
 
 G R A E C I 
 
 T V E N D A. 
 
 CVM ADSPERSIS HIC ILLIC 
 
 AB EDITORE 
 
 CHRISTIANO BENEDICTO MICHAELIS 
 
 ADNOTATIVNCVLIS. 
 
 E X C V S A 
 
 HALAE MAGDEBFRGICAE, 
 PROSTABAT IN OFFICINA LIBRARIA RENGERIANA; 
 
 M D C C L. 
 
 P R A E F A T I O. 
 
 § I. 
 
 Super iore anno exiit D. Chrifliani Benedict Michaelis , Theologiae Grac- 
 caeque ijr oriemalium Imgiuirum in Academia triderkiana Prof ejj oris ov- 
 dinarh , tractatio critica de variis ledionibiis Novi Teftninenti caiite coUi- 
 gendis & dijudicandis : /';/ qua cum de illarum canjfis , fpeachus fontibtij que , 
 turn de cautelis , ex quihtis d/jtidicari , (f vel adfrobtiri vel repo art debe- 
 ant 5 agitur , fimulque de codicihus , five Gr£cis jive Gr(£co - Latinis ■> de 
 uerfionibus item atitiquis , zT de Patribus , ex quibus ill.c collignntur , wtd- 
 ta fartitn curiofa , fartim utilia <!^ fcitu necejjaria , >i<yve adferuntiir. 
 
 § II. 
 
A P p. C R I T. P. W. N. XL 76$ 
 
 § II. 
 
 Non fine caufla in prxfationc fperat Ven. Autor , fe diqua ad banc 
 caufam pcrtincntiti noviter dixijfe ant tnajorc in luce fofuijfe , ac adeo facrwH 
 text urn N. T. nfdfo creditis Variis IcBioiiihiis fticne tnnumeris Uhcrauijfe. 
 
 § ni. 
 
 Idem Appnrattim meum criticum in toto hocce fyntagmate cxafciato, 
 & doclis jam valde probato , refpexif, & in eo difcutiendo ica fe geffir, 
 uc ipflus difieniionis humanitas me deledaret , graviffima vero , qua: dif- 
 fenlionem longe exfuperat , fuftragatio frudum mihi inultis partibus ma- 
 jorem afferrer. 
 
 A IV. 
 
 Inmentem mihi venit , Ie3:oribus utriiifqiic nodrum baud inutile fo- 
 re , fiea , qua,' ad rem magis magifque evolvendam idonea viderentur, 
 expromcrem : idque perbrevi hacce commentatione , ipfo Ven. D. A//- 
 cbaciis approbante , exfequi fum conatus. Collationem hie potius , quam 
 defenlionem inftitucam habeo : nullum nifi humanitatis certamen inter- 
 cedit. 
 
 § V. 
 
 Quod (i aliqua ad profeQum in hujufmodi fcrutinio pcrtinentfa dixif- 
 fe tuo , benevole LeO:or , 6c vel maxime Ven. MkhacUs judicio videbi- 
 mur , opera* prctium fecilTe exiftimabimur, *) In monafterio Herbrecli- 
 tingenfi , d. iii lul. A. cio lo ccxlix. 
 
 SVM.. 
 
 (*) Vcncrabilis Aui^lor rare admodiim inter cruditos excmplo oflendit. etiain 
 diircnfuni aliorum ( fi quis contiiigat) t'eni a fe polVe : idque adeo , ut & 
 lianc ipi'am trunaticnem I'uain , quam mea; non tani oppoluit quam amiciHime 
 reddidit , iingulari prorfus fiducia mihi , ut typis niaiidari ciirarem , tfanlmi- 
 ferit. Quam indulgcntiam vt grato animo excipio , lie & in pofterum mihi 
 oiriciofe expcto. Adnotatiuncula; , cjuas trartationi huic , pro concella vel 
 C'blata potius libcrtate , adjeci , ut sequi bonique confulaiitur , rogo. 
 
 (**) Haf(jue Ven. D. Mkhatlis adnotationes b. Ben^elius , ctfi fuppetere fibi 
 qua: refpondere adeaspoirct, ad amicos tefUrefur , tanien niahiit fine 
 novis ad eas refponfionibus dimittere , ne vel fua vel aliorum ex hoc ra- 
 re amicat dijj'en/ionis exemplo capt* deledl.uio vel taniillum turbari vide- 
 rctur. 
 
 • Ddd dd 2 
 
7^ AiP» CRITi f.IVi ». XL 
 
 SVMMARIVM. 
 
 .? I'^f^VW^'^^^t^v.noni criricus mriatur in coWgtndis, ac potius in dijudicandis 
 vams iKltomhus N. 7. t ^ * 
 
 S 2. Fadm eft ratio difcuflionis praefentis : quae in tres fedtiones dividitur. 
 
 n. ^^^7^^ I- , S .3- ^^ VERSiONiBvs ORiENTALiBvs agit Apparatus , di- 
 fhnm, tn ntrodudbone: ^ tr > »» 
 
 S 4. £^ in Epilogo : 
 
 S 5. Indi judicium fieri jpotefi de inftituto ipfius Affaratus. 
 
 S 6 VerficnisSyTUC^, Coptics, Armenas , Aethiopicae , Arabicarum, rfz/i/n- 
 aior confideratio : tota res , ubi con/ideratio minus diftincia remauet , periculi txftrs. 
 § 7* Millius quai conditiont adkibitus, 
 S 8. D« MWio quid pixtermiirum , quid ei fuperaddicuin. 
 
 SECTIO II. §9. LOCA SINGVLARIA illufirata. 
 
 SECT 10 III. § TO. Alexandrinus codex ^ Latina verjto multa jilus conjun- 
 Bim valent , quam fiforati-m. 
 
 § II. i'ewf er antiqua eft utriujque ItEtio : ai genuinam non una rationt ducunU 
 
 § 12. DiJJentientibus nonnullis refpoudetur. 
 
 S 1 3, Decillo quomodo obtinmda. 
 
 S 14. Conelufo. 
 
 TRACTATIO. 
 
 § I. 
 
 fjnota moles variarum le6lionum novi teflamenti gi-aeci in duo genera diflraliitur. 
 J. Fnum , valde copiofum , efl earura , qiias nemo approbandas exiflinar , quiim 
 ex incuria & inlcitia natse , primoque protinus adfpe6tu vel ablurdse fint vel nul- 
 lius momciiti ; alterum, tenuius multo, eanim , quselpeciera ceite aliquam liahent, 
 & examen poftulant. Vtriufque generis ledliones conquilivit praeter alios Jo. MiU 
 lius ; ego, in yJfparatu critico , alterius niagis , lie tamen , ut per runinia capira 
 explicarem , quo padlo unum genus ab atttro dilcernendum ell'et , utque deinceps 
 notabiliores ledtiones I'lngulatim indicarem. 
 
 § 11. 
 
 Simili confilio , ad colligendum videlicet , fed magis ad dijwdicandum fpe- 
 ftante , adoraata ell celebemmi D. MitA»e& Traftatio critica. £a trattatio, & 
 
DE SlXCElllTx\TE N. T. GR. T VEND A. 765 
 
 Afvaratus nicus , li inter fe conlerantur , progrcirum in alleivnda llnccritiitc Scri- 
 ptunc N. T. eo magis adjuvt-nnc Mac fpe auiniatus diircram i de rerfionibus 
 oiieiitaiibus gciieratmi : il lic fmgulanbui teviilnis ac ration) bus : III de inoiueiico, 
 quod habeat codex yjhxandunus in. vciliu Latina conjunttini. 
 
 § 111. 
 
 De VERSIONiBVS ORIKXTaLIBVS enulitc d;irmt Yen. ;l/;,Aa^/,V, quip. 
 pe 'luibus iiMjorcni iradbtiniiis I'ua: paitcin iiiipLiir.it. L;t cjuu apud mc locu line, 
 cxplieat Apparatus , ac piiniuni qujdcm m Intro duUiom. 
 
 $ XXXII -, Obf. XX , Conlid. III. luimediatam vtrjiomm dictre Hmxt , quae ex 
 Gratcis ejl fa£la codidbus : nicdiatani , verjionem verjiunis , tx alia lanqmm ex matre 
 ortam : iiiiKiain , quae ex Gtiucis liaiutla librii , multitm tiimen ex altera ctliqua mr- 
 fiont trr.hit. Immediata eji Laiina ; mnio nigat : iiiiniediaia ,/«//« «/i«, Gothica 
 quoLjUf tji. Cciptica verlio ^ Sjiiaca valde ^ inter j'e E^ cum Latina congruunt : am- 
 bae tdiutfi yeiiitultis in lucis Graecos cvdices a Latinis defertos ita jsquuntur , ut ftrt 
 fro immediatis kaberi mertaniur. Rtliquarum , magis ancep ^ varia tfi anditie. 
 
 Turn dixi de Aethinfica , Arabids , Armena , quomodo in excufis libris fe ha- 
 beant ; liibjecique : tnprtum quiddam fingulue fotius habent fnjfim ^ vernamhim : 
 interdnm una earuin cum altira vidnitatem culit : flerumque cum Grscis rteque ac cum 
 Latims , vel etiam cum Gr.ucis magis , ipiam cum Lauii s con^ruiint. NitUum eft igi- 
 tur immoiicae interfvlationis indicium : ^ ubi yliires verfiones orientales fimnl cum Lati- 
 fw congruunt , non Latinos , fed Graecos codices J'equi cenjehiintur. Etenim Aetliiopi- 
 ca , filia futatur Cofiticae : cene ita ei fimilis eft , ut ambae fint unius inftar, Ai'abi- 
 cse ( fiint euirn flares) tx Aethiojiica, ex Coftica , ex Sf/riaca deduSfae feruntnr ; neu 
 tamen iivn Graecos codices, parum vetuftus ^ redolent. Arniena olim ad Syriacamquo- 
 que conformata ftrhibetur. Ferliae duae feruntur : altera immediata ; altera mtdiata , 
 t Syriaca. f lures unius linguae verfiones , fro una ; ^ Aet iopicam , Arabicain , 
 Annenam , Perflt.ani , Jive immediata quaeltbet , fiie mediata , five mixta eft , fro 
 mixta habebimus , minori labort , fine veritatis detrimento. Use Apparatus , in In- 
 tvo duiitiuue. 
 
 In hac recenfinne funt atiqua, in quibus licet eimn)ji[j'entit Ven. Michaclis, prse- 
 fertim quod ad Syr. Aeth. Arab, attinet. pag. 30. Idenique pag. 42 lac utiturcoii- 
 gerie : Gentratim vereor , ni Beiigelius Orientales verfiones niixtis vel ideo adfirifferit , 
 ut quantum his eo nomim demerit, tantmn contra verfioni lAinyx. ( quam cum i.odice 
 Altxandrmo fen arbiirum genuinat leUivnis Graecae facit ; ) adjiceret valoris ac fretii. 
 Et p. 43 iit : Bengelius , qui ut flurimum f ardor , alicubi vero diligentior^ quam M\l- 
 lius , i» colligendis Orientalium verfioniim kcVonibus fuit , vereor , m ^ iffe Latinas in- 
 teiyretationes fotius f quam ori^inarios verfionum textus , inf^^exerit. 
 
 Ddddds § ly. 
 
766 A P P. C R I T. P. IV. N. XI. 
 
 § IV. 
 
 Hjbc clcclaraturus , rcpeto etiara ea , qus A^^ari^s iiieus in Eplogo liabet. 
 
 § I ad I Par Except. Etiam verliones (a Millio allegatas) omiji , ubi vidtk- 
 eet varmnti leUioni non magis , quam textuifavere videbantur. Pvuriiim : j^« flures hinc 
 init verliones ad fiqipkndum Millium requiruntur P Adjkiat ftr nos quiliht , quod 
 foterit , hoc nunquam exhaurietur , ^ ^aucis locis ttiamnum ofus eft, 
 
 ^ Item : NonnuUae verflones verfionumye collationes partem duntaxat N. T. habent. 
 
 Item: Multa^ quaein MilHi notis ^ afpendici, quam Kufterus praeclaro labor e in 
 notas illas rttulk , non habmtur , habmtur m Millii frolegomenis. Itaque ex Millii 
 frolegomenis nonnulla per Kufierum , reliqua per nos in notas quoque relata funt. Ibi- 
 dem : fci-multas allegatioues alias Latini , Gorhi , Saxonis Syv'que recognovi : in aliis 
 Unguis lac. Cappellum , Lud. de Dieu , De la Haye , MarefchMum , Simonium adhibui , 
 novijjimajque Juppetias a M, l^.La Croze impetratas adjeci, 
 
 § IV. Retle facient , qui verflones non fohim pro leUione marginis , fed etiam 
 pro leEiione textus tiotabunt. Ibidem : Maximum vero operae pretium fuerit , Latini 
 iiiterprctis antiquijfmti reconditas leRiones pluribus fuljijje codicibus , £5* verliones cib- 
 ftriifiorcs , Cofticam praefertim , accuratius exaiffifje ; acfingiili quidtm trudixi homines 
 fingulas verliones , citra caecum erg* eas favorent , qu(jm pulchtrrime foment examina- 
 re : talefque ego fuppetias etiam pofthac grata aniino accipiaii;-. 
 
 § V. 
 
 Quod li liKC , quae IntroduEtio , quaeque Epilogus babet , conjungautur , operas 
 mcE ratio ita dilpalelcet , ut nemo a me uno , in Icmotis locis degerc I'olito , ni- 
 mium poltuiet , & ut tamen otiicio , quod hac in parte iiifcepi , judicetur ell'e fa- 
 tisiaftum. 
 
 § VI. 
 
 Frudlu non carebit uberior qujedam explanatio. 
 
 1 ) Non fine difcrimine egi de verlionum inter fe cognatione : conliderate ad- 
 hibui verba , putatur , feruntur , perhibetur &c. PolFem ergo fidcm prailhndam re- 
 linquere iis , quorum iententiam retuli , quum mihi melius nihil certiulve iiippe- 
 teret. Addam tamen aliqua , quum ad coUationem texcuum cujus firma funt Ipe- 
 cimina apud D. Michatlis , accedere expedit invcitigatam ex veterura teilimoniis 
 HisTORiAM verfionum. 
 
 2 ) Sijriiicatn verlionem primis ecclefia^ chriflians tcmporibus totam ex Gn-e- 
 cis codicibus , iilque pcrquam iinceris , uiauaviUb , credo. Scribit Millius : In 
 
DE SINCERITATE N. T. GR. TVENDA. 7fir 
 
 mm olim frofmdtham opnionem , trmslaiiones y qux cum Syriaca qiiilniftlani Inlcftio- 
 nibus conffirabant , exyreJJ'as aut fahem cajlii^atiu fuijfe tx Italica vner^ , fad nihil us- 
 quam inanius inn hoc finnnio. Prolog. § 1520. Synaca verfio , iiiquit I). Miclutdis 
 nag. 30 1 antiquitati nihil vel ^■<arum ctdit Latinorum Vulgats. Vtricjue allciuior. 
 Nequc aliter exiilimo de prinio vcifionis Cofticae ex Gisecis codicibus ortu, 
 
 3 ) Poftmoduin apud Syros Co}Uofi\uc vc\ novK vcvfiones fiiiir adornatse , vcl 
 aiUKiiia: & nova; eclec'lica iucthodu contcinpei-ata:. Rcrte Jndrtas M Ikyiis Grnf- 
 /e»V?/?/x in Dillcrtationc dc Vcrlionilnis Syiiacis fcribit : Fix aliqunm antiqunnim 
 vtrfionum inttgram vbtintrf dabitur. Damns fane , antiqviffums tenqwribus mvi Te- 
 jlamfnti Sijriitce. lecics ej]l' fnros libros , fd nojlros eos ejje , in quos e. g. hiL-obus Sy- 
 riis Nifibenfis ^ Eyhrem comnmituti funt , uti Pniefatio oftris Parif. habit ; i-'/ tos , 
 quos Giaeci Latinique Pontes citant , tquidem non nujim nffirmiirt , uti Walton. piJt» 
 dil]. y. (j? fin. (a) Deindc : Similiter t? Novi Teftanieiiti non utia fuerit tditio. 
 
 (a ) Atijui vcrfioncm Sjn-iacam libiorum N. Tertanicnti , primnin a Widmanfitt- 
 dio typis cxprelHim , deinsle vero a pliiribus ediroribus reculhin , qua liodic- 
 num utiinur , candeiu clTe cuiu ilia , qua Ephriem Syrus jam ulim c(t uliis, 
 liquebit ex coUatione di(^l:onun N. Tefhuucnti , quje in Opcribus (uis Syri.ice 
 fcriptis S. Pater citavif. Prodierunt S. Efh-.-aemi %n' Opera, qua: exihut Onir- 
 ce , Syriacc , Latinc, in VI toiiios diflributa , e bibliotlieca \''aticana , in qui- 
 bus Syriaciim textuni locoiifuir Vetrus BeticdiFius , noris vocalibus animavit, 
 latine vcrtit , & variorum Iclioliis locupletavit : Romie 1737 Iqq. in f'ol. Ho- 
 rum igitur Operum Tomo 1 occurrunt loca N. T. Syriace ab Ephriemo allega- 
 ta plurima ; caque prorfus cum tcxtu Syriacse vcrlionis , ut in iiullris e(l edi- 
 tionibus , convenicniia : ut i ) p. 18. I0I1. I. 2- 2) p. 37. I0I1. XIII. 16. 
 3 ) p. 137. Col, 111. 5. 4) p. i8y. Gal. I. i. 5 ) p. 221." Mattb. XXII. ^o. 
 6) p. 31:^. Epli. II. ly. 7) p. 318. 1 Tim. VI. 6. 8 ) p. 357. Matth. III. 17. 
 yj ibjd. Luc. I. 78. 10) p. 359. Gal. III. 13. 11) p, 393. i Tim. IV. 8. 
 12) p. 4J3- R^-»'"- VIII.26. 27. 13) p. 435. Luc. X. 24. 14) p. 440. Matth. 
 XX. 28. cct. Aut fi qu;E ab editionibus noltris diffcrre videntur, tamcn non 
 ultra diflenuu, ()uam in accidcntalibus , hoc e(l , eo modo , (]UO & imprcllie 
 vcrlionis Syriact- cditioncs licic illic variant : v. g. i ) p. ]8. Col.L ]6. Evk~ 
 ramus, quidqmd in catlis ^ £<? quidquid in terra ijl : at nollr^ editiones, omnitt 
 quae In catio fcj' '« '«'»;« funt ; 2 1 ibid. lS^ todem ex loco Efhraimus , omnia 
 quM tidmiur , ^ omniii quae non videntur^ preliius ad tcxtum Grsecum ; at edtr. 
 omm quod videtur ^ £5" vmne quod non videtur , lingularifer ; 3) p. 331, ) Per' 
 T. II, tfhrmm^ faffwnes Chrifti quae futurae efjent , rce'tius quam cd;fr, qnok 
 fnliirat eJJ'ent faffmus Chrijli i 4 • p. 354. 2Cor,"VlI. 2. Efhraem , cajnte ws , rc- 
 tl'ws (juam cdilf, fufmett nos, fratres mti ; 5) p. 351;. 2 Cor. V, 2 1 , tfhraem . yro 
 niihis, rc^uis <iuani cditt. prcftrr vos ; 6) p. 371. Ac'h V. 41, Ephnum , adjllgi 
 f renter nonun ejus , melius t^uam editt. profternvmen adJJigi / 7) p. 406 Act 
 
 • Vii.gzJ 
 
768 A P P. C R I T. P. IV. N. XT. 
 
 Vtl ,V? mm fuit , qvntdam tamen alker nb aliis ItEta fnnt. pag. 2*^. 28. Eyr^mpln e^^ 
 
 lohaAie Ci. eK Adtis Apollolorum & ex Epiflola ad Hebrieos lubjiingir. (b) Hi- 
 
 ' ^ ftoriam 
 
 VII. 52. ff/zr. perficutijunt f/itrts veftri &? inttrfectnmt , prefliiis quam edict. 
 ftr/kut! fnnt ^ interfecerunt fatres veftri, poflerioribus vocibus tranlpoikis: 
 8 ) p. 438. Luc. I. 75. Efhratm , in reititudine ^ injuftitia , edirt. in reUitudi- 
 «e, omiilli vocum pofteriore. Sive igitur liaec , live ilia exempla fpettes, ad- 
 parebit , pofle quidem imprelTas Syriacse N. Teflamenti verfi Jiiis editiones 
 heic illic ex operibus Syriacis Ephraimi emendari ; & rnmen verlionem illam 
 Syriacam , nua Ephraimus jam iiia xrate ufus fuit, cum ilia in nolh'is editio- 
 nibus in fubftantia unam effe , nee magis differre invicem , quam differunt di- 
 verfae editiones verfionis vernacul<e Lutlieraiiae , aut MSta exemplana verlio- 
 nis Latins vulgatse ab impreflis. Rem omnem , puto , coul'ecit lo. Simon 
 Affimanus , gente Syrus Maronita , Bibliochecie Orientalis , quae Konis A. 
 17; 9. IV Voluminibus in fol. prodiit , Toiuo ilL Parte I. p. 61. lam il re- 
 putemus , Efhriitmum Syrum Horere ctEpiU'e liib Cunrtaiirino Iiiiperarore A. 
 C. 338 •> mortuumque fuilie A. C. 372, quorum illiid Baronius m Annalibus iub 
 iflo (& fcquentibus annis , hoc vero Jo. Simon y^ffemanus , Tome I. Bibliothe- 
 C£e Orientalis p. 25. demonflravit : adparcb>t , earn i\. Teflimeiiti verlionem 
 Syriacam, quam , faltem in plerofque Ni T. libros , vetulHlJimis temporibus 
 pro canonicis agnitos , habemus , antiquitate & pretio niliil cedere Latina 
 Vulgatae. 
 
 (b) Vitro conceditur , verfionem N. T. Syriacam non unius ejufdemque effe au- 
 dtoris , nee eodem tempore fa6tam. Poittrur 5 £V] & audturis ell ilia, quam 
 in IV Epiltolas, alteram Petri, alteramque oi tt-iL.am loannis, & unicam iu- 
 das, ex MSto primus edidit Eduard. Pukukius , & quam in Apocalypfm loan- 
 neam produxit Lud. di Dim, quarum tuai Iheo turn lUa liierat omdla in Sim- 
 piice , hoc eil , in antiquiilima Syrorum veriione; indeque & omilia in pri- 
 ma omnium editione N. Telt. Syriaci, qua.n i- idm^^nftadii cunt debemus. Ejus- 
 dem quo que commatis ell verlio Syriaca in Epiitt<iam ad Ebra^os. Nee mi- 
 rum , cum ifti libri ab Orientali eccleiia feriiis , quam ab Occidentali , in ca- 
 nonem facrum recepti fuerint. Hinc lartuin, ut dillerat verlio Syriaca in li- 
 bri s , de quorum canonica auc'toritate nuilus un(juam tuit tcrupulus , & in 
 illis contra libris , de quorum auctoritate canonica initio dubiratum fuit. Il- 
 ia geueratim multo adftrictior ell textui origiuali Grjeco , hiec laxior liberior- 
 que : illic item to x^'^'^'^ falvere , redditur fax , heic gande ; illic ■iSio(. , at- 
 terna, heic incognita ; illic Avirx^i^o^ , Chrifius mmdax , heic fervata voce 
 Grseca yi'ntichriftus ; illic m zu^tctx.)] rtjuii^a. , dies Domini noft,ri , heic dies domi- 
 nicus ; illic usravof-iv & lUiTctvoia , converti <k converfio , \\q\c refififctrt ; illic 
 0cir>S fivau illuminatum tjfe , heic baptijmum fufc/pijje i illic uax,ai;ioi , beatitudi- 
 ntsillorum, heic beati ; iliic AiatfioAoc , Aocufalor , vel •S'atawflti, heic (in Apo- 
 
 calypfi) 
 
DE SINCERTTATE N. T. GR. TVEXDA. ?r>9 
 
 ftoi-iam faci"x Sy roruin literaturae illuftrat Thorme dt Charkd (^(\m MefopotamiiK pa- 
 giis erat ) rclatio in codice IV Evangcliftaium Syiiaco , qucm fua is maim de- 
 Icripfit. CelliitHS eft , iiujuit , CpJex ijh cum duobns coJicibiis authintiiis, Conver- 
 fiis tft (Vitrm librr ijh quatuor fnntiorum Evmgeliftarmn ix lingua Giaeca in Syriaoatn 
 •ptrexaPii ^^ m/i^fwo cum Inbore ,• prinium quideminurhe Mabug in dtrbus domini nui?hi- 
 loxeni rpijcop ejufitm urbis. CoUatus ejl potllijec magna cum diligmtia a nu Tlio- 
 ina f.juyert cum tribus codicibm Gvxcis frolatis ^ authmticis in Anton Ahxandriat 
 mi^gnie ciiitiUis , fanSii Monajlerii Antonii , iibi etiam ilium Icripil miki ad utilitatem 
 animal miat piccatricis , ^ flurimorum torum , qui diligunt y quatnmt Jinctritatem ^ 
 av^ivriav ilLun utiltm divinorum librorwnfcire ^ fervare. Scnptus eft autem ^ col- 
 latus in fratdiilo loco anno 927 Altxandii (^h. c. Clirilli 617. ) Exflat relatio in lo. 
 Z„i/«;libro de erudicione apolioloruni p. 300. Floruit Pliiloxcnus live Xenaias circ. 
 A. 500. (c) Muko autcm recentioiem Syriagam hodie ufitataui nonnulli exifti- 
 
 mant. 
 
 calypii ) impoftor , vel (ut Caftellus expofuit) fufurro ,• lllic TlirQoc , Ofhas, 
 heic Fetfus ,• illic a^roi; t»c Tj-po^fcrewc , fianis menfae Domini , lieic fanis fa- 
 citi ; illic irT(v9iv k?] ivTiv^iv , hinc ^ him , Jieic hinc ^ illinc : Eadein vero 
 opera, qua ollendi , verlionem Syriacani in epiftolas ad Ebrseos , alteram 
 Petri , poftcriorcs loanneas , Judieque , & Apocalyplin , noviorein & alius 
 auiitoris ef[e , quam in reliquos N. T. libros , iinuil conHt , earn ^ quie nobis 
 in reliquos N. T. libros iupercll , verlioncni Syriacani, elFe antiquilfunam , 
 hoc ell , illo jam tempore fadtam , quo canonica praedirtarum Epiuolaruni & 
 Apocalypfcos au(^l:ontas apud Orientalcs ecclelias adhuc dubia erat : quia il- 
 ia Eplirxnio non Iblum cosva , fed etiam luperior , & Iibi ipfi ubique limilis 
 eft. Sufpicionem quidem contra obmovit Pet. Kirftenius in Notis i'uis ad Evangeli- 
 iim MattliseiadMatth. XXIV, 12 : ubi cum oblervavidet, mctaphrafleu Arabicum 
 illud \l/vyyi7iTiif reddidilFc diminuHur , in margine vero antiqui MSti excnipla- 
 ris verlionis Arabics , quod bibliotlicca Cxlarea Vinduboncnlis lervat , loco 
 ejus idem verbum ab Syro expolitum iiiilTe frigifcit , Kx hoc loco , inquit , 
 fraettr alia dare jiatet , Syriacum textum , cujus varias Uctionis ad AlStum Arn- 
 bicum adnotarunt Arabts , alium fuiffe , qUiWi funt imp-efji. Hi tnim , cm dixi- 
 mus , eonveniunt cum Arabicis hoc in loco : fed Hit , ut nota ad marginem AlSti 
 frobat , legit cum Graecis frigefcet. Ncmpe Syrus in nortris cditionibus id red- 
 didit tali vcrbo , quod Kirjienio idem ligiijlicarc viluni i'uit , ac Arab, diminut- 
 tur : fed falfiis vir bonus , fallit lertore's liios ; cum utique Syr. illud non aK- 
 minui , fed ■■l/v-^hcu refrigefctre notet , v. g. in verfione Syr. V. T. Caiu. IF, 
 17. C. IV, 6. 
 
 (c) Laudat quoque To. Sim. Affemanus Bibliotliecit Oricntalis TomoU. p. 23 V^t)-- 
 Jionem Syaa.cAm fi.rorum tvangeliorum , quam e Gra:co ediderit Xenaias M»- 
 gultnfu y feu, ut alias vocarur , Philoxentis Hieraiwlitanus ^ ( hunc autcm anno 
 poll C. N. 485 epifcopum Hicrapolis factum elFe , A^emanus [hid. p. 13. 14 pro- 
 
 Eceee barat) 
 
<77o A P P. C R I T. P. IV. N. XI. 
 
 mant. ( d ) Coftham verfionem in coi>finio feculi II & III CiDnfe6lam cenfet eili- 
 tor N. T. Coptici David JVilkins : fed oppido freqiientes funt Copticae leftionis 
 
 vaiieta- 
 
 barat) idqueitidem tefle Thcmn Heradmifi ( de Charkd) ; utpote qui in uora 
 ad calccra codicis Evangeliorum , exarati anno Graecorum 927. Ii. e. poft C. 
 N. 616. exflantifque in bibliotheca Angelica S. Augudini de Vrbe , ex AlTe- 
 mani interpretatione Litina , de VeiTlone ifta fic fcripfent: TrnnsLttus fuk li- 
 ber hie If^ Evangelijianim frimum quidem in Mahigo dithus riligiofijjimi Mar Phi- 
 loxeni confeJJ'oris , ejufdem urhis epifcopi. De tempore autem faftte hujus veriio- 
 nis idem y^Jpmmns allegat fubtcriptionem in cake codicis MS. bibliothecse 
 regiae Parilienlis Syriaci membvanacei , continentis Evangelia iV, elegantiffi- 
 me fcripta anno Alexandri 1503. Chrifli 1192. in qua apud Renaudotium To- 
 mo II. Liturg. Orient, p. 399 ita legitur : Hie eft liber IF Evangeli:rum Jlm- 
 Eiorum , qui translatus eft ex Graeca lingua in Stjriacajn ftudio exaitijfrmo maximoque 
 labore , primo quidem in urhe Moihng five Hierapoli anno Si() Alexandri Macedonis , 
 {hoc efti Chrifti 508. ) tempore S. Philoxeni , confejjoris &f epifcopi ejufdem civitatis. 
 Allegat item Ajj'emmius auctorem dvcdwfMv lacobitam , qui in Profeflione fidei, 
 MSto codice Arabico bibliothecae Maronitarum de urbe f. 414 de hac Philo- 
 xeni verfione fcripferit : Philoxemis Magubenfis , qiii Evangelium in Syriacam 
 lingumn convertit. Ejus verfione utuntvr , quotquet Evangelium Sijriace legunt : 
 Melchitae , inquam , lacobitae , Neftoriani , ^ Maronitae. Nos vera Suri habe- 
 mus editionem Heracleenfim , aThcma Heroideerifielahorntam. Gluibus tanien ver- 
 bis haecce ^ffemamis lubdit : Mentitiir lacobita : nam qvatuor Uiudatae nationes non 
 Philoxeniana verfione , fed ea , quam fimplicem appellant , quaeque ab ^poftolo- 
 rum temporibus in ecdefin Sijriaca publicata eft ^ utuutur: foli lacohitae editam pri- 
 mum a Philoxeno , deinde ab Heradeenfi correciam verfionem in ecdefia legunt. Ad- 
 paret igitur, antiquam fatis elFe verfionem Syriacam a Thoma Heradeenfi re- 
 formatam anno poll C. N. 616 , antiquiorem vero Fhiloxenianam , utpote fa- 
 ftam anno pofl: C. N. 508 : fed antiquillimam earn , qn^ fiimplex adpellatur, 
 utpote Efhraemo Syro jam ufurpatam , & Apoftolica tempera quam proxime 
 attingentem , Jioc eft , eam , qua hodienum in imprellis utimur editionibus. 
 
 ■ (d) Contrarium , puto , elucebit, tum ex collatione ilia verfionis Syriacae, qua 
 in editionibus hodienum utimur , cum diftis N. Teftamenti ab Ephraeme Syro 
 allegatis , quam inflitui adnotatione b ) , tum ex narratione ^jjmani , quam 
 proxime antegreifa adnotatione c ) dedi. Confirmatur quod dixi ex eo , (juod 
 idem Affemanus in Indice codicum MStorum Sjauacorum , quem Bibliotliecse 
 fuse orientali ejufque Tomo I fubjunxit , p. 486, adtulit adnotationcm Amanuen- 
 lis ad calcem codicis Evangeliorum ab Achceo defcripti , his verbis conceptam: 
 Dt quodam pervetufto Evangelio , quod exftabat in facra ecdefia aedium Romaeorum 
 iv, urbe Bagdado. Erat quoddam Evangelium Edejfenum , (hoc ell, Syriacuin 
 Edeifse exaratum) pervetujium quidem , Jed clarum ac dilucidum , ex quo ne Iota 
 
 CjuiditH 
 
DE Sl.'VCERITATE N. T. GR. TVE;N'DA. 7,^, 
 
 varietates. Atquc hie jam dcficiunt oricntales e» verfiones , quas fme dubio ex 
 Glacis uiiicc coilicibus dcductas aflirmemus. 
 
 4) Armma fui^ta eft circ. A. 410. Res nota eft , inquit Giegonus fcholiaftes 
 Syrus PI". XV , ^rmenios , qnamiis t Graeco transtukrint , tamen cum Syriaco foftt* 
 txemflar conlulijj'e fuum , ^ illud fingulis in locis co7ico r dans feci (j'e. vid. //-a/tOK. Pro- 
 leg. XIII. Etcniin ,-i r m etiii Athen^s , liyzantiuin , Edellam & Alcxaiuliiam do- 
 ciles niilcruiit juvcnes , qui iiiultum prof'cccrunt. Eo in miniero crant Moyfis & 
 Din-iJ. Hi Sciipcuram (licram aliofqiic libros ex Graeca & Syriaca lingua in Haica- 
 nain , live Anncnam antiquam , transtulorunt. Docct hoc lo. loachimus Schrocdt- 
 riti in Thelauro lingusc Arincna; , in DilFcit. pag. 34. Multis poll feculis ad Loi- 
 tinam quoquc verClononi Arnmux c(t revocata , ut ollcnditur in Apparatu , P. 11 ad 
 I loll. V. 7 f. §XX1I. Quod li /'fc^mtis, Biblioruni Anncnoruni editor , Latinae 
 verlioni , ut nonnulli I'ufpicantur , inttrduih ell obfccutus ; li vcro etiam ipfa 
 Latina verflo in Arnicnani linguani A. 1316 translata elt , uti quidam apud /ricoiMw 
 It Long pcrhibcnt : quis Arnienam vcrlioncm feculi V a citerioribus lertionibus in- 
 ternolcet ? Quis porro fpondebit , Miirenit,u I'odi Ronianje evpcditiouum cruciata- 
 rum tempore fubjedos niliil in Syriacos codices , Armenioruni cxemplo , ex La- 
 tiiiis traduxiire? (e) 
 
 5 ) Acthio' 
 
 quidem nnum delctum futrat ; kgihatur autcni clarius ^ qUiim libri ricens exarati, 
 £5* uims duntaxat frivr quinternio prae nntiqu'unu (X eo exciderat. Ad ejus vcro 
 calcem ha fcnpuin erat : Abfolutus eft fanUus ifte lihir feria quint a ^ die 18 Ci- 
 nun frioris ( hoc ell, Dccenibris ) anno Grctecovum jgy. ( Chrilli 73.) frop-in 
 manu Acha^i Afoftoli , focii Mar Mnrnci , difciimli Miir Adaei Ayoftoli , cujus 
 oratio mhifcum fit ! Amm. Omnino probabile ell, eccleliam Syriacara , in 
 qua vel nomen Chrillianorum primuni auditum At\. XI. 26, & ex qua evan- 
 gclium Chrilli (^uaquavcrfum propagatuni ttiit , Evangelillarum & Apoltolo- 
 rum Icripta , quorum caiionica audlorit-as extra controverliam tuit , in linguani 
 fuam converfa jam a primordiis fuis habuilVe : & hunc thcfaurum nobis I'erva- 
 ri in fimylia' ilia plcroruuKjue librorum N. T. verfionc , quE hodienum nobis 
 fuperell , cui tamcn , utut latis antiqua , gradu x'tatis cedit FhiloxmiaHa in 
 epillolas ad Ebraeos , alteram Petri , polleriores loanuis , Iuda;que & S. Apo- 
 calyplin. 
 
 ^e) Hanc Tufpicioncm non puto admittendam clTe. Namprimo Miromtae , utut 
 ll'di Romanx expcditionum cruciatarum tempore fubjee'li , tamcn ut verfionem 
 I'uam Latinx conformarcnt , vix unquam a clero Romano compulfi funt , aut 
 compelli potucrunt ; cum & lingua illorum Romancnlibus pro temporum illo- 
 rum ruditate elVct ignota , & vcrlio ipfa Syriaca ante inventam t^'pographi- 
 amnontypis, multoijuc minus Romx , (quod Armcnse & Arabicie verlioni 
 contigit, ) delcripta , led mauu , nee nili ab Syris ipfis , idque in patria re- 
 
 E c e e e 2 gione 
 

 ^72 A P p. C R I T. P. IV. N. XI. 
 
 S ) Atthiofkam verfioiiem ex Cuftica Eufehius Rmmdotius , alii ex Syriaca 
 repetierunt. Romana ediiio partim ex MS. Actliiopico Grascis congruente, par- 
 tim , quura id Afta Apoltolorura mutilata haberet , ex Latinis clt derivata. ( f ) 
 
 6) Ara- 
 
 gione exarata fuerit. Deiiide Maronitx particulam tantummodo ecclefia; Svjria- 
 tm 5 non vero totani confecerunt. DiflTufa lisc fuit per oninem non modo Sy- 
 riam , fed etiam Mefopotamiain , Perliamque , ad Indiam ulque , quo cruci- 
 ata: expeditioiies minqua>B penetranint. Igitur li vel maxime Maronitae ver- 
 lionem fuam adLatinam caftigaviireat , (quod tamen ab illis non ell faftuni;) 
 putabimufne , reliquos Syros omnes in gratiam fedis Romans idem fadluros 
 fuille ? Voluiffentne aut potuilTent & Perfe & Arabes , illi veriionem Perfi- 
 cam IV Evangeliorum , qus Polyghttis An^lkanis inferta eft , hi vero Ara- 
 bicam in Aftus Epiftolasque Apoftolorum , quam Erfenius edidit , quarum 
 turn haec turn ilk ex Syriaca dedudta; iunt , ad calligarani illani iuterpolatam- 
 vc reformare ? Turn vero niirum foret , cur Syri , ii (juidem Romancnlibus 
 placere voluilTent , in vcrfione fua , quam Simflicem vocant , minoris momcn- 
 ti leftioues mutavilFent , non vero xque & quam maxime reltituilFent pcrlco- 
 pam illam de muliere peccacrice loh. VJI , §3 ufque ad c. VIll , 11 : dirtum- 
 que illud de rribus coeleflibus teltibus i loh. V, 7. Atqui de priore loco An- 
 gli ipfi in Polyglottis notarunt : lota haec fericope fequens , in omnilnts exem- 
 filaribus Syriacis adhuc editis [ ipfis illis , quae Viennae Auftrias Widmanitadii 
 cura, Antwerpiae per Guid. Fabricium a 1567 , a Plantmo item a. 1575 , & 
 in Opere Regio Hifp. a. 1620, Parifiifque a. 1584, in 4to, & in Operc He- 
 ptaglotto Guid. Mich, k Jay a. 1 645 prodierunt , locis & edif orJbus Rotnanen- 
 llbus) deefl.. : quam ex inftruciijftma rmrmdiffimi fraifulis la. Vilerl , archiepfc, 
 Armachani , hihliotheca difromtam cxhibttnus. Qxim iidem Augli ex illo ipfo 
 yjjlr [ cod'ice ejufque margine notam prsmiferunt : LeUio quat eft de ilia trmlie- 
 re ftccatrice , quae leftio non eft in Simflid , id ell , in anriquillima verfione 
 N. r. Syriaca. Quod vero ad alterum locorum i loh. V, 7 didlum illud non 
 ab Syris ipiis , multoque minus a Maronitis , in gratiam Romanenfium, fed a 
 Iremellio primum Syriace verfum notis fuis , deinae vero a Guibierio & Schaa- 
 fio ipfi textui Syriaco illatum ell : ac adeo de cetero fmceritati veriionis Sy- 
 riacae , ejufque fimflids , priEJudicium facit omnino nullum. 
 
 (f ) Aethioficam N. T. verfionem neque ex Cojptica , ut vult Renaudotius , neque 
 ex Syriaca , quod vifum ell aliis , fed ( fola li excipias A(!:ta Apoflolorum , ob 
 iiiutilatum exemplar Aethiopicum ex Latina verlione lieic illic fuppleta ) ex 
 originali textu Grseco dedudtam elfe , non folum in Romana editione , verum 
 etiam in Polyglottis Anglicanis ■■, videor mihi evicilfe in Traftatione critica 
 S 24- 26 plura forte daturus in praefatione ad CI. M. Chrift. Aug. Bodii verfio- 
 nem Aethiopicara Evangelii Matthxi collataiu cura textu Gi'seco , que pro- 
 pediem prodibit. 
 
 (g) Se- 
 
- BE SINCERITATE N. T. GR. TVENDA.' ' ^^^ 
 
 6) Jrnikas edidones fex commcmorat Ven. MV^.-jc/ij,- in ]\\s ilu^i Romams 
 qiinnun aiui')uiorem cum Marejlkallo non feme! c'lVAXi in Apparatu. Ad duas cs fex 
 •R D. MkJwcHs rcvocantiu- , ita qnidein , ut uiiam ccnfcat in cdidone Roinana in 
 Ilepragiottis Parilicnlibus , in Polj^glotds LondincnCibus , ex Gr^cis fluxille •' & 
 in Erintmma editione Arabics verhonis ( qu2 A. 1271 , non 1171, (g) defcripta 
 eft , & in claufula codicis nianufcripti & menfem & epifcopum a Cofhtitis liabct 
 Evangeliftas item ex Graecis , Adta & Epiflolas ex Syriacis, Apocilj^pfm fortafle 
 ex Coftias. Et Avabes quidem interpretcs , Grxca non curanrcs aut nelcicntes 
 lequebantur Syros auc Coptos , (h ) licut Proteftantium conjplures ex Geniianica 
 5orius vedioiie Lutlien , quam ex fonte Hel)ra;o & GrEco libios facros transtu 
 ere. Romanam Aiabicx editionem quibuUiam in locis ad r»lgatum conforniatara 
 acile cognolci , ait Rich. Simomus : cxempla aiiteni affert Cnjauhonns in Exx ad 
 Baron, p. 242. 27.; , & Ludovicus de Dim ad loli. V. 2. (i ) Muldtudinem verho 
 
 num 
 
 (g) Sccutus fueram computum Briani IValtoni m Prolegom. XIV. p. 07 fed 
 agnolco eiTorem calculi , in quern ille me abduxit , & cum Ven. Bmgilio pro 
 A. C. 1171 repoiio A. C J2>ji: mil malit quis A. C. 1273 lecundum ca , qu« 
 Fetavius tradidit lib. XI. de Dodtrina temporum c. 31 -34. 
 
 (h) Si illud , Grmcii non curantes aut mfcientes , reflric^tive feu determinirive ca- 
 piatur , & fenno fit de Interpretum Arabicorum aliquibus tantum v e de 
 Erpeniano , qui A6ta & Epiftolas Apoftolorum ex Syriaco , Ap'ocalvnlin 
 vero ex Coptico textu vertit, nihil habeo quod reponam ; utpote quod in 'Fra 
 (^tatione cntica § 74 perfpicuis argumenris demonftravi : fin illud Graeca 
 wow curantes aut mjhentes , cmihm dicat , ob quam Arabes interprete's iiauc 
 in univeri'um omnes , Syros CoptolVe fecuti fuerint , equidem dilTbndo' cum 
 in Trac^h crif. § 29 evicenm , Arabicam N. T. verfionem ex editionibus pri- 
 ma Romana , Parilma & Anghcana , ipfamque Erpenianam in IV Evanee ia 
 ex funtcGra:codedudtam elTb, indeqiieS 31 oflenderim , in colligendis va- 
 rus ledionibus invicem diftingni debuiffe divcrfas verliones Arabicas • plures 
 queunius linguae verfiones non pro una , fed pro diverfis ccnferi ■ nee illa< 
 conjunftim fimphcis , fed unara quamque feorfim , ac adeo gemiiu ternive 
 fuflragu JUS habere. ° ^luivc 
 
 fi) Cum verfionis Arabics edirlo Romana gemlna fit , una a. iKut feu nuod 
 
 luifTet , ubi 5,«. fcnpferit, Ron^anm Arabice verflonis uMo'Z Sh 
 dam tnlocrs ad rnlgatam confvrtnaUm fuif ; ut , num Simomo de prio. e L 
 de pofleriore edmene fermo fit , dlfpici polfet. Equidem de pofle?iore!^'J 
 mum if]a dixiffe fufp.cor, idcjue ex loco , quern ex ejus liift. cr!t. N. T. p ^l 
 
 Z iiv''^^" v' ''''? T' ^ '^- '?''"^' '■ ^^"^ ^^'•^ Po^criorem edit. Romanam 
 nuUibi pro ^^u•]a5 kaiouibus lude colligendis commeudavi , iinmohc. S 
 
 Ece cc 3 
 
 ce 
 
774 A P P. C R I T. P. IV. N. XT. a 
 
 num Arabicaruin ex Grsco , ac potius ex Syriaco & Coptico pofl femionem Ara- 
 bicum per Saracenos diffufum , demoiiftrat hcobus Lt Long , qui pleraque omnia 
 ad verfiones orieiitales earunKjue inter le cognationcm pertincutia congeHit, & banc 
 obfeivationem perutilem a Renaudotio ad ipliiin Icriptam exhibuit : Ferfmus hujus- 
 modi , quM totam Serif turam continmt , nonfimt ah eadem maim , fed colkHai a libra- 
 riis , qui diverfas faep conjunxermit , ^ valde interfolaniM. ( k) 
 
 7) Copicoii & Arahicai veriionis cognatioiiem in Apocalypfi refte probat D. 
 Michaelis p. 39 ex eo , quod hsec illam proprie referat. Sic vevo etiani conveni- 
 unt Luc. XI. I , ubi pro iv tottw rm utraque habet iv {gMjwo) tottoi. Parique ratio- 
 ne aliarum verfionuin cognatio perfpicitur. 
 
 Syr. 
 
 te improbavi. Quodfi vel maxinie fumamus , priorem editionem Rom. ab Si- 
 monio notatam eiPe , quaeritur tamen , quibus exemplis accufatio ftabiliri pol- 
 I'lt? Ven. Bifigdius provocat ad Cafaubonum in Excrcitatt. ad Baron, p. 242 & 
 279, qui exenipld attulerit : hunc vero evolvens ex edit. Genev. a. 1654, ni- 
 hil omnino exemplorum ab illo adlatiim reperio. Provocat item ad Lud. dt 
 Dim , qui in Comm. ad loh. V. 2 obiervat , pro Bn^zjSd in Romana veriio- 
 nis Arabics editione legi Bethfaidts , jirocul dubio (flc ait) m gfatiam Fnlgati. 
 Verum hocce exemplum primo clt Iblitariuni , aliis iil'que liniilibus nuUis lli- 
 patum ab audtore. Ponamua , fufpicionem circa lioc unicum exemplum elFe 
 lundatam , indene tuto argumentabiniur , etiara pluribus in locis id attenta- 
 tum fuiffe ? An concidet inde luflragii jus pro variis ledtionibus ex Arabica 
 veriioue colligendis ? Quid vero lie t'uturum eirct de audloritate codicis Ale- 
 xandrini , cujus cum Vulgata verfione conlenium Ven. Bengelius arbitrum & 
 normam verarum leftiouum fecit ? Eum enim non femel verfioni Latinse Ihi- 
 diofe conformatum effe , in Traft. mea crit. § loooltendi. Cafu potius, quam 
 confllio , fieri potuic , ut editores Romani Bethfaidci pro Bnhefda , notius pro 
 ignotiore , repofuerint , cum forte MSto exemplari uterentur , in quo nomeii 
 illud minus dilucide erac exaratum. Immo quid prohibet , derivare nomen 
 hoc deformatum in ipfum textum Graecura , unde verterat Arabs , cum fine 
 MSti libri,& ex metaphrallis Coptus & Aeth. itemque Grascus tradlato'r Theo- 
 phyla6lus , qui eandem nomini formam dederunt? • 
 
 (k) Ipfe Lt Lang fi infpiciatur Biblioth. S. Tomo I. p. 1 1 1 , loquitur ibi Rtmu- 
 dotius de verllonibus Arabicis totiiis Serif turae non m toto arabitu fuo , quate- 
 nus ipfum quoque N. Teftamentum compledlitur , fed dcterminatiore fignifi- 
 catu de tota Scriptura V. Teflamenti : id quod ex antecedentibus patet , ubi 
 ' in Alexandrina ecclelia ait legi LXX interpretes , & priyatim Arabicain fecun- 
 dum eofdem fadtam , in Antiochena vero verfionem Syriacam , & privatim 
 Arabicam , qiiK ad eam atque ad Ebneum textum , ex quo fa6ta lit , magis 
 accedat. Igitur ad verfiones Arabicas N. T. tralii \),op. debent Rmaudotii verba. 
 
 (l)Difpi- 
 
DE SIKCERITATE N. T. GR. TVENDA. ^^g 
 
 Stjf. Armtn. Matth. XXVIII , l8. fin. addunt , xaSa? aVtraAxs /Ut o Trarro 
 xa.')u 7rifJi.7ru) vfx.5i;. Luc. XXIII, 15* <J/^»Q tt^oq avrov) durov Tfo? dvTcv. 
 
 Syr. Atth. Exempla ex Matthso dat Michaelis p. 12. 15. 
 
 Syr. Arab. Idem, p. 10. 
 
 Cuyt. Armn. Luc. V, 17. *«>«?. v. 39. gy&jwc Gal. IV , 7. ^/» ;t5/5"a. 
 Oniittunt his locis ambje. 
 
 Coj)f. ^ft*. Marc. VII , 15. tic durh) ik to <^6fxa. 
 
 Aeth. Arab. Luc. V , 2^. dvi^dq oniitnmt. Add. Appar. in P. II. Fuiidaiu 
 Crif. Apoc. § XV. 
 
 Dcniquc inagiw conjuiK^Ho vcrfionum ell Luc. XXIV : ubi verfui 36 Syr. Lat. 
 Coft. Aeth. Arm. Arab. Ptrf. addunt , i-yd li/xt , fxfi cpo/SiT^u Et verlui 43 Lat, 
 Copt. Aeth. Arab, nee non Armtn. anneftinit , >{a\ ra. iTrihoiTra. dTr'tScomv dvroTc. 
 
 Plura coinportare lioc loco non cfl necelTo. Mixtura verfionum , vt liodie in 
 manulcriptis & in cxculis libris lefc habcnt , iatis perfpicitur. (1) 
 
 8) Vtrum fimilitudo major inter eas , an diflimilitudo intercedat, non facile 
 conflitucris : &c fimilitudo niodo declarata tantam lubinde propinquitatem indicat, ut 
 duaruin verlionum altera mater, altera filia, (fic loqui liceat, ) velambse ibrores, 
 vcl (liltem cognatae efle videantur ; ncque dijjimilitudo duarum verlionum , in locis 
 quanilibct multis , cjufmodi cognationem rcfutat. Nam interpolationes utrivis for- 
 tafle citra alteram acciderunt , aut una aliqua Vcrfio in alia aliaquc parte N. T. aut 
 Graecum textum , autSyriacum aut Copticum ell fecuta. Nos confufionem non faci- 
 mus , fed pridem obortam confufionem circunifpcdle notamus , quum dicinnis,aE- 
 gre intcrnofci fspe numero , quid iuterprctum quifque ex Graeco fonte hauferit , 
 quid ex verfione quapiam trahat. 
 
 9) Ad fumniam , fi quis flatnerct , orientates verfioiies , quarum fsepe plures in- 
 ter fe contra Icftionem Graecam hodie in nianufcriptis & eaitionibus rcmanentem 
 confpirant , priniis setatibus ecclelise , feorfum a fe invicem ex divtyfis Graecis codi- 
 tiitu tolas tjfe dedudtas , & fine interpolatione ad hodieruum ufque diem propaga- 
 
 tas, 
 
 (1) Difpiciendnm ante omnia, litnc vcrfio aliqua ex originali textii Grxco, an 
 ex alia verfione dcdufta : li pollorius ; cognatio ambarum verlionum , hoc 
 ell , matris & filis , eft manilclla , aut ubi ambae differunt , coUatio utrius- 
 quc, turn fccum inviccin, turn cum textu Grxco,divcrfuatis cautlhm vcl in una 
 vel in altera refidcntcm baud difliculter utphirimum dctcgct : fin vero prius^ 
 ordinarie (juidcm , & nifl contrarium valide probari queat , prjefumitur, co- 
 gnationem unius cum altera repctendam clFe ex limilibus codicibus Grscis, aut 
 ex locis parallclis potius , quam ex mixtura unius vcrlionis cum altera. 
 
 ^m) Argu- 
 
7?6 A P P. C R I T. P. IV. N. XI. 
 
 fas , unamque Perficanim tantummodo , unam Arabicarum pro mediatis habefet : 
 is U^ionem N. T. primis mox titnjooribus in multis codicibus Graecis fua /nceritate or- 
 batatn fuifle , necefrario agnofcere cogeretur. Id quod integritati Scrjpturae facrs 
 vehementer ofticeret. ( m J 
 
 10) Nulla adhuc quidem prjecepta generalia de orientalibus veiTionibus , quod 
 ad teftinionia earum inviccm ponderanda pertinet , confici polFunt : quolibet tan- 
 tummodo fingulatim loco dirpiciendum ell , quam vim aut lingulae aut binse habe- 
 ant &c. 
 
 11 ) Quifquis autem vel totam verfionem quamcunque vel partem ejus, ex 
 Gr3eco uuice fonte manaviffe , polthac demonltraverit , ei gratia erit habenda. 
 
 12 ) lam hue multa confert Ven. Mkhailis : nee me pcEiiitet, complures ver- 
 fiones orientales , quafi mixtas , rudiore , neque tameii inconfulto impetu , iu u- 
 iiam malTam eonfufam conjecifle. Feci id equidem , quo minus erroris in ipfas va- 
 rietatum GriEcarum deciliones irreperet ; (quod me certe confecutum elFe intelligo, 
 quum tota tra6tatio a D. Mkheidis concinnata ne de unius quidem varietatis niajori 
 aut minori pondere iententiam niutavit meani:) nunc altera accedit utilitas , quod 
 viro huic polyglotto caufam dedi , negotii , uti publico ejus munere dignum eft, 
 ulterius in iiia exquifita traftatione evolvendi. Atnue utinam , quemadmodum Sy- 
 riacam verlioncm feorfum cxcuffit/o. Guil. Reufch, fic fingulx verHones orientales, 
 id qupd in Epilogo Apparatus fupra citato optavi , a lingulis hominibus eruditis 
 ita excuterentur , ut ( ex deliderio D. Mkhadis p. 28 fcite expreffo , ) tthi una tan- 
 turn aut altera verfiunwn teftis variae letlionis citatur , rdiquas futts fro kSiiont receftn 
 ftare , fecundum illud , Qui tacit , confmtin videtur. Carptim prseclara multa reprse- 
 lentavit traftatio ejus , innuraerarum varietatum per caul'as fuas oftenfa inanitate: 
 fed ad earn demonftrationem levioris mommti difcrepantiiE prse ceteris accommodatjc 
 reperiuntur. Vtiuara idem a fyntlieii ad analyiin progrediens perpetuara aliquatn 
 textuum collationem exhiberet. Me quidem magnopere juvaret , leflionibus Mil- 
 lii , vel mei Apparatus , vel marginis certe niei , varietatem , ut arbitror, momen- 
 tofionm complexi , verfionum fuffragia , ipfa quoque in exemplaribus multum diver- 
 fa , & pro textu &pro varietatibus , adjefta videre , ut , quicquid erratum hafte- 
 nus & praetermiifura fit, nunc demum correftum & fuppletum elle conflaret. Sane 
 quo magis Cel. Mkhaelis, live Pater in Friderkiana Academia , five Filius in Geor- 
 gia 
 
 ( m ) Argumentum ab invidia du6tum , quod difpuli in Traft. crit. § i & 2. 
 Enim vero fi verfio Latina primis jam fseculis fcribarum errore heic illic varia- 
 ri potuit , de qua fuo tempore Hiirnnyjmus Frsf. in IV Evangelia , Si Latinis 
 eximflarihus J 'mqmehs.t , fides eft adkibetidij , reffondtut ^ qui bus : tot inim funt: 
 txemflaria pame , quot codices, quidni & in ipfos Grsecos codices potuilieiit ir- 
 repere , indeque in verlioues trausfundi aliquae ledtionum varietates , falva 
 
 textus fmceritate ? 
 
 (n) Veil. 
 
DE SINCERITATE N. f. GR. TVENDA. 777 
 
 gia jlugnjla , quo inagis ctiani alii literati ,, verfionibus orientalibus mixtureie no- 
 tain abftergcnt , eo racli^js de facris literis , me in anteceffum applaudente , mere- 
 buiituf.' (n) •' ■'"• '''■•' .' 
 
 13) Inl:*eHin res unlveiHi in tuto efh Decifio variantium Icflionum in eo con- 
 firtir , lit diflereutia codicum Gra^corum diriniatur : & earn rem conficere in loco 
 porefl juxta cum p:irribi!s vere antiquum vel unius verfioms cujufpiam fuffragiuin, 
 Tuni non multum intticft, utrum verlio v. gr. Pcifica , aut Arabica , Novi Tella- 
 mcnti aut partis aUcujus aut perioclia: , cum aliis codicibus orientalibus , aut Lati- 
 nis , ipfisqae GV^e^is , hinc'an illinc olim dedufh repntetur , & textum Gnecura 
 vel immediate , per congruentiam luam cum Gra:cis , vel mediate , per congruen- 
 Uim fuam cum verfionibus imniedia;tis corrobOret. * 
 
 14) Nullus me favor erga conjunclionem verfionis Latinx cum codice Alex- 
 andrine inipulit ad pondu:s vcriioais uUius oricntaiis , live plus live minus in ea 
 valeam , iinmiouenduni. lultam caullam Latinje potiHimum vcrdonis adbibendx 
 commemor,abo ia extremo. Orientalibus quoque verfionibus , quod dcbetur, tri- 
 buo in Apparatu P. I, § XXXIl , Obf. XX , Confid. IV. V &c. quanquam eos co- 
 dices Graicos , quos & Latinus & oricntales intcrpretcs in manibus habucre , muL- 
 to magis , iiexuarent, ampkdlcrer , inccrpretefque , qui ex uecellitate furrogan- 
 tur , ultro dimitcerem. 
 
 § VII. 
 
 In eodeni Apparatu miiltn me f »M«eri//« , nonnuUa f.flfo alkraffe , ait Ven. Mi- 
 ckaelis p. 28. Relpondoo : Collationem veriionum omnium ncque plenam ac per- 
 petuani promiii , neque talem , qux mendis Millii omnibus mederetur. Immo fide 
 lUius , nperte , varietates Atihioficas , ArMcas , Armmas , Copic(%s , nulla ^\m)\\- 
 lione adbibita repolui , uti a laude , lie a reprebenfione in hac parte immunis; nee 
 quaefivi , utrura ex iplis eas verfionibus , an ex Latiuis translationibus dcfumtas lia- 
 
 beret. (o) 
 
 § VIIJ. 
 
 (n) Ven. Auflori gratam teflor mentem pro hac fux benignioris de me opinio- 
 nis fignificatione. Hand inficior , me inter continuas in N. T. praele6tiones ad 
 jBiarginem Millians cditionis plurima, maximeque ex diligenter a me c(>lla- 
 tis vcrfionibu:j Orientalibus , adnotaviilc , (jus dijudicandis, illullrandis, emen-| 
 dandis, augendis minuendilVe variis lertionibus a Millio adnotatis, infervire pofr 
 fmt: num vero & quando, vel ipfe vel Filius meus, defiderio Ven. Ben^dii fitis 
 fatturi linius , Deo sS: futuris rationibus noltris in totum committimus. Ceterum 
 Filius meus in Introductione in libros N. T. quae fub prelo adhuc fudat, § 12 
 fc(]q. dc variis letlionibus aliqnam multa, quiniiuam gcneraliora, adfert, quiE 
 Ven. Bengelioy fi quando leget, baud dilplicitura elle Ipero. 
 
 (o) Exculationem hanc lubentcr admitto , quatenus fide aliorum variantes le- 
 dViones ex verfionibus Orientalibus adlat^ I'unt : & tamen agnofcet , ut I'perp , 
 
 Fffff ' Ven. 
 
778 
 
 A P P. C R I T. P. IV, N. XI. 
 $ VIIL 
 
 Vei'untainen farciorm nie in notandis orientalium veiTiouum leftionibus fuilfe, 
 quam Millium , refte ait Ven. MuhaHis pag. 43. Fui parcior , ( 1 ) quia eas dun- 
 taxat leiHones indicandas ex tanto acervo delegi, quse nonnihil momenti haberent; 
 quo pafto multa verlionum feorfum ambulantium putamina praeterii : ( 2 j quia va- 
 riationes grammaticas & idioniata interpietum ac linguarum , quse S. R. Mkhaelis 
 P' 45-51 -62. perpulcre digeHit, fere praetermifl. Diligmtkr rurfuin fui , queiii- 
 admodum idem loqui dignatur pag. 43, (i ) quia egomet vedionem Syriacam, La- 
 tinam , Gothicam , Anglofaxonicam , non perfunftorie excuffi : (2) quia egregias 
 ex veriione Copica & Armma fuppetias a Maturino Fiyffiert La Croze milTas adjeci ; 
 & quidem in us pr^cipue libris N. T. vbi hx duae verliones apud Millium in pau- 
 fa funt : ( 3 ) quia Ludovici De Bku , Thomae MarefchaUi & aliorum monumenta mul- 
 torum mihi locorura ledtiones orientales fuggeirerunr. Neque ulla , ut arbitror, 
 leftio verfionibus orientalibus falfo attributa in meas rationes a Cel. Mkhaelis re- 
 fertur , quae non aut apud Millium exftec , aut mox § 9 aliis prsllanda relinquatur. 
 Vtitur Millius exemplaribus calium verlionum exculis : alli autem , quos adhibui , 
 manulcriptos conluluere codices , qui dilfentire ab exculis, & tanien bonae frugis 
 aliquid aflerre poterant. Vellem , piimo quoque tempore intei' opus faciendum 
 didindle nutaviliem , quas editiouum , patrum , verfionum allegationes quovis lo- 
 co ex Millio , Millii fide referrem : quid Ludovicus De Dieu aliique fat firmi tcftes 
 (quorum limilis elt Mkhaelis I'uppeditallent : quid ego per me obfervalfem. Sed no- 
 vo id fecilfem exemplo , neque omnia fimul in mentem veniunt ante experieutiam. 
 Sic nullo negocio poilet lignificari , per pundtula , v. gr. Jnh. { Tubaudi , apud 
 iWillium: ) Aeth : (apud Micnaelis : ) item , Syr. ( in poly glottis : ) Syr: ( apudEr- 
 pen.) Multura profecerint, qui polthac fideli huic adraonitioni aulcultaverint, 
 
 § IX. 
 
 Pulillas de SINGVLARIBVS RATIONIBVS ATQVE TEXTIBVS obfer- 
 vationes in medium iiuncce conjiciam locum , ad feriem paginarum , quas habet 
 Yen. Midutlis tradtatio. 
 
 Pag. 7- 17. Eleganter cauflas explicat variarura leftionum. Voculam aut 
 fyllabam , Us kgendam , fimdjcriftam coiupluribus locis , cmjilio potius quam ca- 
 fui a me tribui dicit p. 8. io. Cu/ai quoque adlcribo in Appar. P. 1 , § XIV. At 
 Luc. iX, 49 in iK^ciN\.oyTcL du.iiJ.^ua, lylkbaHi la femel tantura lego, (p) 
 
 Pag. 8. 
 
 Ven. Au6tor, me nihil iniquitatis iommififfe , quod aliquas harum variatio- 
 num fallitatis argui , li verliones ipfe , non vero Latiuie illarum verfiones in- 
 fpiciantur , Traft. crit. § 21 & 35 : etii concedam , quod ille niox § y regent, 
 fe fidem aliorum etle fecutum. 
 
 (p) Vide taraen, quae in Tratl. crit. p. 10. § 6. b) attuli. 
 
 (q) Si 
 
DE SI!(CER1TATE N. T. GR. TVENDA. ^9- 
 
 Pa'|. S.'^'^Pro '"$iiiiidyyi , /Sn^.Tifa') m fcribi ait ob 6 adfyiratum. Tali fibilo din, 
 ccretur potius 8r7ij)a.y»' ncquc pro r* facile icperias in tarn multis uomiivibus pro- 
 piiis Hebraicis 7 fcriptuni. AUuIionem arbitror elTe ad fojium Graecum trtpayt!, Sed 
 hoc leviculum elh ( q ) 
 
 Pag. 28 aliquot inilii loca feorfuin a Millie adfcribit , ubi rerfionibus ti'ibue- 
 rim Icdtiones, quE iiou exlirtant. Sod in bis loca Mattb. XXVIII, 28. loh.XiV,, 
 9. Apoc. XlX, 3 Milliaiia funr. Mattb. XIX, 16 prseeuntem liabui Saubertum : 
 eundein<]uc ciravi ad c XXVI, 70: quanquani typotbetam ejus hallucinatum fufpi- 
 cor. Mattb. XVIII, 7. Mate. VI , 23. c. X , 21. c. XII, 4 eos , quos lupva me- 
 moravi , funi fecutus. 
 
 Pag. 30. Luc. XV, 30 illud (toZ rof Siov in Latino faftuni e{\ fubflmtiamfuam, 
 nh'ifuam (pro tuam CK allitteratione ad fub in vevho fubftantiam per leftinationein 
 interpretis aut pervetulli librarii exltitiU'e , vix dubitari poted. Sic vero babet 
 etiam Copt, (r) Aliis quoque locis cum Latinis cod. congtuunt Co^tid ^ aliqui 
 certe. Vid. Appar. ad Mattb. XX, 7. 
 
 Pag. ead. Aft. VIII , 12. quanquam , pro "w^ £5", in habent Lat. aliqui & Syr. 
 tamen , boc non a Latino ad Syrum pcrveniire , aiVentior. Apud Syros alibi quJD- 
 que commutatur £5? cum in , uti apud Latinos. 
 
 Pag. 34. Apoc. XVII , 8 verbum vra^Wiij Lat. non legit , certe non feorfum 
 ab uSi exprclTit : & quum Atthiofs illud omittit , Latinum lecutus cenferi potell , 
 uti Mattb.^ XI, 23 /xn pro w. (s) 
 
 Pag. 44. Mattb. XV, 3 negavi ia Jtth. reperiri y^ante Cf>it7c. Sed idem Gra- 
 tiHWjducem citavi. (t) 
 
 Pag. 46. 
 
 (q) Si Ven. Auftor audivilTet natos Grscos pronunciantes to O in voce B>i9i5a- 
 7^ , credo , non adeo improbabilem babuilfet conjefturam meam de voce bac 
 in B«9 J(pa7>i ex ore di6litantis crrore auditus converfa. Hybrida vox eiTet , 
 W ex Rbr. B)i-& & Gr. (7(p%yri componeretur. Sic Erj.miius Gramni. Arab. p. 2. 
 quartam Arabum litteram , quje ra & Thau Ebrajorutii rapbato ex alFe re- 
 Ipondet , per Jhfe expreflit. Nee tamen abnuo , leviculum hoc cffe. 
 
 (r) Potius illud /M/jy?rt»(Mt» /«ii«i , pro tuam , eft ex v. 13. 
 
 (s) Gcneratim Aethiopia, cum nunquam Romanis fubjefta , ab imperii vero Ro- 
 mani finibus remota iatis fucrit , Latinae lingusc ignara , non prsfumitur ver- 
 fioncm fuam vel adornafl'e ex Latina , vel ei conformattc. 
 
 (t) Et bunc tamen ignarum Aethiopifmi , falfum ab interprcte Lat. vicilfimqtie 
 tallentem. 
 
 Fffff2 (u) Hanc 
 
780 A P P. C R 1 T. P. IV. N. XI. 
 
 Pag. 46., Marc. VIII , 25 -ttcLvto.- habet Cant, ayravra alii cod. Gr. Vtri le 
 ftioni haiic illamve yerfionem adjicerem , nil referebat , cjuanquam non line ulh 
 cauffa eas diremi. Sic folutum erir, quod Ce\. , Michdelis hoc loco qu^fivir. (u) 
 
 Pag. 50. Apoc. XVIII , 20 : Exuha - caelum. Hoc ^t/mj lion nili plurali mimero. 
 expi'iniere potuit : neque intei' variantes , ut puto , retuliirem , nili Latini quidam 
 haberent , Exultau — coeli. ( x ) 
 
 Pag. 57^ loK. VII, 8 non diffimili ratione Chryfoftemo , qui non outto) , fed iu 
 iiDy habet, Syrum & ^raimadjunxi , quos ovtio a?.que legere potuiffe, Ven. Mi- 
 ^ha'elii pevke monet. '^'\y- 
 
 Pag. 65. Omittunt aliquid, in Matthseo, c. II. 18 , verfiones fex, cum duobus 
 tl'ibufve codicibus Griecis , led larinizantibus : c. XV. 31 , verfiones fex, line Gvx- 
 cis : c. XXUI. 4, quatuor (& Itala,li Prolegomena Millii probanda funt, : line Gri- 
 ds. Caulfara omiilionis , quae in interpretationes , ac non in Graecos codices con- 
 veniret , elfe cenfui difficultatem intei-pretandi ex miiwrt verborum copia certain. Alie- 
 nani banc ell'e caulfam cenlec \'^en. Michmlis. Uui veriorem , omnibus hifce locis 
 congruentem , attulerit, ei allurgam. (y ) Luc. XVII , 10. aixf;^'^/ omiik j^ethiops : 
 difficultate , inquam in Appararu , interpretauJi. Inltat Cel. Michaelis : yix crtiS- 
 derim , quum Matth. XXF-^^o idem Acta, tov uXf^^'o-' doOAov verte'rit, rnuium fervum. 
 Refp. Apud Lucani lie vertere baud fcio an potuerit , ubi iivVmtuv inu tiles Jibi, qua- 
 les per le funt onines fervi. (z) 
 
 Pag. 77. Hocfe vix capere ait Ven. Mkhailis , quod afferam , Perficas leEiiones, 
 'ii Syriacis differentes , excellentem redokn antiquitatem. Senuo meus non erat univer- 
 falis, fed indefinitus ; ac prelfe loquebar us de leftionibus , ubi Perfa , Syriacs 
 alioqui interpretationis interpres , a Iblo Syro , cetera hodie document* relinquen- 
 
 te, 
 
 (u) Hanc folutionem dubii a me moti non capio. 
 
 (x) Et tamen , cum Latini non omnes , fed rantum aliqui pluralitcrlegant, Exut- 
 tate-codi, Syri vero ex idiomate lingu-.E fuse non pollint aliter quam plurali 
 Numero efferre , fi vel maxinie vellent j exemplo hoc _coni.iocen]ur , caven- 
 5. duni elfe , ne , ubi Syro cum Latinis , & multo magis cum honim tantummodo 
 aliquibus conveniunt , inde Syriacam verliouem Latins conibrmatam efle fub- 
 fumamus. 
 
 (y) Atqui caulTam omiifionis non elTe penuriam linguarum , in Traft. mea cri- 
 
 tica 1. c. fatis clare oitendi. Scd & veriorem contra fubftitiii , filrem in pri- 
 
 mo locorum qusllionis Matth. IL 18, repetens oraillionem ex parallelo ler. 
 
 XXXI, 15. Idem dicendum habeo de altero locorum Matth, XV, 31 : coll. 
 
 ©urn c. XI, 5 : nee non de tertio Matth. XXIII> 4. coll. cun Luc. XI, 46. 
 (z) Refpondeo : Si Aethiops Luc. XVII, 10 dx^it'oi non potiiiiFet vertere malos, 
 
 ut Matth. XXV, 30: vertere tamen potuilfe : qui non utiks funt , ut Philem. 
 
 V. II ex Grceco a;^:e>t^o? , & Tit. HI, 9 ex aVwcpiAwq, vel : inquibus nulla efi 
 
 utilitas , ut Ebr. VII ? 18. 
 
DE SINCERITATE N. T. GR. TVENDA. 781 
 
 te diffeit. Talibusin locis germanam antiqui Syri , non intei'polat«m ledtionem, 
 Perfa Iiabuit oliin aC(i\ie reildidit. 
 
 Pae. yB. Fthfianas lecHones peiiitus ktinizire , copiofe dcmonftravi in Ap- 
 pnnfn'p. I. ^ XXXtX , n. 4 : cnmqiie dixi , offido mm effi txmfla , quflie possint 
 viDERi di(f\milia , ( jimilici reciifum efl , alieno lenfu, in "tra(5h Mich.) qiiM non nt- 
 Fi«x«-»»« .- eo confilio Notas ad i Gov. XV, 2C) ( ubi lc(^HoiieiTi Veld", ex N. T. 
 0x011. A. 1675 retiili , ) & ad i Petr. Ill, 8 pro txemjplo allcgavi , no cjuid iis , qui 
 antciiac rdtfiamm illani farraginem ali ]uid cHe ptitabant , nfglcxijj'e viderer. Nil 
 dicam de ali(jua duntaxat etiam Venerandi Micbadis in Veleliura mdulgentia § 88 
 in extreino. 
 
 §. X. 
 
 Reli(]ua eft codicis alexawdrini Grseci & verfionis latinae vulgatK 
 contidjratio. Patrum allegata proinilcua ccduiit vertlonibus , immediaris pr^efev- 
 tini ; vevUonibus autein codices mere Graeci longe pra:{lant , ubi tria Hec dociimeii- 
 tovum genera feparatim fpedlantur : id quod prseclare denionltrat Cel. Michatlis. 
 Scd ubi ipli codices Gra;ci aliud , etiam utrinque liquidis verllonum patrumque 
 fuiTragiis llipati , exhibent , ibi criterium verai dccilionis , in quo acquiefcamus , 
 nondum habctur expeditum. In Apparatu critico P. I. § XXXII Obfervatio V 
 hxc elt : jikxttnir'nii codicis ^ Latiniic verjiunis collatio , uri'im brevi[fimam , cefti[Jiniiim-, 
 facillimam decidendi riUionem partim per fe minijlrat , j)artim ad tarn diducit. Wxcjlru- 
 fulos fatitur Ven. Michaelis p. 110 adhuc fufireffe , qui fhnnriiiin i}>Jius adfenfum quo- 
 dam modo fiiffendant. Ego autem obrervationi illi contiiuio rubjunxi declararioiiein: 
 Ex omni tuonu mentor um genere ^ unde variae letTiones fetuntur ^ duo quiiedamjuvtrit de- 
 fumfijft, videlicet Graecum a Li(^v em codicem txcelUntem , ^ verjionem aLIQVaM 
 infignem : ?£ codicevi quidem ^ Alexandrinum fo(.;y/fm?<m ; i!fr/oM?w, Latinani iScc NoH 
 rccul'u i , quin & pro ylkxandrim alius codex mere Gr^eeus lumeretur , (quod 
 ipfum iis in partibus , ubi Alcxandrinus mutilatus eft , facere coginiur;) & loco 
 verlionis Latinae alia verlio , vere antiqua , adinberetur : quan quam etiam Rich. 
 Bentleius liimniam delideratillimie fus editionis Novi Teftamenti in conccntu 
 Latin-.E verlionis cum Grtecis codicibus , atque adeo cum Alexandrino potiflimum, 
 repofitaiu lubuit. tlui breviorem , certiorem , iaciliorem decidendi rationem , aut 
 aliud par teftium ad earn rationem aptius eruerit , is rem valde utilcm & valde 
 optandam praeftiicrit. E(]uidcin de Alexandrino & Latino non lulum caul'as fenten- 
 tiai mes indicavi , fed etiam limitationem e\ceptionenii]ue Icgitimani adiunxi. In- 
 STRVMENTVM, iuquam , ad imtia difiujjionis aftifjimum ., ^ quafi dij'cernicu- 
 ium feryetuum erit Alexandrini codicis , £-■? Latinx , fraefifcim^ verfionis c LL a T I (t, 
 Appar. P. 1. § XXXil. Anliquitatem Codicis Alexandrini B. Jo. Henr. Schuhius dif- 
 Jfrtatione Halae 173^ in lucem emijj'a viniicavit , £5* novo argumento coinprvbuvit , ut 
 Cel. Michaelis tractatio narrat in extremo. De comparationc ejus cum Honinno li- 
 ve Vaticano agit Appar. P. II. ad Apoc. XXII, 21. Non tamch deiunt loca, ubi 
 corf. Alfx. fcori'um ab interprete Latino erict , ex optimis codicibus minus accura- 
 te deicriptus ; quemadmotlum etiam Latinus interpres leorliHU a «oi. Alex, ijepe er- 
 
 tltlfs rat. 
 
732 A P P. C R I T. P. IV. N. XL 
 
 rat. Sedtalia loca nihil impediunt : neque a vitiis , qua finguli codices ihatent, 
 ad iidem duobus , pluiibus, univerfis adimendani ivsta et innoxia ellet cou- 
 lequeiitia. Menda v. gr. utrivis illorum diiorum teitium propria pofl dilceflioneui 
 a conimuni flirpe demum exorta liint : ubi conlentiunt , propior eft cum ftirpe 
 coniiniJiii conjundlio , iiiajor antiquitas , auftoritas ponderolior. Eas fere ledlio- 
 nes conjunftini ignorant Al. & Lett, quse per rationes A Cel. Michaelis pag. 7 leqq. 
 dedu6las repulfain feruut. 
 
 § XL 
 
 Ofjus otnnitio fuerit drcumfjjetiiont , jttne , ubi Vulg. ^ Alex, foli inctdunt , »/- 
 torum kUiomtn jiro genuina tetnen adfiimamus . Sic concludit traft. pag. iilt. Refp. 
 Eadem eft mea fententia. CoUatio , inquam , non confmfio , decidendi rationem par- 
 tim ftr fi miniftrat , ubi confentisnt ; partim ad earn deducit , ubi inter fe dilfonant : 
 utrumque videlicet , aliis documentis idoneis vel ad utrunique vel ad utrumvis eo- 
 rum adjedlis. Rem fatis gravem repetam , cum diftindtiore explicatione. 
 
 Obfervatio L Lat. in textu excujb £5" Altxandrinus mlde inter fe congruuut. Id 
 totus utrinque tenor confirmat. 
 
 Obf. II. Saefe etiam cum cod, j^kx. congrumit MSS. Latini. Exempla in Appa- 
 ratu critico raulta occurrunt , (juippe qui recognitiouem totius propeniodum Vul- 
 gatae in tranlitu exhibet. Porro in praelenti , dum banc iplam diatriben Tub manu 
 habebam , duos codices Latinos MS. membranaceos Vir Celeberrimus , I0. Georgi- 
 us Schelhornius , ultro ad me miiit , quorum alter Evangeliltas , alter , longe prje- 
 ftantiilimus , ceteros libros N. T. compledtitur. Multa iunt loca JN. T. ubi hi duo 
 MSS. juxta cum aliis , vel etiam prs aliis , ab exculb textu Latino abeunt , & ad 
 codicem Alexandrinum Grfecum fe recipiunt. Exempla atfero. 
 
 Matth. XXV, 44. d7TO}L(iiQmov'ToLj habet /4lex. line dvTa- & , reffondebunt , 
 MS. fine ei , quod additur in excufis. 
 
 loh. VIII, 54. on &ioQ y^fjiSii i<^t refert ^/e.r. inde , quia Deus nojlerejl, MS. 
 fed , quia Deus vefter efi , edd. ulitats. 
 
 Aft. XXiV, 6. 7. 8. TertuUi fermo contradlior eft in Jlex. & in MS. Lat. 
 quam in edd. 
 
 Rom. IX , 32. ya^ omittit Alex. & MS. Lat. fed enim habent edd. 
 
 I Cor. VII , 39. yvvti Sihroj Akx. & flc , mulitr alligata eft , MS. fed kgi 
 addunt edd. 
 
 Philem. v. 2. dSiA(pT^ Akx, unde forori MS. forori chariffimae edd. 
 
 Hebr. II, 14. ctlucLToq >(^ ffd^Koi; Alex, inde, fmguini ^ carni MS. manu pri- 
 ma : carni £# fanguini edd. 
 
 I Petr.I, 
 
i 
 
 DE SINCERITATE N. T. GR. TVENDA. 783 
 
 1 Petr. 1 , 23. «e Tov aiuva non liabet j^lex. neque MS. Lat. Habent autem 
 edd. in aittrnum. 
 
 Apoc. XVIII, 17. tTTi TO-Tov yrXicav i Ahx. & flc , qui in locum navigaty 
 MS. inanu prima : qui in lenum nav. edd. 
 
 Hjcc fufficiant pro inftituto noflro : nam fpec'nnen damns , non recenfionem. 
 Neque hie deccrnimus , qus lit horum loconim genuina Icrtio : tantummodo pro- 
 bamus , Lat. & -^/. inter fe congruere , etiam ubi id nonduiu apparuerit. 
 
 Obf. III. -Al' &? -^"f- '''"■o fi^ incedunt. Hoc patct , i\ exeerpu codicis Alex, 
 a licteratis lingiilan lludio produ(!'la, & Latinse vcl cditionuiu vel manurcriptoruin 
 Iciitiones quaelibct evolvantur. 
 
 Obf. IV. y^bi foli incidunt , a gmuina leEiiont aberran videntur. NuUo autem, 
 quod meminerim , in loco , ubi foli incedunt , ledionem eorum pro genuina adlumli. 
 
 Obf. V. Sed tamm , ubicunque inter fe congruunt , ferantiquatn le[iio7iem , fat 
 finura /ive alima Jit , riftrunt. Confenfio liujufmodi docet , ne(juc cod. Alexandri- 
 num propria quadam liallucinationelaborare , jiequeLatini interprctis ledtionem ci- 
 terioribus demum tcmporibus elTe invedtam. 
 
 Obf. VI. Cod. jJlixandrinus ad Latinam quidem UUionem aliciiln confcrmatus de- 
 frthenditur : fed hujus gmeris loca neque multa funt , neqve mbjs vfficiunt. Pntcipua 
 D. Michaelis cxceptio hsec ell : Suffidont. non caret , codicem Alex, alicubi , ubi a re/iquis 
 ccdicihus Graecis abit , £5" e contrario Latinae vcrlioni aut Lattno - Graecis confonat , ve- 
 teti L/Ittnat\,iujus magna jam olim fuit auEtoritas , eo quod occidenlales ecde/iae ilia ute- 
 rintur) adcunumdaluin ejje. pag. no. At cxcmpla , qux collegit , cjufmodi funt, 
 ut prima mutatio fkrumque in Gruecis fuerit proclivior , aut xque proclivis ; raro 
 autem in Latuiis proclivior. Tertii generis exemplum adjiciam ex Ap. V, 6. rd 
 d7Ttg-a.Xf/.iva' Lat. miffi {Sfiritus: ) & Akx. x-n^^AU: 01. Secundi, 2 Cor. Ill , 13. 
 ^iAo(,' A\c\. Trpoo-coTTov' Lsit. faciem : ex allitteratione ad praeccdcntia. Primi,2Cor. 
 XII, ly. TraAiV pro quo Al. -TTuA-.f , Si. porro Lat. olim. Meum quoqueanimum 
 pridcm ha^c fufpicio tetigit, Alcxandrinuni ex Latino aliquid tralicre : fed in eo ge- 
 nere latis parcum elle , comparatio cum Grscis certo latinizantibus evincit. 
 
 Obf. VII. ybi reliquat codicmn Graecorum , fotrum , metafhrnftarum cofiae di- 
 vifaejunt., ea fars vincit , cui conjenfio AL Lat. fulmam aniiquitatis tribuit, jbi enim 
 alia ducumenia , Gixca pra;rert,ni , evinciint , coduem Alex, non latinizare ; & 
 ricillim codicis Alex. anti(piitas doeunicnta ilia ceteroqui minus antiqua fulcit. 
 
 Obf. VI II. Quod li C(f ^icflffi verlioiicm , antiquitate inlignem , cum fuis va- 
 rictatibus tam plene & copiufc & liquido difculliun habercmus , ea cum alio Gra;co 
 idoneo codice Aliatico , meapace, in locum verlionis Latinse & codicis Alexan- 
 drini fubllitui pullet , funiliquc rationc adluberi. 
 
 Obf. 
 
7^4 A P p. C R I T. P. IV. N. XL ^'i-i 
 
 Obf. IX. Vtfuntanun ai cauffas , cur Latinam 'fotiffimuin vurjiontm cum Gtatco 
 aljquo codice frimario conjungmdam arbitrartr , hanc ndjici , quod Latina vn-fio folm 
 in Occident e a j^lerifgue omnibus intelligereiur. Pertinet hoc unice ad ani Mas kdlo- 
 rum inibecillas & fufpicaces obvio parabiliquc fublidio pacandas, qui orienta- 
 les verliones confiilcre non poffiint. Enifmus ( uc de Comflutinfihus & Sttfhmis nil 
 dicam) nullos nifi Gr^cos Latinofque codd. N. T. & patres ia promtu liabuit : & 
 tameii parti 111 Grseciim textum coiiiniode recenfuit, parcim in annotationibus iilvam 
 ei limando ucileni congeirit. Poltea paullatim accellerunc orientaruim verlionuiu 
 fuffragia : qiiibus veruni pretiiim libenter {tauiinius , quum ese geuuinam leilioncm 
 Graecam fuo conlenlu fimiant , dillenlu non frangunt. 
 
 Obf. X. Al its locis , ubi Al. £^ Let. confentiunt , progrejfus fit ad reliqua , ubi 
 inter ft diffonant ; eaqiie rurfus le6tio palniam obcinet , in tjua aut Latinum alii codi- 
 ces Grceci prje Alexandrino , nut Akxundrinum alise verliones pr;eLatina , & utriiHi- 
 visalii telles idonei deiendunt. (aa) 
 
 § XJI. 
 
 Quae cum itafmt, facile conflabir, liaud tcmere confenfui codicis Alexandrini 
 & verlionis Latinse, inperveitiganda genuiiia ledlone N. T. non omnia, fed ta- 
 men iniilta tribui : neque egoniec video , ecqiiid ftdidius alii , qui ipfas decifiones 
 meas praitereunt , (nam Cel. MichasUs hac in parce intartum me relimiuit, ) produ- 
 cere queant , quo genuiuam le6lionem tcxtui per typographos propagato vel 
 propitiam vel adverfam vindicent. Ilac de re obiter , nee tamen inepte , aliquid 
 dicam. Faucis abhinc aiinis Gottfridus Chrillianus Rothius , qui liomilias D. fraMc. 
 Julii LUtkenii in Epiftolam S, ludse fuis obfervationibus Itipatas edidic , criiin meani 
 
 ad 
 
 (aa) Declaratio hsec Ven. Bmgdii de coUatione interpretis Latini &codicis Alex- 
 andrini , ad genuiuam N. T. Grxci ledtionem Hrmandam , uiterius expendi 
 meretur. Placet in praelenci , primo , quod Ven, A. non reciifat , quin & 
 alius codex mere Graecus pro Alexandrino , & alia verflo vere anticjua proLa- 
 nna , adiiibeantur : quare enim ex codicibus Gra:cis Vaticnnus ^ &exverfioni- 
 bus Syriacafimfkx, a iulfragii jure excludcrcntur V Placet item , quod mecuin 
 confentit, ut ne , ubi Latinus interpres & codex Alexandrinus foli incedunt, 
 illorum leftionem pro genuina temere adiumamus , fed alia inluper documen- 
 ta idonea vel ad utrumque vel ad utrunivis eorum adhibeamiis. Turn vero 
 placet, quod, ubi Latinus interpres & codex Alexandrinus foli incedunt , a ge- 
 nuina ledtione aberrare illos judicat. Denique placet, quod Ven. Audtor ipfe 
 mecurn fufpicatur, codicem Alexandrinum aljquid (quanquam parcius , quam 
 codices Grzcos latinizantes) ex Latino traxi He. At(]ue he finem his adnota- 
 tiunculis iinpono , gratulaturus mihi , ii Ven. Bengelio candorem mcum pr-jba- 
 vero , & ad tuendam N. T. Gneci iinceritatcm , quae utrique nollxum cura; 
 eft , nounihil contulilfe vifus fuero. 
 
k 
 
 DE SINCERITATE N. T. GR. TVENDA. 79$ 
 
 id illam epiftolam non feme! pcrftrinxit. Nupcr Cel. D. Heumannus in praefatione 
 ad partem alteram N. T. fui Germanici cenfuit cum B. IVolfio , ( cui tameu iu Gn$- 
 mone fatisfcccram , ) pltrafque mutationes in Afocalyifi a me fa^as , haud ejje neajfrn- 
 rias. EiyinnaUs Tkeologid ad A. 1733 fummam coruin, quse antehac {in dttiFriih- 
 aufgdfftnm fr/ZcAtew) coutra N. T. Gr. cura mea rccognituin prolata fueraiit , fine 
 mciitioue Refponlionis mese repeticrunt. Omnibus locis me dcfendunt Al. Lat. 
 cum reliqua antiquitate : uberioremque defenfioncm adornatam habco , vcrnaculo 
 fermono , quo utuntiir dillentientes ; led haud Icio , an cam emitti opus fit. Ea 
 efi jam aimorum curarumque mearum ratio , ut tales dilquilitiones , per fc noa a- 
 (peniandas , aliis relimjui oportere exiftimem. 
 
 § XIII. 
 
 AlLxtndrino codice & interprete Fulgnto cum aliis textibus ita , ut dixi , con- 
 junfto , obtinetur decisio , tanquam finis , cujus caulla omnis labor codicum, in- 
 terprctum , patrum excutiendorum i'ufcipirur , ut non Iblum cumulatiflima inanium 
 vanctatum faka difpellatur, fed etiam pretiolillimx genuinarum le^tionum gemmaif 
 t diuturno litu liberate , nitori fuo rcllituantur , & in ufum ecclefije producantur. 
 
 § XIV. 
 
 Quapropter a dod^rina & candore Ven. D. Michaelis aut meliorem decidenda- 
 runi variantium ledtionum methoduni mihi , aut fknarium jam afftnfum methodo 
 meae , cujus limites apertius impulfu illius defignavi , poUiceor: ac, five hoc, five 
 illud a viro excrcitatiliimo impetrabitur , copiaruni noilnirum conjundtionem fpero 
 utilem fore ad tuendam N. T. Graeci , quae utrique noltrum curse elt , finceritatein. 
 
 T A N T V M. 
 
 APP. CRIT. P. IV. 
 
 N. XII. 
 
 A D M O N I T I O 
 
 EDITION! MINORI N. T. GR. 
 
 A. MDCCLIII ADIECTA, 
 
 SVMMARiyM. 
 
 \a exemplaribus N. T. Gr. inttrnus potiffimum niter fpedtaadus. % i. 
 Mita laboris ciitici. § 2. 
 
 Idta fruftuofx recenfionis. S 3. 
 
 Ggggg Editio- 
 
786 A P P. C R I T. P. IV. N. XII. 
 
 Editionis kujus ratio. § 4. 
 
 Difftrentiit ejus a jjrzcedeiuibus , ac potius convemtntia cura illis ; fpeciatini, in di. 
 fiia^ionibus majoribus ac minoribus , in relativo & reciproco avtoy , in &- 
 tiionibus raargiiialibus , in locis ftiralklis , in jpfis ttxtus verbis. § 5. 
 
 Mentio Clatfkulat N. T. S 6. 
 
 § I. 
 
 Abundat aetas noftra , diviHO,«tz««»J diutino ac perpetuo beneficio , editionibus 
 Scripturae , pritlertim Novi Tedamenti , etiam Grsci. Summa omnium uti- 
 que exeniplarium non poteft non eadem elle : fed accejforia , quse fuum quoque pon- 
 dus habent , non funt eadem. Editores raukum paliim , quod videlicet iplis placi- 
 tum elt , & quod placiturum aliis putant , poUicentur ; fed prudentes , quid reve- 
 ra abs quovis eorum prsftetur , difpiciunt : tmtorts elegantes fpecie libri externa 
 capiuntur , quae, quoad potefl , ab honeftis editoribus curatur : kSiores veri , in- 
 teriorem nitorem multo magis requirunt. Ac talem te , LeSor , milii propono. 
 
 § 11. 
 
 Meta totius laboris mei critici ell h^ec , non ut alius fiat textus , quern non 
 nulli fperare aut tiniere videbantur, fed ut obvii textus fanitas firmitudoquc, pau- 
 .culis gemmis , quae obrutae jacuerant , polHiminio rellitutis , quam exploraiiliima 
 tibi prseftetur. 
 
 § III. 
 
 Minutiffima quseque excutere in Apparatu critico dignati femel fuimus. Eo 
 enim magis iis , qui fua iuterelFe putant , probamus , nil ponderofius nos fugifle. 
 In prcEtenti autem , quid editio N. T. Grseci , quotidianis omnium ulibus apta, ha- 
 bere debeat , exponam. 
 
 1 . Non debet merum unius cujufpiam editionis ^rijiinae textum referre , fed omnium 
 vtttrum eodicum exhiben fi'ugem , fine palea. 
 
 2. Sine palea , inqitam. Pleno mim votumim totam farraginem variantium 1t- 
 tiionum , etiam in minutijjimis , conti?ieri exfedit , in uftim criticorum : fed communia 
 exemplaria muhitudimm le'ciorumfas non eft iis turhnre difcrefantiis , quae a codicibus 
 nil au6loritatis , nil niomenti a re ipl'a habent. 
 
 3. Frugem I'cro o/Mwe;« rfprnefrntare debet, ita, ut quafvis leHiones , quae faltem 
 aliquid in receffu habere poUi'it , aitt in textu ant in margim refenU , judiciumque leva- 
 ri £? exjieditum offerat , £5? liberum refervet. 
 
 4. Sec^tiones majores , qttas legitima difcernit analyfls , conffimis quibufhm in- 
 ttrvallis dirimi , fed periodos , cola , commata inter ft conmHi decet, utfententiae tt- 
 nor quam commodiffime fDxifiatur. 
 
 5. Inter- 
 
 A 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. Xir. ^8-7 
 
 5. Interpmi(flioiies , accentus & fpiritiis , in quibus magnum ftrfatft pondus 
 inefl , iia conflitiii dibnit , ut iffi vtrborum fenfui rejfundccmt : ab aliis tiumerorum, li- 
 terarum , ajlerifcorum notnlis ttxtum quam vhixiim iminumm relinqui , £5* abbreviatu- 
 ras , quas vacant , intncatiores arceri convenit. 
 
 ft. Textus rcquiritur quam emendatiffiimis , ^ Errata , fi quae funt , ita indi- 
 eanda funt , ut m t'trcnes quidem quidquam impediat. 
 
 luftas efTe has atque fufficicntcs leges, facile agHO\eris. Ad eas quilibct,quei)i 
 dcligcndi cxemplaris cura tangit , quamlibct editioncm iibi oblatam , vcl per I'e 
 vol per alios , ii fapit , exammabit. Alicna non vitupero : mea non oilento. 
 
 § IV. 
 
 Ttrtia duntaxat liic cd editio N. T. Grsci , quse me approbante pro mca ex 
 toto Iiabenda fit. Nam frima quidem exiit Tubinga: A. 1734? cum illo , qucm dj- 
 xi J Apparatu ; & ftMnditm poflea , minori voluiuine , iine Apparatu , Stutgar- 
 dia tulit : quse autem aliis locis excufse mc refpiciunt editiones , ck partim ad duas 
 liafce vel in textu , vcl in Icrtionibus , vel in crili , funt conformatse , partim in 
 alia omnia iverunt. 
 
 § V. 
 
 Cum duabus illis noflris majorem lixc tenia convcnicntiam liabct , quam dif- 
 ferentiam : quare priltina priEfatio nunc quoqiic proderit. Librorum epillolarum- 
 quc in partes majorcs & minores diviRoncm ad tabellas Gnonwnis interim cmiifi 
 fynopticas propius conformavi. Majorem fubindc partem dclignat fpatium lineas 
 dirimcns ; minorem , fpatium in ipfa linca : cum aliqua imitationc illarum divifio- 
 imni , in Pentateucho hcbraico, quarum alia Farafch* five feftio dicitur f ef A«cAa , 
 apcrta , alia iS'ff^wnja, claufa. apud^'M.vt. de abbrev. hebr. p. 163. 
 
 Accentus, fpiritus,interrogationcs,interpun61:iones,& in his parcnthefes, rare mJi- 
 tarc nccellum habui : ne(|ue enim cupidiores (]uorundam mutationcs fccutus fum. Ma- 
 gnum hodie quidem fiuaium a literatis hominibus in parentlicfcs impcnditur: nequie 
 mcdiocris earum oil utilitas , fi veros fententiarum hmites defignent: fed exdera , 
 alicnis locis intrulx , multa turbaut. Porro parcnthefes per commata , & iTwgis 
 per cola ( finejiovo figno , Grscum textum non melius , quam Hcbrxum decen- 
 te , quod praefentem banc interpofitionem Latinam Iibi inclulam liabct , ) notari 
 polfunt : id quod mihi quidem curie fuit. 
 
 Relativum avrov , avrric , & reciprocum durov , avrr^i; xtA. funt , qui accen- 
 tu leni afperoque difiingui oportere diftitent. At reputare debebant , reciproca 
 fuffixa apud Hebr.eos non alia clfc atque rclativa , & indc fcriptores N. T. Gr£- 
 ci conltantiilimc fenfu rcciproco fcribere avr dvTO'j (vcl dip iavToO , nunquam 
 d(p' dvroo ) & lie fltT dvTcoy , ivr' a't/TJi? , Itt' dvrco , stt' dvrti , «V dvTov , iTr 
 aWo J? , ^.er' dvTov , /mt dvrlv , /mt dvr&v' nequc uUum exemplum diflimile in 
 
 Ggggg 2 toto 
 
y88 A P P. C R I T. P. IV. N. XII. 
 
 toto N. T. exflare. In pronunciatione apoflolicum morem prae recenti fas eft imi- 
 tari : fed quia in dvToO reciproco non modo tifones , fed etiam viri valde dofti 
 adlisrefcunt , dvrou iis fere locis , ubi Stephanonim editiones fic habent , ex- 
 cudenduin curavi ,• idque cordatiores non pro norma pronunciationis , fed proad- 
 jumento interpretationis , velim , liabendum meminerint. 
 
 Marginis ledliones religiofe retraftavi , aliis deletis , aliis fuppletis , aliis 
 aliter aeftimatis. Nam quae interjedti bene longi temporis fuppeditavit ufus, ea haud 
 plane fupprimi , fed ante obitum promulgari oportere cenlui. Qui priori editioni 
 minori alfuevit, is difFerentias hujus, nuUo negotio,proprio fru6tu,in ilia notabit. 
 Kolim ,afliduitatem meam critioam , in exadtiore regularum mearum applicatione oc- 
 cupatam , pro putida haberi. In translationibus faciliores efle poflumus , fed in- 
 vefl: gationi fontis Grseci , ad queni perfugium datur ultimum , non poteft cura ni- 
 miura religiofa impendi. Commodum fit plerifque , obvio quovis typographo ni- 
 ti : ego antiquiffimum quidque pro vero & necelfirio amplector & exhibeo. 
 
 L*ca ^aralkla , prae ceteris evolvi folita , id ell , quae ad Evangeliflarum mu- 
 tuum , & iV'Ovi Teftamenti cura Veteri concentum pertinent , ex majori editione 
 repetiimus. Textus verba , quod praecipuum ell , eadera plane funt in hac editio- 
 ne , quse in duabus fuperioribus. 
 
 § VI. 
 
 Quemadraodum illas Itipavit Apparatus criticus , & fubfecutae Defenfiones , 
 hinc timiditatis , inde umeritatis crimine depullb , idoneos talium rerum arbitros 
 conciliarunt : lie tertise luiic pr<Ei\diura quoddain five fatellitium , fi quid adverfi 
 etiam nunc immineret , deberi vifum eft. Seorfum videlicet excudetur typis , ca- 
 lanio jam cula , Clavkula N. T. Gr. ex iterata liacce recognitione tditi : quae & ge- 
 niralia fundamenta crii'eos N. T. ita repetit , ut noviflimae exceptiones prscidantur, 
 & ad muks^f ngulMim loca N. T. reliduis unius alteiiufve eruditi viri oppolitioni- 
 bus fatisfacit, alienafque corrediones , meafque curas ulteriores adjicit. * Quo 
 mtlo & libertati , quam raihi femper refervavi , & firmitudini tale fcrutiuium 
 decent! confulitur. Vale , &, fi e re tua clfe intelligis , utere. 
 
 • Vide mox num. XIIT. Quae ad multa fingutatim loca N. T. in Clavicula pofue- 
 rat b. Auftor , ea nos in hac Apparatus critid nova editione ad lingula loca, 
 in P. II Appar, ;^,illico retulimus. 
 
 APR 
 
M )( o )( X 789 
 
 APP. CRIT. P IV. 
 
 N. XIII. 
 D. lOHANNIS ALBERTI BENGELII 
 
 CLAVICVLA 
 
 NOVI TESTAMENTI GRAECI 
 
 E X 
 
 ITERATA RECOGNITIONE 
 
 NVPER EDIT I. 
 
 LIBELLVS POSTHVMVS. 
 
 17 5 4- 
 § I. 
 
 "VTon Clavem Novi Teftamenti univerfe fpedhti , quae longe pro lixior efTetcom- 
 1\ mcntatio , fed Claviculam editionis noftrse ejufque iteratx pollicetur hujus li- 
 belli titulus. 
 
 § II. 
 
 Priftinae Prsfntioni ad cditionem N. T. gi-seci minorem jam adfpeiTi iionnulla , 
 fed complura infuper alia moncie necciVum habeo. 
 
 § III. 
 
 CuriC mcsc , non fane mcdiocrcs , quas in N. T. gr^cum imrcndi , varie^ 
 «t fit ,• accepts funt. Alia judicia fuerc propitia , alia infcnfa. Hec majoreOi 
 flrcpitum dcdcrunt : ilia longe fiequentiora &. pondcroliora fuifle , dcinonftrari 
 pollct, li oftcntatio valcret. Adverfariis , qui ipfi inter fc iciin me partini tinii- 
 ditatis , partim tcmeritatis accufabant , non feinel rcfpondi. Exflat Defenlio N. 
 
 Gggggs T. pri- 
 
79^ A P P. C R I T. P. IV. N. XIII. 
 
 T.primum cam Haimonia Evangeliflarum A. 173^ Germauica, deinde Lat'me feor- 
 lum edita 173*^. Exftat altera apologia, A. 1^39- bis, tertium Vlmas A. 1745 
 hoc adoriiata titulo : Nocthige Antivort auf dasjenige , was etJicke Gelehrten wider das 
 von ihm revidirte , griechifche N'em Ttjiatimit vorgibraclit haben. Dtr hi.il. H dhfheit 
 zu Sttuir ahgefajjft. Recentiores Declarationes aocelFere , quas exhibet Gnoinou 
 Prsef. § 8. 9. 10 & pag. 1202. 1340 I'eqq. Ed. II. Nachlefe bey den Stcktig erbauli- 
 chen Reden fiber die Off. lo. f. ijoi. Bihr/rfftigUs Ztugnifs dtr Wahrhnf^%g. 32. 47. 
 153* 194. & demuin Tr. dt SinceritaU textus N, T. Gratiif tumd». 
 
 § IV. 
 
 Taiitam crifeos in N. T. occupatK neccfTitatem agnofco , ut neque aitas iiigra- 
 vefcens neqDe alia uUa cauffa me ab hocce Icrutinio penitus deterreie debeat. 
 Nam quo plures eruditi & ftudioli in crifl lacra aliquid libi elaborandum fumunt , 
 eo pejor fere ab omnibus confufio invehitiir , dum alii recepta omnia nimis obnixe 
 retinent , aliis id demum placet , quod a communi fenfu difcrepat. Quid ego ope- 
 rac in hoc genere pridem collocarhn , jadtare nolo : ncque earn quic>jjiam prol'uif- 
 i'e , negaverim : led tanien plus utilitatis inde percipi potuiiFet , li nonnulli , ex 
 quibus multi pendent, vel peritiam vel jequitatem majoremprxllitiirent. 
 
 § V. 
 
 Omnes , quibus Scriptura Sacra euros eft, oro, ut vigllanter caveant , ne hac 
 tempeftate , tametii magna lux literaruin pr^dicatur , tamen fmceritas grseci tex- 
 tus , qualis vel duobus abliinc feculis vigebat, magis magifque deferatur. Etenim 
 Erafmum , qui poilea N. T. Grasco adornando operam dederunt , ii non tarn emen- 
 darunt , ubi emendationis egebat , quam interpolarunt , ubi re6le I'e habebat. Ta- 
 lia in Elxemrianam editionem A. 1624 coramigrarunt : & exinde in omnes fere 
 Grascas editiones haftenus tritas , immo etiara in verliones germanicas recentiores 
 propagata funt. 
 
 § VI. 
 
 Omnino de fingulis variantibus ledlionibus , iis prxfertim , quas ego delegi , 
 in utramque partem dilputare nemo non potell , fed ea tirma elt decilio , quse non 
 editionibus reccntioribus pro arbitrio nititur ; quid ? ne ea quidem femper , pro 
 qua major numerus codicum mlT. militat , fed hsec demum , qus per teftes idoneos 
 feculis climatibufque diverlos antiquillima declaratur. Gluamdiu hxc methodus, 
 apeite legitima , pr<etermittitur , opinione magis, quam ibientia , crifis exerce- 
 ttir. Veruntiimen claviculam in prsfenti fcribo , non detenlioHem. 
 
 § VII. 
 
 Annus agitur XIX , ex quo N. T. Grtecum emifi cum Apparatu critico. |n- 
 torea raulti vel de toto meo labore vel de lingularibus locis fententiam dixerunt. 
 
 qui 
 
CLAVICVLA N. T. GRAECI. 791 
 
 qui fi vigilantiara in tota inea ciifi cognofcenda , zquitatem & candorem in iis, 
 qusc re6te expltnavi , approbandis , dexteiitatein ad ea , in qui bus mihi ipfe non 
 latisfeci , & aliorum fuppetias rcquifivi , corrigenda &fupplcnda, majori confen- 
 fione prxflitilFent , pernuiltuni jam profedtum clFet ad coniniunem utilitateni. Sed 
 vera crifis non eft omnium , qui crifin polliccntur. Poteft aliquis pro excellenti 
 luniine haberi , & tamen innumeros ervores , nemine animadvertente, venditare. 
 
 § VIIL 
 
 Fieri poteft , ut unus intcrdum cum ratione erret , ubi vera principia non 
 optime applicat : & ut alter , plerolque rede fentientes , temere fequatur. Hie 
 tutus eft a reprehenfione , & lapiens videtur : ille tamen facilius in viam le reci- 
 pit. Ego in alios , cum reprelicndcre poiFem , arquitate fum ufus : alii me iine 
 caula Icvcriflimc incelfunt. Quid eos moverit, ipli viderint. SckoeUgfHi»s , Horis 
 hebraicis adornatis , bene meritus eft de facris literis : fed in editione N. T. Grse- 
 ci alicuiilimas perlaepe ledliones & parenthefes ftatuit. 
 
 § IX. 
 
 Cauflk funt , quaz firmam & popularem decilionem variarura Icftionum N. T. 
 Graeci impediunt. Prima eft collatio varietatura gi'aecarum imperfecta , egena, 
 confufa. 
 
 § X. 
 
 Sequuntur juftse dubitationes de verfionibus antiquis. 
 
 I. Non eadera verfionis v. gr. Syriacae per omnes partes eft antiquitas , & ex 
 ea pendens audtoritas. Vetulta fane eft in libris plerifque N. T. fed minus vctu- 
 fta in cpiftola 11 Petri , II & HI loluinnis , &. luds , receutior ctiam in Apoca- 
 lypli. 
 
 II. Ssepe ignotum aut incertum eft , quid habeat ipfa Verfio , quum v. gr. ^e- 
 thioficae hiatus ab editoribus in Aftis fuppleti ex Vulgata : aut quum varix le6lio- 
 nes non ex iplis verfionibus orientalibus , fed ex latinis earum verfionibus defum- 
 tae funt : aut quum verfio ad utramvis leftioncm Gra:cam congruit : aut quum in- 
 terprcs idiotifmo linguae lux obfequi necelfe habuit. 
 
 III. Ipfi codices orientales valde ran aut rare collati funt , ut minus firmiter 
 conftet , (]uid habuerit Grxcus textus , quem interpres fequebatur. 
 
 IV. Verfiones vctuftilfimas longis variifque intervallis fecutx funt aut alix ver- 
 lioncs in iifdcm Unguis , aut varix rccognitiones & rctraftationes , ut hodie le- 
 dio Grxca , prirao tuique interpreti probata , internofci uon poUit. 
 
 V. Ver- 
 
792^ A P P. C R I T. P. IV. N. XIII. 
 
 V. VeiTiones orientales , Arabkat praefertim , pafllm derivatae funt ex aliis ver- 
 fionibus , Graeco textu aut adhibito item , aut plane lepofito. 
 
 VI. Vbi exemplaria uiiius verfionis alicujus inter fe dilTerunt , nulla eft copia 
 doftorum eccleliafticorum , quorum fufFragiis autiquitas ledlionis unius prae alte- 
 ra dignofcatur. 
 
 VII. Difficultatibus hifce quo uberius pofthac medebuntur eruditi , eo major ra- 
 tio verlionum orientalium habenda erit : Spondeant fautores verfionura orientali- 
 um , quid primitus in Graecis legcrit Syrus , quid Copus , quid Atthiofs , quid Ar- 
 menus , aut illarum leftionum do6lores eccleliaftici &c. confeftim quovis loco tci- 
 buam cuilibet horura interpretum , quicquid tribui potell. 
 
 § xr. 
 
 Sed unum reftat leftoribus N. T. in occidente. Latinam quippe omnes lite- 
 fati intelligunt , Linguc orientales a paucis intelliguntur : adeoque confcientiis 
 eorum conlulitur , vero Latinae verfionis pretio ufuque ollenfo. Gothicam veriio- 
 nem dodtiiCmi hodie viri pro Frandca liabere maluerunt. Me quidem praeter vo- 
 cum multarum cum feptentrionalibus linguis convenientiam (v. gr. malm, arena, 
 unde zermalmm) dualis retinet numerus , quem , in codice argenteo obvium, Jiaud 
 fcio an Franci unquam adhibuerint. Sed live Gvthica eft verfio , five Francka ; 
 vetufta eft verlio IV Evangelillarum , & ex Grteco fonte , certe utpluriniura , de- 
 dufta , & jufti in decidenda leftione variance ponderis. 
 
 § XII. 
 
 Vtinam Slavonicam verfionem , a Methodio &f CyriUo feculo none adornatam 
 & a lo. Fetro Kohlio diligenter delcriptam , aliquis conferret , ex Ofirovimfi po- 
 tilfunum editione, 
 
 § XIII. 
 
 Tertia caufla commemoranda venit , quae eft difficultas & prolixitas hujufctf 
 fcrutinii. Magna non folum patientia , fed etiam longanimitate opus eft in ftudio. 
 •i-itico religiole conftanterque tra6lando. Nam & labor ipfe gravis eft , multorum- 
 que annorum ufum requirit , & multi , qui in hac re fola ingenii perfpicacia freti , 
 fibi omnia fumuiU , judicii perverlitate fru6lum laboris illius apud credulam turbain 
 iutervertunt. 
 
 § XIV. 
 
 Poteftas genuinae leftionis quaerendac ncmini debet adimi : fed nimis multi funt, 
 qui , quamlibet imperiti & inexercitati , & fortalTe vix triduo in crifm facrara 
 guftandam inipenfo , de quovis loco , in quem ex tranfverfo inciderint, fuoarbitno 
 vel aliena audloritate freti , judicium ferunt profeftui veritatis infeftura : mmis 
 pauci , qui totum cauflse ftatum cognofcant , & tunc demum deciftonem proraant. 
 
 § XV. 
 
CLAVICVLA N. T. GRAECI. 70? 
 
 5 XV. 
 
 Copiofum tradtatum adornare non licet : fed tanien aliquid dicendum efl. Le- 
 ftiones receptas , notabiles , icjiculK probe didinguenda; funr. S«pe ego ,/? pono » 
 modefhs caula , quantniam a. in auiiwo prsfero. Miiltis in locis fit , ut brcvio- 
 rem le(^tioncm ego defendcrim , picniorcm dcfcndat alius. Qui finguk feorium 
 loca , in quse inciiirunt , adlpiciunt , pleniori lec^Honi non pollunt non favere : qui 
 vero totam IcifHonis varietatcni , ut res poflulat , amino complcxus eft , hie de- 
 mum iudolem utiiul\ is textus , brevioris & plcnioris , certius dignofcit. Non 
 umverfara nationem librariorum ex nolh"a indole metiri licet nobis , neque hodie 
 quiscjuam ita cogitarc debet : hoc ego non infererera textui : ergo nemo alius iii- 
 (eruit, Imrao vero librarii nonnuUi , Graeci pra:fertim , circa Chnjfoftomi fere tem- 
 pera , textus dilucidandi opinione , perbrevTS lhi(^i:uras, ex parallelUino prjercrtiin 
 verbali , alleverunt : Millii prolcg. 872. 929. f quod etiam apud Syrvs pridem ac- 
 cidilFe , ex oppolita laude verfionis Syriaca: /("yZ/'ai- colligas : ) textus autem pri- 
 mstvani fimplicitatem , ab cjufmodi ftricluris iinmunem , teltes multo antiquiores 
 fummo & ponderolillimo inter fe conlenfu rctinent. Singulis in locis olcitantiam 
 in omilfione voculse alicujus valde proclivcm fuiilc , concedo : fed univerlis ejus- 
 modi locis prifci tot climatum , setatum , linguarum teltes , tot liiatus , falva fer- 
 monis intclligcntia , neutiquam adniiferunt. Hoc iemel a me declaratum , animo 
 fcmper velim prsecipi. Sic niultis in locis expeditius iter habebiraus. 
 
 § XVf. 
 
 Porro difficilis eft decifio , ubi ab ujia parte ftaiit codices Graeci plerique , 
 tb altera veriloncs orieiitalcs complures. 
 
 § XVII. 
 
 Tandem quarto negotium faceflTunt opiuiones de leftione recepta partim fufpi - 
 ciof<e , partim fupcrftitiofs. Non malim pro morofo aut arrogante , quam pro 
 imperito haberi : fed tamen gravitas rei poftulat , ut querela nonnihil promam. 
 Prsdicatur paffim hodierno die tlos & lux literarum : fed hsec gloria certe in crifi 
 facra fere inanis eft. Nam poll tot codices grscos ex oricnte in occidentem im- 
 
 Eortatos , poft tantam linguarum oricntalium culturam , poft tot patres , Grjecos 
 ,atinofquc prsecipue , recognitos & erutos , multi de ecclefia quam optime fe me- 
 reri putant , li omni vi hxc fubfidia ail textuni , quern Eraf?nus ex pauculis monu- 
 mentis Grscis & Latinis Frohtnii prelo fubjccit , defendcndunj adigant , & vim fub- 
 fidiorum , ubi aliud quiddam ea iuggerunt , extenucnt. Si tirones , fpecimina ftu- 
 diorum eoncinnantes , id foli faccrcnt , vcnia iis dari pofFct : fed viri inflgnes j^ (b- 
 la ingenii pcrfpicacia frcti , (]uamvis niultorum ctiani aiiiiorum ufum crilis poftu- 
 let , idcin laftitant , majore fobrietatis poft Glnjjium Caloviumque decremento , quam 
 profcc^tu. 
 
 Hhhlih , § XVIII. 
 
^94 " A P P. C R I T. P. IV. N. XIU. 
 
 § XVIIL 
 
 Magno dolore fiepe me afficit vcntofiflhna ilia vanitas , quai hodienio die lu- 
 cem & florcin literarum ja6lans niukos ita vexat & projicit , ut, polKjuam in una 
 
 3uadaiii difciplina vix aliquid profecerunt , niox in qualibet Iciencia , ex pluribus 
 ifciplinis openi poftulante , omnes anteceirores iupevare poitulent. Sic fit, ut ve- 
 ra eruditio non modo non amplificetur , fed etiani imininuatur , & quae doctillimi 
 fuperiorum setatum homines expedita dederunt , ("citamentis inanibus anciquentur. 
 Et tamen per lemeitria cumulantur libii ; ephcmerides non ea , qu<efolida, utilia, 
 memoratu digna erant , dilcernunt , led 4)artim trita qua;que ccnties recoquunt, 
 partini paradoxa imperitis obtrudunt ; numeri luffragiorum pro opinione atfirmante 
 aut negante augentur ; paginas allegatiouibus teguniui" ; Veritas in platea , ubi pla- 
 num habere curfuna poterat , delerta & peffundata cadit. HaeC ii , qui civilibus 
 tantummodo rationibus ducuncur , cum ril'u afpernari poirunt : nam commercia per 
 omnes chartas iultentantur , &perlibros phaleratos , quamlibec inanes & fallaces, 
 audtores & librarii famam & lucrum nancilcuntur. Sed cui gloria DEI , q use per 
 omnes labores nollros , etiam literarios , quiereuda , cordi clt , is hanc PEbTEM 
 non potelt non lugere. 
 
 § XIX. 
 
 Operam meam N. T. Grseco recognofcendo dicatam , fepenumero explanavi : 
 neque habeo , cur ejus me operas pceniteat. Refpice § 111 & Vll. Bene multos 
 lingula ilia Icripta ledlores invenerunt , led rotam rem paucos coram Intis cogiio- 
 ville expcrior , qui tamen publice judicium faciunt. Uuamobrem neccllarium elie 
 llatui , p'rscipua decilionum fundamenta in unum coUata repetere, & novam N. T. 
 Gneci recognitionem tali I'yntagmate munire. Clavicuiam appelio , non Clavem: 
 naraque brevi diirertatione omnia peraguntur. 
 
 § XX. 
 
 Monita dudum aliqua dedi , quae ad omnem ledbonis varietatem & difcernen- 
 dam & digercndam lulticere exiibmarem. Ea totidem verbis ex Praelatione Gno- 
 fwom'i repetita dedunus I'upra , P. IV , N. VII. 
 
 § XXI. 
 
 AlTenfum hscc monita invenerunt : nee me ipfum eorura posnitet : fed tamen 
 quail nil ejuiinodi exflet , lie tuinukuariam criiin dominari video, quare haec Mo- 
 nita paucis declarare non inutile I'uerit. 
 
 § XXII. 
 
 Quxcunque veteris ecclefue cura fuic circa exemplaria N. T. , ea certe non 
 impeduc , ne iiuinams varietas ieitioiiuui iuveJieretur. 
 
CLAVICVLA N. T. GRAECl. 795 
 
 § XXIII. 
 
 Vt c\ ingenti lilva mnnumcntoruin , vari-as leftioncs exhibentium , genuina 
 ledtio educatur , luctliodo ()uadain opus elt. neque enim folo arbitno res tain ardua 
 coiiHoitur , led tctlinionia codicuin , veriiouuni , patnun , & omiiifarias eorum 
 conlcnlus & diireiilus expcndeadus venit. 
 
 § XXIV. 
 
 Vbi Veriioncs & Patres GrKci & Latini inagno confcnfu leftionem aliquam 
 finnant , ibi ccrtimi ell, Grsecorum codicuin poudus plus valere , quain numeium. 
 vide fupra P. II, ad Rom. I. 16. 
 
 § XXV. 
 
 Talium porro codicum teftimonium etiam iis in locis N. T. valere debet , ubi 
 minus conllat , quid lit in verlionibus & Patribus. 
 
 § XXVI. 
 
 Nunquam in mentem niilii venit , ut confenfum j^l. Lat. pro firmo perpetuo- 
 que criterio totius genuine ledionis vcnditarem : neque nunc demum alios teftes 
 adjungendos dico , led pridcm dixi in Apparatu P. I. § XXXII. Obf. V. XIV. fs. 
 XX. conl'id. V. VI. & ipl'e Apparatus innumera exempla refert , ubi Al. Lat. non 
 niodo folos invicem, fed etiani cum aliis codd. cougruentes defero. Sine arrogan- 
 tia poflulo, utne hsc vecordia milii tribuatur , quali confenlum Al. Lat, finiul 
 & cvelierem «Sc poftponerem. 
 
 § XXVII. 
 
 In lucem emifit fummc rev. Bnumgcirtcnius annotata critica , prinnim Germa- 
 nlcae explicationi epilloljt; ad Romanos adlpcrfa , deinde Examini var. lct\. ep. l»co- 
 bi inferta. Ego inverfo ordine primuni varietates in ep. lac. obvias , quarum Exa- 
 nien Icorlum edidit , coullderavi : deinde prioruni , quae ep. ad Rom. attingunt, 
 expeditior iuit difcuflio. 
 
 § XXVIII. 
 
 Si quantum pcrfpicacije eel. Batmgartmius liabct , tantum confuctudinis cura 
 codicibus antiquis corumque coUatioiiibus & coUatoribus per tot alias occupatio- 
 nes habere potuiiret , magnum , ut arbitror , ab eo alTenfum naftus elTem. Nunc, 
 quod Examini ejus deelt , quodquc declFe protinus conllabit , modelle farcire co- 
 nabor. 
 
 § XXIX. 
 
 Quo frurtuofiorlit hxc (iifciuificio . cvolvam initio gencralia qujedam capita, 
 &, (juaj eel. Rctumgartmius in nie delidcrat , quid ego in illo deflderem , indicabo, 
 utrumque aperte & placide. 
 
 Hbh hh 2 § XXX. 
 
7t)« A P p. C R I T. p. IV. I^. Xlll. 
 
 § XXX. 
 
 De cn'fi enim epiftolx lacobi dum agitur , charafterera epiftolae , in qua leni- 
 tas fapienriae tautopere commendatur , follicite mihi fervandum, & 0iAoviiK'iav vitan- 
 dam propono , ne eel. Baumgartenii feveritas aperta me aliofque commoveat. 
 
 § XXXI. 
 
 Ipfe titulus editionis mes fere omnia occupavit , quae Baimgartenius adverfus 
 me difputat. namque is titulus crifeos facrae , Millianse prslertim , i ) compendi- 
 um, 2 ) limam, 3 ; fupplementum ac 4; fruftum in Apparatu exhibitum profitetur. 
 
 § xxxir. 
 
 Exliibet Comftttdium : quare multas ledliones apud Maflrichtium , plures apud 
 MillJum obvias , praeierire potui ; quas videlicet , ubi forte iifu venit , Millius I'e- 
 prsel'entare potell. 
 
 § XXXIII. 
 
 Exhibet Limam : quare eel. Baumgartenhis Kufteri editionem non debuit mihi 
 obvertere , ubi ego vitia ejus ex ipia Millima , maguo fane labore, conexeram. 
 
 § XXXIV. 
 
 Exhibet Suffkmmtum : quare etiam leviculas vaiietates comniemorare debui, 
 ubi aut Millius iis ipiis carebat , aut codices a me cxcuUi eas referebant. 
 
 § XXXV. 
 
 Exhibet FruUum : quare ea , quae frudtu carent , neglexi. 
 
 § XXXVI. 
 
 Hanc inflituti mei rationem , fane Icgitimam , expofui proprio confpieuoque 
 in loco , id eft , in Inrrod. (P. I ) § XL , nee non in Epilogo (P. HI) § I. Quas 
 cxpolitio li a eel. Baumgartenio percepta fuilfet , Examen illius niulto alia facie 
 exltaret. 
 
 § xxxvir. 
 
 Totam tamen Crifeos raese fummani univerfe approbat Baumgartemit. nam nul,- 
 lam lettioncm variantem pro geuuiaa habet , quam ego non confirmarim aut cer- 
 te indicarira. 
 
 § XXXVIIT. 
 
 Cum Maftrichtio, cum Millio & mecum agit Baumgarteniui , omnia fere ad pa- 
 trocinium lectionis receptx reiercns , non ad iituni geinmis antiquie ledtionis abller- 
 gendum. Q,uod res ell: , dicere uccelfum habeo : JRationes eorum , qui antea in 
 
 hac 
 
CLAVICVLA N. T. GRAECl. 
 
 797 
 
 hac palseftra rerfati funt , non fatis perfpeftas habet , & magnam curat fuae partem 
 ijQ ea impendit , ex quibus perexiguura cperae pretium reportatur. 
 
 § XXXIX. 
 
 Majlrichtiuni omnibus locis reprehendit , quod multas varietates a MilUo cora- 
 menioratas prastenuilcrit , & fuflfnigia codicum & verliomim vetcruni , non line 
 pracvaricatione : atqui Miiftrichtius ediiioncm Oxonienfeni FtUianam A. 1 675 ador- 
 narani non niodo iuterdum adhibuit , fed plane crili I'uae porpetUDc fnbftravit. Ilia 
 autem editio niulto paiiciorcs codices varictatcfque citabat , (luani deinccps Mitlia- 
 na , quain Madriclitius lero nacitus ell : eademque ex verlionibus nonnili Copt. & 
 Giith. contcrcbar. Quid autem attinct , tarn accurate difquircre , qua; varietates , 
 apud unum Millium obvix , ab aliis omifls fuerint V Majus fuiiret opers pretium , 
 allegationes codicum &. interprctum , quas Millius vel pcrperam retulit , vel omi- 
 I'lt , corrigcre & lupplere. Plura paulatim oblervauda veuient. 
 
 § XL. 
 
 Quod ad me fpeciatim attinct, i. rationes mcas hand perfpicit , quo nomi- 
 ne hos illolve codices ad prioicm clalVem vel ad alteram nianufcriptorum retule- 
 rim : Sontica cxadi judicii icniora. id enim non ad pneilantiam codicum , fed ad 
 intcgritatein exemplarium & majoreni minoremve iirmitutUnem collationum perd- 
 net. Exempla vide § 13. 17. 36, 
 
 § XLI. 
 
 2. Me omnibus item locis reprcbendit , quod ledliioncs leviores indicarim , 
 pauio graviores prxtermifcrim. Ar()ui non erat inilituti mci , omnes varietates 
 notare ; led leviores apud iW/7/i7/wi , li ulus vcuiiVet , rcpericndas, fere prseter- 
 mill , ( & pauciores quidcm pnticrmiii in VII epiftolis catholicis , quam in cete- 
 ris libris N. T. (juippc (jui denfiore varictatum lilva laborant: ) vicilhm leviilimas 
 quoqiie a me prnnnm obllcrvatas fupplcnicnii giaiia curatius indicavi. lullum hoc 
 dilcnuiCtt in Apparatu, ut dixi , dileii'JIin c cxplanavi in Introdudione § XL. n. 2. 
 fj. 10 : (]ui locus eo niagis ccignufcendus crat , quia in ipfo Summariu introdudtio- 
 nis rclationcin de rccognitione mca proHietur. 
 
 § XLII. 
 
 Infinitae prolixitatis fucrat, ubi()ue vel prjetcrmilTionis vel commemorationis 
 vel loci , Icdionibus vel in Appaiaiu Iblo vel ctiam in margine dati , caulas indica- 
 te : ne(]ue a tali dcledlu libcrtas ingcnua excludi potelh Bene tamcnresfe liabct, 
 quod nulla a me varians ledtio prctermitla ell, quae Baumgarunio gcnuina videatur. 
 lioc ijlie curae legitime a me adhibitse idoneum rcputabk arguvueutum, 
 
 Ilhbhhs § XLIir. 
 
798 A P P. C R, I T. P. IV. N. Xm. 
 
 § XLIII. 
 
 In Epilogo Apparatus mei ad quatuor paria exceptionum contra crifm mcaiu 
 refpondi : fimuk]ue retpondi ad ea , cjuk Bawngartenius objicit. 
 
 § XLIV. 
 
 3. A Millii iiotatis notata Kufteri non diflinguk : & modo remiiFiones ad Prole- 
 gomena Millii , Millii notis a Kujkro inlertas , Millio ita imputat , ut Millius fccuin 
 iplb committatur : modo codicem Siiddnmum , a Kujlero coUati'.ni , Millio adfcribit. 
 In primo Stephani codice negat Epiitolam Liajhi occurrere (§15, ). atcjui Sreph. 
 primus elt editio Comfl. quae Epiltolam Incobi habet. Stephani codicem / (i. e. de- 
 cimum ) vertit in Stepli, I. (§11. 33.) & Steli. ty. quern Oxonienfes unum dicunt, 
 prinium interpretatur (§ 14. 15 ). ubi margines Curcellaii lettionem codicis Alextxn- 
 drini habent , fiftum codicem elFe pucat (§ id. ) 
 
 §. XLV. 
 
 4. Iraque me mecum triplicircr committit : T quod dilTcnfionem inter yffpu- 
 rat/um & inter Gnomonem notat. II quod inter monituni meum de conlenfu^^/. Lat. 
 tanijuam geuuinx le6Honis adminiculo, & inter xftimationem ilngularum liibinde va- 
 rietatum diirenlum ilatuit. Ill quod varietates memorabiles prxtermifcrim , & le- 
 viores pluris aeftimarim. Ex ingenio luo lagaciilimo metifur vaciocinatioucs li- 
 brariorum , leftiones variantium: quorum tamen Iblertia ultra parallelilmum & lup- 
 plcmentum ellipfium segre ailurgebat. 
 
 §. XLVI. 
 
 His declaratis , multa in examine Baumgartiniiino tranfilire polTum : nil au- 
 tem tranfiliam , quod propria dilcullionis indigcat , aut dillicultate laboret. 
 
 § XLVII. 
 
 Examen variantium lertionum in epift. lacobi obviarum fic incipit § i : Oti.iH » 
 variantium k&onum coUcEioribus ad citf. I. ccm. i. ferperam reftrri foknt exemfla vj- 
 rietatis , illud nomen plane non mtrmtur. Duo mini , quai fummt rever. lo. Alb. Bm- 
 gelius in J^fparettu criiico nov. Uji. f. 72S comminiorat , aperta inmda J'unt &f indubia 
 fphalmata. Ilia verba 'luKcoficz ir)iov yj^ Kt;((:t; 'Itjrcu XC'^^^^ iouMc , abficijje ab ali- 
 qua virfiom latina veUri , ex Aiiguftini retraFiat. lib. 3. c. 53. recitat lo. Millius fro- 
 legom. § f}jr). p, do. Qjiod evidenter demonjlrat , niji vd paucions vd f lures voces ab- 
 fuerint , exemplar ab Augujlino excitatum mancum fuiffe , atque epifiolae proomimn fivf- in- 
 fcriptionem exhibuiffi frincipio fuo truncatam. Idem celeb. Bmgelius I. c. fic pergit : ■,', lA- 
 COBVS , lEsv CHRisTi SERVUS , hahet h AT. in nif. Clinr. ^ Cajfwdorus.^^ Verun 
 uterque f tarn codex Charitinus , quam Caffiooiorus , feu, ut reUius fcribitur , Cajjiodo- 
 
 rius , 
 
> 
 
 I 
 
 CLAVICVLA N. T. GRAECI. 799 
 
 rius , vtrfiontm vuis;ttam exhibent ; quae unanivii codimm confcnfu reliqua verba DEI 
 & DHMiM co>if.ii).Jt : uikii Jatis a]oiaret , ixcidiffc fcriytoris viuo ta , quattn utra- 
 que dejiiitranlur. 
 
 § XLVIII. 
 
 Rcfpondeo. I. Super vocabulo varietatis five variantis leUionis non contendiuii: 
 milii (ill Introd. § .^^lil) dliilqiie liocnomine yenit qiixlibct cxeniplariumdiflTeren- 
 tia , five lUiigis , five minus pDndcfula ^ fpcdola , live in uinittendo , five in ad- 
 dendo , five in coiiimutatione verboium fita fit, five fitcram afficiat , five inter- 
 pundiones & aecentiis denique. IN'ullo certc alio nomine talia a variis leftionihus, 
 ouibus ab aliis & ab ipfo Banmgartenio alios idecuiotantc interponuntur , di(ling;iii 
 jolenc , quanqxiam figiu intcrpundiouum & acccutuuiH uou cillciunt texcus partem. 
 
 § XLIX. 
 
 II. In ^ugufiini retratlationibus haec verba , Puodecim tribubus quae funt in 
 dif\nrfione , non ur initiiim cpidola: acobi , qucmadmodum Milliu vidcbatur, ^^^ 
 ut iuitium expofitionis epillolx lacobi refcruntur, 
 
 § L. 
 
 III. Omiflloncm Bn ^ Domini non plane indignani notatu fiilfTe agnofcet , qui 
 callet , quanta Ikpc libertate ufl tueriut libraiii in nuiuiuibus Dei «S: Chrilli prulixe 
 pcrl'cribcndis. 
 
 IV. Cajftodorum dici etiam Cajfiodorium iiidicavi fatis in Appar. P. II. ad iCor- 
 XT. £7. 
 
 § LI. 
 
 Quodfi omnia , qux eel. Banmgartmius advcrfus me diflTcrit , pari prolixitate 
 difcuterem , quis me ferret V ijcd ex hoc Ipeciminc fuipicabitur lector , eetera quo- 
 que , ii opus lit , a me dilui polfe, 
 
 § LIT. 
 
 Optanduni ell: , ut eel. Baumgartenius , fi Crifin politillimis fuis Commcntai'iis 
 nttcmperare perget , meliora principia admittat : alioqui totus viri , quanilibet do- 
 aW , labor in hoc genere partiiii erit laxa recepta: ledionis fequioris sque ac fa- 
 nioris , dtfcnfio , partim pugna contra frugcm eodieum , vcrfionum & patrum duo- 
 bus poll Erafmi rudinieiita feculis coaccrvatam & pollii-.ec cuniulaudam , (!i; contra 
 profcdlum vcntatis indc percipieudum. 
 
 § LIII. 
 
8oo 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. Xin. 
 § LIII. 
 
 Quodfi curas meas in N. T. examinaie volet , pace mea id fiet. Vnum ro- 
 go , ut pi-jefentem meam de fingulis locis lententiam per i'c iuniat ; neque fi ea re- 
 gulas meas criticas , flbi coultantes , pro libertate milu femper vefervata , paulo 
 aliter iionnunquam applicet , atque in Apparatu vel etiam in Gnonione faftum eit , 
 me mihi contrarium ftatuat. 
 
 § LIV, 
 
 Examen rerura mearum ferre me pofle , nou femel oftendi : fed in Examine 
 Baumgartmiano modus vellem fervatus effet. Nam liaud fcio , an ullo ejus loco 
 uUa mentioraei, quae peifrequens eft, fine reprehenfione fiat. Veritatem vindi- 
 care neceffe habui : viudico cum maximo tutel^ moderamiue. 
 
 § LV. 
 
 Videantur cetera , quE dixi , apud iingula N. T. loca. Optareni , ut defen- 
 fiones meas quifque legeret totas. Signuni bon^ caufe. Sjepe fit , ut , li quis e 
 fcriptis amoebseis polterius primo , & prius pofteriore loco perlegat , lioc jam de- 
 feni'um elTe appareat. Qui vero omni veritati airenfum fuuni tarn diu denegare vel- 
 let , donee nolFet , non fiapereffe uUam amplius , quse excogitari poflit , objertio- 
 nem , ei per totam vitam in dubio lijerendum , »Sc fruftu profedtus fui iii omnibus 
 ftudiis utilibus carendum foret. 
 
 T A N T V M. 
 
 APP. 
 
1 A 
 
 «ft 
 
 APR CRIT. PJV. 
 
 N. XIV. 
 
 TABVLA LECTIONVM VARIANTIVM, 
 
 LOCORVM PARALLELORVM , NOTVLARVM CRITICARVM 
 ETEXEGETICARVM. 
 
 Matt/j. 
 I. I 
 
 6 
 
 II 
 
 i8 
 
 Le£lioncs variantcs 
 
 (StfiT/AttJ? ) ^ <J 
 
 liXovictv) lOicUKiju' ]a)ax,iiix Si 
 
 Loca parallela 
 Luc. III. 31. 34. 
 
 Notulsc vel mftcc vel 
 inipreirse. 
 
 dvTCi ) at/T« a 
 
 lef.VH. 14. 
 
 as avT?? To» 7r§«ToToxov) ^ /3 Luc. II. 25. 
 
 20 
 
 22 
 
 ir. 5 
 
 6 
 8 
 
 Mich. V. I. 
 
 Tl aKti/Scii j3 
 
 Le6lio abfoluta, ;t^'?'ot'i nia- 
 nat ex V. 17, & ellantiqua. 
 
 Talia omnia fine jota fubfcri- 
 pto excufa putato. 
 
 Omnino primogenitus eraC 
 lefus, Luc. 11,7, led ex Lm- 
 ca ad Mattkaeum translatam 
 elFc mentioiicni piimogeni- 
 ri . breyior paucoruni , fed 
 anricjuiiHinorum tedium , 
 apud MiHthamm docet le- 
 tuo , in qua ardculus rov ad 
 V. 21 &23 fuaviflime refer- 
 tur : Ti^iToj Si v'lof KaJj t?- 
 
 lii 
 
 II 
 
 Match. 
 
Soft A P P. C R I T. P. rv. N. 
 
 Variantes Paralkla 
 
 Matth. 
 
 II. I 1 «(Joi' ) iV^OV « 
 
 I5,f/j V i ^VIA) >i A V Hof. XI. I. 
 
 17 
 
 m. I 
 
 .M V 
 
 lei'.XXXI. 15. 
 
 Marc. I. I. 
 Luc. III. 1. 
 
 - lefa. XL. 3. 
 
 Z xa^'TOf a^iov) nagTou? ct- 
 
 13 «vTci7 alcerum ) .^ ^ 
 13 
 
 IV. I 
 
 4 
 6 
 7 
 
 Marc. I. 9. 
 Luc. 111. 21. 
 
 Marc. I. 12. 
 Luc. IV. I. 
 
 Deut. VIII. 3. 
 
 Pf. XCLii. 
 Deut. VI. 16. 
 
 JO imayi) vTrayt 67ri<ra fA,ov S Deut. VI. 13. 
 
 12 »«5"ovO "^ ^ 
 14 
 
 J 6 KdQrifxivoi) TTo^tvofAim y 
 
 Marc. I. 14. 
 lef. IX, 1. 
 
 XIV. 
 
 Notulac 
 iiSov firma le6tio. 
 
 Jnde ab atgyfto afjpellaii euin 
 filium mmm. 
 
 i^)i/ua) , dill. 
 
 - TTov - oc lirma lertio. 
 
 X. TT. firma Ie6lio. 
 
 Re6te conftruxit Lutkerus. 
 
 Tria difla, quse Mofes popu- 
 lo in ie/2r£o propoluerat, It- 
 fits , ut ii gregarius eiTet 
 Jfra'dita, tentatori,i» defer- 
 to, prscipue, reponit. 
 
 vTTctyi fenno ad fatanam. 
 
 U7i. OTT. /u, fenno ad difci- 
 pulum. 
 
 ■^ firma lec^tio. 
 
 Latinorum le^lionem yro^ivo- 
 y.ivoQ defendit parallelif- 
 mus Eftyae : fed to x.ctSrif^i' 
 tog conleurus codicura. 
 
 Matth. 
 
Matth. 
 
 IV. 1 8 Si) <?«o ii^oDi; t 
 
 TABVLA LECT. VAR^ LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 *J.fiii'VYariantes Parallela Notulx 
 
 •ic Marc. I. 1 6. Si finn$ ledtio, 
 
 Luc. V. I. 
 20 'ivBioti ) - <? ""3 
 
 V. 3 te» 
 
 ^. g nidx-ctQioi ufijiie 7m' ) Ver- 
 fus tiaiifpoliti, e. 
 
 3ot"' 
 
 Marc. I. 1 6. 
 Luc. V. I. 
 
 Luc. VI. 20, 
 
 13 
 i8 
 
 Ul 
 
 Marc. IX. 50. • ' 
 
 Luc. XIV. 34, 
 
 Marc. iV. 21, 
 Luc. VIII. 16, 
 
 XI. 33. 
 
 ^"vv^^^* ^'^' A'-^wv , hcbraicum, in trans- 
 
 XXI. 33. ferendo rerinendum , ut in 
 
 ' fine , fie in principio len- 
 
 I tentiae. Eadem rario alio- 
 
 ruin verborum hebraicorvm. 
 
 25 
 
 Ex. XX. 13. 
 
 Luc. XII. 58' 
 
 17 »p/3e0«) ep/oefln TO?? d^Xtio^i « Ex. XX. 14 
 29 
 
 wxw refte oniilit Luthtri^t, 
 ippiSrf fii'ma lectio. 
 
 31 
 
 33 
 
 35 
 
 38 
 4i 
 43 
 
 Infr. cap. XVJII. 
 8. Marc. IX. 43, 
 
 Deut. XXIV. I. 
 Jntr.cap.XIX.7. 
 Marc. X. 2. 
 Luc. XVI. 18, 
 
 Ex. XX. 7. 
 
 V 
 
 Ex. XXI. 23. 
 Luc. VI. 30. 
 Lev. XIX. 18. 
 
 lii ii 2 
 
 Tov Magiiificus »rticulu3. 
 
 Matth. 
 
894 
 
 Matth. 
 v. 44 
 
 48 
 VI. 1 
 
 ■ 4 
 
 6 
 9 
 
 JO 
 
 ii 
 
 
 A P p. CR IT. P. IV. N. 
 
 ..■.-, Variances Parallela 
 
 et/Ao-yfm ufq. fJt,i7oo<n\i u'/^ag) L^uc VI. 27« 35* 
 
 — i 
 
 XIV. 
 
 IaSstw xtA.) 7?i'>i9«T« ufq. 
 
 Luc. XI 2. 
 
 oTi ufq. aWi'ae dfxnv,) " > 
 
 14 
 
 Marc XI, 25* 
 
 - 7 
 
 Luc. XII. 33» 
 
 Notulai 
 
 Confer v. 44. 
 sflr/xo; firma leftio. 
 
 Aixst/offy'i'Hv legunt niuld Pro- 
 
 tefiantium. luftitia, tbtura, 
 
 h. 1. Sequuntur partes , e/e- 
 
 tnwfyna , v. 2 : frms , v. 5 : 
 
 jejunium , V. 1 6. 
 
 Confer v. 6. 18. 
 
 l^<ouiT/ov ) ab iTTtovaa , foil. 
 r/^H^a. nam ab oi;(j"(a effet 
 i^oi/o-/o{,utab iTi-ayj tTni^iw 
 
 tow) mafc. 
 
 Vid. Appar. P. II & Gnom. 
 ad h. 1. ubi firmis tellinio- 
 niis oflenditur , lianc clau- 
 fulain ex ulu Graecorum ec- 
 cleliailico paulauui elle in- 
 fertani. Confer Ln Croze. 
 Stat. Chnitian. Ind. pag. 
 313. ed. 1739. 
 
 vol iirma leftio. 
 
 Matth. VI. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. KOT. CRITIC. 805 
 
 Variances 
 Matth. 
 VI. 21 ufxav bis) vov 7 
 
 22 ot/v ) -^ i 
 
 29 
 31 
 
 34 ^Ta tauTM? ) ictvrri (S. 
 
 VII. I 
 
 3 
 7 
 
 12 
 
 13 
 
 14 otO rU 
 
 15 <Je prius) — 7 
 
 16 
 
 Farallela 
 
 Notuls 
 
 Luc. XI. 34. 
 Luc. XVI. 13. 
 Luc. XII. 22. 
 
 vriBw diU. 
 
 (Msv « t/ dift. 
 
 tuvrri, Dadvus 
 comraodi -.fitrjith. 
 
 Luc. VL 37. 
 
 Luc. VI. 41. 
 Luc. XI. 9. 
 Luc. VI. 31. 
 Luc. Xlil. 24, 
 
 Infra cap.XlLsa. Luc. VL43. 
 
 21 ou^avorc) oy^cwo?? , ot'To? t/ j-e- Luc. Vi. 46. 
 Mva-tT(tf lit; T«i» fiaatAiiaf 
 
 23 Luc. XI'L 27. 
 
 24 Luc. VI. 47. 
 
 29 01 y^afjif^anTf; ) 0/ yQct/ufxa- 
 
 VIII. 2 Marc. I. 40. Luc. V. 12. 
 
 4 Lev. XIV. 2. 
 
 6 Luc. VIL X. 
 
 8 ^oyci)) Xoyov « 
 
 II Luc. XIII. 28. 
 
 J2 Inf. c.X:ll.42.50.XXn. 13. 
 
 XXIV. 51. XXV. 30. 
 liiii 3 
 
 EmpliaticaleAi©, 
 
 jube verbs. 
 
 Matth- 
 
8-36 
 
 JMaitii. 
 Vlil. 14 
 
 Variances 
 1 5 i-jTZ ) a.\jTo7c, i 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XrVU ^J 
 
 ■ ^ Parallela Notulae 
 
 Marc. I. 29. Luc. IV. 38. 
 
 Etiara antecedens 
 fermo fingulari 
 numero apud 
 MatthsEum ince- 
 die. 
 
 16 
 
 as 
 
 25 /waSxTtt)) /udSyira^ dvTcv S 
 
 29 iy\7ou) -^ i 
 
 ^ ruv Xok*^* alterum ) ^ ,5 
 
 IX. I 
 
 . 2 
 
 g croi/) (70/ (J 
 
 8 iQdv 1X0.(7 av) iipo/2i^Qno-ctv /S 
 
 9 
 
 Marc. I. 32. Luc. IV. 40. 
 
 lefa. LIII. 4. 
 
 Luc. IX. §7. 
 
 Marc. IV.3s.Luc.Vm.22. 
 
 Marc. V.I. Luc. Vllf. 26. 
 
 Marc.V. 18. Luc. VII L 37. 
 Marc. ir. 3. Luc. V. 18. 
 
 rov(; - ovQ firma 
 leftio. 
 
 « dyiKn xaTtt fir- 
 ma leftio. 
 
 h$ag firma ledlio. 
 
 14 
 
 [8 lAe^v") iTi iXQdy /3 
 
 20 
 
 24 CtVTO?^) — (J 
 
 Marc. II. 14. Luc. V. 27. 
 Hof. VI. 6. 
 
 Marc. IL 18. Luc. V. 33. 
 Marc. V. 22. Luc. VII!. 41. 
 Marc. V. 25. Luc. VIII. 43. 
 
 - Aoi/?. Tore fir- 
 ma ledtio. 
 
 Matth. IX. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PAEALL. NOT. CRITiC. 
 
 807 
 
 Matth. 
 IX. 33 
 
 36 
 
 u 
 
 37 
 X. I 
 
 3 
 5 
 
 7 
 8 
 
 9 
 10 
 II 
 12. 
 
 16 
 17 
 
 19 
 
 21 
 
 22 
 23 
 
 U 
 
 as 
 
 i6 
 
 Variantes 
 
 Parallela 
 
 Ae-yorTt?) Ae-yovTjc , "Ot; ^ 
 
 fA.iA'XKicLv ) fxctXaxiav sv T'iJ Marc. VI. 6. 
 Asm t 
 
 &V</ ) cJ? (J 
 
 fV/xAHSf/? daS^aToQ^ -> ^ 
 
 wxeov? sV/^jTe ) ^ i vel po- 
 ne ante AsTTgoi)? /3 
 
 Luc. X. 2. 
 
 Marc. VI. 7. Luc. IX. i. 
 
 Marc. Ilf. 14. Luc. VL 13. 
 A6\. I. 13. 
 
 Marc. VI. 8. Luc. IX. 2. 
 Luc. X. 9. 
 
 
 Marc. VL 8. Luc. IX. 3. 
 
 Luc. X. 7. 
 
 Marc. VI. 10. Luc. IX. 4. 
 
 Luc. X. g. 
 
 Infr. c. XXIV. 9. 
 Luc. XI f. II. 
 Luc. XXI. 16. 
 Infr. c. XXIV. 13. 
 
 aAAm*. ) oM>iv" kixv ik rav- 
 
 z: ^r « ^^ /, >. . . n ^"^- ^^' 40- lol'. XV. 20. 
 lie aliis locis. / "''• ^- '^"* ^4- 
 
 Marc. IV. 22. Luc. VIII. 17. 
 XII. 2. ^ 
 
 Notula 
 
 - xiav. iSdv firma 
 lec^o. 
 
 cKvX Le(5lio fir- 
 ma. 
 
 Mattli. X. 
 
8<^8 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. Xiy. 
 Variances Parallela. 
 
 Luc. XII. 3. 
 
 Matth. 
 X. 27 
 
 30 Luc. XIL r, 
 
 33 afi/Tov Kayco^ Kdyu dvrov /3 
 
 36 Mich. Vir. 6. 
 
 38 " Infr.c.XV1.24.Luc.XIV.27. 
 
 39 Inft"- c. XVI. 25. loh. XII, 25. 
 
 40 Infr. c. XVIII. 5. Luc. X. 1 6. 
 
 loh. XIII. 20. 
 
 4a aVoAetT)) tov /xiS-ov) aVoAw- Marc, IX, 41, 
 
 XL 2 ;:te'?-ov) /mo-ow I Luc. VIL 18. 
 
 S lef. XXXV.5. XXIX. i8f. 
 
 8 /3at(r/As«v ) ,3ctTiMiav i 
 
 10 Malach. IIL i. 
 
 13 7r^oi(priTivaciv) Tr^oiKri^v^ctv S Luc. XVI. 16. 
 
 14 
 
 16 ttcliSiok;) TraiSci^ioii; $ 
 
 ^ a705arc) a-yoga ^ 
 
 19 TJ^KO)!') 'i^yoov S 
 
 21 /2*i9<Tai^ctv ) /5tj9aai^d S 
 
 23 M -- v^ooB&a-tt ) « v^ctiQtii; y 
 
 24 [//^n/) 5-0/ ^ 
 
 25 
 XIL I 
 
 3 a WTO?) .- ,/3 
 
 7 
 
 8 TOV piiuS^ )(5!!) ToC^ i 
 
 9 
 
 17 
 
 Malach. IV. 5. 
 
 Luc. X. 13. 
 
 Luc. X. 21. "* 
 Marc. II. 23. Luc. VI. i. 
 1 Sam. XXI. 6. 
 
 Sup. c, IX. 13. 
 
 Marc. IIL i. Luc. VL6. 
 lef. XLIL I f. 
 
 NotuI» 
 
 %r. 
 
 Matth. 
 
Macth. 
 
 Xll. 21 
 
 22 
 24 
 
 2? 
 
 28 
 
 32 
 
 33d 
 35 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 8o() 
 
 Varuntes ParalleU ' ' Notuls 
 
 35 
 38 
 
 ■40 
 
 42 
 
 46 
 
 47 
 XIII. I f. 
 
 12 
 U 
 15 
 
 Liic. XI. 14. 
 Marc. III. 22. 
 
 Trriu/bcctri QioO iyco /3 
 
 Tor? arfl^oi^oK altcrum ) ^ s Marc. III. 28. Luc. XII. 10. 
 T(2 vVv ) TOUTa rw d\ 
 
 Supr.c. Vlf. 16. Luc. VI. 43. 
 
 9«TflH/(|(3C prius) ^mcLv^o\j tm<; 
 
 ret) ^ 12 
 
 K^lTCi.' 
 
 dift. 
 
 0"oi AaXHaobi) at ii 
 
 dvTolc,') tTT dvroif t 
 id<TUfJi.a\) td(ro/naLj y 
 
 16 
 
 
 Luc. X. 23. 
 
 23 
 
 tor) i 
 
 
 24 
 
 a-7rii(>ovTi ) ami^ctvTi S 
 
 
 »7 
 
 ^i^dvia) rd (^il^dvict t 
 
 
 28 
 
 Si/i) ~- y 
 
 
 30 
 
 ill; prius ) ■-. J 
 
 
 31 
 
 
 Marc. IV. 30. 1 
 
 32 
 
 raiv altcrum) Trdvrcov tut t 
 
 
 33 
 
 tYtK^ll-^it ) iX(^\.\liV i 
 
 Luc. XI 11. 20. 
 Kkk kk 
 
 lufr. c.XVL I. Luc. XI. 16. 
 29. 
 
 Ion. If. 2T. 
 
 I Reg. X. I. 
 
 Miirc. IIL 31. Luc. VIIL 19. 
 
 Marc. IV. 1 f, Luc. VIIL 4. 
 
 Infr. c. XXV. 29. Marc. IV. 
 
 25. Luc. VIL. 18.X.X.26. 
 
 lefa. VI. 9 f. loll. XII. 40. ivr' inlertum s 
 Aft. XXVllI. 26. quil.uWain. 
 
 acculadvus. 
 
 rd infenicre ali- 
 qui. 
 
 Mattli. 
 
gio A P p. C R I T. P. IV. N. XIV. - 
 
 Variances Parallela Notuls 
 
 Matth, 
 
 XIII. 35 Ef. LXXVIII. 2. 
 
 36 irjTcO-c ) ^ y - ' 
 
 ^ TDvrov ) ^ -J, 
 44 T^) "^ /^ 
 
 Aii'a, 
 
 04 Tj? a-u:'a7W7«) raTg a-vvaya- Marc. VI. I. Luc. IV. 16. 
 
 yetii; $ 
 
 57 loll. IV. 44. 
 
 XIV. I Marc. VI. 14. Luc. IX. 7. 
 3 (ptX'iTTTTov) - S Marc. Vi. 17. 
 
 13 Marc. VI. 32. Luc. IX. 10. 
 
 loh.Vl.i. 
 
 ■ T4 ha-oZz) "-• /3 
 
 (&22& 
 
 J 5 Marc. VL 35. Luc. IX. 12. 
 
 loh. VI. 5. 
 
 16 -ywaTa. <J4 dift. 
 
 22 auTov ) ^ /3 Marc. VI. 45. lolu VL 15. 
 
 28 dvra) -- /3 
 
 05 ' Marc. VJ. 54. 
 
 XV. I T*? '«f7ot}) a'vTto /3 Marc. VII. i. 
 
 4 ' inTi'iAaro ?^iyccv) UTrt y Ex. XX. 12. XXI. 17. 
 7 ler.XXiX. 13. 
 
 o iyyi^ii ufq. ^tiq) Aaoe 61;- 
 
 14 Luc. VI. 39. 
 21 Marc. Vll. 24. 
 26 jtfltAov) — S 
 
 Matth. XV. 
 
t 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 
 Variances 
 Matth. 
 XV.29 
 
 32 «>6eac ) ry/i^etj i 
 
 XVI I 
 
 2. 3 oil/iac ufq, iu $vvoi,:Qi) -» « 
 
 5 
 
 6 
 
 13 ^0 - /3 
 
 18 
 
 I (J Scoa-co (T$i ) coj Jfo-a-w 7 
 
 21 
 
 XVII. I 
 
 14 
 
 20 
 
 22 
 
 26 6 TTST^O? ) "^ 7 
 
 27 oVa/Sa'i'Ta) dvaBaivovTct S 
 XVIII.2 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 8ri 
 
 Paralkla Notulac 
 
 Marc. VI r. 31. 
 
 Marc. VIII. i. 
 
 Marc. VIlT.ii.Supr.c.XU. 
 
 38- 
 Luc. XII. 54. 
 
 Marc. VIII. 14. 
 Luc. Xll. I. 
 
 Marc.VIII. 27. Luc, IX. 18. 
 Infra cap, XVIH. 18, 
 
 a-oi Empliafis. 
 cctio-u) Eniphalis. 
 
 Marc.VIII. 31. Luc. IX. 22. 
 Infr.c.XVlI.i2.22.XX.i8. 
 
 Supr. c. X. 38. 
 
 Supr. c. X. 39. Marc. VIII. 
 
 35. Luc. iX. 24. XVII. 33. 
 
 loll. XII. 25. 
 
 Marc. IX. 2. Luc. IX. 28. 
 Marc. IX. 14. Luc. IX. 37. 
 Infr. C.XXL22. Luc.XVII.6. 
 Marc. IX. 30. Luc. IX. 44. 
 
 Marc. IX. 36. Luc. IX. 47. 
 Infr. c. IX. 14. 
 
 Kkkkk z 
 
 Mattli. 
 
^'^ A P p. C R I T. p. IV. N. XIV. 
 
 Matth. Variantes Parallela Notulat 
 
 ^ VIII. 5 Supr. c.X. 40. Luc. X. 16. 
 
 loh. Xill. 20. 
 6 «^') "? ^ Marc. IX. 42. Luc. XVIL i. 
 
 7 iX.iirO)') "^ /3 
 
 ^ ^ ^ _ Supr.c. V.29. Marc.IX.43. 
 
 11 " Liic. XIX. 10. 
 
 12 Luc. XV. 4. 
 1J5 ^ prius) - /3 Luc. XVH. 3. 
 
 '^ 19k - iff Em- 
 
 phaiis. 
 
 18 Supr. c.XVI. 19. 
 
 19 TTci^iv) '7rctXiv\dfxW § 
 28 ixot) ^ § 
 
 ^ s/ T/) Ti t 
 
 . 29 7ia.:Ta~) •- S 
 
 X-X. I Marc. X. 1. 
 
 3 dvra ) — /3 
 
 5 TTt-oanoMnQyiaiToLj ) xcMnS>'- Gfen. II. 24. jJAHTs^a* xa/ dift, 
 
 7 Deut. XXIV. I. Supr. c. V. 
 
 31. Marc. X. 2. Luc. XVI. 
 18. 
 
 . 9 jW>1 ) S/ (W.17 I 
 
 33 Marc.X. 13. Luc.XVin.15. 
 
 14 Supr. c. XV^iJI. 3. 
 
 26 dycL9\) ^ i Marc.X.i7.Luc.XVIILi8. 
 
 17 As-) wc ufq. 9ioc.) 'i^ciorac; '7r^^) 
 
 TO J dyuSov l iig 'i<^iv dya.- 
 eoc. /3 
 
 18 Ex. XX. 12 f. 
 
 20 Ik veoTHTi^? /xov) ^ J* 
 
 Matth. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PAR ALL. NOT. CRITIC. 813 
 
 Variantes , Parallela Notuls 
 
 Matt/i. 
 
 difl. 
 ^5 avrov ") »' /B * 
 
 30 Cap. XX. 16. Marc. X. 31. 
 
 Luc. XIIL 30. 
 
 aX. 4 au.TriXwvx') a./x'TnXm'i /aov S 
 
 7 >W idv ri ilKCtlOV A«\I/'eC&4) m 
 
 -> i 
 
 ^ w) «; ^ 
 
 ^^' Cap. XiX. 30. XXir. 14. 
 
 ^7 Marc.X.32.Liic.XVIiL3i. 
 
 20 ^ ^ Marc. X. 35. 
 
 22 W TO Ufq. /3<Z77-Tir8-)lVtt( ) — 7 
 
 23 <?) TO ul'ij. /3a7rTic3-«j-£<di ) l^ 
 
 ^ Mou ante oi^» ) ~- 7 
 
 26 Cap. XXriI. II. 
 
 29 , ^ ^ Marc.X.46.Luc.XVin.35. 
 
 31 'EAsMcrov yiy.ccc , xt/^/J ) Kuf/j, 
 
 34 dvTcov 01 6(pQa/i/xcl) ^ J* 
 
 ^^^- ^ • Marc. XT. I. Luc. XIX. 29. 
 
 lull. XL. 12. 
 
 3 a7ro5"fM{/) aTio^iXiT $ 
 
 4 ^^'>'' ) ^ 7 Zach. IX. 9. 
 
 5 , - 
 
 —rat O'oi , TTgauf 
 
 ,2 '^oC e«ou) ^ 7 Marc. XL 11. ,5. Luc.XiX. 
 
 45. 
 '3 leld.LVL7. rer.VILii. 
 
 *^ Pl'alui. VII 1. 3. 
 
 Kkkkks 
 
 Mattli. 
 
h% 
 
 A P P. 
 
 C R I T. P. IV. N. ^IV. 
 
 
 Variantcs 
 
 Parallela 
 
 Match. 
 
 
 
 XX(. 17 
 
 
 Marc, XI. n. 
 
 18 
 
 
 ^larc. XI. 12, 
 
 21 
 
 
 Supr. c. XVII. 20. 
 
 23 
 
 
 Marc. XI. 27. Luc. XX, i. 
 
 28 M.y) - ^ 
 29 feq. "'^ S^Ais) ufq. ovK aTrTiA^i) 
 
 ^ fief. 7r^07iX^ctiv Si rcfi Wi- 
 gw, iiTJ'iv coTavrax,' Si d- 
 
 TTOK^lSui; ilTTiV , 'Ov SJAW 
 V<^i^OV S\ fA.iTay.iAt}Q'th 3 dTT' 
 
 «a9« J 
 
 30 
 31 
 
 33 
 35 
 
 42 
 
 44 
 XXII. 1 4 
 
 15 
 23 
 
 2.4 
 
 31 
 
 32 
 
 3+f- 
 
 37 
 
 SiVTi^Cf)) iTi^a O. 
 
 Marc. Xll. i. Luc. XX. 9. 
 
 Pf. CXVIIL 22. 
 
 Luc. XX. 18. 
 
 C^p.XX. 16. 
 
 Marc. XII. 13. Luc. XX. 20. 
 
 Marc. XI J. 18. Luc. XX. 27. 
 
 Deut. XXV. 5. 
 
 Ex. III. 6. 
 d Bioc, ante ^io<; ) *^ /3 
 
 Marc. XII. 28. Luc. X. 25. 
 TM tria ) Primum & fecuu- Deut. VI. §. 
 clum dele. /3 
 
 38 7r^corv\ K^ fj.v^dM ) fXiyaX.n 
 39 
 
 
 Lev.XrX. 18.41.Marc.Xir. 
 35. Luc. XX. 41. 43. Pf. 
 
 ex. I. 
 
 Notulx 
 
 De lege erat qux- 
 llio, V. 3f). Pro- 
 phetarum men- 
 
 Matth. 
 
Matth. 
 XXTII. 
 
 3 
 
 4 &c. 
 
 5 
 
 II 
 
 7 
 8 
 
 9 
 II 
 
 J3-H 
 
 14 
 
 23 
 25 
 26 
 
 H 
 
 34 
 XXIV. I 
 
 II 
 H 
 9 
 
 jTABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. KQT. CRITIC. S15 
 
 Variances; Parallela Notulai 
 
 tio liic lit TT^O' 
 S-riKu ell. \id. 
 Gnom. 
 
 TCbV ruarmv duTuv') >- ^* 
 pa/S/5/ , bis ) pa/B/Si , lemel. y 
 )ca9>i7>!T)ic ) hSauxaXoi; a 
 ;:te'?"oO - /^ 
 
 vju,wv) vfjt,iv y 
 
 Luc. Xr. 46 &c. 
 Marc.Xlt. 38. Luc. XX. 46. 
 
 Hic innuitur Pa- 
 ter , coll- i'm. 
 V. 8, &v. fcqq. 
 
 Cap. XX. 2fi. 
 
 Luc. XIV. II. XVm. 14. 
 
 Marc. XII. 40. Luc. XX. 47. 
 
 14 
 
 xAj/«T£ufq. iiJiXQe^v. & x.a.ri- 
 S-'nn uft]. x-^i/wa) Ti'ans- 
 ponuntur lijec. -y 
 
 ovaij ufq. x^iuot) — "y 
 (A-sLX^d ) uctx-^i y 
 i^eiySi iSa y 
 dx-^arict^ ) dSiyJat; y 
 ^ Tn? ^a^oil/ZiJo? ) •« y 
 avTuv) "^ y 
 
 Luc. XI. 49. 
 
 l■7To^iv^ro diro tov li^ov) dyro Marc. XIII. I. Luc. XXI. g. 
 
 ov prius) ^ /3 
 
 o{ 6v) oq 6u f^n i > 
 
 Supr. c. X. 17. 
 
 Supr. c. X. 22. Marc. XIIL 
 
 13. Luc. XXL 17. 
 Marc. XIlL 10. 
 
 Vid. Gnom. 
 
 Mattli. 
 
b'i6 
 
 Matih. 
 XXIV. 
 
 18 
 
 20 
 
 23 
 
 27 
 28 
 
 29 
 
 30 
 
 32 
 
 33 
 34 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variances Parallela 
 
 Notulx 
 
 Ta ifxctTiet) ro lixciTm i 
 
 'C^alterum) ^ S 
 
 35 
 
 ravT ci TrdvTo.) Travra raurx 
 
 
 Mai-c.X'II. 14.Luc.XXI. 20. 8f«5 Neutmm.ex 
 Dan. IX. 27. e5-ac^. 
 
 Marc. XIII. 31. hm. XVII. 
 
 23- 
 
 Luc. XVII. 37. 
 
 Mai-c. Xill. 24. Luc.XXI. 25. 
 
 Ma1cXlII.28.Luc.XXr.28. 
 
 AKr/ dift. 
 
 36 
 
 37 
 42 
 
 
 TTOtTJIg /«0l/ ) TaTKg ^ 
 
 toZtcl pratcedit 
 emphatice. 
 
 ■vixTcL priecedit 
 eiiiphatice. 
 
 Cui'ate interpre- 
 tanda pronomi- 
 nuin ditlereiitia. 
 Tizyra refer tur 
 ad lerulalem : 
 i%im(, V. 36 ad 
 finein muiidi. 
 
 Vid. App. P. II 
 ad h. L ubi de- 
 nionllracur , in 
 folo Marco lie 
 legi andquicus. 
 
 49 \Sr'mv - Trivern ) I^Q-iw - -Trivri /3 
 
 luc. xvn. 26. 
 
 Marc. XIII. 33. LucXILq;;. 
 XXI. 34. 
 
 Matth. 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 Varlantes 
 
 LOC. PAR ALL. NOT. CRITIC. gif 
 
 ParalleJa Notulx 
 
 Matth. 
 
 
 
 
 XXV. I 
 
 WIJ.<piQv) VV/Xipiu )t54TM{ ri/'fc- 
 
 • 
 
 
 z 
 
 <p^6vi/^-oi . . . ;Uwgai ) ;W«£«»i 
 
 
 
 
 . . . (p^OVIjUOl 3 
 
 
 
 9 
 
 ^0 - ^ 
 
 
 
 13 
 
 (V «ufc]. 'i^Xifiii) "■ /3 
 
 
 
 14 
 
 
 Marc.Xin.34.Luc.XIX.ia. 
 
 
 16 
 
 iTTolmiV ) iKi^SrtUiV yS 
 
 
 
 20 
 
 'tT' dv'TOIC,') <- S 
 
 
 
 22 
 
 Xctficov) ~. e 
 
 
 
 u 
 
 «7r' dyTo;?) *. £ 
 
 
 
 26 
 
 ■;Toy«gs J'ot'As ) iovM vrofxgj -y 
 
 
 
 29 
 
 s;tf^ ) <5'o'"=< eX^" « 
 
 Supr. c. Xin. 12. 
 
 
 31 
 
 ayiQi) «- /3 
 
 
 
 41 
 
 TO MTo/z/aT/^ivoy) uVo^'/^as-sf 
 TrarrQ y-ov 3 
 
 
 
 44 
 
 d-TTOKQ.^ aTTOK^. aVTCi) 3 
 
 
 
 XXVLi 
 
 •TrdvTai;) ^ e 
 
 Marc. XIV. I. Luc. XXII. i. 
 
 
 3 
 
 xof 0/ y^a/yt./A.aTfiq ) -- 3 
 
 
 
 6 
 
 
 Marc. XIV. 3. 
 
 
 9 
 
 TO /wDgov) •«- /3 
 
 
 
 12 
 
 
 • 
 
 ivTa(pidiT(ti) Hoc 
 differt a JepuUit' 
 ra. lacobi ivrciipi^ 
 aff/uog erat in 
 Aegyto : fifuU 
 tura in terra Ca- 
 naan. 
 
 u 
 
 17 
 
 20 
 
 26 
 
 ^9 
 
 dvTw) «^ e 
 
 TOI/TOV) — 
 
 MarC.XIV.IO.LUC.XXn.3. 
 
 Marc.XlV.i2.Luc.XXn.7. 
 Marc. XIV. 17. Luc. XXIL 
 14. 
 
 Lll II 
 
 Matth. 
 
«i8 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV, 
 
 Matth. 
 XXVI. 30 
 
 Vari antes 
 
 31 
 
 33 
 35 
 36 
 
 
 38 
 
 dvTotg) dvTo7(; 6 ittTovi S 
 
 47 
 
 
 50 
 
 0>) t 
 
 51 
 
 
 52 
 
 dTToAovvrof') dTToBavouyrsLf S 
 
 f 55 
 
 
 57 
 
 
 58 
 
 
 59 
 60 med.. 
 
 63 
 
 67 
 
 
 69 
 
 
 74 
 
 )tara.Qif/.aTi^m ) xaraiyaS*- 
 
 VYVTT 
 
 //.ari{^uv e- 
 
 AAV 11. 
 
 if: 
 
 
 9 
 
 K£«/Aioi; ) "^ ifi 
 
 Parallela 
 
 Marc. XiV. 26. Luc.XXII. 
 39. loh. XVIII. I. 
 
 Marc, XIV. 27. Zach. XIII.7. 
 
 Marc. XIV. 32. Luc. XXIL. 
 
 Marc. XIV. 43. Luc. XXIL 
 47. loh. XVIIL 2. 
 
 Marc. XIV. 47. Luc. XXIL 
 49. loh. XVIII. 10. 
 
 Marc. XIV. 48. Luc.XXII. 
 
 52. 
 Marc. XIV. 53. Luc. XXIL- 
 
 54. loh. XVIII. 12. 
 
 Marc. XIV. 54. Luc. XXIL 
 54. loh. XVIII. 15. 
 
 Marc. XIV. 55. 
 Marc.XlV.6i.Luc.XXiL67. 
 
 Marc. XIV. 66. Luc.XXII. 
 56. Ioh,XVm.25.. 
 
 Marc. XV. i f. Luc. XXir. 
 66. XXIII. I. loh. XVIII .^ 
 
 28. 
 Zach. XL 12^ 
 
 No tube 
 
 duTov 
 
 TTia-ciVr dill 
 
 
 Vid. Appar. P. II. 
 ad h. h ubi- doce- 
 tsur , hoc eile 
 
 Match. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 819 
 
 Variances 
 
 Parallels 
 
 Matth. 
 
 
 XXVIL 
 
 
 10 
 
 i3aKȴ ) Uana <J 
 
 II 
 
 
 12 
 
 
 ^3 
 
 a»ot/«/e) dx,ouii(; ; (i 
 
 IS 
 
 
 16 
 
 ifxov ) iJxi y 
 
 26 
 
 
 2? 
 
 
 2i) 
 
 iTTl T»> Si^ldv) if Tvi ii 
 
 31 
 
 
 33 
 
 
 34 
 
 0^0^) otvov S 
 
 35 
 
 /SaMovTJc) /SjtAovTec y 
 
 u 
 
 7vct uf(i. xAh(;ov) -^ 3 
 
 37 
 
 J«(70l/C) i 
 
 3S 
 
 Marc. XV. 2. LucXXIILj. 
 
 loh. XVIII. 
 
 Marc. XV. 3. 
 
 Marc. XV. 6. Luc. XXIII. 17. 
 loh. XVIII. 39. 
 
 Marc. XV. 15. Luc XXIIL 
 24. loll. XIX. I. 
 
 Marc. XV. 16. loh. XIX. 2. 
 
 Marc. XV. 20. Luc. XXIII. 
 26. loh. XIX. 16. 
 
 Marc. XV. 22. Luc. XXlIL 
 
 33. loh. XIX. 17. 
 
 Marc. XV. 24. Luc. XXIII. 
 
 34. loh. XIX. 23. 
 
 pr.xxii. 19. 
 
 Marc. XV. 26. Luc. XXIU. 
 38. loh. XIX. ly. 
 
 Marc. XV. 27. Luc. XXIII. 
 32. 39. Marc. XV. 29. 
 Luc. XXUl. 35. 
 
 41 
 
 7TQiJ/SllTi()'ji)\l ) /igi7iSvri^M¥ 
 
 
 i(^ (^ct^toraiav S 
 
 42 
 
 aaJTau aioTiui /3 
 
 43 
 
 rOv) "^ 
 
 44 
 
 Marc.XV.32.Luc.XXlII.39. 
 
 
 Lnii2 
 
 Noculx 
 
 gloircina, (Scpef- 
 multos receutio- 
 res id exputt- 
 dluin velle. 
 
 Matth* 
 
S20 
 Ma ttli. 
 
 xxvir. 
 
 45 f» 
 
 46 
 48 
 50 
 
 51 
 
 54 
 57 
 
 64 
 
 65 
 XXVIII 
 ,1 
 
 7 
 
 9 
 
 10 
 
 19 
 
 Marc. I. 
 
 I 
 2 
 
 H 
 3 
 5 
 
 u 
 
 9 
 
 II 
 12 
 X4 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Marc. XV. 33 f- 
 Luc. XXlIl. 44. 
 
 Pf. XXII. 2. 
 
 Marc. XV. 36. loh. XIX. 28. 
 
 Marc.XV.37.Luc.XXlII.46. 
 loh. XIX. 30. 
 
 Marc.XV.38.Luc.XXIII.45. 
 
 Marc.XV.39.Luc.XXIII.47. 
 
 Marc.XV.42.Luc.XXIII.50. 
 loh. XIX. 38. 
 
 SI)- s 
 
 Marc.XVI. i.Luc.XXIV.i. 
 loh. XX. I. 
 
 a? ufq. uct9t^Ta.Tq duroV) — j3' 
 
 •Tro^ivSiVTic) TTo^ivQiVTiQovv I Marc, XVI. I5» 
 
 Mattli. IIL I, Luc» III, I, 
 Tor? "Tr^of^riTaiq ) ficrai'a. tm Mai. ill. I. 
 
 Notula 
 
 t/Lt'^CO'S'^i' coy) "^ e 
 
 e^i7r05it;0fT0)l^89T0p?t/«T0 ^ 
 
 w ) croi ^ 
 
 lef. XL. 3. 
 
 Matth. IIL 13. Luc. IIL 2r. 
 
 Matth. IV. I. Luc. IV. I. 
 Matth, IV. 12, 
 
 auTou , Ot/ ~ 
 
 9iov. difl, 
 Efajash. l.magis 
 refpicitur,quani 
 
 Marc, r. 
 
 I 
 
TAB\T.A LECT. VAR. 
 Variantcs 
 
 Marc. I. 
 
 
 15 iuit. 
 16 
 
 21 
 
 rov aifxcoyo; ) *- * 
 
 22 
 
 y^a/ufxaTiJi;') y^cLfx/ixaTiTq dv- 
 
 TCOV I 
 
 LOC. PARALL.' NOT. CRITIC. Z2l 
 
 Parallela Notulse 
 
 Matth. IV. 18. Luc. V. i. 
 LiTc. IV. 31. 
 
 44 
 
 29 
 32 
 
 37 
 
 <;«TOt/a"/ ff4 ; o"« c^movai d 
 
 38 
 
 f^eAwAyfla ) JAxAyQa /S 
 
 40 
 
 
 II. I 
 
 ^/) (?;' ojtTOJ e 
 
 2 
 
 iv^icix; ) ^ 7 
 
 3 
 
 
 8 
 
 auToi) -^ i 
 
 9 
 
 (70/ ) aof ^ 
 
 II 
 
 ;r.rff prius) ^ /S 
 
 J4 
 
 Aei^iv) Afw' € 
 
 17 
 
 t/? iu.iTa.voia,v) — a 
 
 18 
 
 Toiv cpct^iiraiuv prius ) 4'<*^/- 
 
 
 caro/ /3 
 
 20 
 
 ixiivatic raic >'juf^aii; ) tx.f/r« 
 
 
 T)) «,«?(;« /3 
 
 21 ini't. 
 
 ^':)-0 
 
 u 
 
 dvToG) - yS 
 
 23 
 
 
 25 
 
 
 26 
 
 ToD alterum) «. /5 
 
 III. I 
 
 
 5 
 
 1/7/HS ft); « aMn ) •- /S 
 
 Matth. VIII. 14. Luc. IV. 38. 
 Matth. VJIf. 1 6. Luc. IV. 40. 
 Luc. IV. 42. 
 
 Matth. VIII. 2. Luc. V. li* 
 Matth. IX. 2. Luc. V. iSr 
 
 Matth. IX. 9. Luc. V. 27. 
 Matth. IX. 14. Luc. V. 33. 
 
 riaar, Citi'a inter- 
 rogationem. 
 
 Matth. Xir. I. Luc.VLi, 
 1 Sam, XXL 6. 
 
 Matth. XII. 9. Luc. VI. 6. 
 LIIU 3 
 
 Marc.UI, 
 
g2» 
 
 Marc. 
 III. 7 
 
 lO 
 
 II 
 
 13 
 14 
 
 22 
 
 27 
 
 i8 
 29 
 
 31 
 
 32 
 
 34 
 
 35 
 
 IV. I f. 
 
 4 
 
 12 
 18 
 
 19 
 21 
 
 22 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 OQ-Qi) xctj oaoi S 
 
 Luc. VI. 12. 
 
 Matdi. X. 2. Luc. VI. 13. 
 At\. I. 13. 
 
 Matth. Xn. 24. Luc. XL 15. 
 
 Notuisc 
 
 xatj ) x.aj at a. 
 
 Matth. XIL 31. Luc.XIL 10. 
 
 oi-dvTOv) yi //«T«5 duTov kolj Matth.XlI.46.Luc.VIII. 19. 
 
 ol dSiXi^oi S 
 i?,ai) x,a^ ai dh^'pai (rou 'i^co 3 
 Ui ) ISov y 
 
 Matth. XIIL I.Luc. VilL 4. 
 
 TTiTitvd ) TTiTitvd ToD OV^O.- 
 VOV i 
 
 ot rov) buToi hatv ol tov t 
 
 Matth. V. 15. Luc. Vin. 16. 
 
 XL 33. 
 Matth. X.26. Luc. VIII. 17. 
 
 Vid. Gnom. 
 ad h. L 
 
 Vid. Appar.P.II 
 ad h. 1. ubi oflen- 
 ditur , Greece 
 oliinlic fuiirele- 
 ftum. 
 
 24 TO?? aKOVOVO'lV ) 
 
 30 
 31 
 
 - 7 
 
 Matth.XIIL3i.Luc.XIILi8. 
 
 orav <T7T. Einpha- 
 fis eft in brati'. 
 
 Marc. IV. 
 
Marc. 
 IV. 32 
 
 35 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 Variances 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 82? 
 
 Parallela Notulae 
 
 M 
 
 S8 tTTi) iV y 
 
 V. I 
 
 -ynda^wm^ yi^'yiVnySv 7 
 
 9 
 
 aw6X£/S« Ae7wv) As-yfi dvTU ^ 
 
 II 
 
 TW OQC^ ) Tflt O^K e 
 
 12 
 
 TTxvTig ) ^ e 
 
 15 
 
 t6^ i%y\K0T3, rov Aty'tuvci) 
 
 
 - ^ 
 
 i8 
 
 
 19 
 
 Si inToOi;) Kal 
 
 22 
 
 iSo6) - /3 
 
 24 
 
 
 26 
 
 «avT»c) afyTHi; a 
 
 38 
 
 n. I 
 
 7 
 
 i^X^TCtl) ig^tovTaw ^ 
 
 
 8 
 
 < 
 
 10 
 
 
 II 
 
 d/um uC^. I*s/vw ) "^ J* 
 
 12 
 
 
 14 
 
 {At7jv ) 'iMyov S 
 
 15 
 
 Mt;) » OOQ i 
 
 16 
 
 oyrog i'^ii' duToq ) oZtoc S 
 
 ao 
 
 ax.:u/a«) daovoov S 
 
 23 
 
 idv ut ) idv S 
 
 SO 
 
 Kdl tertium - <? 
 
 Si 
 
 aTrnAQof) aVuA-diK 6 
 
 Matth. Vlir. 23. 
 
 Luc. VIII. 22. 
 
 MattiK VIII. 28. 
 Luc. VIII. 26. 
 
 4ij TevTax/^(A/o< ) cJjj/ TTiVTatr: 
 
 Matth. IX. 1. Luc. VIIL 37. 
 
 MattI1.IX.18.Luc.Vin.41. 
 Mattli. IX. 20. Luc. VIII. 42. 
 
 Matth. XIII. 54. Luc. IV. 16, 
 Matth. X. I. Luc. IX. i. 
 Matth. X. 9. Luc. IX. 3. 
 Matth. X. II. Luc. IX. 4. 
 
 Luc. IX. 6. 
 
 Matth. XIV. I. Luc. IX. 7. 
 
 Luc. IX. ro. 
 
 Mattl1.XIV.13.Luc. IX. 10, 
 loh. VI. I. 
 
 bVav a'Tra^fi Em- 
 phafis eft in 
 
 Ma-c. VT. 
 
9i4 
 
 Marc' 
 VL 45 
 
 ^ 53 
 VU. I ' 
 
 2 i/^'lf^lpCtVTO) "^ a, 
 
 A P p. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Vaf iante8 ' ' ^ it'-i--^JL Parallela 
 
 Notulse 
 
 Matth, XV. 22. 
 Matth.xiv.23. roh.VJ.15. 
 Matth. XIV. 34. loh. VI. 21. 
 Matth. XV. I. 
 
 lefa. XXIX. 13. 
 
 5 aV/TTTo/? ) H.$ivaTg (3 
 6 
 
 1J TTOlilTi) — -y 
 
 '° r,<^ .IP V oif T ; ■■ lEx- XX. 12. XXI. 17. 
 
 23 aVjA7wa) aj-fAyeio/ g 
 
 ^^ ^ , . . . - Matth. XV. 21. 
 
 30 TO ufq. xAivni ) t«V Qvya,Ti^ce, 
 
 Koi TO ^di/xoviov e^jAwAt/- 
 
 31 Matth. XV. 29. 
 _ 33 f^oyiXiXov) /jLoyiXaXov (i 
 
 VII J, I 0^ /w^o^;^ ) .: ^ jyjatth. XV. 32. 
 
 fl dvTOV ) — 7 
 
 3 
 
 AV .•.•i*ii 
 
 •^i 
 
 - Leftio firraa. 
 Locutio pendens 
 coutinuarui- pet 
 iTretTay v. 5. 
 
 Vid. Gnoin. 
 
 Senfus idem, 
 
 «xouT/)"Hx&>,cti- 
 am praefens , no- 
 tat ad ventum jam 
 faftum. Id me- 
 miniffe juverit 
 ad Luc. XV. 27. 
 loh. 11.4. IV.47. 
 Vllf. 42. Hebr. 
 X.7.9. I Joh.V. 
 20. Ap. JI. 25. 
 lU, 3- 
 
 Marc, VIII. 
 
TABVLA LEGT. VAR. 
 Variances 
 
 LOC. -PAR ALL. NOT. CRITIC. Sis^t 
 
 Parallela Notulae 
 
 Marc. 
 
 1 
 
 VII. 11 
 
 
 13 
 
 
 vin. 18 
 
 
 21 
 
 CV) OUTft) « 
 
 12 
 24 
 
 
 55 
 
 cLTTavrctc, ) aTTctyrct y 
 
 27 
 
 
 31 
 
 34 
 
 CLKoXOV^lTv ) IX^ilV S 
 
 35 
 
 O^TO?) - ijS, 
 
 38 
 
 TMf flf'yiwi') •- y 
 
 IX. 2. 
 
 
 3 
 6 
 
 iyiviro') iy'ivovro S 
 
 7 
 10 
 
 Xiyoxj^et) ^ /3 
 
 TO ix vfx(j«i' ava^Jira/ ) oVar 
 
 Mattli. XVI. I. 
 Mattli. XVJ. 4. 
 
 Iuterrog> 
 
 Mattli. XVI.i 3. Luc.TX. 18. 
 Matth. XVI. 21 . Luc. IX. 22. 
 
 Mattli. XVI. zg. Luc. IX. 24. 
 
 XVIL 33. loh. XH. 25. 
 Matth. X. 32. Luc. IX. 26. 
 
 xn. 8. 
 Matth.XVn.i.Luc.IX.2Q. 
 
 12 
 
 terrog,' 
 
 i4 
 
 
 
 Mattli. xviJ. 14.Luc.lx.37. 
 
 19 
 
 auTW ) ai/TO(? (B 
 
 
 
 20 
 
 I(j6)v ) iSov i 
 
 
 
 24 
 
 >tJ(j;s ) -~ e 
 
 
 
 2.^5 
 
 o;:t'^.o;) ox^oq /3 
 
 
 
 30 C 
 
 
 
 Mattl1.XVn.22.Luc.IX.44. 
 
 33 
 
 
 
 Luc. IX. 46. 
 
 S'i 
 
 
 
 Mattl1.XVIIL2.Luc.IX.47. 
 
 38 
 
 4x/3iM(jcTa) ex.3aM(3VTa 
 
 Ti 
 
 Luc. IX. 49. 
 
 /3 
 
 M mm mm 
 
 Marc. IX. 
 
8a6 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV, ' 
 
 Marc. 
 IX. 40 
 
 Variantcs 
 
 Paiallela 
 
 41 
 
 42 
 
 43 
 
 44 
 
 50 
 X. I 
 
 4 
 7 
 
 14 
 
 >r 
 
 25 
 
 2.S ink. 
 ay 
 
 32 
 
 35 
 40 
 46 
 
 47 
 
 0VO^«ffiTi IMOV ) GVOfAUTI i 
 
 
 
 /WO V alteram) - ^ 
 
 Notiila 
 
 Dominus , de in- 
 terioribus regni 
 citleltis ratio- 
 nibus loquens, 
 inuiquam dixit, 
 Nos , fed , ego , 
 aut,toi.Decore. 
 
 Matth. X. 42. 
 
 Matth.XVlII.6.Liic.XVII.i. 
 
 Matth. V. 2y. XVllI. o. 
 
 lefa. LXVI. 24- 
 
 Matth. V. 1 3. Luc. XIV. 34. 
 
 Matth. XIX. I. 
 
 Matth. V. 31. XIX. 7.- 
 Luc. XVI. ]«. 
 
 Deut. XXIV. I. 
 
 Gen. il. 24. 
 
 Matth. XIX. 13. 
 Luc. XViH. 15. 
 
 Matrii. XIX. 16. 
 Luc. XVilI. 18. 
 
 Biov, dill. 
 
 Vid. Gnom. 
 
 Matth. XX. 17. 
 LuL. aVIIL 3u 
 
 Matth. XX. 20. 
 
 Matthe XX. 29. Luc. XIX.35. 
 
 ko'oo') '^ y 
 
 Marc. X. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 227 
 
 Variantes Parallela , NotuU 
 
 Matth.XXI. r.Luc.XIX.29. 
 loll. XII. 12. 
 
 Marc. 
 
 
 X. 52 
 
 Tea incrov ) aura $ 
 
 XI. I. 
 
 iiQ /inS'Pai.'yv Kat ) x.xi «ii; y 
 
 2 
 
 OvSik ) OVTTO) OV^i^q y 
 
 3 
 
 CtTTO^iAiT) a.-TO<^'(?^U S 
 
 4 
 
 IV^OV) iU^OV TOV S 
 
 6 
 
 
 10 |y ofofyian Ka^iou ,) -^ ^ 
 
 —Xi'ia Tov~) Fir- 
 ma leftio. Ver- 
 ba iV OVOfXCtll Ku- 
 
 (^lov e proximo 
 per librarios ite- 
 rata muki agno- 
 fcunt. 
 
 II 
 
 II 
 14 
 16 
 
 17 
 19 
 20 
 
 as 
 26 
 
 17 
 31 
 3^ 
 
 XII. I 
 
 4 
 
 10 
 
 iMiTOU?) «^ y 
 
 «/? TO ) xa« t<; TO S 
 /hitoC'c) "^ y 
 
 i^i-ro^iviTo ) i^iTTo^ivovro S 
 
 Tct) vfAif ret *) 
 
 Matth. XXI. 10. 17. 
 Match. XXI. 18. 
 
 Matth.XXI.i2.Luc.XIX.4S. 
 lef. LVI. 7. ler. VII. ii. 
 
 Match. XXI. 20. 
 Matth. VI. 14. 
 
 Matth.XXI.25. Luc, XX. I. 
 
 Matth. XXI. 3^. Luc. XX. 9. 
 
 Pf. CXVIIL 22. 
 M m m m m 2 
 
 Marc. 
 
828 
 
 A P p. 
 
 C R I T. p. IV. N. XIV. 
 
 
 Marc. 
 
 Variances 
 
 Parallel^ 
 
 Notula 
 
 XII. 13 
 
 
 Matth.XXIL 15. Luc.XX.20. 
 
 
 18 
 
 
 Matth.XXlI. 23. Luc.XX.27. 
 
 
 19 
 
 
 Deut. XXV. 5. 
 
 
 23 
 26 
 
 OUf) — J 
 
 Ex. III. 6. 
 
 
 27 
 
 aMa 9ioc) a'Ma ^ 
 
 
 
 28 
 
 vraacov) TrdvTcov S 
 
 Matth. XXII. 34. Luc. X. 25. 
 
 
 29 
 
 tuv irToXuv) lvToA« /S 
 
 Deut. VI. 4. 
 
 
 31 
 
 ai/TM) ai;TM /S 
 
 Lev. XIX. 18. 
 
 
 52 
 
 «s"i) «W 9ik ^ 
 
 
 
 35 
 
 
 -*- Matth.XXn.41. Luc. XX.41. 
 
 
 36 
 
 Xi-yei) bTiiv e 
 
 pr. ex. I.. 
 
 
 38 
 
 
 Matth. XXIII.5.LUC.XX.46. 
 
 
 40 
 
 
 Matth. XXIIJ. 14. 
 Luc. XX. 47. 
 
 
 41 
 
 
 Luc. XXI. I. 
 
 
 XIII. I 
 
 
 Matth.XXIV. i.Luc.XXL 5. 
 
 
 9 
 30 
 
 Je;ta;) a'e;t« ^ 
 
 Luc. XXI. 12. 
 Matth. XXIV. 14. 
 
 
 31 
 
 J3 
 
 dyci'yu!7iv') dyaxrtv /S 
 
 Matth. XXIV. 13. 
 Luc. XXI. 17. 
 
 
 14 
 
 TO /JHQb Ufq. '^T'gOtpWTOU ^ 
 
 - ^ Matth, XXI V. 1 5. Luc. XXI. 
 20. Dau. IX. 27. 
 
 
 18 
 
 }J (fU'yil VfA-COV) -^ 7 
 
 
 
 21 
 
 
 Matth. XXIV. 23. 
 
 
 24 
 
 
 Matth. XXIV. 29. 
 Luc. XXI. 25. 
 
 
 27 
 
 
 
 7>i?) ad onentem. 
 
 ov^a-vov ) ad occi- 
 deiitem. 
 
 Marc. XIIL 
 
TABVLA LECT. VAR- LOC. PARALL. NOT. CRITIC, 829 
 
 Marc. 
 XIII. 28 
 
 Variantes 
 
 ParalleU 
 
 Match. XXIV. 32. 
 Luc. XXI. 2a. 
 
 TCLt (J 
 
 32 xai) « jfi 
 33 
 
 34 
 XIV..1 
 
 5 TOVTO ) ToDtO to /MVgOV /S 
 
 10 
 
 12 
 
 1 5 a r&J^a/oi' ) dvciyaiOY /3 
 
 ^ «T0/|LC0V) - ^ 
 
 26 
 
 Matth. XXIV. 42. 
 Luc. XXI. 34. 
 
 Matili. XXV. 14. 
 Luc. XIX. 12. 
 
 Matth. XXVL I f. 
 Luc. XX 11. 1. 
 
 Matth. XXVL 6. 
 
 Matth. XXVL 14. 
 Luc. XXil. ^. 
 
 Matth. XXVL 17. 
 Luc. XXil. 7. 
 
 Miitth. XXVL 20. 
 Luc. XXIL 14. 
 
 Notula: 
 
 yiVid ) Gentratio. 
 Anno 30 /E.Di- 
 on, dicta funt 
 haec , &. A. 70. 
 eveiierunt. De 
 diflPcrcutia pvo- 
 nominuin v. 30. 
 32 , vide fupra 
 ad Matth. xxiv. 
 
 34. 
 
 M.itth.XXVL^o.Luc.XXII. 
 yj. loh. XVIiL J. 
 
 M nun 11. u 3 
 
 Marc. XIV. 
 
8SO 
 
 Marc. 
 
 XIV. 27 
 
 40 
 
 43 
 
 47 
 48 
 
 50 
 51 
 S3 
 
 54 
 
 5S 
 61 
 
 66 
 
 71 
 
 XV. I f. 
 
 3 
 6 
 
 8 
 16 
 
 20 
 
 / A P P. C R I T. P. IV. N. XIV: ' 
 
 Variances Parallela 
 
 Matth. XXVI. 31. 
 Zach. XIIL 7. 
 ■7r^o7i6^afj.ai) 7r^oTw^oy.ai S Matth. XXVr. 36. 
 
 MattI1.XXVl.47.Luc.XXn. 
 ^7- loh. XVIIF. 2. 
 
 Matth.XXVJ.51.Luc.XXII. 
 49- 'oh.XVIlJ. 10. 
 
 Matth. XX V/. 55. 
 Luc. XXIJ. §2. 
 
 Matth. XXVL 56. 
 
 Notulac 
 
 ol navi(7)coi') •- S 
 
 duTCt) ) — J' 
 
 6fy(.v6eiv ) Qjuvvvdi fi 
 
 dvcL^onTd^') dvafSidc, S 
 
 Matth.XXVL57. Luc.XXIL 
 54. loh. XVin. 12. 
 
 Mattk.XXVr.58. Luc.XXIL 
 54. loh. XVIIL ig. 
 
 Matth. XXVL 59. 
 
 Matth. XXVL 63. 
 Luc. XXIJ. 67. 
 
 Matth.XXVJ. 69. Luc. XXIL 
 56. loh. XViIL 2§. 
 
 Matth. XXVL I fq. 
 Luc. XXIJ. 66. XXIII. r. 
 
 loh. XVIIL 28. 
 
 Matth. XXVIL 12. 
 
 Matth. XXVIL 15. Luc. 
 XXIII.17. loh.XVlll.39. 
 
 Matth. XXVIL 27. 
 loh. XIX. 2. 
 
 Matth. XXVIL 31. 
 loh. XIX. lO. 
 
 'iha. dvTov difl;. 
 Marc. XV. 
 
Marc. 
 
 XV. 22 
 
 26 
 
 28 
 29 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. g^i 
 
 Yariaiites Parallela Notulas 
 
 Matth. XXVII. 3^ Lue. 
 XXIII. 53. loll. XIX. 17- 
 
 Matth. XXVII. ^5. Luc- 
 XXIII. 34. Ioh.'XIX.23. 
 
 Matth. XXVII. 37. Luc. 
 XXIII. 38. loh. XIX. 19. 
 
 let". LIll. 12. 
 Matth. XXVII. 39. 
 
 accjdi. ) auaaii IB 
 
 32 
 
 
 83 f- 
 
 
 34 
 
 juot/ prius) -^ S 
 
 36 
 
 
 37 
 
 
 38 
 
 
 39 
 
 
 4» 
 
 
 XVI. I 
 
 Toupoft ») - /3 
 
 8 
 
 t^jAfioiJo-a; ) 'i^i^Bova-ai ra- 
 
 
 yjj I 
 
 9-20 
 
 aVas"*? ufc]. (Tn^iiwi' ) -■ « 
 
 9 
 
 
 10 
 
 
 12 
 
 
 M 
 
 
 Matth. XXVII. 44. 
 Luc. XXIII. 39. 
 
 Matth. XXVI I. 45 f- 
 Luc. XXIII. 44. 
 
 Mattli. XXVII. 48. 
 loh. XIX. 23. 
 
 Matth. XXVJI. 50. Luc. 
 XXIII. 46. loh. XIX. 30. 
 
 Matth. XXVil. 51. 
 Luc. XXIII. 45. 
 
 Matth. XXVII. 54. 
 Luc. XXili. 47. 
 
 Matth. XXVII. 57- Luc. 
 XXIII. 50. loh. XIX. 38. 
 
 Matth. XXVI II. I. Luc. 
 XXiV. 1. loh. XX. I. 
 
 loh. XX. 11 f. 
 Luc XXIV. 9 f. loh. XX. 18. 
 Luc. XXIV. 1 3. 
 Luc,XXIV.36. loh. XX. 19. 
 
 Marc XVL 
 
83^ 
 
 Marc. 
 XVI. 15 
 
 A P- P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantcs Parallda Notub 
 
 Matth. XXVIfl. 
 18 f. 
 
 ^■J Luc. XXIV. §0. 
 
 Luc. I. g sVafT/) havriov 
 
 10 Tov XcLou m ) w Toij Aaou 
 14 7smV«) ■y^na€^ y 
 
 <Juxa!To\ , >(^ dift. 
 
 35 7si'i'«'/WSfOJ' ) yivvcifxivov U 
 
 49 
 
 §0 7f^5aV ISffo^c ) 7j^5aV ;£a; 7£. 
 
 55 k ra. a.«.a) e'o,, aVo^.os ;5 t«) Conflr. cum ^.«e&«,-«^. 
 
 ^2 Gen. XXII. 16. tou ) Ardculo infinitivus 
 
 prscedens declaratur per 
 infinitivum, qui fub manu 
 elt. Sic V. 77 & 79 , & 
 cap. IJ. 24. 
 
 N IL 2 
 
 9 zuq'iov) §iov y 
 
 21 auToi/) TO TratSi'ov i 
 
 11 dvim) -^ /3 
 
 23 
 24 
 
 33 lu)7^ Kai rt /uriTHQ dvroO) 
 
 38 iv kQova-a^j^ifA,) h^ovcraA»f^ ^. 
 rov h^a,v\/\ e 
 
 Match. I. 25. 
 
 Ex. XIII. 2. 
 Lev. XiL 8. 
 
 7rp«Tn ) iprma ; noil , mior 
 Cyreuio. •• 
 
 Sja, l/g«V«, dill. 
 Vid. Gnom. 
 
 Luc. IL 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 
 Variantes 
 Luc. ir. 
 
 4 J tyyo) icoj^:!) kcu >i fxrtTn^)'iyvc&- 
 aav oi yon7(i c 
 IIL I ^frrimuni) - t 
 
 1 riyifxonvovTQt; ) iTr/TgoTit/or- 
 
 TO? 7 
 
 % 
 
 4 
 
 8 h \:tvro7c,\ ■- ^ 
 
 9 TO)!' SivSi^Uv') TOV SivS^OV I 
 
 10.12-I4 7roiy\7ouiv ) TTotway-iv S 
 ifi »•)<&) ) "^ > 
 21 
 
 23 ^ 
 
 SI- 34 
 
 36 TOV ndTvav) -^ i 
 
 IV. 1 
 
 4 ai^goiTTO?) 6 av3ga7ro? ^ 
 
 LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Parallela "Notulae 
 
 8S3 
 
 Marth.III. i, 
 Maic L I, 
 
 leC XL. s. 
 
 Mattli. IIL 13. 
 Marc. I. y. 
 
 Match. I. I, 
 
 Matth. IV. I. 
 Marc. 1. 12. 
 
 Deut. IIL 8. 
 Nnii na 
 
 TTiVTiKa'^iKaTO)) Pl'illTUS , Ut 
 
 Lucas numcrat, aniiKS T»- 
 birii ccepit cum inenle Tif- 
 ri ejus niiiii ludaici , in c^uo 
 niortuus efl: Augujluu Eo- 
 dein , quo lohannis anno 
 coEPiT lefus , i. e. fecit 
 initium aiitionis publics. 
 V. 23. 
 
 — Picot; Firma leftio. Ex in- 
 ftituto divino non nifi utius 
 erat maguus lacerdos. 
 
 ciq ivou'i(^iTo) Hac formula 
 vindicatur Lucus , qui & 
 lofejthum, & CitinijnctH port- 
 diluviaiuiin in puu'ibus 
 Clu-iili receufeat. 
 
 Vid, Gnom. 
 
 — ga'xorra , rrf/ — dift. 
 
 Luc. VI. 
 
 / 
 
/ 
 
 1 
 
 ?H 
 
 A P P.. C R I T.. P. IV. 
 
 Luc. IV.. 
 
 Variances Parallela 
 
 5I5. 9 ft.. 
 
 xa/ dvfi'ya.'ym ufq. tov Biov 
 aov ) Duo conflidlus tranf- 
 
 
 poiiuntur. i 
 
 7 
 
 TracTO.) TicLvra t 
 
 8 
 
 vTTctyi ufq. actrctva) *• ^ Deuf. VI. 13 
 
 N.. XIV.. 
 
 Notulaf 
 
 IT 
 9 
 10 
 II 
 12 
 16 
 
 18 
 
 f 
 
 Vid. Appai*. P. IT ad h. 1.. 
 
 ubi oflenditur, liaiic claulu- 
 lani apud Lucam antiquis 
 fuilFe ignotam. Neque haec 
 verba , ^bi foft me Sata- 
 na , adibi'ibeie Domino de- 
 cuit Lucam , qui poltea 
 alium Satanae memorat in- 
 curfum.. 
 
 yiy^cLTTTai) yiy^ctTTTclf ycig fc 
 vloq) Cl&Q i 
 
 Pf. XCL lie. 
 
 Deur. VI. 16. 
 Matth. XIII. 54. 
 Marc. VI. j.. 
 
 Jdaa^ai xi?q^ xct^Slctv ) *> t lef. LXI. i.. 
 
 20j SiKtOV.) S 
 
 dvTaTToSoaia^ /S 
 23; Tjiprius) ^ /3. 
 
 ax 
 
 'iKTov y xai ^f^i^ClW 
 
 iReg.XVIT.l.Qi. 
 
 XVlIi. 44. 
 2 Keg. V. 14". i 
 
 '-ifA.i •• S " fjii IvayyiX'tG-a- 
 
 iU£ - difl. 
 
 Bicifum aTTQi^ciXaui nOpauir- 
 txivovc; iv d.<piJii eft ex 
 Haphtara diei expiationis , 
 qui illo anno 28 tE. Dion, 
 incidit in labbatum v. 16; 
 notatuni. 
 
 Vid. GnoHi,. 
 
 Luc.IV;. 
 
 y 
 
 \ 
 
Luc. IV. 
 31 
 58 
 
 4» 
 
 42 
 V. X. 
 
 14 
 18 
 
 19 
 
 27 
 
 30 
 33 
 
 36 
 
 vr. I 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variantes Parallela Notulac 
 
 Marc. I. 21. 
 Matth. Vlir. 14. 
 Marc. I. 29. 
 
 Matth. VIII. 16. 
 Marc. I. 32. 
 
 33s 
 
 ii^tlTQVV ) ITTii^yiTOVt i 
 
 TO atTTo ) vn'Sx^ixd to «Vo s 
 
 Marc. I. 35. 
 
 Matth. VIII. 2. 
 
 Marc. 1. 40. 
 Lev. XIV. 2. 
 
 Matth IX. 2. 
 Marc. II. %. 
 
 Matth. IX. 9. 
 Marc. II. 13. 
 
 Matth. IX. -iif. 
 Marc. II. 18. 
 
 Matth. Xir. I. 
 Marc. 11.^3. 
 
 S tra^^sTov.). (raCCarov. Tj( 
 
 I Sam. XXI. 6. 
 
 Nnn iin 2 
 
 Sabbatum Tr^wTor, erat Sal)- 
 batuin & Neomenia uno 
 eodemque die: S-vTitio-^^v- 
 Tov crat labbatutn pridic 
 Neomenia: , & lioc quidcin 
 loco Sabbatum die ultimo 
 menfis Viadar , anno 29 
 xrae Vulg. 
 
 duolibet fabbato SivTi^o-r^d- 
 TU) legebatur Haphtara 
 I'Sam. XX. 18-42 do Z>»- 
 •»ie. Appoflte ailegat Do- 
 miuus faduni Davidis. 
 
 Liic. Yi. 
 
 ^f 
 
 / 
 
/ 
 
 LucVr. 
 5 
 
 A P P. C R I T. 
 
 Variantes 
 
 xA^io^ it ' ti Si /uri olidf; , fTT.'-- 
 
 il TOV v6,U0V i 
 
 P. IV. N.. XIV.- 
 Parallela 
 
 NotulsB 
 
 Sic non folebat 
 loqui Salvator.. 
 
 7 
 
 (Js) <5'e avTov i 
 
 9 
 
 , T/ ) T< • (J 
 
 JO 
 
 dvra') Tu dv^^cottro) 5 
 
 U 
 
 J7i«$) -^ /S 
 
 12 
 
 
 13 
 
 civ6iJi,ckai')\KdM(7i i 
 
 20 
 
 
 o6 
 
 ova) ) ouai JjW/v e 
 
 •0 
 
 TrdvTii ) "" • ^' 
 
 27 
 
 
 29 
 
 
 30 
 
 
 31 
 
 
 37 
 
 1 
 
 39' 
 
 
 40 > 
 
 
 41 
 
 
 43 
 
 
 46^ 
 
 
 47 
 
 
 VII. I 
 
 
 4 
 
 TTOL^i^ei ) TTCt^i^Yl ^ 
 
 11 
 
 Tfc ) T>1 (J 
 
 H 
 
 /;tavoi) ^ 7 
 
 12 
 
 ayT)i ) a'vTM mc iJ 
 
 Match . XII. 9. Marc. III. i, 
 
 , 3 vj 
 
 Marc. in. rj. 
 
 Mattli. X. 2. Marc. IJL 14^- 
 Aft. I. 13. 
 
 Matth. V. 3. 
 
 Mattb. V. 44,- 
 
 Matth. V. 59. 
 
 Matth. V. 42. 
 
 Matth. VIJ. 12\- 
 
 Matth. VII. 1. 
 
 Matth. XV. 14. 
 
 Matth. X. 24. loh. XV. acfc- 
 
 Matth. VII. 3. 
 
 Matth. VII. 16. Xil.33,. 
 
 Matth. VII. 21. 
 
 Matth. VII. 24.. 
 
 Matth. VIII. 5.- 
 
 Luc. VII- 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 Variantes 
 
 Luc. 
 
 
 vn.i3 
 
 xJg/c?) i'hjow; S 
 
 18 
 
 
 2Z 
 
 6 irKToiiq ) - /3 
 
 17 
 
 ^ 
 
 28 
 
 TTQO^^TH!; ) - <y 
 
 31 
 
 T/fi oi/1/ ) ItTTl it 6 w^/oc , t/- 
 
 
 V/ 0!/l' g' 
 
 35 
 
 TravTOJv) *- i 
 
 37 
 
 iTri-^voOira.) kcu i:Tiyiou(7(i, /S- 
 
 4^ 
 
 duTMv , «(Te, ) -- /3 
 
 44 
 
 TW4 ;t«^aAii?) ^ 7 
 
 45 
 
 {/cr>iA3'0i') iiij'in?\^iv » 
 
 viir. 3 
 
 at;T(i)) aWor? ^ 
 
 4 
 
 
 8 
 
 {V() u4 ^ 
 
 16 
 
 
 P7 
 
 
 i8 
 
 
 T(> 
 
 I 
 
 21 
 
 avTOv) "^ /S 
 
 32 
 
 
 24 
 
 t-^T/fara^ -- (J 
 
 ■ 26 
 
 '^uia^i'fivw ) 7Sf7{(r»)raii' « 
 
 33 
 
 i/o-JiA9«f ) i/(7«A9ov /3 
 
 37 
 
 7aJat^»vw ) yi^yt^mcov i 
 
 40 
 
 
 5f 
 
 iwci'viiv xai !ctKOi)0o\\) idxu- 
 
 LOC. PARALL, NOT. CRITIC. 837 
 
 Parallela Notulx 
 
 Mattli. XI. 2. 
 Maladi. in. l.^ 
 
 ^ov KCU ictxivvm S 
 
 IX. I 
 
 MattlnXIir. if.Marc.IV.K 
 
 Matth. V. 15. Maic.lV. 21, 
 JntV. c. XI. 33. 
 
 Miitth. X. 26. Marc. IV. 22. 
 Infr. c. XII. 2. 
 
 Mattlr.XIII.12. Marc.IV.25. 
 Intr. c. XIX. 26. 
 
 Match. XIL 46. Marc. III. 31. 
 Mattli. Vin.23.Marc.IV.35. 
 
 Mattli. Vill. 28. Luc. Vlir. 
 26. 
 
 Matth. IX. I. Marc. V. 18, 
 Marc. V. 21. 
 
 Mattli. X. T. Marc. Vr. 7, 
 N u n u 11 q 
 
 Luc It- 
 
B3« 
 
 Variantes 
 Luc. IX. 
 
 4 
 6 
 
 7 
 
 X P P. C R I T. P. rv. N. XfV. 
 
 Parallelt 
 
 Mmh. X. 9. Marc. VI. 8. 
 Match. X. II. Marc. VI. 10^ 
 Marc. VI. 12. 
 Match. XI V.i. Marc. VI. 14. 
 
 10 yroXiu; xa^ovfAm;) '- /S Marc. VI. •?o. 
 
 Matth.XIV.15.Marc.VI. 35. 
 
 12 
 
 i3 
 
 21 hTTUv) >^^y^v j8 
 22 
 
 24 
 26 
 
 loh. VI. 3 1". 
 Macrli. XVI. 13. 
 Marc. VIII. 27. 
 
 Match. XVI. 21. 
 JMarc. VIII.31. 
 
 Match. XVI.' 25. Marc. VIII. 
 35. Infr. c. XVII. 33, 
 loh. XII. 25. 
 
 Macth. X.32. Marc. VIII. 38. 
 Mr. c. XII. 8. 
 
 27 tfCOTUv) WcOTii; S 
 
 28 ladvvm itcii idx-coBov) laKca^ov Matth. XVII. I. Marc.IX.2. 
 
 x,a.t Icodvvnv S 
 33 i) ^ /3 ^^ ^ ' 
 
 39 a7ra,^d(Ttrei) pm^ei ku) aTrct' 
 
 43 iiTTt ) Vid. Gnom. 
 
 Notulac 
 
 Periocha , quatu 
 Millius h. 1. ex 
 Gotho referc, ex- 
 ftaceciaminCor- 
 reftorio Lacino 
 Bibliorum : Di- 
 xitPitrus^Domi- 
 ne, quarenosnon 
 yotvimus ejicere 
 illui ? /'/"J fl»- 
 
 Luc. IX. 
 
Luc. IX. 
 43 
 
 \ 
 
 TABVLA LECT. VAR, LOC, PARALL. NOT, CRITIC. 839 
 
 Variances Parallela Notuls 
 
 ttm dixit : Hoc 
 genus fwn egredi- 
 tur , nifi oratio- 
 nibtis £5* jfjunio. 
 Dixit igitur &c. 
 7 
 
 44. 
 46 
 
 49 
 
 54 wc xfltJ n'A/flt? i-TToinj'.) -« e 
 
 55 JiW*'"?; ) ^ y 
 
 56 ufq. a(2(Tat ) -- 
 
 ivo S 
 
 X 
 3 
 7 
 9 
 
 Matth.XVII.22.Marc.IX.30. 
 Marc. IX. ?? f. 
 MattIi.XVlII.2.Luc.IX.47. 
 
 Marc. IX. 38. 
 
 
 Matth. IX. 37;- 
 Mattli.X. i6. 
 Mattli. X. 10. 
 Matth. X.7. 
 
 V, tv v. Leflio fir- 
 ma. \ ide f. ad- 
 Marc. IX. 40. 
 
 Cogitare poflit a- 
 liquis,nunierum 
 prsecilum fuilFe 
 72, quern Lucas 
 polueritveriu i, 
 & rotunde 
 verfu i7.. 
 
 70 y 
 
 Severior' fermo' 
 jam , quam ver- 
 fu ^.• 
 
 Luc, X. 
 
■^4® 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes i ParalJela 
 
 Luc. X. 
 
 1^ KaBrif^ivc^ ) Ka.(j>if/.ivoi y Matth. XI. 21. 
 
 14 iv rr KQiau ) ~- J* 
 
 i6 _ Matth.X.40. loh. XIII.20. 
 
 Svo i 
 21 Tw 7rv£://xaTi ) tu, yrvivf^nTi Matth. Xf. 25. 
 
 82 Tnivra,) <s4 rfacpj/? ■;5-go? tovj 
 
 23 Matth. XIII. 16. 
 
 25 Matdi. XXII. 35. 
 
 Marc. XII. 28. 
 
 ^7 Deur. VI. §. Lev. XIX. 18. 
 
 28 Lev. XVill. 5. 
 
 35 l?4A^ft)i/) ^ i 
 39 Tor Ao-yof) Tftjy Xo'ym S 
 XL 2 Matth. VI. 9. 
 
 2. 4 »jjWa'i/ Iv toTq ovQavoTc ' & 
 TtvuSMTw ufq. 7?)? • & aMfit 
 
 Ufq. TTOi'MgoD) — 7 
 
 Notulac 
 
 5 iiTryi) jgfi at 
 
 8 Aj^cw ) Vid. Gnom. & App. 
 P. II ad li. 1, 
 
 ^ oauv) taov i 
 
 Vid. App. P. II ad 
 li. 1. ubi brevita- 
 tem formula a- 
 pud Lucam anti- 
 quiilinii teltcs , 
 etiam Grxci , 
 comprobanr. Po- 
 Ilea ex Matthaeo 
 efi: amplificata. 
 
 ^ fi ilk ferfevera- 
 verit fulfans di- 
 co ^ liabet Fulg. 
 ipleque Tertulli- 
 anus. 
 
 Sdiac-t ) dabit Em- 
 phalis. 
 
 Luc. XL 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 
 Variantes 
 Lqc. XI. 
 9 
 
 lo droiyri7iTaLi) aroa^nVeT*/ /3 
 
 II 
 
 13 a'^a^a Soixcltcl') So/xctTct d- 
 
 14 
 
 16 
 24 
 
 2^ d-JTOV ) - 7 
 
 32 a'.'Jgs? ufq. a>^s) *- e 
 
 33 ^^0 - * 
 
 TTur /3 
 
 't 1 oAov ) K^ oAov <> 
 35 
 
 36 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 841 
 
 Parallela Notuloc 
 
 Matth. VII. 7. iyi^S'ck) txdtatus. Emphtlls. 
 agTov , (lift. 
 
 Matth. XII. 22. 
 Marc. III. 22. 
 Matth. XII. 38. ^ , 
 
 MatthJ V. 15. 
 Marc. IV. 21. 
 Supi-.c.VIII.i6. 
 
 Matth. VI. 22. 
 
 t) , Germ. Ob. Sequitur Iii- 
 dicativus. 
 
 Ooooo 
 
 ^H 
 
 gAov (pwT.) Emphafis dl in 
 oAov. Confer a^ro? , mox. 
 45wrj(i'oi' oAo») Emphalis cll 
 in cpcaTwoy. Confer ^wri- 
 ^M , mox. S«pc duo ver- 
 ba inverfo ordiue induolnis 
 ponuntur incilis , ita , ut in 
 utrotjHC incifo prius vcr- 
 bum emphaUn iiabeat.. 
 Matth. XXIV. 33- 34- 
 loh. VIII. 21. 24. XIV. 
 1 feciq. 1 Cor. VII. 22. 
 Luc. XI. 
 
842 
 
 Luc. XL 
 36 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Not"!ae 
 
 Gal.lV.2^.Eph, 
 IL 1.5. P.iil.IF. 
 7. 8. ac. IL 1 8. 
 22.Aiialogia ex- 
 enipiorum oileu- 
 dit , non elle 
 inanein fubtiUta- 
 teoi. 
 
 39 &c. 
 
 42 
 
 'iSc-i) ^i 'iSei S 
 
 Matth. XXIII. 25. &c. 
 
 
 
 44 
 49 
 
 
 Mattli. XXIII. 34. 
 
 
 
 53 
 
 xn.i 
 
 
 Matth, XVI. 6. 
 
 
 
 3 
 7 
 8 
 
 11 
 
 
 Supr. c. VUL 17. 
 
 Matth. X. 27. 
 
 Matth. X.30.Infr. c.XXI 
 
 Matth. X.32. Marc. IX. 
 Supr. c. IX. 26. 
 
 Matth. X. I y. Mr. c.X XI. 
 
 .18. 
 38. 
 
 I2» 
 
 
 15 
 
 avTou alterum) auT&T /3 
 
 
 
 
 22 
 
 
 Matth. VL 25. 
 
 
 
 31 
 33 
 
 rravra) ^ S 
 
 Matth. VL 19. 
 
 
 
 36 
 
 dvaKvaii^ dvaXvcrri 7 
 
 
 
 «r 
 
 48 
 5t 
 54 
 58 
 
 dnmQViTiv ) dTranriacviriy t 
 
 Matth. X. 34 ► 
 Matth. XVI. 2. 
 Matth. V. 25^ 
 
 
 
 XllI. 5 
 7 
 
 /niravonTt) fittruvorKTtiTi /S 
 
 " 
 
 
 «r^k) i.e. Hie an- 
 nus, cjuo veniOj 
 tertius elL 
 
 Luc. XUL 
 
Luc. 
 
 xin. T5 
 18 
 
 20 
 
 21 
 
 n 
 
 if 
 
 28 
 30 
 
 3» 
 
 34 
 35 
 
 TAB\'LA LECT. VAR. 
 Variances 
 
 LOC PARALL. NOT. CRITIC. 843 
 
 Parallela Noculz 
 
 Match. XIII.31.Marc.IV.30. 
 Macch. Xlll. 33. 
 
 «gn^cO - /3 
 
 u 
 
 Aj-y w Si ) aju>iv ^« A£7» i 
 
 XIV, 5 
 
 oVo? ) J/o; ^ 
 
 11 
 
 
 12 
 
 y'iVt\Tttl) JlVriTiTCtl y 
 
 15 
 
 aQTOv) a^/s'ov * 
 
 21 
 
 iKilVOt;) — 7 
 
 26 
 
 
 28 
 
 flfAwr ) SiXaf S 
 
 u 
 
 TT^O?) t/? ^ 
 
 34 
 
 ^e ) ^i <5H J 
 
 XV. I 
 
 TrivTiC,) *■ J 
 
 4 
 
 
 12 
 
 tTrtSd^ov) {TXiCaMoy «< 
 
 Match. VJI. 13. 
 
 Match. VII. 23. 
 Match. VIII. 1 1. 
 Macch. XIX. 30. 
 
 Mattli. XXIir. 37- 
 
 Vid. Guom. 
 
 dip ou) Apodofis 
 iiicipic vctIu a6. 
 
 ts-e* dill. 
 
 TtAe<0W|M!t/ ) Galt- 
 iseain reliduius. 
 
 iQnuoc e\. Mattk, 
 
 hue illatuni.Nou- 
 
 dum erat domus 
 
 sQHwoc Reflabat 
 
 iittroitusregalis. 
 
 Ae7« Si ) Firm* 
 leclio- 
 
 Match. XXIII. 12, 
 
 Matth. X. 37, 
 
 Matth. V. 13. Mai-c. IX. 50. 
 Match, XVIII. 12. 
 Ooo 00 a 
 
 Luc. XV. 
 
«44 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 
 Luc. 
 
 Variantes 
 
 Parallela 
 
 XV. 14 vV{^5lf6-af ) rou v<fi^i7<&a.i S 
 
 17 iyw ii) 'iyco St aSi /3 
 
 ^19 icctj) -^ a 
 
 ^i xai fecundum) ^ S 
 
 22 i^iVi-y-x.a.'Ti) TcLyjox; i^iviyKcc- 
 
 24 Jta* fecundum) - « 
 
 32 x.a< aTToAuAooq hv ) aTfoXci}' 
 
 XVI. 13 
 
 
 16 
 
 
 17 
 
 
 18 
 
 
 25 
 
 aVfAa/3sO '^''^'^■^<*^^?°''^' ^ 
 
 2S 
 
 Ttf ayada aou) to, dyoBd S 
 
 26 
 
 tvBiv) imv^iv 8 
 
 XVII. I 
 
 
 3 
 
 JO - * 
 
 11 
 
 iig Ui) - 1^ 
 
 4 
 
 iig (Tt) ^ i 
 
 U 
 
 Itt] ere) - <J 
 
 6 
 
 iiXi'^i) 'i)Ci'^i « 
 
 Matth. VI. 24. 
 
 Matth. XI. 13. 
 
 • Matth. V. 18. 
 
 Matth. V. 31. XIX. 7. 
 Marc. X. 2. 
 
 Matth.XVIII.6.Marc.IX.42. 
 Matth. XVIII. i§. 
 
 Matth. XVII. 20. 
 
 8 50)?) swc aV 7 
 
 dvra S 
 10 ot; prius; -^ i 
 
 21 >J - S 
 
 Notulae 
 
 ^^0 Villi habet 
 vocula. 
 
 ?Jf<) Non fubau- 
 ditur (Ti-j fed pau- 
 ditur ritio con- 
 vivii verfu 23 
 iuftituti. 
 
 Iqei , difl. 
 
 Ivvcc, vfxa ^ intra 
 vos, mitten unter 
 
 Luc.XViI. 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 Variances 
 
 Luc. 
 
 XVI1.21 
 
 23 r.) - /8 
 
 24 6) KCtl 6 i 
 
 33 
 
 36 Jt/'o ufq. a;f 86>)ViTai ) ^ S - 
 
 37 0/') y.njj 01 
 XVI1I.4 nBiXttTiv) M^eAiv S 
 
 7 fAa.x.^oSvy,(iv) fxaK^oBv/bcu jS 
 
 8 
 
 Xijco) va) }Kiycj t 
 
 9 
 
 Ka\ prius ) - t 
 
 11 
 
 
 »4 
 
 «) MTTte /S 
 
 15 
 
 
 18 
 
 
 20 fin. 
 
 (Toy ) — t 
 
 25 mcd. 
 
 wa-tA6t7v) iJ/eA9irir y 
 
 31 
 
 
 35 
 
 
 38 
 
 jtijcv) " i 
 
 XIX. 2. 
 
 KCLXoV/XtYO(; ) "^ S 
 
 4 
 
 txt.'vwC ) Si Ui'mq t 
 
 5 
 
 7a0 "^ y ^ 
 
 8 
 
 Ki^^iov) in(Tovv y 
 
 10 
 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 845 
 
 Parallela Nomla; 
 
 tuch. Non innui- 
 tur cor h. 1. 
 
 Matth. XXIV. 23. 
 Supr.c. IX, ^4. loll. X! 1. 25. 
 
 Match. XXIV. 28. 
 
 Setirentia eft: ^0- 
 
 f^ei. 0o'oTi ver- 
 bum tianfit in 
 
 Svuei per ft at. 
 Conf. not. ad 
 C.XX.28.XXII. 
 36. & vid.Guom. 
 
 ^aBik 5 ) dift« 
 
 Mattli.XIX. 13. Marc. X. 13. 
 Matth. XIX, 1.6. Marc. X. 17. 
 Ex. XX. 12 f. 
 
 Matth. XX. 17. Marc.X. 32. 
 Matth. XX. 2y f. MarcX. 46. 
 
 Matth. XVIII. ir. 
 Oo 0003 
 
 Luc. XIX. 
 
846- 
 
 Luc. 
 XiX.i2. 
 
 26 
 
 A P P. C R 
 
 Variantes 
 
 I T. P. IV. N. XIV. 
 
 Parallela - " Notula 
 
 Matth. XXV. 14. 
 Marc. XIJI. 34. 
 
 Matth. XXV. 29. 
 Supr. c. VIU. 18. 
 
 Z7 
 
 
 
 
 iKiivougrovg)dil\. 
 
 29 
 
 
 Matifh. XXI. I. Marc 
 
 . XI. r. 
 
 
 45 
 
 
 Matth. XXI. 12. Marc 
 
 XI.u. 
 
 
 46 
 
 
 lef. LVI. 7. 
 
 
 
 ^X. I 
 
 iKiivm) '- 3 
 
 Matth.XXI.23. Marc. 
 
 XI. 27. 
 
 
 5 
 
 ovv) -^ S 
 
 
 
 
 9 
 
 a\'S^o)7J-oQ') avO^coTi'og t;; 3 
 
 Matth. XXI.33. Marc 
 
 .XII, I. 
 
 
 14 
 
 hvTi ) -^ i 
 
 
 
 
 17 
 
 
 Pf. CXVIII. 22. 
 
 
 
 18 
 
 
 Matth. XXI. 44. 
 
 
 
 19 
 
 Tov Actov) "^ 3 
 
 
 
 - 
 
 «D 
 
 
 
 
 20 
 
 
 Matth. XXII. 16. 
 Marc. XII. 31. 
 
 
 
 24 
 
 iTTiSii^cn-i) hi^an g 
 
 w 
 
 
 
 27 
 
 dvTiAiyovTiq) As7ovTe? { 
 
 Matth. XXIf. 23. 
 Marc. Xli. 18. 
 
 
 
 a8 
 
 l§ati'af9"«V>:i ) 'i^avct<^wn /3 
 
 Deut. XXV. 5. 
 
 
 Perfepe poft Sub . 
 junftivum eft 
 Indicativus.Vid. 
 LXX Deut. XX. 
 
 5 feqq. 
 
 31 
 
 34 
 34.35 
 
 37 
 
 auTMV, ) avrriv ucrdvrai; ; y 
 d-^on^iQiig) -~ 3 
 
 tKyaf^icTKoyTcii ) tKyaf^i^or- 
 
 Exod. III. 6. 
 
 Luc. XX. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 847 
 
 Tuc. 
 XX. 41 
 
 43. 
 46 
 
 47 
 
 XXf. I 
 
 5 
 la 
 
 14 
 
 16 
 17. 19. 
 
 18 
 
 20 
 23. 
 
 2$ 
 
 28 f. 
 
 Varianies 
 
 tic Toc xa^Siai) 'iv tciTq ku^- 
 ham y 
 
 xTtiVatS-i) JtTuVttdi 
 
 Parallela 
 
 Matth. XXII. 41. 
 Marc.XlI. 35. 
 
 Pf. ex. I. 
 
 Matth. XXIIT. 5. 
 Marc. XII. 38. 
 
 Matth. XX J II. 14. 
 Maic. XII. 40. 
 Mavc. XII. 41. 
 Matth.XXIV.i.Marc.XIII.i 
 Supr.c.Xll.ii. Marc.XlII.9. 
 
 Matth. X. 21. 
 Matth. XXIV. 13. 
 Marc. XIII. 13. 
 
 Matth. X. 30. 
 
 Matth. XXIV. 15. 
 Marc. XI II. 14. 
 
 Iv ante ra) -^ $ 
 
 it aTTo^'ia, riXovJtK,) , iv ano- Matth. XXIV. 29. 
 (m ■njj>\jc, /3 Marc. XM. 24. 
 
 Matth. XXIV. 32. 
 Marc. XIU. 28. 
 
 Notulx 
 
 30 Ww altcrum) «- 7 
 
 Vid. Appar.P.II 
 ad h. 1. ubi pne- 
 cipui codices 
 hanc firmant le- 
 dlioneni , w - m- 
 X^^'' Won dici- 
 tur ^aXcLdaa. <5t!f 
 o-ffAoc , dicitui* 
 Xo<^ *J\ <yd\oc, 
 & hie & illud 
 ffTTop/av affereuc 
 hominibus. 
 
 Tot/TMi') Non re- 
 feiturpronomen 
 ad V. 2§, fed ad 
 fuperiora. 
 
 Luc. XXT. 
 
843>' 
 
 Luc. 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variances Parallela 
 
 XXf. 34 ^a.^t\Bo)'7iv) (ia^v:Q'M7iv i ' Matth.XX1V.42.Marc.XIir. 
 . , , 33- Supr. C.XII.35! 
 
 35 TavTdj ^ 6 
 
 XXil. r. 
 
 5 d^'^v^iov) d^'yv^ia. e 
 
 7 
 
 12 dvarymov') dvdyaiov j3 
 
 30 \v tJ) ^aiiM'ict fjLou ) ^ e 
 
 36 agatTO) xtA.) ags;- tt-wAko-s; e 
 
 Matth. XXVI. I f. 
 
 Marc. XIV. i. 
 Matth. XXVI. 14. 
 
 Marc. XIV. 10. 
 
 Matth. XXVI. 17. 
 Marc. XIV. \z. 
 
 Matth. XXVI. 20. 
 Marc. XIV. 17. 
 
 37 
 39 
 
 40 
 
 lef. Llir. 12. 
 
 Matth. XXVI. 30. 
 
 Marc. XIV. 26. 
 Matth. XXVf. 36. 
 
 Marc. XIV. 32. 
 
 Notulse 
 
 TQLvroL ) Afltre , ci- 
 teriora, urbi e- 
 ventura. 
 
 9ctQmci.i) ftan, m 
 iLLodie, judicii. 
 
 zaXovvrsLf ) Me- 
 dium . fie. lajjhi 
 Jtch nmmn. 
 
 y-ou , ) dift. 
 
 PofI imperativum 
 indicativus , ut 
 fiipra poll l\ib- 
 juiictivum. Vid. 
 Guoin. 
 
 Luc. XXII. 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 Variances 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 849 
 
 Parallela Notula: 
 
 Luc. ^ 
 XXII.42 
 
 f 
 
 43 r. 
 
 47 
 
 yi\'i^u) ytviyu) 7 
 ai»pS« ufq. 7«v ) ^ « 
 
 dvTcO^ ) dvTCOV f 
 
 U 
 
 dvTcv. ) dvTcr. toZto yaQ a»- 
 
 49 
 
 
 52 
 
 
 54 f. 
 
 ai;Tov hi; ) w? ^ 
 
 55 
 63 
 
 ; 
 
 G6 
 
 
 XXIII. I 
 
 
 '7 
 
 
 23 
 25 
 26 
 
 Ji TOf ) Si dvToJi Tor J 
 
 30 
 
 33 
 
 
 34 
 
 Mnttl1.XXVr.47.Ma1-c.XlV. 
 43. luJi. XVIII. 2. 
 
 Miittli. XXVI. 51. 
 
 Marc. XIV. 47. 
 Match. XXVI. 55. 
 
 Marc. XIV. 48. 
 Match. XXVl. 57 f. rig. 
 
 Marc. XIV. 53 f. 66. 
 
 loh. XVIII. 12. 15. 25. 
 
 Match. XXVI. 67. 
 Marc. XIV. 65. 
 
 Matth. XXVI. 63. 
 
 Marc. XIV. 6r. 
 Matth.XXVII.i f.Marc.XV. 
 
 I i". loh. XVIII. 28. 
 
 Matth.XXVII.15.Marc.XV. 
 6. loll. XVIU. 39. 
 
 Matth.XXVII.31.Marc.XV. 
 26. loh. XIX. 16. 
 
 Hof. X. 8. 
 
 Match. XXVII. 38. 
 Marc. XV. 27. 
 
 Matth.XXVII. ^5. MarcXV, 
 24. loh. XIX. 23. 
 
 Ppp pp 
 
 avAifC Koij ) dift- 
 
 Luc.xxirr. 
 
ISO 
 
 Luc, 
 XXiII. 
 
 35 
 38 
 39 
 44 f. 
 46 
 
 47 
 50 
 
 51 
 
 54 
 55 
 
 XXI V.I 
 
 lO 
 12 
 
 J3 
 i8 
 
 19 
 
 35 
 
 36 
 43 
 
 53 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XiV. 
 Variances - Parallela 
 
 Notula 
 
 i-^ij^a^ri) « iTTij^acpri i 
 
 Matth. XXVII. 20. 
 Marc. XV. 29. 
 
 Matth.XXVlI.37. xMarc.XV. 
 36. loJi. XIX. 19. 
 
 Matth. XXVII. 44. 
 
 Marc. XV. 32. 
 
 Matth. XX VII. 45. 51. 
 Marc. XV. 33. 33. 
 y^a^a^hoy.a^) Tra^ccri^ifxai J Matth.XXVlI.50. Marc.XV. 
 
 37. i&h. XiX. 30. 
 Matth. XXVII. 54. 
 Marc. XV. 39. 
 
 Mutth.XXVIl.57. Marc.XV. 
 ^^ ^ 42. ioh. XiA. 38. 
 
 J's) Si K^ ^ 
 
 X.CLJ T/i'j? auv dvTOJi;') -^ y 
 
 difl. 
 
 TT^OQ laVTOV 5 ) , TT^Og laVTOV S 
 
 Matth. XXVi;i. I. Marc. 
 XVI. 1.1011. aX. 11. 
 
 Marc. XVI. 12. 
 
 iyceS-ti dvroTc ) 
 hat fich ihmn zu 
 erkmnen gegebtn. 
 
 71CL iSa»iiV avroi"; i 
 df^riv. ) "^ 06 
 
 Marc.XVl. 14. Ioh. XX. iq. 
 Maic. XVI. 19. 
 
 Ioh. I. 
 
TADVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variantes Parallela 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notulac 
 
 85* 
 
 loh. I. 3 
 9 
 15 
 
 1 6 iiiit. "v^) '^'^' ^ 
 
 *» -yf^orti'. ) did. 
 
 t//t7rpo(&ev wot/ ji-yovi- ") w« 
 pr/or yft'e fotior faHus ejK 
 
 9 co7 ) qui erat. 
 
 21 
 
 26 
 
 28 ij.rf^a^a^l ) ^n3*via « 
 
 29 iwa'vvnc) - a / 
 32 wJf<) ^« /3 
 
 92 f. 
 
 dvrcfi) ii cLVTu S 
 
 Ta /ncyoCc) Hoc repone port 
 dvTa , aut in utroque coin- 
 mate lubaudi. /3 
 
 ;^l TTK^iveti;; ) TTig-iveii;' (J 
 
 g2 aV d^Tt) - 7 
 
 Deut. XVIII, 15. 
 lef. XL. 3. 
 
 38 
 40 
 42 
 
 43 
 
 II. 9 
 
 12 
 
 III. 2 
 
 S 
 12 
 
 'iuavctv ) tV^^" ^ 
 
 x4Ta^a'7«TB4) )C(tri(pci')'i i Pf. LXIX. 10. 
 
 rot <H70uv) at/Toy a, 
 
 Ppp p p 2 
 
 crti', ) difl. 
 
 oiSdTi' ) difl. 
 flioD , ) dift. 
 iTT auToV - dvTOV) ) dift. 
 
 TO vSa-'d oiyov ) TO , nota fub- 
 jedli. d'ii IVafftr ifi zu 
 U'tin ivorden. 
 
 Confer V. j. 10. 
 
 loh. III. 
 
852 
 
 loh. IIL 
 13 
 
 25 
 
 36 
 
 IV. 1 
 
 2 
 
 3 
 *5 
 
 30 
 35 
 
 ni 
 
 A P p. C R I T. P. IV. N. 
 Variances Parallela 
 
 XIV. 
 
 Notula* 
 
 lovSx'io>v ) iouSalou S 
 ictvTov y 
 
 iTTcLvCO TrdvTUV W'l, <$())*>* 
 
 o/J'at ) oiJauiv t 
 oOv) ^ 7 
 
 Num. XXI. 8. 9. 
 
 »!' qui erat. 
 
 42 X^'^k) ^ 7 
 44 
 
 46 iJicroyf) ». jS 
 V. I 
 
 3 TTOXV) ^ (J 
 
 Km ^ 
 
 4 IrcL^i'TcriTo) Ird^aTai S 
 
 KiTpdfxuvoe) ETtrema pars 
 N'lfm^ Tjar, Sivan, initium 
 Ihammuz. ruin erat tntfjit 
 tricicea ia Galilxa. 
 
 Matth. x;n. 57. 
 
 eoe'r>})nn5fy 5. e. pentecofte , 
 cujus Hapiitoi-e relpidtur 
 verlu 37. 
 
 «. T. Trgo.f . ) bty dir Schath- 
 rey. 
 
 Conatus Decidendi acceffit 
 (iemum verfu 13. 
 
 lolu V. 
 
loh. V. 
 -7 
 
 SO 
 35 
 
 37 
 
 39 
 
 TABVLA LECT. VAK. LOC. PARALL. 
 Viiriantes Parallela 
 
 NOT. CRITIC. " 853 
 Notulae 
 
 vruTTo n ) unquam , non , ut 
 pruplicta-., v.gr. Ez.1.23.) 
 iicijuin , ut Chriltus. 
 
 i^vvaTt ) Plane eft iudicati- 
 vus , uti tni/ijiis v. 3 3 . Ver- 
 fu 33 1". & veifu y r. me- 
 rioraturlaudabile«fuiH(l;uii 
 iu 1 udsisjled uoa luliicieus. 
 
 45 
 
 •TratTe^a • ; TratTt^a,; y 
 
 
 VI. 1.5. 
 
 
 Matth.XIV.T^.f. 
 
 
 Marc. VI. 32 f. 
 
 
 
 Luc. IX. 10 r. 
 
 2 
 
 avTov ) -^ /3 
 
 
 11 
 
 Toi) ^ y 
 
 
 ^ 
 
 iJQiXo ) fi9iMv t 
 
 
 14 
 
 <V?7ot/c) ^ y 
 
 
 15 
 
 vrci^jt ) -~ ^ 
 
 
 16 
 
 
 Matth. XIV. 22. 
 Mai-c. Vl. 45' 
 
 22 
 
 Tdj dvrov ) ~- /3 
 
 
 28 
 
 TTOIciutV^ 7I0WJfA.IV S 
 
 
 31 
 
 39 
 H 
 
 4i 
 
 Pf.LXXVIII. 24. 
 
 S\ ) yd^ /3 
 
 Correlata fiitit : verfu 39 Mif- 
 fa (_ Patris ) & Cura Clin- 
 lli. vciI'li 40 tatris Vo- 
 luntas J & Salus ui Filw. 
 
 Ppppp } 
 
 loh. VI. 
 
854 
 
 loh. vr. 
 
 44 
 45 
 H 
 51 
 55 
 58 
 59 
 63 
 64 
 6y 
 70 
 
 71 
 VII. 3 
 
 8 
 
 9 
 
 H 
 
 12 
 16 
 
 21 f. 
 
 26 
 29 
 31 
 
 32 
 
 3S 
 34-36 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. 
 Variances Parallela 
 
 XIV. 
 
 Notulae 
 
 rov prius ) ^ a 
 aKoiKrac,') axoucov y 
 h 'iyco Scouu)') -^ y 
 dAnd'Mt; bis) dAnB^rii i 
 
 TOV ^(ZVTOZ ) "^ 7 
 
 (TOV alterum) ^ s 
 Tat/TJir prius) -~ 7 
 ovTTU) prius) ovx, /3 
 (Js ) ^ 7 
 
 duTOiQ , ) aWd; ij 
 aMo< ) aMoi i^J ^ 
 
 17a ) 47ii) Si i 
 
 rovTcav ) -^ d 
 
 vTTngsTiz? ) politum hoc aote 
 
 'ha, i ^ . . 
 
 ovv ) ovv dvroTq i 
 
 lefa, LIV. 13. 
 
 ffumyuyn , hSdaKuv) dift. 1 
 
 diil. 
 
 37 f. Kff\ TTlViTU ' 0)' K^ TTlViTO) 6 i 
 
 it/xi Verbum etiam profai- 
 cum : relpondet h. 1. JA- 
 6ih'. 
 
 f^i Kffi Tnv'iTOO . 6 TTlfiUMv') dift. 
 
 loh. VII. 
 
 i 
 
loli.VII. 
 
 38 
 
 ?9 
 
 40 
 
 41 nicd. 
 
 52 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 Variantes 
 
 01/) $ 
 
 aynv) — y 
 
 7To?^oi oZv ix rov o;t^ot/ ) iX, 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Parallela Notulse 
 
 855 
 
 Zacli. XIV. 8. ptv(Tcv7iv)Loci}s iingularitcr 
 parallclus eit Zacli. XIV. 
 8. in Haphtara fcinojfiesi'ie 
 V. 2. 
 
 Mich. V. 1. 
 
 ix, Tw? -yaA/Aa/'a? iJ) yaAi- 
 
 ^ lyri'^iQTiti) iyti'^iTOj y 
 
 53-^^111. Kff^ ulq. (/,nxiTt df^aQTctyt) 
 II ^ i 
 
 VIII. 3 -TT^OQ dvTOV ) - /S 
 
 4 avT« ;tT/^. ) TavTuv ev^o.ufv 
 
 i7ravro((:apa //.oiXivouivyiv 
 i 
 
 5 ^«3-«? f^Vr. ) fl/udTv , //fitfo-iJ? «y Lev. XX. 10. 
 
 Deut. XXII. ai. 
 
 % 'iw.)'ym; mm '^QOS'TroiovuivoQi 
 h TGV A/Qov kTt dvrm ) jtt' a'l/- 
 
 T«V TCf A/filov jS 
 ^ durr.v ) at/T»i <? 
 9 dxcujo-vTii ) dxoCa-avTt^ i(^ 
 
 9 Kd^it^ ) x»fitK 7 
 
 6) (/<r 
 
 Vid. Gnom. & App. P. II, 
 ubi yvMjK-TYtQ luijus ped- 
 ochae copiole alFencur. 
 
 lob. VIII. 
 
856 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. 
 Variantes Parallela 
 
 XIV. 
 
 Notulat 
 
 loh. 
 
 
 
 * ^ ^.r fcVia««» 
 
 VIII. 9 
 
 7r^i(T/SvTiQC0t ) -T^«ir/3. JO)? T«V 
 
 
 ( , 
 
 
 e^*T(wv ^ 
 
 
 k 
 
 ^ 
 
 hrodq) ^ ^ 
 
 
 
 ^ 
 
 01) Ji2 ) jj-oJa-a fi 
 
 
 
 lO 
 
 
 
 
 U 
 
 « 7yv)i ) — 8 
 
 
 
 % 
 
 jxirroi ) ~- /3 
 
 
 
 U 
 
 ijX{7vo/ o/xaTH'-yogo/' aov) -^ S 
 
 
 
 II 
 
 awTw) ^ S 
 
 
 
 U 
 
 KctTUKoivui ) x^/fft) e 
 
 
 
 U 
 
 /xm-Ti ) aVo T9t/ vCv /utriKiTi t 
 
 
 
 13 
 
 fA,Ct^TV^iT^' ) ;UagTV£5/ig j ^ 
 
 
 
 14 
 
 «} jy^ 8 
 
 
 
 15 f. 
 
 
 
 ovSiva.' K^) did:. 
 
 17 
 
 
 Deut. XIX. 15. 
 
 
 20 
 
 mo'ovq') -^ CL 
 
 
 
 21 
 
 
 
 elt in ctf/,a^Tia[. 
 
 24 
 
 
 
 aTToBciviiSri - dfxa^T. ) Em- 
 pliafis efl: in a.7rQ^u.\uAi, 
 
 25 
 
 27 
 28 
 29 
 38 
 
 H 
 
 39 
 
 40 
 42 
 
 r "^ \ e '*• ft 
 
 l/;W;V , ) VfXtV. 3 
 
 avTo?^") dvrov t 
 
 TTdTJI^ ) "" "^ 
 
 oi/v) ^ /3 
 
 iTroji^Tj) S'iT". dv i 
 
 ovv') -- i 
 
 d^X^V , - v|^'^v■i') dift. 
 Vid. Gnom. 
 
 — XaT^oi' - t7iv.) dift. 
 
 av^^odTTov » 0?) difl. 
 
 ' loh. VIII. 
 
loh. 
 VIII. 4J 
 
 44- 
 46 
 53 
 54 
 58 
 
 59 
 IX. 8 
 
 15 
 21 
 
 2% 
 
 34 
 _ 36 
 
 X 8 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variantes Parallela 
 
 TO \l/ivSo<;, ), TO i^'ivSot; y 
 
 av altcrum ) ^ /3 
 Cuwv ) rijuct>v (3 
 
 $nX9m ufq. durcoy) ^ (B 
 
 TWijiAo? ) 'Tr^oa'aiTtii; j3 
 
 <5H oi) ol 7 
 
 dvToc,-i^u)T, ) dvTov i^coTrua- 
 
 auTov) oi/v dvToy i 
 oAo? ) oA&)? i 
 
 TIQ ) Kdj T/'? 3 
 
 kAQov) t^o e^oi/ wA^Of <J 
 
 NOT. CRITIC. 35f 
 
 Notulx 
 
 yivdcrxiTi , - tqv I^oi' ; ) diit. 
 dill. not. 
 
 y^iTonc^ • to Tr^oTSgor , ) difl. 
 
 •TT^. 8. Sequior Icftio , ut do- 
 cet prjefens in -iji. 
 
 9 
 
 
 
 ii^iMvaiTo^ <«)) diit. 
 
 14 
 
 yiv(ti7X0fJL(tJ{ Ctio rcov i/xm) 
 
 
 if^m , ) difl, 
 
 
 yivdi7x.ov7't ini Ta l/^a 7 
 
 . 
 
 
 16 
 
 dx.ovJovcTi') axofV&Jo-/ 7 
 
 
 
 2f) 
 
 xa9«? tmoi' vV'v ) ^ 3 
 
 
 
 27 f. 
 
 
 
 OKOVii ) - dvrd' - Qoviri /uot, - 
 
 29 
 
 0? '■ //^'(f wr ) - //cw^oy S 
 
 
 - duToi^ ' ■ diSvct) -fjiov, difl. 
 
 3? 
 
 \iy ovTic) -^ (2 
 
 
 
 54 
 
 
 Pf. LXXXII. 6. 
 
 
 ?6 
 
 
 
 dTrhiiMv) lehovak Sabaoth 
 mifit me. , habct Iluplirara 
 Encamiorum{v. 22. ) Vid, 
 Zach. 11. 15. 
 
 42 8x«r) -" s 
 
 Qqq qq 
 
 XI. 27 
 
 ^ 
 
loh. xr. 
 
 27 
 29 
 
 30 
 
 39 
 
 46 
 SI 
 
 52 
 
 54 
 
 57 
 XII. I 
 
 4 
 
 7 
 
 A P P. C R 
 Variances 
 
 705 ki' ) 45-'. 7 
 
 « «v TiBnx.ec; y.ii/ucivoc) - 7 
 
 a ) ot7a 7 
 
 zai prius) - 7 
 
 t;i vix^m) iz vijc^cov Imovc, 7 
 
 tiC ufq. TiTYfriUiv^ ha ItQ rriv 
 y\ui^ctv rov ivra<pta,a-/uov 
 
 I T. P. IV. W. XIV. . 
 
 Parallela Notuk 
 
 a'vTop ' ) did. 
 
 ';7-^08(p«TJl/(76l', OT/) dift. 
 
 T/'- u^trv ; - io^rm; ) dift. 
 6 kcrov; addunt veteres. 
 
 12 
 
 
 Mattli. XXI. I. 
 Marc. X'. I. 
 Luc. XiX. 29' 
 
 I? 
 
 fia-o-tXivi;) $ott}-tXivc 1 
 
 Pf. CXVIII. 26. 
 
 14 
 
 
 Zach. IX. 9. 
 
 17 
 
 OTS) OT/ £ 
 
 
 38 
 
 Mcvai) riKOVTav 
 
 
 J 9 
 
 w^sAsTtO wcpf^oi^iWiV ^ 
 
 
 H 
 
 ovSiv;)ouSiv. y 
 
 
 sS 
 
 
 Matth. X. 39. 
 
 a6 
 
 kcti) "^ 
 
 
 St 
 
 rovTov prills ) -- 7 
 
 
 32 
 
 Tra'vTttO TTcLvra « 
 
 
 34 
 
 ^S/') OT/ Jf? « 
 
 
 35 
 
 ^s9' Cfj.m ) 61' t^z-^u' /3 
 
 
 38 Iq. 
 
 
 lefa. LIII. I. 
 VI. 10. 
 
 Siascovyi tic, ) Empliafis eft in 
 T/c - ^iax,ovi) ) Eiiipliafis in t/? 
 
 loll. XIJ. 
 
loh.XII. 
 
 40 
 
 41 iiicd, 
 47 
 XIII. I 
 
 i 
 
 3 
 10 
 
 12 
 
 TA^yLA LECT. VAR. 
 Variantes 
 
 avTot/) roij Siou e 
 
 in7ci>^) — <y 
 
 didTiiam ^ 
 
 LOC. PARALL. ^^OT. CRITIC. 
 
 Parallela Notula: 
 
 Matth, XIU. 14. 
 A6t. XXVIII.26. 
 
 «WT0W5' ) dift. 
 
 859 
 
 20 
 
 Matth. X. 40. 
 
 23 
 
 T&)V) iK TUV j2 
 
 25 
 
 Si) oiJr /3 
 
 n 
 
 «!t's/ro? ) sxea'oc htTW? J 
 
 27 
 
 oSr ) ^ 7 
 
 30 f. 
 
 vv^ , xtA.) vt/'^. "Ot« ot/v 
 
 
 i^v.AQi , A£7«/ e 
 
 33 
 
 Cap. VII. 34. 
 
 '36 
 
 OTTOV ) o?roy iyco i 
 
 1 
 
 fjLoi alterum ) ^ 7 
 
 XIV. I 
 
 (««) ta^' «<V« TO/? |Ma9»Ta?? 
 
 
 ayTotJ 5 Mm i 
 
 corpus: wTXTera;, juauus » 
 pes &.C. 
 
 »7a7ra) Paraplirafis nomiuis 
 
 eV/Teaft)!' - 5->i9c' ) Hoc ma- 
 jus quiddiim cfl: , quain il- 
 lud, quod V. 23 pra;iiiitti- 
 
 tUl", hv ttvaK, iv r^ koX^u). 
 
 Tenenda ledtio ii^^, ore i^- 
 rA^s. 
 
 2 TTo^ivouai ) 0T< TTo^eJo^a/ 4 
 
 73-;9-ivsT« f/?-) Einpliafis cfl 
 
 itQ iui vrig-'iviTi) EnipliaflS 
 in iK i(/.t eil. 
 
 Qqq qq a 
 
 loh. XIV- 
 
m 
 
 loh. 
 
 XIV. 2 f. 
 
 A P p. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Notuls 
 
 xoLj fecundum) .^ e 
 
 9 
 
 Xa^ TTOiX; ) TTO)? <)f 
 
 11 
 
 /y.o/ prius) - /3 
 
 H 
 
 /WO/ alterum ) ^ <J 
 
 11 
 
 
 12 
 
 /Wot/) ^ 7 
 
 14 
 
 a'^TuVnTS ) aiTriaytr'i u.i S 
 
 17 
 
 UiVil) f^int S 
 
 22 
 
 ri ) Kdjj ri o 
 
 28 
 
 ilvrov, ) ■- /3 
 
 U 
 
 7raT«5 jUOV ) TTCiTtiq /3 
 
 3° 
 
 Koa/uov ) Koa/uov rovToii i 
 
 % 
 
 ovK iX^i ) iv^ria-ii /3 
 
 XV. 7 
 
 a/T>i(7«c8-j ) dnnaa&i S 
 
 8 
 
 Ycvrnti^O yh'wQ-i « 
 
 II 
 
 /iii'm) i} 7 
 
 20 
 
 Ao70t; ) Xijov fxov ^ 
 
 25 
 
 
 26 
 
 Tra^a tov Trar^o?) *- o 
 
 XVI. 3 
 
 TTo/wTovj/v) 7roir:a-ov(Tiv iif^tv e 
 
 7 
 
 yi(/7v;prius) - 7 
 
 f 
 
 72^ ) 725 i7£<' 
 
 lo 
 
 fACv) - J* 
 
 TcTTov vu7v) Emphafis efl: in 
 
 TOTTOV. 
 
 vfMv roTz-ov ) Emphaiis eft in 
 
 0t?Ki7r7ri ; swpaxac ) dift. 
 
 
 Cap. Xfll. 16. 
 Mattli. X. 24. 
 Luc. VI. 40. 
 
 K LXIX. 5. 
 
 loh. XVI. 
 
 

 TABVLA LECf. VA-;.. 
 
 
 Variances 
 
 loh. 
 
 
 XVI. 15 
 
 Xri-ipiTCil ) XcLul^ciYii 7 
 
 16 
 
 OTi ) OT/ s'-ya) s 
 
 19 
 
 oS:0 - iS 
 
 25 
 
 a'M') - 7 
 
 27 
 
 fc-y&i) -- (J 
 
 31 
 
 
 LOG. PARALL. NOT. CR T.C. S')* 
 
 Parnllela NacLiI.e 
 
 XVil. 1 
 
 xof poft iVa) -- 
 
 7 
 
 2 
 
 Soo7^ ) Scorn S 
 
 
 II 
 
 OVC) d) S 
 
 
 12 
 
 Svi ) e 
 
 
 14 
 
 
 
 Pf. CiX. 17. 
 
 16 
 17 
 
 20 
 
 ^3 
 H 
 
 24 
 
 XVlII. 1 
 
 7r/s"et/3"oi'T£«)r) Tr/rswii'Twi' /3 
 ;jtf!( , ante ha ) ^ i 
 ryd7Tti7a.q pdus) >i7j/7J-)i7a * 
 oil?) 6 
 
 TOIV) - /3 
 
 Tr/^-svsT?. ) fine intei-fogatio- 
 ne. Iniperativus lu-getur 
 a cap. XIV. r , donee li. 1. 
 refulrat Indicativus plane 
 categorieus. 
 
 Confer v. 2. 
 
 6vK U71V Ix, TOV KOlTUSv) OUK 
 
 hriv habet eniplvalin. 
 Koo-fAOu habet cmphafiii. 
 
 Matth.XXVI.^o. 
 Mare. XIV. 26. 
 Luc. XXiI. 3y. 
 
 Matth.XXVr.47. 
 Mai-c. XIV. 43. 
 Luc. XXIL 47. 
 
 Cap. XVI'. 12. 
 
 aqqqq 3 
 
 loh. xvni. 
 
862 
 
 loh. 
 XVIII. 
 
 lO 
 
 " A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 
 Variantes Parallela Notulx 
 
 l\ 
 
 If 
 
 
 Mattll.XXVr.5i. 
 
 Marc. XIV. 47. 
 Luc. XXII. 49. 
 
 ^^ ■ Matth.XXVI.57. 
 
 Marc. XIV. 53. 
 Luc. XXIL 54. 
 
 15 a'MoOoa'MosJ Matth.XXVI.58. aMo? fine articulo , le(5tio 
 
 Marc. XIV. 54. firma. 
 Luc. XXII. 54 r. 
 
 -° '"?) ^ * ^ Abfentia articuli habet vim 
 
 dilh-ibutivam h. 1. 
 
 ^, TrdvTiZ ) TTO-VTOn S 
 
 24 aVss-fiAei') aTTi^^Mv ovv t 
 
 28 TTgwia) TT^m -^ Matth.XXVII.2. 
 
 Marc. XV. i. 
 
 Luc. XXIIL I. 
 
 3^ Cap.m. 14. XIL 
 
 32 f. - ' 
 
 ^^ %«?, 0T;)difl. 
 
 39 Matth. XXVn. 
 
 i5.Marc.XV.6. 
 Luc. XXIli.17. 
 
 40 TTciXiv ) <^ e 
 
 ^^^* 1 ^- Matth. XXVII. 
 
 26 f. Marc. XV. 
 15 i". 
 
 3 "lit. xa)) najj ii^X<^VTO v^oq uvToVf 
 x.ctj l3 
 
 4 ovv) ^ /3 
 
 6med. at/roi) - e 
 
 loh. XIX. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PAR ALL. ^JOT. CRITIC. 
 
 8^3 
 
 Variantes 
 loh. 
 XIX. lo o^v) - /3 
 
 13 TOvTov rov Xoyov) TovTCtiv rck¥ 
 
 Aiyoov S 
 
 14 S\ alterum) h /S 
 
 ^ 'iKTK ) tqJth /S 
 
 Parallela 
 
 1 6 ii'^ayov ) dyrriyayov t 
 16 f. 
 
 19 
 
 2J 
 
 24 
 
 28 r.h) - t 
 28 f. 
 
 31 tKilYCv) «*«V»'|8 
 
 Matth. XXVJI. 
 31. Marc. XV. 
 20. Luc. XXI II. 
 26. 
 
 Matth. XXVII. 
 37. Marc. XV. 
 26. Luc.XXlII. 
 38- 
 
 Matrh. XXVI F. 
 35. Marc. XV. 
 24. Luc. XXIIL 
 34- 
 
 Pf. XXIL 19. 
 
 Mattli. XXVIL 
 48. Marc. XV. 
 56.Pf.LXIX.22. 
 
 Matth. XXVn. 
 50. Marc. XV. 
 37. Luc. XXIIL 
 46. 
 
 Notuls 
 
 Vid. Gnom. & App. P. II ad 
 h. L ubi horam III & an- 
 tiqui teflcs & lirinai ratio- 
 ncs tuentur. Sex horas in 
 cruce pependit Redemtor. 
 
 loKXIX. 
 
8^4 A P P. C R I T. P. IV. *N 
 
 Variantes Parallcla 
 
 Toll. 
 
 XIX. c;5 jta-/ pod i'i'12. ) ^ S 
 
 36 duTou) aTr' duTov S Ex.'XH. 46. 
 
 37 Zach. XII. 10. 
 
 38 Toulna-ov medium) dinoZ S Match. XXVII. 
 
 57. Marc. XV. 
 42. Luc. XXlil. 
 §0. 
 
 40 iv) ^ J 
 
 XIV. 
 
 Notulae 
 
 XX. I 
 
 Matth.XXViII. I 
 Marc. XVi. i. 
 Luc. XXIV. I. 
 
 8 aMo?) - 3 
 
 1 1 TO //,j/n/x.eiov ) ra juvnixu'ca a 
 1 1 f. ' / ' 
 
 17 /^ov fecundum) ^ <? 
 
 18 
 
 19 
 
 2^ ruTTOv alteram) tottov /3 
 22 
 
 30 f. 
 
 XXI. I rroic, ixa^TnTOAC, ) ^ s 
 
 3 V?/2»(rap) dvi/Sniav f 
 ^ fu5-y?) - -y 
 
 4 f'c ) S77-< y 
 
 5 oCiv) ^ 4 
 
 12 Tav f^ce.Qy|TCl>v) ^ f 
 
 Marc. XVI. 9. 
 
 Marc. XVI. 10. 
 Marc. XVI. 14- 
 Luc. XXlV.36. 
 
 Kiiuiva rd o^ovict ) Empha- 
 lis efl in zi't/xiva. 
 
 rd o^ovia. m'jUiv a ) Em^]\sii\s 
 eft in od-ovm. 
 
 aTTTOV OUTTU) ) djfl. 
 
 Ivi(pv7na-i , Ka-i ) difl. 
 
 Thoma omifluni , finnior le- 
 dl;io. 
 
 TOVTCf) • TaVTO. ) difl. 
 
 loh. XXI. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 Inh. 
 XXI. 15 
 16 
 
 17 
 23 
 
 Mt I. 7 
 
 Variantes 
 
 avri)) ^ j' 
 
 Parallcla 
 
 Notulx 
 
 d^v'io, Lacmmtr, 
 •^Tfo/SaTff Schaeflein. Vid. Lat. 
 &. Syr. 
 
 TT^oSctTCi ScJiaft, 
 
 ovX Cuuv ) Vis particulse eu 
 Ihirtc cadit fupcr prono- 
 lueii. 
 
 1-3, laKUtio^ Koi icodn'r^c,) Icoctnn'; IVIattIi.X.2.1\Iarc. 
 
 14 
 
 J5 
 
 16 
 
 17 
 20 
 
 II. 7 
 8 
 
 17 
 22 
 
 24 
 25 
 30 
 
 3» 
 31 
 
 H 
 34 
 
 36 
 
 xat idKco/ioQ y 
 
 Tflf'vTHv) -^ <J 
 
 (Jj) Jt TTq^VTiC i 
 
 III. 14. Luc. VI. 
 
 1 '^ 
 
 Pf. XLI. 10. 
 
 Pf. LXTX. 26. 
 CIX. 8, 
 
 loel II. 31. 
 
 TavTec infcrunt alii. 
 
 t^ivs'Yihfj-iv^) dift. Penodus 
 clauditur veWii II. 
 
 hvTTYia) IvuTvioii; /3 
 Koi teriium) ^ y 
 
 QavatTow) dSov /2 
 
 Pf.XVI. 8f. 
 TO y.i.rd 7d^x.a. ayaT«Ve<v Tsr pf. LXXXlX.4f. T. x. o". a. t. ;^:. Periplirafis 
 ;tP/?-oy) - a Gisecorum recencioruni. 
 
 du ) 0UT4 "y 
 
 9U<J») OVTS & 
 
 Pf. ex. T. 
 
 OT/ Xa< ) 0T< ( 
 
 Rrrri- Aft. II. 
 
864 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Aa. IT. 
 
 36 Kai X^'^'ov dvTOV ) dvTov Koi 
 
 S7 ^ITTOVC) -^ 3 
 
 38 "?>«) - 7 
 
 41 da-/Aivci)i)~Z I 
 41 f. 
 
 47, III. 1 TM - 97£T50? ) 477-; TO . d'JTO 
 
 Notula: 
 
 II. 3 iMiiuocrvvtjv) IXinuoo'vvnv Xa.' 
 
 1 1 T0t7 laS'iVTOi X^^^^ ) dvTCU CI 
 18 dvTGV , ■nCL^iiV ToV Xl^'^^V ) 
 
 TTct^iiv rov X^''^o^ dvTOV /3 
 
 so TT^OKiX^'^^'^f^^VOV ) Tr^OKiHyi' 
 
 ai 
 
 'N-dvroiv) — 
 
 
 u 
 
 diT dicivoc) "- 
 
 y 
 
 22 
 
 
 
 23 r. 
 
 viot ) 0/ vioi p 
 
 
 26 
 
 lYtJcOv) ^ ^ 
 
 
 Leftio firmior , dvrcv y.a) 
 X^f^ov 
 
 xv^tov ) Confcu xAj^tCf) V. 34. 
 
 X^'fov) Concur i^g/roi;v.3i. 
 
 TQiXi^ittj' «a-av) dift. 
 
 TJ1 iy.:tXYi(j-'tet omiflum , firmior 
 lettio. 
 
 Varie appellatur coetus fide- 
 lium , donee, conlHtutio- 
 ncni luaiii nattus , dcimxin 
 ecclefiae noiiicn liabet cap. 
 V. 11. 
 
 <r. /. X.. Glofla. 
 
 ^^d. App. p. II ad Ii. 1. qui 
 
 oltendit , 77(10^5 >,a^, pla- 
 ne genuinum effe. 
 
 Dent. XVIII. IS. 
 Gen. XIJ. 3. 
 
 Aaov* xa<) difl. 
 
 Aa. IV. 
 
 ^ 
 
TABVLA I.ECT. VAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 /jg 
 
 Aft. IV. 
 
 5 
 
 II 
 
 14 
 30 
 
 •a 
 
 V. 15 
 
 
 36 
 
 37 
 41 
 
 VI. 8 
 9 
 
 10 
 
 VU.2 
 
 5 
 
 8 
 
 9 
 
 13 
 
 Variantes 
 
 e<;) u /3 
 
 SaviS)TOv 73-*T^65 tt/^av So.- 
 ut^ y 
 
 AaoK) Aao« « 
 
 auT^i'.) Vid. App. ad h. I. 
 
 dvrov) ^ /3 
 
 ttTTOe-cAol/?) Ctr^^UTTOVC 8 
 
 T50(r«xoM»i3>i ) x^03-ex.A»i9>i 7 
 ixardv) — 7 
 dvTQv) — /3 
 
 T»ic Myouivt\(; ) Taiv| Aj70|U£- 
 
 r&'v ^ 
 « ) ^ 
 
 ^AaV;pn,t*a) - /3 
 dyiw^ dyiQi/ roCrov o 
 
 dura Sovvttj) Sovvbli dur^ /3 
 
 ot/Tft'O o5to? « 
 
 Paralkla 
 
 Pf. CXVIir. 22. 
 Pf. il. I. 
 
 Notulac 
 
 i^vf) ; xa/ - x.ivd. ) dm. 
 
 f^« infcvit Ei'aliuus, prope 
 Iblus. 
 
 dvTov oraittitur. Elegant(K'. 
 
 GcH. XII. 1. 
 
 Gen. XVII. 10. 
 Gen. XXX VII. 23 
 
 Rr 1' rr 2 
 
 toCtov addidere quidaiu. 
 
 KUKcco-aviriv , m-« ) difh coll. 
 accent. Gen. XV. 13. 
 
 aii-^vw^/fS^H gabfch zu trktti' 
 nen. 
 
 . Aft. VII. 
 
«66 
 
 A6t. 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes. Paralleia 
 
 NotulfE 
 
 ViJ. 14 o-vyy'miciv')(rvyymiciv ciVToO i 
 
 ^7 Ex. T. 7. 
 
 20 Trar^oc, ) 7ra.T^6<; dvTou i Ex. II. 2. 
 
 30 x.!>^/oi;) ^ J 
 
 37 tJ/z^v prius) ^ i Deut. XVIII. 15. 
 
 38 ^ Ex. XIX. 3. 
 
 39 1. raig za^^iaiQ ) tji xagj/a i £x. XXXlI. i. 
 
 a'eP^WT'Oi' plus quam d^Xofra. 
 
 42 
 
 43 piju^dv ) p'etpav -y 
 
 44 nv ) Kt' *V J" 
 45 
 
 48 VCLoTq ) . t^;S , 
 
 5^ ; »ai dTTiKTiivciv ) xa; oeVs- 
 
 yill. 10 Tra'rTj? ) - « 
 
 iJJ H ,ws7aA>i ) ri x.ccAovuivyi y.iyd" 
 Am i 
 
 13 -y/ro^sfa?) , yivo/jt.iva, 7 
 26 at/TK 65"'') ayTjj jV/f /3 
 28 ;£a/ akerum ) -- J* 
 
 33 
 
 32 r. 
 
 53 at/ToD primum ) - S 
 ^ 5 i^i7iv ) -- 7 
 
 CTiV iTJ-'t ToV iVVOVX°^' ^'^~ 
 
 7iA3i; di ^ 
 
 Amos V. 25. 
 
 lof. ]I1. 14. 
 lef. LXVI. 1. 
 
 lef. LIIL 7. 
 
 vaoJ? omifl'um , iinna leaio 
 
 SicHebr. Nin 
 
 rX^y\ ) duEia eft (ovis.) 
 d(Davog ' iiTcog) difi. 
 
 'i^tg-iv omiflTum, firtna ledlia. 
 fubaudi , nil velaU 
 
 A61. IX. 
 
TABVLA LECl. vaR. LOG. PARALL. 
 
 Aft. IX. 
 1 feqi. 
 
 Variantes 
 
 aMa) (rx/ji^ov (70/ Tfo; x.iv- 
 
 6 XV^'Os TT^O? a'l/ToV € 
 
 8 otxJfva ) o'v^ev 7 
 
 19 aau^oQ ) — ,S 
 
 20 ;^^/S"Cf) IrtTovv a, 
 26 6 cravAoc ) — /3 
 28 «v prius ) «c ^ 
 
 2 1 a< . . . ) « A**" o"^* ^x't^"" 
 
 a-ia .... W/t^v "C- oiKoSo- 
 
 fjlOVUiVtl <^ TlO^iVOf^ivn . . . 
 
 38 Jt/'o alvS^uq ) ^ i' 
 
 .1.2 ^V & TS ) - /S 
 
 To? Xa,Xn<XH aoi ri at i$i 
 Tiotav t 
 
 ^ T« XO^V>lA/(i) ) aVTCfi /3 
 
 10 ixfii'oiv ) aiuTCov /B 
 
 "^^'•Allela 
 
 Cap. XXII. :! Is. 
 
 cap. XXVI. c^ is. 
 
 II iTr' a't/Tov) •" j3 '^r 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notulae 
 
 867 
 
 Vid. Gnom. & App. .,, 
 h. 1. (]iii Iianc pcriplii'afTn, 
 ex parnllclirmo natani , 
 plane refiitat. Copiolius 
 id lit in Defenfione N. T. 
 reorliini edita A. 173c) &. 
 A. 1745. (App P. IV. n. 
 JX.; 
 
 ha-ovv) Firnia ledtio. 
 
 Vim habet numerus fingu- 
 laris. 
 
 vnXr\QuviTo' i^svsxo) dift. 
 
 Rrrir 3 
 
 At\. X. 
 
I 
 
 863 
 
 Aa.x. 
 II 
 IP 
 
 APE. C R I T. P. I^> 
 Variantes Parallela 
 
 - /"? polt TiT^aTroda. ) t«c 
 
 L XIV. 
 
 u 
 
 21 
 
 X. 23 
 
 25 
 30 
 33 
 36 
 39 
 ^ 
 
 42 
 
 xr.7 
 
 8 
 
 '^3 
 
 17 
 
 H 
 
 20 
 
 7>;; poll: so-rjTi- (2 
 'UH TO. St^^ia. ) - /2 
 
 rou i 
 
 rot); ct-7i<^a.Aiu.ivoug uft]Ue 
 TT^oq dvrov ) •- it 
 
 ttW^oq) 'iva<^dc, (2 
 ucTiP^^iTv) rod itJ-iAS-iiv -). 
 
 ivc^TTiov rov SioO) IvUTTlSv UH y 
 
 6V) - ^ 
 
 kA terdum ) -■ ^ 
 
 duTOQ ) ovToq i 
 
 vrdv ) ■^ y 
 
 21 JiaA^erv) ^ e 
 
 25 ^a^mScLQ ) ^ /3 
 
 Notulas 
 
 T. a. a. T. X. V. a. Gioffk. 
 
 4 
 
 avTw, ^5T<2) difh 
 
 ffelUniJlae jam rauiti crede- 
 bant : & hi opponuntur He- 
 braeis. At h. 1. efl: antithe- 
 ton lovScciCJV K^ e^A^]v&)f, 
 louSctioi fuiit vel Htbraii vel 
 Helknifiae. c. VJ. i. 
 
 Ad. XI. 
 

 TABVLA LECl. \rAR. 
 
 
 Variances 
 
 At\. xr. 
 
 
 26 
 
 jy prius) - t 
 
 28 
 
 xa/ffa^o? ) ^ 7 
 
 X11.3 
 
 Si ) <Jt a/ /3 
 
 5 
 
 Ctt'iq) TTiQI S 
 
 J3 
 
 ToD TreT^ot/) dvTo\J /3 
 
 H 
 
 7r^oa>-A-&s ) TrfoiiA-S'f 7 
 
 15 
 
 ju.a,ivri. ) /u.a/r;i ; -) 
 
 20 
 
 Hg&iJ^K? ) ^ /3 
 
 XIll. 1 
 
 <ye T<V!C ) (Js /3 
 
 5f. 
 
 
 6 
 
 T>;r ) oAnv T>;v ^S 
 
 H 
 
 T>va ) dv^Qu Tivci /3 
 
 ^ 
 
 /3af O10-0V? ) iSciQinoii /S 
 
 y 
 
 <a^ alterum ) -- ^ 
 
 10 f. 
 
 iv-Js/stc • ) sv^fiac; € 
 
 ^41'. 
 
 
 LOC. P.yiALL. NOT. CRITIC, 
 ^-••allela Notulx 
 
 i'-jS 
 
 AUOV I 
 
 17 Toi/Tov) Toi/Tow /(r£a«A J ^ef. I. 2. coll. u 
 
 lb 
 
 18 f. 
 
 ffiV 7 
 
 Deut. I. ^ 
 
 r. 
 
 vTrti^iTW cOjAflo'i'Tj? ) dift. 
 
 ^ci()inov Aiitiqua leftio. 
 
 ivOuctg- xctj) di(h 
 caQQctrcov- ivx'yvwa.v') Silb- 
 
 bati illius Pai-afcha eiMC 
 
 peut.l, &HapIuara lel'.l. 
 
 idco ad ucniiiique textum 
 
 allulk Paulus. 
 
 TO'jToiJ ) tc^aiix iuferiicre 
 quidain. 
 
 (?) ante^ mutatiim in ^. tu- 
 lit ut T..o>.? NtyJDeu^ I. 
 Scribitnr cclain ir^o<ioj)j^tt. 
 c-?'. Dcus feniper tulk mo- 
 rn IlVacl : led to gefiart 
 pi-oprie cxpriniit (tconomi- 
 ani circa ptipuluni infautein 
 in dcfcrto. 
 
 \Q\)fX(i) , KXi) difl, 
 
 ficatu 
 
 xaTiKXf^poviuKTiv) al. Kan- 
 
 Aci. xm. 
 
8rO 
 
 A P P. C R I T. P. IV i-^- ^'IV. 
 
 Parallela Notulae 
 
 A6t. 
 Xlll. 
 
 ifji: 
 
 Variances 
 
 ret') dvTcov , cu(; iTivi n- 
 TQUKoa-'iotQ x.aj yriVTmovTa," 
 
 iTi7i) a nato Ifaaco ad ter- 
 rain di-lh-ibutam. 
 
 21 
 
 063? ) -^ 
 
 
 22 
 
 
 I Sam. XVI. 12. 
 13- 
 
 23 
 
 ■^yei^i ) «7a'ye /2 
 
 
 u 
 
 hrovv) - s 
 
 
 25 
 
 
 Luc. III. 16. 
 
 26 
 
 27 
 
 
 
 31 
 
 olrivii ) onivit; vvy /3 
 
 
 32 
 
 duTai'y t\/xit) niJ.u>v <J 
 
 
 33 
 
 
 Pf. II hodie, V, 7. 
 
 34 
 
 »■ 
 
 lef. LV. 3. 
 
 35 
 
 
 Pf. XVI. 10. 
 
 8f. 
 
 
 
 41 
 
 s^-yovalterum) ^ <J 
 
 Hab. I. 5. 
 
 42 
 
 
 
 U 
 
 TaDrat) — ^ 
 
 
 44 
 
 l^;:co/^bM ) «;tOi"«y'?> /3 
 
 
 45 
 
 47 
 
 avTiAs-yovTJ? »aO ~- > 
 
 kf. XLIX. 6. 
 
 50 
 
 Koi priinum ) - /S 
 
 
 Confer Zacli. III. 3. aja. 
 LXX. 
 
 durcev , YifJ.Tv , at df. ) dill. ' 
 
 Non citavit nuraerum Pfalmi 
 Paiilus. unde alii primiim , 
 alii lecundum fuppleverunt. 
 
 Karayyi'^if!^!' Kcti-itKaiw- 
 ^hcLiy ) difl, 
 
 Aft. XII r. 
 
TABVLA I.ECT. VAR. LOC. TARALL. NOT. CRITIC. 8^3: 
 
 Variaiites Parallela Notulae 
 
 Art. 
 
 XIII. 50 X»J TCV) X«i /3 * . 
 
 XIV. 13 dvTwv) ^ /3 
 
 14 uJiTiriSnaav ) 'i^vi'Stiostv i 
 17 ;,u7v) - /3 
 
 ^ >ii«aiv ) v/^av /3 
 
 28 IXJ?) ^ i 
 
 XV. 2 (f htmVswc ) (7u^ HTM jew? <J 
 
 10 TOV 0SOV 1 ) "^ 7 
 
 II ;j:e/s-oi^) - /3 ^ 
 
 15 Amos IX» ir. 
 
 J? TrdvTct) — fi 
 18 7i'&)s-a ufq. »^a ) 7»W5"ov ^t* 
 a<aii'o{ T6) fija to sg^ov ^ 
 
 23 xaio/alterum) - « 
 
 24 Ao*)©/?! ) , A070/C 7 
 
 fl XiyovTic .... rouov) -^ S 
 
 28 Tovrcov) — J 
 
 29 xa* TwxTotJ) — 7 
 
 3° • i7ri<^QXm ' dvayvofTi^ ) dill. 
 
 dvTOvq /3 
 
 34 i'Jo^s ufq. «Wo2) ^ i Vid. Gnoin. & App. P. II ad 
 
 "^ h. 1. 
 36 rty.ur ) ^ /3 
 
 XVf. I T/voc) - 7 
 
 S s s s s Aft. XVf. 
 
874 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV, 
 
 A6h 
 XVI. 7 
 
 Var 
 
 lances 
 
 TTViV/Xa,^ TTViZfJLO, lv\(ToZ t 
 
 if) 7r6So)'/og) TTuSctiva i 
 
 31 myolv) iraoZv ;^^/S"Of S 
 
 XVI', 4 eMiiVo);) - S 
 
 5 (^«A«VarTJ? ufq. 7rqoa-Xa.fi6' 
 
 hvSaioi ol aTiii^oiJVTK; S 
 
 3 3 aaXiCovTii; ) c-aXivoynt; >i^ 
 J 4 w?) ewe J 
 
 1 8 ^\ prius ) <y s jyt) 7 
 
 25 Kd'i "^'d ) Xfltra ^ 
 
 26 difxaTog ) ~- 7 
 
 m 7r(5oTeTa7/^svou5 ) Trgo^iTa^- 
 /Wifc:/? 7 
 
 fj «i/To;7f) Katji S 
 2'3 vror/iTm) "^ 7 
 
 xviir.5 
 
 TTViVUttTl ) A07ft) /3 
 
 17 
 _ 19 f. 
 
 oj J'a uff]. (J'4) TTaA/ii J' 
 27 cT^i ■Til? '/.'l^tTo; ) - e 
 
 Parallela 
 
 Notula 
 
 5TaeaTt^7;^avorTaf . t;^^) dill. 
 
 A07&) Infignis leftio. 
 lovoaioiq • lga)T<i)'j'T<i)y ) dill. 
 
 Aft. XVIII. 
 
 ■v; 
 
Aft. 
 XVilL 
 
 23 
 
 XIX. 2 
 
 4 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variances Parallela Notulae 
 
 375 
 
 
 4 Is. 
 
 lO 
 
 /'•((TOJ ) -^ 
 
 13 
 
 tzTib) x^ l3 
 
 14 
 
 T/r?c ) Tii'o? /3 
 
 i6 
 
 ^ xaTaxi/g/4i/(Tac ) xaraxu- 
 
 
 ^liuaav i 
 
 % 
 
 duTuv ) a'/M$OT«g&>v 
 
 as 
 
 iifjim ) »»(u7v 7 
 
 27 
 
 flwO - /3 
 
 . 35 
 
 etae) ^ /3 
 
 38 f. 
 
 ^ 
 
 40 
 
 » ^ » 01/ a 
 
 U 
 
 Sow Of ) (iTroSovicn 3 
 
 XX. 1 
 
 KPi') 'W '7rctqcLKaXi(Tct<; , ^S 
 
 4 tf"a)TatT(5<3? ) croiTraTfo? ■^Jp- 
 
 /30V j* 
 
 ^ TuV/xcc) TyXiK0(; a. Et lie 
 aliis locis. 
 
 9 KCl.^rif,.iTO;) KA^^i^O/XtVOf; /3 
 
 i-TriieiKvvi Sid ) dill. 
 
 \^) did. 
 
 Duo igitur de VII illis hac 
 io re couaci eranc. 
 
 «M«Ao/?* eOdiH. 
 
 (TiKovySoi' i(^) difl. 
 
 S SS SS 3 
 
 Aa. XX. 
 
876 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Notuls 
 
 Aft. 
 
 
 XX. 19 
 
 TTO/^UV) — jS 
 
 21 
 
 >i^a)v ) "^ 6 
 
 f 
 
 ;:te's-ov) -- 7 
 
 23 
 
 ^0/) 
 
 24 
 
 woiody.ttj , ovSi 'iXeo ) tPio) 3 
 
 
 of^e •^oioOy.etj /S 
 
 fl 
 
 0)$ J (i)7s -y 
 
 n 
 
 fA,iTa X^^ac,) - 7 
 
 25 
 
 'Jot;) - /2 
 
 28 
 
 oCiv) •» e 
 
 fl 
 
 Biov ) xt/^/oy (J. Kvp;ou m 
 
 
 34 ai;TO( ) CiVTol Si S 
 
 35 Tm Aoyav ) tou Aoyov S 
 
 XXI. I ;cw:') X.Ct) /S 
 
 30 
 
 ;cJg;ov) 6«oV 
 
 £1 
 
 Trdvraq) - /S 
 
 24 
 
 7rft5(T; ) yvaaovToiJi /S 
 
 25 
 
 ^WiJW , . . S/ /WM ) -^ )S 
 
 33 
 
 S%) - ^ 
 
 Vid. Gnom. & App. P. II ad 
 h. 1. 
 
 fA-iTo, TwV a(pi^iv luov) wann 
 ich nkht mehr da bin. -i'cp/- 
 ^<« nou abitus, led adventus. 
 
 hriaxiv. ") Sic plane legen- 
 dum. Hierofolymara por- 
 tabaut eleemofyuas. 
 
 A6t. XXII. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 877 
 
 Adl. 
 XXI!. 3 
 
 '^''^'' Variances 
 
 9 
 
 ^ 'ifA.(po$oi t^n'OfTo) •. 3 
 
 i6 
 
 TOV xu^iov) dvTov /3 
 
 17 
 
 
 20 
 
 TjJ drai^ijei dvToZ) » jS 
 
 =5 
 
 <7U ) «/ O-J ^5 
 
 30 
 
 f A.&f<v ) o-ui'jA3«v /3 
 
 ^ 
 
 aWai') "- /3 
 
 XXIII. 5 
 
 
 6 
 
 7 
 
 Tw alterura) - /3 
 
 9 
 
 /x« 6fo/^a;):a)/-tif ) -• /3 
 
 II 
 
 TTavXi ) "^ 7 
 
 15 
 
 awg/ov) - 7 
 
 18 f. 
 
 
 22 f. 
 
 
 23 
 
 ^<oAa;Soc; 6-)Sor\Kovra y 
 
 29 
 
 St) " s 
 
 so 
 
 'ippuffo) -^ (3 
 
 Parallela 
 
 Ex. XXII. 28. 
 
 3ir. 
 
 33 
 34 
 
 H5-iA6oVT«C ) *f A.&OI'Tt^ f 
 
 iryj/wwv) •- /3 
 
 Notulas 
 
 TauTM , TTo^a T. T, y, yrt- 
 TraiS. ) dift. 
 
 /«gow(7aA»),« , ;t5i)) dill. 
 
 Redlc jM. i9. omittitur. Apo- 
 Ifiopelis. 
 
 0-0/ • iTTt'KcL^Suivor:') dift, 
 TT^OC At6* <5t^) dift. 
 
 Vid. Guom. 
 
 duTITTXTQl'Sct" T>?) difl. 
 
 Sss ss 3 
 
 Aft. XXIV. 
 
^^? A P p. C R I T. P. IV. N. XIV. "'■ 
 
 Aa. Variantes Paralkia Notulx 
 
 XXiV.3 Trdvrn n ^ TravTO-XoO, ) 
 , -TravTnTi KctiTravTaXov <J 
 
 6. 7. 8. xxi KCLTcl ufq. svri crs • ) ^ <? 
 
 14 xa; To/^ ) xai Tore iv To7g a. 
 
 16 J^6 ) ^l -^a] /3 
 
 U e;i:;&)v ) 'ixeiv /3 
 
 19 <Ji\r) iiu /3 , " 
 
 23 Tov 7ra?Aov) avror /S 
 
 24 avrov ) ^ a. 
 
 27 TJ} J'j yS- ' 
 
 XXV. 5 TCt/T«[) ) "^ /S 
 
 6 ttAw'oi/;) ou TTAe/'oy? oktco ^ 
 
 11 xa<) « t 
 
 16 «c amd)A^cL\^ ^ (B 
 
 XXVI.6 Trar'i^ctq) jrari^aq ^f/,ooy ^ 
 
 8 t/ ) t; i J- . 
 
 1 2 xai prius ) ^ y 
 
 14. xa; Ae-yot/crav _) •>- /3 
 
 17 l^w) vt/y iya /3 
 
 XXVII. I hV^c) - yS 
 
 Adh XXVII. 
 
TABVLA LECT. VAJl. LOG. PARALL, NOT. CRITIC. 
 
 879 
 
 Variances 
 Art. 
 
 XXVII. 2 /L'-iMorTt;) ^weMoi'T/ /3 
 8 Xaeraia,) aXat7<rcL t 
 
 14 iv^oKAvSuv) ivQaKvAur i 
 
 ay iX.7tijU/Ullv) iK7Ti<rC07lV « 
 
 40 
 
 XXVlIl.l iTTtyruy nv ) Wtyvcdixiv /3 
 
 TI {X ) aVo /3 
 
 16 iiA-S'outv) l/iT«'A-3^o,u{v /3 
 
 ^ ufquc i\ ) -rw /3 
 
 37 T^" Trat/Aof) ati/TOf /3 
 
 2J Ta) - (J 
 
 26 
 
 27 lciTU)uau\) lcLaofictJ\ 
 
 29 x<a> ufq. (7i/^>fT« j/v ) ^ t 
 
 30 TTavAoc) ^ ^ 
 
 Rom. 1. 4 o(/c3-«tTcc ) •»-f oo^/tS-fVTc? t 
 
 ParaJlela 
 
 lef. VI. 9 f. 
 Matth. XIII. I4» 
 luh. XL. 40t 
 
 Notula: 
 
 Tot)? ) I/? vel Wj funt qui ad- 
 dant. 
 
 dvTnv riX^DfA.iv) dill. 
 
 o(r<roi' I. f 0- o-oK, comparativus 
 ab i-y) vc. 
 
 Vid. App. P. II ad li. I. qui 
 Icrtionem ^viiaxoXuv ^mul- 
 tis placitam , uon una ra- 
 tione rclutat. 
 
 TilXov ) difl. 
 
 Rom. I. 
 
8 Bo- 
 Rom. I. 
 16 
 
 17 
 
 20 
 
 25 
 29 
 
 II. 4 f. 
 
 § 
 
 8 
 14 
 
 A P P. C R 
 
 Vanantes 
 
 I T. P. IV. N. XIV. 
 
 Parallela ^ ' Noturae 
 
 
 dixw ) ^ 7 
 
 xaiteitium) -> « 
 
 
 Hab. II. 4. w/Vfa? ) ^KOTiTcij) dip:. 
 
 6e/oT>j5" hg) (lift. 
 
 xax/a lion eft id , quod La- 
 tine dicitui" malhiit , led vi- 
 tium, Vntugmd. 
 
 ayc-i, KO-Tct) dift. 
 
 Particula xa; non omitteuda, 
 coll. y,ctl T«e y.a,y.^odv[ji,ia.i 
 V. 4. 
 
 6«oD ; 0$ ) dill. 
 
 iQiQiiag') Germ. Trotz. 
 
 jMii vo'^ov ) In //« eft emph. 
 <^uaiiy rd ) dift. 
 vc^wovTxi).) In vojuov eft emph. 
 
 15 f. 
 
 
 
 cLTToXayovfMivojv ^ Iv) dift. 
 Jy conftruitur cum li'^«/x- 
 
 17 
 
 h S\) m e 
 
 
 ii Si fiima leftio. ^rav de 
 geutibus, V. 14 : 1/ J de 
 ludceo 5 h. 1. 
 
 24 
 
 Ef. LII. 5. 
 
 
 
 1. 4. 
 
 Pf. CXVI. 
 LI. 6. 
 
 II. 
 
 
 9 
 
 Sa 7 
 
 
 Pvora.lIL 
 
Rom. 
 t.l. lO 
 
 14 
 i3 
 as 
 
 Rom. 
 IV. r 
 
 5 
 
 6 
 II 
 
 17 
 -18 
 
 19 
 
 Rom. V. 
 I 
 
 2 
 
 Sf. 
 
 6 
 
 9 
 II 
 
 TABVLA. LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 88j 
 
 Variantes Parallela Notulae 
 
 IT.MV. ifs. 
 Pf. V.10.CXL.4. 
 Pf. X. 7. 15 Is. 
 lel". LIX. 7. 8. 
 
 Pf. XXXVi, 2. 
 
 TTctQiTiv ) Tra^iTK; eft quafi 
 
 t^TTf^Ol^'?, coll. A6I.XVII. 
 
 30- 
 
 difl. 
 
 OH' ) 72^ (S 
 
 8i/(5«>:?viv, ante xaTa) 5f(J>fx-?- 
 roj ai)te dlB^xdu ,S 
 
 TC? TOW flfOU jS 
 
 Gen. XV. 6. 
 
 Vid. App. P. II, & Gaom. 
 ad ii. 1. 
 
 Pf. XXXII. I. SiKaio(j^v¥v , X^^^'Z) dift. 
 
 Gen. XVIT. 5. 
 Geu. XV. 5. 
 
 i}iOfJLiV ) iX(^!^iV 8 
 
 eV/ ) (Var/ i 
 
 Off) ~- (J 
 
 lyurr" i'Ti) dift. 
 
 Ttttt 
 
 Conf. V. 3. Nam fentcntia 
 Rom. V. 
 
88^ 
 
 Rom. V. 
 II 
 
 A P P. C R 1 T. P. IV. N. XIV, 
 Variances Paraliela 
 
 14 A^« ) -^ i 
 
 yi. 4 
 
 J I iivetf) -^ y I 
 
 II iv raiq iTiiQv/uiaig duroO) 
 
 — i 
 
 17 f. 
 
 21 
 
 8 
 
 1 8 °'''^ ivQi'iTzo) ) o'y. (J 
 23 TO)' med. ) iv rca /2 
 
 iV III. 1 aMii xaJTaf TrviO^uu ) "- |S 
 
 8 
 
 II TO hoiKovv dvTOV 7rViU/XU ) 
 Toy iVOtJCOVVTOQ duToO TTVtV- 
 
 fxaroQ ^ 
 
 I 13 Toy (3"&)/^aiT0C ) t;j? cran^io? y 
 
 I4 wo-jf wo/ flsoy ) mo] (^toii U" 
 ffiV /3 
 
 Notula: 
 
 V. 3 ccEpta, per epanafc. 
 pfin coucluditur v. n. 
 
 dvT(Sj ^id) dUi. 
 
 ^iSaXk' iMvd. ) dift. 
 
 TOTS , ftp' of(; vvv i7ra.iXvvi(&ti 
 to) dlft. 
 
 c!Vo?avovToc,recenti®res, ex 
 CInyfofloiuo propemo- 
 dum Iblo, 
 
 df^a^ria, Sid ) dilt. coll. y.n. 
 
 deo , faepe. 
 
 Rom.ViIi. 
 
TABVLA LECT. VA?^. 
 Variances 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRIT:C. 
 Parallela Notulae 
 
 m 
 
 Rom. 
 
 
 
 VUl. 2^ 
 
 d'jTo] prius) 3vr:l ci 
 
 1 . 
 
 ih 
 
 
 ■ 
 
 29 
 
 
 •rr^oJ^ia-i i jv/x,fA,'(>:fov;) dift* 
 
 33'- 
 
 1 
 
 hicaiuv , T<c ) dill. 
 
 34 
 
 • 
 
 xaTaxe<V&)i';) Puu6tuni inter- 
 
 S4''- 
 
 
 ,5iWaV T/'?) dilt. mill. 
 
 35 
 
 X^'<^oiJ) Qiov 3 
 
 
 36 
 
 Pf, XLIV. 23. 
 
 
 38 
 
 ovTi Svvdfxitc , ovn tng-aiTa , 
 
 CoUatio & connexio v. 34 
 
 
 ci/re /weMovTa, ) 01/T6 sri- 
 
 &38. 
 
 
 S-«Tat , OUT! |M«M0VTa , OWTj 
 
 QdvxToc; ) V. 34 d^oQuvMV. 
 
 
 Suvafxiq y 
 
 ^cum) 5755641;, V. 34. 
 V. 34. 
 
 
 « 
 
 Xav8/ V. 34. 
 
 IX. 4 
 
 
 Jo^a, ;ta^ - i'o,ao9«o"/a, xai-e- 
 
 
 - 
 
 7ra')7'eA/«^ J ) dift. 
 
 s 
 
 II 
 
 iz 
 
 15 
 15 
 
 17 
 
 23 
 *9 
 
 durir) "»■ 7 
 
 xax.6v) ^clOAov 3 
 
 tt^oSh'k; rou flsou) tou Stov 
 
 H<X^) - I 
 
 Gen. XXV. 23. 
 Mai. I. 2. 3. 
 Ex. XXXIII. 19. 
 Ex. IX. 16. 
 
 lefa. X. 22 f. 
 lefa. I. 9. 
 
 Ttt tt 2 
 
 Rom. IX. 
 
g84 A P P. C R I T. -P. IV. N. XIV. 
 
 Variances Parallda Notute 
 
 IX. 32 vof^.fiv) •* y 
 
 33 lef. XXVin. 16. 
 
 VIII. 14. 
 
 X. I roZ y^atiX) dvrcov ^ 
 3 SiK'Morvvnv alterum ) - t 
 
 § TY\v ^iKa,io(rvv>iv — c/t/ vroiri- Lev. XVIII. g, 
 era? dvTo. dvQ^coTroi; ^riin- 
 
 faUj iV dvTO?Q ) OTI T«V St- 
 
 KCI.I07VVHV TYIV iK TOV v6(A.0V 
 
 TToiriJai: dvd^coTTog ^ntriTctj 
 (v avnt a 
 
 6 Deut. XXX. 14. 
 
 ir lef. XXVIII. 16. 
 
 13 loel.II. 32. 
 
 15 lef. LII. 7. 
 
 16 lefa. Llll. I. 
 
 18 Pf. XIX.5. 
 
 19 Deut. XXXII. 21. 
 20 f. lefa. LXV. i f. 
 
 XI. 1 Pf. XCIV. 14. 
 
 2 Xiym") - ,S I Reg. XIX. 10. 
 
 4 ^ ^ - ^ ^ ^ 1 Reg. XIX. 18. 
 
 6 h S\ sf ufque wxhri Wiv eg- 
 yov) — S 
 
 8 Deut. XXIX. 3. 
 
 lefa. XXIX. IS. 
 
 9 avTun) dvrm Xmyim dvrav Pf, LXlX. 2q f. 
 
 12 tXoOtoc. prius ) (r&)TMo/a J* 
 
 Rom. XI. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variances Parallcla 
 
 NOT. CRITIC. Sfis 
 
 Notulat 
 
 Rom.yi. 
 26 
 
 30 )(CU) ^ S 
 
 31 Ta Vf/ATi^Cf} 'tXill f ), 70) CfAt- 
 
 TJgO) ikiit i 
 
 33 
 
 lef. L'X. 20 f. 
 ler.XXXI. 33f. 
 
 H 
 34 
 
 35 
 
 XII.' 2 VIJ.UV ) -^ 3 
 
 19 
 
 20 oSr ) "^ <J 
 
 lef. XL. 13. 
 lob. XLI. 2. 
 
 Deut.XXXTT.35. 
 Prov. XXV.2if. 
 
 XIII. I d-To) Ctto /3 
 
 3 TO)* dya'JMv ufq. xax&Tv ) tw 
 
 ij 01/ ;J/eu(Jo/^<r^Tug>i7£/; ) ^i^ /3 £^^ ^X. 12 f 
 
 Lev.XiX. 18. 
 
 10 TO,) TOV rf 
 
 XIV. I SiaXoyuf^uv) Xoyi(TfA.a)v i 
 
 H 'f^«7J» ) olv'Si^HJfV • 
 
 5^' ) ^> propi-ie. Laudatur 
 Bci^og "TfAo-jTov , V. 35: 
 ^a-9-oc (J-o(t>ia<;, v. 34: /3a- 
 S-oc 7i'<itfV«<i)( , mox hoc 
 verfu 33. 
 
 9iov ■ uq ) diH. 
 
 Vid. App. P. II. ad Ii. 1. qui 
 Icetioiiem xa/e&) plane de- 
 biloin,ne(iue apollolo di- 
 gnaiu elle , olkiidit. 
 
 Ttttt 3 
 
 Kff^ d-n'f^an yj] \^n7iv ) Fir- 
 ma leftio. Conier 
 aV«9ave- nx.^ccvy 
 
 Rom. XIV. 
 
88« 
 
 A P ?. C R r T. P. IV. N. XIV. 
 
 
 Variances 
 
 
 Pjiallcla 
 
 Rom. 
 
 
 
 
 XIV. 1 1 
 
 
 
 let XiV. 23. 
 
 15 
 
 fi^jd^ S 
 
 
 
 16 
 
 vfAcev ) ji/^cwf (? 
 
 
 
 21 
 
 — 2 
 
 
 XV. 2. 
 
 exaroc ) 'Uctcoi; yd^ e 
 
 
 
 n 
 
 J7^a)v ) v^(»K i 
 
 
 
 3 
 
 
 
 Pf. LXIX. 10, 
 
 4 
 
 TTQOiy^citpii alterum) 17^ 
 
 atpx ^ 
 
 
 5 
 
 ;t^;5-ov/«a-ot/y) i»i7ovv X^''^°^y 
 
 
 7 
 
 i;>ac) »//.ac <J 
 
 
 
 8 
 
 X^i<^ov h70uv') X^i'^^y 
 crovv X^''^°v i 
 
 vel m- 
 
 
 9 
 
 
 
 Pf. XVIII. 50. 
 
 10 
 
 
 
 Deur. XXXII.4 
 
 11 
 
 med. x.aLJ) -^ ^ 
 
 
 Pf. CXVII. I. 
 
 12 
 
 
 
 lef.XI. 10. 
 
 14 
 
 aMwAof?) aMov? <J 
 
 
 
 15 
 
 d^iXcpol) - J 
 
 
 
 21 
 
 
 
 lef. LI I. 15. 
 
 24 
 
 (^C() ^aj.' ) IXTri^ci) /3 
 
 1^77.'- 
 
 
 29 
 
 rov iuctyyiXiov toS ) 
 
 - fif 
 
 
 33 
 
 af/^«y ) "" /3 
 
 
 
 Notute 
 
 XVI. 5 dx^taQ) d<rla,; /3 ^ 
 
 16 lKX,Xyicr'iaJi) iKKXt\7'iai irtt^ai /3 
 
 'Au/i finale Grap.ci librariicK 
 ufu ejus frequentillimo 
 adjicere amaruut , non di- 
 cam , in doxolopis , quas 
 Amtn habent inPi".XLI.i4. 
 LXXII. 19 &c. led ill vo- 
 ti&& inlibrorum claululis. 
 
 da'iOL(, antiqua leftio. 
 
 Tj-atra/ addit letSlio vetullif- 
 Rom. XVI. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 887 
 
 Variances 
 
 Rom. 
 X\'l. 18 *>fJi-(>^y) -^ i 
 
 24 *' ufq. Cfj.m' ) ~- 7 
 
 26 ^'^ Ti) Sid y 
 1 Cor. 1. 
 
 20 fill. rovTOv) 
 22 an/xdov) ain/xiicL a. 
 2 J eM«3-i ) i^yiti y 
 
 28 <5^) ^_/9 ; 
 
 29 TOl/ 64OU ) dvTOV I 
 
 31 
 y 
 
 13 SiSax,To7q) SiSctX\\ y 
 
 16 
 III. 2 X4EI ) ^ a 
 
 Parallela 
 
 lef. XXIX. 14. 
 lefa.XXXlII. 18. 
 
 ler. IX. 23. 
 lef. LXIV. 3. 
 
 Notulac 
 
 v^rv , «$■£ ) dift. 
 
 ovJ«;t«Ta/) lion vult. mox, 
 
 01/ Siivctrai , UOIl potelt. 
 
 dill. 
 
 lefe. XL. 13. 
 
 3 Cor. JIL 
 
888 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variances Parallela 
 
 I Cor. 
 
 
 
 III. s 
 
 
 
 fl 
 
 <?/ «)») OW (J 
 
 
 II 
 
 ko-ovQ Z^K^k) X^'foq mouq <y 
 
 
 14 
 
 Atev€/ ) ;Wmr ct 
 
 
 19 
 
 
 lob. V. 13. 
 
 20 
 
 t 
 
 Pf. XCIV. ir. 
 
 IV. 2 
 
 S) ) ah 9 
 
 
 6; 
 
 <p^ovi7v^ ^ y 
 
 
 V. I 
 
 ovoud^iTai ) "^ (5 
 
 
 2 
 
 i^aqdvi ) a^^fl (B 
 
 
 7 
 
 ovv) — /3 
 
 
 u 
 
 Jtts^ yi/jtuv) -. t 
 
 
 10 
 
 KCtl ) •- 7 
 
 
 12 
 
 Kai) - (B 
 
 
 13 
 
 Kqmi ) n^iviT a. 
 
 
 VI. 2 
 
 3 \ It > 
 
 OVX.) M OVK 
 
 
 7 
 
 vjutv') iV Cy.iY t 
 
 
 13 
 
 
 
 13- u 
 
 
 
 16 
 
 
 Gen. II. 24 
 
 to 
 
 xcti ufq. Biov ) ^ a 
 
 
 Vil. 3 OCpwAoyirMV iilVOiCLV ) Qi^ilXh « 
 
 y 7a/y-Maa;) "yaixuv 7 
 . 10 Mattli. V.>*32. 
 
 Notul« 
 
 iccent. not. 
 
 iBQce/xaTiY ' ^i-}!,aTa.qy»o-ei.) 
 difh 
 
 cro'ftaTi* 0) difh 
 
 v/u-o.?. 'Ttifi ) Leftjo firm a. 
 Agitur fi.l. de corporis ufu 
 & all ufu. 
 
 o?-. ivv.) Faraplirafis. 
 
 6(pei?\.riv ) Lecitio nariva & 
 
 liniplex. 
 lejunium adjecere Graeci je- 
 juiiatores. 
 
 1 Cor. Y\]. 
 
7 Cor. 
 VII. 13 
 
 H 
 
 17 
 
 21 
 12 
 
 »3 
 
 29 
 
 •33 
 
 34 
 
 3S 
 
 38 
 
 3y 
 vm. I 
 
 2 
 
 H 
 4 
 5 
 
 7 
 
 9 
 
 II 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 Variantes 
 
 ftr/c ) u rr, S 
 y.v^/0?) fit;? 6 
 
 LOG. PARALL; not. CRITTC. 889 
 
 Paiiillcla Notulaj 
 
 a^c tertiuni ) cag an dyo^ci- 
 
 t 
 ixyct/xi(^a>v bis) ya,uil:^uv /3 
 
 v;wi) 
 
 ) - /3 
 
 fO - 7 ^ 
 
 dujsi ) — (J 
 
 dS'.X'pky^ ita, utante (J/ 
 infcras 3 aJjA^n 7 
 
 ;t5"Tttf) ttfi'''* fervirute , r; 
 gv. apud heruni facilcm. 
 
 nXti^iic SovAoc ) »A«3-{/c em- 
 phalin liabct. 
 
 einplval\n habet. 
 
 fiM ')ivicd-i) noHte fieri, fieri y 
 proprie. qui liber ell , li- 
 bertateiii ne abjiciat. 
 
 I^iiixi^i'^ajj H^ ) >:ai, quoqur. 
 
 iiiauiv) difl. Hoc pertcxi- 
 tui" veilu 4. 
 
 Vvv VT 
 
 1 Cor. IX- 
 
890- 
 
 I Cor. 
 IX. I 
 
 s. 
 6 
 7 
 
 APE. C R I T. P. IV. N. 
 Variantes Parallela 
 
 aTrS^oKoc, - eAit/3't5o? ) lAit/^'e- 
 £05 ■ aVJfoAo; ^ 
 
 XIV, 
 
 TOt/) "^ 7 
 . i* TOW KX^TTOv") TOV ZCt^TTOV ,5 
 «) - ^ 
 
 ovXi ufq. Taura ) ^ o voftoC 
 'vavTct 6v y 
 
 Notulas 
 
 Prior, libertatis, mentio con- 
 gruit cum toto propolko : 
 fubjungitur afoftolatus,'pet 
 cradationem. & de apo- 
 itolatu agunt contimio fe- 
 quentia: dc libertatCjVer- 
 ftis 4 feqq. 
 
 9 
 
 
 Deut. XAV.4. 
 
 10 
 
 Toy fxiTiXf^v 
 
 
 38 
 
 TOV ;tC'5"°'^) ■" 7 
 
 
 20 
 
 vi/^o'/ medium) vo//or, f^n uv 
 dvToc, yTo ro^-oy /3 
 
 
 22 
 
 
 
 23 
 
 toDto ) TrdvTct i 
 
 
 X. I 
 
 de) 7aQ /3 
 
 
 jf. 
 
 
 Ex.xni. 21. 
 
 XIV. 22. 
 
 a 
 
 
 - 
 
 3 
 
 
 Ex. XVI. 15. 
 
 4 
 
 
 Ex. XVI . 6. 
 
 6 
 
 
 Num. XI. 4. 
 
 7 
 
 
 Ex. XXXII. 6. 
 
 S 
 
 
 Num. XXV. 1. 9. 
 
 9 
 
 ;te's-ov) GmV t^xugwi' f 
 
 Num. XXI. 4^3. 
 
 Vid. App. P. II ad h. 1. ubi 
 
 leftio x^iTov advcrfus Ar- 
 temonium defeuditur. 
 
 iCor. X. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variantes Parallela NotuI» 
 
 Num. X1V.2. 36. 
 
 391 
 
 I Cor. X 
 
 
 9 
 
 KOI, prius) -. <J 
 
 10 
 
 yj\ prius) ^ jS 
 
 11 
 
 TTdt'vTa) -^ S 
 
 ^ 
 
 TVTTOl) TVTTIKUX; y 
 
 13 
 
 vfxccQ tcrtium) - e 
 
 16 
 
 X^i'^o^ alterum ) xv^iou 7 
 
 19 
 
 ii^coXov - hSccAo^vTOV ) f/^OI- 
 
 
 Ao^^Tov - uSceAov /3 
 
 20 
 
 Ta t^i'M ) ^ i 
 
 13 
 
 juoi alterum) -. i 
 
 24 
 
 exas-o?) *. 7 
 
 26 
 
 
 28 
 
 hSuXo^vTov ) iifio^vTov 7 
 
 H 
 
 e-ufeiJ'>i3"/r. ) ! avvu^miv, toZ 
 
 Pf. XXIV. I. 
 
 7*5 XU^iOU « 7M X«f T« 
 
 XI. I. 2 
 
 14 
 
 «") ^ ^ ' 
 
 15 Bn. 
 
 ayrf)) •*. • 
 
 16 
 
 
 17 
 
 '7rct^a,yyi?^ur ivz iTraiyu ) 
 
 
 77i2(ja778Ma» ou* W*/» 
 
 
 voJv /3 
 
 18 
 
 tm) - 7 
 
 1 9 
 
 iV v/jily ) ^ t 
 
 ao 
 
 
 t2 
 
 ffwiiSho-ir. TOW 7a^-arripuit 
 librarius ex v. 36. 
 
 'E-Ta/vo) ) Veri limitcs capi- 
 tum. 
 
 rui'H-^«af) mulieris non vo^ 
 latse. 
 
 VvT ry t 
 
 •i/x ?e-i ) won tjl. Man Icommt 
 nicht daxu , wtgm Abgang 
 dis BrotJ und Matins. 
 
 v/^dq if TORTUS ; oi/x ) difl. 
 
 iCor.Xr. 
 
«9* A P P. C R I T. P. IV. N. 
 
 Variantes , Paralkla 
 
 3 Cor. 
 
 XI. 24 ^a/2iTi (piyiTi) .- /3 
 ■T }(.Ad|l/.^vov ) "^ /3 
 
 ^ aV pofl cv) .- ^ 
 
 47 
 
 TOt^TOv) .^ /3 
 
 f 
 
 «) tft^ .<3 
 
 a9 
 
 dva^ico^) ■"- t 
 
 34 
 
 4/ d £ t;? ) 1/ t;c 7 
 
 in 
 
 ' 
 
 [.2 
 
 oTj) ^ e 
 
 3 
 
 ks-oCv) incrovg e 
 
 U 
 
 xu£/ov /njow',) KygiO? IwoZq, /3 
 
 6 
 
 ki) ^ /3 
 
 10 
 
 ePiax^'icrm') StuK^irtq 7 
 
 32 
 
 ToC ii'O?) "^ y 
 
 '5 
 
 k) - /3 
 
 15 
 
 21 
 
 26 
 
 27 
 28 
 
 XIU. 4 
 
 <50 ^ S 
 
 crvfATfaXii ) ff-y/^Ta'^jj (J 
 
 (TvyXc-'^i') crvyXai'tiri S 
 
 (Jii^QVC, ) f/.'iA0V(; i 
 
 yAicJcrciov') yXcca-Tm y %^)j- 
 ce^a? yXiocrawv y 
 
 xiv: 
 
 Notuls 
 Confer v. 25. 
 
 ;taTa77jM£Te ) Indicativiim 
 efle , docet yd^ particula 
 priecedeus. 
 
 y.^ifj.a) flue articulo. conf. 
 V. 32. 
 
 lAe«, ) difh 
 
 ore ) Firma leftio. 
 
 Vno fpiritu potati fumus. 
 
 Omiflio rot/ e/c , le6lio fir- 
 ma. 
 
 o-iw«aToc.)fine interrog, Sen- 
 fus eft ; non froi'term won 
 e^ i cordon. 
 
 TTi^Tri^iCiS-cti) eft ill excclTu, 
 quod in defcdlu i^«,ao- 
 
 ViiV. 
 
 a Cor. XHf. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variantes Parallela Notulx 
 
 8y: 
 
 3 Cor. 
 
 1 
 
 Kill. 8 
 
 
 '9 
 
 7a^) Si y 
 
 <1V. g 
 
 Jit^jum'ivri') tJ)fQf^»f'(vCi i 
 
 10 
 
 (^uvaiv) yAcocrcTuv S 
 
 
 dvToiv) ^ i 
 
 11 
 
 K) - /3 
 
 38 
 
 luov) ^ fi 
 
 21 
 
 
 24.25 
 
 Z(tj oi/TO)) ^ a, 
 
 vava. yvcoa-n; , Kotra^y. ) 
 
 dirt. 
 
 lefa. XXVIII. n. 
 
 Trdvrav y rd x.()v'7rrd') Firnm 
 le6lio. Arripuit Ubrarius 
 K^ ovTco exfequentiincilb. 
 
 26 yXwia-av iXt'i aTToxa'Av^/vr ) 
 aTDxaAvJ/zf 'iXn j yXuT- 
 
 (TCLV B> 
 
 32 
 
 TrrsJ/xtiTflt ) Trn t//- 
 
 a e 
 
 
 
 34 
 
 
 
 
 Gen. III. 16. 
 
 39 
 
 dli\^'Si') diiX^oi 
 
 lUOV 
 
 «J 
 
 
 40 
 
 -TrdvTa ) Trdvra Si 
 
 7 
 
 
 
 ^- 3 
 
 
 
 
 lefa. LIIT. 8. 9. 
 
 4 
 
 
 
 
 Pi. XVI. 10. 
 
 15 f. 
 
 
 
 
 
 20 f. 
 
 iyiviTo ) - |S 
 
 
 
 
 25 
 
 
 
 
 pf. ex. I. 
 
 26 
 
 
 
 
 
 ^7 
 
 
 
 
 Pf. VIII. 7. 
 
 as 
 
 v'ro?) ^ t 
 
 
 
 
 ^ 
 
 Td) - ^ 
 
 
 
 
 s^s/'^ovTa/. 'E( ) dift. 
 xtJioi(xn/u.'ivav. k'nuSr)') Leftio 
 
 ai/Tou ) y tf X. 
 
 Vvv vv 3 
 
 I Cor. XV. 
 
S94 
 
 I Cor. 
 XV. 29 
 
 A P P. C R I T. P. IV, N. XIV. ■ ' 
 
 Variances Parallel* Notalx 
 
 VJXgaf ; h ) dift. 
 
 31 vjUiTt^av) M^ujTSgav e 
 
 51 Ji*u;5C>io"/v ) xavX^iJ'iv dSi^i^oi 
 32 
 
 ^5 ^ev) f*W (Tagf e 
 
 45 aVS-^wTToO - /3 Gen. II. 7. 
 
 47 9 xi/gwO - S 
 
 49 $og«o'a)it^e» ) tpo^SfroMer ^ 
 
 St ) Off xo;|W«S->i£r6;Us3-a , 
 
 tuii , ipfl mox ad raoituos 
 aggregandi , per morbuin» 
 fcuedtutem , martyriura 
 &c. 
 
 vjutr'i^av) Leftio firma. Af- 
 feveratio in fecunda per- 
 fona. nam Paulus Corin- 
 thios fibi anteponit. fibi 
 norttm viudicat : illis gtO' 
 riant, uti c. IV. lo. iCor, 
 IV. 12. 
 
 e<fieAoc ; Iz-J^jigovTa;,) dift. 
 
 Vis incifl hujus , / mortui 
 non refurguntf continetia* 
 in pai'ticula Ivrs/ , v. 29 , 
 & in formula hcctu aydf^cd- 
 TTov, V. 32. Itaque inci- 
 fum illud utroque verl'u 
 annedlendum ell verbis 
 feqq. 
 
 a> Lei.Y'0 fivmi, fotten tragtiHf 
 ex divino decreto. 
 
 dift. 
 
 I Cor. XV. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PAHALL. NOT. CRITIC. $95 
 
 Variantes Parallela Notulas 
 
 1 Cor. 
 
 XV. 54 TO (p9a5Tov ufq. iw) -^ y lefa. XXV. 28. 
 
 55 XiVT^Ov') v7xO? S Hof. XIII. 14. 
 
 57 SiSovTi) Sqvti /3 
 
 XVI. 3 , St' i-^i^oXuv ) Si iTn^oXm'y t 
 
 aCoi".I.6 • iiTt Tia^a-KaXoiiixi^tn ufq. 
 ufq. i/Ve^ vfiav* iirt Trat^at- 
 
 1 1 nn. t/jW.o'i ) >ijM.<w» e % 
 
 15 ^qiri^Ov) TO TT^OTtgOV ot 
 
 17 /SoiyAfv6/>t«voc ) (SoyAo^tvoc )3 
 tI vo^' raf ) I'o^' J' 
 Tl ov s6; ) 06 ; S 
 2^ K^ iv dvrSi ) ^/o ;ta^' Si oV 
 TOV ^ 
 
 IL 10 
 
 {/ Tl KiXdQiTf/.cii , a) 8 »*• 
 
 
 Xd^i7/Aai , it rt jS 
 
 37 
 
 TO?>>^0i ) AciTOI ^ 
 
 ^ 
 
 w? & a'M' ) - ^ 
 
 IIT. I 
 
 f/).? * 
 
 It 
 j6f. 
 
 au^-ariKoiv altcrum) .^ y 
 
 oSi-.'HfXiTt; Si) Sic eonu. 
 
 IV. 4 dvyijat) Siavydacti y 10,^ -\ r j-« 
 
 m > - ^ ^ • "'"^ '^o"^) "le dill. 
 
 6 iWJ'ot') *. y 
 
 » Cor. IV. 
 
8y6 
 
 2 Cor. 
 IV. lo 
 
 V. 3 
 9 
 
 10 
 
 17 
 
 18 
 21 
 
 VI. I 
 
 A PP. CIl.n!ioJP.,lV.. N. 
 
 Variances Parallela 
 
 X!V. 
 
 (TW/uart prius) ^rcd^xaTi tiy.oov 
 ir$u(Tci(xivos) izSva-dutvoi S 
 
 Sia) Hhct t 
 
 x-aivd rd TravTa") to. rrarra 
 
 x.ct,tvd a 
 InTCv ) "^ 7 
 yivuju.iS'a.) 7svW|WeS'iS 
 
 Pf. CXVI. 10. 
 
 X 
 
 13 
 
 17 
 
 18 
 
 VII. .? 
 8 
 
 Notulas 
 
 II V|tt'v) «y t^j«r» 6 
 
 Don 5 «fowi verfantes. 
 
 lefa. XLIX. 8. 
 
 lefa. LI I. ir. 
 Zeph, Ifl.r9.20. 
 
 iChroa.xx:vni.6. 
 lefa. xiiii. 6. 
 
 Hoc eft medium inter gra- 
 vitatem legatorum & in- 
 ter fubmiliaiu rogationem, 
 c. V. 20. id tit , onjiiia 
 cxi)eriinur. 
 
 dvri^.t&ictv 3 cot riKVOii; A^yw, 
 TrAaTt^'v'vxre } difl. 
 
 i5-j;acc. 
 
 6X8/i'« , 4i xaj , TT^oc ) dill:, it 
 x.*; / OToio triltavit. 
 
 dilt. 
 
 1 Gor.A^II. 
 
2 Cor. 
 
 Vll. 12. 
 
 13 
 15 
 
 VIII.4 f- 
 
 9 
 
 15 
 16 
 
 19 
 21 
 
 IX. T f. 
 
 2f. 
 
 Tx\B\TA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variantes , Parallela 
 
 Yiuoot T«y vm^ vy.cov^ v/txcHv 
 
 
 Ex. XVI. iS. 
 
 4 
 
 At-yMjUSv) Aj^o) (J 
 
 
 H 
 
 TM? Xa'J/lKO-iMC) ■* 7 
 
 
 7 
 9 
 
 xaj ) - 7 
 1 
 
 PfOV. XXII. 9 
 Pf. CXTI. (J. 
 
 10 
 
 ffei /S 
 
 lef. LV. 10. 
 
 NOT. CR'TtC. 
 Notulae 
 
 8g7 
 
 Wh) ace. 
 
 dyiovc, KiJi ov ) Firma le6bio. 
 Sententia c(t : Non iiiodo 
 doniini J led lo iplbs dcde- 
 runt. 
 
 vu7i' oiSx) difl. 
 -s-Aw'oi'at;' eVe.w^'a) difl. 
 
 Xxx XI 
 
 did. 
 
 Ad T77«i5aa confer <r^'jQ09^ 
 & ad SpM I f( infer ^'-"z - 
 ff(;vH4. Cibus an.iiice jiidi- 
 
 2 Cur. IX. 
 
«9S 
 
 2 Cor. 
 IX. lo 
 
 X. 7 
 
 12 f. 
 
 XI. 6 
 
 21 
 
 as 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. 
 Variances Parallela 
 
 XIV. 
 
 Notula: 
 
 ;:^:5/coiJ tertium) — (J 
 
 01/ avytovciv ' i^/Jieic, Si") 
 
 ^ y 
 
 
 21 Jt/^(i)l ) -^ (J 
 
 XII. 2 f. °^^ cJJa primum ) -^ ^ 
 
 'ivct fxri vTiiqal^ujuai alteruin) 
 
 9 
 
 /AOV Iv) Iv i 
 
 11 
 
 (j.a^T^ov) — (J 
 
 II 
 
 xav;;K&)^6i'0C) "^ ^ 
 
 12 
 
 iv tertium) - /3 
 
 14 
 
 Tglrop) Tg;Tov toi/TO i 
 
 19 
 
 Tidhtv) TiaAcct S 
 
 tia. Match. V. 6. C.VL31. 
 
 33- 
 TrXcvTi^o/xiioi) Conftrue cum 
 
 'PTi^ia-a-'iUiiTt , V. i. 
 
 h -TTaVT) - hi TrScrtv) iv Travri 
 femper ueurrum : -v tto,- 
 o-iv , malculiiium , h. 1. & 
 faepe. 
 
 hdif.o:OiXZ"^ov I/O-/; ) Inter- 
 rogario. nam iftos negat 
 diaconos Chrilli. v. jg. 
 
 Conliderata repetitio. Raptus 
 ell I in cffilum teitium. 
 2 in paradiluHi. Kefpondet 
 pluialis V. I. 
 
 ffctrav ) clzXiTov rarum , in 
 verlione merito lervandum. 
 
 HoXcupiCri^ Propria ax.6?,o7ro<; 
 explicatio , mni aliain de- 
 nuo deliderans cxplicacio- 
 «em. coiif, iub il, 7. 
 
 aCor.XIir. 
 
 J 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variances Parallela 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notulx 
 
 «99 
 
 2 Cor. 
 XHi. 2 
 
 7()a^6)) '^ /S 
 
 lO 
 
 
 13 
 
 dfAjfiv) - ^ 
 
 Gal. I. 3 
 
 4 
 
 
 6 
 
 9 
 11 
 
 15 
 16 
 
 xe'^oO ) - 7 
 
 S\ ) yd^ S 
 Btk ) - <J 
 
 II. s 
 9 
 
 
 
 xflt) idKalSoi 7 
 
 II 
 
 14 
 
 
 16 
 
 
 III. I 
 
 11 
 
 3 
 
 6 
 
 8 
 
 10 
 II 
 12 
 
 
 Et fic in fine aliarum epiHo- 
 kruin. 
 
 hrou ^^/CoG ) Empliafis eft 
 iu iHcrov. 
 
 X^K^ov lyia-ovv) Einphafis" eft 
 
 a^a) ace. 
 
 l/3aVxavep ; cf? ) Obforvauda 
 leftio. 
 
 avonroi Wi'y ) dift- 
 
 dvB^coTrc^) - /S 
 
 Gen. XV. 6. 
 Gen. XII. 3. 
 Dcut. XXVII. 26. 
 
 Hab. II. 4. 
 Lev. XVIII. 3. 
 Xxx XX 2 
 
 Gal, III. 
 
 (. 
 
Gal. III. 
 J3 
 
 i6 
 
 17 
 
 29 
 IV. 3 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallda 
 
 Deut. XXI, 23. 
 
 Notulaj 
 
 Cf)) i 
 
 Cen. XXII. 18. 
 
 4 
 6 
 
 7{voA'-«t'o;' prius) ■ysfra'uji'ot' <? 
 
 nTTioi) Kinder, conf. v. 6 wo/. 
 
 Vid. App. P.II. ad h. l.ubi 
 multiplex varietas proba- 
 bile reddit , QioO inlertuiii 
 effe ex Rom. Vill. 17. 
 
 H 
 
 IJ.ov") vy.onv I 
 
 
 
 15 
 
 Tit; ovv w ) TTov ovv a 
 
 
 
 i3f. 
 
 
 
 ^uSi; , nxvia) dift. 
 
 22 
 
 
 Gen. XXI. 2. 9. 
 
 
 24 
 
 a/) - 3 
 
 
 o^oug crii'd, ) Empliafis eft in 
 
 OQCVC. 
 
 25 
 
 yd.^) Si i 
 
 
 eiva, o^og ) Empliafis eft in 
 
 auS. 
 
 •D 
 
 dyu^ ) ^ /3 
 
 
 Toyd^ (^'fS) Qigiiii expend! 
 ledtio. 
 
 ^ 
 
 ^\ altQVum) yd,^ (B 
 
 
 
 26 
 
 27 
 
 vrdvToov ) -^ 7 
 
 lef. LIV. 1. 
 
 
 Gal. IV. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT= CRITIC. 901 
 
 Variances Parallela Notula: 
 
 Gal. IV. 
 28 
 
 SO 
 
 Gen. XXr. 10. 
 
 V. I cw n X(l'^^'^ "V-ta?) » r\ua.(; 
 
 10 f. 
 
 11 sT/^rius) ^ J 
 
 12 
 
 14 7rA«f 3i/Toiy ) TriTrAK^corctj y Lev. XIX. ig. 
 
 ^ tauTOV ) a'cX'jrov ct 
 
 19 ixoiys'ia) — 7 
 
 2 1 cpivoi ) "^ 8 
 
 CTJTf S 
 
 12 'ha, fx^ - - Sic^ncovrAj ) 7':x - - 
 
 vol S 
 TS yciQ $ 
 
 17 Xi;£/0l/) - 7 
 
 Kph. I. I «l' f £PS7« ) ^ 7 
 
 5 4v n'yrTf),), Iv dyi-Tt) 7 
 
 Xxx XX 
 
 dSi^^^oiy xctTa hactKi \7rcLy- 
 yiX'ia^) difl. 
 
 « • £70; ) difl. 
 o^iXov ' xa) ) difl. 
 
 Vid. App.P. IT ad h. 1. ubi 
 pauca, led idonca anticjui- 
 tatis vc/Hgia decent , ty, 
 xvzAiov hanc fuitlb cpifto- 
 lam, nullo urLiis cxpreiro 
 nomine. 
 
 Epii. I, 
 
y<52 
 
 Eph. I. 
 6 
 
 18 
 
 19 
 II. I 
 
 A P P. CRT 
 Variantes 
 
 I)' Y)) fiQ y 
 
 8 
 
 17 
 
 20 
 21 
 
 III. I f. 
 
 7 
 8 
 
 Vfxm ) yiy.cev 5 
 
 K0^ ToTi; ) xji^ l/^nVjfy to?? ■y 
 
 0)0 iV i 
 
 oizoioy-ia) KOlVUvicL £ 
 
 T. P, IV. N. XIV. 
 
 Parallela Notuhc 
 
 x.ct^Jictg) Iiiiiguis leftio. 
 vf/.ai<; ovraq) Emphafls eflin 
 
 ovTa? !Y^2(; ) Einphalis eft: in 
 
 ovTcti;. 
 
 13 f. 
 
 ^4 ToD ufq. ;^5/5"ot/) ^ (J 
 16 
 
 i^m-' • fi^O dift. Sufpenfa 
 oratio contiauatur verlu 
 14. 
 
 Iri^iZK yivicuQ ) Cafiis fextus, 
 ud AclXiil.sG. 
 
 AgnoR'itur _ ledbio 6ix,QvoiJt.'i(t 
 
 a ihiciiolilliniis receptio- 
 
 rum ledtiouum defeiilb- 
 ribus. 
 
 vf^uv ' tcCtov ) dift. 
 
 v/j.Tf , x,ctTa) dift. 
 
 X^i90v • 7;'a ) dift. 
 
 Epli. IV. 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 
 Variantes 
 Eph.lV. 
 
 6 j(ot) primiim ) - ^ 
 
 8 <^) ^ ^ 
 
 12 
 
 18 OVTfC, ) , Ol'Ti? € 
 
 » • ^ riixc) vuctQ y 
 4 Kff^, fecundum) w /3 
 5 Si) S i 
 
 8f. 
 
 9 TTi'tt'/^aro? ) <^a)TO? 4 
 
 10 f. 
 
 LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 905 
 
 Parallcia Notul» 
 
 PCLXVIir. 19. 
 
 Pf. IV. 5. 
 
 14 
 
 1 -J xvi^hu ) BioO y 
 
 21 9:00) X0'°^ ^ 
 
 tJ70Ta7!rjc9i) — /3 
 prius ) -■ /3 
 
 lelli. LX. I. 
 
 22 
 
 H 
 
 dyicov , e/? ) difl:. 
 
 Arripere librarius to /:£«/«; 
 potuit ex V. 23. 
 
 Svs-iav ra) fine dift.' 
 
 TTitiiTraTiTri • 7^5 ) did. 
 
 <|)i>Tcc ) Lectio firmilfiraa -. 
 at TTVivuaToi; illatuni ex 
 Gal. V. 22. 
 
 ni/^iw. <5t.)) diih 
 
 «Wiil«,iVflc)dift. 
 
 Epb. V, 
 
904 
 
 Eph. V. 
 
 27 
 
 29 
 
 30 f. 
 
 yi. 2 
 5 
 
 6 
 
 7 
 9 
 
 20 
 II 
 
 13 
 15 
 
 19 
 
 Phil. I. 7 
 
 31 
 
 16 f. 
 
 A P P. C R I T. P. IV. 
 Variantes Parallela 
 
 N. XIV. 
 
 dvrriv ) a'fTcc y 
 
 T« ) cog Ta /S 
 
 u/^af dvTuv) dvruiv Koi 
 
 ^ 
 
 y-ci,i Tw) zal Iv Tw 7 
 
 za^TiZv Sizctio(7v?yig raiv ) »af- 
 TTOC SiKaioavvng rov /3 
 
 xa/ prinium ) - 7 
 
 i^iMag ufque zii/xat) dyd' 
 vrng , I/Jots? ufq. Ki?/xai' 
 ot S\ i^ i^iQiiag ufq. ^25-- 
 
 Gen. TI. 23 f. 
 Ex. XX. 12. 
 
 Notula 
 
 Vr?y//.aT/za ) Siibftantivum, 
 
 lit i7r7:i)iOV }LT>. 
 
 Katiijaa-dunoi) ad pugiiain 
 coinparati. 
 
 iirn]itudinem,eamque pe- 
 dum h. 1. 
 
 iwoy, si/)difl. 
 
 Phil. I. 23. 
 
TAB\aA LECT. VAR. LOC. TARALL. 
 
 Parallela 
 
 
 Variantes 
 
 lil. I. 
 
 
 23 
 
 (J5) 7flt5 « 
 
 f 
 
 TToMii) 7ro?7^a yap i 
 
 25 
 
 fxiva) Mivco 13 
 
 11. I 
 
 Ti ) riq <y 
 
 n 
 
 TlVa.) TIC, 6 
 
 4 
 
 ax.07ritTi) axoTTOvvTiq ^ 
 
 ^ 
 
 rd) TO S 
 
 7f. 
 8 
 
 21 >:5/5"ou /ncroD) <«o-ot/ ;^£/90u /3 
 
 III. 3 B'4) QioC <J 
 
 ^ ;t()/S-oy /«Tou) /no-fly ;^5/S"oy 7 
 
 1 1 TiMV ) THV «X /S 
 
 12 /)i3"oy ) — ,6 
 
 J , TOV SiiW ) i^ 7 
 
 j^ 4:/:ovai|W«v) 4'eoi'0'^/"*>' <^ "" 
 
 21 {'? TO 7fi'Sf9-a/ auTo) ^ ^ 
 
 C 
 
 IV. I fin. ? «•) aTTHTo/ • ) • aya-TTmo) , 7 
 
 4 TTai'TCT'e* ) • TraVTOTS , 7 
 
 1 2 x-a] primuni ) ^\ i 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notulx 
 
 905 
 
 dit in satyroV. 
 
 7evo;W«ro;" x.ai) difl. 
 
 jTaTs/iw^ev safTov) Einpha- 
 lis cadit in hct-^iivcoTiY. 
 
 vvmooc;, (Wj^e*) dill. 
 
 6^«jM/w9«v, Jcai) did. 
 
 7rjg/7(r{y?/)'. 6v ) dift. 
 
 Yyyyj 
 
 Pliil. IV. 
 
9o6 
 Phil. IV. 
 
 ly 
 
 23 
 
 Col. I. 2 
 6 
 
 *4 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. 
 
 XIV. 
 
 « 
 
 Vnriantes 
 
 rfxcov ) - /3 
 
 Qov/uivov Ttui ctv^av6y.ivov /B 
 Ski tov a,i(J.aTO(, dvrov ) "^ a 
 
 22 
 24 
 
 II. 
 
 II 
 II f. 
 
 13 
 13 f. 
 
 OcLvdrov) Sctvdrov dvTov 3 
 'TTo.^riju.a.iji y.ov ) vraByiiua.'n? 
 
 s 
 
 (Q'lVTiC S 
 
 xa^ medium ) ^ S 
 Tcov d/uaqTicov ) - <J 
 
 v/jiSg alterum) - f 
 
 14 
 
 
 15 
 
 dvTa) dvTui » 
 
 18 
 
 ^iw ) - « 
 
 CO 
 
 oZv) -^ fi 
 
 Parallela 
 
 NoiLiIa: 
 
 Brevior ledlio compenfatm- 
 verfu 20. at hd ro'u di- 
 uctTot; dvTcu illatum ex 
 Eph. 1.7. 
 
 X^''^<>^ 5 CTvvra<tiyric, - /2a.' 
 TTTiaf^iaTi' ) dift. 
 
 TTtdud'Ta* i'^a.Ai'r^a.c] difl. 
 riQZi'. ) fufluliL Deus. 
 if «VT«)mEo, Lhrifto. 
 
 Col. II. 
 
 -'-'*" 
 
Col. II. 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. ^07 
 
 Variances Parallela Notuls 
 
 i^iAo^^y1a■x.vcc ) Nomen hoc 
 in bonam & nialam par- 
 tem ligtiificat. 
 
 20 
 
 T<i) ) — <i 
 
 23 
 
 » 
 
 ni. 4 
 
 Y\UU':) VUcii /3 
 
 16 
 
 fl-o^ia) (70!^ 'a* i 
 
 ^ 
 
 T>i xd^Sia.) TaTc x.a,(iSici.it; /2 
 
 18 
 
 
 20 
 
 %2 
 
 ix) TCfi I 
 
 opd-ah/xoSovAiicii;) o'^SatAjWO- 
 
 % 
 
 (jiby) x,v^iov S 
 
 23 
 24 
 
 
 IV. i 
 
 
 8 
 
 12 
 
 yra ra tts^/ t/MfS;' ) y?MTi ret 
 
 '8 
 
 (UCV5( « 
 
 1 ThcT. 
 
 
 I. I 
 
 a:TO ufq. ;iCC'?"0'^) "^ .^ 
 
 7 
 
 TVTTOvi) rvTTQV y 
 
 IF. 8 
 
 IUCiQ6lU,lTOI ) OfXC-tQaUiVOI i 
 
 9 
 
 vvxTQ^ yd^) VVKTOq /S 
 
 15 
 
 iSiovi) -> /3 
 
 TThovjiag , iv — cro!p'itt SiSiI- 
 axomc ) d\i\. coll. c. 1. 28. 
 
 Iv uvT^ , ev) dill. 
 
 "fyyyy » 
 
 Theff. II. 
 
908 
 
 1 Their. 
 "II. lb' 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variances - Parallela 
 
 19 X^'^c^) - /S 
 
 HI. 2 ^laKOVOV TOV QiOV Kff] (TVti^- 
 
 hov S 
 
 IV. g Cjuat;') MMa? e 
 II iSiuiq') - /3 
 
 ^ }tix.oifA,nfXivo)v) zoiy.a{Avcov S 
 
 17 zug/ot;) /C^/S"Ov (J 
 
 V. 3 ^a^) ^ ,S 
 
 21 TTClVTa ) TTCLVra Si j2 
 
 sTheff. 
 
 I. I j£t'e/&i mou Xi''^V ) PiC'5''?' 
 
 10 
 
 12 med. /:e/S"oi^) -^ 
 
 No-tula: 
 
 v,uaqi iyco-^1;, <#.) diil. 
 
 Solatium in recenti ]u6hi fu- 
 per defunftis in fide, non 
 fuper defuudlis pridem. 
 
 aM>iAot;c? a)V«} difl. 
 
 i^'/^ac , Iv ) dift. 
 
 2 TJ-eir. I. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC.lPARALL. NOT. CRITIC. yo^ 
 
 Variantes 
 
 Parallela 
 
 2 TlieOr. 
 
 
 11. 2 
 
 X<1''^°^) ^'^i'^^ /S 
 
 4 
 
 uq is:v) ■- « 
 
 6 
 
 JStWTCU ) dvTou /3 
 
 8 
 
 6 xi/'^/05) d xu'^/o? liiTO'jq l3 
 
 H 
 
 a\<ct,Xco7^t^ aviXfi a 
 
 lO 
 
 ly akcnim ) -^ .S 
 
 11 
 
 -CiH) ^ 2 
 
 H 
 
 TTifXT^'tl ) 7Teff;Te< 6 
 
 J? 
 
 J,ui;?) *■ /3 
 
 11 
 
 A;7« xi*] St7<?' ) ^'si^J^ <5^ A(> 
 
 
 ■^w /3 
 
 a Thoir. 
 
 
 111. 14 
 
 
 i6 
 
 T^O^TO)) TOVO) ^ 
 
 1 Tim. I. 
 
 
 I 
 
 xu^iov /«70U 
 
 4 o;xoi'o,w<ai') oiKo^ojuidv « 
 
 10 f. 
 17 
 
 i7f. 
 
 II. 7 
 
 y 
 
 lO 
 
 
 Notula:. 
 
 t\/^Mv^ Six ) dUl, 
 
 Yyyyy 3 
 
 KuBac ) Apoiloiis eit verfu 
 18. 
 
 oiKovoyJav) Sic codices fere 
 omnes. 
 
 avTiK^iTttj • Kara ) dift. 
 
 Miignifica Icftio , /^ovw Qiu» 
 
 dfxnv Tainm') difl. 
 
 (rcoi^oJVYi)^ , xoff^wsrv) dill. 
 
 ^i07i$ciav, Si) dilh Con- 
 Ilrue K6a-y.iiv St 
 
 I Tim. -U 
 
I Tim. 
 
 A P P. CR I T.. P. IV. 
 Variances. ParaJIela 
 
 N. XIV. 
 
 ax,itv Je •yu.ctixi /S 
 
 in. 3 ^„^ a'i^^.'xjp^y) ^^ 
 6 f. 
 
 lo r. 
 
 16 ee^O 6^ J 
 
 ■'v. I TrAdvotc) TrXdvw; t 
 
 12 Iv vri'jv^aT/ ) ^ i 
 
 15 iv alteruni) -^ y 
 
 18 
 
 f9 «tTC? uUj, ^a^TuVwi ) ^ <y 
 
 Deut. XXV. 4. 
 Luc. X. 7. 
 
 Notulx 
 
 i. J' y. in tranfgre/none ef- 
 le, ccEpit; in earn inci- 
 dit. 
 
 a(pi^d^yv^ov, lov) dii\. 
 <ficifi6?,ov ' Si7 ) dift. 
 crvviiSria-ir >(cf^) difl. 
 ovTig • yuvctiKac, ) difl. 
 
 Vid. App. P.lladh. ]. qus 
 docet, imtmm capitis, in 
 2rt^/,oc, pennultis Prote- 
 flantium dortoribus pro- 
 bari , idcjue inerito. 
 
 iyr^ii^ofxivo;] praefens tempus. 
 
 1 Tim. V. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 I 
 
 911 
 
 J Tim. 
 
 Variantcs 
 
 \l. 21 
 
 
 u 
 
 TT^i^KXitriv) tt^oVxAjit/v € 
 
 VI. 5 
 
 
 9 
 
 dvoynouQ i ai'o;'«Tot/? « 
 
 12 
 
 
 16 
 
 
 17 
 
 iV r-Ul Qij) TM ^WVTl) iTTl T« 
 
 
 6«« 7 
 
 19 
 
 dicoviov) o;tw? ^ 
 
 20 
 
 /3 
 
 H 
 
 X'ei'0(p&)i'/ac ) xat;'.o«pa)v/at5 t 
 
 21 
 
 du;]v ) -- <x 
 
 Paiullela 
 
 Notulx 
 
 2 Tim. I. 
 I 
 10 
 II 
 
 12 & 14 
 
 IF. 13 
 
 ly 
 21 
 26 
 
 JtMf e 
 fiiv'ti) fA.;vi7 i 
 
 i(p^a.^7iav,Sid^, difl. 
 
 Num. XVI. 5. 21. 
 
 24- 26. 45. 
 
 III. 8 ia.fx(irnt;) ixxt^^fynz i 
 
 Tray Jo;, '.(^uyptfiu.ivot) difl. 
 uV at/j-ot/) a fervo Domini. 
 tKiivov) illius , Dei. 
 
 2 Tim. III. 
 
912 
 
 2 Tim. 
 111. lO 
 
 13 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XrV. 
 
 Variantes 
 
 16 
 
 x.ai) -- i 
 
 IV. 8 
 
 vracri ) ^ « 
 
 ^ 10 
 
 ■)aAaTiciY) ^aM/ar 7 
 
 22 
 
 
 Tit. I. 4 
 
 iAioc,) y.ai /3 
 
 11.3 
 
 7 
 8 
 
 }'y.co\) vy.uv t 
 
 III. 8 
 
 rd) ^ 12 
 
 10 
 
 Kcu hvr'iQav ) -- e 
 
 15 
 
 dy.Yiv') ■^ /S 
 
 Pliilem. 
 
 V. 2 
 
 6 
 
 
 •u 
 
 'JUTct/y) -- 7 
 
 7 
 9i-. 
 
 ;^:(ice'^v) ;i:af/r e 
 
 II 
 
 avsTTj^iJ/a) eVj/UiJ/a j 
 
 16 
 
 
 £0 
 23 
 
 dcTrd^ovrai ) do'Tra^iTtii /S 
 
 25 
 
 ajtciii') - a 
 
 Parallela 
 
 Notulse 
 
 dyuyv! ) j^uffiihrung 
 
 '7r>ycLvu)iA.i 01 ) Idffen Jich ver- 
 fiihren. 
 
 QiOTTViv^oi xa») fliie dill. 
 
 7aAaT<ai' natumexrliythm» 
 SaXiJ.aTia,'^. 
 
 fo) J Ko.) ) dill. 
 
 Hebr. I. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variantes Parallela 
 
 NOT. cRirrc. 
 
 Notuls 
 
 915 
 
 Hebr. I. 
 
 
 
 
 
 
 
 I 
 
 iXctTOU ) 
 
 iXdrcov 
 
 i 
 
 
 
 2 
 
 Tou? diar 
 
 ate 
 
 TToino-iv ) 
 
 iTTOl'v- 
 
 
 
 (Ti TOU? 
 
 diMvaQ 
 
 1 
 
 
 
 i 
 
 it" iavTov 
 
 ) ■ 
 
 - i 
 
 
 
 
 H 
 
 Troincrdjuivoq 
 
 t£v 
 
 dixa^Tiuv 
 
 
 
 rifA.av) Tciov 
 
 dfxa^Tioiv 
 
 TTOIH- 
 
 
 
 adfi'tYoi; 
 
 /3 
 
 
 
 
 
 5 
 
 
 
 
 
 
 Pf. 11. 7. 2 Sam. 
 Vll. 14. 
 
 6 
 
 
 
 
 
 
 Beut. XXXII. 43. 
 apud LXX inc. 
 PC XCVII. 7. 
 
 7 
 
 
 
 
 
 
 Pf. CIV. 4. 
 
 8 
 
 
 
 
 
 
 Pf. XLV. 7. 
 
 10 
 
 
 
 
 
 
 Pf. CII.26. 
 
 II f. 
 
 12 iXi^en;) aMa^«f -y 
 '3 
 ^I' 4 t'O ^ 7 
 6 
 7 xa/ xaT. ufq. ;:tf^?^'' <^ov) 
 
 A:a'c''^' ) ^-'^C'? I** 
 
 ^sf^ aMa7«VovTa/ • <7i/ ) did. 
 
 Pf. ex. I. 
 Pf. VIII. %. 
 
 Z zz zz 
 
 Imout , ^/a - Qctvdrov io^rj) 
 dift. 
 
 Vid. App. P. II ad Ii. 1. ubi 
 odenditur , potiora vetu- 
 flatis fuffragia referre;^*!;- 
 
 Hebr. If. 
 
^ 
 
 Hebr.n. 
 
 A P P. C R 
 
 Variantes 
 
 IT. P. IV. N. XIV. 
 
 Parallela Notuk 
 
 5/c. Morte guftata,poti- 
 tus eli Chriltus tov ^^ 
 Pf. VIII, lit omnia , cxce- 
 ftoDeo.i Cor. XV. 27, 
 ei fubjiciantur. 
 
 12 
 14 
 
 III. I 
 2 
 6 
 
 -7 
 9 
 
 U 
 
 10 
 
 12 f. 
 
 16 
 
 IV. I 
 
 4 
 12 
 
 OU ) 0? /3 
 
 Baiav ) *~ i 
 fxi prius) ^ (J 
 
 izc-'m') rdvrvi /3 
 
 Pf. XXII. 23. 
 lefa. VIII.17. 18. 
 
 Num. XII. 7. 
 
 t;v«$) T<ve5 € 
 
 
 Te prius ) ^ 7 
 
 Pf. XC V. JT f. ptaSoSs) Apodofis eft verfu 1 2. 
 
 t^/^ay , i^'oKi/uxadv (jli km ) 
 dift. 
 
 f^ov ' fiXiTrm) dift. 
 
 xaraAf/TTo/^ii'n? ) PromiiTio 
 xaTaMiTTiToj , etiamnum 
 relinquitur , reliqua eft, 
 exftat. 
 
 Gen. IF. 2. 
 
 Hebr. V. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 915 
 
 Variantes 
 
 Parallda 
 
 Hebr.V. 
 
 
 
 
 5 
 
 
 ?hl 
 
 II. 7. 
 
 6 
 
 
 Pfal. 
 
 ex. 4. 
 
 9f. 
 
 
 
 
 VI. 3 
 
 '7T0iriTO,UiV ) TTOWJCOlXiV i 
 
 
 • 
 
 10 
 
 TOU KOTTU ) ^ /3 
 
 
 
 14 
 
 
 Gen. 
 
 XXIF. 16. 
 
 18 
 
 Qiov) rov 6id'.' /3 
 
 
 
 VII. I 
 
 
 Gen. 
 
 XIV. iS. 
 
 13 
 
 
 
 
 14 
 
 ii(>u>7uvyi(; ) h^'eMY y 
 
 
 
 16 
 
 crajix/xrc) act^KiyyiQ i 
 
 
 
 17 
 
 ua.(iTv^i7) f/,a^rv^i7Tai /S 
 
 
 
 Notulx 
 
 diuv'toii , TT^oTO-yo^iuSik) i'^fi' 
 
 OvTo;) Piaedicatum eft , fx'i- 
 vti , V. 3. 
 
 Kaff oaov ) Apodofis zaTce 
 Toaovrov , v. 22. 
 
 VIII. 4 
 
 5 
 
 8 
 
 yd(> ) ovY i 
 
 Ex. XXV. 40. 
 Ter.XXXI.31f. 
 
 II 
 
 12 
 IX. I 
 
 ifcqq. 
 
 'TrXvtr'iov') TroA/Tm/ ,3 
 
 Ex. XL. 3 feqq. 
 Zz z z z 2 
 
 dvro] svK iviuvvctv) tanquaiii 
 non populus mens. 
 
 Kayco M,u{/\«Ta durSv ) ut fi 
 lion elFem Deus eoruni. 
 
 tt^coth prius , tclhmeiitum. 
 Leftio finna. 
 
 Hebr. IX. 
 
5i6 A P P. C R IT. P. IV. N. XIV. 
 
 Variances Parallela 
 
 Hebr. 
 
 IX. 9 bv) «V (J 
 
 14 dtm'iov ) d-y'icv $ 
 ^ rt/jicov ) vfxci)v S 
 
 19 
 
 \ 
 
 20 
 X. I 
 
 2 
 5 
 7 
 
 §vvaTW[ ) ivvavTOJi g 
 
 Ex. XXIV. 8. 
 
 Pf. XL. 7 feq. 
 
 9 640?) ^ ,5 
 
 10 i(7 jUiv") lafXiV ol i 
 
 ^ ace/xcLTOi; ) awfJcaToi; Toi> « 
 
 II hgst^G) fl(^;t'^^«i^'; * 
 
 13 Pf.CX. I, 
 
 '7r^07(po^d 7 
 16 ler. XXXI. 33, 
 
 Notulac 
 
 hcL^'iUivor, ; ) InteiTog. 
 
 ^ifixlov , xa)) dift. ipfumque 
 librum/rtwzcnx (^ Ex. XXIV. 
 7 ) adfperfit a & popu- 
 liim, S & tabernaculum &c. 
 Libruni non adfperfit. 
 
 x,iKCL^cL^f/!ivovc, I ) InteiTOg. 
 
 Ji'xo)) inN3 adfum. zijiaAii; 
 (iiShiou , 120 nS.lO eft 
 ipfe Pfalnius XL , fyngra- 
 pha Melfiae. 
 
 rov ' dvai^^ - ^m^ ' ly ) difl. 
 
 Vid. Gnom. ad h. L 
 
 Hebr. X. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 917 
 
 Variances 
 
 Parallela 
 
 Hebi-.X. 
 
 
 
 22 f. 
 
 
 
 28 
 
 
 Dcut. XVII. 6. 
 
 30 
 
 ?iiyii KvQiog ) -^ !^ 
 
 Dent. XXXII. 
 35 f. 
 
 34 
 
 SiO-fA.o7Q jUOV ) StTfA.tOI(; /3 
 
 
 U 
 
 iavTo7c) it lavToig t 
 
 
 U 
 
 Iv ovgayo?;) - S 
 
 
 36 
 
 
 
 36 fs. 
 
 
 Hab. II. 3 f. 
 
 38 
 
 SiKctioi; ) Sixaioq fxov 3 
 
 
 xr. I 
 
 
 
 4 
 
 AaAft^ ) AaAitTU^ $ 
 
 Gen. IV. 4. 
 
 5 
 
 
 Gen. V. 24. 
 
 7 
 
 
 Gen. VI. 8. 14 f. 
 
 L 
 
 8 
 
 
 Gen. XII. I. 4. 
 
 u 
 
 aappa ) a-appa, <^i7i^ci oZau, 
 
 /3 
 
 % 
 
 hiKtv) ^ /3 
 
 
 Notuls 
 
 tat/Tor? ) Leftio firms. Dati- 
 vus comniodi Luc. XII. 33., 
 
 TToiYiaavTic; ) quum ( jam v. 
 Z2^,) ficijlis. 
 
 vTTo^ctaip, , 7T^cLyfA.drm) difl. 
 
 13 
 
 18 
 
 21 
 
 23 
 
 8TeH5v rcfte omittitur. xa/, 
 idqm: (citra vcrbuni lub- 
 reijucns. ) 
 
 ISivTic) lUvTiii Kcti TTH&iv- Gcw. XLVII. 9. 
 
 Gen. XXif. i f. -n ^07 i(pi(iiv .^ 0) dill. 
 Gen. XXI. 12. 
 
 Gcn.XLVIII.i6. 
 XL V I/. 31. 
 
 Ex. 11. 2. Traridcov) Non inmiunturf*- 
 
 rmtis , fed ;i(i/.)-fj , pater 
 & avus. KahiHh nondum 
 obierac. 
 
 ^2^ZZ3 Hebr.XL 
 
9*8 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 
 Variantes Parallela Notute 
 
 Hebr. 
 
 XI, 24 TTig-ii) ni?-ii f^iyag yiv6ju,ivog 
 //.avjiiQ dvuAiv tov diyC- 
 
 TTTIOV , KXTaVOOiV TW TO.- 
 
 TTiivaTtv rm dSiX(^u)V dv- 
 ToS, nifit i 
 
 a8 Ex. XII. la. 18. 
 
 30 lof. VI. ao. 
 
 31 lof. VI. 17. 23. 
 
 32 fs. yi^icov ■■ ) Alio ordine Subje- 
 
 6la, alio prjedicata enume- 
 rantur > per chiafmum. 
 Confer 
 
 1 yihc^v-7ra^ifj,/3. IkK. d?^t 
 
 2 l?>a^dx - ijir. /%. 'iv ttoA. 
 
 3 tra,w if/oSf - iviS. dyio d&, 
 
 4 k<pSdi- i<p, ^6y.. fJ-aX- 
 
 5 ScLvld-'x.a.Ti^y. fiacr, 
 
 6 G'ajJLOvyiX - h^y, Six,. 
 
 jff/Sscr. - . 
 34 <^6fyi,ctra) foAtflt /3 
 
 37 iTrs/gae&naav) ^ 4 sTrs/^a'cS-Mo-ai' ) minis , blaiidi- 
 
 tiis &c. Tenenda leftio* 
 
 Xir. 3 TT^QKii/bcivni; ) pro gaudio mox 
 
 adeundo. 
 
 5 CfXWV ■) izAvof^ivoi) difl. 
 
 S Prov. III. iif. oA/7a'5?i-l;tAi/'cu) Duo extre- 
 
 ma : oAiyco^iTv efl: animi 
 
 Hebr. Xlf. 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 Variances 
 
 LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Parallela Notulx 
 
 919 
 
 Hebr. 
 XII. 5 
 
 12 
 
 10 
 
 15 
 
 17 
 18 
 
 29 
 22 f. 
 
 Prov. IV. 26. 
 lef. XXXV. 3. 
 
 
 Ex. XIX. 12 f. 
 
 24 
 
 x.fS(TTcva) z^^sPttov /3 
 
 ^ 
 
 TOP ) TO <y 
 
 25 
 
 e'v^avai') ot/^avoC' e 
 
 26 
 
 
 in 
 
 cru'ci)) (7i'i7u) y 
 
 28 
 
 AaT5«t/o,a«v ) AacT^ft/wuep (J 
 
 29 
 
 
 XUI. 4 
 
 Je ) -yae 7 
 
 5 
 
 
 6 
 
 
 9 TJg/^fg££&« ) '^ag<X^t£i:&« /3 
 
 Hagg. II. 6. 
 
 Deut. IV. 24. 
 
 lof. T. 5. 
 
 Pf. CXVIII. 6. 
 
 contumacis : f xAv5<5-a^, fra- 
 rti. lUud dicitur 67x0?, 
 V. I : hoc, « awa^T/a,non 
 in generc , fed fpeciatim 
 
 « et/TTt^/Varo? a^tafTia,id 
 eft, a.7n<^ici c. III. 12. 
 
 a'-y/oTHToc) Heilighit. 
 
 dvrviv) Ttiv st/Ao')/'ai' 
 
 Locudo concifa: in fubjcfto 
 fubauditur homo ; in prsB- 
 dicato cenfi^etur, 
 
 7fAa)v •:Tay>i') t/^?/ , ;^ ) dill, 
 Tidvrccr " xai) difl. 
 
 o-ticTft) ) Promiffio. 
 
 dift. 
 waga(p. ) fuben hin, 
 
 Hebr. XIII. 
 
92® ■.- APE. C R I T. P. IV. N. 
 
 Variantes Parallela 
 
 XIV. 
 
 Hebr. 
 XiII. II 
 
 NoEuIx 
 
 Lev. IV. 12. 21. 
 c. XVI. 27. 
 
 20 vi}c^m) Tyiq yni; i 
 
 21 vuTv ) y/Mv i 
 
 ^ Twi/ dicovav diutiv) -^ 7 
 
 22 ar£;:t:sc8-j ) dviXi^oj 
 
 lad. I. ^ TW? TTiVsw? ) ^ S 
 
 12 VTTo/^ivei) \niQfjii\{i /3 
 
 jg atTTOJct;?/) d-Kozvfi "y 
 
 26 «v y^orv) ^ 7 
 
 II. 4 'CS'^ ov ) Of d 
 
 8 Lev. XIX. 18. 
 
 II (/.oiXiiJo-iii; , (povivo-iiz ) /t«o;- Ex. XX. I3f. 
 
 13 aviAsw^ ) dviAioi; /3 
 
 ^ xa.Tcmctv'/,dTaJi ) 'Cs'l zatxa- 
 KctuXdrai i 
 
 18 ^Jt prius) ;t"C'? {3 
 
 Vid. App. P. II ad h. I. ubi 
 lisec varietas derivatur'ex 
 lela. LXllI. II. Graec. 
 
 Zufpruch : antichecoii ad 
 tpjtoliim. 
 
 l^iXKo/uLivoq) paflivum. 
 
 SiAicL^oiur'o^ ) medium, laef- 
 fit Jich tocken. 
 
 •ni<^iv - \^m ) Emphafis ert 
 
 in Tw 7r(V/i'. To X(o<ii''^ ^' 
 cuit provocationem , hi- 
 
 lac. I. 18. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. 
 Variantes Parallela 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notulx 
 
 911 
 
 lac. 
 
 I. iS 
 
 II. 2S 
 
 24 To'tVUV ) "^ /S 
 
 III. 4 
 
 Gen. XV. 6. 
 2Clu-on. XX.7. 
 lela. XLI. 8. 
 
 6 curcci) ^ /3 
 
 6 f. 
 
 cvSi aXuicov /3 
 
 T4 y.aTax:it//;ai&0 xao/:ac9-5 7 
 IV -> oy« f;^iT5 Jj) xat ovz 'iXi- 
 
 1 Pet. U. I f. 
 5 
 ^ Piov. III. 34' 
 
 Y arT/fHTs) avT/V>iT4 di « 
 (7-a< Jtof (ToUiai 7 
 
 e57ttv - TT/V'v ) Emphafis efl 
 
 in T<i «g7«v. 
 hxntoavnv yj\) dift. 
 
 lAayf o/^sva , fxiTwyiTat ) dill:. 
 rrC^) fc. Wi- 
 
 '^iiVVnC TTCttTCl,) dill. 
 
 Correlata: domatur i^ do- 
 
 Sci,ud<Tat' axaTa%?Toi') dilt. 
 
 oviJe aAt^xov Lec^tio finna. 
 dXvx,r.v inftar Siibfhntivi : 
 nt Sahmetr , fulziger Teich 
 &c. Huiic nomiiutivum 
 fequiriir accufativiis , ftifs 
 
 Aaa aaa 
 
 lac. IV. 
 
^22 
 
 A P P. C R 
 
 lac. IV. 
 
 12 
 
 Variantes 
 
 14 
 
 yci^ Wiv) yd^ i'^cii /3 
 
 C R 1 T. P. IV. N. XIV. 
 Parallela 
 
 Notula: 
 
 15 
 
 3 I 
 
 32 
 
 © Kv'g/cc) -^ -y 
 
 J Q TJi? ) ''■«? '•>^ov rnc, i 
 
 20 ij't';^)!!' ) 4'''/t"*' aW'^'^t^ /3 
 
 iPetr.I. , ^ , . 
 
 TiQOV y 
 
 au'ivov 
 8 h^oric, ) ISovnc, i 
 
 3 2 >'/"■''' ) t^i"'" « * 
 
 2 5 75! Si&i ) iCTi^i y 
 
 20 e%iXT&)v} {^aTOLi S 
 
 22 hi TTVlUl^aTOq) — S 
 
 Lev. XI. 44. 
 
 difl. 
 
 i;Vo K^iaii Lectio firnia. conf. 
 V. 9. 
 
 I Petr. I. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PAR ALL. NOT. CRITIC. 
 
 Notulx 
 
 92« 
 
 I Petr. I. 
 H 
 
 24 f. 
 
 II. 2 
 
 3 
 4 
 6 
 
 7 
 
 8 
 
 9 
 
 lO 
 
 1 1 
 
 Variantes 
 
 aJ? pnus j -. /3 
 
 
 Parallela 
 
 A/Soi' ufq. 7«v«'a?, 'ue^) - £ 
 
 w!7r8;ce<^« ) i'TTiXi^'H i 
 
 Icf. XL. 6 fs. 
 
 Pf. XXXIV. 9. 
 Pf. CXVIIL22. 
 lei", XX VII!. 16. 
 
 Ex. XIX. 6. 
 Hof.IL23. 
 
 TfOoaxoTTTouji , Ta ) dilt.coll. 
 
 C. III. I. 
 
 TTctpai.x.a.XQ) ) Magna adhorta- 
 tio , cujus prior pars inci- 
 pit hie: altera, cap. ill. ig 
 medio. Vtraque pars lia- 
 bet , ha Iv a k r A, 
 
 '5 
 
 ov") - 7 
 
 14 
 
 /^•)-,3 
 
 iiJ 
 
 c-JtoA/or? ) ffx. <sH SiKJKoXoii; S 
 
 21 
 
 v,uiv , uy-?.' ) >?V-^:3v > v,uTv /?. 
 
 
 >i^a; 7 »/>*;»' i 
 
 22 f. 
 
 
 24 
 
 
 lef.Lin. 9 7.4.6. 
 
 25 TxAar^V**''* ) '^^ayoou.ivot 7 
 
 Aaa aaa 2 
 
 avTc? ) /f/« > tervi inftaii 
 Serviis non liabet vicari- 
 um. er wuj's felber dctran. 
 
 I Petr. III. 
 
^24 A P p. C R 
 
 Variantes 
 1 Petr. 
 
 III. I KiQ^ndyK^mToLj ) xegJ'uSftVor- 
 
 I T. P. IV. N. XiV. 
 Parallela. 
 
 Notiilas 
 
 TOtf J 
 
 sf. 
 
 6 
 
 Gen.XVJII. 12. 
 
 
 8 cpiX6(p^oviQ) ra7niv6(p^ovig 
 
 9 Wore?) "^ S 
 lo 
 
 14 f. 
 
 16 
 
 ] 8 sVct^s ) aVeSafs e 
 
 TO i 
 
 22 7rof?t/9?i? ) Infcre v.ctraTiim 
 
 v'iov KXn^ovo/u^ot "yiveojUiQa y 
 
 IV. I Ir ) - 7 
 3 mTv) ^ /3 
 
 clvS^daiv &•?) difl:. 
 
 -Aio;?) Debilis ledlio. nam 
 mariti debent le bene ge- 
 rere erga uxores etiam a 
 confoitio hereditatis rcr 
 niotas. Cum redto cafu , 
 
 crvyx,A;i(yov6f/,oi , conferatuf 
 V. 9 fill. 
 
 Pf. XXXIV. 1 3 fs- 
 
 lef. VIII. 12 f. 
 
 apSfScu, uvvi'iSnjiv ) di/l. 
 iVa b S>) cbnf. c. II. j2. 
 
 Vid. Gnom. & App. P. II 
 ad h. 1. ubi «^c.-ej,;^eTo 
 copiofe firmatur. 
 
 Vid.App. P.II&Guom.ad 
 
 iPctr.IV.8. 
 
TABVLA LECT. YAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 935 
 
 Variantes Parallela Notute 
 
 1 Pen-. 
 IV. 8 dydTrn)^ dyd-TTK S Prov. X. 12. 
 
 II hh) ^ $ 
 ^ dah) - 7 
 
 HJ nara |W5v ufq. ic^d^iTai) 
 
 ^g Prov. XI. 31. 
 
 n tKovj'tcoq ) iKoiKTicoq xara 
 6«ov € 
 
 -5 
 
 VT0Ta7(70a«V0i ) -^ 
 
 ,7f. 
 
 
 8 
 
 10 
 
 
 H 
 
 KCLTCL^Ti^a:^ vuaic, ufq. 5«yW{- 
 
 
 
 II 
 
 14 
 
 
 2Petr. I. 
 2 
 
 TOlJ fl;iJt/ , 1^^ /jJToO ) -^ 7 
 
 
 
 Piov. III. 34. 
 
 4 Ti/>t/a--ji/.e7/s-a)/ue7rra--T;- fluat <$>yV/? , Dcus ipfe , ut 
 
 j""» * ^vai^ dvG^uTrhn, homo. 
 
 lac. III. 7. 
 
 Aaa aaa 3 aPetr.I.g. 
 
 
y26 
 
 i Petr. I. 
 5 
 
 lo 
 
 12 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variances Parallela Notulsc 
 
 avTO Tovro dt) avroi oi tov- 
 
 jSiSaixv ufq. ttoi^^oji ) ^ya 
 §1(1 Tcov ^aKm \^'jiv /Si- 
 /Saciav ufq. 7ro/)?:&6 (J 
 
 17 
 
 21 
 
 Oi') - 7 
 
 U. 2 
 
 l2VsA7!ii!Kc) UTTCOX^ait; i 
 
 4 
 
 
 6 
 
 yo/Mppcci; ) yofxcppooy 7 
 
 8f. 
 
 
 11 
 
 TTa^a, Ku^t'of) -^ $ 
 
 12 
 
 yiyiP^t) yiyivnixiva 7 
 
 13 
 
 ^ttcltuiq) ay cLTraiQ % 
 
 14 
 
 dKiLTcLTTav^ovt; ) axaTaTTatJ- 
 
 
 5"0V i 
 
 . f 
 
 7t7^iO'ii^lanc, ) jTA5o?4^;ae e 
 
 16 
 
 Tfci^ap^oviav ) Traga^gorJ- 
 
 
 fiif 7 
 
 17 
 
 vi^iXct^) x.a^ of/.iX'^s.i /S 
 
 U 
 
 £iC diSyac) — i 
 
 18 
 
 iL<7iXy<daic, ) iniXyni-j.^ /S 
 
 u 
 
 oVtw? af':T0^v7:vTi.'.c) oA/7':!>5 
 
 
 d'/co'^vyp'tTcic, /3 
 
 22 
 
 
 m. 2 
 
 nwojv) u'u&Jv /3 
 
 Matth. XVII. 5. 
 
 diiXyuatc Leftio tirmifiima. 
 h ) Apodofis ell V. 9. 
 
 Pi-ov. XXVI. 1 1. 
 
 iy.TraiKTcii ) j? |/^-Ta;7jM,oiii 
 
 Petr. 111.7. 
 
 ■1 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 927 
 
 Vaiiantes Parallela Notulac 
 
 Pf. XC. 4. 
 
 ^movrai , kclI - TrmiTai ; ) 
 dill. 
 
 2 Potr. 
 
 
 111. 7 
 
 dvTov) aura y 
 
 8 
 
 
 9 
 
 Ik; j^'J-Sq) (J. Oua? j3 
 
 10 
 
 iv vvx,tI) -. /S 
 
 12 f. 
 
 
 14 
 
 afJ.uunroi ) aixb)!J.oi [6 
 
 15 
 
 y\yMv pi'ilis) ^ 7 
 
 J loll. I. 
 
 
 4 
 
 VpiCioV ) fifJMV S 
 
 5 
 
 i7ra.77JA/a) dyyi/'^'ict a 
 
 7 
 
 aM.«'Aav) dvTOv S 
 
 !I 
 
 Xfli^ov) - 7 
 
 11. 7 
 
 dSi^(poi ) dycLTirtrol (3 
 
 ^ 
 
 d-n aeX»? akcrum) ^ y 
 
 12 
 
 7f a(pw ) ?7^a-4/a S 
 
 14 
 I? 
 
 i8 
 
 a'vToiJ ) — 7 
 
 dimu. ) > KxQcoc X.XI 6eo? 
 jUtVfi u? Tov dioova, y 
 
 Rcfte Z«fA. 
 
 a7(3t7r>iT<3< Ledlio firnia : an. 
 pellatio lohaniica. 
 
 TiiL'la, genus: fpccies tres, 
 
 TT TT i\^'iC , ViCL\ I J X.QI , TTat- 
 
 ha. ad lingulas l^ecies 
 air primuin , fcribo: delu- 
 de , fcri^fi. V. 14. 21. 
 
 Vid. App. P. Had h.l. 
 
 %%drr\) ultima, quam elTugi- 
 uut Trarege? Kai viav'tax-ou 
 
 1 loll. II. 23. 
 
928 
 
 iToh.II. 
 
 27 
 28 
 
 III. 10 
 
 14 
 18 
 
 A PT. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Notulse 
 
 IV. 2 
 
 19 
 
 n 
 
 V. 6 
 
 7f. 
 
 dvTO ) duTov S 
 
 TToicov S izctio(7vvm<) div J'/xa*- 
 
 TOV dhA(p0V ) '- i 
 
 >iV-^v prius ) ^ s 
 K/zn' ) - /3 
 
 ^•ov If ff-ag;t) lAiiAt;9oTa) 
 Au's; TOV ImoCv i 
 
 TOV ) — /3 
 
 Xg^fov Jf tragxi 4AMAt/9oTa) 
 — ■ a 
 
 Ylfxiiq ) >i//t«rc ouv 7 
 
 dvTov) ."^ /3 
 
 a'yTO?) 6so; (J 
 
 CJTi TO 'TTl'sD^a) OTl 6 Xi^"^^'^ i 
 
 h T(c ou^ava llfq. iv T^yti') 
 
 Omictitur a inultis hxc 
 pars : fed potius , trajiUo 
 utroque verfu , totus locus 
 lie hgmdus , oT/ t^iTc, uaiv 
 cl iua.^Tv^cvvTii; ( Itt] th 
 
 C. T. i;. :i. T. ?r. f. Leftio 
 firnu : gi-aviffiiiia fenten- 
 tia. Admittic earn Calo- 
 vius , & Runipteus. 
 
 VJd. Gnom. & App. P. II sjd 
 h. 1. ubi oltenditiu", i ver- 
 fiim 7 hodie in mfs. Gr. 
 lion repenri. 2 eum Lati- 
 na verlione antiquilTiina, 
 & continua Latinorum pa- 
 triim lerie finniter niti. 
 
 I Tolu V. 
 
J loh.V. 
 
 ■1 
 13 
 
 17 
 
 1 
 
 21 
 
 loh. 
 Y. r 
 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 
 Variantes 
 
 ■^;": , ) TO TTViVU^i KStl TO 
 
 vSu>(> Kcci TO diua. , xa; o< 
 
 TQiTc iiq TO e'v i/iT/P * KCtt 
 T(lJg U<nv 0( /ASt^Vi^OVVTii 
 ( SV T(5 Of^ai'fi) , ) 7rcC,T>]o 
 X.XI \6yOq KCtl TO TTViV- 
 
 ,ui , Kcti 01 r^iT; tv Ujiv fS^ 
 
 AoT'O? ) Cio<^ y 
 eawTw) dvrcc /B 
 div ) via y 
 
 To/c ufq. T/'Tti'HTe) , 'iva. \t- 
 (Jwrf, ot; ^ceh e^'TS a;&J- 
 
 0\j) •- i _ 
 
 oi^ctuiv Si) K9^ DiSaixiv J an 
 
 oiSay.tv yS 
 aAxS/ror) aA«9/i'oii 0iov ^ 
 iv Tu akeruni ) - i 
 
 IH70V X^^^V ) *" 7 
 Coin) y\ ^(')n « y 
 durv) - a 
 
 CuU).') »UU'J S 
 X.VQlOv) -- jS 
 
 {at/rot;? ) avroO; ^ 
 d7roA2$u[xi¥) d7ro\a,l3»Ti y 
 
 LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 !29 
 
 Parallela 
 
 Notulse- 
 
 3 in inonunientis LaHiiis 
 prscipiiis tcllantcs in ter- 
 ra prius nieniorari : ticinde, 
 per graciationeni , tcilan- 
 tes in calo. Veiliculiis 
 7 e/l funima torius Epilto- 
 Ise : nam complectitur , 
 quiedicuntiirdeDco patre, 
 0. 1. 5 , de Filio, c. II. i , 
 de Spiritu fandto, c. ill. 24 
 (Sec. 
 
 xt/|3<at, uoiuen propnum , v. 5, 
 
 Bbb bbb 
 
 t loh. T. 9. 
 
A P p. C R I T. P. IV. N. XPv^ 
 Variantes Paralkia 
 
 G30 
 
 a loh. , 
 
 ' V. 9 rov /i^ifou ) ^ 3 
 
 13 duy.v) "^ a 
 
 3 loh. 
 
 V. 7 orofAdTo^ ) ofo^-tfTO? dvrov t 
 
 3 
 
 ■4 SrQv) ^ a, 
 
 8 ju'tfTO/) ^ (J 
 
 12 
 
 15 avTwy prius) - /S 
 
 1 6 7077t;s-a^ 9 ) yoyyj'^'a!! S 
 
 12 f. iMtni ufque dqyrdi^ovTiQy 
 
 Notuls 
 
 LclUo brevior , \vXa.^c'iaii 
 plena. 
 
 vfAAv '7ia^a.it%>Jji)v') line dift. 
 
 Sicr-TToT-ziv yjj) Finna ledtio. 
 Impictas in Deum notatur 
 in incii'o praecedente: nunc, 
 impietas ciq Tcr u-ovjv tj:- 
 (TTr-tvv n^ zv^iov. Plana 
 oratio. 
 
 difio/Sc^qy IciVToCg) did. 
 
 lud. V. 24. 
 
Illd. 
 25 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variances. Parallels 
 
 avToCc ) Ouciq i 
 
 Apoc. 
 tir. 
 
 Cap. I. 2 
 
 4 
 5 
 
 H 
 6 
 
 osra ) oia Tt e 
 
 dfxaqTicSr ") djs.a^Ticor rif/,av i 
 
 diavctc To-v tttu'.av S 
 
 C-t/^XSiVWIt?) XOiVOIl'O? i 
 
 Tw xaAof ufVH ) -^ y 
 
 itiaoii altcrum ) iVrot/ XQ'^cv 
 
 II 0) 'E')a) iifxi TO aA<pa ;yj 75 
 
 8 
 
 9 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notuht 
 
 0^1 
 
 Confer not. ad i Tim. I. 17. 
 Sovpa illatum ex Rom. 
 XVi. 27. 
 
 Deus eft: Rex . Sanrti funt 
 rcgmim , Komiglkht Frit- 
 Jkrfchaft. 
 
 Bbbbbb 
 
 «. f. T. ff. X. T. fi, 6 T. r, • 
 
 «• X.) Aliunde illata. 
 
 Apoc. r. 1 1 
 
932 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 
 Apoc. I. 
 II 
 
 % 
 
 12 
 
 u 
 
 15 
 16 
 
 n 
 17 
 n 
 n 
 
 18 
 19 
 
 20 
 
 II. I 
 
 II 
 
 3 
 
 5 
 
 Variantes 
 
 iv da'ia, I 
 
 iTrrd) ^ /3 
 
 iS>fKi^ I'TTidiT'li S 
 
 TYSl^ ) TO) "y 
 
 •/.OTTOV ) xoTrov 0"oy J* 
 
 y^ tertmra) ■- S 
 
 ihat ) ^ ^ 
 
 x.ai v7Toy-o\ «V xtA. ) Kcti i/3d- 
 
 <^Ci(Xa.Q ZCU VTTOjUOVWV 'iXi'? 
 xai Sid TO ovo/^d /uov •/.%- 
 xovTi'axae aai ov KiKjuti- 
 zat; I 
 
 iKTriTTTaKCiQ) TTiTTTCiDtCti y 
 
 Parallela 
 
 Notuls 
 
 dtoovwv ' ) Recentiores perpe- 
 ram inlerunt a^unv. 
 
 Zixofr. y.cii ov x.iz^'-'.^x.ctc. Sic 
 iiicerpolavic Eraiinus. 
 
 f'C^o'^fit.' ^0/ , -stai ) Pondero- 
 la le6Ho. In denuncktlo- 
 
 Apoc. ,1. 
 
TABVLA LECT. VAR. 
 Variantes 
 
 LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Parallela Notulic 
 
 93S 
 
 Apoc.TI. 
 5 
 
 . 
 
 6 
 
 a) ^ 7 ■ 
 
 7 
 
 TW 'TTaQuSc'lJCf) ) fjLiCrCi) TOU 
 
 
 7rct(^aSii:ov J 
 
 H 
 
 GeoC' />10L») fijOf ^ 
 
 8 
 
 T«c ) TO) -y 
 
 9 
 
 Tm' priiiuim ) Tat t^jcc kui 
 7m S 
 
 JO fijUi^CtQ) V/JCi^Sv i 
 
 1 2 oif^at ) oiSa. rd 'iq'^ci crov nai d 
 n'us^a/? '«v S. iv TctiQ )'/.u- 
 
 14 Ta ) Toil a 
 
 15 fjLi(7a\^. 6,uoiu!^ e 
 
 16 ovv) -^ (J 
 
 17 ToO /UCCVVCt ) C^it7?rV 'XTTC ToO 
 
 f/iCtVVCt, i 
 
 TU iv SvatTt/go/? 7 , 
 ^ ayrou a? ) ccQ 
 ly TMV djci-Tinv) rd 'fg')* **' 
 
 nibus Adventus crcfcit 
 propiiiquitas. v. i6. 25. 
 c. 111. 3. II. 20. 
 
 Elegaiitcin imiltorum loco- 
 ruin diverfuatcm recend- 
 ores ex paralleliniio obli- 
 teraverunt. vide niox v. 1 3 . 
 
 d'unjh. 
 
 tg;^o,ua< <rct , Kai ) Vid, not. 
 ad V. 5. 
 
 Bbbbbb 3 
 
 Apoc. Ih 
 
934 
 
 Apoc. 
 II. 1 9 
 
 20 
 HI 
 
 21 
 
 22 
 
 A P p. C R I T. P. IV. N. 
 Variantes Parallela 
 
 Trl^ty - SiaKOviav ) ha,y.onai- 
 
 Kara, frov ) tlclto. cfov oXlya e 
 dvTYic, alterum ) duruv S 
 
 XIV. 
 
 26 iiiir. na] ) -~ <J 
 27 
 
 III. 2 s^,eM«i' aVo-^aysrv ) j'^ufMsi; 
 
 SaiiTv J 
 
 9 «")./<) ) -^ ^ 
 
 II s5;^C|WaO '(Jot) 5g;:to/-*fif< s 
 
 12 
 
 17 OUiJ'VOc) OvSiV 7 
 
 IV. I /\«7wi' ) Aiyouaa, s 
 
 2 TOV G^OVOV) T6tJ fi^OVOV (J 
 
 4 B^OVOVQ ) 0f CVOU? i/(JoV TOV? i 
 
 6 &)? ) ~- s 
 
 6. 8 (/(^QaXf^m) o^flaAiWoi/; ^ 
 
 NotLiIx 
 
 aA/7a nou legerunt antiqui 
 h. 1. 
 
 6v Q'iAii ) Aliter Erafmus & 
 qui eura teyiiumur. 
 
 Ǥ&)) adero. Vid. ad Marc. 
 Viil. 3. 
 
 pd^Sa) Stab, 
 
 vai? ) Aaw ex niero fphalina- 
 te , niulti tamen excude- 
 runt. 
 
 Apoc. HI. 
 
Apoc. 
 iV. j> 
 
 V. 
 
 II 
 
 I 
 4 
 
 5 
 6 
 
 ? 
 8 
 
 9 
 
 II 
 
 IS 
 
 % 
 
 14 
 
 VI. I 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 Variances 
 ayio^y ter) a')iot; novies e 
 
 LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Parallela Notulas 
 
 935 
 
 rirav ) iij] i 
 .7^ ) ^ « 
 
 rdc) Xvuai ra; t 
 
 tiSov') udov <5t( /J'oy € 
 
 ... , . % - N ■' 
 
 o< t;T; - Ta a7ri<faAL'.i\<a, ) a. 
 
 licri - d7ro^i>?^6uiva. S. o< 
 
 il7l - a.TTig-aXfJl.iVOI <J 
 
 ^ar/AjK ) ^x7iXeiav j3 
 d^iov ) d^iot; /S 
 QaXctixi^n:) (i:t.X(ia<jY\(; a. Wi t 
 , TTafTac) Travra , ^ 
 £Ai')ov ) Myo'.To. TO e 
 
 V^O iXV-tlTCtV ) 7rf07{XtIv«lTaM' 
 
 ^cS:-Ti ii^ TOW? dicovai; t«v 
 d.-..o)v t 
 ore; or/ -y 
 
 Vid. App. P. F. adh.l. ubi 
 obleFvatiu", toram tuimu- 
 1am , Sau^us SaiiUus San- 
 Eius, apiki Giiccos TER re- 
 peti iuille Ibluam. id imi- 
 tati lilirarii d-^io; fcripfe- 
 re novies. 
 
 Ǥ J KvxXoSiv) dill. 
 
 xai dvei'yvMvcit GlofRi iilfir- 
 ma. 
 
 Vide not. ad cap. I. 6. 
 
 TT^ofTf xw-HTofr. ) Le61i o fir- 
 ma, aoloraruttt, Sedcntem 
 in throne &. Aguuni. 
 
 Apoc. VI. I 
 
93^ 
 
 Apoc. 
 
 vi. I 
 
 2 
 
 3 
 4 
 
 u 
 
 9 
 
 X 
 
 iO 
 II 
 
 12 
 
 15 
 VII. I 
 
 f 
 5 
 
 12 
 
 A P P. C R I T. 
 Variances 
 
 'ih) - <J 
 
 dvTu prius ) — 7 
 
 l^ra'tO)) ITTcivCO ClVTOV-/i 
 
 dx-oAovSii^ moXov^il /3 
 MJT dvTov ) ac^Tffl <y 
 aura altei'Uin) dvro7i; i 
 
 dQv'iou (J 
 'in X^°^°v ) X^^^ov ST/ 7. 
 xgov e 
 
 TawTfit) ToijTo y 
 
 dv'if^ovi; Tiic 7»i? ) avf//ou; ;6 
 
 xai n t/^m) rt riiuri 7 
 
 P. IV. N. XIV. 
 Parallela 
 
 Notulx 
 
 iTt XQ^^'o^'- Le^lio firma, Vid. 
 -A pp. P. II ad h. 1. ubi 0- 
 llenclitur , potiora inonu- 
 menta liabere X^°'-ov abfo- 
 lute , & ex hac ^ breviore 
 led Hone perniulfum pen- 
 dere , collato antitheto , 
 cap. X. 6. Alio vocabulo 
 Xq^^'^'oc , alio zai^oi:, in in- 
 terpretando exprimi de- 
 bet. Nam quinque xa/- 
 Qoi I'unt Xi'^-'Oi' 
 
 l(r(p^ayio-fj-ivoi ) Tribus duo- 
 decim per fex paria refe- 
 ruotur. 
 
 Apoc. VU. 
 
8 
 
 9 
 11 
 
 12 
 IX. 2 
 
 4 
 5 
 
 n 
 12 
 
 H 
 H 
 
 14 
 i6 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. 
 Variantes Parallela 
 
 Apoc. 
 
 VJ1.I2 
 
 a\um) - /3 
 
 13 
 
 S/Ti ) ^ i 
 
 14 
 
 /xot/) — <J 
 
 15 
 i6 
 
 ovjs ) 'in , ou^' 01/ 
 
 17 
 
 (^um) (^axjaq i 
 
 VIII.7 
 
 
 i'-^/vfloF) a-4-/v6/ov ^ 
 
 a-:TOt)) ia'c asTOV t' aj'^'iAou i 
 
 JOiC Ka.TOIX.OVtT IV ) TOVi XUTOi- 
 
 xot/iTae 3 
 lu.i')a,Xr,c) Kaioixhnt; S 
 
 ■^'iVTi ) %% i 
 
 0,1*0/0/ 7^qv7q; ) X^^'^oT /3 
 i^i;^ovTa; ) 'i^^jrai S 
 
 <Pu.\riv /J-iav ) - (J 
 
 Xi'^ovirav ) Aj^ovtoi jS 
 
 Svp /xv^idSii;) iia-fjtv^idSt^ a 
 
 NOT. CRITIC. 
 Notulx 
 
 937 
 
 ivTov. ) dift. 
 
 7>iV xa(( TO T^/Tor tuc 7»iC 
 xarsxaM ) Hoc colon prae- 
 cipue ad rem peiciuet. 
 7«v 7«5. 
 
 «iTou Le<^io teftatiflunt. 
 
 Difmyvias, 20000. Difmy- 
 I'iades , aniplius , du- 
 
 C cc ccc 
 
 Apoc. IX. 
 
938 
 
 Apoc. 
 IX. 16 
 
 X. I 
 
 fli 
 
 2 
 
 ■o 
 O 
 
 4 
 
 HI 
 5 
 6 
 
 7 
 
 8. Q&IO 
 
 Xf. I 
 
 2 
 
 4 
 
 !l 
 5 
 
 6 
 8 
 
 u 
 
 9 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XrV. 
 Variantes Paralkla Notufe. 
 
 /Si/SAag/J/ov) l3tfi\iov 3 
 Wiayfiivov^ ^ i 
 di) - -y 
 
 TYiV Si^iav") ^ S 
 Toov dimccv) "^ (5* 
 xa; 4TeAec8"«) tjAj^Jj (J 
 Tor? lauToO So6hoi<; roTq tt^o- 
 (prirai^ ) tovq SovAovq du- 
 
 l3i/2Aa^iSiov vel j3i/2AiSd^tov ) 
 
 /3;/SA/ov /3 
 As^wv ) xa< i/5"«'»P< ]o ayyi/\og 
 
 Xiyav i 
 
 xt;g;ov ) 6«oi) <? 
 gfOTic ) i^Saai S 
 dhwiaai') dfroKruvai a 
 
 TO TTTW/i/iaf) TaJ TnceyaTct £ 
 a't/Tai' altei-uin ) vi^m e 
 
 plum liiltem. Inde rfjyJwy- 
 rifliw fnt/riadttm, ;\co MtU 
 lionen , auf das wenigjlt. 
 
 Xiyav) Firma lecfhio. x. e. 0. 
 at. Glofla. 
 
 e^wfifi' ) Firma leftio. 
 
 dSizrio-ctt I'epetitum videtur 
 ex initio verfils. 
 
 vSdrav, ) dilh 
 
 TT-AH-yij , ) dill. 
 
 dvTav) Teiienda le6lio. 
 
 Apoc. XI. 
 
TABVLA LECT. .VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variantes Parallela Notulse 
 
 rxov^ct) Finna ledtio. 
 
 939 
 
 Apoc. 
 XI. 11 
 
 avroTQ") 'iv duroTt; /3 
 
 12 
 
 Kxoyja) nKovTcti » 
 
 15 
 
 
 ^ 
 
 'ty'nno h jSaT/A«/'a) i7«»'cvT9 
 a/ /3ai7<Ajrai e 
 
 tI >i|W(il'^ ^ /3 
 
 i6 TuD) Tov Sgo'vou ToG /3 
 
 17 mO «v xai i^X^{J.iV0(; t 
 
 18 (?/ai>98/ijovTai;) (pSti^o'/Tat; i 
 
 19 «v prius) 6 iv 7 
 
 XII. 4 T3U ou,iai'ov) •» <J 
 
 ^ TlXfil') T>XT€iV 7 
 
 •J Kxra^uyy) ) pciyri $ 
 
 6 txe7 prius) «- S 
 
 0WT:S5r J* 
 
 »7ev6To yi ^aaiXtia') Finnidl- 
 nia ledtio & moincntorilli- 
 
 ma. 
 
 Tov xv^/ov xai ) Lc6lio finna. 
 6 Kt^(5/q« , cujus eft 6 ;te'- 
 s-oe , eft nilT" At non di- 
 citur T\'^'!^'^ noftor. 
 
 Tov B^o\'ov T&t7) Lc6Ho fir- 
 ma. Refpoudcut mox 0/ 
 
 Vid. App. P. II ad h. 1. ub» 
 oftenditur , hoc incilum, 
 x%i 6 5^;toA**'o?) <^^ capi- 
 tibus fiipcriovibus additum 
 ab opciinis monumends ab- 
 elTe lioc loco. Etenimlub 
 tuba angeli leptimi , in quo 
 iple fit Advciitus , paulani 
 habet illud xal 6 iiix°!^^- 
 voQ. Coaler omiiiuo cap. 
 XVI. 5. 
 
 Ccc c cc i 
 
 i^t;a«y & duTK ) Le6lio pro 
 ba. Hie liber plerumque 
 
 Apoc.XII.8 
 
940 
 
 Apoc. 
 XIJ. 8 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Notular 
 
 9 xa; o) icai $ 
 lo Kcirriyo^oQ) KanyciJ^ a. 
 
 12 
 
 14 
 
 H 
 
 i6 
 
 i8 
 
 XIII. I 
 
 3 
 4 
 U 
 5 
 6 
 
 7 
 
 8 
 
 f 
 
 "V^i' tertium) -^ i 
 "ym X.CU rm OdActucrav S 
 
 OTTOU TPSif 6X0^ ) OTTUQ T£S(p)f- 
 JJ 7>) TO ) TO g 
 
 oVo^a) ovo/Jiarct § 
 
 Kol T/'c) T-;'? <?■ 
 Suvarat") Svvcltoc, S 
 TToinucti) -~ /3 
 rove,') \^ rovi; S 
 zal XcLOV ) -- fc 
 
 dvTov ) avT(2 S 
 
 TO orofjLct ) Ta ovofxaTO, € 
 
 1 1 of'^V'w ) ct^viou t 
 
 1 3 i'la KcLJ ) iVa t 
 
 14 ^iyav) Xiyov S 
 
 U ^a^ ) «>-" <y 
 
 15 'iva. x,ai) 'ivct /3 
 
 16 icca-iv) (JaVjj i 
 
 refpicit audtorem princi- 
 palem , in bono & male. 
 
 xaTYiyo)^ ponitur hoc loa 
 ut liebraicum. 
 
 X2/ Aa-v" Firniale(5b'o. Hoc 
 incilo perpauci carent. 
 
 ia(payfMvov, avro) difl. 
 
 yhy hcoTTiov ) dilh 
 
 Apoc. XIII. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. 
 
 ParaUela 
 
 Variantes 
 Apoc. 
 
 ^ TO fXiTCd-TTOV ) TUV /tt«T&)V&)V (? 
 
 1*7 Iva") Kct\ 'iva i 
 
 i[J TO OVOUa ) « TO OYOUa, S 
 
 XIV. I TO primuni") -- S 
 
 ^ TO ofCjua af TOW xa) ) — « 
 
 if. 
 
 4 hvio'i itJiv ) — « 
 
 5 ;|/«t}J'o; ) j'oAo? » 
 
 NOT. CRITIC. 94t 
 
 Notulx 
 
 H 
 
 6 
 
 u 
 
 7 
 8 
 
 9 
 
 IrOlV/OV TOl/ Q^OVOV TOU 
 
 aMov ) " S 
 Tovq ) fTrJ tcl!? (J 
 
 Qicv) xv^i'j-.' I 
 
 SiVTi^Oc) •~- i 
 t7ri<Tlv) ^ f 
 
 ix. ) H t% vel ot; ix, S 
 Oircu ) otvov TO'J Bv/u.ov i 
 aMoc ayyt^o? r^'nci) rgiToc 
 
 a'7'}?Aoc t 
 dvroiu ) fltf to; ^ 
 
 T^OTXl/VSr T&) Sw(J/'«) TO fl>I- 
 
 Vid. App. p. II ad It. 1. ubi 
 docetur , hum; miiiieruin 
 neutro gcncre Icgciuium 
 elFe , ut fubaudiantur st« 
 eaque pleua. 
 
 T. 0. a. X. Leftio fiuidatiili. 
 ma. 
 
 dvTav, xoj) dilh 
 
 C'ft/j'o? Iiabenc monuinenta 
 lere omnia. 
 
 diuviov , it/a'}7'?A/o-a/) dift. 
 
 Ccc ccc 3 
 
 Apoc. }nv. 
 
94i 
 
 A P P. C R I T. 
 
 Variantes 
 
 Apoc. 
 
 XlV. lO ar^'av ) ^ /S 
 1 1 dm'ct; ) diaiva y 
 
 12 
 
 
 
 Tdt) 0«^/«) TO 5«0i01' ^ 
 0< ) dii 01 i 
 
 Je) 7ae ^' - iS 
 
 oy.oiov /3 
 sfjJA^'v Ix TOW vaot^. ) «A0s s 
 
 j-A'S'Sf ) «A^5 C70i 6 
 
 18 e^JjA^-ev iK-Z!tj 'ii^dvmi) 'af 
 
 iXo>v) e/tfitfv (J 
 TO 6^0) — ^ 
 
 ^x-fxaaav al ^a<pi/Xcu afTJ??) 
 }i;4^«a(rev « 5"«<paAM tJi? 7«c e 
 
 ;ta; 5X Toy) Kcti Ik tov ;:^;a- 
 gd'yfxa.'Toi; dvTov , xoj^ s» 
 
 TOU d 
 
 3 Id'vcov) dyiav g 
 
 11 
 II 
 S 
 7 
 XVI. I 
 
 (76) - « 
 
 ^o^d^t] ) h^dau 7 
 
 ot;o?) a^/o? J* 
 
 TrdvTO, Ta s9i'Ji ) TarT?; <J 
 
 ))'vc;7m) /^Otf m'oi'y« g 
 
 Iv) ^S 
 
 ^'/?) iV; /3 
 
 J'^i T»V ) £;? TW /3 
 
 p. IV. N. XIV. 
 Parallela 
 
 Notula: 
 
 «/Mvat) Firma lc6Ho. Sic 
 Er. ed. 1. & al. confer 
 c. AiX. 3. XX. ic. 
 
 I.. '_ ' 
 
 «K- {(pft)v«o-i Ledlio notabilis. 
 
 9 / » 
 
 difl. 
 
 id'vay ) Sic monumenta fere 
 onuiia. 
 
 Apoc XVI. 
 
' Apoc. 
 XVI. 2 
 
 J 
 
 4 
 5 
 
 •0 
 
 12 
 
 H 
 
 i8 
 so f. 
 
 TABVLA LECT. VAR. 
 Variantes 
 
 T«y wxcrat) t>i itx.o\H S 
 
 lie V. 4. 8. 10. 12. 17. 
 
 ijiyiTo) iy'ivovro y 
 
 LOG. P.iRALL. NOT. CRITIC. 
 Parallela Notiite 
 
 943 
 
 7 TcD) a,?7^ou Ix. rov t 
 
 dvaroXaf ) avaToAJis (3 
 Sai/xorcov ) Sat/m-ovicMiv fi 
 
 fjiiydXn ) — 7 
 
 {7ivtT(3 prius) ^ $ 
 
 01 drB^UTToi iyivQvro) avS^a- 
 •3XCC iymro t 
 
 xctKov 1(a) ) Ai-ripuit hoc fe- 
 ftinans librarius & dclere 
 noluit. Simile excniplum 
 uotatur niox ad v. 14. 
 
 w ) Poiiitiir oa-ioc , noil 
 prxmiflb n^, uti •^rav- 
 ToK^UTcoq , V. 7 , & cap. f . 8. 
 
 fempcr difTeruiit. 
 
 rKovra rov ) Mcmorabilis 
 lectio. 
 
 din. 
 
 tv^i^nTciv. y^ } dirt. 
 
 Apoc. XVU. 
 
944 
 
 u 
 
 u 
 
 A P p. 
 
 Variantes 
 
 Apoc. 
 XVJI. 
 
 4 fin. dvTtig) T«? ^w? y 
 
 8 
 
 C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Parallela 
 
 VTrdy^v)] v-^ctyet <J 
 ivrt T«? yUg) rriv yriv 3 
 ret ovofActTct ) TO Svoua i 
 I^Mttovtcov ) /^AiTTovTig i 
 
 lo 
 
 12 OVZ) OVTTCO 3 
 
 14 K?\yiTOl KOLJ iX-AiKTOl KCll TTl- 
 
 5"o;) i^MnToi kclI zXnTot 
 
 Kdl TTifol 3 
 1 6 iLCti TO ) iTr] TO i 
 
 ^ ^arctKctvo'ovinv') KuCcrovo-iv 3 
 
 17 dvTQV ) dvTOU i 
 
 Notulx 
 
 h-oCx. l^-z-Atf^w^Beflia eft 
 autitetrjgrammaton. 
 
 wa5(i£9a/) Tertium incifum 
 antitetragrainniati illius. 
 Vid. App. P. II ad Ji. 1. 
 ubi docetur , ^ct'iirt^ i^iy 
 ex Em/mi eonjertura erfe. 
 
 sVss-cf ) <oy inferitui- , apud 
 Eralmum praecipiie. 
 
 xat TO ) eVi fecit Erafmus 
 ex Latino in : & Laiine 
 j irrepfit^t id eft &?. To- 
 
 ta antiquitas x,x\ to Ivabet. 
 X reges et beftia , ( non 
 Proteftantes) Romani de- 
 lebunu 
 
 Apoc. XVIII. 
 
Apoc. 
 
 XVIII. 
 
 I init. 
 
 5 
 6 
 
 7 
 8 
 
 13 
 
 ^ 
 
 i6 
 
 I? 
 
 XIX. I 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variances Parallela Notul* 
 
 x.at) '- S 
 
 Sciitxovav') Sci.i,uovia)V « 
 CpvActx.)] rrc£vro5 ogvsov 7 
 
 dvTri medium "1^/3 
 xai 7r€v^o« prius) - S 
 
 yo/xov ) yo/A,oi; /3 
 
 9«- 
 
 iTTi TOTOV TT-AtWr ^ 
 
 fxtra ) X2< .ujTcf ^ 
 cpwvnv ) oJ? 45wv!iK J 
 /Wf^aAnv) ^ (J 
 
 X. tf.) Non omittendum. uf- 
 mcmum Italis gratum. 
 
 piSwv ) Vocabuliim latinuiu 
 in medio textu Gia:co Ro- 
 mam innuit. Rhcdas Ita- 
 liat memorat Hifton^mus, 
 
 Ddd ddd 
 
 «MnA!#'ii« ) Primuin dicitiu' 
 
 uv , Koi 6 m-, KCtl 6 i^- 
 
 Apoc. XIX. 
 
946 
 
 Apoc. 
 XiX. * 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. 
 Variances Parallels 
 
 XIV. 
 
 4 
 
 Notulas 
 
 TO) ^lU) S 
 
 3 Tot/c a/wraSTajy) aWa 7 
 
 4 Tot/ Sgovoy ) T^) ^Qovcf) t 
 ^ d/xnv') -^ 4 
 
 5 tfVo ) 8» (J 
 
 ^ TM Bl^ ) to;' SsOK 3 
 
 ^ (i)? prinium) ^ /3 
 
 ^ Kt;£;oO - <5' 
 
 ^ e«oO flfoc «^(wv 7 
 
 7 auTow) — « 
 
 7f. 
 
 9 7ga'\J/ov) ^ 
 
 32 (pAcf ) «C (pAog 7 
 •g ovof^a) 6v6f/-aTa yiy^aix/xha , 
 
 N J/ ft 
 
 x.a/ ovo/ita, 
 
 13 xaA«Ta/) KixXnToj i 
 
 14 Ajvxov) *■ ^ 
 
 Xcf^ivcx;' fub tuba aiigeli 
 feptimi , av Kai »i', &, 
 ubi res ad furamura venit. 
 
 Ta Si'jJ) Sic etiam LXX. 
 Siimmet ihm tin hob an. 
 
 avrov , x(ti 
 
 ;)diii. 
 
 itfuTWy, Jta;) dift. 
 
 Apoc. XIX. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 
 
 947 
 
 Variantes 
 Apoc. 
 XIa. 15 o^fTa ) Si<;-oiu,oq o^fJa 
 
 fl auTo? alterura ) ~- « 
 
 17 fva ) ~- £ 
 
 •Q TO fA,iya. roO ) fxtyccAov t 
 
 19 TTOAi/XOV ) TOV TToMfJiOV J 
 
 20 fter' aWci/ 0)6 ^tir' a'vTot/ tf 
 XX. 2 TOf 0(p;y TOV ag;^a<ov ) 0(p/; 6 
 
 ^ (Taravai; ) a/xTctvai; S. cct- 
 Tavai 6 TAarav t>iV oikov- 
 
 3 t'^O ^ « 
 
 Parallela 
 
 4 
 
 Ta alterum ) ~ t 
 /W4Ta ) xai /M4Ta ^ 
 
 X'^ict) rd Xi^id t 
 
 5 t^nrav) dviCy^rav t 
 
 Notula: 
 
 <r. /u. T. ) Le6lio firraa. Vid. 
 Ezech. XXXlX. 17. 
 
 a 0. ar'.) Cafus , po(l obli- 
 quum , rertus , pro obli- 
 quo. Sic cap. 1. 5 (Sec. 
 
 Ddd ddd a 
 
 ;)tC'?"ot^ X'l^"^ ) Magni mo- 
 nicnti efl ablentia articuU 
 Ta h. 1. Sunt duo millen- 
 nia , alterum Siuaiije liga- 
 ti , alterum Saurtorum re- 
 gnantium. Hoc peitingit 
 ad refurredlionem univer- 
 falem : illud multo ante 
 delinit. Sic plane ener- 
 vatur antichilial'mus & 
 pfeudocliilialnius , & ex- 
 pediiuv ciiilialiuus Ilnce- 
 
 I'US. 
 
 Apoc. XX. 
 
948 A P P. C R I T. P. IV. 
 
 Variantes Parallela 
 
 Apoc, 
 XX. 6 
 
 8 TToMfA-ov) ror TTcMuor S 
 
 ^ dvTuv ) — <J 
 
 9 dvo rou Oioy ) — ^ 
 
 % roCg dtaJva^ rSv) dim a y 
 1 1 Mvx.oi /Atyctv') fxtyav Mvkov S 
 
 H Q^OVOV) QiOV t 
 
 14 cZtOC, WiV ) OUTO? i 
 
 ^ ii6Ti^og QdvciToq ) Qa'rat- 
 
 XXL I TrafihBi) dTTYiX^ov 7 
 
 2 ^ & s^fJ'oi' ) Kffi *7« loodnn^ 
 
 tiSov i _ 
 
 3 oVgarou) Sgo'vow 7 
 
 ■I sVaf^ i"«T* crvT«;' ) utr dvratf 
 ■T Sjo? dvTciv ) "^ * 
 
 N. XIV, 
 
 NotLilae 
 
 o-TTov jttl) Particula obfer- 
 vanda. 
 
 Vid. App. P. II ad h. 1. ubi 
 phraiis haec lingularis ex 
 AndrcaCaf.farieali nil", pro- ' 
 ducitur. 
 
 Q^ovof ) Le(^i:io codicibus fe- 
 re omnibus iiixa. 
 
 lohannis nonier inferuere 
 aliqui , ex pericopa hie 
 alitjuaudo incipience. 
 
 (»? vvju<pnv , KtKoa-fA. ) dill. 
 
 Aaoc, anticjui : alii poftea Aao/. 
 
 Apoc. xxr. 
 
 i 
 
Apoc. 
 
 6 
 51 
 
 7 
 9 
 
 lO 
 
 H 
 II 
 
 TABVLA LECT. VAR. LOC. PARALL. NOT. CRITIC. 949 
 
 Variantes ParaUela NotuU' 
 
 vravTct -TQiai) 7T0i£ -xtavTct p 
 ft:/) "^ i 
 
 {',"■) - /3 
 o'Aja) A I 
 
 {!« e 
 
 TKV I'W.W^Hl') - t 
 
 xaj t/'v^«Aor ) •» * 
 
 TToA/r ) "r6A<v T>iy lUs^aAnv « 
 
 j\ ;t^ I ^ ''• ^* "'^''^ 'labent amiqui- 
 
 ores. 
 
 u 
 
 fj? A/.3-(i>) -- <J 
 
 12 
 
 TftJv prlus ) Tx 6f6/ntTa 
 
 
 Toiy /3 
 
 14 
 
 frr' aivTcSy SuSiXi ) W ayTof? t 
 
 15 
 
 /UST^OV) *- i 
 
 i6 
 
 OO'O.') TO^TOVrOV WiY CTOV JCSH • 
 
 fl 
 
 fv) ^ ^ 
 
 fl 
 
 ^aJiuy ) ^stSioui S 
 
 f^irqof Prifca lecHo. 
 Ml 
 
 Dddddd 3 
 
 Apoc. XXL 
 
950 
 
 A P P. C R I T. P. IV. N. XIV. 
 Variantes Parallela 
 
 Apoc. 
 
 XXI. 16 ;^/A;!2^cyv) X'^'^^'^v SaSiKct i 
 17 TrnXuv, ) - /3 
 
 18 "0 - ^ 
 
 <JJ o.uo/ov) 0/WO<'a « 
 
 19 X3^) - 7 
 
 22 vao?) vatoe 7 
 
 23 at/T« ) W auTM I 
 
 23 f. 
 
 24 TTi^iTTarwoviTt TO. e3'f« J/a 
 
 TOW 4)«T0? at/TH?) Ta iflyn 
 toJk i7Ci>(!^ojxiva)v iv rci (pco- 
 t] dvTvic, Tri^ivrarriG-tiva-t t 
 
 27 
 
 ^ TTOtm) TTOlOUV i 
 
 XXII. I TTOTClfJl-OV) KOtQct^OV TTOTCt/UOt i 
 if. 
 
 2 Xa/ 6VTfDS-«v) xa< ix,itSiV S 
 
 Notulas 
 
 Vid. App. P. II ad h. 1. ubi 
 ex veltigiis verfionis Lat. 
 & Arnien. nee non Syr. 
 fufpicio GlolPse adftruitur. 
 Numeralibus per Hebra- 
 ifnium jungitur Subllanti- 
 vum liuguiare. Ita h. 1. 
 ^^ /biiT^ov x.T/\. Erant 
 igitur 144 calami aiigeli- 
 co - humani. 
 
 a^i'/ai* -dvTtii;' - at/Tn'f ' ) difl:. 
 
 Vid. App. P. II ad h. 1. ubi 
 
 obfervatur , to tccv o-a^c- 
 fj.tviav elle exegcfin Aa- 
 drese CEelar. ab Krafmo pro 
 textu aireptain. 
 
 xo/fov al. Koiyovw 
 
 X. TT. Gloflia. 
 d^v'tQv, ev) dift. 
 
 Apoc. XXII. 
 
TABVLA LECT. VAR. LOG. PARALL. NOT. CRITIC. 
 Variiintes Parallela. Notula 
 
 951 
 
 A c 
 
 
 XXiJ.3 
 
 KardO'-ixa) jcaraYcidiiuct. t 
 
 H 
 
 in) ix.11 S 
 
 s 
 
 iy.il) - S 'in t 
 
 % 
 
 X^iiat^' ovx. 'iXovai) 6v X^^'^ ^• 
 
 
 ovX i^ovai X^iiciv ^ 
 
 H 
 
 AyJ^vct/ ) <$6)t3? ?\vX^'^^ ^ 
 
 U 
 
 n>^'iov) ^ i 
 
 U 
 
 cP'onjfi {V) ipcori^ei S 
 
 6 
 
 Tryivudrtcv twv) a('j'ia)y t 
 
 7 
 
 'iov) Keii Ih.v <? 
 
 8 
 
 iUTT^O&lv) TTQO S 
 
 10 
 
 h.) ^ /3 
 
 II 
 
 Six.dioo'vvnv TroitftraTu ) ai' 
 
 
 xatu^nTco « 
 
 12 
 
 liov) y.ai iSov t 
 
 u 
 
 dvrcv fVftf) Wiv avTov y 
 
 13 
 
 7T(COT0Q X.xi IX-CtTOt^ ) ^ <^ 
 
 ^ 
 
 TT^MToz x.ai iXarot; > >i d^^X^ 
 
 14 
 
 iXCLTOC, S 
 
 TrAf'i'ovTfi; Tai? s-oAac aw- 
 
 ig ^lXf2-' X-t] TTOiav) TTOICOV Koi 
 
 16 
 
 TlltC, ) S7J"/ TflW; f 
 
 iiK- 7Toiri<7. Sic codices omiw* 
 feic. 
 
 vixli) Dativus. 
 
 TctTq UkA,) Cafus fextus. 
 
 Apoc. xxir. 
 
952 
 
 Apoc, 
 XX1I.16 
 
 A P P. C R I 
 
 Variantes 
 
 T. P. IV. N. XIV. 
 Parallela 
 
 Notulae 
 
 ly Myovffiv ) Avyovtrci y 
 i8 
 
 ^ t£ prius) - i 
 
 1 9 rov ^i/Aof ) /SijS Agv i 
 
 •U »ai T>i? ) xa< 4Jt Til's <J 
 
 u 
 
 
 /jis-ow XC'S""^ /ueTflt Tra'fTwv 
 
 Aaj^vrgo? Trp.) Alltiqua 
 leftio. 
 
 /wa^Tt/fffl) In hoc interdicfloj 
 de non addeiido aut de- 
 iiiendo , XXIV varicta- 
 tes alibrariis adniiflas 110- 
 tavi. Gratia Deo pro vc 
 ftigiis textus fincere fer- 
 vatis in Apoc. 
 
 Tov ^vAcv) Firma leftio. 
 
 Tav ji'-jiiay.fA.ivci),) Appoiitio, 
 
 TrdvTm; ) Firma led-iio. 
 
 it 
 
 c^ 
 
 " M M K M<>' 
 
 — - 
 
 INDEX 
 
INDEX 
 
 AD IPSAS LIERI PARTES IV 
 
 EARViArQVE ARGVMENTA , CONSIDERATIONES , 
 
 EXCEPTIONES , FVNDAMENTA , LEGES , LITERAS , LOCA , 
 
 MONITA , NVMEROS , OBSERVATIONES , PARAGRA- 
 
 PHOS , PR^FATIONES, SECTIONES, 
 
 NON AVTEM AD PAGINAS, 
 
 IDONEAS OB CAVSAS , ACCOMMODATVS, 
 
 ATQVE LOCA V. ET N. T. PASSIM TRACT ATA , RES ET 
 
 VOCES SINGVLARES , AVCTORES , IMEMORABXIA aViE- 
 
 CVNaVE ALIA ITA COMPLEX VS , 
 
 VT ET AD EDITIONEM PRIMAM SVO MODO ADITIBERI, 
 
 ET APVD EDITIONES SECVT\TIAS ITEM SIC, VT NVNC EST, 
 MANERE rOSSIT. 
 

 1 
 
INDEX. 
 
 • 
 
 * 
 
 « 
 
 * * 
 
 A 
 
 ibbaiit. P. Ill, § H, n.ir. 
 
 Abbreviatio. P. II, loh. I, § iI,Arg.II. 
 
 item 1 Tim. III. 1 6. lac. .ii.7. V. 6 e. 
 
 item I loh. V. 6. Apoc, 1 1. 15. V:!l. 
 
 5 fs. X\^ 3. XVI!. 8. XIX. s. XXI. 
 
 17-27. it. P. IV n. Ill § ViU 
 Abncgatio fui. P. IV 11. Vill.C. §XV. 
 Abiuptum. P. II, loh. 1. i , § I. 
 Abl'unii leftio. P. IV n. Vil § XX. 
 Acccmus grxci. Prsef. § M. 
 
 Acccmus hebv. P. II , Matth. T , 20. 
 Xill. 15.it. P. iV 11.1 §11. L. I\". it. 
 P. !V n. IV §11. it. P. IV n. VH 
 B. § V. 
 
 A(i. 1. 12. loh. x^ 18. 
 
 y/tt. r. ^r. p. II, 3 loh. V. 7. 
 
 ^it. Fill j7. P. :I, I loh. V. 7f. 
 SXXV. 
 
 Aci. IX. 5. XX FL 15. P. IV II. IX. S 4 1. 
 
 42.51 fs. 
 
 M.XIIL 10. P. IV 11. X. C. II! Abth. 
 Ac^.. XI F. 15. P. r, Apoc. XXII. ij. 
 A:I.XIX29. p. IVn. 1X,§89. 
 Aa. XXIF. 24. p. IV n. X. E. 
 Afti Bafil. I -7 30 edita. P. IV n. IV. 
 
 S xvi. 
 
 Aaa crud. Llff. P. '. § XXXr, Obf. XY, 
 Conf. V. P. lU, § i ap. II par Exc. 
 P. :V n. IX , § 46. 94 feqq. 
 
 Advcrfarius. P. i V n. I § VI mon. HI. 
 it. P. IV n. IV. § XL. 
 
 Aeonum fyflcma geneal. P. I, loh. I. i » 
 §11. Arg. II. 
 
 Aequiiibriuffl. P. r § xxxiiobf. xxxn. 
 
 Aetcniitas. P. JV u. VIII. C. § XIX. 
 Aethwf. verlio. P. I § \X\1I Obf. III. 
 
 XX,Conf.iiI. it.P.IV.n.X..§.Vi.5. 
 
 item P. IV n. XIII § X. 
 
 a/& ;. P. II, 2 Cor. X.I. 19. 
 
 "AxA/ro:. P. II , Apoc. I. 4. 
 
 \>L^2i:a. P. IV n. IV § 74. T29 f. 
 
 ALiu!. P. i § IV. P. il, lac. II. 12. 
 fund. Cr. Apoc. § XVII. 
 
 Akxandrina fedulitas. P. 11 loh. I. I 
 § II. Arg. 1 1. 
 
 Atex/tnJrinus cod. P. II , Fund. Cr. 
 Apoc. § VIII. XiV. XXI. it. Ap. 
 XXII. 21. it. P. IV n. IV. § XXX. 
 Arg. II. P. IV. n. IX , § 20. 23. 
 
 AkxMdr. & Lit. P. I , § XXXII. it- 
 
 P. II , lac. I. 3. Fund. Cr. Apoc. 
 
 § XIV. it. P. IV n. XI §VI. r4. if. 
 
 P. IV n. XI § X. XI. it. P. iV 
 
 n. Xri § XXVI. 
 Akxius n Comn. P. I § Vlf. 
 
 yflixius. P. II, iPetr. HI. 19. 
 
 Allegatio. P. 'I, i loh. V. 7 f. § Xr. 
 
 XXTII. XXVI. n. XXV. item P. IV 
 
 n. IX S 72. 
 Allitcratio. P. I § XIV. 
 
 Aljlfdius. P. I § XXXII. Obf. VIT. 
 Amimn. P. II, Matth. XX\'II. 10. Ap* 
 
 XV;. 5- 
 di/a^Tia. P. II .Marc. III. 29. 
 
 Ambnfius Anjh. P. II , i Toh. V. 7f. 
 § X\ 1 1, it. Fund. Cr. Ap. §XXI!. ?. 
 it. Apoc. XIII. 18. XiV. 18. 
 % I AmiliuSy 
 
INDEX. 
 
 jimtUus, Plat. P. ir, loh. I. I. § VI. 
 jimtlotus. P. II, I loh. V. 7 f. §111. VI. 
 
 Amen. P. I § XXXII. Obf. X. XX , 
 Conf. VII. it. P. U Matth. VI. 13 
 poll § X. cap. XXVlir. 20. Luc. 
 XXIV. 53. Rom. XV. 33. I Cor. 
 XVI. 24. 2 Cor. I. 20. Apoc. I. 1 8. 
 XXII. 21. it. P.I V n. XIV ad Matth. 
 V. 18, & ad Rom. XV. 33. 
 
 Amiftus novorum voluminum. P. I 
 S XXXII Obf. VI. 
 
 Amoebaea. P. IV n. XIII § LV. 
 
 Anwfi IX, II. P. li , Aft. XV. 16. 
 
 Jimfttlaui. Mifc. Crit. P. IV n. IV § XL. 
 fin. 
 
 Anagnoftse. P. IIL , § II , n. IV. 
 
 Andnas Cmf. P. I § VII. P. II Fund. 
 Cr. Apoc. S IX. 
 
 Jnfechtung des FL P. IV n. IX S- LIV. 
 An^lica bibloth. P. II , loli. I. i § II 
 Arg. XIII. 
 
 Jnglofaxonka verlio. P. I § XXXI I 
 Obf. VI. & Obf. XX.Conf. Vlll. item 
 P. II, Apoc. IX. II. 
 
 Animadverforl,o«i?w?«/^. P.I § XXXIX. 
 13. Confer P. IV n. IV. § XVL 
 
 Annales Theol. P. IV n. XI § XII. 
 Anonymus Anglus Lond. 1729. P. I 
 
 § XXXIX. ti. item P. II ante Aft. 
 
 I. I. it. P. IV n. iV § XX. it. P. IV 
 
 n. IX § LV. 
 
 Anonymus Heketlus. P. I § XXXIX. 
 
 13- 
 Antkrus. P. II, Epli. IV. 29. 
 
 Anthulogium.^ P. ]I , Matth. XVII. l8' 
 lac. i. 6 f. 
 
 Antitetragrammaton. P. IV n XIV ad 
 Apoc. XVil. 8. 
 
 Antiquitas , bonitas , multitude. P. I 
 § XXXIL Obf VI. 
 
 Antiquitas Scripture. P. II loh. I. i 
 
 §VI fin. 
 Antifcripturarius. P. I § XXXII. Obf. 
 
 XXIX. 
 
 Antkrinitarii. P. II , i loh. V. 7 f. 
 SXXVin. p. IV n. IX, § 114. 
 
 Anionius NebrilT. P. II , Gal. II. 5. 
 Aoriltus. P. II, Apoc. L 17. 
 ' hifi^ii^y'ia. P. IV n. IV ante § L 
 Aphccrefis. P. II , i Tim. III. 16. 
 "A(p;?^c. P. IV n. XIV ad Aft. XX. 29. 
 Apices. P.JI, I Tim. in.i6.Hebr.II.9« 
 Afoc. I. J. P. IV n. IX § V. 
 Afoc. I. 7. P. IV n. X. c. I Abth. § 7. 
 Af. II. 7. P. IV n. X. C. I Abth. § VII. 
 Afoc. II. 20. P. IV n. IX , § 97. 
 Afoc. IIL 5. P. IV n. X. C. 1 Abth. 
 
 § VfL 
 Apoc. III. 12. P. IV n. VII § XVI. it. 
 
 P. IV n. IX , § 82. 
 ^|)o^.i/^.^. P.iVn.X. C.IAbth.§VII. 
 Afoc. VI. II. P. IV n. IX,§y8. 
 Afoc. Fill. 7. P. IVn. 1X,§ 99. 
 Afoc. VII I. 13. P. IV n. IX, § 100. 
 Afoc. IX. II. P. II, Apoc. I. 5. 
 Apo.X.6. P. II, Ap. VL II. 
 Afoc. XL 17. P. IV n. VII § XXI. 
 Afoc. XII L 5. P. IV , n. IX. § 49- 
 Afoc. XIIL 7. P. 11- Ap. XV. 2. 
 ^foc. XIV. I. P. IV n. IX, § 83. 
 Apoc. XIV. 13. P. IV n. IX, § 116. 
 
 118. 
 Afoc. XVL 13. P. ;I , Apoc. IX. 14. 
 A^m. XVIL 4. P. IV n. iX , § 79. 
 
 A^oc XX. 
 
INDEX. 
 
 /ffo,;. XX. 4. 7. P. IV n. X. B. 
 
 ^roc. XXL rf. p. IV n. VIII B. § XII. 
 
 ^foc, XX I L x8 f, ?. n , Fund. Cr. 
 
 Apoc. ^ III. IV. P. IV n. IX, S ^6. 
 
 ay. it. 11. X. A § I. 
 
 Apocalypfis, P. II Fund. Crif. Apoc. 
 § ii fs. P. HI § II lui. it. P. IV n. 
 IV^ § XXVI. 11. IX. § 8 Is. 94 Is. 
 item P. iV n. X. E. it. P. it. 
 
 Apodofis. P. II , lac. IV. 14. 
 
 Apoliopclis. P. iV n. XIV ad A61. 
 XXUI. 9. 
 
 Appolitio. P. II , loh. 1. 1 , §U. Arg.V. 
 /ifrin^ius. P. II, Marc. i. 2. it. Fund. 
 Cr. Apoc. § XIV. XXI r. 3. 
 
 ArMca veriio. P. I § XXXII Obf. XX. 
 
 Conf. III. item P. II, Fund. Ci'. Apoc. 
 
 § XV. item P. IV. n. XI. § VI. 6. 
 
 Item P. IV n. XIlI § X. 
 Arborum nomina.P. 11, Luc. XIX. 4. 
 Archdaus, P. II , Col. II. 7. 9. 
 'Ag/,;5g«/; abf. P. 11 , loh. XIX. 21. 
 'A(iTKu>. P. IV n.XIV ad Rom. Vllf. 8. 
 Are'.has. P. II, Fund. Cr. Apoc. § IX. 
 
 Arl^s Montanus. (Bcned.) P. I ^ XXXVI. 
 
 P. 11 ,• Fund. Cr. Apoc. § XX. P. IV 
 
 n. IX § 12. 
 Armim Verlio. P. I <^ XXXII Obf. XX. 
 
 Conf. III. §XL. P. II, Luc. XI. 3. 
 
 XXII. 43 f. I loh. V. 7 f. § XXII. 
 
 Apoc. XX.'. 1 7. P. IV. n. XI. § VI. 4. 
 Arn.iius. P. IV n. Vill A. § VHI. 
 Artemonitae. P. If. loli. I. 1 , ^ II. Ar^* 
 
 XVII. ^ 
 
 ArtcmoniHs Prxf. § VIII , P. II , Matth- 
 
 III. ,6. inpr. loh. I. i. it. i foh. I. 5- 
 
 item , ad tit. Apoc. I. item Apoc 
 
 XXII. .3. 
 
 Articulus. P. II , Matth. XII. 55. loli. 
 Vi. 17. Hebr. Xill. 8. i loh. V. 7 f. 
 § IV. it. I loh. V. 20. Apoc. I. 4. 
 VII. 14. it. P. IV n. XIV ad Matth. 
 I. 25. it. ad loll. XVIII. 20. it. ad 
 Apoc. XX. 4. 
 
 'A^via ' -nQofictTci • P. IV n. XIV ad 
 loh. XXI. 15 f. 
 
 A/iiitica , Afrkana familia. P. II , lac. T. 
 
 19. item I loh. V. 7 f. § \'1II. fin. 
 
 XXVill. it. Fund. Cr. Apoc. §1X. 
 
 it. Ap. II. 16. 
 Ajfanannus. P. II , A61. XIII. 6. item 
 
 P. IV n.XI§ Vi'-S a. b. c. 
 
 Afpirata. P. II , Epli. IV. 16. it. P. IV 
 n. IX § VI. 
 
 After ius.V. II, Gal. VI. 2. 
 
 Afyndeton. P. II, lac. II. 13. 
 
 Aihanafuis. P.II, i loh. V. 7 f.§ XXIII. 
 
 Athimgoras. P. II , i loh. V. 7 1" 
 
 § XXlIf. Fund. Cr. Apoc. § XXlIl] 
 Audiacur & altera fcirs. P. IV n. IV 
 
 § HI. 
 Augmentum. P. II , loh. XIX. 3 1 . 
 Auguftanus 6. P. II, 2 Petr. II. 2. 
 Auguftinus (Ant.) P. II , Gal. II. 5. 
 Aiiguftinus. P. I § XXXI'. Obf. VI. it. 
 
 P. II , I loh. V. 7 f. § XX. item 
 
 Apoc. XX. I. 
 
 ■kvUkm. P. Ill , § I fin. 
 
 Avtographuin loh. P. II , loh. XIX. 
 IX. I loh. V. 7 r. § XXVIII. 
 Confer P. Ill § VIII. it. P. IV n. IV 
 § XXVIil. 
 
 'AVT0AC7CC P. II , loh. I. I. § II. Arg. I 
 
 dvroZ reciprocum. P. II. Matth. I. 21. 
 item P. II , Ap. I. 5. P. IV n. IX 
 § 6. 
 
 a ' Babylon. 
 
I N D 
 
 Babylon. P. rv n. X. A. § VI. 
 Bujerus . I. G. ) P. IV n. VII § X. 
 Barbiriniani codd. P. I § XXXIX », 
 
 item P ii,Iac. I. 3. n. VI., cap. iv! 2! 
 
 Item Jriuid. Cr. Apoc. § XlX. 
 Baroccianus. P. II, Apoc. XIU. 10. 
 Earonius. P. IV n. XI § Vf. 3 a. 
 Barytona forma. P. n , Apoc. iV. 7. 
 Bafxkmfis codd. P. II , ante Matth. 1. 1 
 £cifiliusM. P. J I, I loh. V.7 f.§ XXIIl! 
 Bajilius Seleuc. P. IV n. 1 S II L. VIII. 
 
 Item P. IV n. Vill A. § XV. 
 Eavaricus cod. P. U, Fund. Cr. Apoc. 
 
 Baurg. P. IJjLuc. 11. 4. 
 Bautngartenius. Rom. J. 16. VI 1 1. VIII. 
 
 ii &c. lac. I. 3 &c. it. P. IV n. X:ll 
 
 § XXVIl fs. 
 
 Beda. P. II, Apoc. XVI. 7. 
 
 Begems (D. I. G. ) P. I, § XL. 
 
 Eelah ( loh. ) P. II , I loh. V. 7 f. 
 
 § XXV. 
 
 Bdlarminus. P. II, Apoc. XVII. 16. 
 
 Bengelii Abrifs dir Bit. Gem. P. JI , 
 Rum. VI:. 6. 2 Petr. I. 19. 
 
 Admonitio , I738« P. IV , n. V. 
 
 1753. P-^V, n. Xl'. 
 Antwort. P. IV , n. VIII. B. 
 
 § XXVI. it. P. IV, n. IX. it. P. IV, 
 
 n. X. C. II Abth. § I. 1'. 
 . - - Btkr. Ztugnifs. P. II , Matth. III. 
 
 II. Rom. IX. 5. it. P. IV, n. IX. 
 
 § XL. it. P. IV , n. X. B. 
 -- - Cafa/o9-M; left. var. loc. paralL not. 
 
 crit. & exeg. P. lV,n. XiV. 
 - - - Chryfoji. P. IV, n. I. it. P. IV, 
 
 n. IV. § XIV. it. P. IV, n. Vilf. 
 
 A. § XiV. it. B. §. VI. Vm. 
 
 E X. 
 
 Bengelii Cicer. ep. ad Fam. P. IV, 
 n. VIII. A. § XIV. it. B. § VL VIL 
 
 - - - Clavicula N. T. P. IV , n. XII 
 § VLit. P. IV, n. XIIL 
 
 Defen/io. P. H. A6t. IX. 5. lac. I. 
 
 19. it. P. HI, § Lit. P. IV, n. IV. 
 
 IX. item P. IV , n. XII § VI. item 
 
 P. IV, n. Xni§IiL it. P. IV n.XIV 
 
 ad Aft. IX. 6. 
 
 Ehrmrett. der h. S. P. IV, n. X. D. 
 
 Examm. P. IV, n. VI f. 
 
 exttnjplar , quo uti Iblebat , P. II» 
 
 lac. IV. 12. 
 
 Germ. N. T. P. IV, n. X. C. 
 
 - - - Gnomon, Prisf. § IX , & palfim , it. 
 P. IV, n. L §. II, L. L it. P. IV, 
 n. IL § XIJ. ir. P. iV, n. III. § XI. 
 
 Gngor. Thavm. P. IV , n. IV- 
 
 § XIV. it. P. IV, n. VIU. B. § VIII. 
 
 Grundpze. P. IV , n. \ 111. B. 
 
 § XIV. 
 Harmonia ev. P. IV, n. IV inir. 
 
 it. P. IV, n. V. § Vll. 
 
 labor criticus, Prsf. § II fs. item 
 
 P. I , § XL. item P. If , Fun.!. 
 Cr. Apoc. § XX 1. 2. item Apoc. 
 11. J4. XIV. ;. XXll. 2r. it. P. Ill, 
 § I , an. 1 par Exc. it. P. V , n. '. 
 §lV.it. P. IV, n. 111. §111, X-= XVI. 
 XXXVII. it. P. i V , n. Vlll. A. § XV. 
 it. B. § Xfs. XVIU fs. item P. .V, 
 n. IX § L LXXlll. Auftor multa 
 aliis reliquif. P. !V. n. IX, § 35. 50. 
 72. 129. Confer ibid. § 7. 40. 43. 9r. 
 102. 122. it. P. IV, n.'lV. § VI. ir. 
 P. lV,n. Xlll, §111. it. SXlXfs. 
 
 Monitum de praej. herm. P. iV, 
 
 u. Vlll. B. § X;V. 
 
 - - - Notitia N. T. adornati. P. IT, 
 § L ap. 1 par Ekc. it. P. IV , n. II. 
 
 Bengelii 
 
INDEX. 
 
 Brngtlu Offenb. Rtdm. P. IV , n. X. A. § I. 
 Praef. ad ed. niin. P. IV , n. HI. 
 
 - - - Prtcts. Pref. § XVI. item P. 11, 
 Fund. Cr. Apoc. § IV. it. P. IV. 
 n. XlVadApoc. XXII. 1 8. 
 
 Prodromus. P. I , § XXXIV. item 
 
 P. 11, Hebr. 11. 9. it. P. Ill ,§ l,ap. 
 UlparExc. it. P. lV,n. I. 
 
 - - - tr. de SanEiitate & Gloria Dei. 
 P.IV, n. Vni. A. § XVi. it. B. § IV. 
 
 - - - tr. de Sittceritate N. T. P. 11, lac. 1. 
 
 19. IV. 12.it. P.IV. n. XI. 
 
 Virglnchung. P. IV , n. VI. 
 
 Fita. P. lV,n. Vm. 
 
 Btnntr. P. IV, n. IX § 4. 90. 120. 
 Btnfon, P. IV , n. X. C. 1 Abtli. § V. 
 Bfr-^ja. P. II , Apoc. 11. 24. 
 Bmtkjus (Rich.) P.l § XXXIX. 10. it. 
 
 P. 11. Gal. IV. 25. Fund. Cr. Apoc. 
 
 §11. XXI. Apoc. XXll. I. it. P. IV, 
 
 n. IV § XXVll. item P. IV, n. XI 
 
 §X. 
 Btrghiimr ( I. T. A.) P. IV, n. X. A 
 
 §Ifs. 
 Bnntnfis cod. P. U , i loh. V. 7 f. 
 
 §X1X. 
 Btrnholdus. P. U , Matth. VI. 13. § 'If- 
 Berolinenfis cod. P. 11 , i loh. V. 7 f. 
 
 § VI. n. VI. 
 £everki,.?AV,n. VIU B. § XIV. 
 
 Beza ( Theod. ) P. I , § IV. it. § XXXU 
 Obf. XXIX. item § XXX Vll. P.U, 
 loh. VIU. i-n. Phil. I. 16. i loh. 
 V. 7 f. § V.Fund. Cr. Apoc. § XVlll. 
 item Apoc. XVI. 5. it. P. IV, n. X. 
 C. Ul Abth. § IV. 
 
 Biblia primum typis exfcripta. P. I 
 
 § xxm ob£ VI. F.u, Aa.xxvm 
 
 31- 
 
 Bibliomachia. P. IV , n. X. A. § IV. 
 
 Bibliotheca Due. ConfUii Reg. Wirttnh. 
 
 P. I § XL. 
 Biblioth. Due. Confifh Wirttnh. P. U , 
 
 I loh. V. 7 f. § XXI. 
 Biblioth. (auferl. theol.) P. IV, u. VIU 
 
 B. § XVI. 
 Biblioth. raifunn. P. 11, Luc. IX. 43. it. 
 
 P. IV , n. IV init. it. P. IV , u. IV 
 
 §X\111. 
 
 Bilfingnus(G.B.) P. 1,§V11. 
 /g &x. P. 11, Eph. IV. 14. 
 
 BlaiJ(Wiin (Ant. ) P. II, roh. Vll. 53. it. 
 
 P. IV , n. Vll § X. XV. 
 Bodius (M. Chr. Aug.) P. IV , n. XI. 
 
 § VI. f. 
 Boeclenis. P. I , § XXX Vll. it. P. 11, 
 
 I loh. V. 7 r. § VI. it. P. IV , n. I 
 
 § VI mon. IV. 
 
 B(jtrn. Cliir. P, 11, tinfe P.om. 1, i. 
 
 Bogomili.V. ll,Matih. VI. 13. § V. X. 
 Boifinius ( P. A. ) P. I , § XXXll. 
 
 Obi". XXIX. 
 Bnitingmis (LI.) P. I , § XXXU. 
 
 Obf. X. 
 Bientius. P. 11. Mauh. VI. 13. § X. it. 
 
 P.IV, n. VUl A. §U. 
 Breviarius. P. IV , n. IX § LXVllL 
 
 Britmnicus codex. P. 11 , I loh. V. 7 f. 
 
 § IV. VI. 
 rrugluonus ( Hug. ^ P. II , Matth. VI. 9. 
 BryHngerns. P. U, Atl. VUl. 13. 
 Biigenhagivs. P. 11 , i loh. V. 7 f. § IX. 
 Burnetus. P. 11, I loh. V. 7 f. § VI. 
 
 Buhntofi (Henr.de) P. 1 , § XXXU 
 Obf. HI. P. U, Matt h. XXVll. 9. it. 
 I fob. V. 7 f. § XlX. it. P. IV , n. I 
 § II L. XI.' 
 
 Bultigius 
 
INDEX. 
 
 Buttigius ( Aiidr. ) P. II. Col. IV. 8. 
 
 Apoc. I. 5. it. P. IV, n. V § V. VI. 
 
 item P. IV, n. Vlll B. § XXV. item 
 
 P. IV, n. IX §6. 46 leqq. 
 Buxtorfius. P. 11 , Match. XXVIU. 20' 
 
 Ap. X. 8. 
 
 Caefar P. 11, 2 Tim. IV. £2 fin. 
 Caefarius. P. 11, Matth. VI. 13. § HI. 
 Cajus. P. 11, loh. I. I § 11. Arg.XXl. 
 conf. ante Apoc. I. i ad tit. 
 
 Cakcas (Man.) P. 11, i loh. V. 7 f. 
 § XXII. 
 
 Cakviiis. P. I, § XXXU Obf. XIX. XX, 
 Conf. Vlll. item Obf. XXIX. item 
 P. 11, I loh. 11. 23. 
 
 Calvmus. P. 11 , 2 Petr. 1 , 3. 
 
 Camerarius (loach.) P. I , § V. item 
 § XXXIX. 2. item P. IV , n. X. C. 
 1 Abth. § IX. 
 
 Camero (loh. ) P. 11 , iTim. HI. 15. 
 
 Candor. P. 11, loh. I. i , §11. Arg. Xlll. 
 
 Canon cvit. unus. P. I § XXXIV. Con- 
 fer P. 11 , Fund. Cr. Apoc. § VI. & 
 P. Ill , § 1 ap. IV par Exe. it. P. IV 
 n. I§11L. Vlll. it.P. lVn.ll§11.2. 
 item P. IV a. IV § Vlll. item P. IV 
 u. Vll § XXU. 
 
 Canon periculofus P. IV n. IV § V. 
 
 Canones XU. P. IV n. Vll § XX. 
 
 Canones XLlll. P. IV. n. Vll § Xll fs. 
 
 XXIV. 
 Cmterus (Guil. ) P. I § XXXVl. 
 
 Cant. Laud. 3. Boern, Clar. P. I § XX Vlll. 
 
 Cavnioneus Cod. P. 11 , Fund. Cr. Apoc. 
 § 111. XVll. 
 
 CavfMus (lac.) P. U , 1 Tim. 111. 15. 
 iiebr. HI. 10. 
 
 Car}i20vms. P. 11. 2 Cor. V. 10. item 
 P. IV n. Vll § XXV. 
 
 Carijofhilus. ( I. M. ) P. I , § XXXIX. %. 
 
 item P. 11 , Fund. Cr. Apoc. § XIX. 
 
 item P. IV n. IV § XXX. 
 Cafauhonus. P. 11, i loh. V. 7f. § XXV. 
 
 itemP. iVn. Xl§ VI. i. 
 
 Caffiodorius.Y.W, I Ioh.V.7f. §XVm. 
 iac. I. 3. n. V. Fund. Cr. Apoc. 
 § XI v. it.P. IV, n. Xlll § L. 
 
 Cafus. P. I §X1V. Cafus fextus : P. IV 
 n. XIV ad Eph. HI. 5. it. ad Apoc. 
 XXll. 16. 
 
 Cateux. P. Ill § 11. n. T. 
 Catholicas epillolx. P. 11, ante lac. I. 
 Ci-kda. P. II, I loh. V. 7 f. § XIV. 
 Ctlfns.Y. H, loh. I. I. §11. Arg. I. 
 Centrum. P. I § XXH. conf. P.H, i loh. 
 V. 7 1". § XX vm fin. 
 
 hh P. I , § XIH. 
 
 Cmalis Afer. P. H , 1 loh. V. 7 f. 
 
 § XVI. 
 Cermilius. P. 11, Apoc. XXH. 18. 
 Chandkrus ( Sam.) P. 11, i Cor. XL 27. 
 
 Cliaricntifmus. P. H , loh. I. i. § 11. 
 Arg. XVlll. 
 
 Chaminus ( Wirtenberglcus) codex P. I 
 § XL. item P. 11 , t und. Cr. Apoc. 
 § XIV. 
 
 Charkel (Th. de ) vid. Thomas. 
 
 Ckmnkius. P. IV n. I § VI mon. V. it. 
 
 P. lVn.Vin A. § VllL 
 Chiafmus inv. P. H, lac. IV. 15. 
 Chorograpliia. P. HI , § 11. n. IV. 
 Clu-iftomathia. P. HI, § 11 , n. 11. 
 Chromatins. P. 11, Matth. V. 4 f. M. 15 
 
 §1V. 
 
 Chryfo- 
 
INDEX. 
 
 Chrtjfoctfhalus. P. 11, Mattli. V. 44. 
 
 Chryfoflomns. P. 11, Matth. VI. 13 § IX. 
 2. I loll. V. 7 f. § XXV. Fund. Cr. 
 Apoc. § HI. item P. Ill , § 11. n. IV. 
 item P. IV n.I.§ll.L. VIU. it. P.IV, 
 n. IX §81. Id. de Saccrd. P. I § XXll. 
 Opus impevt". P. 11 , Matth. VI. 13 
 § IV u. 11. 
 
 Ciatnfmus i\o\\.) P. I, § Vll. 
 
 Circclli. P. Ill , § I ap. 11 parExc. item 
 P. IV n. 11 § V. item P. IV n. Ill 
 § X. item P. IV 11. IX § LXI. 
 
 Circulus crit. vitiofus. P. II , Fund. Cr. 
 
 Apoc. § XIV. 
 Ofncrius. P. II , 2 Cor. 11. 3. 
 ClalVes codd. du3e. P. I , § VUl. Confer 
 
 P. IV n IV § VI. 
 
 Clmmis Alex. P. 11 , i loh. V. 7 f. § 
 
 XXlll. XX1\ . 
 Omens Rom. P. I, § X\X11. Obf. X. 
 
 CUrkus. P. 11 , I loh. V. 7 f. § XXVI. 
 P. Ill § I , apud 1 & 111 par Exc. 
 item P. IV n. IV § IV. 
 
 Codex Hcbraicus ml". V. T. P. I , § 
 XXX 111. Confer P. Ill , § 11 n. IV. 
 item P. IV , n. I § 11 , L. IV. 
 
 Codices mf. Gr. P.I, SV. Vll&c. it- 
 P. IV u. IV § Vll. 
 
 Cogitare. P. Ill , § I ap. I p. Exc. 
 
 Cognitio Dei ; cognitio Domini noftri. 
 P. 11 , 2 Pctr. I. 2. 
 
 Cc77)iniii«: codd. P. 11, Matth. I. 19. 
 Co/^<^•tJHi codd. P. U , lac. U. 15. i loh. 
 
 V 7 r. § XXIV. 
 
 ColiMfus. P. I , § IV. XXX VI. 
 
 Colonun/js codex. P. I , § XL. it. P. 11, 
 Fund. Cr. Apoc. § XIV, 
 
 Color nativiis. P. 11 , Fund. Cr. Apoc. 
 § V. item Ap. 111. 2. it. P. Ill, § V. 
 Cot. IF. 8. P. IV , n. IX § 47. 
 
 Colvillus ( David. ) P. I , § XXXII. 
 Obf. X. 
 
 Cembefifius ( Franc. ) P. 11 , Luc. IX. 26. 
 
 Communio fub utraque. P. 11 , 1 Cor. 
 X. 17. 
 
 Compendium humilc. P. Ill , § II n. 11. 
 
 Compcnlatio. P. I , § XIX. XXIV. 
 
 Complutenfts ed. Prsf. § 111. P. I, §1V. 
 XXXV. P. 11 , I loh. V. 7 f. § HI. 
 Fund. Cr. Apoc. § XIX. XXI. item 
 Apoc.XVH. 16. item P.IV, n. Vll 
 S XVlll. item P. IV , n. IX § 20. 
 6r. 76. 
 
 Conatus. P. IV , n. VIU A. § XL 
 
 Concilians argumentum. P. 11 , Adh 
 XXIV. 6 f. 
 
 Concifa locutio. P. IV , n. XIV ad Ebr. 
 XU. 20. 
 
 Conclufiones ponderofne. P. I, § I. 
 
 Concord, cum ori^. P. IV, n. IV § XXVHl. 
 
 Conferruminata Icftio. P.U, Ap.lX. iij. 
 
 ConfciHo eccl. Orient, P. II, i loh. V. 
 
 7 f. § XXll. 
 Confulio. P. IV , n. XI §, \'l. 8. 
 Conjechu-£. P. II, loh. 1. i. § L &c. 
 
 licbr.Xll. 37. it. P. HI, § VI n.lV. 
 
 item P. iV , n. VH § HI. if. P. IV, 
 
 n. IX § 77 Is. 
 Confcientia. P. U , loh. \"111. 9. item 
 
 I loh. V. 7f. § XXVll itemP.iV, 
 
 n. IX § XLIV. LXXIL 
 ConliHum. P. I, § X\ 1. 
 Conllantia. P. IV , u. IX § 122. 
 ControverliJe. P. H , i Cor. \ 111. i r, 
 
 XV. 47- 
 
 Copti- 
 
INDEX. 
 
 Copica verfio. P. I , § XXXll Obf.XX. 
 Conn III. IV. item § XL. n. I. P. 11, 
 Adt. 111. £o. XXI. 25. item P. IV, 
 n. XI § VI 7. item P. IV , n. XI. 
 $Xl Oaf. Vlll. 
 
 Corbtjenfis cod. P. II , Mattli. 111. I. 
 
 7 Cor. II. 75. P. I , § XI. 
 
 I Cor. III. j8. P. II , lac. I. 26. 
 
 :iCor. n. J7. P.n, Aft. XL 8. 
 
 a Cor. nil. 8. P. IV, n. VIL § XXI. 
 
 Corntrus. P. IV , n. I § 11 , L. VI. 
 
 Corona ami. P. IV , n. \"111 A. §XVI. 
 
 CoiTcftiones P. IV, n. IX § L. 
 
 Corfindonanjt exemplar. P. II , Matth. 
 XX. 17. 2 Cor. Vlll. 4. 
 
 Cotta ' D. I. F.^ P. J , § XXXIX. 12. 
 
 P.II , I Tim. 111. 15. 
 Ccv. cod. P. II , Fund. Cr. Ap. § X. 
 Cov. Hunt. M. Fff. P. II , Fund. Cr. 
 
 Apoc. §1. 
 Crellius ( H. C. ) P. IV , n. Vlll A. 
 
 §xin. 
 
 Crellius (Sam.) P. II , loh. I. 1. 
 
 Criw/bw (Theod.) P. 11 , Ap. XVU. 8. 
 
 Crilis tota. P. I , S 11. Vlll. XL P. 11 , 
 lac. 11. ?. I loh. V. 7 C § XX Vlll. 
 Fund. Cr. Apoc. § 11. 111. VI. Xlll. 
 XXll. 2- item ad Apoc. 1. 2. 11. 18. 
 11. 16. P. Ill , § I. IV. item P. IV 
 n. IX § 133. item P. IV n. X. E. 
 item P. IV n. XI. § I. 
 
 Crifeos liifloria. P. Ill , § I apud I p. 
 Exc. item § Vlll. item P. IV , n. I 
 S UL. V. item P.iV , n. IX § IV. 
 XIX. XX. item P.IV, n. XI § VI. 
 
 Criffinianii ed. P. I , § XXX VI. 
 
 Criterium fanse leclionis. P.I , § XXIV. 
 
 .P. II , Fund. Cr. Apoc. § Xlll. &c. 
 
 Critica monita. Praef. § Xlll. P. II , 
 
 Mattli. IX. 37. lac. IV. 12. 2 Pctr. 
 
 11. 2. I loh. V. 7 f. § I. 11 &c. Ap. 
 
 11. 16. 20. XL 17. XV. 3. XX. 18. 
 
 XXll. 21. P. Ill, §1. 11.111.1.'. ium 
 
 P. IV, n. I § 11. VL item P.IV, 
 
 n. V §1\'. it. P. IV, n. Vll §11 Is. 
 
 item P. IV, n. IX § 17. 26 f. 31.36. 
 
 43 L 48. 50. 60 is. 70. 73 f. 8'. 103. 
 
 item P. I\ , n. X. £. uem P. IV, 
 
 n. XI § VllL 
 
 Crophius (P. I.) P. I, § \ IL it. P. IV, 
 
 n. 1 § 11 L. VL 
 Croxe ( M. V. la ) P. I , § XL. it. P. II, 
 
 I loh. V. 7 L S XXll. 
 Cmfius (Mart.) P. II , Rom. XI. 21. 
 pS P. IV, ri. XIV ad Eph. VL 15. 
 Cura palliativa. P. IV , n. IX § XLV. 
 Curcelhutis (Steph.) P.I , § XXXVII. 
 
 XXXiX. 6. it. P. IV n. Vll § X\lll 
 Curiolum Compendium. P. II, Luc. XV. 
 
 17- 
 Cyfriams. P. I , § XXVllJ. P. H, loh. 
 
 I. I § 111 a. item I 'oh. V.7f. §X1L 
 
 Fund. Cr. Apoc. •§ XIV. 
 Cyrillus Lucaris. P. I , § XXXIl Obf. X. 
 Cztchovicius , Mart. ) P. 11, loh. 1. i. §X. 
 
 Dabilis cafus. P. 11 , Luc. XL.'. 5. 
 Banmnus Sinopeus. P. I , § VL 
 Danic. Mijjwn. Cont. XXLII. P. 1:1, § II 
 
 n. l'^ . 
 Bun. Fll. 21. P. JI , Apoc. Xlll. 7. 
 
 B.m. XI.JS- P. 'I, Ad. WIL 29. 
 
 BCLXFI. P. i . , Fund. Ci. Ap. § XXU. 3. 
 item Ap. XilL 18. 
 
INDEX. 
 
 Ae P. IF , loh. Vin. 7- 
 
 Dccilio. P. I , § XXXil. Obf. XXXI. 
 
 Confer P. II, I loh. V. 7 C §.XXV111. 
 
 item P. IV, n.lll S III. XXXIV. 
 
 item P. IV , n. VII S V. item P. IV. 
 
 n. XI § VI. 13. item P. IV , n. XI 
 
 §X. XII. it. P. IV , n. XIIJ §Vf. 
 
 IX fs. 
 Decoium. P. I , ^ XXXFI. item P. IV 
 
 n. 1 § III. 
 Dei & proximi caufa. P. IV , n. I § V. 
 
 di Dieu ( Lud.) P. Ill , § II. item P. IV, 
 
 n. XI § VI. i. 
 AftTT.oxAMTw^. P. II , Matth. XX. 28 f. 
 de la tLnjt ( loh. ) P. 1 , § XXXII 
 
 Obf. VI. 
 Dcmonlhatio. P. I , § XXXII. Obf. 
 
 XXXI. 
 Denkmdorfium. P. Ill , § I ap. IV par 
 
 Evj. Item P. IV, n. ViU A. § XII. 
 
 XIV. 
 Deiiiientia in mo; aut e«{. P. II , Marc. 
 
 XIV. 15- 
 Deat. /. P. II , Aft. XIII. 18. 
 Dmt. IF. 2. P. II , Ap. XXII. 18. 
 neut. KXFIL 26. P. II , Gal. III. 10. 
 Dmt. XX Fill. 7. P. H , I Pctr. V. 10. 
 DimriusAc Partic. P. II, Matth. 111. 14. 
 
 P. ill, § II, n. IV. 
 Diiielliva vis Spiritus. P. Ill, § II, 
 
 n. IV. 
 Dilemma. P. II , Luc. VI. 5. 
 Diminutivura. P. II , Apoc. X. 2. 
 Dionyfianus cod. P. II , Fund. Cr. Apoc. 
 
 §1. 
 
 Dionyfjus Alex. P. II , Apoc. If. 1$. 
 
 Difciplina Arcani. P. 11 , M\. VIll. 37. 
 
 1 Tim. HI. 16. I loh. V. 7 1". §. 
 
 XXV. XXVII. n. 4. it. P. IV , n. V 
 
 § VI. 
 Dilcrcpantia. P. II , Aft. V. 15. 1!f. 5. 
 Diir. in 1 loh. V. 7 f. A. 1745 edita. 
 
 P. 11 , I loh. V. 7 f. § XXVII. 1-4. 
 
 Diltinftio N. T. in tiifita. P. IL i loh. 
 V. 7 f. § XXI. XXVIIl fin. P. HI 
 § I , apud I par Exc. item P. IV n. Ill 
 § V. item n. XIV ad i Cor. XI. i. 2. 
 in t;«r/ttj. P.I, § XXXVl.it. P. II 
 Fund. Cr. Apoc. § XXII. item P. IV, 
 n. I § II L. IV. item P. iV , a. HI 
 § V. 
 
 Diftinftioncs. P. II , Marc. XVI. cj. if 
 P. IV , §11 L. IV. it. P. IV, n. Ill 
 § VI. item P. IV , n. VII § XXI. 
 item P. IV , n. VIII B § V. XXIV. 
 it. P. IV , n. IX § 117. item P. IV 
 n. X. E. item P. IV , n. XI V palfm 
 
 Diverfitas codd. P. IV , n. IV § XXXl! 
 item P. IV, n. VII § XV. 
 
 Diverfitas fententiarum. P. IV , n. VIF 
 § I. it. § Vmon. XVII. it. P. IV, 
 n. IX. Vorbcr. 
 
 Dorfchtus. P. II, 1 loh. V. 7f. § XVI II. 
 
 Dtpfius.?. II, A6t. XV. 16. 
 
 Dubitatio. P. Ill , § VI. VIII. it. P. IV, 
 n. I § II L. VIII. item P. IV, n.Vlll 
 A. § VI. item P. IV , n. IX § LXX. 
 
 Dublinimfis cod. P. II , i loh. V. "^ £. 
 § VI n. VI. 
 
 Z>MHfe(Lud.) P. Ill, §11. n. IV. 
 
 Duorum cafunm conflruftio. P. II-» 
 Fund. Cr. Apoc. § V. 
 
 b 2 
 
 Duplex 
 
INDEX. 
 
 Duplex in uno codice lectio. P. I , § IX. 
 P. II, Fund. Cy. Apoc. § XIl. 
 
 Burandus. P. II , i loh. V. 7 f. § XXI. 
 XXV. 
 
 Eect.I.tS. P. II, lac IV. 12. 
 Eccl. TIL 2 fs. P. II, Apoc. VII. 5 fs. 
 Ecd. IP". 12. P. IV, n. IX. § 70. 
 Eccl. IX. II. P. Ill , §. I ap. I p. Exc. 
 
 Eccleiia. P. IV, n. XIV ad Adt. II. 47, 
 III. r. 
 
 Ecledt'ca methodus. Prsef. § VI. item 
 P. IV , n. I( § !. item P. IV , n.IV 
 § XXI. XXII. 
 
 Editiones. P. I , § XXXV. &c. P. II. 
 
 Apoc. IX. 5. P. Ill, § I ap. I p. Exc. 
 
 item P. Ill , § 111. item P. IV , n. I 
 
 § 11 L. HI. item P. IV , n. IX § LV. 
 
 item P. IV , n. X. B. item P. IV, 
 
 n. Xll § I. 11. 111. 
 Efficacia : fiicus. P. IV , n. Vll § XXI. 
 
 item §XX11. 
 
 '£/?-a^HWav. P. 11, A6t. XVU. 10. 
 
 Ehtvirii. P. I , § XXXVII. item P. II , 
 lac. HI. 2 n. 2. item P. IV , n. IX 
 § ^6. it. P. IV , n. Xlll § V. 
 
 Emps^s. P. Ill , § 11. it. P. IV, n. IV 
 §XX. it. P. IV, u. IX. §31.72. 
 
 Emphafis. P. 11 , Rom. Vlll. 14. item 
 P. IV n. XIV paiiim. 
 
 Emfirus. P. 11, Matth. IX. 36. Luc. XI. 2. 
 Apoc. XIX. 5. 
 
 Emtores : ledlores. P. IV, n. V, §111. 
 ivdiiyeici , iv'i^yeia. P. 11 , Philem. v. 6 
 haroc. P. 11 , Matth. XX. 5. 
 Eiicyclic£e epp. P. IV , n. X. E. item 
 P. IVn. XlVadEph. 1. i. 
 
 'Ev '77-avT; , Iv tStiv' V. IV, n. XIV ad 
 2 Cor. XI. 6. 
 
 Epanalepfis. P. IV, n. XIV ad Rom. V. 
 
 II. 
 Eph. 11. 4. P. 11 , Gal. 11. 4. 
 
 Eph. IF 4. P. 11, I loh. V.7f. § XXm. 
 
 Eyh. V. 0. P. IV , n. Vll § XX. 
 
 Efh. Cul. P. 11 , Col. IV. tJ. 
 
 Erhraiin Syriis. P. IV , n. VIU A. 
 
 § XV.it. P. IV, n. Xr§ VI. 
 'ETnovTiov. P. I , § XXXll. Obf. XX. 
 
 Conf. Vlll. 
 Epifemon. P. 11 , loh. XIX. 14. 
 'ETTii-^r^nj. P. 11 , 2 Petr. 11. 21. 
 Epitheta. P. II , Ap. VI. 11. 
 Erafiims ( Def. ) P. I , § IV. XXXVI. 
 
 P. 11, I 'oh. V. 7I: §1V. Fund. Cr. 
 
 Apoc. § IX. XVII. it. Apoc. VI. II. 
 
 P. IV , n. IX § ly. 62. Item P. IV, 
 
 11. X 11 §. V. 
 
 Ercamhddus. Ap. IX. 1 3. XVU. 16. 
 
 XXI. 17. 
 
 Errata. P. I , § I. 
 
 Eruditi. P. HI , § I ap. I p. Exc. item, 
 ap. HI par Exc. it. P. IV , n. VII § I. 
 
 XXII. item P. IV, n. VHl A. §X111. 
 XVI. XVil. P. IV, n. tX § 18. 2*7. 
 50 85. 86.89.115. 23 fs.it. P..V, 
 n. XHl SXVL.XVili. 
 
 Efa. I. 3. P. 11 , Rom. X. 19. 
 
 £/». XI. 4. P. II , 2 Their. II. 8. 
 
 Efn. XXL 8. P. IV , n. IX § ico. 
 
 Efa. XXXFL 10. P. II, Matth. X.29. 
 
 Efa.XLF. 20. P. II, Ap. XXI. 24. 
 
 E[a. LX. 6f. P. II , Ap. XV. 4. XVIII. 
 
INDEX. 
 
 Efcf. LXr. T. p. II , Luc. IV. 1 8. 
 Efa. LXIIL II. P. II , Ilebr. XlII. 20. 
 Efiius. P. 11 , 2 Petr. 1. 10. 
 mtrius. P. II , Aft. XX. 28. ir. i loh. 
 
 V. 7 r. § xviii. 
 
 Etlirn;; Felioitas de) P. 1 , § XL. 
 
 Euchcrius Lugd. P. 11 , i loll. V. 7 ^' 
 § XV. XXI. 
 
 Euphcmia. P. 11 , Matth. lU. 11. item 
 Aft. X. 25. 
 
 Euftbhis. P. 11, I loh. V. r f. § XXV. 
 Eu fiiithius Scballeiius. P. 11 , Luc. XXll. 
 
 36. 
 Efiihalius. P. I , § XXXIf. Obf. X. 
 
 Eutkymius. P. U , Matth. VI. 13 § X. 
 
 'Eva',, 7. »&'•?• ciYct^dc-. P. 11 , Marc. 
 XVI. 9 - 20. 
 
 Evang. 7o/». P. 11 , loh. I. i § Vl. 
 
 Exegelis. P. IV , n. Vll § XXVH. it. 
 P. IV , n. Vlll B. § Xll. 
 
 Ex. I. 8. P. 11 , Aft. Vll. 43- 
 
 Ex. III. 6. P. 11, Apoc. L II. 
 
 Ex. XX IF. 7. P. IV , n. XIV ad Ebr. IX. 
 19. 
 
 Ex. XXXIF. 4- P. n . Ap. XVI. 13. 
 Ezech. XLVIII. 30. 33' P- IIj Ap. 
 
 XXI. 7. 
 
 Kifi.T ( lac. ) Sutfuknfis P. I , § VL 
 § XXXVl & § XXXIX. I. 
 
 Tabridus (). A. ) P. II , 1 loh. V. 7 f. 
 §1X. 
 
 Eacunius ( Ilcrmian. ) P. 11 , i Joli. V. 
 7 L § Vlll. XXIV. 
 
 Fiighii-iius (Pefi'us, marchio Felefius) 
 P. 1 , § XXXIX. 4. it. P. IV , u. XI 
 §1X. 
 
 Fama. P. IV , n. I § VI. 
 
 Fanaticifmus. P. IV , n. IX § 29. 
 
 I-dliiina editio. P. 11, Jac. IV. 13. 
 
 Fieri P. IV , n. XIV ad i Cor. VII. 2 j. 
 
 Firmicus { Jul.) P. 11 , Apoc. XIV. 6 f. 
 
 Fhcius. P. IV, n. Vlll A. § Vlll. item 
 
 li §X]. 
 FUn-mim Mfta. P. II, Apoc. I. ^. P. IV, 
 
 "• IX § 125. 
 
 Fitrtfchlus (Mich.) P. IV , n. Vlll A. 
 §VL 
 
 Fons fucndus. P. T , § XXXll. Obf. 
 XXIX. P. IV, n. IX §74, 
 
 Formalibus verbis. P. 11 , loh. I. i §1L 
 Arg. 11. 
 
 Foniuilaj talinudicse. P. 11, Matth. VI. l^ 
 
 § Vlll. 
 
 Fnvirms ( A. H. ) P. IV , n. Vlll A. 
 § Vlll. item B § J. 
 
 Fr, us Arianoruni. P. 11, 1 loh. V. 7f. 
 § XXV. 
 
 Fri>3 (LL.) P. IV , n. I § 11 L. VL 
 
 Fn^kius ' lo. IP. I,§ XXXIl. Obf. Vm. 
 X\l. XXIL iflMn §XXXV. P. 11, 
 Matth. Vl. 13 § VL loh. XIX. 14. 
 
 Frieilihius. P. 11 , Luc. 11. i 4. 
 FrvbenicVici , ylldiria ed. P. II , lac. I. 
 
 22 f. 
 Frou'inima Biblia. P. II , I loh. V. 7 f. 
 
 § XXL 
 Fri.h aufiret. Frikhim. P. IV, n. VIUB. 
 
 § XXV. item P. IV , n. IX § t. 28. 
 
 M 
 
 107. 
 
INDEX. 
 
 107. item P. IV , n. X. C. 11 Abth. 
 § I. it. P. IV , 11. XI § Xll. 
 
 Fuga pleonafmi. P. 11 , Luc. X. 11. 
 Fulgentius. P. 11 , i loh. V. 7 f. § XVII. 
 Fundameuta. P. IV , n. IX § XLlll. 
 
 ■Li V ill, 
 
 Fuji {loh.) Mogunt.P. II, Adl. XXVlll. 
 31- 
 
 Gaigmeus. P. II , lac. I. 1 1. 
 
 Gal. Iff. p. 11, Apoc. XIV. 13. 
 
 GaL FI. 17. P. IV , n. X. A. § 7. 
 
 Gamboldus. P. IV , n. X. E. 
 
 Garten. P. IV , n. IX § LIV. 
 
 Gatakerus ( Th. ) P. I , § I. item Obf. 
 XXXU. Obf. XI. 
 
 Gehlianus cod. P. i , § VI. 
 
 Gen. Xr. 13. P. 11 , Aft. Vll. 6. item 
 P. IV n. XIV ad 1. c. 
 
 Gm. XFIl. 17. P. 11, Rom. IV. 19. 
 
 Gm. XLIIL 8. ?. II , Marc. 111. 29. 
 
 Gmevenfes. P. I , § XXXVIL item P. II, 
 Apoc. U, I. 
 
 Gentes : ludsei. P. II, Col. 11. 13. 
 
 Gerhard { Paul. ) P. IV , n. X. C. I 
 Abth. § Vll. 
 
 3 finale fit x. P. II , Luc. 11. 55. 
 
 Glaffms. P. I , § XXXll. Obf. XXIX. it. 
 
 P. IV , n. vm A. § vm. 
 
 Gloeckkrus (LA.) P. IV , n. Vlll A. 
 § 111. 
 
 Gloria Vatri &? -. P. II , Matth. VI. 13. 
 
 §m. 
 
 Gloffii. P. II, Marc. VIL 2. Wl. 25 &c. 
 it. P. IV , n. Vll § XXll. 
 
 Goettingenfe pvogv. P. II, Mattlu III, 11. 
 
 Goldafius. P. II , luds V. 8. 
 
 Gothi dK^i^^ia. P. II, loh. XIX. 7. 
 
 Gothica verfio. P. I, § XXXU Obf. XX. 
 Conf. III. P. 11 , Matth. XV. 19. 
 Marc. I. 5. item P. IV , n. I § VI 
 mon. IV. it. P. IV , n. IV § XVllI. 
 item P. IV , n. XIII § XI. 
 
 Grabius ( I. E. ) P. I , § XXXII. Obf. 
 
 X. item P. Ill , SI aP' II W' Exc. 
 Grscia, Alia. P. I , § XXII. Obf. XXI- 
 Graeci codices vixdum collati. P. I > 
 
 § XXXVIL XXXIX n. 8. XL n. I. 
 
 P. II , ante Matth. I. i. item Matth. 
 
 VI. 13 § V. it. loll. VIII. I fs. item 
 
 A6k. X.V. 7. item ante i Cor. I. i. 
 
 lac. I. II. item i loh. V. 7 f. § V. 
 
 VI. item !uds v. 8. Fund. Cr. Apoc. 
 
 §1X. P. 111§ iV. 
 
 Graecoanglic. N. T. P. II, lac. II. 13. 
 
 Grscolatini codd. P. ! , § XXVIII. P. JI, 
 ante Aft. I. i. ante Rom. I. i. item 
 Rom. XII!. 5. item 2 Petr. II. z. 
 
 Gratvius. P. IV , n. VIII B. § VII7 
 
 T^aiJii^ctreic. P. I , § I. 
 
 Grapus. P.ll, i loh. V. 7 f. § XXVIL 
 n. 4. 
 
 Gregorius ( loh.) P. I , § XXXIX. 7. 
 Gregorius Thavmat. P. II , loh. I. I. 
 
 § Vi.Hebr. X!. 13. 
 Groffius (F. C.) P. I , § VIL 
 
 Grotius. P. 1 , § XXX IX. 7. item P. II, 
 GaL V. 23. lac. HI. 12 n. i. cap. V. 
 10. 
 
 G«i«(G. F.)P.II, Eph. Li. ^ 
 
 Guillard 
 
INDEX. 
 
 Guithrd ( Car. ) P. II , Ap. lil. 14. 
 X . 19. 
 
 Guflus hunianus. P. I , § X. Confer 
 P. II, I io!i. Wjf. § XXV I. & 
 Apoc. I . 16. XXil.2i.itcm P. ir, 
 §1 ap. ii; par E\c. it. P. 1I1,§V. 
 kcm P. IV, n. IX § Cill. 
 
 Guflus fpii-itiialis. V. IV , n. IV 
 § XX XIV. 
 
 Hxretici. F.l , § XVI. Confer P. IV, 
 n. IV § XXV. 
 
 Hafeniyprus. P 'lI , Mittli. X. 29. XI. 
 
 19. Apoc. iV. 11. item P. IV , n.l 
 
 § A L. II. item P. iV , n. VUI. A. 
 S II. 
 
 Hafienfis cod. P. II , M.Utli. Vf. 13 
 
 S I- 
 
 m^nm ( I. G.; P. IV , n. IX § 42 k. 
 
 Haknfe Psdag. P. IV , n. VUI. A. 
 § XIII. 
 
 Bi//ef (lof. ) P. IV, 11. IX §64. 
 
 Haohtara. P. IV, n.XIV ad Luc. IV. 
 
 ia. VI. 3. loll. V. I. 
 Hannbtfs'iiis ( I. C. ) P. I , § XXXII 
 
 Obf. VI. 
 JhrUmius ^ To. ) P. II , Art. XIV. 7. 
 
 XV. 34. 
 
 Hotuhtrns ( D. ) P. II , Act. XV. 94- 
 item Rom XV . 26. it. P. IV, n. V 
 § VII. item P. IV , n. VII § XX. 
 it. P. IV, n. IX § 113. 
 
 Jjaijtno. P. r, I loh. IV. 3. 
 
 IJcarnius. P. II , AR. II. 21. 
 
 Hebi-iEos (Ep. ad, P. II, loh. X'X. 14. 
 
 Hchr. II. j>. P. II , I .oh. V. 7 f. 
 
 S XXVIT. if. P. TV , n. I § II, L. Vr. 
 item P. IV , n. IV § IV. 
 
 Bebr. IX. I. P. IV , n. II § VI. VII. 
 item P. IV, n. IX, § To> 
 
 Hebraifmns. P. II , Aft. XIII. 45- it. 
 Fund. Cr. Apoc. § V. 
 
 Htiiagcrus. P. II, 2 Petr. fl. 2. it. P. IV, 
 11. VIII. A. § VUI. 
 
 Hnlfbrommifis cod. P. II , Apoc. IX. 4- 
 
 Hdknifim. P. C, A6t. XI. 20. it. P. IV. 
 n. XtV ad 1. c. 
 
 Htliidius.?.\\ , Rlatth. T. 25. 
 
 Hi emphat. P. II , Aft. IX. 35. x\poc. 
 
 1.4. 
 Jlentmius (Toll.) P. I - § XXXIT. .Obf. 
 
 VI. 
 
 Herodimus. P. IV , n. I § II L. Vill. 
 
 Herxog ( I. C.) P. H , Rom. f. i. 
 
 Uefyckius \ii'cshytc\: P. II, Aft.Xlil. 33. 
 
 Hmnunniis (C. A. > P. I , § VII. P. II, 
 3 loll. V. 7. item P. iV, a, X. C. 
 1 Abth. it. P. IV , 11. Xi § XII. 
 
 Hiatus. P. I, § XXXII. Obf. XXV II. &c 
 P. II, I loh. V. 7 1. § XXV. XXV 11* 
 
 Hihirmann exemplar. P. II . 1 loh. V. 
 7 r. § VI iin. 
 
 in,ronymus. P. I , § XXXIf Obf. VI. 
 XX. Conf.Vill. iten Obf. XXII. P.II, 
 Matth. VI. 13 § IX. item i loh. V. 
 71". SX'V. XX.XXlii. XXV. item 
 Ap. XXi. 17. item P. IV , n. Xl. 
 § Vf. m. 
 
 HUarius Diac. P. IV , n. IX § 80. 
 
 Hiiltrus ( Mattli. ) P. IT , Matth. I. i. 
 loh. /. 2b. 42. II.i. Ap.XXI. 20&C. 
 item P.lV , n. Vill A. $ Vil. 
 
 'Ivsc, 
 
INDEX. 
 
 "Iva, vt.?. II, roll. XII. 7. 
 
 HiffoUjtiis. P. II , Fund. Cr. Apoc. § I. 
 item Ap. XVlIf. 13. 
 
 Hifyania , Tffania. P. H , Rom, XV. 24. 
 
 Hilbria tripartita. P. 11, Apoc. XIII. 18. 
 
 Hochftetterus (A. A. ) P. IV , n. Vlll 
 A. § VI. Xf. it. B § III. V. 
 
 Hochftetterus ( M. C. ) P. IV , n. Vlll 
 A. § 111. 
 
 Hockerns (I. L.) P. 11 , Apoc. IX. 4. 
 
 Hoe. P. II , Apoc. XXf. 17. 
 
 Hofmann ( C. G. ) P. 11, loh. XIX. 14. 
 item P. IV , n. VII § XXVI. item 
 P. IV , 11. IX § 72. 
 
 Hojfmannus ( Godofr. ) P. 11 , i loh. V. 
 7 f. § IV. item P. IV , n. VIII A. 
 § Vll. 
 
 Humerus. P. IV , n. IV § XIV. 
 
 HomcEoteleuton. P. I , § XIV. P. U » 
 I loh. V. 7 f. § XXV fill, item Fund. 
 Crit. Apoc. § V. item P. IV , n. IX 
 § XLVJII. 
 
 Honoris caufa. P. 11 , Luc. I. 26. 
 
 Horror hoereticorum. P. 11 , loh. I. i. 
 § II. Arg. V. it. P. 11, Ap.XX. 10. 
 
 Hof. I. P. 11 , Rom. IX. 25. 
 Hof.XLi. P.I, § XXXll,Obf. XX Vlll. 
 'miiffus. p. IV , n. VII § XVI. 
 Hulfimtxnnus. P. II, lac, I. 18. 
 Humanitatis certamcn. P. IV 5 n. Xf. 
 
 prsf. § IV r. 
 
 Hunifredus Hodius. P. I , § XXXII. 
 Obf. X. 
 
 Hunnius. P. II , Mattli. VI. 13 § X. 
 
 Hunt. cod. Fund. Cr, Ap. § Xf. 
 
 "OuToic, P. II , loh. VIII. SQ. 
 
 Hutterus. P. il, Rom. VIII. 33. 
 
 Hybrida vox. P. 11, Art. XXV. 14. 
 
 Hynmus matutinus. P. II, Ap. XV. 4' 
 
 ■T7ro7^a:pa^'. P. I , § XXXII Obf. X. 
 
 Mlonfki ( P, E. ) P. II , Aft. Vil. 43- 
 
 Jackfonus ( loh.) P. II , loh. I. I. § 11. 
 Arg. XVIil. 
 
 lacohi epill. P. IV , n. XIII. § XXX. 
 
 lac. I. I. P, IV , n, XIII § XL VII fs. 
 
 lac. H. 5. P. II , lac. I. 12. 
 
 laigerus C I- W.) P. IV , n. VIII. A. 
 § VI. IX. X. 
 
 Imfenius ( Corn. ) P. 11 , i loh. V. 7 f. 
 § XXI. 
 
 lauchius. P. II , Gal. II. 5, 
 
 lejunium. P. lV,n. XIV ad i Cor. VII. 5' 
 
 Imenfes codd. P. I , § XL. item P. II ' 
 
 I loh. V. 7 f. § XXf. 
 n & t; p. II , Eph. IV. 32. 
 Idacius Clarus. P. If, i loh. V. 7 f. § XVf. 
 Idiotifmus. P. Ill , § il n. I. 
 [ertmias. P. II , Matth. XXVIL 9. 
 hr. X. 7. P. n , Apoc, XV. 3. 
 hr. X.ii. P.H, I loh. V,7 f. SXXVIir. 
 
 Ignatius. P. II, loh. I. I. §.111 -5. L it. 
 
 P, III, § n. ejufd. epill. ad Efk. P. U , 
 
 Eph. I. I. 
 - - Fhilad. P. IV , n, X, A. § iV. 
 
 Ignoratio rei. P. II , Luc. VI. i. 
 Incivilitas. P. IV , n. X, A. § If. 
 
 In con- 
 
INDEX. 
 
 hiconfhntia. P. II , Mattli. I. 25. lac. 
 IV. 12. 
 
 Indicativus. P. II , Ap. II. 22. 
 Indiffcrentra libr. P. II , i loli. IV. 15. 
 Iiidorum lingua. P, IV, n. IX § n 1 f. 
 Ingens fiducia. P. IV, u. VII §XXIV. 
 Innocmtius III. P. II , i Petr. I. 24. 
 
 I loh. V. 7 r. § VI n. V. 
 InterpuiidHo. P. II , Rom. XI. ?i. 
 
 Incerpunaioncs N.T.Prsf. § III. P. IV, 
 n. IX S 117. 
 
 Inteirogatio. P. II , Gal. II. 17. item 
 P. IV, 11. XIV ad 2 Cor. XI. 27. it. 
 P. IV , n. XIV ad Ebr. IX. 17. X. 2. 
 
 Interrog. fignuni. P.Il,Matth. XXVI. 
 40. item P. II , Ai\. XXVI. '6. item 
 P. IV , n. XIV ad loh. XVI. 31. it. 
 P. IV, n.XiV ad I Cor. XII. 15. 
 
 hb XX IF. 19. P. II , Apoc. XIV. 18. 
 hh XXX. 5. p. II, Apoc. XVI. 10. 
 lob XLII. 2. P. II , Luc. I. 37. 
 loh. I. 42. P. I , § XXXIX. 5. 
 hh V. z. p. IV , n. XI § VI. i. 
 hh. rn. 53. p. IV , n. XI § VI. 4. e. 
 hh. rill. P. IV , n. IV § XVill. 
 hh. XIF. t. P. II , Ad. XV. 34. 
 hh. XFIII. 20. P. IV , n. IX § 77. 
 
 I hh. V. 7/. P. 11 ■, Adl. VIII. 37. it. 
 P. IV, 11. V§ VI. item P. IV , n. IX 
 § 48. item P. IV , n. XI § VI. 4- e. 
 
 4 hh. V. 9. P. IV , n. I § VIII. 
 
 J hh. V. 7. P. IV , n. X. C. I Abth. 
 §X. 
 
 Jonica dial. P. II , Apoc. I. 5. 
 
 Jo/; /;. II. P. II , 1 Cor. Vlll. 5. 
 
 Iota lubfcriptiim. P. II , Matth. I. 20. 
 
 P. IV , n. XIV ad 1. c. 
 Iremeus. P. I, § XXXII Obf.XX. P. II, 
 
 Matth. I. 18. it. loh. I. 1 § II Arg. 
 
 II. it. 1 loh. V. 7 r. § XXlll. it. Ap. 
 
 XIII. 18. 
 Jfeliiis (I. C.) P. II , ante Matth. I, i- 
 
 item P. IV , n. I § II L. VI. 
 Ifidorus Ctarius. P. I , § XXXII. ObT. 
 
 VIII. 
 ItaU verlio. P. I , § XXXII Obf. VI. 
 
 XX. it. P. II , I loh. V. 7 f. § XXII. 
 
 item Apoc. II. 16. 
 
 Indicium ex ledlionibiis de codicibus. 
 
 P. I , S XXXIII. 
 lud. XF, >4' P. in, §11. n. II. 
 lunius { Franc. ) P. I , §, XXXIX. j. 
 luftinus Martyr. P. 11 , Matth. 111. 16. 
 
 Item loh. I. 1 § 111 y. I it. AtL VII. 
 
 43- 
 luvencus. P. II , Matth. III. 16. X. 23. 
 
 KaiTTi^. P. II , Apoc. XVII. 8. 
 
 Kaiferus{D. lo.) S. Tim. Philad. P. II, 
 
 Matth. I. IT. V. 46. item loli. 1. 16. 
 
 ly. 29. XIV. 30. item P. IV , u. V. 
 
 § VII. 
 ¥.aKa. P. IV, n. X!V ad Rom. I. 29, 
 K & M. P. II, Apoc. II. 14. 
 Kirfimius (Pet.) P. IV, n. XI § VI. 3, 
 Klmmius (loh. Chrill. ) P. I § II. 
 Kkmmius{\o\\. Conradus) P.IV,n. VIII 
 
 A. § VI. 
 
 AV^r/MJ (Seb. ) P. IV , n. VIU A. § III. 
 KmUms{\. E. )P.IV,n. VilIA.§XlV. 
 Kvmigms. P. IV , n. Vlll A. § Vlll. 
 KMius (1. P.) P. IV , n. XIU § XII. 
 
 c Kuhlreiff. 
 
I N D 
 
 hhlniff. P. I, § XXXII Obf. XX. Conf. 
 
 III. item P. IV , u. X. B. it. P. IV, 
 n. X. D. E. 
 
 KevVrw. P. II , Luc. XI. 33. 
 
 Bijlerus {Lud.) P. I, § VI. XXXIX. 9. 
 
 p. II , lac. II. 3. Apoc. II. 14. item 
 
 P. IV , n. XllI § XLIV. 
 KuxAet/&) , KuxXoco. P. II, Apoc. XX. 8, 
 
 Ldtantius. P. I , § XXXIV. 
 Liimbertus ( Franc. ) P. II , Fund. Civ 
 Apoc. § XX. item Ap. XIV. 13* 
 
 Lamms loh.^ P. IV , 11. IX § 125. it.. 
 
 P. IV , u. XI § VI. 3. 
 Lang ( I. C.) P. IV, 11. VIII A. § XIII.. 
 Lang (loach.) P. II , Apoc. XI. 8. it. 
 
 P. IV, n.VlIIA. SXIIL 
 LaoJie. rep^ ad; P. II , Eph. I. i. Col" 
 
 IV. i5. 
 
 Lateranenfi concilium. P. II , i loh. V- 
 • 7 L § IV, VI n. V, 
 Latim , Germankt. Prsef. §LX. it. P. LVy 
 
 n. IX Vorbeiv 
 Latinitas. P. Ill , § I ap, IV par Exc. 
 Latinus inrerpres vetus. P. I, § XXXII 
 
 Obf. I Is. item Obf. XXVIII. XXIX. 
 
 P. II , I loh. V. 7 f. § VI. XIX. it. 
 
 § XXV. XXVI f. Fund. Cr. Apoc. 
 
 S XIV. it. P. IV , n. XIII § XL 
 Latini codd. in hac ed. coUati , P. I,, 
 
 § XL. P. II , I loh. V. 7 i: § XXL. 
 
 Fund. Cr. Apoc. § XIV. Apoc. XIV. 
 
 iS.XVIL 16. XXL y. 
 
 in Germania & alibi obvii, P. I, 
 
 § XXXll Obf. VL item §,XL. P. II, 
 
 Luc. IV. 5- 12. 1 loh. V. 7 f. § XIX.. 
 
 XXL 
 Laud. 3. P. II , ante Aft. I. i. 
 
 LaxitAS. P. IV , 1). IX S 128. 
 
 E IC 
 
 Leftio d. IX Dec. P. II , Marc. XT. iS, 
 
 Leftionaria. P. I , § VIIL P. II , 
 Art. IIL I. it. I loh. V. 7 f. § XIX. 
 XXIL 
 
 Ledtiones ecclef. P. II , loh. VIIL i. 
 item Rom. XVI. 25. item ante lac. L 
 I. it. Apoc. XXI. 2. 
 
 Leftionum diff. gradus. P. Ill , § VL 
 item P. IV, n, 1 § II L. XII. item 
 P. IV , n. II §. III. it. P. IV , n. IV 
 §XV. it. P. IV,, n. VIISVIIL 
 
 Leges recenfionis N. T. novse. P. IV;- 
 
 n. I § II. Confer P. I V , n. V § IV. 
 Leiceftrmjis. P. II , Apoc. IIL 2- 
 
 Le LongCUc.) P. L § XXXII Obf. XX 
 Conf. V. if. § XXXVII. item P. II „ 
 Fund. Cr. Ap. § IIL it. P. IV, n. XL 
 § VL K.. 
 
 Leo cherubicus, JoAtJww affignatus.P. 11^ 
 luh. 1. 1 § IL Arg. Vli. 
 
 Lmfdmius. P. I , § XXX VIL P. II „ 
 Rom. VIL 6. 
 
 Librarius. P. I , § XII. P. IT , Apoc 
 XXIL 18. item P. Ill , § II n. IV. 
 
 Ligktfoot. P. II, Apoc. XL Jg, 
 Lilknthalius ^Micli.) P. II, Apoc. I. 4. 
 
 it. P. LV , n. IV inic item P. IV , 
 
 n. IX § 43- 89' 
 Lin. Gov. 4. P. II, lac. IL 5. 
 
 Lindanus (GuiL) P. I . § XXXII Obf. 
 
 XX ConC VIIL 
 
 Lineola. P. Ill , § I ap. II par Exc. 
 
 Liffnnfis codd. P. I,§XL. P. II, Rom« 
 XIL II. Ap. VIIL y. XIV. 18. 
 
 Lkcrula momentoiillima. P. II, loh. 1. 1. 
 
 Loaifoi ; 
 
INDEX. 
 
 LoMif/t (Garf.) P. II, Fund. Ci. Apoc. 
 § XXII. 3. 
 
 Loca , aniplius examiuanda in codd. Gr. 
 Lar. Veifionibiis &. Patribiis , P. II , 
 Mattli.V.22.Vln.XlX. 17.XXVII. 
 9. loh. XI. 27. Art. XIII. 33. Ap. 
 
 11. 16. V. 9. VII. I. XI. 5. 19. XIII. 
 I. XIV. II. 13 lc6h I. XVIll. 2. 
 XIX. 9. lert. I. XX. 9. XXI. 17. XXII. 
 I.. Confer P. Ill , § IV. it. 1'. IV, 
 n.' I. § II L. VI. 
 
 Loca Scriptiirce varia. P. II , lar. IV. 
 
 12. 1 Pen-. tV. 14. I loll. V. 7 f. § X. 
 XVI. XXIII. XXVI f. Fund. Cr. 
 Apoc. §.V. XVII. it. Ap. I. 5. II. 22, 
 XI. 15. item P. Ill , § II n. IV. ir. 
 P. IV n. 11 §11.4. it. P. IV, n. Ill 
 § VI. item P. IV , 11. IV § XVllI. 
 item P. IV , n. VI. it. P. IV, n. VII 
 § XXIII. item P. IV, n. IX § n. 
 30. 49. 117. item P. IV , n. X. C. 
 Abfh. 1 § II. IV. V. item P. IV , n. 
 XI § VI pallim. item § IX. XI. it. 
 P. IV , n. XIV. 
 
 ^6')0i , ■7^a^>f , t'Bac P. I , § I. item 
 ' P. IV , n. I § III. 
 
 tomejerus.?. II, Marc. IX. 46. XV. 25. 
 
 Ltt. cod. P. Ill , § IV. 
 
 Lucas , med'.ous. P. II , i loll. V. T f. 
 § XXIII. 
 
 Luc. T. 35. P. II , lull. I. I § II Are. 
 XIX. 
 
 Luc. ni.js.V. IV, n. VII § XX. 
 
 Luc. in. 21. p. II , loh. XIX. 31. 
 
 Luc. in.36.VA, § XXXII. Obf. XXIX. 
 
 Luc. Fir. s5. P. IV , n. IV § XV III. 
 
 Luc. X. 6. P. IV , n. IX , S 76. 
 
 Luc. X. 22. P. IV , n. X. C. 1 ALtli. 
 
 §X. 
 Luc. Xr.i. p. IV, n. XI. § VI.7. 
 
 Luc. XL 13. p. II, Hebr. IX. 14. 
 
 Luc. Xin. 34- P. I , § XXXVI. 
 
 Luc. Xrr. n.8f. P. II , Matth. XX. 
 
 28 f. 
 Luc. XriL 34. p. IV , n. IX §XLIX. 
 
 Luc. XXL P. II , loh. VIII. I. 
 
 L.uc XXI IL 43. P. II. loh. VIII. t: 
 
 Fr. Lucas Ri-iigcnfis. P. I , § XXXII 
 Obi". VI. item P. II , i loh. V. 7 f. 
 § XXI. 
 
 Lvcianns martyr. P. I , § XXXII Obf. 
 X. P. II , aiite Art. I. i. 
 
 Ludixms Philop. P. II, Matth. VI. 13 
 § III. I loh. V. 7 f. § XI. 
 
 AoviTOA' r.-TTTiTOJi' p. IV , n. XIV ad 
 loh. XIII. 10. 
 
 Lufcinius. P. II , Lnc. IX. 28. 
 
 Luthmts. P.I, § XXXIX. item P. IT, 
 Matth. VI. 13 § ^- it- loh. XI. 52. 
 Art. Xm. 25. 1 loh. V. 7 f. § IX. 
 aPetr. I. 10. Fund. Cr. Ap. §XVII. 
 item Apoc. XIX. 9. it. P. Ill, § H 
 n. IV. Item P. IV , n VI. it. P. IV, 
 n. IX § 91. 103.it. P. IV,n. X. C. 
 Ill Abth. § III. IV. 
 
 Lyrmus. P. IV , n. IX § LII. 
 
 M.icarius. P. IV , n. VIII A. § XV. 
 item B § IX. 
 
 3 M.ICC. FII. 19- P- II 1 Art. XXIII. 9. 
 
 AM?i»J. P. I , § XXX II. Obf. XX 
 Conf. VIII. it.P. lV,n. I§ll L. VI. 
 
 Mdgrius (Dom.)P. II, Matth. XXVII. 
 
 C 2 
 
 Muho- 
 
I N D 
 
 Mahmttdni. P. II , Match. VI. 13 § V. 
 Major ( I. D.) P. II , Matth. I. 20. 
 Mai. Ill I. P. II, Apoc. XI. 14. 
 Maldonatus. P. II , loh. VIII. I. 
 Malediftus. P. II , Luc. VI. 5. 
 Malm , arena. P. IV , n. XIII § XI. 
 
 Manulciipta. P. I , § V. VI. VII. it. 
 
 P. IV, n. IX §^§8. 66. 124. 
 Marc. I/O. P. II, Adl.X. Ti. 
 Marc. Vn.V.l^ § XXXIII. 
 Mavo. VUI.-5- P. IV, n. X. D. 
 
 Marcus Celed. P. II , i loh. V. 7 f. 
 
 §XIV. 
 Marefchallus (Thorn. ) P. I , S XVII. 
 
 XXXII. OLf. VI. it. P. II , Matth. 
 
 VI. 13 § V. item cap. XX, 28 f. 
 
 Mars;o. P. IV , n. I § H L. XI. XII. 
 
 item P. IV , n. lU § VIII. X. XL 
 
 item P. IV , n.IV ^XX. it. P. IV, 
 
 n. XiV. 
 Maria iEgypt- P- H , loh. VIII. I. 
 MitrUus { loh. ) P. II , Fund. Cv. Apoc, 
 
 § VIII. 
 Maronhae. P. IV , n. XL §VI. 4- 
 Marfham. P. II , Marc. XIII. M- 
 Murthius{^hnh.') P. I, § VII. 
 MagTupovJiau. P. II , A(^L XXVI. 22. 
 
 Confer Ap. XXII. 18. 
 M. Marulus. P. II, loh. XXL 22 f. 
 Mallrkht ' Ger.a^ P. I , § XXXII. Obf. 
 
 Xll. Item § XXXVIl. XXXIX. 8. it. 
 
 P II , Fund. Cr. Apoc. ^ XX. item 
 
 P IV, n. II §11. 4. it. P. IV, n.IV 
 
 § XX. XXXllI. item P. IV , n. VII. 
 
 item P. IV, n. IX §30. 43- 8i.T2i!. 
 
 item P. IV, n.Xill § XXXIX. 
 
 E X. 
 
 Matthad Evang. Hehr. P. ll , Matth. 
 
 XL 19. 
 Matth. FI. 13. P. IV , n. IV S XVIII. 
 Matth. IX. 10. P. IV , n. X. E. 
 Matth. IX. 36. P. Ill , § VI n. IV. 
 Matth. X. 42. V.W , n. I §VIII. 
 Matth.XXm. 8. P. IV, n. VII. §XXI. 
 Matth.XXP'I.74 P. II, Apoc. XXII.?. 
 Matth. XXFIl. 35- P- in , § VI n.IV. 
 Mauritii (Chr.) P. II, Fund. Cr. Apoc. 
 
 §XVII. 
 
 Maximus. P. II , I loh. V.7f. § XXIII. 
 MoL(^ol , fjL-i<^C'. p. II , Apoc. 1. 13. 
 Media leftio. P. I , § XXII. item P. II, 
 
 I loh. V. 7 1'. § XXV. it. Fund. Cr 
 
 Apoc. SV. XXV. 
 
 Media verba. P. II, Apoc. II. 2. 
 M{]irus ( G. T. ) P. II , 1 luh. V. 7 f. 
 
 §xxv. 
 
 Mellierus vld. j4rtimonms. 
 
 Mehto Sard. P. II , loh. I. r § III. i. 
 
 Mtmming. Bibl. Germ. P. II , j loh. V. 
 
 7f. §XIX. 
 Mmora. P. II , Rom. XII. 13. 
 
 Mmrmis (Tob.) P. IV , n. VIII A, 
 
 §111. 
 M.I cum indie. P. II , Aft. XV. 29, 
 
 Mkha'His. P. II, lac. I. 19. III. ;2. n. 6. 
 c. IV. <S-P- HI, Slap. I pmExc. 
 it. P. IV, n. X. C. I Abth. § V. item 
 P. IV, n. X. D. I Abth. item P. IV, 
 n. XI, paflira, inpr. S VI. 12. 
 
 Micfrolms. P. I , § XXXII. Obf. XX, 
 Conf. IV. 
 
 M<xgoAo7ia. P. IV , n. I § II. L. V. 
 
 Millius 
 
INDEX. 
 
 MWius rhh.) P. 1 , § VT. XXXVII. 
 XXXIX. 9. item § XL. item P. II , 
 lac. III. 13. itcMii P. II, Fund. Cr. 
 Apoc. § Vill. it. P. Ill , ap. I par 
 Ex(\ it. ap. Ill par Exc. item § IV. 
 it. P. IV , n. IX § 17. 72. y8. 
 
 Mimitillima obfcrvaiida. P. I ,§ I. P. II, 
 Matth. I. 16. item Fund. Cr. Apoc, 
 § HI. IV. VIII. item Ap. XXII. 19. 
 P. Ill, § 1. IV. V. it. P. IV, n. I. 
 § II , L. II. item P. IV , n. I § III. 
 
 Modedia. P. Ill, § I apud II & III par 
 
 Exc. 
 Mogtintina Bibl. P. II , Yum], Cr. Apoc. 
 
 §X1V. 
 M0776C P. II , Marc. VII. 32. 
 Montfaucon. P. IV , n. VIII 13. § VIII. 
 Montfortinus cod. P. II, i. loli. V. 715. 
 
 § VI. n. VI. 
 
 Afofi (loll.) cod. P. II, Fund. Cr. Apoc. 
 § VII. item P. IV , n. IX § 98. 
 
 Morinus {loh.) P. I, § XXXVII. 
 
 Mofis.P. II, Matth. VIII. 4. Ap.XV.3. 
 
 Moshemius. P. II , Fund. Cr. Apoc. 
 SXIV.XXII. 3. 
 
 MofisAi^ocAl P. II , Gal. VI. 15. 
 
 Moyfes Cliorencnfis. P. I, § XXXII Obf. 
 XXConf. iV. 
 
 Miillerus , Andr.) P. II , Matth. VI. 13 
 
 §IV. itcmP. IV,n. XISVI. 3. 
 MUllerus (H.) P. II , loh. XVIII. i. 
 MiiHerus , Polyc. ^ P. IV , n. IX § 1 20. 
 
 Murmfes codd. P. I , § XL. item P. II , 
 1 lull. V. 7 I". § XXI. 
 
 Muta: li-iiiidi. P. II, A(?i:. XXIII. 23. 
 Muihmnn. P. IV , n. IX § 92. 
 
 Muti.vms. P. 11 , Adt. XV. 10. it. ante 
 Hebr. I. i.Hebr. IX. 14. 
 
 Myrias. P. II , Apoc. V. 11. IX. 16. 
 
 Noinfius (^Frznc.) P. II , loh. XII. 19. 
 
 Necnon. P. II, lac. III. 14. 
 
 Negativum argiimentum. P. II , i loli, 
 V. 7f. § VIII fin. 
 
 N(h. I. 4. P. II , At\. X. 30. 
 
 Ncograeca verfio. P. II , i loh. V. 7 f 
 §XXII. 
 
 Nervi. P. II, loh. I. i. 
 
 Nmdeckmis ( C. ) P.I, § XXX VII. 
 
 Nnvtomis. P. II , 2 Petr. II. 2. 
 
 Nuetus P. II , loh. I , § VI. 
 
 Non eft. P. IV, n.XIV ad 1 Cor. XI. 20. 
 
 Noti oinifrum. p. II , Gal. II. 5. 
 
 A''oM omnes , qui Chharam &c. P. IV j 
 n. VIISI. 
 
 Notule - , U , a , /3 , 7 , ^ , « , ex- 
 phcantur. P. I , § XL poll n. X. 
 Conicr P. Ill , § I ap. \\ par Exc. it. 
 P. IV, n. 11§VII. It. P.IV,n.XIII 
 § XV. Item P. IV , n. XIV. 
 
 Nova lit. Tub. P. II , A6h IX. 5. item 
 P-IV.n.IX, §55. 
 
 Novnnliq. P. II , Eph. I. j. it. P. IV, 
 n. L\ § 2. 40. 
 
 Nvvatianus. P. II , loh. I. i §,11 Ai'ff. 
 XVIII. ^ 
 
 Novaturire , vetituin. P. IV , n IX 
 § 26. 
 
 Novem verba lauJis ap. Hebr. P. II, 
 Apoc. IV. 8. 
 
 Numcri. P. II , Marc. XV. 25. loli. XIX, 
 c 3 ■ 14. 
 
Tfc: 
 
 INDEX. 
 
 74. item Apoc. IV. 4- XI. 2. 3. XIII. 
 18. XIV. 20. 
 
 Num. III. 46. P. II , Apoc. XXI. 17. 
 
 Nurai veteres. P. II , Matth. XX. 5. 
 
 Obelus. P. IV , n. IX § LXI. 
 
 Obfervatio: opiiiatio. P. II, lac. IV. 12. 
 
 Occidere & vivificare &c. P. II , lac 
 IV. 12. 
 
 Oecummius. P. IV , 11. IX § 56. •yS. 132. 
 
 Oederus{\). G. L.) P. II , Marc. V. IQ. 
 Art. XVII. 10. 
 
 ObfhSyi-.P. II, I Tim. II. 9. 
 
 Okarius. P. II , Matth. VI , 9. 
 
 n"v. P. II , loh. XV. 26. 
 
 Onus tccl. P. II , Ap. X. 6. XII. 12. 
 XVII. 12. 
 
 Optativus. P. II , Rom. XVI. 20. item 
 iPetr. V. 10. Ap. XXII. 19. 
 
 Oratjo dom. P. II , Luc. XI. 4. item 
 J loh. V. 7 f. § XXV. 
 
 Ordo libroram N.T. apudVeteres. P.I, 
 
 § VII. XXVIII. item § XXXII Obf. 
 
 X. item Obf. XX Conf. VII. VIII. 
 
 item P. II , Matth. XXVIII. 20. loh. 
 
 I. I § VI. XVIII. A6t. XXVIII. 31. 
 
 I loh. V. 7 f. § XXIII. it. Fund. Cr. 
 ■ Apoc. § XL it. ad tit. Apoc. I. 
 
 Ordo verborum. P. I , § XXXII Obf. 
 XX Couf. III. item §■ XXXIX. 9. 
 P. II, Rom. Vlll-sSf. item P. IV, 
 n. XIV ad Luc. XL 36. Opinio or- 
 dinis melioris. P. II , Apoc. IV. li. 
 
 Origems. P. II , loh. I. i. § II. Arg. I. 
 it. I loh. V. 7 f. § XXVII. it. P. IV, 
 n. VIII B. § Vill. 
 
 Orchodoxia. P. IV , n. IV § XXIX. it. 
 P. IV , n. IX § CIX. 
 
 Orthographia. P. II , A6L XIII. iS. 
 1 loh. V. 7 f. § XVIII. 
 
 0/iander (LA.) P. II , Ap. XXII. 21. 
 Ofimdri (L.&A.)P. II, Matth. XXVIL 
 
 9- 
 oc per fufp. P. II , Epli. IV. g. 
 
 OttiusQl. B. ) P. IV , n. I § II. L. VI. 
 
 OudinusiCai\m.) P. I , § XXXII Obf. 
 X. 
 
 Ovidii Triftia. P. IV, n. VIII A. §XV 
 
 Oxonhnfis ed. P.I,S XXXVII.XXXIX". 
 7. item P. II, Matth. XV. 19. Ap- 
 II. 14. 
 
 n. p. II , A6L IX. 5. XXII. 20. item 
 P. IV , n. IX S LXIII. 
 
 Padanus. P. II , Rom. II. 5. 
 
 Palea. P. Ill, § I ap. I p. Exc. it. P. IV, 
 n. 1X§, 85. it. P. IV , n. XlSXlil. 
 
 Pallantinus cod. P. II , loh. V. 2. 
 
 Paracharaits Script. P. 11 , Fund. Cr. 
 Apoc. § IX. 
 
 Paradoxa ledio. P. 11 , Apoc. XL 4. 
 XiV. 14. 
 
 Parallelifmi. P. I , § XVll. P. 11 , CoL 
 IV. 8. Ap. V. 14. XIV. 5. it. P. IV, 
 n. II § IV. item P. IV, n. VIll B. 
 § XXV. 
 
 Y\a^a(p^ona. P. II , 2 Petr. II. ]6. 
 
 Paral'cha. P. IV , n. XII § V. 
 
 Parenthefes. P. 11 , i loh. V. 7 f. § XXI 
 n. V. item Apoc. XVI. 14. J-. ill, 
 § I ap. II par Exc. P. IV, n. IX §117. 
 
 UcigiTiq. P. IV, n. XIV ad Rom. III. 25. 
 
 Farifi- 
 
\ 
 
 INDEX. 
 
 p f ri_f.li cod^. P. 1 , §xr., 
 
 p. I, § L XL. allegatui' P. HI, § I 
 
 ap. J pai* I'^xc, 
 F. ly S XXXll Ohf. n ^c. allcgarur 
 
 P. 11 , Apoc. I. 1 1. 
 P.I.S -YL n. I' 111. allegatui- P. IV, 
 
 n. iil § IX. 
 P. IF, n. 1. S II. L. Fill allegatui' 
 
 P.l, § X\1I. 
 P. IF, n. F allegatui- P. U, Fund. Cr. 
 
 Apoc. § XXII. 
 
 P. IF, n. Fll mon. zo allegatur P. IF, 
 Apoc XI. 15. 
 
 p. lF-> fi- FIW n. IX allegatur P. 11, 
 Apoc. UI. 12. 
 
 p. IF, n. /Xallcg. P. 11 , Ap. VI. i-. 
 
 ViII. 7. XlV. 1. 1 3. XVII. 4' 
 Particip. prselens. P. 11 , Apoc. I. 5. 
 Puforis Lexicon. P. IT , Aa:. XlX. 38- 
 
 Pafloralia. P. IV , n. VII B. § Vi'f. X, 
 kcmC. S X-XIV. it. P. iV, n. XI 
 § Xr , Obf. IX. item P. IV , n. XIV 
 ad 2 Cor. VI. i. 
 
 Patrcs. P. T , §\XXII. Obf. II fs. item 
 Obf. XX. Conf. Vl. it. Matth. Vi. 1 3 
 § IV. 1 loh. V. 7 r. § VP^i-XIls. 
 X\V. Fund. Cr. Apoc. § I fs. item 
 P, lil,§l ap. 1 par Exc. item P. IV, 
 n. \LSXIK. 
 
 flct-Zi^i^. P. IV , n. MV ad Ebr. XI. 23- 
 
 Ptganiufi. P. U , i Tim. V. u 
 
 Pelagia. P. 11 , loh. VHI. I. 
 
 Pcnacuta. P. 11 , i Petr. IV. 19. 
 
 nee/ouT,5 . P. 1 , s XXXII. Obf. xx. 
 
 ConC VilL 
 
 Pc.f'f. P. ^ , § XXXir Obf. \X Conf. 
 iV. item P. IV, n. XI § X. 
 
 Perfpicuitas. P. I, § XXXI i Oof. XX, 
 item P. II, Toll. I. I anre § I. item 
 P. J II , § I ap. I par Exc, 
 
 Pejik, P. IV , n. II § V. 
 
 fet. :f. P.IV, n. IX SLXIV, 
 
 P,t. tertius. P. II , Fund. Cr. Apoc, 
 § XVII. item Ap. VIII. i). 
 
 J Petr. L 7. P. II , lac. r. 3. a. VII, 
 VUL 
 
 J Petr. III. 20. K\Y, n. IX §78, 
 
 jPetr.lF.j. P. iV, n. IX § 132. 
 
 2 Petr. 11. =. P. IV , n. VII § XIIF. 
 
 Pfotffius (I.e.) P. IV , n. VIII A, 
 § VI. VI 1. 
 
 Pf.ffius (c. vf.) P. I , § II. it. sxxxir. 
 
 Obi. VU. P. 11 , March. Vl. 13 § iH, 
 1 lob. V. 7 f. § VI n. VI. Ap. XIV. 
 13. item P. IV, n. I §11. L. V.iteni 
 P. iV,n. Vil§ XX, 
 
 Pfochcnius. P. IV , n.X.C. I Abth. SVI. 
 piiantalia libr. P. Ii , 2 Petr. II. iij. it. 
 Apoc. II. 19. XIV. 9. XXI. 24. 
 
 Pkuifaei. P. 11 , Matth. XXVIT. 41. 
 /';i;"%n/j'(Solitanus.) P. IF, Matth. I. i3, 
 Philojlorgius. P. II , loh. VII r. r, 
 Phlloxcnus. P. IV , IV XI § VI. 3, 
 Pn..badius. P. II , I loh. V. 7 f. § XI/T, 
 Phoin Amphilochia. P. 11 , Rom. I. 16, 
 
 Pi6turatus cod. P. 11 , Fund. Cr. Apoc, 
 
 §XIV, 
 FiLnus. P. II, I Petr. II. 23, 
 7r/5-«yo^a/, P. 11 , Marc. IX. 23, 
 
 Pithof' 
 
INDEX. 
 
 Fithoeus. P. I , § xxxn. Obf. XX. 
 
 Conf. VJII. 
 
 n^avaid-aj rtva. P. 11, Apoc. I!. 20. 
 
 Planiora , pleiiiora. P. I , § XXf. Con- 
 fer P. 11, Ap. 11.16. 
 
 Plantiniana ed. P. II , Fund. Cr. Apoc. 
 § XIX. 
 
 Bathmrus. P. IV , n. 1 § VI mon. V. 
 Batonicorum libri. P. II , loh. I. i § V" 
 
 Plauiibile c tia n periculofum. P. 11 , loh* 
 I. I. § 11. Arg. 11. 
 
 TTXm: P. 11 , loh. VIU. 10. 
 
 •7rXY\^mct{, ■;TAMg&)S-wyflt^. P.ll, Luc.XXI. 
 
 Plui-alitas codd. P. IV , n. IV § XXX. 
 XXX IV. 
 
 TTOiovua^. p. 11 , loh. XIV. 23. 
 
 Fokokius (Ed.) P. IV , n. XI § VI. S-b. 
 
 Polemica. P. IV , n.lX §72. it. Vorbtr. 
 ibid. 
 
 Pofterifas. Prsef. § V. item P. 11 , Fund. 
 Cr. Apoc. § IV. it. P. IV , n. I § HI. 
 item P. IV , n. IX § 36. 37. 
 
 rotejlatem mkun &c. P. 11 , Hebr. XIU. 
 
 10. 
 Prsepofitiones. P. 11 , Phil. I. i. 
 
 Praefcriptio. P. 1 , § XXXIX. 13. item 
 P. IV , n. IV § HI. 
 
 Prseteritum. P. U , loh.I. i. §11. Arg. 11. 
 
 Pnjei'ofiaj ( Bened. ) P. 11 , Ap. XL 19. 
 
 Fraxtas. P. 11 , loh.I. i. §11. Arg. XIU. 
 XIV. item i loh. V. 7 1". § XI. 
 
 Preces ad cibum cap. P. 11 , Aft. XIV. 
 
 17- 
 
 Fridim x ( Humphr. ) P. U , Aft. Vll. 41. 
 
 Frimafius. P. 1 , § XL. P. 11 , Fund. Cr. 
 Apoc. § XIV. 
 
 TT^ir. P. 11, loh. Vlll. 58. 
 
 Princifah P. IV, n. XIV ad Apoc. XII. 8. 
 
 Fritius. P. 1 , § 11. item P. 11 , i loh. 
 11. 8. item P. IV , n. Vlll B. § IX. 
 
 Prochorus.P. 11, loh. 1 , i § VI. 
 
 Frologus in A6la. P. 11 , 1 loh. V. 7 f. 
 
 § xxui. 
 
 rigoiVo? per o. P. 11 , Apoc. XXII. 16. 
 
 Frologus ad epirt. Canon. P. 11 , i loh. 
 V. 7i'.§XXllL 
 
 Promifcua. P. Ill , § I apud I par Exc. 
 Pronomina. P. II , Luc. IX. 50. 2 loh. 
 V. 3. item P. Ill , § VI n. IV. item 
 
 P. IV , n. XIV ad Matth. XXIV. 35^ 
 
 Proparoxyt. P. 11, Hebr. IX. 2. 
 
 Properatio. P. 11 , Fund. Cr. Apoc. 
 § XXll. 4. 
 
 Proprium nonien. P. 11 , 2 Tim. IL 17. 
 
 np^ojQmy,. P. IV, n. XIV ad Matth. XXU. 
 40. 
 
 n^oo-y.vveiv abfol. P. 11, Apoc. V. 14. 
 
 Profopographia. P. IL Apoc. 1. 16. 
 
 Froufiantes. P. 11, Apoc. X Vll. 16. P. Ill, 
 § I ap, 1 p. Exc. item ap. Ill par Exc. 
 
 Frovtrb. XXIF.Z8. P. H, Hebr.VUL 
 II. 
 
 Frovirh. XXX. 6. P. 11 , Ap. XXli. 18. 
 
 Providentia. P. 11 , Fund. Cr. Apoc. 
 SXVL XXL it. P. IV, n. I§1V. it. 
 P. IV , n. Vll § XVll. item P. IV , 
 n. VIU A. § IV. V. 
 
 Plalmi. 
 
I N D 
 
 Pfalmi. P. ir , loh. I. I §U. Arg. XXI. 
 
 Pf. I. u. P. 11 , Aa. xiu. 33. 
 Pf. Fin. p. IV , H. I § 11. L. VI. 
 
 Pf. XL. p. IV , 11. XIV ad Ebr. IX. 7. 
 Pf. XLI. 14. LXXII. ts. P. 11, Rom. 
 
 XV. 33. 
 Pf XLV. 2. P. II , loh. I. I § II. 
 
 Arg. XX. 
 
 Pf LXXVII. 36. P. 11 , 2 Petr. 11. 13. 
 
 Pf Lxxxrr. p. p. 11 , Apoc. XV. 4. 
 
 Pf CXIX. 137. p. 11 , Apoc. XVI. 5. 
 
 Pf CXLllI. ( CXLll. ) 10. P. 11 , Hebr, 
 IX. 14. 
 
 Pf CXLVU. to. P. Ill , § r ap. I 'par 
 Exc. 
 
 ^vy)^J^rc^, P. IV , n. XI § VI. 3. 
 Ptclmatus. P. 11, loh. I. i § II. Arg. II, 
 Punctula. P. IV, n. XI § VIU. 
 Punftuni fubnot. P. II , Pliil. 1. 25. 
 Piirgatotium. P. 11 , i Cor. 111. 13. 
 Punaeus. P. 11 , Ap. XXI. 24. 
 Qimilratura circuli. P. 11 , i loh. V. 7 f. 
 
 §1. 
 Qitamvis. P. 11 , Apoc. XVII. 3. 
 
 ^uenteliaiia Biblia. P. 11 , At\. XIII. 33. 
 Ojiiftcifius. P. 11, loh. 111. 13. 
 
 Raithius. P. 11 , loh. XXI. 12. f. item 
 
 iloh. V.7f. SIX. 
 Rnthkf. P. IV , n. Vni B. item n. IX 
 
 § 122. 
 
 Railanus cod. P. 11 , I loh. V 7 f. § VI 
 
 n. VI. 
 Ratio fana. P. II, loh. I. i..§Xll. 
 
 E X. 
 
 Reckmbirgius. P. 11 , Matth. VI. 13. $ IIL 
 
 I Reg. XFIII. 15. p. I , § XXXII. 
 Obf. X. 
 
 Reintccius. P. I , § XXXII. Obf. XX. 
 Conf.V. it. P. 11, Col. IV. 16. item 
 P. IV , n. VI. item P. IV , n. VH 
 § XXU. 
 
 Reitzius. P. 11 , Rom. Vll. 6. 
 
 Religiofa voluntas. P. I , § XXXIX. 8. 
 P. 11 , Fund. Cr. Apoc. § IV. 
 
 Rmaudotius ( Eufeb. ") P. IV , n. XI. 
 
 § VI. 3. c. item P. IV, n.Xl§V1.5. 
 
 6. K. 
 Rtuchlinus (Chriftoph. ) P. IV, n. VIII 
 
 A. § VI. 
 
 Rtuchlinus (foh.) P. 11, Fund. Cr. Apoc. 
 
 § XVll. 
 Rivius. P. 11 , A(5h IX. 5. 
 
 Rmfch. P. IV , n. IX § 125. item P. IV, 
 n.XlS VI. 12. 
 
 RmtUng. cod. P. I , § XL. P. 11, i Pctr. 
 111. 8. 2 Petr. 1. 1. & pallim. 
 
 P. P. IV , n. X. c. Ill Abth. § V. 
 
 r.hodimfis cod. P. 11, I loh. V. 7 f. §111. 
 
 item Fund. Cr. Apoc. § XVll. 
 Rhythmus. P. I , § XIV. & pafflm. 
 
 Ricardus Arinachanus. P. 11 , loh. XVI. 
 14. 
 
 Rittmhufus. P. li , Aft. XIV. 17 it. 
 Eph. VI. i). 
 
 Roesleruf. P. IV , n. VIU A. § IX. 
 Rom. FIT. If. P.JV, n. IX § 81. 
 Rom. IX. 5. P. II , loh. I. I § 11. Ar^. 
 VI. 
 
 Rom. IX. 2zf P.IV, u.X. C. I Abth. 
 §1X. 
 
 Rom. Xn. 
 
INDEX. 
 
 'Rom. 111. 11. P. IV , n. IV § IX. item 
 P. IV , n. IX. § 80. 
 
 Bx)m. XV. 32. P. 11 , ante Rom. I. i. 
 
 Hem. XFL5. P. 11 , Aft. XV. 34. 
 
 Rem. XVI. 24. P. IV , n. IV § Xll. 
 
 RothiusCG. C.) P. IV, n. XI § Xir. 
 
 Rumpaevs. P. 1 , § II. item P. 11 , i loh. 
 n. 2?. item P. IV, D. XIV ad 1 loh. 
 n. 23. 
 
 Ruftrtus Tuit. P. I , § XL. item P. U, 
 Fuud. Cr. Apoc. § XIV. item Ap. 
 XIV. 18. 
 
 Ruricius. P. 11 , I loh. 11. 17. 
 
 Rus ( I. R.) P. I , § 11. it. P. 11, Matth- 
 XI. 21. loh. Xli. 41. XIV. I. 
 
 Rutgcrjli cod. P. IP, loh. IV. 35. 
 
 Sadoktus. P. 11 , Rom. XI. 6. 
 Sahidica verlio. P. 11 , Aft. XXI. 25. 
 Salomonis pfalmi. P. 1 , § XXXll Obf. X. 
 I Sam. XII. a. P. 11 , Ap. XL 14, 
 iSam. XX. 18. P. IV , n. Vlll B, § XII. 
 Sashotdus. P. W , Rom. 1. 32. 
 Saubertus. P. IV , n. 1 § 11, L. V. 
 
 Saxonica verfio. P. I,§ XXXll. Obf. XX 
 Conf. Vlll. 
 
 Scepticus. P. Ill , § II. it. P. 1 V , n IV 
 §LXX1I. ' '^-^ 
 
 Schannat. P. 11 , Col. IV. 16. 
 Schelhorn. cod. P. U , i Pgtr IV t V 
 
 It. P. IV , n. Vlll B. § XJV. it P IV 
 
 Schilftratems. P. U 
 
 §xxv. 
 
 I loh. V. 7 C 
 
 Schiada (Ath.) P. 11, loh. Vlll. I. it. 
 I loh. V.7f. §X1X:. it. p. IV, n. 1 
 § 11. L. VI. 
 
 Schmidius (Er. ) P. I , § XXX Vll. item 
 p. 11 , Apoc. 11. 2. 
 
 Schmidius ( Seb. ) P. IV , n. Vlll A. 
 § Vlll. 
 
 SckmldHnus (f. L.) P. IV, u. VII f A. 
 § II. 
 
 Schmidtinus ( loh. Chrift. ) P. IV, a. IX 
 § XCVlll. - ' 
 
 Sihomgtnius. P. IV, n. XIII § VJI/. 
 
 Schotmrus. P. 1 V , n. ViU A. § Vlll. 
 
 Schradtrus (Fr. lo. ) P. II, Matth. VI. 
 i^ §1V. 
 
 Schroderus (I. I.) P. I , § XXXll Obf. 
 XX Conf. V. it.P. IV, n. XI. § VJ. 4. 
 
 Schuckardus ( lo. ) P. IV , u. Vlll A. 
 § 111. 
 
 Schulzius(^l.R.) p. IV, n.XI §X. 
 
 Schwarz ( I. C. ) p. If , CoU 1. 2. Apoc- 
 11. I. 
 
 Scripturarum ciedes. P. II , Luc. I. i- 
 Scriptura : viva vox : Spii-itus. P. lU > 
 §II.n.lV.it.P.IV,n.I§ii L.V- 
 item P. IV, n.Vll§l. ^''•""'^ 
 
 Sefta.P. IV,n.X. A. §I[. 
 
 Sedulita^ ijitemp. P. I , § XXXII, Obf. 
 XX. Coiif. VllL it. P. II, loh. 1. 1 
 Arg. 11. loh. X. 8. XV;. 15. Aft. XllL 
 33. Item , Fund. Cr. Apoc. § 111. coll. 
 ^ x»v. 
 
 Sedulm. P. U , Rom. XiV. 9. 
 
 Snlm 
 
INDEX. 
 
 SeiUn (T. H. ay P. 11, Mattli. VI. 13 
 
 Siiieliim. inf. P. 1 1 , 2 Petr. II. 2. Ap. 
 
 XIII. 18. it. P. IV, n. 1 § Vi tnon. 
 IV. item P. IV , n. IX § 98. 118. 
 125. item P. IV, n. Xlli§ XL'.V. 
 
 Senarii nota. P. IV , n. IV § XIV. 
 
 Senfus communis. P. II , Gal. IV. 25. 
 P. in, § VI n. IV. 
 
 Senfus idem. P. IV , n. VII § XIV. 
 
 Scptuag. intei-pr. P. I , § XV. XXXIf. 
 Obf. X. if. Obf. XXU. P. II , Eplu 
 IV. 8. 
 
 Siglae. P. 1 , S XXXIX. 9. item § XL 
 poll n. X. iiem P. U, i loli. V. 7 f. 
 S V. Vl. item Fund. Cr. Apoc. § X. 
 item Apoc. IV. 3. item P. IV, n. I 
 §11. L. XU. item P. IV, n. IV §111. 
 
 •Sigma poll ligma. P. II , Rom. Xlll. 9. 
 
 2 pto X. ?. Wj Apoc. il, 3. 
 
 Simonius ^R. ) P. I , § XXXII , Obf. VI. 
 
 XIV. item P. II , Mattli. XX. 2« f. 
 I loll. V. 7 f. S VI. XXlV. it. P. iV, 
 n. XI § VI. 6. 
 
 Siniplicitas. P. HI , § I ap. 11 par Exc. 
 it". P. IV, n. Vm. C. § XVJI. 
 
 S/<iL'o«Jcavcrf.P.ll,iIoh. V.Tf. SXXII. 
 item P. IV , u. Xlll § Xll'. 
 
 Sobrictas. P. I , § XXXII. Obf. XXXII. 
 
 Socictas. P. Ill , § I fin. 
 
 Socinifmus. P. II , loh. I. i $ Xfl. item 
 1 loh. V. 7f. SXXVII. n. 3. 
 
 Solcecifmus. P. II , Apoc. XI. 15. 
 Sftrurus (D.P.I.) P. IV, u.VllI.A.§ VIII. 
 Sphalma. P. I , SXIX. item P. II , Joh. 
 XXI.2af.Luc. XXII. 31. Aa IX. J. 
 
 lac. II. 7. 8. I loh. II. 8. Fund. Cr. 
 Apoc. § XVlll. item Apoc. 111. 12. 
 XV.2. if. P. IV,n.I§I!,L. V. VU. 
 item P. IV , n. Ill § VU. 
 
 SfindUrus (D. W.) P. IV, n. VlllA' 
 §11. 
 
 Steinbart. P. IV , n. IX § 92. 
 
 StPfh/ini codd. & edd. N. T. P. I , § IV. 
 XXXV I. XXXIX. item P. II , I Foh. 
 V. 7 f. § V. it. Fund. Cr. Ap. § VI. 
 XVil. Apoc. I. 4. Xlll. 4. XiX. i\. 
 item P. IV, n. IV §X1X. it P. IV, 
 n. IX § 8. 19. 29. 63. item P. iV , 
 n. Xlll § 'vLlV. 
 
 Steph. I S. vel S. /. P. II , 2 Petr. I. 4. 
 
 Sttfhani feria. P. II , loh. Vlll. I. 
 
 Stilus. P. Ill , § I ap. I par Exc. itera 
 P. IV , n. IV § XXXIX. 
 
 Steckius ( C. ) P. I , § XXXVrr. item 
 
 P. 11, Aa. XXI. 15. 
 
 Stottius (L E.) P. IV, n. VIU A.§ XIll^ 
 
 Streitfchrifun. P. IV, n. Vlll B. §XXVlI. 
 
 Siunka. P. II , Matth. XX VII. 9. item 
 I loh. V. 7 f. § III. 
 
 Subfcriptio. P. IV , n. II § IX. 
 
 Sylburgius (^Frid.) P. I , § XXXIX. 3. 
 it. P. II, loh. XU. 19. Fund. Cr. Apoc, 
 §IX. 
 
 Symbolura apoft. & athan. P. II , i loh. 
 V.7r. § XXV. it. P. ill , §11. a. II. 
 
 Symmctria. P. II , Apoc. XIV. 5. item 
 P. HI, § II. n. L 
 
 Syncategoremata. P. I , § XXIV. 
 
 Synchyiis. P. IV, n. IX § LVII. 
 Synodica cpill. P. II , Adt XV. 29. 
 Synopfis Scripturx S. apud Athan. P. I, 
 
 § XXXll. Obf. X. 
 d z Syriam 
 
INDEX. 
 
 Si/riacn vedio. P. I , § XXXll. Obf. XX 
 Conf. III. IV. P. If, loh. Vlll. I fs. 
 I loh. V. 7 f. § XXI. n. HI. Fund. Cr. 
 Apoc. § XV. It. Aip. Vlll, 13. p. IV , 
 n. JX § 125. item P. IV, n. XL § Vi. 
 3- "em P. IV, n. XIIISX. XV. 
 
 Syrofhomiffa. P. IK , § II. n. 111. 
 
 Syzygiac. P. I , § XXVI, XXIX. 
 
 ^ ^Ir^^'r^ '^ ^ Si-^cum ) P. II , Luc. 
 A VI. 6. 
 
 Tabula geneal. P. I , § XXlX. 
 
 Tafingtr ( D. W. G. ) P. I V , n. Vlll. C. 
 
 Tarftnfes (ep. ad) P. II , 1 Cor. XV. 32. 
 
 Tautologia.P.II,§ XXVII. n. 3. 
 
 Teraere : tiniide. P. IV , n. IX § 34 f. 
 
 Templum Hierof. Match. XXI. 12. 
 
 Teqtatio. P. IV , n. Vlll. C. § XVUl f 
 item P. IV , n. IX § 36. 
 
 TertuUianus. P. II, loh. I. i § H Arg.II. 
 XUl. it. I Cor. XV. 47. it. i loli.'v.* 
 7 f. § XI. it. Fund. Cr. Apoc, § XIV. 
 Item Ap. II. 18. Xlll. 18. XXI. 8. 
 it. P. Ill , § 11 n. IV. 
 
 Te tolum apriUca fii - . P. IV , n. 111. 
 ^ Xll. 
 
 Textus originalis. P. Ill , § I ap. II par 
 Exc. P. IV , n. IX § 129. Prsf. § V. 
 
 Textusreceptus.PraEf.§V.P.I,§ XXXVII. 
 P. i! , lac. Ill 3 11. 2. 2 Petr. II. 2. 
 I loh. V. 7 f. § XXVIl. Fund. Cr. 
 Apoc. § XVlll. Ap. 1. 18. it. P. Ill , 
 §1 ap. lllparExc.it. ap. IV. p. Exc. 
 item P. IV, n. 1 §11 L. 111. it. P. IV, 
 n. VII § VI. item P.iV, n. iX § 4. 
 
 12- 19 f- 55- 75- 84 fs. 91. 103. 112. 
 
 127. 
 
 e. P. IV , n. XI § IX. 
 
 Thecla. P. I , § XXXII. Obf. X. 
 
 flftoy. P. II , I loh. V. 7 f. § XXVlll. 
 
 Theofhams Ceram. P. I, § VII. it. P. H, 
 loh. XI. 42. 
 
 TJizofihilus Antioch. P. II, loh. I. 1 § II. 
 Arg. XI. 
 
 Tkophilus a Veritate. P. IV , n. VII , 
 § IX. item P. IV , n. IX § 106. 120. 
 
 X Tlujf. ir. 14. p. 11, Rom. XIV. (J. 
 
 Thomas Heracl. P. II , Fund. Cr. Apoc. 
 § XV. item P. 1 V , n. XI § VI. 3. 
 
 G^mzoQ , 6p«TXDC. P. II , lac. I. 26. 
 Thumm ( Th. ) P. I, § XXXII. Obf. Vll. 
 ©u^ae. P.ll., Apoc. XIV. 8. 
 Ticonius P. II, Fund. Cr. Apoc. § XiV. 
 Ti.g?ir. editio , 1708. P. II , 1 ThelT. 
 IV. 17. 
 
 Tim, ( ep. ad ) P. II , Rom. XII. 1 1. 
 J Tim. I. J5. IF. 9. P. II , I Tim. lij. 15 
 1 Tim. III. j6. p. II , X loh. V. 7 f * 
 § XXVII. item P. IV, n. IV § XVll. 
 A Tim. 1, 10. P. II , Rom. XVI. 26. 
 i-'ivcL , h rim. P. II , Aft. Xlll. 25. 
 TiuUnannus. P. 11 , Rom. I. 32. Xll. jo. 
 Tituli pagg. P. II , ante 1 Cor. I. i. 
 Titulus. P. IV , n. Xlll § XXXI h. 
 Tit. I. 7. P. 11 , I Tim. III. 9. 
 ToXiMi^oTiQoiu p. II , Apoc. VI. J I. 
 Tomi tresN.T. , P. I, § Vllf. 
 Traditio. P. Ill , § II n, IV. 
 
 Trajeftiones. P. I, § XV; If. XXIV. it 
 P. IV, n. vii§xm. 
 
 Tranfpolitio. P. II , Marc. Vll. 35. 
 
 Trm- 
 
 gifi. -laubf 
 
INDEX. 
 
 Trmrcnfis codeK. T. I , § XL. 
 
 Trinitas. P. II , i loh. V. 7 f. § XXI. 
 
 XXUl. 
 Trilagion. P. II, Ap.lV. 8. 
 
 T^n-ivyoz , 6KrdTivXo<i P« 1 5 § XXXII. 
 
 Obf. X. 
 Trotz. P. IV, n. XIV ad Rom. II. 3. 
 
 Tubing. Bibliotli. acad. P. II , loh. I. 40. 
 
 42 Is. 
 Tmlls I Leon. ) P. I , § XXXVII r. 
 
 XXXIX. ii.P.il,! loh. V. 7 f. § 11. 
 yaJtnt'miAnifmi origo. P. 11 , loh. I. i 
 
 § 11 Arg.I'. 
 Valla (Laur.) P. I , § VI. XXXIX. i. 
 
 P. 11, lioh. V. 7f. § Vi. 
 
 Vaucanui cod. P. IF , Apoc. XXll. 21. 
 lav fufT.P. 11, Apoc. L 5. 
 VbcrtasScr. S. P. Ill, § 11 n. IIL 
 VeUftus. vide Tagiardus. 
 Vtntu Bibl. P. II , 1 Tliefs. IIL ii. 
 Veni ^ vide. P. U , Apoc. VI. 1 f. 
 Vcrcciindia. P. II , Fund. Cr. Apoc. 
 
 § XXL it. P. IV,n. VlllA. VJ. 
 Veritas , abf. P. II , loh. XVII. 17. 
 
 Veritas viucit. Prsef. § Vll. it. P. II, 
 1 loh. V. 7 f. § 11. Apoc. I. 18. item 
 P. Ill , § 1 apiid 111 pai- Exc. it. § IV. 
 it. § V fin.it. P. iV, n. IX § 36. 88. 
 
 Vcifioucs. P. I , § XXIV. XXXll. Obf. 
 
 I.XX.Conf.IILP. 11, iloh. V.7f. 
 
 ^ X!X tin. it. Fund. Cr. Apoc. § XV. 
 
 it. P. Ill , § I ap. 1 V par Exc.it. P. IV, 
 .n. IV. § Vlll. item P. IV , n. X. C. 
 
 .lAbth. § VL P. IV , n. IX §52fs. 
 
 (h). Mi). 131. it. P. IV, n. XSlll fs. 
 
 item P. IV , n. XI § VI. item P. IV, 
 
 n. « 111 § X. 
 \"ctu(L's codd. P. I , § XXXIf. Obf. 
 
 XaXU. item. P. IV , u. V.l § XV. 
 
 rjjenbach (Z. C. ab) P. I , § Vll. Conf. 
 
 P. II, 2 Petr. II. 2. Fund. Cr. Apoc. 
 
 § X. item P. IV , n. I § II L. VJ. 
 Fitiorinus Akv, P. II, loh.VI.ge. i loh. 
 
 V. 7 r. § XIV. 
 
 Vitlorinus Pctavion. P. II , loh. I. r. 
 
 § HI S. item Fund. Cr. Apoc. § XIV. 
 FigiUus ( Thapf. ) P. 11 , I loh. V. 7 !'• 
 
 § XVI. 
 Fitalis card. P. II , Apoc. IX. 5. 
 
 Fitringa. P. II , Fund. Cr. Apoc. § IV. 
 
 item Apoc. II. 20. VIII. 13. XVII. 
 
 8. item P. IV , n. IV init. 
 Flyhilas. P. IV , n. IV , § XVI 1 1. 
 Vnus codex. P. IV , n. VJI § X VL 
 Foegdiana ed. P. I , § XXXVL 
 To-t (loh.) P. II , I loh. V. 7f. SXXl. 
 Fifalicnfe inccndium. P.l V, n. IV § XVIll- 
 Fjcanus. P. II , Apoc. Xlll. 5. XX. lo. 
 
 item P. lV,u. XI. §VL4. 
 rfftrius. P. II , Aft. XI. 20. it. P. IV, 
 
 n. XI § VL 4. e. 
 Vulc;ata. P. I , §XXXIL Obf.XX. Conf. 
 
 Vlll. it. P. Ill , §1V. item P. IV, 
 
 n. IX § 20. 63. 132. item P. IV, n. X. 
 
 A. § IV. 
 Huilafridus Strabo. P. II , i loh. V. ':' f» 
 
 § XXI. XXUL 
 
 ^«//(Wilh.)P. II, Matth.Li. 
 
 W.iUher ( I.G. ) P. IV, n.X. C. Ill Abth. 
 §11 fc. 
 
 Wahcnus Br.) P. ?,§ XXXViL XXXIX. 
 7. it. P. IV, n. XI§ VLg. 
 
 IVtchilima ed. P. I , § XXXIX. 3. 
 
 W^iidlin^ius ( C. ) P. IV, n. VUI A. § XUI. 
 
 H-fifius ( Chriltianus.) P.I , § XL. 
 
 Weifmannus. P. II , I Tim. 111. 15. 
 d 3 If'tli- 
 
INDEX. 
 
 Tekhijlom. P. iV , n. X. C. Ill Abth. 
 
 § il. 
 Wiping {?eii:)?. H , loli. I. i. 
 Wtftermannus. P. IV , n. IX § 9§. 
 .Tetjitn. Proleg. P. I, §| XXVIII.XXXU 
 
 Obf. II. Vlfl. XX. Conf. III. item 
 
 § XXXIX. 13. item P. If, Aft. XIV. 
 
 7. item P. Ill , § I ap. IV par Etc. it. 
 
 §VI. it. P. IV, n. H§i. it. P. IV, 
 
 n. IV § I ike. it. P. IV, n. IX § 55.70. 
 Whitbius. P. I , § Vlll. XXXll Obf. VIU. 
 
 XJ. XX. Conf. VI. § XXXIII. XXXIX. 
 
 9. P. il, Luc. Xll. 32.1ac. 1. sn.lU. 
 
 IV. Fund. Cr. Apoc. § XX. P. lU, 
 § I ap. I par Exc. item P.. IV n. VII 
 § XXV. item P. IV , n. IX § 72. 
 
 mckfus. p. I , § XXXII Obf. VI, 
 
 Wilkins. P. I , § XXXII Obf. XX Conf. 
 
 V. item F. [I , At\. III. 20. 
 Windhorn{Ad.) P. II, Matth.VI. 13. 
 
 § VII. 
 IVirtimbtrgi^a coenobia. P. II , Mattli. 
 
 Vi. 13.SX. 
 WiuMnitus cod. P. 11 , Marc. Xll. 32. 
 M^jtlius. P. I , § I. 
 Wolfius{l. C.) P. I , § V. VI. it. P. !I, 
 
 Fund. Cr. Apoc. § XXU. 4. it. Ap.J. 
 
 6.11 &c. itemP. lV,n. l§ll.L.VJ. 
 
 item n. IX §. 30. 48. 83. (^7 fs. 102. 
 
 item P. IV , n. X. C. I Abth. § V. 
 
 ifoUiits. P. lil, § I ap. U par Exc. 
 
 Xinmiius (Fro.nc.) P. II , i Cor. 11. 3. 
 item Fund. Cr. Apoc. § XXI. item 
 P.IV,n.X. A. §V. 
 
 Zacitgmus. P. 1 , § XXXVll. 
 
 ZMh. IL 3. III. 5. P. 11 , Apoc. XI. I. 
 
 Zach. IL 15. P. iV , n. XIV ad loli. X. 
 36. 
 
 Zack. IF. 14. P. II , Apoc. XI. 4. 
 
 Zach. XII. II. P. 11 , Ap. XVI. 16. 
 
 ripili P. 11 , Matth. VI. I. 
 
 Zigcrus. P. 11 , loh. I. 3. Rom. I. 32. 
 
 Zdhrus ( A. C.) P. I , § XXXIX. 12. 
 it. §XL. it. P. IV, n. Vlll A. § XIV. 
 
 Zdtmrus. P. II , Ap. XI. 17. XVI. 5. 
 
 Zetigenverhotr. P. IV , u. Vlll B. § XX. 
 item P. IV , n. IX § 87. 
 
 Zeugma. P. II , loh. I. 1 § II. Arg. II. 
 
 Zinzendcrfius. P. II, Matth. XXI V. i. it. 
 P. IV , n. IX §■ 105. iiy. 132. 
 
 Zornius.. P. U , Matth. VI. 1 3 § 111. Rom. 
 Xll. 13. Apoc. 111. 18. 
 
 ZiiUkkwimfm Biblia. P. IV, n. VI. it. 
 P. IV , n. Vll § VI!. item P. IV, u. 
 VIU B. § XXVlll. item P. IV, n. IX 
 § 90. 
 
 FINIS. 
 
 y^ o ^ 
 
 COR- 
 
CORRIGENDA, 
 
 quae editoris abfentijE condonabit Icfloris asquitas. 
 
 p. 104 1. \o,r»S'42i) P. II. § XXXII. Obf.XXII. 
 
 p. 345 1. 9 Modico 
 
 p. 426 I. 1 , f. 400) P. I. § XXXII. Obf. XV. 
 
 p. 435 "•«•!■ 2 f.5^j)P.III.§VI. 
 
 p. 4361.3, f 439' P. I. § XXXIX. n. 4. 
 
 p. 440 V. 20 1. r. I Vlll ) IX. 
 
 p. 441 V. 3 VJil) IX. 
 
 p. 478 SXXVII 1. 18, f. 300 fciq. ) P. I, § XXXII. Obf. V. 
 
 ibid f. 4sf XXIX. 
 
 p. 493 §XIV. 1. 2. p. 3^3 ) P. I. § XXXII. Obf. VII. 
 
 p. 507 V. 18 1.5 ut— not.ivi.) - 
 
 p. 584 1. r. 12 f. 7p,3) Fund. Cr. Apoc. § XIV. 
 
 p. 620 § V'll. 1. 2 ac 
 
 p. 644 § VIII. I. f texttn fuo) ^ ' 
 
 p. 652 1. r. 9 gcnuinx. 
 
 p. 655 § V. 1. I pag. 206 
 
 p. 663 §XX. 1.7 hk) - 
 
 p. 669 § XXXI. 1. 3, f«g-. ^5j?) P. I, § XXXII. Obf. XXX. XXXI. 
 
 p. 669. XXXri 1. 6 non ) nunc 
 
 p. 670. XXXI V. 1. 16 gc«?«';ia 
 
 p. CIJ3. XI. 15 iyiVOVTO 
 
 p. 6u7 S IX. 1. 2 f. infra) in Gnomone , mec non in Apparatu, P. II, 
 
 p. 697. 1. 9 » r'^S- 443 , 767 h-) P. 1. S XXXIX. H. y, & P. H. in Fuud. Cr. 
 Apoe. §XX. 
 
ibid. § XXVI. 1.3.^ Fill) § II - VIII 
 
 p. 699 §VI. 1.5 Chrifiiamt) Conradus 
 
 p. 702 § XIV. 1. 13 editioiiew 
 
 ib. § XV. 1. r. 2. Germaniea ^ 
 
 p. 711 § VIII. 1.2 entdecken ) und mir bmehmen 2tt laffen zu fckiiehurn war , hatu 
 ich mmchi Muhfidigkut , dit mkh ohm Nutxm ahmatttti , 
 
 P- 714 raed. ponatur linea h^c : 
 
 APP. CRIT. P. IV. n. IX. 
 
 p. 727 1, r. A, ¥'So, 51)% XXXIV. 
 
 P- 745 1. 4- 5- S. 440 ( Vid. fupra P. IV u. VII § I fs. & n. VIII § XVII fs.) 
 
 P- 797 1- 4 £? mukas 
 
 p. 816 V. 33 --) TravTo, raurei t 
 
 p. 851 V. 28 (2nBa - 
 
 p. 944V. 1 6 irrepfit fro 
 
 iHd.jApocalypfis) item in Praef. §11. 
 
^: